AJN Jeugdartsen Nederland JA! #54 Prematuur

2022 #54

Prematuur

Ilona Jochems, Care4Neo

‘Geef ouders van prematuren veel vertrouwen’ Jeugdarts Lenka Pluhar

‘De kinderen die ik zie, hebben pit en ambitie om vooruit te komen’ Anne van Kempen, kinderarts-neonatoloog

‘Family-integrated-care vraagt om cultuurverandering’

COLUMN VOORZITTER

3 - 2022 #54

‘Nieuwe pieken en actualiteiten’ De tijd vliegt voorbij; een cliché, maar oh zo waar. Soms ben ik er blij mee, als een donkere winter achter de rug is. De afgelopen winter was een tijd van hard en veel werken. Weinig ruimte om stil te staan, om terug én vooruit te blikken. Nu - ik schrijf dit in februari - is daar meer ruimte voor.

Ik bespeel geen instrument, maar de tijd doet mij denken aan een trekharmonica.

Piekdrukte en ontspanning, duwen en trekken: het zijn bewegingen in de tijd met verschillende soorten muziek.

Nu kijk ik in momenten van ontspanning terug op een ongekende opgeschaalde Covid-19 booster vaccinatiecampagne bij mijn GGD. Het was continu heen en weer schakelen van strategisch naar operationeel niveau. Van het ene crisisoverleg na het andere naar ondersteunen bij het ‘onboarden’ van collega’s in de zorg. Tientallen huisartsen, medisch specialisten en GGD-collega’s kwamen in hun kerstvakantie een handje helpen. Wat was het fijn om veel JGZ-collega’s na lange tijd weer in real life te ontmoeten. Gelukkig konden zij snel terug naar hun JGZ-werkzaamgeden. Een druk jaar voor de boeg, zeker met het RVP. Ik was ook blij om zwangeren hun booster te zien halen. Voor een niet-gevaccineerde zwangere met COVID-19 is er een groter risico op vroeggeboorte. Vaccinatie is en blijft zo’n belangrijke vorm van preventie! Samen met de AJN-collega’s kijk ik ook terug op drukke tijden en nu vooral vooruit naar komende maanden. Voor we het weten is zo’n jaar voorbij, en ben je aan evalueren toe. We realiseren ons ook: nieuwe pieken en actualiteiten zullen er altijd zijn en daar moeten we met elkaar op inspelen.

Astrid Nielen voorzitter AJN Jeugdartsen Nederland voorzitter@ajnjeugdartsen.nl

Legio opties

Switch

Weg put

“Sinds de geboorte van

“Een column schrijven

“‘Het leven is net ganzen-

mijn eerste kind ken

voor de JA! met het

borden. Je kunt steeds

ik de GroeiGids als een

thema prematuur, wierp

weer opnieuw beginnen,

waardevolle bron van

me terug in de tijd, m’n

tenzij je in de put blijft

informatie. Door het

trouwdag, de premature

zitten’. Dat is de quote

interview met een van de makers (Markant,

geboorte van onze tweeling en dat ik toen

die na het gesprek met Ilona Jochems, voor-

pagina 34), heb ik gemerkt dat de mogelijk-

gynaecoloog in opleiding was. Het leidde tot

zitter van Care4Neo, door mijn hoofd schoot.

heden tegenwoordig legio zijn. Naast het

een moment van reflectie en dankbaarheid. De

Heel inspirerend om met deze ervarings-

boekje is er de app en deelt de GroeiGids

geboorte van onze jongens deed me switchen

deskundige moeder te mogen spreken en hier-

informatie op social media.”

van gynaecologie naar de JGZ. Jeugdarts is een

over te schijven voor de JA! Weg met de put!”

prachtig, zeer relevant vak met mooie kansen voor persoonlijke ontwikkeling (pagina 23).”

Irene Hoogendam, jeugdarts

Caroline Schouten, jeugdarts

Ja! magazine

Geja Rikkers, jeugdarts

INHOUD

2022 #54 - 4

INHOUDSOPGAVE

6

AJN-lid Lenka Pluhar heeft als jeugdarts het expertisegebied prematuren en dysmaturen. De kinderen inspireren haar. “Blijf je ontwikkelen, blijf positief, dan is er veel mogelijk. In die zin heb ik veel affiniteit met de kinderen die ik zie.”

10 Expertise Family-integrated-care, waarbij ouders partner zijn in de zorg voor hun te vroeg geboren kind, vermindert stress bij ouders en zorgt voor een betere hechting met hun kind. Anne van Kempen, kinderarts-neonatoloog in het OLVG, deelt haar ervaringen.

27

Selfie Jeugdarts Myrna Linders stelt zich voor. Ze werkt via de SBOH bij GGD Hart voor Brabant en zoekt het vooral in de breedte van het vak: “Er is zoveel te leren en ontdekken, het is zonde om je dan te focussen op één onderdeel’.”

Ja! magazine

Onderzoek Neuropsycholoog Lilly Bogičević deed onderzoek naar aandachtsvaardigheden op de peuter- en schoolleeftijd bij prematuur geboren kinderen. Haar onderzoek laat zien dat ook matig prematuur geboren kinderen een groter risico lopen op aandachtsproblemen.

18

INHOUD

5 - 2022 #54

Interview Vroeggeboorte zorgt voor veel extra zorgen en vragen bij ouders.

Care4Neo wil deze ouders helpen door het bieden van heldere en toegankelijke informatie en een steun in de rug. Een interview met voorzitter Ilona Jochems.

34

Markant Vijf vragen aan Petra van Tiggelen over de GroeiGids. Naast de papieren versie is er inmiddels een app, een website, ouderchat en oudercommunity, Facebookpagina en Instagram-account.

28

Verder in dit nummer

03 14 23 24 31 32

Colofon

Voorwoord: Astrid Nielen Dilemma: ‘We doen te weinig om prematuriteit te voorkomen’.

Column: Caroline Schouten over haar bevalling.

Casus: Jeanne-Marie Hament vertelt hoe zij meer op afstand van de JGZ staat.

Recensies Visie: AJN-bestuur wil vereniging versterken.

dit nummer werkten mee:

Jeanne-Marie Hament, Irene Hoogendam, Dirk Jansen, Eric Kampherbeek, Myrna Linders, Astrid Nielen, Geja Rikkers, Caroline Schouten, Martijn Spoelstra, Marloes Tervoort , Anneke Witt

Rechten: Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk

worden overgenomen zonder schrif telijke toestemming en bronvermelding van de uitgever.

COVER: JA! magazine van de AJN

Illustratie: Sanna Leupen

Frequentie: 3 keer per jaar ISSN: 1873-8346 EDITIE: 2022 #54

ART DIRECTION/SALES:

Hoofdredacteur: Roselin van der Torren Eindredactie: Klaartje Bax Redactiecoördinatie: Louise Dijkmans

Marktvisie: Advertenties, advertorials en pagina’s Marktvisie vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie.

SECRETARIAAT/CONTACT AJN: Churchillaan 11, 7e etage

Elma Media BV, Silvèr Snoek Salesmanager, s.snoek@elma.nl Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk T: 0226 331 600, I: www.elma.nl ABONNEMENT: Alle AJN-leden ontvangen JA!

Niet-leden kunnen losse nummers bestellen via secretariaat@ajnjeugdartsen.nl.

Ja! magazine

3527 GV Utrecht, T: 0854 894 980 ja@ajnjeugdartsen.nl www.ajnjeugdartsen.nl www.facebook.com/jeugdartsennederland www.twitter.com/jeugdartsen www.linkedin.com/company/ajn-jeugdartsen-nederland/

ajn-lid

2022 #54 - 6

‘Als je meekrijgt dat er veel mogelijk is, kun je de hele wereld aan’ Ja! magazine

7 - 2022 #54

ajn-lid

‘Een positieve benadering is zo belangrijk’ Als ANIOS Kindergeneeskunde met de ambitie om neonatoloog te worden, dwong een aangeboren vaatafwijking Lenka Pluhar (40) tot een carrièreswitch. Ze vond een nieuwe uitdaging als jeugdarts, met als expertisegebied prematuren en dysmaturen. ‘Blijf je ontwikkelen, blijf positief, dan is er veel mogelijk. In die zin heb ik veel affiniteit met de kinderen die ik zie.’

Tekst: Marloes Tervoort Beeld: Eric Kampherbeek

Wanneer wist je: ik wil arts worden?

afasie en hemianopsie. Er volgde een lang revalidatietraject. Ik

“Sommige artsen weten dat al vroeg, maar ik heb lang alle opties

heb heel hard moeten werken om te komen waar ik nu ben. Mijn

opengehouden: arts, journalist of tolk. Mijn vakkenpakket op het

ouders waren een grote steun. Het eerste half jaar was het maar

gymnasium hield ik bewust breed met veel talen en natuur- en

de vraag of ik überhaupt nog wel zelfstandig kon wonen, maar zij

scheikunde. Uiteindelijk besloot ik voor geneeskunde te gaan

bleven positief en stimulerend. Het tweede half jaar ging het een

én werd ik nog ingeloot voor de studie ook. Ik wilde per se naar

stuk beter. Op een gegeven moment kwam natuurlijk de vraag of

Maastricht. Omdat ik de stad heel leuk vond, maar vooral omdat

ik mijn werk als arts nog wel kon uitvoeren.”

daar werd gewerkt met het PGO-systeem, Probleemgestuurd Onderwijs. Dat sprak me aan. Ik zag mezelf niet alleen maar in de

En? Hoe reageerde je daarop?

schoolbanken zitten luisteren naar docenten.”

“Ik had goed contact gehouden met de afdeling Kindergeneeskunde in het MMC. Ze boden me aan om stage te komen lopen,

Wat zegt die bewuste keuze voor het PGO-onderwijs over jou?

om te kijken hoe het ging. Dat aanbod heb ik met beide handen

“Ik hou van een brede blik en dat zit daar heel erg in. Je bestudeert

aangegrepen. Ik ging parttime aan de slag op de medium care,

met een groep een casus, stelt leerdoelen op en zo werk je toe naar

om te kijken wat ik aankon. Het ging goed, maar het werd me wel

een oplossing. Het is heel toepasbaar op patiëntenzorg. Ik werk nu

duidelijk dat de opleiding voor Kindergeneeskunde, met wisse-

eigenlijk nog steeds op een vergelijkbare manier.”

lende, lange diensten en een zware studielast, geen optie meer was. Ik was toch minder belastbaar dan voor de operatie. Via mijn

Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in premature en dysmature

collega’s in het MMC ben ik bij de JGZ binnengekomen. Ik ben gaan

kinderen?

meelopen, het ging me goed af, ik vond het leuk en toen ging er

“Heb je even? Mijn carrière is anders gelopen dan ik in eerste

iemand weg, wiens plaats ik kon innemen.”

instantie voor ogen had. Het was mijn doel om kinderarts te worden. Ik liep coschappen in het Máxima Medisch Centrum in

Je vertelde dat je ouders een enorme steun voor je waren tijdens

Veldhoven en kon beginnen als ANIOS Kindergeneeskunde. Ik had

je revalidatie. Op welke manier speelt je jeugd en opvoeding

veel gewerkt met premature kindjes, dat vond ik interessant en

een rol in je werk?

ik wilde me specialiseren tot neonatoloog. In het laatste jaar van

“Mijn ouders zijn tijdens de Praagse Lente, eind jaren zestig, uit het

mijn studie werd echter een Arterioveneuze Malformatie (AVM)

toenmalige Tsjechoslowakije naar Nederland gekomen. Ze heb-

in mijn hoofd ontdekt, waardoor ik in de medische molen terecht

ben heel wat meegemaakt en minder mogelijkheden en kansen

kwam. Na twee jaar besloot ik voor een operatie te gaan. Die

gehad dan ik als kind en jongvolwassene. In Nederland kregen ze

verliep minder goed dan verwacht: ik had een hemiparese rechts,

die mogelijkheden wel. Ze hebben mij daardoor altijd gestimu-

Ja! magazine

ajn-lid

2022 #54 - 8

leerd en alle mogelijkheden gegeven om nieuwe dingen te doen:

Welke vragen, zorgen en wensen zie je bij deze ouders?

muziek, sport, reizen. Dat heeft mij gevormd. Als je van kleins af

“Als de kinderen net geboren zijn en in het ziekenhuis liggen, gaat

aan meekrijgt dat er veel mogelijk is, dan kun je de hele wereld

het eigenlijk alleen maar over overleven. Komt mijn kindje eruit?

aan. Zo zou het voor elk kind moeten zijn.”

