ZorgNu Herfst 2018

ZORGNU

De kunst van het ouder worden Eenzaam? U staat niet alleen Sweet memories: De zee blijft altijd trekken

voor cliĂŤnten van

herfst 2018

Zicht(baar) in de wijk!

De sleutel hangt nog op de plek waar hij voor de winter is opgehangen. Een collega roept dat de banden wel zacht zullen zijn. Maar nadat ik het zadel van de spinnenwebben heb ontdaan, is de wijkfiets klaar voor gebruik. Op de fiets door de wijk voel ik me op en top wijkverpleegkundige!

Op de fiets ben ik onderdeel van de wijk. Ik rij door straatjes waar ik met mijn auto niet kan komen. Ik zie een stoeptegel los liggen. Met een rollator kan niemand daar overheen! Al fietsend kijk ik om me heen. Een paar huizen verder staat nog steeds een vuil­ container aan de straat, bij de buren zijn de rolluiken niet omhoog. Signalen in de wijk, waar ik tijdens het autorijden geen oog voor heb. Door te fietsen heb ik meer oog en oor voor wat hier speelt en ben ik zichtbaar aanwezig in de wijk. De echte oren en ogen van de wijk zijn natuurlijk de bewoners zelf. Een cliënt vertelt me de laatste wijknieuwtjes. ˝En gisteren is mevrouw Janssen hier op straat gevallen. Daar zou je even langs moeten gaan.˝ ˝Goed dat u me dat vertelt, ik fiets zo gelijk naar haar toe˝, beloof ik haar. Cliënt of geen cliënt, in de wijk kijken we naar elkaar om. Met z’n allen dragen we zo bij aan de zorg voor elkaar.

Nick de Bruijn Wijkverpleegkundige

Op de voorpagina Meneer en mevrouw Cloosterman, woonachtig op de Zonnebaars, hebben samen nog altijd veel plezier.

2

Met advies van Fleur en extra zuurstof kan meneer nu ook van buiten genieten.

Het beroep van Fleur Bongaards, wijkverpleeg­kundige met expertisegebied longzorg

Grip op het eigen leven Hoe kunnen mensen met een chronische longziekte als COPD of astma de grip op het eigen leven houden, zonder dat de ziekte alles overneemt? Want deze aandoeningen hebben niet alleen lichamelijke, maar ook psychische effecten.

Voor Fleur Bongaards, wijk- en longverpleegkundige uit team wijkverpleging Millingen/Kekerdom, is dát de drijfveer om haar beroep uit te oefenen.

“Het is mooi als je iemand kunt helpen om te gaan met de beperkingen die een longziekte met zich meebrengt. Ik geef cliënten (en collega’s) niet alleen uitleg over het ziektebeeld, maar kijk ook goed naar het juiste gebruik van de medicatie.

‘ Niet de ziekte, maar de cliënt is baas over zijn leven.’

Er zijn zoveel verschillende soorten pufjes en uit onderzoek blijkt dat 70% van de mensen deze niet goed gebruikt. Daar valt nog een hoop gezondheidswinst te behalen. Verder leer ik mensen om te gaan met hun energiehuishouden, door voldoende

rust in te lassen tussen activiteiten en door ademhalingsoefeningen te doen. Natuurlijk is roken een grote boosdoener, ik probeer mensen dan ook te motiveren om een cursus ‘Stoppen met roken’ te volgen.”

Ook de psychosociale effecten van een chronische longziekte kunnen ingrijpend zijn. “Als je benauwd bent, kun je angstig worden en doordat je steeds minder kunt, verlies je de aansluiting met je omgeving. Eenzaamheid en depressie liggen dan op de loer. Samen met andere zorgdisciplines, zoals huisarts, longarts en welzijnswerk, proberen we cliënten zo te ondersteunen dat niet de ziekte, maar zijzelf weer de baas zijn over hun eigen leven. Als dat lukt, geeft me dat veel voldoening!” FA

Jaarverslag ‘Waardering voor elkaar’ Als je echt iets voor de ander kan betekenen, ontstaat er waardering.

Waardering van de cliënt en zijn verwanten. Waardering binnen teams.

Onderlinge w ­ aardering tussen teams en staf. Waardering voor samen­ werkings­partners waarmee we steeds weer veel kunnen bereiken. Meer weten over de initiatieven die wij in dit kader in 2017 hebben ontplooid?

