«Երևանի համալսարան» ամսաթերթ

ՀԽ նիստին ընդառաջ կայացավ ԵՊՀ գիտխորհրդի նիստը

«­Հա­մալ­սա­րա­նը հա­րա­զատ տուն է մնա­ցել ի­նձ հա­մար»

Դեկտեմբերի 21-ին ԵՊՀ գիտխորհրդի նիստերի դահլիճում տեղի ունեցավ գիտական խորհրդի՝ 2017 թ.-ի վերջին նիստը, որում ընդգրկված էին օրակարգային ինը և մեկ ընթացիկ հարցեր:

­ ուն­վա­րի 31-ին Մի­ա­ցյալ Թա­գա­վո­ Հ րու­թյու­նում ՀՀ ար­տա­կարգ և լի­ազ ­ որ դես­պան Ար­մեն Սարգ­սյանն այ­ցե­լեց հա­ րա­զատ բուհ և հան­դի­պեց հա­մալ­սա­րա­ նա­կան­նե­րի հետ:

î»°ëª ¿ç 4 ¦

î»°ëª ¿ç 10 ¦

­Գա՛լդ բա­րի, հո­ղա­գո՛ւյն շան տա­րի... ­

Կայացավ ԵՊՀ հոգաբարձուների խորհրդի ամփոփիչ նիստը î»°ë ¿ç 2-3 ¦

Մայր բուհում համակարգչային լսարան է բացվել Հունվարի 23-ին ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետում տեղի ունեցավ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների լսարանի պաշտոնական բացման արարողությունը, որին ներկա էր ՀՀ-ում Արաբական Միացյալ Էմիրությունների (ԱՄԷ) արտակարգ և լիազոր դեսպան Ջասիմ Մուհհամադ ալ Կասիմին: î»°ë ¿ç 8 ¦

21-րդ դա­րում կլի­մայի փո­փո­խու­թյու­նը գլո­բալ է­կո­լո­գի­ա­կան խն­դիր է ամ­բողջ մո­լո­րա­կի հա­մար

î»°ë ¿ç 7 ¦

Ա­հա և 2018 թվա­կա­ նը սա­հուն քայ­լե­րով իր հաս­տա­տուն տեղն է զբա­ ղեց­նում ժա­մա­նա­կի ան­ դաս­տա­նում: Ժա­մա­նակ, որի հա­րա­հոս խո­րա­պատ­ կե­րում մեզ­նից յու­րա­քան­ չյուրն էլ փոր­ձում է իր տե­ղը գտ­նել, մի նոր ու վառ երանգ ավե­լաց­նել իր դի­մագ­ծին, խույս տալ ան­հա­ջո­ղու­ թյու­նից, փոր­ձու­թյու­նից ու խա­րիսխ նե­տել ապա­հով, եր­ջան­կա­բեր և սի­րա­հույզ մի նոր հանգր­վա­նում: Մեր ներ­քին այս մղում­նե­րը, այս ան­դուլ փնտր­տուք­նե­րը, որոնք մեծ մա­սամբ են­թա­ գի­տակ­ցա­կան աշ­խար­հի դրս­ևո­րում­ներ են, հա­ճախ պսակ­վում են հա­ջո­ղու­ թյամբ՝ հո­գե­թով եր­ջան­կու­ թյուն պարգ­ևե­լով մեզ, եր­ բեմն էլ դա­տա­պարտ­վում են ձա­խող­ման՝ հու­սա­հա­ տու­թյան գիր­կը նե­տե­լով: Եվ ո՞վ գի­տե՝ 2018 թվա­ կա­նը մեզ­նից յու­րա­քան­չյու­ րի հա­մար ինչ անակն­կալ է պատ­րաս­տել՝ պայ­ծառ մի հանգր­վա՞ն, թե՞ տրտ­մու­ թյուն ու կս­կիծ... Սա­կայն, մի կողմ թող­նենք գու­շա­կու­ թյուն­նե­րը և շա­րու­նա­կենք ապ­րել, սո­վո­րել ու արա­րել սր­տի ձայ­նով, որը միշտ բա­ րի է, անեղծ ու խորհր­դա­ վոր... ­Մենք էլ՝ «Եր­ևա­նի հա­ մալ­սա­րան» թեր­թի աշ­խա­ տա­կից­ներս, ինչ­պես նա­ խորդ տա­րի­նե­րին, այն­պես էլ 2018 թվա­կա­նին կշա­րու­ նա­կենք մեր ձեռքն ամուր պա­հել հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ նե­րիս առօ­րյայի զար­կե­ րա­կի վրա: Կշա­րու­նա­կենք լի­նել մեր ու­սում­նա­կան, գի­տա­կան և ար­տալ­սա­րա­ նային հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րի ար­ձա­նագ­րո­ղը, ինչ­պես նաև առ­կա խն­դիր­նե­րի մա­ սին բարձ­րա­ձայ­նո­ղը:­ Եվ հա­վա­տա­րիմ մնա­լով «Եր­ևա­նի հա­մալ­սա­րան»-ի կոչ­մա­նը՝ 2018 թվա­կա­նի առա­ջին հա­մա­րում ամ­փո­ փում ենք հա­մալ­սա­րա­նա­ կան կյան­քում 2017 թվա­կա­ նի վեր­ջին և 2018 թվա­կա­նի հուն­վա­րին տե­ղի ու­նե­ցած ի ր ա ­դ ա ր ­ձ ո ւ ­թ յ ո ւ ն ­ն ե ­ր ը ՝ միաժա­մա­նակ ասե­լով.