Pas als ze dan thuis zijn, komen de vragen over hoe het nu verder moet en maken ouders zich zorgen over andere zaken. Ze zijn bang

Heeft jouw ziekte- en revalidatie je iets geleerd dat je ook

dat de moeilijke start van hun kind gevolgen heeft voor de hech-

toepast in je werk?

ting en vragen zich af of het medisch gezien allemaal goedkomt.

“Dat je kunt blijven leren. Dat is zo belangrijk om in je achterhoofd

Vroeggeboren kinderen kunnen te maken krijgen met motorische

te houden en dat geldt voor iedereen. Blijf je ontwikkelen en blijf

problemen, long- en hartproblemen, ontwikkelingsachterstand,

positief. Dan is er zoveel mogelijk. In die zin heb ik veel affiniteit

zoals leerproblemen, spraak-taal achterstand, gedragsproblemen.

met de kinderen die ik zie. Zij hebben vaak een bepaalde pit en

Vooral na thuiskomst is het heel belangrijk om aandacht te heb-

ambitie om vooruit te komen.”

ben voor de zorgen daarover. Ouders moeten verwerken wat er is gebeurd en de ouder-kindrelatie vormgeven.”

Vertel eens wat je precies doet als jeugdarts met de doelgroep prematuren?

Hoe geef je ouders en kinderen vertrouwen?

“Toen ik hier startte in 2013, was dat met de opdracht om een

“Door ze positief te benaderen. Tijd te nemen voor hun zorgen. Te

multidisciplinair nazorgbureau te starten voor premature kindjes,

benoemen wat er goed gaat en niet te veel nadruk te leggen op de

die te maken hebben met veel verschillende zorgverleners nadat

mogelijk vervelende gevolgen van de vroeggeboorte. Gespeciali-

ze uit het ziekenhuis komen. Een fysiotherapeut, logopedist, kin-

seerde hulp inzetten, als dat nodig is.”

derarts in het ziekenhuis en de jeugdarts. Ouders kregen geregeld verschillende en van elkaar afwijkende informatie. Ze hadden

Wat zijn op dit moment uitdagingen voor jou als jeugdarts?

veel afspraken, vaak in het ziekenhuis, wat voor hen meestal een

“Dat zijn er wat mij betreft drie. De eerste is om de ontmoetingen

beladen plek is vol moeilijke herinneringen. Met dit nazorgbureau

met de ouders en kinderen weer op onze locatie buiten het zieken-

moest dat anders. Er is een verpleegkundige aangesloten, die een

huis te laten plaatsvinden. Dat was zo, maar sinds corona zijn deze

belangrijke functie als contactpersoon heeft naar de ouders. We

overgegaan naar digitaal en in het ziekenhuis. Ik merk dat het voor

bespreken de kinderen elke week in een multidisciplinair overleg

ouders prettiger is om elkaar, en vooral het kind, in een normale

en daardoor zijn de lijnen kort: als de fysiotherapeut iets te mel-

setting te zien op onze locatie van de GGD, dus ik hoop dat dat snel

den heeft, kunnen we daar meteen op reageren. Ik heb daarin het

weer kan. Daarnaast speelt de vraag of we de grens waarop we

overzicht en spreek met de ouders over hun observaties, wensen

kinderen selecteren voor nazorg, nu tot 34 weken, moeten oprek-

en vragen.”

ken tot 35 of 36 weken. Dat zou ik graag onderzoeken. Uiteraard komen daar veel praktische aspecten bij: de groep die we zien, wordt dan een stuk groter. Ten derde zijn de JGZ, die kinderen ziet tussen 0-4 jaar, en de GGD, die kinderen tussen 4-18 jaar ziet, in 2021 gefuseerd. Ik zou mooi vinden als de JGZ ook intensievere samenwerking met de revalidatiegeneeskunde zou kunnen op-

Wie is…

starten, net zoals met de prematuren.”

Lenka Pluhar (40) groeide op in Arnhem en woont

Waarom vind je het belangrijk om de kinderen boven de vier

tegenwoordig in Veldhoven. Ze koos voor Geneeskunde

jaar ook te behandelen op de nazorgpoli?

“De school monitort veel vanaf het vierde jaar. Daar komen eventuele leerachterstanden en psychisch-sociale aspecten naar voren. Kinderen kunnen motorisch onhandiger zijn en daardoor problemen in de groep krijgen, of moeite hebben met meedoen met de gymles en het beoefenen van sport. Voor de dysmature kinderen, die worden geboren met een geboortegewicht lager dan 2000 gram, geldt dat zij op latere leeftijd vaker overgewicht en obesitas kunnen ontwikkelen. Ik denk dat het goed is om ook deze kinderen specialistische multidisciplinaire hulp te bieden. Daarmee kun je ze wellicht preventief helpen, wat een van de speerpunten is van de JGZ.”

in Maastricht, waar ze in 2005 afstudeerde. Hierna ging ze aan het werk als ANIOS Kindergeneeskunde bij het Máxima Medisch Centrum (MMC) in Veldhoven. Na een ingrijpende operatie en revalidatie vanwege een vaatafwijking in haar hersenen, maakte ze in 2008 de overstap naar de JGZ. Van 2008 tot 2013 werkte ze als arts op het consultatiebureau bij Zuidzorg en was ze in opleiding tot jeugdarts. Sinds 2013 werkt ze als jeugdarts ook op het nazorgbureau voor pre- en dysmaturen, dat in 2021 is gefuseerd met de GGD Brabant Zuidoost. Sinds 2019 is Lenka opleider voor collega’s in opleiding.

Q

Ja! magazine

9 - 2022 #54

‘Misschien kunnen we de grens waarop we nazorg bieden, oprekken tot 35 of 36 weken’ Ja! magazine

ajn-lid

onderzoek

2022 #54 - 10

‘Helaas zijn er weinig cognitieve interventies om aandachtsvaardigheden te trainen’

Ja! magazine

11 - 2022 #54

ONDERZOEK

‘Veel prematuren hebben moeite met ontwikkeling aandachtsvaardigheden’ Prematuriteit kan lange termijn gevolgen hebben. Neuropsycholoog Lilly Bogičević is afgelopen september gepromoveerd op onderzoek naar aandachtsvaardigheden op de peuter- en schoolleeftijd bij prematuur geboren kinderen. Haar onderzoek laat zien dat ook matig prematuur geboren kinderen (tussen 32 en 36 weken zwangerschap) een groter risico lopen op aandachtsproblemen.

Tekst: Roselin van der Torren Beeld: iStock

“Het is waardevol als school en jeugdarts oog hebben voor het risi-

aandacht minder goed ontwikkeld waren bij een groep matig

co op en de verschillende uitingsvormen van aandachtsproblemen

prematuur geboren kinderen dan bij een groep à terme geboren

bij prematuur geboren kinderen,” zegt Lilly Bogičević. Ze legt uit dat

kinderen. De groepen zijn onderdeel van het grote STAP project;

er verschillende aspecten van aandacht bestaan. Als eerste, al in

Studie naar Aandacht van Premature Kinderen. Daarnaast waren

het eerste levensjaar en tot de vroege basisschoolleeftijd, ontwik-

de verminderde aandachtsvaardigheden op anderhalf-jarige

kelt de vaardigheid om de aandacht specifiek ergens op te kunnen

leeftijd voorspellend voor het functioneren van deze kinderen op

richten. Dat wordt selectieve aandacht genoemd. Daarna ontwik-

zesjarige leeftijd: ze hadden een hogere kans op slechter cognitief

kelen kinderen tot ruim in de basisschoolleeftijd het vermogen

functioneren, meer aandachtsproblemen gerapporteerd door

om aandacht langere tijd vol te houden (volgehouden aandacht).

ouders en slechtere aandachtsvaardigheden. Bij de kinderen werd

Complexere aandachtsvaardigheden, zoals aandacht doelgericht

tevens een Bayley-ontwikkelingstest afgenomen en hieruit kwam

kunnen sturen of aandacht verdelen, verschijnen als laatste en ont-

dat taalvaardigheden (met name begrip) op anderhalf-jarige leef-

wikkelen tijdens de kindertijd en zeker tot in de adolescentie. Dit

tijd ook voorspellend waren voor later IQ en voor latere aandachts-

wordt executieve aandacht genoemd. “De verschillende aspecten

vaardigheden. Lilly: “De uitkomsten zijn relevant omdat de groep

van aandachtsvaardigheden kunnen gemeten worden met neuro-

matig prematuur geboren kinderen in Nederland groot is; jaarlijks

psychologische testen, meestal genormeerd vanaf een jaar of vijf.

zo’n 11.000 kinderen. Van deze groep doet een groot deel het geluk-

Alleen bij hele jonge kinderen zijn nog nauwelijks objectieve testen

kig goed, maar er zijn ook veel kinderen bij die moeite hebben met

beschikbaar, daar wordt meestal met oudervragenlijsten gewerkt.

het ontwikkelen van aandachtsvaardigheden. En aandacht is een

Wij hebben voor ons onderzoek bij 1,5 jaar oude peuters daarom

essentiële vaardigheid voor de algehele ontwikkeling van kinderen;

een visuele aandachtstest met behulp van een eye-tracker ontwik-

ze hebben het nodig voor het aanleren van nieuwe vaardigheden,

keld, de UTATE (Utrechts Tasks of Attention in Toddlers using Eye

zowel cognitief als in de sociale interactie.”

tracking). Hierbij moeten peuters naar verschillende plaatjes, foto’s en filmpjes op een scherm kijken en worden de oogbewegingen

TYPE AANDACHTSPROBLEMEN

gemeten,” vertelt Lilly.