Lees het in ons jaarverslag op: www.zzgzorggroep.nl/nieuws/jaarverslag-2017-online

Uw mening over ZorgNu Wat vindt u van ZorgNu? Leest u hem van a tot z? Of gooit u het ­magazine direct in de papierbak?

We zijn benieuwd naar uw mening.

Vul de bijgevoegde enquête in en maak kans op een cadeaukaart van boekwinkel Bruna t.w.v. € 20,-.

Alvast dank voor uw mening!

Hoe ouder, hoe kwieker Bewegen is goed voor iedereen. Bent u een keer in de buurt van de Nijmeegse wijk Hatert? Kom dan naar Park Malderborgh. Door het park loopt een KWIEKbeweegroute, die u alleen of met anderen kunt afleggen. Als u de stoeptegels op de route volgt, traint u balans, kracht en uithoudings­vermogen. En na inspanning is het tijd voor ontspanning, met een lekker hapje en drankje in het op het park gelegen restaurant ‘Bij de buren’.

Gezocht: vrijwilligers!

Onze ruim 900 vrijwilligers zijn van grote betekenis voor de cliënten die wij ondersteunen. Iets voor een ander betekenen, nieuwe mensen leren kennen of eigen talenten benutten.

In een prettige, ongedwongen sfeer kunt u een waardevolle bijdrage leveren aan het welzijn van onze cliënten.

Ook vrijwilliger worden op een van onze woonlocaties of bij het ZZG Herstelcentrum? Of liever eerst wat meer informatie ont­ vangen? Neem dan contact op met onze Zorgcentrale: 024 - 366 57 77.

Of vul het formulier op de website in: www.zzgzorggroep.nl/vrijwilligers

Colofon ZorgNu is een uitgave van ZZG zorggroep.

Mocht u geen prijs stellen op het ontvangen van ZorgNu, dan kunt u contact opnemen met de redactie. Uw gegevens worden dan uit ons bestand verwijderd.

Redactie: Tamara Besseling (hoofdredactie), Greetje Doedens, Jolan Dufourné, Marcel de Groot, Stefanie Hendriks, Rita van Hulst, Marleen Kessels, Dorien Pouwels.

Met medewerking van: Frouke Arns, Marianne Peters Fotografie: Goedele Monnens, Judith Visser Vormgeving: COOLBRAND, Arnhem Druk: DPN - Rikken Print, Nijmegen Oplage: 8.000 Redactieadres: Postbus 6810, 6503 GH Nijmegen T 024 - 301 79 18 E communicatie@zzgzorggroep.nl www.zzgzorggroep.nl ZorgNu verschijnt driemaal per jaar. Heeft u vragen over de bezorging? Bel 024 - 301 79 18.

Verveelvoudigen of overnemen van artikelen uitsluitend na toestemming van de redactie. © ZZG zorggroep 2018

3

Van de 4,1 miljoen 55-plussers voelt meer dan een kwart zich eenzaam, 200.000 van hen zijn zelfs extreem eenzaam, met slechts één keer per maand een sociaal contact.

Van de 2,9 miljoen 65-plussers voelt bijna een derde zich eenzaam.

En van de 75 to 85-jarigen voelt de helft zich eenzaam.

Met het stijgen van de leeftijd neemt de eenzaamheid dus toe.

25% 55+

33% 65+

50%

Bron: TNS-NIPO

75+

Eenzaam?

U staat er niet alleen voor!

AP STAP VOOR ST ENT M E L O IS T E H UIT Bijna ieder mens voelt zich wel eens eenzaam.

Voor een toenemend aantal ouderen is eenzaam­heid een dagelijkse realiteit, met mogelijk gezondheidsrisico’s tot gevolg. De dubbele vergrijzing (steeds meer ouderen die gemiddeld steeds ouder worden) en de hoge verwachtingen van zelfredzaam­ heid vergroten het risico op eenzaamheid.

Erover praten is lastig; het onderwerp is omgeven door voor­oordelen en schaamte.

Gelukkig is er steeds meer aandacht voor eenzaamheid. Op deze pagina’s belichten we het thema en krijgt u tips en ideeën over hoe u zelf in actie kunt komen!