- Գա՛լդ բա­րի, հո­ղա­ գո՛ւյն շան տա­րի... ­Գե­ղամ Մե­լիք­բե­կյան

2

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Կա­յա­ցավ Ե­ՊՀ հո­գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի ամ­փո­փիչ նիս­տը ­ եկ­տեմ­բե­րի 25-ին Ե­ՊՀ գիտ­խորհր­դի նիս­տե­րի դահ­լի­ճում տե­ղի ու­նե­ Դ ցավ Ե­ՊՀ հո­գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի (ՀԽ) տա­րե­վեր­ջյան նիս­տը, ո­րը նա­խա­գա­հում էր ՀՀ նա­խա­գահ, Ե­ՊՀ հո­գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի նա­ խա­գահ Սերժ Սարգ­սյա­նը:

­Վար­դու­հի Զա­քա­րյան

Օ­րա­կար­գում ը­նդ­գըրկ­ ված էր 6 հարց: Ա­ռա­ջին հար­ցը ներ­կա­յաց­րեց Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյա­նը: Ռեկ­տորն ան­դրա­դար­ձավ 2016-2017 ո­ւս­տա­րում Ե­ՊՀ գոր­ծու­նե­ու­թյան հիմ­նա­կան ո­ւղ­ղու­թյուն­նե­րով կա­տար­ ված աշ­խա­տանք­նե­րին և հո­գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի ան­դամ­նե­րի հաս­տատ­մա­նը ներ­կա­յաց­րեց 2016-2020 թթ. Ե­ՊՀ զար­գաց­ման ռազ­մա­ վա­րա­կան ծրագ­րով 20162017 ո­ւս­տա­րում նա­խա­տես­ ված աշ­խա­տանք­նե­րի կա­

տա­րո­ղա­կա­նը: Ա­րամ Սի­մո­նյանն ան­ դրա­դար­ձավ բու­հի կր­թա­ կան, գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան, մի­ջազ­գային հա­մա­գոր­ծակ­ ցու­թյան, ու­սա­նո­ղա­կան, սո­ ցի­ա­լա­կան և այլ ո­լորտ­նե­ րում ի­րա­կա­նաց­ված աշ­խա­ տանք­նե­րին՝ հա­կիրճ տվյալ­ ներ ներ­կա­յաց­նե­լով 20162017 ո­ւս­տա­րում ի­րա­գործ­ ված ծրագ­րե­րի և գրանց­ված ար­դյունք­նե­րի վե­րա­բե­րյալ: «Ան­ցած ու­սում­նա­կան տա­րում հա­մալ­սա­րա­նի գոր­ ծու­նե­ու­թյու­նը բո­լոր բնա­

գա­վառ­նե­րում կազ­մա­կերպ­ վել և ի­րա­կա­նաց­վել է Ե­ՊՀ 2016-2020 թթ. զար­գաց­ման ռազ­մա­վա­րա­կան ծրագ­րով նա­խա­տես­ված խն­դիր­նե­րին ու նպա­տակ­նե­րին հա­մա­ պա­տաս­խան: Ձեռ­նարկ­վել և ի­րա­կա­նաց­վել են բազ­ մա­թիվ մի­ջո­ցա­ռում­ներ և ծրագ­րեր, ո­րոնք կոչ­ված է­ին ա­պա­հո­վե­լու հա­մալ­սա­րա­ նի գոր­ծու­նե­ու­թյան ար­դյու­ նա­վե­տու­թյու­նը, խթա­նե­լու նրա ա­ռաջըն­թա­ցը և մր­ցու­ նա­կու­թյու­նը մի­ջազ­գային գի­տակր­թա­կան աս­պա­րե­

զում»,- ա­սաց Ե­ՊՀ ռեկ­տո­ րը: ­Ռեկ­տո­րը նշեց, որ 20162017 ո­ւս­տա­րում Ե­ՊՀ-ո­ւմ ի­րա­կա­նաց­ված կր­թա­կան գոր­ծու­նե­ու­թյունն ը­նդ­հա­ նուր առ­մամբ ե­ղել է ար­դյու­նա­վետ, ար­ձա­նագր­վել են մի շարք ձեռք­բե­րում­ ներ, հա­ջո­ղու­թյամբ ի­րա­ կա­նաց­վել է նա­խա­տես­ված գործըն­թաց­նե­րի մեծ մա­սը: Այդու­հան­դերձ, ե­ղել են նաև բաց­թո­ղում­ներ ու թե­րա­ցում­ ներ, ո­րոնք հիմ­նա­կա­նում վե­րա­բե­րում է­ին գի­տա­կան

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

ԵՊՀ ու­սա­նո­ղա­կան խորհր­դի նա­խորդ ո­ւս­տար­ վա հաշ­վետ­վու­թյու­նը ներ­ կա­յաց­րեց Ո­ՒԽ փոխ­նա­ խա­գահ Դա­վիթ Ա­փո­յա­նը, ով ան­դրա­դար­ձավ ոչ մի­այն ու­սա­նո­ղա­կան կա­ռույ­ցի ու­ սում­նա­գի­տա­կան գոր­ծու­ նե­ու­թյա­նը, այլև հա­սա­րա­ կա­կան ու քա­ղա­քա­կան մի շարք հար­ցե­րի վե­րա­բե­րյալ ու­սա­նող­նե­րի դրս­ևո­րած վե­ րա­բեր­մուն­քին և ձեռ­նարկ­ ված մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին: ՀՀ նա­խա­գահ, Ե­ՊՀ հո­ գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սյա­ նը, ան­դրա­դառ­նա­լով «­Զին­