“In dit deel van mijn onderzoek heb ik de uitkomsten van groepen kinderen vergeleken. Maar juist omdat er ook grote normale variatie

Uit haar onderzoek kwam naar voren dat op anderhalf-jarige en

kan zijn in de leeftijd waarop de verschillende aandachtsvaardighe-

op zesjarige leeftijd de selectieve aandacht en de volgehouden

den zich ontwikkelen bij een kind, heb ik ook de ontwikkeling van

Ja! magazine

ONDERZOEK

2022 #54 - 12

AANDACHTSVAARDIGHEDEN OP 7-JARIGE LEEFTIJD VAN TE VROEG GEBOREN KINDEREN (<32 WEKEN ZWANGERSCHAP).

aandachtsvaardigheden van individuele kinderen gevolgd over tijd.

zo’n uitgebreid follow-up systeem waarschijnlijk niet haalbaar en

Hiervoor heb ik in Australië onderzoek mogen doen in een cohort

wellicht niet altijd nodig, maar het zou mooi zijn als er een trapsge-

ernstig prematuur geboren kinderen (<32 weken zwangerschap)

wijze monitoring mogelijk is. Jeugdartsen op het consultatiebureau

waarbij kinderen gevolgd waren in hun aandachtsontwikkeling

zouden bijvoorbeeld bij matig prematuur geboren kinderen bij

tussen zeven en dertien jaar,” vertelt de onderzoekster. Uit deze

anderhalf-jarige leeftijd kunnen letten op de voorspellers van latere

studie kwam naar voren dat een derde van deze kinderen geen

aandachtsproblemen; moeite met taalbegrip, en moeite met selec-

problemen had op beide leeftijden. Een kwart van deze kinderen

tieve en volgehouden aandacht. Dit kan reden zijn deze kinderen

liet op zevenjarige leeftijd aandachtsproblemen zien maar dit

extra te volgen.”

verbeterde deels in de loop der jaren. Echter de helft had langdurige aandachtsproblemen. “Het belangrijkste vond ik om te zien dat het type aandachtsproblemen verschoof. Dus prematuur geboren kinderen op zevenjarige leeftijd vaker moeite hadden met selectieve aandacht, konden ze die eenvoudigere aspecten van aandacht op dertienjarige leeftijd soms wel, echter vielen ze dan vaker uit op executieve aandacht, dus complexere aspecten. Dat geeft aan

TOOL VOOR PROFESSIONALS

dat deze groep kinderen moeite blijft houden met het ontwikkelen

Onderzoekers van de Universiteit

van aandachtsvaardigheden maar dat de uitingsvorm verandert

Nottingham hebben een tool ontworpen om

afhankelijk van de leeftijd.”

onderwijsprofessionals te leren over de lange termijn gevolgen van vroeggeboorte, onder

HERKENNINGSSIGNALEN

andere ook over aandachtsontwikkeling. De

Lilly pleit daarom voor meer aandacht voor de verschillende

tool, genaamd PRISM, is momenteel alleen in het

aspecten van aandacht in de follow-up van prematuur geboren

Engels beschikbaar maar aan de Nederlandse

kinderen. De landelijke neonatale follow-up voor kinderen geboren

vertaling wordt gewerkt door onderzoekers van

<30 weken zwangerschap in Nederland volgt alle kinderen tot

het UMC Utrecht waar Lilly Bogičević ook werkt

achtjarige leeftijd maar aandachtsvaardigheden worden niet altijd

in combinatie met haar functie bij de Universiteit

specifiek gemeten. “Voor de groep matig premature kinderen is

Utrecht. www.nottingham.ac.uk/helm/dev/prism/

Ja! magazine

13 - 2022 #54

ONDERZOEK

“Daarnaast is het voor jeugdartsen werkzaam in het basis- en voortgezet onderwijs cruciaal om oog te hebben voor de verschillende aspecten van aandachtsvaardigheden. Er zijn ook tools beschikbaar die allerlei herkenningssignalen voor aandachtsproblemen beschrijven, zoals hoge afleidbaarheid, moeite met concentreren op een taak, maken van slordigheidsfoutjes, weinig aandacht voor details, etc. Daarnaast gaat het dus niet alleen om de vraag ‘kan een kind een taakje afmaken’ maar ook hoe het kind zich gedraagt in de klas en hoe de sociale interactie is. Vaak worden aandachtsproblemen pas herkend als er druk of impulsief gedrag speelt of als de omgeving er last van heeft, maar dat hoeft zeker niet. Problemen Neuropsycholoog Lilly Bogičevi

kunnen zich ook uiten op een dromerige, passieve manier of omdat een kind minder goed aansluit bij klasgenootjes of trager reageert, bijvoorbeeld in gesprekken.”

klas, afleiding te beperken, te werken met kleine behapbare doelen MET EEN MAATJE

en te controleren of het kind de instructie goed gehoord heeft.

Helaas zijn er, na signalering van aandachtsproblemen, op dit

Ondertussen werkt Lilly in haar vervolgonderzoek aan de vraag of

moment weinig effectieve cognitieve interventies beschikbaar om

de veranderde hersenontwikkeling bij prematuur geboren kinderen

aandachtsvaardigheden specifiek te trainen, vertelt Lilly. Wel is

de onderliggende reden is van latere problemen in de aandachts-

herkenning belangrijk voor verwachtingen van het kind zelf, van

vaardigheden. “Hopelijk leren we middels ons onderzoek beter be-

ouders en leerkrachten en is het belangrijk om de vaardigheden

grijpen welke prematuur geboren kinderen het waarschijnlijk goed

over tijd te vervolgen omdat de uitingsvorm kan veranderen in de

zullen gaan doen en welke op termijn baat hebben bij extra zorg en

loop der tijd. Daarnaast is ondersteuning belangrijk en helpend,

ondersteuning in de ontwikkeling van aandachtsvaardigheden.”

bijvoorbeeld door de motivatie van het kind te verhogen door eigen interesses te gebruiken, het kind te koppelen aan een maatje in de

Q

AANDACHTSVAARDIGHEDEN VAN DEZELFDE KINDEREN, NU OP 13-JARIGE LEEFTIJD.

Ja! magazine

DILEMMA

‘We doen te weinig om prematuriteit te voorkomen’ Met elkaar kunnen we veel meer doen om vroeggeboorte terug te dringen.

Ook in de spreekkamer kunnen we op een laagdrempelige manier al het verschil maken. Of moeten we nog veel eerder beginnen? En wie is dan aan zet? Of voert dat te ver? Vier meningen.

2022 #54 - 14

BENUT DE TASKFORCE

START VOOR DE ZWANGERSCHAP

“Dat roken voor en tijdens de zwangerschap niet goed is, weten we wel. En het zal niet verbazen: het geeft ook een verhoogd risico op prematuriteit.

Uit een meta-analyse van Shah en Bracken (2000) blijkt dat het risico op vroeggeboorte voor rokende zwangeren met 27 procent toeneemt ten opzichte van niet rokende zwangeren. Dat is dus een substantiële toename.* Stel nou dat motiveren om te stoppen met roken een vast onderdeel is binnen de Voorzorg en het Prenataal Huisbezoek. En dat iedere rokende ouder die bij het consultatiebureau komt, wordt gemotiveerd en wordt verwezen naar begeleiding bij het stoppen. Wat zou dat een gezondheidswinst zijn!

Maar hoe pak je dat aan? In de praktijk horen we dat veel zorgverleners het stoppen met roken liever niet bespreken. Het is lastig, kost veel tijd en verwijzen is omslachtig. Dát is te weinig doen. Want met een training en iets meer ervaring, zien we wel dat deze gesprekken prettig verlopen en succesvol zijn zonder dat het veel tijd kost.

Onze tips: start positief, zoek verbinding. Bijna elke roker wil eigenlijk wel stoppen, maar het is het gebrek aan vertrouwen en de verslaving waardoor stoppen lastig is. Als je bij deze ouder aansluit, dan kan je deze wel toeleiden naar een verwijzing. De Taskforce Rookvrije Start heeft e-learnings en een training waarin je leert hoe je een (aanstaande) ouder kunt motiveren om te stoppen met roken.

Ook is er de telefonische coaching Rookvrije Ouders, waar je (aanstaande) ouders via een website gemakkelijk naar kunt verwijzen voor hulp.

Op www.rookvrijestart.nl vind je hierover alle informatie.”

“De JGZ die na de bevalling vraagt of er plannen zijn voor een broertje/zusje? De jeugdarts die de obese moeder vraagt of ze hulp kan gebruiken bij afvallen voor een volgende baby? De jeugdverpleegkundige die bij een veertigjarige vrouw adviseert om niet nog een kind te nemen? Nee, dat deed ik niet in de praktijk en ik geloof niet dat de JGZ dit soort acties onderneemt om prematuriteit te voorkomen.

Wel wordt nu het prenatale huisbezoek door de jeugdverpleegkundige landelijk uitgerold vanuit het landelijke VWS actieprogramma Kansrijke Start. Dan kan ingegaan worden op risicofactoren van prematuriteit en getracht worden hier iets aan te doen. Als de zwangerschap er al is, zou stoppen met roken een uitdagende maar wel haalbare klus zijn.

Maar iets doen als de zwangerschap nog geen feit is, doen we niet. Er zou meer kunnen. Dus ja, ik ben het eens met de stelling. Mijns inziens gaat het ver als de JGZ zich ook zou moeten richten op een kind dat er nog niet is. Maar sowieso moet de JGZ dat niet alleen doen. Op veel gebieden is al een en ander gaande om prematuriteit (en andere early life stress) te voorkomen. Denk aan Kansrijke Start. Maar er zijn ook regionale coalities. Daar wordt gekeken wat bijvoorbeeld de huisarts en de verloskundige kunnen doen.

In de Preconceptie Indicatie Lijst (PIL) worden vele risicofactoren voor problematiek rondom de geboorte beschreven. En opgeroepen wordt om hier zo vroeg mogelijk iets aan te doen. Denk aan de specialist die de vrouw begeleidt met epilepsie of diabetes en kan zorgen dat dit goed is ingesteld vóórdat de vrouw überhaupt overweegt om zwanger te worden. Ik was betrokken bij de ontwikkeling van deze PIL. Grootste discussiepunt was wie deze heel vroeg preventieve zorg gaat betalen? Maar ook hoe je dat gesprek hierover, als de vrouw wellicht totaal nog niet bezig is met een kinderwens, gaat voeren.

Kortom: er liggen kansen. Deze worden steeds meer gepakt. Wat mij betreft zijn we op de goede weg.”

CLASIEN VAN DER HOUWEN

MASCHA KAMPHUIS

Gynaecoloog en voorzitter Taskforce Rookvrije Start

Medisch directeur Landelijk Expertisecentrum Kindermishandeling (LECK)

Ja! magazine

15 - 2022 #54

AANDACHT VOOR DE WIJK

BETER SAMENWERKEN

“Elk jaar worden in Nederland ruim elf duizend kinderen te vroeg geboren. Vroeggeboorte is de belangrijkste oorzaak van kindersterfte en veel kinderen en hun gezinnen kampen met de gevolgen op lange termijn.

Preventie van vroeggeboorte moet een absolute topprioriteit zijn van zorgverleners én van de maatschappij. Medische interventies ter voorkoming van vroeggeboorte worden veel ingezet, maar zijn vooral gericht op hoogrisico zwangerschappen. Het lastige hiervan is dat vroeggeboorte zich slecht laat voorspellen. Er is daarnaast meer aandacht nodig voor preventie op populatieniveau en voor aanpak van niet-medische risicofactoren, zoals het signaleren en bespreekbaar maken van (mee)roken.

Recent Nederlands onderzoek toonde opnieuw aan dat vroeggeboorte veel vaker voorkomt bij vrouwen in achterstandswijken. Het goede nieuws is dat het verhoogde risico op termijn verdwijnt als de wijk opklimt. Het is dan ook essentieel dat de leefsituatie van vrouwen in achterstandssituaties wordt verbeterd. Dit om te voorkomen dat hun kinderen al bij de geboorte met 1-0 achter staan en gezondheidsverschillen zo met elke generatie toenemen. Deze verantwoordelijkheid ligt vooral bij beleidsmakers, zowel lokaal als landelijk. Effectief beleid is nodig om gezonde keuzes te stimuleren, armoede te verminderen en woonomstandigheden te verbeteren, met aandacht voor bijvoorbeeld veiligheid en schonere lucht.

Tenslotte is er nog veel te leren. Veel oorzaken van vroeggeboorte zijn nog onvoldoende begrepen, wat gerichte preventie bemoeilijkt. De coronacrisis biedt hiervoor een unieke mogelijkheid: in Nederland en een aantal andere landen werden onverwacht minder vroeggeboortes gezien tijdens de eerste lockdown. Een intrigerende bevinding die suggereert dat vroeggeboorte misschien wel vaker voorkomen kan worden dan we dachten. Vervolgonderzoek is essentieel om te leren van deze crisis.

Samen kunnen we een gezondere en eerlijkere start voor toekomstige generaties mogelijk maken.”