4

Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn. Bij (emotionele en sociale) eenzaamheid gaat het vooral om een gemis aan een hechte emotionele band met een ander. De oorzaken kunnen sterk verschillen, zoals een scheiding, overlijden van een dierbare, ziekte of verlies van mobiliteit. Ook persoonlijke eigenschappen kunnen eenzaamheid in de hand werken: verlegenheid, een laag zelf­ beeld of angst voor afwijzing. Eenzaamheid gaat vaak ­gepaard met gevoelens van leegte, verdriet en angst. De gevolgen kunnen groot zijn: verhoogde bloeddruk, verhoogd stressniveau, kans op depres­ sie en op verslavingen. Gelukkig is het mogelijk om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Want hoewel eenzaamheid voor ieder mens iets anders betekent, is de eerste stap voor iedereen hetzelfde: kom in beweging en investeer in contacten met anderen!

Eten en ontmoeten Gezellig samen eten is een goede manier om nieuwe mensen te ontmoeten. Er zijn in de regio allerlei initiatieven voor ouderen die graag willen aanschuiven:

Buurtsoepje in Rijk van Nijmegen Kom genieten van een goed gevulde soep en ontmoet andere wijkbewoners. Het Buurtsoepje is vrij toegankelijk, aanmelden is niet nodig. U bent ook welkom bij een Buurtsoepje in een ander deel van de gemeente dan waar u woont.

Aanvang: 12.00 uur, kosten: € 3,-.

• Op de Paap, De Paap 1, Groesbeek: iedere laatste donderdag van de maand.

• Voorzieningenhart Op de Heuvel, Ericastraat 27, Groesbeek: iedere maandag.

• Buurtmarkt Breedeweg, Bredeweg 61, Groesbeek: iedere dinsdag.

• Dorpshuis De Slenk, Reestraat 2, De Horst: iedere dinsdag.

• Wijkcentrum Kerstendal, Kerstendalseweg 17, Berg en Dal: iedere eerste maandag van de maand.

• Kulturhus Beek, Roerdompstraat 6, Beek: iedere woensdag.

Eten en Ontmoeten op zorgboerderij De Hagert

Waar te beginnen? dingen waar u ✓ H oud een dagboekje bij met alleenth ousiast van

dankbaar voor bent en waar u pingspunten wordt, misschien geeft dit aankno voor een nieuwe koers.

✓ Ga vrijwilligerswerk doen. t, Zie adressen ✓ Z oek informatie op het interneject en’. bijvoorbeeld over ‘maatjespro

✓ N eem contact op met

een welzijnsorganisatie.

op de volgende pagina

ord lid van een seniorensport- of andere hobbyclub. ✓W ✓ D urf hulp te vragen, maar ook aan te bieden. ✓ P robeer contacten van vroeger weer op te zoeken. ✓ N odig uw buren uit voor een kopje koffie. ce van het ord lid van de Zilverlijn, de belservi ✓W dan belt een Ouderen­fonds, 0800 1325 (gratis), vrijwilliger u regelmatig.

✓ Of ga samen eten.

Lijkt het u gezellig om andere ouderen vanaf 60 jaar uit de gemeente Wijchen te ontmoeten? Kom dan samen koken en eten bij De Hagert. Het driegangenmenu wordt in overleg met de deelnemers vastgesteld en bereid, ondersteund door vrijwilligers. Kosten zijn € 7,50, inclusief koffie. Eten en Ontmoeten vindt één keer per twee weken plaats op vrijdag. Graag telefonisch reserveren via Conny Laurenssen, 06 - 49 96 49 65.

Eten, drinken én ontmoeten… bij de buren in Nijmegen In restaurant ‘Bij de buren’ bent u van harte welkom voor een drankje, een kleine hap of een volledig diner.

Zeven dagen per week kunt u aanschuiven tijdens de lunch, op vier avonden wordt een diner geserveerd.

Daarnaast organiseren bewoners van Park Malderborgh samen met buurtbewoners en vrijwilligers diverse ­activiteiten. Denk daarbij aan bingo, biljarten, digitale beweeggames, sjoelen, een kookcursus, een liederentafel of een Indische avond. Voor meer informatie: Irene Vorrinkstraat 401, Nijmegen. Telefoon: 024 - 890 91 33 Deze tekst is onder voorbehoud van wijzigingen en tussentijdse aanpassingen.