Վիգեն Սարգսյանը

ար­տադ­րան­քի ո­րա­կին, դա­ սա­վանդ­ման ժա­մա­նա­կա­ կից մե­թոդ­նե­րի կի­րառ­մա­նը, բուհ-գոր­ծա­տու կա­պի ամ­ րապնդ­մա­նը, ի­նչ­պես նաև ըն­դու­նե­լու­թյանն ա­ռնչ­վող մի շարք խն­դիր­նե­րի:­ Անդ­րա­դարձ ե­ղավ նաև Ե­ՊՀ աշ­խա­տող­նե­րի և ու­ սա­նող­նե­րի՝ 2017 թ.-ի ըն­ թաց­քում բու­հում ու մի շարք հա­մ ա­գ որ­ծ ակ­ց ու­թ յուն­ն ե­ր ի շրջա­նակ­նե­րում կա­յա­ցած այն ծրագ­րե­րում պար­բե­րա­ բար ներգ­րավ­վա­ծու­թյա­նը, ո­րոնք միտ­ված է­ին կո­ռուպ­ ցի­ոն ռիս­կե­րի դեմ պայ­քա­ րի վե­րա­բե­րյալ գի­տե­լի­քի և փոր­ձի հարս­տաց­մա­նը: «Այս հա­մա­տեքս­տում կար­ևոր է շեշ­տադ­րել Եվ­ րո­պայի խորհր­դի կող­մից ի­րա­կա­նաց­վող ծրագ­րե­րին Ե­ՊՀ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի ակ­տիվ մաս­նակ­ցու­թյու­նը: Եվ­րո­պայի խորհր­դի և Եվ­րո­ պա­կան մի­ու­թյան հա­մա­գոր­ ծակ­ցու­թյամբ ի­րա­կա­նաց­ վող «­Հա­յաս­տա­նի բարձ­րա­ գույն կր­թու­թյան հա­մա­կար­ գում բա­րե­վար­քու­թյան ամ­ րապն­դում և կո­ռուպ­ցի­այի դեմ պայ­քար» ծրագ­րի շըր­ ջա­նակ­նե­րում տե­ղի են ու­նե­ ցել մի շարք հան­դի­պում­ներ, քըն­նար­կում­ներ, դա­սըն­թաց­ ներ ու սե­մի­նար­ներ»,- շեշ­ տեց բա­նա­խո­սը:­ Ե­լույթ­նե­րից հե­տո Ա­րամ Սի­մո­նյա­նը հա­ղոր­դեց 2017 թ.-ի (հուն­վար-նոյեմ­բեր ա­միս­ներ) Ե­ՊՀ ե­կա­մուտ­նե­ րի և ծախ­սե­րի կա­տա­րո­ղա­ կա­նի մա­սին, ը­ստ ո­րի՝ 2017 թ.-ի 11 ա­մս­վա ըն­թաց­քում Ե­ՊՀ ե­կա­մուտ­նե­րի և ծախ­ սե­րի նա­խա­հաշ­վի մուտ­քե­րը կազ­մել են 10.213.916.7 հա­ զար դրամ, այ­սինքն՝ մուտ­ քե­րը գե­րա­կա­տար­վել են 0.4 տո­կո­սով կամ 41.916.7 հազ ՀՀ դրա­մով: Ծախ­սե­րը կազ­ մել են 8.730.131.2 հա­զար դրամ, ին­չը տա­րե­կան նա­ խա­հաշ­վի 85.8 տո­կոսն է:­ Այ­նու­հետև ՀԽ ան­դամ­

3

| www.ysu.am

Սամվել Առաքելյանը

նե­րի հաս­տատ­մա­նը ներ­ կա­յաց­վե­ցին 2018 թ.-ի ֆի­ նան­սա­կան տար­վա Ե­ՊՀ ե­կա­մուտ­նե­րի և ծախ­սե­րի նա­խա­հա­շի­վը, ի­նչ­պես նաև 2018 թ.-ի Ե­ՊՀ կա­ռուց­վածքն ու հաս­տի­քա­ցու­ցա­կը: Ն­շենք, որ Ե­ՊՀ 2018 թ.-ի դրա­մա­կան հոս­քե­րը, ը­ստ ներ­կա­յաց­ված նա­խա­հաշ­ վի, ե­կա­մուտ­նե­րի գծով կազ­ մե­լու են 9.373.000.0, ի­սկ ծախ­սե­րի գծով` 9.473.000.0 հա­զար դրամ: Ռեկ­տորն ը­նդ­գծեց, որ Ե­ՊՀ 2018 թ.-ի ե­կա­մուտ­նե­րի և ծախ­սե­ րի նա­խա­հա­շի­վը դե­ֆի­ցի­ տային է, ո­րը նա­խա­տես­վում է լրաց­նել 2018 թ.-ի հուն­վա­ րի 1-ի դրու­թյամբ նա­խորդ տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում կու­ տակ­ված Ե­ՊՀ դրա­մա­կան մի­ջոց­նե­րի մնա­ցոր­դի հաշ­ վին: ­Ներ­կա­յաց­ված օ­րա­կար­ գային բո­լոր հար­ցերն էլ մի­ ա­ձայն հաս­տատ­վե­ցին ՀԽ ան­դամ­նե­րի կող­մից, ին­չից հե­տո նիս­տի մաս­նա­կից­նե­ րը քն­նար­կե­ցին ըն­թա­ցիկ մի շարք հար­ցեր: Մաս­նա­վո­րա­ պես ար­ծարծ­վե­ցին ար­տա­ քին աու­դիտ ի­րա­կա­նաց­նող ըն­կե­րու­թյան մր­ցու­թային կար­գով ը­նտ­րու­թյան, ի­նչ­ պես նաև գոր­ծըն­թա­ցին վե­ րա­բե­րող մի շարք հար­ցեր:­

2016-2017 ուստարում ԵՊՀ գիտական գործունեության արդյունքները

1636 74 218 ղա­քա­կա­նու­թյու­նը միտ­ված չէ զին­ված ու­ժե­րի թի­վը հա­ մալ­րե­լուն, այլ բա­նա­կի ե­րի­ տա­սարդ սպա­յա­կան կազ­մի ո­րա­կի փո­փո­խու­թյա­նը: «­Բու­հա­կան կր­թու­թյամբ զին­վո­րի՝ որ­պես սպայի առ­ կա­յու­թյու­նը բա­նա­կում բա­ վա­կա­նին դրա­կան ազ­դե­ցու­ թյուն ու­նի: Հենց այդ ա­ռա­քե­ լու­թյան ի­րա­կա­նաց­մանն են միտ­ված Պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյան կող­մից ա­ռա­ջարկ­ված ծրագ­րե­րը: ՀՀ զին­ված ու­ժե­րում գի­տա­ կան վաշ­տի ստեղծ­ման գա­ ղա­փարն ակ­տո­ւալ է, և դրա ի­րա­գոր­ծու­մը ժա­մա­նա­կի պա­հանջն է: Պաշտ­պա­ նու­թյան ո­լոր­տը գի­տա­կան կադ­րե­րի խո­շոր պատ­վի­ րա­տու է, ո­ւս­տի բո­լոր քայ­ լե­րը մտած­ված են: Ի­նչ վե­