“Vanuit mijn werkzaamheden als jeugdarts op een pre- en dysmaturen nazorgpoli zie ik van dichtbij welke (soms ernstige) gevolgen prematuriteit kan hebben op de ontwikkeling van een kind. Ook voor ouders is een vroeggeboorte een ingrijpende gebeurtenis waar ze gevolgen op psychisch vlak of in de interactie met hun kind van kunnen ondervinden.

Ondanks dat zwangeren niet de primaire doelgroep van de jeugdgezondheidszorg vormen, kunnen we mijns inziens meer doen om de kans op prematuriteit te verkleinen. De oorzaken van prematuriteit zijn heel divers. Een spontane vroeggeboorte volgt vaak op het vroegtijdig breken van de vliezen of na een meerlingzwangerschap. Prematuriteit komt vaker voor bij vrouwen met een lage sociaaleconomische status en bij niet-Westerse allochtone vrouwen.

Ook een ongezonde leefstijl, zoals weinig lichamelijke activiteit, roken, alcohol- of drugsgebruik tijdens de zwangerschap kunnen het risico op prematuriteit vergroten. Als een vrouw bij haar eerste zwangerschap vroegtijdig is bevallen, is de kans op prematuriteit bij een volgende zwangerschap duidelijk vergroot.

Individuele voorlichting over deze risicofactoren aan zwangeren is in eerste instantie een kerntaak van de verloskundigen. Maar door de samenwerking tussen de verloskundigen en de JGZ te verbeteren, kunnen aanstaande ouders bewuster worden van de risicofactoren voor prematuriteit.

Vanaf dit jaar worden gemeenten door een wijziging in de wet Publieke gezondheid verplicht een prenataal huisbezoek aan te bieden aan zwangeren en/of gezinnen in een kwetsbare situatie. Hier liggen kansen voor de jeugdgezondheidszorg! Door het vroegtijdig signaleren en bespreekbaar maken van de risicofactoren voor prematuriteit kan passende hulp en ondersteuning worden geboden aan deze zwangere vrouwen en/ of gezinnen. Hopelijk draagt dit bij aan het verminderen van het aantal vroeggeboortes. Ieder kind, dat niet prematuur geboren wordt, telt mee!”

JASPER BEEN

MAAIKE BURGERS

Consultant neonatologist Erasmus MC

Jeugdarts KNMG Santé Partners

Ja! magazine

DILEMMA

Doorpraten over de stelling?

Dat kan in de app van de AJN (Forum).

Liever mailen?

Stuur je bericht naar: ja@ajnjeugdartsen.nl

MARKTVISIE

Sudocrem Multi-Expert is het meest gebruikte middel bij luieruitslag De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam en het

Multi-Expert is een medisch hulpmiddel ter behandeling en ter

beschermt ons tegen allerlei invloeden van buitenaf. Dit maakt

voorkoming van luieruitslag. Het beschermt, verzacht en helpt bij

de huid het meest kwetsbare orgaan. De huid van baby’s is nog

een rode en kwetsbare huid. Baby’s en kleine kinderen zijn extra

niet helemaal volgroeid en daardoor is deze dus gevoeliger dan

kwetsbaar voor luieruitslag tijdens de allereerste ontlasting van

de huid van een volwassene. De huid van baby’s is daarom dus

baby’s, tijdens het tanden krijgen, bij het overgaan van borst- op

kwetsbaar.

flesvoeding en wanneer voor het eerst vast voedsel wordt gegeten.

De bijzondere samenstelling van Sudocrem Multi-Expert maakt

Luieruitslag ontstaat als urine gedurende een lange periode in

het een uniek product. Het behandelt en voorkomt niet alleen

contact komt met de huid. De urine kan samen met de ontlasting

luieruitslag, het helpt ook bij een ruwe, schrale en geprikkelde huid

in de luier reageren en de huid veranderen. Het begint met een

en is bovendien geschikt om schaafwonden mee te behandelen.

lichte rode verkleuring van de huid in de luierstreek.

SUDOCREM MULTI-EXPERT IS OOK GESCHIKT VOOR DE VOORKOM EN BEHANDEL LUIERUITSLAG MET SUDOCREM

VERZORGING VAN DE OUDERE HUID

MULTI-EXPERT

De menselijke huid is altijd gevoelig voor invloeden van buitenaf.

Door afsluiting van de huid en/of door een natte luier kunnen baby’s

Ook als de huid wat ouder, dan kan deze net iets meer bescherming

schrale, rode billetjes krijgen. Gelukkig kun je iets doen. Sudocrem

nodig hebben. Luieruitslag is een alledaags fenomeen bij baby’s,

Ja! magazine

maar eenzelfde vorm komt ook voor bij oudere mensen. Ook de

DE KENMERKEN VAN SUDOCREM MULTI-EXPERT

oudere huid die langdurig in contact komt met urine of ontlasting

•

Huidvriendelijk

kan namelijk last krijgen van luieruitslag.

- Ter voorkoming en ter behandeling van luieruitslag

Overmatig transpireren kan eveneens een ruwe, schrale huid tot

- Bevat lanoline (hypo-allergeen)

gevolg hebben. Ouderen zijn vaak ook minder mobiel. Daarom

- Dekt de huid niet af

kan een rode en gevoelige huid ook het gevolg zijn van het feit dat

•

Gebruiksvriendelijk

ouderen soms zich gedurende langere tijd in een statische houding

- Een kleine hoeveelheid zalf is voldoende

bevinden.

- Gemakkelijk smeerbaar en plakt niet - In een dunne doorzichtige laag uitsmeren

DE UNIEKE GEPATENTEERDE FORMULE VAN SUDOCREM MULTI-EXPERT •

Lanoline (hypo-allergeen): komt overeen met het natuurlijke huidvet en beschermt de huid tegen invloeden van buitenaf.

•

Zinkoxide: heeft een indrogende, verzachtende en beschermende invloed én ondersteunt het herstellend vermogen van de huid.

•

Benzylbenzoaat en Benzylcinnamaat: bevorderen de aanmaak van nieuwe huidcellen waardoor het herstellend vermogen van de huid wordt ondersteund.

•

Benzylalcohol: verzacht de ruwe, schrale en geprikkelde huid.

BRANDED CONTENT

MARKTVISIE

SUD-NL-00039

Ja! magazine

Expertise RUBRIEK

2022 #54 - 18

Ja! magazine

19 - 2022 #54

Expertise

‘Observaties en gevoelens van ouders wegen zwaar mee in de besluitvorming’ Family-integrated-care, waarbij ouders gelijkwaardig partner zijn in de zorg voor hun te vroeg geboren kind, vermindert stress bij ouders en zorgt voor een snellere en betere hechting met hun kind. Grootste verandering voor de zorgprofessional? ‘Je hebt niet enkel het kind als patiënt, maar het kind en zijn ouders’, vertelt Anne van Kempen, kinderarts-neonatoloog in het OLVG.

Tekst: Marloes Tervoort Beeld: Shutterstock

Family-integrated-care is een zorgconcept, waarbij ouders actief

integrated-care, maar dat het een het ander wel versterkt. “Als

betrokken worden bij het zorgproces rond hun te vroeg geboren

ouders en kinderen in dezelfde ruimte zijn, neem je ze automatisch

kind en ze intensief begeleid worden naar zelfstandig ouderschap.

en makkelijker mee in wat er gebeurt. Ze worden ook niet afgeleid

Anne van Kempen kreeg rond 2007 steeds meer interesse in dit

of beïnvloed door de emoties en zorgen van andere ouders. Toch

concept. Ze was net begonnen in het OLVG Oost en de nieuw-

zou ik collega’s die willen werken met family-integrated-care willen

bouwplannen voor een nieuw moeder-kindcentrum aldaar werden

adviseren zich niet te laten tegenhouden door het ontbreken van

ontwikkeld. Een perfect moment om de ideologie achter family-

faciliteiten als familiekamers. Het is ook toepasbaar op een zaal en

integrated-care te verwerken in het ontwerp. “Met de afdelings-

de voordelen van het concept zijn erg mooi.’

leiders van de kraamafdeling, verloskunde en neonatologie zaten we heel snel op één lijn. We kenden allemaal de praktijk, waarin

Lager stressniveau ouders

moeders vanaf de kraamafdeling een afstand moesten afleggen

Inderdaad, als je de voordelen op een rij zet, kun je enkel enthousi-

naar hun kind op de neonatologieafdeling. Partners die niet of las-

ast zijn. Zo neemt het stressniveau van ouders over de zorgen voor

tig konden blijven overnachten. Het zou natuurlijk prachtig zijn als

en over hun kind af. Zij ervaren minder gevoelens van angst en de-

we familiekamers hebben voor de moeder, waar zij met haar kind

pressie. De band tussen ouders en kind wordt vroeger intenser. Ou-

en partner kan verblijven, fantaseerden we. In het buitenland, met

ders kunnen doorgaans eerder met hun kind naar huis en nemen

name in Canada, begon dit concept net op te komen en we hoorden

eenmaal thuis minder vaak contact op met vragen, omdat ze hun

positieve berichten. We hadden nog wel vragen, bijvoorbeeld of de

kind heel goed hebben leren kennen. En dan zijn er nog de vermoe-

moeder goed kan herstellen met het kind erbij? We zijn in andere

dens van voordelen van family-integrated-care, die nog worden on-

ziekenhuizen gaan kijken en kwamen snel tot de conclusie dat het

derzocht. “We komen er steeds meer achter dat de hersenontwik-

een goed concept was.”

keling bij prematuren anders verloopt. Ik kan me voorstellen dat

Van Kempen benadrukt dat het hebben van faciliteiten zoals

als ouders meer aanwezig zijn, ze meer comfort kunnen bieden en

familiekamers geen voorwaarde is voor het voeren van family-

een band kunnen opbouwen, dit in deze fase van snelle hersenontJa! magazine

Expertise

2022 #54 - 20

wikkeling invloed heeft. De resultaten van de eerste studies laten zien dat er een gunstige invloed is op de motorische ontwikkeling en gedrag van het kind op de leeftijd van 18 maanden. Er lopen

Wie is Anne van Kempen?

verschillende lang termijn-studies in binnen- en buitenland die hierover in de toekomst meer kennis zullen geven.”

Een van de lopende onderzoeken in Nederland is de neoPARTNER-

Anne van Kempen (57) werkt sinds 2007 als kinderarts-

studie. In dit onderzoek wordt specifiek gekeken naar de invloed

neonatoloog in het OLVG-ziekenhuis in Amsterdam,

van de aanwezigheid van ouders van premature kinderen bij de

met vestigingen in Amsterdam-Oost en Amsterdam-

artsenvisite. Bij het onderzoek zijn 13 ziekenhuizen door heel

West. Ze werd geboren in Boxmeer en studeerde

Nederland betrokken en er nemen meer dan 700 kinderen en hun

Geneeskunde in Nijmegen. Ze werkte in Den Bosch in het

ouders aan deel. De eerste resultaten van deze studie worden in

toenmalig Groot Ziekengasthuis, nu Jeroen Bosch zie-

2024 verwacht.

kenhuis, vervolgens in het toenmalige AMC, waar ze de opleiding tot kinderarts en neonatoloog volgde. In 2004

Shared-decision-making

promoveerde ze met haar proefschrift Gluconeogenesis

Family-centered-rounds, zoals de visites met ouders worden

and glycogenolysis in newborn infants. Het proefschrift

genoemd, vragen om een andere benadering en communicatie

gaat over de aanpassing en regulatie van de bloedsuiker

van het zorgteam met de ouders. Deze aanpak behelst shared-

bij prematuren, SGA en a terme (of voldragen) pasge-

decision-making en vraagt om een cultuurverandering. Anne

borenen. In 2007 stapte ze over naar het OLVG, waar

legt uit wat het betekent om ouders te betrekken in de zorg en de

ze haar kennis over bloedsuikerregulatie inzet en zich

keuzes die worden gemaakt. “We zien ouders als gelijkwaardig

bezighoudt met de continuïteit van zorg en de overgang

partner in het team. Hun observaties en gevoelens wegen zwaar

naar thuis. Ook doet ze wetenschappelijk onderzoek naar

mee in beslissingen. Ouders zijn vaak 24/7 met hun kind samen.