5

Een bericht van overzee Agda van Dijk, waarnemend specialist ouderengenees­ kunde (SO) op Bonaire, ziet ook op de Antillen een toename van eenzame ouderen. “Door de kwakkelende economie vertrekken steeds meer Antillianen richting Europa of Zuid-Amerika, waardoor ze niet meer direct kunnen zorgen voor hun familie. Ook het gebrek aan coördinatie binnen de medische zorg heeft een grote impact op het gevoel van eenzaamheid en dus welbevinden bij ouderen.

Zo hoorde ik van een alleenstaande tachtigplusser op Curaçao, die zeven verschillende medisch specialisten bezocht. Iedereen schreef een ander medicijn voor. De man was niet alleen veel tijd kwijt met de ziekenhuis­ bezoeken, maar hij moest ook zijn medicatie zelf betalen. Hierdoor vreesde hij zijn internetabonnement niet meer te kunnen bekostigen, zijn enige manier om in contact te blijven met zijn kinderen die niet meer op Curaçao wonen. De oplossing bleek simpel: de man stopt met alle bezoeken aan de specialisten en gaat van nu af aan alleen nog naar de klinisch geriater (een arts die ­gespecialiseerd is in ouderen geneeskunde). Daardoor kan hij zijn internetabonnement behouden. Door het a­ nders te organiseren valt er dus nog veel winst te ­behalen op het gebied van welzijn en gezondheid!” FA

WEEK TEGEN EENZAAMHEID: KOM ERBIJ! tember tot en met Van donderdag 27 sep 18 vindt de Week tegen zaterdag 6 ok tober 20 Coalitie Erbij, een Eenzaamheid plaats. De van maatschappelijke ­samenwerkingsverband n ondersteunt initiatieve organisaties, initieert en ht le land die erop geric en ac tiviteiten in het he en. aar in contact te breng zijn om mensen met elk erbij! kunt u ook in Onder het motto: Kom en aan allerlei leuke, uw woonplaats deelnem ’ ten waarbij ‘ontmoeten ­kleinschalige evenemen centraal staat. eneenzaamheid.nl Kijk op ww w.samenteg nd. u in de buurt staan gepla welke evenementen bij

Welzijnsorganisaties in de regio Neem contact op met een welzijnsorganisatie als u even een duwtje in de goede richting op sociaal gebied en welzijn kunt gebruiken. Ook organiseren zij vaak activiteiten bij u in de buurt.

Gemeente Nijmegen: Tandem Welzijn 024 - 365 01 11, info@tandemwelzijn.nl Gemeenten Heumen en Berg en Dal: Forte Welzijn 085 - 040 60 66, info@fortewelzijn.nl Gemeenten Druten en Wijchen: MeerVoorMekaar 024 - 641 84 59, info@meervoormekaar.nl Gemeente West Maas en Waal: Sociom 0485 - 70 05 00, info@sociom.nl Gemeente Beuningen: Stichting Perspectief 024 - 675 09 39

Handige websites www.ouderenfonds.nl www.zonnebloem.nl www.wegwijzer024.nl www.ouderenwegwijs.nl www.50plusnet.nl

6

“Alles wat je aandacht geeft groeit” Om cliënten de ondersteuning te kunnen bieden waar zij behoefte aan hebben, werken we samen met allerlei partijen, zoals welzijnsorganisaties, woningcorporaties, specialisten, ziekenhuizen en huisartsen. Eén van hen is Joop de Vette, huisarts bij praktijk De Huisdokter in Wijchen. Samen met ZZG zorggroep, enkele apothekers en collega-huisartsen is hij de aanjager van Wijchen ­Gezond, een in 2013 gestart initiatief om Wijchen in 2018 de gezondste gemeente van Nederland te maken.

‘ Ik zie ziekte en gezondheid als mogelijkheden om je als mens verder te ontwikkelen.’

Praktijk De Huisdokter ligt midden in de nieuwe wijk Hof van de Elst, waar op een eigentijdse manier wonen en zorg samenkomen. In het parkachtige gebied liggen de ZZG woonlocaties Meander, De Oogst, De Passerel en De Elst met diverse zorg- en welzijnsvoorzieningen dichtbij.

Veel van Joop de Vette’s cliënten komen uit deze directe omgeving. Als huisarts heeft hij een bijzondere kijk op ziekte en gezondheid. “Ik ben altijd al bezig geweest met integrale gezondheidszorg. Dat betekent dat ik niet uitsluitend kijk naar lichamelijke klachten en die verhelp met medicatie. Ik zie ziekte en gezondheid als mogelijkheden om je als mens verder te ontwikkelen.”