Արթուր Աթանեսյանը

վո­րա­կան ծա­ռա­յու­թյան և զին­ծա­ռայո­ղի կար­գա­վի­ճա­ կի մա­սին» օ­րեն­քի նա­խագ­ծի տար­կետ­ման ի­րա­վուն­ քին, նշեց, որ բազ­միցս հայ­ տա­րար­վել է՝ տար­կետ­ման ի­րա­վուն­քը գոր­ծե­լու է կր­թու­ թյան և գի­տու­թյան ո­լոր­տում հա­ջո­ղու­թյուն­ներ ու­նե­ցած բո­լոր ու­սա­նող­նե­րի հա­մար:­ ԵՊՀ հո­գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի ան­դամ, պաշտ­պա­ նու­թյան նա­խա­րար Վի­գեն Սարգ­սյա­նը նույն­պես խո­ սեց նոր օ­րեն­քում առ­կա վի­ ճե­լի դրույթ­նե­րի մա­սին՝ շեշ­ տե­լով, որ ա­ռա­ջարկ­ված քա­

Դավիթ Ափոյանը

րա­բե­րում է գի­տա­կան մեծ նե­րուժ ու­նե­ցող ու­սա­նո­ղին տար­կետ­ման ի­րա­վունք տա­ լու պա­հան­ջին, ա­պա նշեմ, որ տար­կետ­ման ի­րա­վուն­քի տրա­մադ­րու­մը ոչ մի­այն գոր­ ծե­լու է, այլև նրանց հան­դեպ պետք է կի­րառ­վի հա­տուկ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, քա­նի որ նրան­ցից է կախ­ված մեր պե­տու­թյան վաղ­վա օ­րը»,ա­սաց Վի­գեն Սարգ­սյա­նը:­ ­Նիս­տի ա­վար­տին Սերժ Սարգ­սյա­նը շնոր­հա­վո­րեց հա ­մ ա լ­ս ա ­ր ա ­ն ա ­կ ա ն ­ն ե­ր ի Ա­մա­նորն ու Սուրբ Ծնուն­ դը՝ նոր տա­րում մաղ­թե­լով նո­րա­նոր ձեռք­բե­րում­ներ և հաղ­թա­նակ­ներ: «2017 թ.-ը հա­ջող տա­րի է ե­ղել Հա­յաս­տա­նի հա­մար: Մաս­նա­վո­րա­պես գրանց­վել են դրա­կան տե­ղա­շար­ժեր ե­րկ­րի տն­տե­սա­կան, ար­տա­ քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան, մի­ջազ­գային փոխ­գոր­ծակ­ ցու­թյան, ան­վտան­գու­թյան և պաշտ­պա­նու­թյան բնա­ գա­վառ­նե­րում: Վս­տահ եմ, որ 2018 թ.-ը նույն­պես հա­ ջո­ղու­թյուն­նե­րով լի, դրա­կան զար­գա­ցում­նե­րի ու ձեռք­բե­ րում­նե­րի տա­րի կլի­նի բո­լո­ րիս հա­մար: Այդ նպա­տա­կով յու­րա­քան­չյուր ոք պետք է գտնվի իր տե­ղում, պատ­շաճ կա­տա­րի իր գոր­ծը՝ ի նպաստ մեր պե­տու­թյան բարօ­րու­ թյա­նը, զար­գաց­մանն ու բար­գա­վաճ­մա­նը»,- ամ­փո­ փեց ՀՀ նա­խա­գա­հը:

4

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

ՀԽ նիստին ընդառաջ կայացավ ԵՊՀ գիտխորհրդի նիստը ­ եկ­տեմ­բե­րի 21-ին Ե­ՊՀ գիտ­խորհր­դի նիս­տե­րի դահ­լի­ճում տե­ղի Դ ու­նե­ցավ գի­տա­կան խորհր­դի՝ 2017 թ.-ի վեր­ջին նիստը, ո­րում ը­նդ­ գրկ­ված է­ին օ­րա­կար­գային ի­նը և մեկ ըն­թա­ցիկ հարցեր: Վար­դու­հի Զա­քա­րյան O­րա­կար­գային ա­ռա­ջին հար­ցը վե­րա­բե­րում էր դե­ կան­նե­րի ը­նտ­րու­թյան մա­ սին ֆա­կուլ­տետ­նե­րի գի­տա­ կան խոր­հուրդ­նե­րի ըն­դու­նած ո­րո­շում­նե­րի հաս­տատ­մա­նը, ո­րոնք նիս­տի մաս­նա­կից­նե­ րին ներ­կա­յաց­րեց Ե­ՊՀ գիտ­ խորհր­դի քար­տու­ղար Մե­նո­ւա Սո­ղո­մո­նյա­նը: Մաս­նա­վո­րա­ պես գիտ­խորհր­դի ան­դամ­նե­րը փակ քվե­ար­կու­թյամբ հաս­տա­ տե­ցին Ե­ՊՀ ռա­դի­ո­ֆի­զի­կայի և ար­ևե­լա­գի­տու­թյան ֆա­կուլ­ տետ­նե­րի դե­կան­նե­րի ը­նտ­րու­ թյան ար­դյունք­նե­րը: ­Գիտ­խորհր­դի ան­դամ­նե­րը քվե­ար­կու­թյամբ ըն­դու­նե­ցին Ժուռ­նա­լիս­տի­կայի ֆա­կուլ­ տե­տի դե­կան Նա­ղաշ Մար­ տի­րո­սյա­նին Ե­ՊՀ գի­տա­կան խորհր­դի հու­մա­նի­տար հոս­քի մր­ցու­թային հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նում նշա­ նա­կե­լու ա­ռա­ջար­կը: Քվե­ար­ կու­թյամբ նույն հանձ­նա­ժո­ղո­ վում ը­նդ­գրկ­վեց նաև Մինչ­հա­ մալ­սա­րա­նա­կան կր­թու­թյան վար­չու­թյան պետ Վա­չա­գան Գալս­տյա­նը: Մր­ցու­թային հանձ­նա­ժո­ ղով­նե­րում ու­սա­նող-ան­դա­ մի կար­գա­վի­ճա­կով Գևորգ Ար­շակյա­նին (հու­մա­նի­տար հոսք) և Սևակ Գրի­գո­րյա­նին (բ­նա­գի­տա­կան հոսք) ներգ­րա­ վե­լու ա­ռա­ջարկ էր ներ­կա­յաց­ րել Ու­սա­նո­ղա­կան խոր­հուր­դը: Այն նույն­պես ըն­դուն­վեց գիտ­ խորհր­դի ան­դամ­նե­րի կող­մից:­ Այ­նու­հետև ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյա­նը ներ­կա­յաց­րեց Ե­ՊՀ 2016-2020 թթ. զար­գաց­ ման ռազ­մա­վա­րա­կան ծրագ­րի (2016-2017 ո­ւս­տա­րի) կա­տար­ ման ըն­թաց­քը, ի­նչ­պես նաև Ե­ՊՀ-ո­ւմ կո­ռուպ­ցի­ոն եր­ևույթ­ նե­րի դեմ պայ­քա­րի ծրագ­րի 2016-2017 ո­ւս­տար­վա հա­մա­ լիր մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի կա­տար­ ման ար­դյունք­նե­րը: «Այն, ի­նչ ծրագր­վել էր, հա­ ջո­ղու­թյամբ ի­րա­կա­նաց­վել է: Ի­հար­կե, կան նաև թե­րա­ցում­ ներ ու բաց­թո­ղում­ներ, սա­կայն ը­նդ­հա­նուր առ­մամբ դրա­կան եմ գնա­հա­տում կա­տար­ված աշ­խա­տանք­նե­րը: Չնա­յած բո­ լոր դժ­վա­րու­թյուն­նե­րին՝ մենք պատ­վով ե­նք հաղ­թա­հա­րել բո­ լոր խո­չըն­դոտ­նե­րը և լավ ար­

դյունք­ներ գրան­ցել: Օբյեկ­տիվ և սուբյեկ­տիվ պատ­ճառ­նե­րով պայ­մա­նա­վոր­ված թե­րու­թյուն­ ներն էլ կվեր­լու­ծենք ու ժա­մա­ նա­կի ըն­թաց­քում կշտ­կենք»,ա­սաց Ա­րամ Սի­մո­նյա­նը և ար­դյու­նա­վետ աշ­խա­տան­քի հա­մար շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նեց գոր­ծըն­կեր­նե­րին:­ Ինչ վե­րա­բե­րում է բու­հում կո­ռուպ­ցի­ոն եր­ևույթ­նե­րի դեմ պայ­քա­րին, ա­պա ռեկ­տո­րը նշեց, որ նվազ­ման դի­նա­մի­կա կա, ի­նչն ու­րա­խա­լի է. «Ան­ կաս­կած, կո­ռուպ­ցի­ոն եր­ևույթ­ նե­րի նվազ­մա­նը նպաս­տել է մեր հետ­ևո­ղա­կան պայ­քա­րը, ի­նչ­պես նաև հա­կա­կո­ռուպ­ ցի­ոն ծրագ­րե­րի հա­ջող ի­րա­ կա­նա­ցու­մը: Այդ ա­րա­տա­վոր երևույթն իս­պառ չի վե­րա­նա, սա­կայն դրա սահ­մա­նա­փա­ կումն ու նվա­զե­ցու­մը շատ կար­ևոր են, և այդ ո­ւղ­ղու­թյամբ տար­վող աշ­խա­տանք­նե­րը շա­ րու­նակ­վե­լու են»: ԵՊՀ բա­կա­լավ­րի կր­թա­ կան ծրագ­րի կա­ռուց­ված­քի և բո­վան­դա­կու­թյան մեջ փո­փո­ խու­թյուն­ներ կա­տա­րե­լու մա­ սին զե­կու­ցեց Ե­ՊՀ ու­սում­նա­ կան աշ­խա­տանք­նե­րի գծով պրո­ռեկ­տոր Ա­լեք­սանդր Գրի­ գո­րյա­նը: ­Մաս­նա­վո­րա­պես պրո­ռեկ­ տո­րը ներ­կա­յաց­րեց վեր­ջերս հաս­տատ­ված կար­գը, ո­րի

շրջա­նա­կում բո­լոր ֆա­կուլ­ տետ­նե­րում վե­րամ­շակ­վում են բա­կա­լավ­րի կր­թա­կան ծրագ­րե­րը: Այն նե­րա­ռում է մեկ պար­տա­դիր փո­փո­խու­թյուն. ե­րկ­րորդ կուր­սի ու­սա­նո­ղին նախ­կի­նում 11, ի­սկ այժմ 10 կա­մընտ­րա­կան ա­ռար­կա­նե­ րից ա­ռա­ջարկ­վում է ը­նտ­րել 2-ը՝ 3-ի փո­խա­րեն: «Ի­րա­վուն­ քի հի­մունք­ներ» դա­սըն­թա­ցը, ՀՀ Կա­ռա­վա­րու­թյան ո­րոշ­ մամբ, պար­տա­դիր է դար­ձել բո­լոր մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի հա­մար: ԵՊՀ աշ­խա­տող­նե­րին աշ­ խա­տան­քի ո­րոշ տե­սակ­նե­րի հա­մար վճար­վող լրավ­ճար­նե­ րի հաշ­վարկ­ման և վճար­ման կար­գում փո­փո­խու­թյուն­ներ ու լրա­ցում­ներ կա­տա­րե­լու մա­ սին հա­ղոր­դեց Ե­ՊՀ մի­ջազ­ գային հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան և գի­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­ թյան գծով պրո­ռեկ­տոր Գե­ղամ Գևոր­գյա­նը, ով մեկ­նա­բա­նեց փո­փո­խու­թյուն­ներ կա­տա­րե­ լու ան­հրա­ժեշ­տու­թյու­նը և պա­ տաս­խա­նեց գոր­ծըն­կեր­նե­րի հար­ցե­րին:­ ԵՊՀ 2017 թ.-ի ե­կա­մուտ­ նե­րի և ծախ­սե­րի նա­խա­հաշ­վի կա­տա­րո­ղա­կա­նի (հուն­վարնոյեմ­բեր) ու 2018 թ.-ի ե­կա­ մուտ­նե­րի և ծախ­սե­րի նա­խա­ հաշ­վի վե­րա­բե­րյալ տվյալ­ներ ներ­կա­յաց­րեց գլ­խա­վոր հաշ­