Family Integrated Care en communicatie.

Dat is een verschil met de verpleegkundige, die niet zeven dagen achter elkaar werkt. De kinderarts ziet het kind nog minder vaak.

Dus ouders zijn een enorm belangrijke informatiebron.”

Hun inschatting over te nemen beslissingen bij premature kinderen in het ziekenhuis, zoals het afbouwen van ademondersteuning of het verhogen van inname van voeding, telt dan ook

van ouders dan de verzorger van het kind. Als je verpleegkundige

zwaar mee. “Uitgangspunt is natuurlijk altijd dat we doen wat het

bent geworden omdat je je graag over kinderen ontfermt, is dat

kind nodig heeft en als arts weeg je dat medisch inhoudelijk. Maar

wel een hele omschakeling. Wat daarin helpt, is onderwijs en

ouders zien dat hun kind vermoeider is de laatste dagen, meer

voorlichting. Als je daarin aangeeft wat de positieve gevolgen zijn

moeite heeft met ademen of voeding niet goed binnenhoudt. Die

voor het kind en de ouders, dan ziet iedereen het voordeel en de

input wegen we mee in het nemen van beslissingen en maken we

noodzaak om dit te doen. Maar ook de juiste ondersteuning en

een gezamenlijk behandelplan. Daarnaast is het fijn dat ouders

begeleiding voor verpleegkundigen is nodig om die overgang goed

door hun betrokkenheid een genomen beslissing dragen, dus er

te laten verlopen.”

is minder discussie of onduidelijkheid achteraf. Ook in het geval

Voor de artsen is het grootste verschil dat ouders aanwezig zijn bij

een beslissing moet worden teruggedraaid of tegenvalt, hebben

de visite en daarbij meepraten en meedenken over de behande-

ouders wel meegepraat. Als het echt een gezamenlijk besluit was,

ling. “In het begin vragen veel artsen zich af of dat niet veel meer

maakt dat uit hoe ouders dit beleven.”

tijd kost. In de praktijk blijkt dat het juist tijd oplevert. Doordat ouders direct op de hoogte zijn van het beleid zijn minder en kortere

Uitdagingen voor zorgverlener én ouders

gesprekken buiten de visite nodig.” Ook ouders moeten worden

Zoals eerder genoemd, vraagt deze manier van werken om een

gecoacht in hun nieuwe rol als betrokken lid van het zorgteam. ‘Als

cultuurverandering. Voor de verpleegkundigen en artsen was het

ze tijdens de artsenvisite hun vragen en twijfels mogen bespreken,

wennen en omschakelen, vertelt Anne. “Verpleegkundigen gaven

is het handig dat ze daarover van tevoren nadenken en hun ge-

aan dat ze het overzicht op de zaal misten. Er is daar altijd een

dachten durven delen. Hierin heeft de verpleegkundige een heel

collega in de buurt die je even tussendoor wat kan vragen. Op een

belangrijke rol, die kan dit met ze voorbereiden.”

familiekamer moet je dan iemand bellen voor overleg. Verreweg het grootste verschil vinden de verpleegkundigen dat de ouders er

Afstemming en overdracht

altijd zijn. Je hebt niet meer het kind als patiënt, maar het kind met

Uiteraard zijn er altijd nog aspecten die beter kunnen. Een

zijn ouders. Daardoor worden verpleegkundigen meer de coach

voorbeeld hiervan is de afstemming en overdracht met andere

Ja! magazine

21 - 2022 #54

Expertise

Meer lezen Over het onderzoek Ziekenhuisopname van premature baby’s in eengezinskamers versus open afdelingen: een systematische review en meta-analyse van de impact op ouders: https://www.thelancet.com/journals/eclinm/article/ PIIS2589-5370(20)30132-2/fulltext zorgverleners, zoals de JGZ. “Onze samenwerking met de JGZ is

Artikel over het effect van verblijf op eenpersoonska-

in de opzet heel goed, zeker als je het vergelijkt met vroeger, toen

mers op baby’s: Hospitalising preterm infants in single

kinderen op veel verschillende plekken werden gezien en er veel

family rooms versus open bay units: a systematic review and

langs elkaar heen gebeurde. Nu hebben we een multidisciplinair

meta-analysis:

spreekuur met het ziekenhuis en de JGZ, afgestemd met de con-

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30630745/

troles in het academisch ziekenhuis. De fysiotherapeut, logopedist en voedingsdeskundige zijn erbij. De vaccinaties worden hier ook

Info over de Neopartner studie:

gegeven. Wat een uitdaging blijft, is de organisatie. Hoe bereik je

https://zorgevaluatienederland.nl/evaluations/neo-

elkaar, stem je goed af en zorg je voor en goede overdracht? Het

partner

multidisciplinair spreekuur is een stap in de goede richting. Maar omdat we geen gezamenlijk patiëntendossier hebben, blijft dat

Info over family integrated care:

iets waarvoor we moeite moeten doen.”

http://familyintegratedcare.com/about-ficare/

Tips voor jeugdartsen die incidenteel met premature kinderen te maken hebben, heeft Anne ook. “Maak gebruik van de kennis

Door een Europese (ouder)vereniging (EFCNI) zijn in een

van specialisten. Dit kan door contact te zoeken, maar er zijn ook

groot samenwerkingsverband Standaarden voor zorg

veel middelen beschikbaar, zoals de Groeigids Te vroeg, te licht of

voor pasgeborenen opgesteld:

ziek geboren. Daarnaast juich ik het toe als binnen de JGZ de zorg

https://www.efcni.org/activities/projects-2/escnh/

voor prematuren wordt geconcentreerd, omdat specialisatie voor deze groep belangrijk is. Maar een tip die iedereen kan gebruiken:

Websites van ouderverenigingen:

zie ouders als de primaire zorgverlener van hun kind. Zij zijn de

Care4Neo.nl

specialist van hun eigen kind en daarin gelijkwaardig denk- en

Prematurendag.nl

beslispartner. Respecteer ze hierin.”

KleineKanjers.nl Nee-eten.nl Kiind.nl

Q

Ja! magazine

Gesprekskaarten & beweegplanner Gesprekskaarten

Bestel gratis!

Geef jij advies over gezonde voeding aan kinderen en/of hun ouders? Onze gesprekskaarten bevatten praktische adviezen en kunnen je helpen tijdens het consult. De volgende gesprekskaarten zijn beschikbaar: • Gesprekskaart Goede voeding voor kinderen • Gesprekskaart Kinderen en tussendoortjes • Gesprekskaart Kinderen en een gezond ontbijt • Gesprekskaart Kinderen en een regelmatig eetpatroon

Beweegplanner Naast gezonde voeding is voldoende beweging belangrijk! Met onze beweegplanner kun je de dagelijkse beweging samen inplannen en evalueren. Verkrijgbaar als handig scheurblok.

Meer informatie

Ben jij een voedings- of gezondheidsprofessional en wil je meer weten over zuivel, voeding en gezondheid?

Bezoek onze website en schrijf je in voor onze nieuwsbrief. www.frieslandcampinainstitute.com/nl institute.nl@frieslandcampina.com Volg ons op social media

23 - 2022 #54

Column

Moeder of collega?

‘In Groningen kiezen we in deze situatie voor een keizersnede, maar hoe doen jullie dat in Leiden?’ Het was een warme zonnig zomerdag in 1994, ik was net per helikopter geland op het dak van het Academisch ziekenhuis in Groningen toen een collega gynaecoloog deze vraag aan mij stelde.

De vraag die in geheugen gegrift staat. Die gynaecoloog stelde de vraag aan mij als collega maar ook als bevallende en aanstaande moeder!

Die warme zomerdag begon voor mij op Schiermonnikoog, 30 weken zwanger van een tweeling. Bij mijn aanstaande echtgenoot achterop de tandem naar het gemeentehuis gegaan om te trouwen. Tijdens de ceremonie begonnen de weeën en vervolgens belandde ik per helikopter in Groningen.

Ik was toen gynaecoloog in opleiding, vandaar dat ik werd bevraagd als collega over het Leidse beleid.

Maar ik voelde me op dat moment echt helemaal geen collega.

Ik was bezig met wegpuffen van weeën, overgeven. Ik was totaal overrompeld door de gebeurtenissen, trouwen, helikopter, prematuur bevallen. Ik had het gevoel in een film te zitten. Gebeurde dit echt?

Op de vraag van de gynaecoloog heb ik geantwoord, iets in de trant van, doe vooral wat je denkt dat goed is. Ik kan nu niets met deze vraag.

Een keizersnede volgde en op onze trouwdag werden onze twee zonen geboren, 3 pond elk.

Een periode op de neonatologie afdeling volgde. De o zo kleine jongens lagen in twee aparte couveuses, met dag en nacht fel licht, volop geluiden van alarmen, heel veel verschillende vreemde handen die

hen aanraakten om bloed te prikken, echo’s te maken, te verschonen.

Ik had enorm met ze te doen... Ik voelde me ook onzeker, over de kleine hoeveelheid borstvoeding die ik maar kon kolven, over hoe ik goed contact met onze jongens kon maken. Ik herinner me een verpleegkundige die tegen me zei ‘geef hem maar een knuffel’. Een knuffel dacht ik en ik zag een pluche speelgoeddier voor me. “Ik heb niks bij me,” zei ik. Ze bedoelde dat ik mijn zoon even mocht oppakken…

Bij dit alles merkte ik dat ik door collega kinderartsen nog steeds als collega benaderd werd: “Het Hb is 7.8, we gaan morgen een bloedtransfusie geven.” En weg waren ze weer, geen uitleg.

Verpleegkundigen vonden me eigenwijs als ik onze jongens langer wilde buidelen dan dat zij gewend waren…

Sindsdien heb ik me voorgenomen als ik op m’n spreekuur een moeder of vader die ook collega is, voor me heb, doe ik echt m’n best haar of hem in de eerste plaats als ouder te zien. Ik probeer geen aannames te doen over haar of zijn door mij veronderstelde medische kennis, hoe lastig dat soms ook is.

De twee kleine mannetjes van toen zijn inmiddels twee gezonde, gelukkige kerels. Hun verjaardag en onze trouwdag is een prachtige jaarlijks feestdag voor ons gezin en Schiermonnikoog hebben we voor altijd in ons hart gesloten!

Caroline Schouten Jeugdarts KNMG bij GGD Hollands Midden / bestuurslid AJN

Ja! magazine

casus

2022 #54 - 24

Ja! magazine

25 - 2022 #54

casus

‘Beslissingen over het RVP hebben maatschappelijke impact’ Er zijn weinig ‘gewone’ dagen geweest sinds Jeanne-Marie Hament, arts M+G, een jaar geleden bij het RIVM begon als programmamanager van het Rijksvaccinatieprogramma. Maar sommige dagen zijn anders, die vergeet je nooit meer. Over een van die dagen deelt Jeanne-Marie haar ervaring. “Betreft het belangrijk nieuws? Nee, helemaal niet. Was het iets met enorme persoonlijke impact? Nee, ook niet. Maar toch wist ik meteen dat ik het nooit zal vergeten.”