Bewustwording “Op aarde bestaan zogeheten ‘blue zones’,” vertelt De Vette, “gebieden waar mensen langer leven, gezonder zijn en bovenal gelukkiger. De oorzaken hiervoor liggen in gezonde voeding, in verbinding, beweging en stilte. Onder het motto ‘Van Zorg en Ziekte naar Gezondheid en Gedrag’ hebben we de afgelopen jaren met vereende krachten met allerlei activiteiten geprobeerd van Wijchen ook zo’n ‘blue zone’ te maken.” Of dat gelukt is? “Tja,” lacht hij, “hoe meet je dat? Het voornaamste is bewustwording. Pas als je leert luisteren naar de signalen van je lichaam, kun je nieuwe wegen inslaan!”

Kwaliteiten De Vette ziet veel kwetsbare ouderen met chronische aandoeningen op zijn spreekuur. “Veel problematiek is medisch niet oplosbaar. Depressie, eenzaamheid, alcoholmisbruik. En alles wat je aandacht geeft groeit. Daarom focus ik liever op de kwaliteiten van mensen. Een voorbeeld: we hebben een model om de mate van gezond leven in kaart te brengen, het zogeheten Spinnenweb. Het wordt ook gebruikt door de teams wijkverpleging en het sociale wijkteam bij hun intakes. Je ziet dan meteen op welke gebieden iemand sterk staat, en waar de hiaten zitten.

Binnen het multidisciplinair overleg, met onder andere de wijkverpleging, de specialist ouderengeneeskunde, de praktijkondersteuner en de huisarts, zoeken we ­gezamenlijk naar manieren om mensen weer in hun kracht te zetten. Door de verbinding te herstellen, met zichzelf én met anderen.” FA

Joop de Vette, huisarts in Wijchen

7

OUDEREN OP DREEF

De kunst van het ouder worden “Met mate doen wat je kunt, ik geloof dat daar de sleutel ligt tot prettig ouder worden”, zegt mevrouw DuseeJanssen (87) uit Nijmegen. “En dat is tegelijkertijd een kunst, want het houden van maat is moeilijk voor mij.

Voorheen ging ik bijna ‘rennend’ door het leven, was ik altijd bezig. Ik wandelde, ik fietste, ik deed aan yoga en deed alles zelf in huis. Heerlijk vond ik dat. Helaas gaat dit nu niet meer. Maat houden, daar draait het nu om.”

“De veranderingen kwamen een half jaar geleden na een ­vreselijke val. Van bovenaf achterover van de trap. De engeltjes op mijn schouder zorgden ervoor dat de schade enigszins beperkt bleef. Ik hoorde de traumahelikopter rondvliegen en dacht: dit is foute boel. Maar een mens heeft een groot herstellend vermogen; ik ook. Met behulp van de fysiotherapeut en de wijkverpleging heb ik alles weer redelijk op de rit gekregen.”

Genieten van wat wél kan “Als je denkt aan alles wat je niet meer kunt, dan stort je in.

Ik heb ontdekt dat ik nog heel goed aan yoga kan doen, welis­waar geen handstand meer, maar wel oefeningen op

bed. Dan kan ik ook niet omvallen. Fietsoefeningen kan ik ook in bed of op de bank doen. Het is geen gezicht, maar het voelt wel goed. Ik heb altijd graag naar muziek geluisterd, vooral Griekse muziek uit mijn favoriete vakantieland, en daar luister ik nu veel bewuster naar.

Ik heb nu meer tijd en rust om ervan te genieten.”

Vakantie in Parijs “Binnenkort komt mijn dochter mij halen voor een korte vakantie in Parijs, waar zij woont. Dan zie ik mijn drie kleinkinderen ook weer, daar verheug ik me op. Ik ben erg benieuwd naar hun verhalen. Ik was vroeger kinderverzorgster en had regelmatig Poolse kinderen in huis voor korte vakanties. Kinderen zijn de toekomst, daar moeten we zuinig op zijn.

De wil om op de been te blijven zorgt ervoor dat er nog veel leuke dingen te doen zijn. Het liefst trek ik de hele wereld over; dan is Parijs dus alvast een goede start. En bij thuiskomst zullen er bloemen op tafel staan. Van mijn zoon krijg ik iedere zaterdag een bosje bloemen; dat houdt een mens ook op de been.” MP

Fietsoefeningen doen kan prima op de bank.