վա­պահ Ռա­ֆիկ Գրի­գո­րյա­նը: «2017 թ.-ի ըն­թաց­քում Ե­ՊՀ ե­կա­մուտ­նե­րի և ծախ­սե­րի նա­ խա­հաշ­վի մուտ­քե­րը կազ­մել են 10.213.916.7 հա­զար դրամ, ի­սկ ծախ­սե­րը՝ 8.730.131.2 հա­զար դրամ, ին­չը տա­րե­կան նա­խա­ հաշ­վի 85.8 տո­կոսն է»,- նշեց բա­նա­խո­սը:­ Անդ­րա­դառ­նա­լով 2018 թ.-ի ե­կա­մուտ­նե­րի և ծախ­սե­րի նա­խա­հաշ­վին՝ Ռա­ֆիկ Գրի­ գորյա­նը փաս­տեց, որ Ե­ՊՀ 2018 թ.-ի դրա­մա­կան հոս­քե­րը ե­կա­մուտ­նե­րի գծով կազ­մե­ լու են 9.373.000.0 հա­զար, ի­սկ ծախ­սե­րի գծով` 9.473.000.0 հա­զար դրամ:­ Իջ­ևա­նի մաս­նա­ճյու­ղի 2016-2017 ո­ւս­տար­վա գոր­ծու­ նե­ու­թյան մա­սին հաշ­վետ­վու­ թյուն ներ­կա­յաց­րեց մաս­նա­ ճյու­ղի տնօ­րեն Սամ­վել Ա­ռա­ քե­լյա­նը: «­Մաս­նա­ճյու­ղը 2016-2020 թթ. զար­գաց­ման ծրագ­րի հա­ մա­ձայն է պլա­նա­վո­րում իր գոր­ծու­նե­ու­թյու­նը, ո­րի գե­րա­կա նպա­տակն է ա­պա­հո­վել բարձ­ րո­րակ կր­թու­թյուն՝ նպաս­տե­լով տա­րա­ծաշր­ջա­նում հա­յա­գի­ տու­թյան, հու­մա­նի­տար, սո­ցի­ ալ-տն­տե­սա­գի­տա­կան և բնա­ կան գի­տու­թյուն­նե­րի, մշա­կույ­ թի զար­գաց­մանն ու նո­րո­վի մա­տուց­մա­նը»,- ա­սաց Սամ­վել Ա­ռա­քե­լյանն ու ը­նդ­գծեց, որ

մաս­նա­ճյու­ղի գոր­ծու­նե­ու­թյու­ նը մշ­տա­պես գտն­վել է Ե­ՊՀ-ի ու­շադ­րու­թյան կենտ­րո­նում, և բո­լոր ձեռք­բե­րում­ներն ու նվա­ ճում­նե­րը պայ­մա­նա­վոր­ված են Մայր բու­հով: ­Նիս­տի ըն­թա­ցիկ հար­ցը վե­րա­բե­րում էր Ի­րա­վա­գի­տու­ թյան ֆա­կուլ­տե­տի պրո­ֆե­սո­ րա­դա­սա­խո­սա­կան կազ­մի գի­ տա­կան նս­տաշր­ջա­նի նյու­թե­ րի ժո­ղո­վա­ծուն տպագ­րու­թյան ե­րաշ­խա­վո­րե­լուն, ի­նչ­պես նաև գի­տա­կան հրա­տա­րա­կու­թյուն­ նե­րի ցու­ցա­կում որ­պես ըն­դու­ նե­լի պար­բե­րա­կան ը­նդ­գր­կե­լու միջ­նոր­դու­թյամբ ԲՈՀ-ին դի­մե­ լուն:­ Այդ, ի­նչ­պես նաև օ­րա­կար­ գային մյուս հար­ցերն ու ա­ռա­ ջարկ­ներն էլ ըն­դուն­վե­ցին և հաս­տատ­վե­ցին գի­տա­կան խորհր­դի ան­դամ­նե­րի կող­մից: Հ.Գ.: Ե­ՊՀ գիտ­խորհր­դի ան­դամ­նե­րի ո­րոշ­մամբ՝ նիս­տի ա­վար­տին 80-ա­մյա հո­բե­լյա­ նի առ­թիվ ՀՀ ժո­ղովր­դա­կան ար­տիստ, հայ ան­վա­նի բե­ մադ­րիչ Եր­վանդ Ղա­զան­չյա­ նը պարգևատր­վեց Ե­ՊՀ ոս­կե հու­շա­մե­դա­լով: Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյա­նը ող­ջու­նեց հյու­րին և ո­րոշ ման­րա­մաս­ներ ներ­կա­յաց­րեց մեծ ար­վես­տա­ գե­տի կեն­սագ­րու­թյու­նից ու ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կյան­քից:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