Tekst: Jeanne-Marie Hament Beeld: iStock

“Ik was net een paar weken programmamanager toen ik door

gevoel door zo’n mail niet weg. En onmacht. Want ik ben te ver weg

een binnenkomende mail gealarmeerd werd. Zoals dat gaat met

van de mensen om iets te kunnen. Als jeugdarts wordt je vaak met

gebeurtenissen die impact hebben, weet ik precies waar ik was en

onverwachte of heftige emoties geconfronteerd. Vaak kan je dan

wat ik deed. Het was een hele warme zomerdag; de airco van mijn

meteen empathisch reageren. Maar ik sta niet meer direct naast

auto had het begeven en ik was oververhit en loom aangekomen op

de mensen en kinderen, die de vaccinaties krijgen. En dat werd me

een van de drie DVP regiokantoren. Het kantoor was bij binnen-

pijnlijk duidelijk.

komst aangenaam fris. Vanuit dit kantoor worden alle vaccinatie-

In mijn huidige werk gaat het veel minder om individuele casuis-

uitnodigingen verstuurd, vaccins verdeeld en vragen van collega’s

tiek, laat staan om de complexe emoties die daarmee gepaard kun-

en burgers beantwoord. Een enorme operatie waar vele betrokken

nen gaan. Het draait vooral om een goede samenwerking tussen de

en deskundige collega’s aan werken.

mensen binnen en buiten het RIVM. Strategische vragen, overzicht

Op een gegeven moment moest ik me even terugtrekken omdat ik

houden over de diverse projecten en koers bepalen.

nog een online vergadering had. Ik werd getrakteerd op een ijsje en

Op deze dag werd me duidelijk dat de fysieke afstand een feit was

installeerde me achter mijn laptop. Ik opende mijn mailbox en trof

en dat ik deze niet zou kunnen overbruggen. Dat dat buiten mijn

tussen de vele mails een mail van het Lareb aan waarin zij mij op de

invloedsfeer ligt. Maar ik besloot ook dat ik bij iedere besluit over

hoogte brachten van een doodgeboorte. Het was een melding die

het RVP de ouders en kinderen dichtbij me zal blijven hebben staan.

kwam naar aanleiding van een maternale kinkhoest vaccinatie.

Door de vragen die aan het RIVM stel namens mijzelf en namens hen.

Het Lareb houdt alle meldingen na vaccinaties bij en onderzoekt

Wat hebben zij nodig om de beslissing over deze vaccinatie voor

ernstige meldingen.

hun kind te maken? En hoe beleven zij de vaccinaties? Het zijn

Er kwamen er meteen vragen in mij op. Zijn de aanstaande ouders

vragen waar niet alleen ik, maar ook mijn collega’s bij het RIVM van

boos of ontroostbaar? Of misschien kwaad op zichzelf omdat ze

alles bij voelen en dagelijks mee bezig zijn.

denken dat ze een verkeerde keuze hebben gemaakt? Ze namen de

En last but not least. Wij mogen ons in Nederland gelukkig prijzen

vaccinatie juist om hun kindje te beschermen en dit was helemaal

met het Lareb. Zij nemen meldingen over mogelijke bijwerkin-

niet verwacht. Het waren allemaal vragen die voort kwamen uit

gen van vaccinaties en medicijnen heel serieus. En ouders en/of

mijn gevoel En wat kan ik betekenen in deze situatie? “Eigenlijk

professionals die de melding hebben gedaan, zullen goed worden

helemaal niets”, zei mijn collega, met wie ik belde om te vragen wat

gehoord en ondersteund tijdens het proces van onderzoek.

ik nu het beste kon doen.

Ik reed terug naar huis in een auto die helaas niet in de schaduw

Ik weet dat er geen verhoogd risico is aangetoond op complicaties

had gestaan.

na de kinkhoestvaccinatie. En dat vertelde mijn collega, die ik meteen belde, me natuurlijk ook. Maar dat neemt het aangeslagen

Q

Ja! magazine

LET OP VROEGE WAARSCHUWINGSIGNALEN VAN SPINALE SPIERATROFIE (SMA) 1–3 • Hypotonie1,4 • Areflexie2 • Hoofd niet zelfstandig rechtop kunnen houden6 • Moeite met ademhalen4,5 • Problemen bij het slikken1,3

HOOFD NIET RECHTOP KUNNEN HOUDEN TONGFASCICULATIES

HYPOTONIE

AREFLEXIE

ALS U SIGNALEN OPMERKT, NEEM DAN METEEN ACTIE-VERWIJS DOOR NAAR Een van die hierONDER genoemde Neuromusculaire Centra Polikliniek neurologie: Amsterdam UMC, locatie AMC, Radboudumc, Erasmus MC, Maastricht UMC+, LUMC Polikliniek neuromusculaire ziekten: UMC Utrecht References: 1. Kolb SJ and Kissel JT. Neurol Clin. 2015;33(4):831–46. 2. Prior TW, Leach ME, Finanger E. Spinal Muscular Atrophy. februari 2000 [bijgewerkt 14 November 2019] In: Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993–2020. 3. Wang CH, et al. J Child Neurol. 2007;22(8):1027–49. 4. Pera MC, et al. PLoS One. 2020;15(3):e0230677. 5. SMA Europe (2020). Type 1. Geraadpleegd van: https://www.sma-europe.eu/essentials/spinal-muscular-atrophy-sma/type-1/. Datum geraadpleegd: maart 2021 6. Markowitz JA, et al. JOGNN. 2004;33:12–20.

NL--21-0001 Date of preparation: September 2021

PROBLEMEN BIJ ADEMHALING & SLIKKEN

27 - 2022 #54

SELFIE

‘Ik zoek het in de breedte van het vak’ Tekst: Myrna Linders Foto: Dirk Jansen

“Toen ik begon in de jeugdgezondheidszorg, voelde ik mij meteen op mijn plek. Het contact met de gezinnen, overleg met andere zorgverleners en scholen en de diversiteit aan werkzaamheden maakt het werk afwisselend en uitdagend. De kracht van de jeugdgezondheidszorg bevindt zich niet alleen in de spreekkamer, maar juist ook daarbuiten. Op scholen, in sociale wijkteams en op beleidsniveau bij gemeenten kun je zoveel betekenen.

De keuze om in opleiding te gaan was snel gemaakt, maar de keuze voor de locatie vond ik lastiger.

Hoewel ik het ontzettend naar mijn zin had op mijn werkplek, heb ik ervoor gekozen om terug te gaan naar mijn Brabantse roots. Een paar weken nadat ik geplaatst was voor de opleiding werd het bod geaccepteerd voor ons nieuwe huis, een half vrijstaande woonboerderij. Zo verhuisden mijn vriend en ik van de Arnhemse binnenstad naar St Agatha, een dorpje met zo’n 500 inwoners. Inmiddels wonen we hier een aantal maanden en we genieten elke dag.

Ook de opleiding blijkt een perfecte match. Ik had ervaring met de leeftijdscategorie 4-18 jaar, dus het consultatiebureau was een compleet nieuwe doelgroep. In mijn praktijkopdrachten focus ik mij niet op één onderdeel van de JGZ. Ik probeer juist de breedte op te zoeken. Zo heb ik ervoor gekozen om met verschillende disciplines mee te lopen, een presentatie te houden voor verpleegkundigen over taalontwikkeling en om mij verder te verdiepen in integrale vroeghulp. Er is zoveel te leren en ontdekken, het is zonde om je dan te focussen op één onderdeel’.”

Q

Wie: Myrna Linders (27) Werkt: via de SBOH bij GGD Hart voor Brabant Opleiding: TNO Eindhoven, gestart september 2021 (Opnieuw) AJN-lid: sinds juli 2020

Ja! Ja!magazine magazine

INTERVIEW

2022 #54 - 28

‘Bied ouders een luisterend oor’ De geboorte van elk kindje is spannend. In Nederland worden twee tot vier van de duizend baby’s veel te vroeg geboren. Vroeggeboorte zorgt voor veel extra zorgen en vragen bij ouders. Care4Neo wil deze ouders helpen door het bieden van heldere en toegankelijke informatie en een steun in de rug. Een interview met Ilona Jochems, voorzitter van Care4Neo en ervaringsdeskundige.

Tekst: Geja Rikkers Beeld: iStock

Wat doet Care4Neo precies?

balans moet worden gevonden, combineren van zorg en werk. Ook

“De voorloper van Care4Neo, Vereniging van Ouders van Couveu-

is het spannend om voor het eerst ‘alleen’ voor je kind te zorgen.

sekinderen, is opgericht in 1979 (de oudste neonatologie-ouderver-

We zijn er echter niet alleen voor de ouders, maar ook voor de ex-

eniging van Europa). Het gaat om alle kinderen met een moeilijke

couveusekinderen en de familie en vrienden en professionals.”

start bij de geboorte: te vroeggeboren (prematuur), te licht geboren (dysmatuur) en ziek geboren kinderen. De ouders worden

Hoe doen jullie dat?

nu, in tegenstelling tot destijds, volop betrokken bij de zorg en het

“Dit doen we al meer dan veertig jaar op verschillende manieren.

nemen van beslissingen rondom hun kinderen. Na het verblijf in

Bijvoorbeeld door te lobbyen in de politiek, samen te werken met

het ziekenhuis zijn de zorgen vaak nog niet voorbij. Een nieuwe

zorgprofessionals en wetenschappelijk onderzoekers. Maar ook

Ja! magazine

INTERVIEW

29 - 2022 #54

door vrijwilligers in te zetten in ziekenhuizen en het faciliteren

en psychosociale nazorg voor gezinnen met een prematuur in

van lotgenotencontact. We organiseren onze eigen activiteiten

een huiselijk opgezette omgeving. Eigenlijk gun ik elk gezin een

en diensten zoals het gratis couveusedagboek en onze jaarlijkse

dergelijke opzet van zorg.

Week van het Couveusekind rondom Wereld Prematuren Dag.

Tijdens de opname in het Sophia waren we als ouders echt partij in

Onze website www.care4neo.nl is een grote bron van informatie

de zorg voor de kinderen. Hierbij heb ik gemerkt dat het me lukte

voor ouders, familie en vrienden en professionals.”

om mee te kunnen blijven denken in de zorg, terwijl ik ook merkte dat sommige andere ouders daar meer moeite mee hadden. Som-

Kun je nog een aantal voorbeelden geven?

mige ouders zijn minder mondig of waren zelf getraumatiseerd

“We hebben in samenwerking met een groep betrokken en

door hun ervaringen. Dat is de reden dat ik vrijwilligerswerk bij

ervaringsdeskundige ouders en het platform Fit for Work een

Care4Neo ben gaan doen.”

wegwijzer voor werkende ouders/verzorgers van couveusekinderen samengesteld. Het werk combineren met de zorg voor een

Wat hopen jullie te bereiken?

couveusekind is vaak complex. Terwijl aan het werk blijven voor

“Het bereiken van meer bewustzijn voor en kennis van alle gevol-

veel ouders essentieel is. Niet alleen vanwege het inkomen, maar

gen van prematuriteit, zowel op korte als lange termijn. Ouders

ook om een ‘eigen’ leven te hebben naast de zorg voor het kind.

helpen in het combineren van werk en zorg. We hopen dat ouders,

Een ander voorbeeld heeft betrekking op het bevorderen van kan-

gezondheidszorg, onderwijs en ex-couveusekinderen elkaar weten

goeroezorg. Huid-op-huidcontact heeft een hele goede invloed

te vinden. Nog betere beschikbaarheid van relevante informatie

op de ontwikkeling van baby’s, nog meer als ze kwetsbaar zijn. Via

om met elkaar te delen met onze diverse communities. We willen

Care4Neo stelt NIVEA binnenkort speciale kangoeroedekentjes

graag actiever deelnemen aan (wetenschappelijke) onderzoeken,

ter beschikking aan de ouders van baby’s die op een van de tien

waarbij we onze leden vragen om input. Nu is deelname meestal

NICU’s (Neonatale Intensive Care Units) in Nederland zijn opgeno-

nog alleen reactief. We beogen een concrete stem te zijn in kwali-

men. Met deze dekens kunnen ouders hun baby beter positione-

teit van de zorg en wetgeving.”

ren tijdens het toepassen van kangoeroezorg. Daarnaast vinden trainingen op het gebied van kangoeroezorg plaats voor zowel de

Wat wil je meegeven aan jeugdartsen?

ouders als de hulpverleners van de NICU’s.”