8

Herstellen is ook tijdig pauze nemen.

Fietsen door een stad naar keuze.

Alles is herstel Leren omgaan met een rollator.

Wandelen in de oefentuin is uitdagend door de verschillende ondergronden; hobbels, grind, kinderkopjes, stoeprand en een helling.

ZZG Herstelcentrum biedt specialistische geriatrische revalidatiezorg, herstelzorg en tijdelijk verblijf in een stimulerende omgeving. Patienten revalideren bijvoorbeeld na een hersenbloeding of herstellen van een knie- of heupoperatie. In het Herstelcentrum staat alles in het teken van herstel met als doel om zo snel mogelijk weer zelfstandig thuis of in een andere passende woonomgeving verder te kunnen met het dagelijks leven.

Voorbereiden op de thuissituatie.

Oefenen met in- en uitstappen in de oefenauto.

9

Bewoners in De Wollewei genieten van een bewegingsspel.

Tot 2020 extra overheidsgeld voor bewonersactiviteiten

Iedereen wordt gezien Verpleeghuizen krijgen tot 2020 geld uit het VWS-programma ‘Waardigheid en Trots’ om extra bewoners­activiteiten te organiseren. Familie en cliëntenraden hebben een belangrijke stem in de besteding ervan. ZorgNu bezoekt woon­ locaties van ZZG zorggroep om te kijken hoe zij de gelden inzetten. In deze uitgave aandacht voor 'De Wollewei', ­klein­schalig wonen voor mensen met ­dementie in de Nijmeegse wijk Malvert.

Puur en eerlijk Elke maandag- en donderdagochtend komt de energieke seniorensportleider Wilfred van Rooij de boel eens ‘flink opschudden’ bij De Wollewei. “Ik zet Nederlandstalige muziek op, plaats de stoelen in een kring en nodig de bewoners uit om mee te doen. Gemiddeld heb ik twaalf mensen in de groep. Iedereen is verschillend, dus ik probeer in te spelen op individuele mogelijkheden. De activiteit is niet prestatiegericht, de nadruk ligt op het samenzijn. We doen een kleine warming-up en daarna ­allerlei bewegingsspelletjes en ademhalingsoefeningen.

De deelnemers genieten erg van deze momenten, na afloop zeggen ze vaak ‘Is het nu alweer voorbij?” Ouderen met dementie zijn puur en eerlijk, ze denken niet na over hoe ze iets vinden, maar uiten hun gevoel. Het is prachtig om hen een positieve ervaring te geven.”

Van binnen meezingen ‘Ouwe taaie jippie, jippiejee’ klinkt het ietwat breekbaar uit acht kelen. Een groepje deelnemers zit in een kring rondom muziektherapeute Karin Bruggert, die elke dinsdag­ochtend met haar lier een kleinschalige muziek­ activiteit voor bewoners verzorgt. “Ik wissel af tussen actief meezingen en luisteren en betrek elke deelnemer bij de muziek. Zo groet ik iedereen bij zijn of haar naam bij het ontvangst- en afscheidsliedje. Soms deel ik instrumentjes uit om mee te doen met het ritme. Sommigen komen alleen luisteren. Of ze zingen van binnen mee, dat is ook prima. Muziek werkt verbindend, dat is de essentie.” ­Bewoonster Nelly Peters (79) is altijd van de partij: “Ik heb 50 jaar gezongen bij Con Amore uit Groesbeek. Dat kan niet meer; nu geniet ik van Karin en haar muziek.” FA Muziek werkt verbindend.

10

SWEET MEMORIES

‘ De zee blijft voor een stuurman altijd trekken’ “Het is al lang geleden dat ik op de grote vaart werkte, maar het voelt als de dag van gisteren”, zegt de heer Kregting (84) uit Nijmegen. “De ruige zeeën, de lange periodes van huis, de vele havens die we binnenliepen; het zijn herinneringen die blijven. Ik wil nog altijd zoveel mogelijk naar zee. Wandelen over het strand, staren naar de horizon en de zoute zeelucht opsnuiven.

De zee blijft nu eenmaal altijd trekken.”