5

| www.ysu.am

Մայր բու­հի դռ­նե­րը բաց են ա­պա­գա դի­մորդ­նե­րի ա­ռջև Այս տա­րի նույն­պես շա­ րու­նակ­վում են Եր­ևա­նի մի շարք ա­վագ դպ­րոց­նե­ րի ա­վար­տա­կան դա­սա­ րան­նե­րի ա­շա­կերտ­նե­րի այ­ցե­րը Եր­ևա­նի պե­տա­ կան հա­մալ­սա­րան: ­Մի­լե­նա Մկրտ­չյան ԵՊՀ մինչ­հա­մալ­սա­րա­նա­ կան կր­թու­թյան վար­չու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ կազ­մա­ կերպ­ված հեր­թա­կան բաց դռնե­րի օ­րե­րը տե­ղի ու­նե­ցան Ե­ՊՀ ռա­դի­ո­ֆի­զի­կայի, ֆի­զի­ կայի, հայ բա­նա­սի­րու­թյան և ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­ տետ­նե­րում: ­Հուն­վա­րի 22-ին Եր­ևա­ նի հա­մար 170 ա­վագ դպ­րո­ ցի ա­շա­կերտ­ներն այ­ցե­լե­ցին Ե­ՊՀ ռա­դի­ո­ֆի­զի­կայի ֆա­կուլ­ տետ: Նրանք հան­դի­պե­ցին Կի­սա­հա­ղոր­դիչ­նե­րի ֆի­զի­ կայի և միկ­րոէ­լեկտ­րո­նի­կայի ամ­բի­ո­նի վա­րիչ Վլա­դի­միր Հա­րու­թյու­նյա­նի հետ: Դպ­րո­ ցա­կան­նե­րը ծա­նո­թա­ցան նաև Ե­ՊՀ ֆի­զի­կա­տեխ­նի­կա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի կենտ­ րո­նի աշ­խա­տանք­նե­րին: «­Բյու­րակն» կր­թա­հա­մա­լի­ րի ա­շա­կերտ­նե­րի՝ Ե­ՊՀ ֆի­զի­ կայի ֆա­կուլ­տետ կա­տա­րած ճա­նա­չո­ղա­կան այ­ցը տե­ղի ու­ նե­ցավ հուն­վա­րի 25-ին: Նրանք հան­դի­պե­ցին ֆա­կուլ­տե­տի դե­ կան Ռո­լանդ Ա­վա­գյա­նի հետ, այ­նու­հետև դա­սա­խո­սու­թյամբ հան­դես ե­կավ Ա­կա­դե­մի­կոս Վ. Համ­բար­ձու­մյա­նի ան­վան ը­նդ­ հա­նուր ֆի­զի­կայի և ա­ստ­ղա­ ֆի­զի­կայի ամ­բի­ո­նի դա­սա­խոս Է­մի­լյա Կա­րա­պե­տյա­նը: «­Զե­կու­ցում ներ­կա­յաց­րինք ա­ստ­ղա­գի­տու­թյան և բնա­գի­ տու­թյան վե­րա­բե­րյալ: Ա­ստ­ ղա­գի­տու­թյան դե­րը շատ մեծ է մար­դու աշ­խար­հա­ճա­նաչ­ ման գոր­ծում: Ա­շա­կերտ­նե­րը հե­տաքրքր­ված է­ին, թե­մայի վե­րա­բե­րյալ նաև ո­րո­շա­կի ի­մա­ցու­թյուն ցու­ցա­բե­րե­ցին»,նշեց Ե­ՊՀ դա­սա­խո­սը: ­Հուն­վա­րի 30-ին էլ Հայ բա­նա­սի­րու­թյան ֆա­կուլ­տե­ տում Եր­ևա­նի հ. 114, հ. 139, հ. 94, հ. 184, հ. 198, հ. 195, հ. 170, հ. 54, հ. 159, հ. 182, հ.

103, «­Բյու­րակն» և «­Հե­րա­ցի» ա­վագ դպրոց­նե­րի ա­շա­կերտ­ նե­րը ներ­կա գտն­վե­ցին Լևոն Շան­թի «­Հին ա­ստ­ված­ներ» ծրագրային թե­մայով դա­սա­ խո­սու­թյա­նը, ո­րը ներ­կա­յաց­ նում էր Ա­կա­դե­մի­կոս Հ. Թամ­ րա­զյա­նի ան­վան հայ գրա­կա­ նու­թյան պատ­մու­թյան ամ­բի­ո­ նի վա­րիչ Սամ­վել Մու­րա­դյա­

նը: Հան­դիպ­մա­նը մաս­նակ­ցում է­ին ֆա­կուլ­տե­տի դե­կա­նը և պրո­ֆ ե­ս ո­ր ա­դ ա­ս ա­խ ո­ս ա­կ ան կազ­մի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ: Հ. 170 ա­վագ դպ­րո­ցի հայոց լեզ­վի և գրա­կա­նու­թյան ու­սուց­ չու­հի Ա­նուշ Դա­նի­ե­լյա­նը հու­ մա­նի­տար թե­քու­մով իր դա­սա­ րա­նի հետ ա­ռա­ջին ան­գամ էր այ­ցե­լում Մայր բուհ. «Ե­րե­խա­ նե­րի հա­մար շատ կար­ևոր է ու­ սուց­չի խոս­քից հե­տո լսել ա­վե­ լի բարձր խոսք: Սա շատ լավ ա­ռիթ է ա­շա­կեր­տի հա­մար, քա­նի որ նա մի­ան­գա­մից մեկ ու­րիշ, իր հա­մար ե­րա­զային աշ­խար­հում է հայտնվում: Նմա­նօ­րի­նակ շփում­նե­րը շատ կար­ևոր են»: Նույն դպ­րո­ցի 11-րդ դա­սա­ րա­նի ա­շա­կեր­տու­հի Ռու­զան­ նա Մա­նու­չա­րյա­նը նշեց, որ հս­տակ ո­րո­շել է՝ ու­զում է ըն­ դուն­վել Ե­ՊՀ ռո­մա­նա­գեր­մա­ նա­կան բա­նա­սի­րու­թյան ֆա­ կուլ­տետ և դառ­նալ թարգ­ման­ չու­հի. «­Մեծ սպա­սում­նե­րով և սի­րով եմ ե­կել, շատ է­ի ու­զում