“Ouders zijn vooral op zoek naar bevestiging. Ze zijn vaak al onzeker door alles wat ze meemaken. Luister goed naar hen, bied

Kun je iets vertellen over je eigen ervaringen als ouder?

een luisterend oor. Geef hen complimenten voor wat ze al goed

“Mijn oudste zoon Mathijs is overleden tijdens de geboorte na

doen. Maak hen niet ongerust, maar maak contact en geef hen

een zwangerschapsduur van 23 weken. De tweeling Alexander

vertrouwen.”

en Casper is geboren na een zwangerschap van 26 weken en één dag. Zij hebben respectievelijk 17 en 16 weken doorgebracht

Q

op de NICU van het Sophia Kinderziekenhuis. Het was een hele heftige tijd, waarbij beiden aan de beademing hebben gelegen.

Na ontslag is Alexander nog een jaar lang zuurstofafhankelijk gebleven. Momenteel hebben beide jongens nog diverse klachten,

Meer informatie?

bijvoorbeeld op het gebied van hun longen, de taalontwikkeling en prikkelgevoeligheid. Zij volgen beiden speciaal (basis)onder-

www.care4neo.nl

wijs. Er zijn nog ongeveer 20 verschillende professionals betrokken vanuit verschillende disciplines, waarvan een aantal werkzaam is in Het Kleine Helden Huis in Rotterdam. Zij combineren medische

Ja! magazine

We teach...

OPLEIDING ARTS MAATSCHAPPIJ EN GEZONDHEID, PROFIEL JEUGDARTS Een Leven Lang Leren bij TNO: voor aios én praktijkopleiders

...een breed scala aan bij- en nascholing, veelal online: jaarlijks meer dan 30 nieuwe titels en 160 modules.

Onze modules helpen je bij de ontwikkeling van je professionele vaardigheden. Maar de NSPOH biedt meer!

Zoals onderwijs en training waardoor je met meer kennis en vaardigheden bijdraagt aan het verbeteren van de jeugdgezondheidszorg. Ook incompany.

Kies bijvoorbeeld voor:

• Basistraining GIZ – JGZ • Basistraining GIZ – MDT

NIEUW NIEUW

• Communiceren met pubers • Cursus tot gecertificeerd instructeur van Wiechenonderzoek • Focus op hechting • Impact in de eerste tien seconden • Introductiecursus Jeugdgezondheidszorg 0-18 • KOPP- KVO- en KVBO- kinderen in de JGZ • Krachtenveldanalyse: maak strategisch gebruik van je netwerk • M@ZL scholing voor jeugdartsen • Peuters en slaap

Aios TNO leidt jeugdartsen op voor een sterke JGZ! Tijdens de opleiding ontwikkelen aios zich in de verschillende rollen van de jeugdarts variërend van de spreekkamer tot aan de wetenschap. Het leren vindt zo veel mogelijk plaats in en vanuit de praktijk, tijdens praktijkperiodes in de JGZ en tijdens stages. Daarnaast volgen aios cursorisch onderwijs in een eigen jaargroep. Dit leren en professionaliseren gaat door na de opleiding. Bij TNO wordt een stevige basis gelegd voor een Leven Lang Leren.

Praktijkopleiders De praktijkopleider heeft een cruciale rol bij het leerproces van de aios: als coach, als begeleider en als rolmodel. Hij komt voor tal van uitdagingen te staan, zoals: Meer of juist minder sturing geven? Hoe organiseer ik de begeleiding vanuit mijn GGD? Hoe pas ik mijn begeleidingsstijl aan op de leerstijl van de aios? Over deze en andere uitdagingen organiseren TNO en NSPOH didactische scholingen voor opleiders.

Uitgangspunten voor onderwijs en didactische scholingen bij TNO: - Competentiegericht - Leren met en van collega’s - Presentaties en praktische opdrachten wisselen elkaar af - Ervaren docenten uit wetenschap en praktijk - Aansluiting bij actueel onderzoek (binnen of buiten TNO) - Eigen inbreng (onderwerpen, werkvormen) wordt zeer gewaardeerd.

Starten en instromen Opleiding De opleiding start jaarlijks op twee momenten: in maart in Leiden en in september in Eindhoven Zie voor meer info: www.artsmg.nl www.tno.nl/onderwijs

• Terugkomdag voor gecertificeerde visusinstructeurs 2022 • Terugkomdag voor Van Wiechen instructeurs • Top 10 kleine kwalen in de spreekkamer van de JGZ • Voeding en eetgedrag bij peuters • Zindelijkheid

Bekijk onze actuele bij- en nascholingskalender op www.nspoh.nl Didactische scholingen Zie voor data en informatie: https://www.tno.nl/nl/ aandachtsgebieden/gezond-leven/roadmaps/youth/ didactische-scholingen-voor-opleiders/

De NSPOH wil een waardevolle bijdrage leveren aan de verbetering van de volksgezondheid, de arbeidsomstandigheden en participatie in Nederland. Dit doen wij door professionals kwalitatief goed en vraaggestuurd op te leiden voor de hedendaagse praktijk van public en occupational health. Wij ontwikkelen en organiseren opleidingen, bij- en nascholing, in-company programma’s en symposia op academisch en post-hbo niveau.

“Door deze dag heb ik meer inzicht gekregen in hoe mijn aios en ik beter kunnen samenwerken!”

“Deze docent maakt ingewikkelde theorie eenvoudig en toepasbaar in de praktijk!”

recensies

31 - 2022 #54

Handboek Vroeggeboorte Het Handboe Handboek Vroeggeboorte is geschreven door de moeder van een prematuur geboren kind; echter vergis je niet, het is geen ‘ervaringsverhaal’. In plaats daarvan schreef zij een zeer compleet en inzichtelijk medisch-inhoudelijk boek over alle aspecten van prematuriteit. Wel bedoeld vóór ouders, dus alle medische termen worden netjes omschreven en verklaard. Dat maakt het tot een handboek voor ouders die kennis zoeken, maar ook zeer informatief jeugdartsen Het boek begint met uitleg over alle facetten van de zorg voor prematuren: over oorzaken van vroegvoor jeugdartsen. geboorte tot beloop va van de couveuse- en ziekenhuisperiode inclusief informatie over allerlei mogelijke complicaties zoals ROP i f ti Dit deel d l lijkt vooral relevant voor ouders met een prematuur geboren kind wat nog in het ziekenhuis ligt (maar dan staat en infecties. hun hoofd er mogelijk niet naar) of voor ouders die de ziekenhuisperiode willen verwerken door alle details erover te lezen. Jeugdartsen kunnen hun kennis ermee opfrissen. Het boek gaat verder met veel adviezen voor het eerste levensjaar, bijvoorbeeld over voeding, huilen en onrust, en dragen.

Moeilijke zaken worden niet geschuwd; er is een hoofdstuk over de grenzen van levensvatbaarheid en over sterfte. Aan het eind komen tenslotte de meer praktische tips, bijvoorbeeld over kleding, benodigde spullen en hoe herinneringen te maken. Het enige wat het boek mist, is informatie over (de variatie in) de ontwikkeling van prematuren. Gelukkig kunnen jeugdartsen ouders daarin prima ondersteunen en van informatie voorzien. (RT)

SchrijverS: Shanna de Jong uitgever: Kosmos (2020) prijs: € 34,99

Twaalf principes voor het opvoeden van een kind met ADHD Het kostte even wat weerstand om met deze auteur mee te gaan in zijn visie over ADHD; een neurologisch he stoornis met executieve beperkingen. Eventuele positieve kanten van de medaille worden door de auteur als valse hoop en bagatellisering weggezet. Op het eerste gezicht lijkt het daardoor een wat conservatief een streng zelfhulpboek; maar daarmee zou ik de inhoud absoluut tekort doen. Want de auteur benadrukt hooe belangrijk het is om het talent van je kind te herkennen en daarin mee te bewegen. De twaalf principes, die ie beginnen bij een juiste diagnose en behandeling, gaan in op goede en haalbare oplossingen om je kind en jezelf te helpen. Dat een sterke samenwerking binnen het gezin en permanente ondersteuning nodig is om het kind tot bloei te laten komen, lijkt logisch. Maar helaas groeit niet ieder kind met ADHD in zo’n situatie op en hoe deze kinderen toch de beste begeleiding kunnen krijgen, blijft achterwege. (JH)

Schrijver: Russell A. Barkley uitgever: Uitgeverij Nieuwerzijds prijs: € 24,95

De Montessori baby Dit boek heeft als prachtige ondertitel ‘Hoe je je baby omringt met liefde, respect en begrip’. Dat is ook absoluut het streven van dit rijke boek vol inspiratie over een bijzondere benadering van je baby. De montessori-methode, ontwikkeld door Maria Montessori (arts en onderwijzer), reikt veel verder dan een schoolsysteem of type speelgoedmaterialen. Een van haar bekendste uitspraken is ‘help mij het zelf te doen’ en dit boek legt overtuigend uit hoe je dit bij een baby kan toepassen. Dat gebeurt onder andere in hoofdstukken over de montessori-opvoeding met principes als vertrouwen, grenzen stellen, bewegingsvrijheid bewegings en de gids van je baby zijn. Hierbij wordt best veel verwacht van ouders, zoals het aanpassen van de inrichti inrichting van het huis. Het wordt wel gevolgd door de nodige tips hoe dit praktisch te doen bijvoorbeeld bij beperkt budget of in combinatie met oudere broers/zussen. Dat trekt de suggesties uit het boek gelukkig weer de realiteit in en maakt het ha haalbaarder. Al met al is het een waardevol boek voor ouders die zich heel bewust met het ouderschap en de ontwikkeling va van hun kind bezig willen houden. (RT)

Schrijver: Jacqui van Kemenade uitgever: SScriptum (2021) prijs: € 17,95 (Ebook 9,99)

Tekst: Jeanne-Marie Hament, Roselin van der Torren Ja! magazine

VISIE

2022 #54 - 32

Wegen van verbinding binnen de vereniging Elkaar versterken, ondersteunen, inspireren, motiveren en enthousiasmeren; het zijn de belangrijkste doelen van een vereninging. Dit geldt met name in de dynamische wereld van de jeugdgezondheidszorg, waarin momenteel extra veel beweging te zien is. Het bestuur van de AJN roept leden op om aan te geven wat zij van hun vereniging verwachten. “Hoe kunnen we jullie ondersteunen?”

Tekst: Martijn Spoelstra en Anneke Witt Beeld: iStock

“We werken in een omgeving waar de laatste twee jaar veel

en hoe met het bestuur? Wat willen leden van elkaar weten, hoe

aandacht is voor het welzijn van kinderen. Gestuwd door de

elkaars expertise benutten en hoe samen sterk staan bijvoorbeeld

pandemie, wordt er steeds vaker gesproken over preventie. Van de

in het bepalen van je positie als jeugdarts KNMG of als arts M+G/

spreekkamer tot aan het kabinet. Dit zorgt voor veel ontwikkelin-

jeugdgezondheid? Welke ontmoetingswegen liggen er al? Welke

gen. Wij willen jullie graag ondersteunen en ervoor zorgen dat de

verbindingswegen zijn er? En welke zijn nog wat smal, welke

verbinding er is met elkaar en met het bestuur.”

aan onderhoud toe, welke niet meer de meest logische en welke ontbreken?”