In 1952 kwam hij op de grote vaart terecht. “Mijn vader wilde niet dat ik naar de zeevaartschool ging. Hij dacht dat, wanneer hij mij op een schip zou aanmonsteren, ik daarna voor altijd genezen zou zijn. Maar dat pakte ­anders uit; toen ik terugkwam van mijn eerste reis als onervaren ketel­­ binkie, wist ik zeker dat ik naar de zeevaartschool wilde. En dat ­gebeurde.

Vanuit Nijmegen, waar ik woonde in de buurt van de haven, trok ik naar Vlissingen. Daar leerde ik mijn vrouw kennen en leerde ik het mooiste vak van de wereld; stuurman.”

Verantwoordelijke baan “Het leven op zee is leven in een mannenwereld, maar dat was ik van huis uit gewend met vijf broers. Als stuurman had ik een verantwoorde­ lijke baan en daar genoot ik van.

Varen via het Suezkanaal naar India, Japan of China. In het zeemanshuis in Bombay pianospelen en aan de

‘ Als ik het over kon doen, zou ik dezelfde keuzes maken.’

borrel, want dat mocht alleen maar in het zeemanshuis. En op blote voeten voetballen met jongelui in Pakistan.

Een hele bijzondere tijd.

Dat veranderde toen ik vader werd van mijn eerste kind en zij mij bij thuiskomst niet herkende. Haar moeder zei: geef papa maar een kusje. Mijn dochtertje liep naar mijn ingelijste foto toe en gaf het een kus. Dat raakte me diep.

Toen wist ik dat ik geen vader in een fotolijstje wilde worden. Ik koos voor een gezinsleven aan de wal. Dat was wennen, een bureau­baan was niet echt wat voor mij. Maar ik heb me aangepast. Dat was mijn gezin dubbel en dwars waard.”

Zelfde keuzes “Als ik het over kon doen, zou ik dezelfde keuzes maken. Zowel de keuze voor het varen als het leven op de wal nadien. Het heeft mijn leven kleur gegeven. Ik kijk er met veel plezier op terug.” MP

11

Puzzel mee 7 2 5

3 1 1 8 7

5

eet smakelijk

9 2 6

4 3

4 8

6 1 4

Champignonragout met ham Ingrediënten

5 2 8 3

voor 2 personen

Copyright Sudokunet.nl

9 6

9

De onderste rij cijfers van de puzzel vormt de oplossing.

Bereiding

Vul de sudoku in en stuur uw oplossing voor 1 november 2018 naar: Redactie ZorgNu, Postbus 6810, 6503 GH Nijmegen. Zet het woord ‘puzzel’ en de oplossing op de antwoordkaart van het inlegvel.

Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.

Prijs Onder de goede inzendingen ­verloten we drie keer het boek ‘Zolang er leven is’ van Hendrik Groen. De winnaars krijgen kort na 1 november persoonlijk bericht.

ON CADEAUB shop

CADEAUBON

emenwork

blo creatieve

hop

creatieve bloemenworks

Winnaars voorjaarsnummer De oplossing van de puzzel in de vorige ZorgNu is: 764385129.

Onder de goede inzendingen zijn twee winnaars getrokken.

Zij hebben inmiddels hun cadeaubon voor Tuinwereld ontvangen.

 1 kleine ui  1 teentje knoflook  1 plak achterham  250 gram champignon  50 gram gemengde noten zonder zout  1 eetlepel vloeibare margarine  1 eetlepel kookroom light  1 eetlepel bloem

1. Maak de ui schoon en snijd hem klein.

Verwijder het velletje van de knoflook.

2. Snijd de ham in reepjes.

3. Maak de champignons schoon en snijd ze in vieren.

4. Hak de noten grof, rooster ze in een droge koekenpan en laat ze afkoelen.

5. Verwarm de margarine en fruit hierin de ui en het hele teentje knoflook zacht.

6. Bak de reepjes ham kort mee.

7. Schenk er 100 ml water bij.

8. Voeg de kookroom en de champignons toe en kook dit een paar minuten zacht.

9. Maak de saus op smaak met peper.

Verwijder het knoflookteentje.

10. Meng de bloem met water aan tot een glad papje en bind hiermee het vocht.

11. Roer de helft van de noten door de ragout en strooi de rest er over.

12. Serveer met aardappels, rijst, pasta of brood.

Dit recept is afkomstig van het Voedingscentrum. Voor meer gezondere en lekkere recepten, bezoek de website www.voedingscentrum.nl/recepten