BUNDELEN VAN KRACHTEN “Er zijn verschillende redenen om lid te worden en je aan te sluiten

WEGENKAART

bij een vereniging van collega’s uit het land. Bijvoorbeeld om

“De wegenkaart bekijkend zien we dat fysieke ontmoetingen de

breder te leren kijken dan je eigen werkomgeving. Samen meer

hoofdstroom vormen, met elkaar praten levert de beste aandacht

opmerken en zien en daarmee input leveren. Om krachten te bun-

en uitwisseling. Je komt van het ene onderwerp tot het andere

delen om een leidende positie in te nemen richting de toekomst.

en bereikt meer in korte tijd. De staat van de pandemie geeft

Zoals de waarde van de jeugdarts te laten zien in het preventieve

hier langzamerhand meer gelegenheid voor. AJN-dagen kunnen

veld. Om elkaars expertise te benutten en van elkaar te leren. Om

dan weer georganiseerd worden evenals regio-bijeenkomsten en

samen te zorgen voor voldoende bemanning en samen de koers

ABC-dagen voor actieve leden. De online georganiseerde weten-

te bepalen en deze vast weten (te) houden in tijden van tegen-

schappelijke dagen hebben ons geleerd dat zelfs mensen die in

wind en zij-stromingen. Zoals bij het bepalen van de benodigde

het buitenland verblijven, aan kunnen sluiten. Een hybride vorm

opleidingscapaciteit voor doorstroom naar de 2e fase en het

moeten we nog uitproberen, maar zal zeker tot de toekomstmo-

kunnen blijven bieden van jeugdgezondheidszorg in tijdens van

gelijkheden gaan behoren. Contact tussen leden onderling, tussen

crisis. In navolging van voorbeelden leiderschap durven te nemen,

bestuur en leden, ambassadeurs en onderzoekers, mensen in

waardoor participatie ontstaat in belangrijke overleggen, zowel

opleiding met interessante onderwerpen kunnen hier hun podium

op je eigen werkvloer, als in je regio, bij gemeenten en landelijk. En

pakken en artsen met dezelfde intenties vinden elkaar.

samen een gezicht vormen naar buiten toe.”

Via de schriftelijke weg, zoals de JA! en de digitale nieuwsbrief ontvang je als lid informatie, gekleurd door de ogen van vakge-

VERBINDINGSWEGEN

noten. De JA! valt drie keer per jaar bij 1200 leden in de bus. Lees

“We vragen ons als bestuur af - met name in een pandemie - hoe

jij hem? De digitale nieuwsbrief vindt zijn weg 12x per jaar. Ben je

de leden elkaar vinden, hoe we daar een stuk aan kunnen bijdra-

benieuwd naar de mening van je vakgenoten en kan je je vraag in

gen. Hoe willen leden onderling met elkaar in contact komen,

een poll vormgeven dan is de nieuwsbrief of de AJN-app een prima

Ja! magazine

33 - 2022 #54

VISIE

medium. Wist je al dat je in de AJN-app leden kunt vinden met

ideeën wat voor berichten je hier zou willen zien. Poll vragen,

hun specifieke expertise en werkplek? Mocht je op zoek zijn dan

attenties voor verschijnen van nieuwsbrieven, vakgenoten in

weet je waar te zoeken! Maar er is meer. Artsen in opleiding zijn

het nieuws? Online mogelijkheden van ontmoeten zoals ingezet

bezig met mooie en belangrijke praktijkopdrachten. Wat is je rode

bij de regiotour in 2020 zouden vaker gebruikt kunnen worden

lijn, over welk onderwerp schrijf je een beleidsstuk en over welk

om elkaar te ontmoeten en elkaar te inspireren, te bevragen en

onderwerp doe je onderzoek? Er is zoveel belangrijks met elkaar te

visie en standpunten te delen. We willen maandelijks een sessie

delen. Het zou mooi zijn als je je onderwerp(en) noteert in de AJN-

organiseren waarbij een thema aan bod kan komen of uitwisseling

app bij je expertise. Zo vinden en versterken we elkaar.

van vragen en kennis. Hoe denk je over een maandelijks online

Tenslotte vind je op de website relevante beroepsinformatie,

ontmoeting van een uur in de avond uren met een aantal leden

standpunten, visiestukken en de agenda met symposia en con-

van het bestuur? We willen dit in maart starten. Houd de nieuws-

gressen.”

brief in de gaten.”

DIGITAAL ONTMOETEN

Q

“Zowel de website als de app zijn toe aan onderhoud en herinrichting voor een betere toegankelijkheid en gebruik. Heb jij

Ja! magazine

MARKANT

2022 #54 - 34

‘Ouders hechten veel waarde aan de papieren gids’ Petra van Tiggelen, manager innovatie bij de GGD Amsterdam, is al jaren betrokken bij de ontwikkelingen die de GroeiGids. Naast de papieren versie is er inmiddels een app, een website, ouderchat en oudercommunity, tandenland app en social media kanalen Facebook en Instagram. Vijf vragen over dit GroeiGids platform.

Tekst: Irene Hoogendam Beeld: GroeiGids

Hoe houden jullie de GroeiGids actueel?

hebben een grote informatie-

“Ieder jaar wordt de papieren GroeiGids geupdate, evenals de app.

behoefte in de onzekere tijd na de

De aanpassingen zijn nodig om de ontwikkelingen van ouders en

geboorte van hun kind. Tot nu toe bestond

de maatschappij te blijven volgen. Vandaag de dag moeten teksten

er geen plek waar betrouwbare informatie bij elkaar stond. Deze

meer to-the-point en in begrijpelijker taal worden geschreven.

nieuwe GroeiGids voorziet in die behoefte. De nieuwe gids is

Daarnaast willen we zorgdragen dat alle content aantrekkelijk en

ontwikkeld door GroeiGids samen met het programma Gezonde

goed leesbaar is en blijft.”

en Kansrijke Start Amsterdam. In Amsterdam ontvangt elke ouder in het ziekenhuis deze gids. Ook in andere regio’s wordt de gids

Wat is het bereik van de GroeiGids?

inmiddels afgenomen. Doel is dat elke ouder in Nederland met een

“Ruim negentig procent van de ouders krijgt de papieren GroeiGids

te vroeg, te licht of ziek geboren kind gebruik kan maken van de

bij de geboorte van hun kind. En sinds de GroeiGids app in januari

nieuwe gids.

2021 is gelanceerd, zijn er 85 duizend (aanstaande) ouders die een account hebben bij de app. Ongeveer dertig procent van alle jonge

Op wat voor manier zijn de GroeiGids en de app bruikbaar voor

ouders start momenteel een tijdlijn voor hun kind in de app. In de

jeugdartsen?

app wordt veel aandacht besteed aan informatie op maat. De ou-

“De GroeiGids wil professionals in de JGZ ondersteunen. De app

derchat, die ook via de app bereikbaar is, biedt daarbij de mogelijk-

stimuleert ouders de ontwikkeling en groei van hun kind bij te

heid om vragen van ouders direct en persoonlijk te beantwoorden.

houden. Als jeugdarts kun je hierop aansluiten tijdens een consult.

Doordat JGZ-organisaties samenwerken wordt de dienstverlening

Daarnaast is de wens en ambitie om de app nog beter te verbinden

impactvoller. Maandelijks worden rond de vijfduizend chatgesprek-

met de uitvoeringspraktijk van de JGZ. Zoals het kunnen inladen

ken gevoerd door jeugdverpleegkundigen.”

van vaccinatie- en groeigegevens uit het ddJGZ en een Advies op maat functie, die gebruik maakt van de Slimmer Richtlijn Module

Gaat de app de papieren gids vervangen?

van TNO.

“Nee, voorlopig zal dit zeker niet gebeuren. Inmiddels digitaliseert

Om ouders goed voor te kunnen lichten over de app is het handig

de JGZ in rap tempo, waardoor deze vraag steeds vaker wordt

om te weten hoe de app eruit ziet. Daarom is er een tutorial beschik-

gesteld. Dat ouders veel belang hechten aan de papieren boekjes

baar en natuurlijk kan elke jeugdarts de app downloaden. Door als

komt terug in reacties op social media, maar blijkt ook uit het feit

JGZ consequent in te zetten op de GroeiGids (zowel gidsen, website

dat ouders de gidsen vaak zelf alsnog bestellen wanneer deze niet

als app) denken we dat ouders de weg naar betrouwbare onafhan-

door de JGZ worden uitgereikt.”

kelijke informatie nog beter weten te vinden en minder afhankelijk zullen zijn van meer commerciële websites over opvoeden en

Wat was de reden voor de uitgave van de GroeiGids Te vroeg, te

opgroeien.”

licht of ziek geboren?

“Ouders van kinderen die te vroeg, te licht of ziek geboren worden,

Q

Ja! magazine

GEACCREDITEERD studieaanbod

Jonge mensen, groot verdriet Over rouw, kwetsbaarheid en de veerkracht van jongeren.

Hoe kunt u als zorgprofessional rouw herkennen en wat heeft een jongere van u nodig?

Met o.a. Riet Fiddelaers-Jaspers en Manu Keirse.

Wegens SUCCES herhaald!

Datum: dinsdag 31 mei Meer info: medilex.nl/rouwjongeren

data!

D

start iverse

CURSUS Gezondheidsrecht Review van een tevreden cursist: “Ontzettend leerzame cursusdag. Ruimte voor discussie en interactie.

Goede handvatten voor in de praktijk” • Informatie-uitwisseling en beroepsgeheim • Patiëntenrechten in bijzondere situaties • Klacht- en tuchtrecht in de praktijk

15 PE-punten

Meer info: medilex.nl/gezondheidsrecht

CURSUS Jeugdrecht voor zorgprofessionals Kom naar de cursus jeugdrecht en leer over o.a.: • De achtergronden en uitgangspunten van het jeugdhulpstelsel • Ouderschap en gezag • De meldcode kindermishandeling Datum: juni (zie website) Meer info: medilex.nl/jeugdrecht

10 PE-punten

Emotieregulatietraining bij kinderen Na deze training: • herkent u problemen in emotieregulatie bij kinderen en jongeren • kunt u deze problemen doorbreken • weet u hoe u de zes basiscompetenties van emotieregulatie kunt aanleren

12-14

Datum: 13 en 14 september Meer info: medilex.nl/emotieregulatietraining

PE-punten

030-6933887 | info@medilex.nl | www.medilex.nl

Weer een stap vooruit dankzij onderzoek naar moedermelk

met Melkvet Me & 2 HMO’S

NIEUW

ADVERTENTIE

Zonder toegevoegde palmolie

Onze me ees st geava ance eerde e zuig gellingenvoeding voor gezo ond de zuig gelin ngen *

Draagt bij aan een zachtere ontlasting

1-2*

*

Minder krampjes3,4

Minder maag-darm infecties5,6,7 , * Minder infecties waarbij antibiotica5,6,8 nodig is * Minder kans op luchtweginfecties6,9

Wilt u meer informatie of advies?

Neem dan contact op met onze diëtisten van Nutricia voor Professionals: 0800-022 80 60 (24/7) • professionals@nutricia.com www.nutriciavoorprofessionals.nl Nutricia Nederland B.V. Postbus 445, 2700 AK Zoetermeer Borstvoeding is de beste voeding voor baby’s. Deze informatie is uitsluitend bestemd voor (para)medici.

Referenties: 1. Schmelzle H, et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2003;36(3):343-351. 2. Bongers M, et al. Nutr J. 2007;6:8. 3. Rodriguez-Herrera A, et al. Nutrients. 2019:11(7):1530.

4. Vandenplas Y, et al. Acta Paediatr. 2017; 106(7), 1150–1158. 5. Arslanoglu S, et al. J Nutr. 2008;138(6):1091-1095. 6. Bruzzese E, et al. Clin Nutr. 2009;28(2):156–161. 7. Thibault H, 8. Oozeer R, et al. Am J Clin Nutr 2013;98 (suppl):561S–71S. 9. Arslanoglu S, et al. J Nutr. 2007;137:2420-2422. et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2004;39:147–152.