ներ­սից տես­նել և ծա­նո­թա­նալ ա­պա­գա հա­մալ­սա­րա­նիս հետ: Դպ­րո­ցում վեր­ջերս ե­նք ան­ցել Լևոն Շան­թի «­Հին ա­ստ­ված­ ներ» դրա­ման, շատ հե­տաքըր­ քիր է լսել նաև այդ թե­մայով դա­սա­խո­սու­թյու­նը»: Զ­րու­ցե­լով ա­շա­կերտ­նե­րի հետ՝ նկա­տե­ցինք, որ մեր բո­ լոր զրու­ցա­կից­նե­րը Ե­ՊՀ կա­ տա­րած ճա­նա­չո­ղա­կան այ­ցե­ րը կար­ևո­րում են հատ­կա­պես այն պատ­ճա­ռով, որ մինչև ըն­ դուն­վե­լը հնա­րա­վո­րու­թյուն են ու­նե­նում լի­նե­լու այն մաս­նա­ շեն­քե­րում, որ­տեղ ի­րենց ու­սու­ մը շա­րու­նա­կե­լու են դպ­րոցն ա­վար­տե­լուց հե­տո, հա­ղոր­դա­ կից լի­նե­լու հա­մալ­սա­րա­նա­ կան մի­ջա­վայ­րին, ի­նչ­պես նաև հան­դի­պե­լու և լսե­լու այն դա­ սա­խոս­նե­րի դա­սա­խո­սու­թյուն­ նե­րը, ով­քեր ի­րենց դա­սա­վան­ դե­լու են հե­տա­գա­յում: Հ. 184 ա­վագ դպ­րո­ցի 12րդ դա­սա­րա­նի ա­շա­կերտ­նե­ րից մեկն ա­սաց. «­Վա­ղուց եմ ո­րո­շել, որ դի­մե­լու եմ Ե­ՊՀ և

ու­սում­նա­սի­րե­լու եմ տե­ղե­ կատ­վա­կան ան­վտան­գու­ թյու­նը: Այս­պի­սի ճա­նա­չո­ղա­ կան այ­ցե­րի մաս­նակ­ցել եմ նաև այլ հա­մալ­սա­րան­նե­րում, բայց վերջ­նա­կան ը­նտ­րու­ թյունս կանգ ա­ռավ Ե­ՊՀ-ի վրա: Այսօր ե­կել եմ ա­վե­լի շատ տե­ղե­կու­թյուն­ներ ստա­նա­լու: Ե­ՊՀ-ո­ւմ սո­վո­րող ըն­կեր­ներս ա­սա­ցին, որ այս­տեղ կա­րող եմ լավ ծրագ­րա­վո­րող դառ­նալ: Ի­նձ հենց դա էլ պետք է: Ու­զում եմ իմ ա­պա­գա բու­հում ի­նձ լավ մաս­նա­գետ դարձ­նեն»: Հ. 97 ա­վագ դպ­րո­ցի փոխտնօ­րեն Փա­ռան­ձեմ Խա­ չատրյանն էլ նշում է, որ ող­ջու­ նե­լի է բու­հի այս նա­խա­ձեռ­ նու­թյու­նը, ո­րի մի­ջո­ցով ա­շա­ կերտ­նե­րին տր­վում է ճիշտ կողմ­նո­րոշ­վե­լու և ի­րենց հու­զող հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը ստա­նա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն. «Այ­ցե­լու­թյուն­նե­րի մի­ջո­ցով ստեղծ­վում է ա­շա­կերտ-բուհ կա­պը: Մենք միշտ պատ­րաս­ տա­կամ ե­նք, մաս­նակ­ցում և

մաս­նակ­ցե­լու ե­նք այ­ցե­րին: Դպ­րոց վե­րա­դառ­նա­լուց հե­տո մեր տպա­վո­րու­թյուն­նե­րի մա­ սին պատ­մում ե­նք մյուս ա­շա­ կերտ­նե­րին, քա­նի որ այ­սօր սահ­մա­նա­փակ թվով դպ­րո­ցա­ կան­ներ կա­րո­ղա­ցան ներ­կա գտն­վել»:­ Եր­ևա­նի հ. 114, հ. 105, հ. 94, հ. 184, հ. 182, հ. 54, հ. 159, հ.

29, հ. 195, հ. 170 և «­Բյու­րակն» ա­վագ դպ­րոց­նե­րի ա­շա­կերտ­ նե­րի և հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ նե­րի հեր­թա­կան հան­դի­պու­մը հուն­վա­րի 31-ին տե­ղի ու­նե­ցավ Ե­ՊՀ ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­տե­տում: Ֆա­կուլ­տե­տի դա­սա­խոս­նե­րը ներ­կա­յաց­րին «Ք­րիս­տո­նե­ա­կան բա­րո­յա­գի­ տու­թյուն» թե­մայով դա­սա­խո­ սու­թյուն: Այ­նու­հետև դպ­րո­ցա­ կան­նե­րը շր­ջե­ցին ֆա­կուլ­տե­ տում, ե­ղան գրա­դա­րա­նում և որ­պես նվեր ստա­ցան գր­քեր: «­Հան­դի­պու­մը կա­րե­լի է կո­ չել «­գե­ղե­ցիկ զրույց» դպրո­ցա­ կա­նի և հա­մալ­սա­րա­նա­կա­նի միջև: Նայե­լով այս ե­րի­տա­ սարդ­նե­րի ու­սում­նա­տենչ և լու­սա­համ­բույր աչ­քե­րին՝ մենք կա­րող ե­նք ա­սել, որ նրանք իս­ կա­պես գի­տեն՝ ո­ւր են ե­կել, ի­նչ են փնտ­րում և ի­նչ են վա­ղը սո­ վո­րե­լու»,- նշեց Ե­ՊՀ ա­ստ­վա­ ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ամ­բի­ո­ նի դա­սա­խոս Նա­րի­նե Միր­զո­ յա­նը: ­Հա­վե­լենք, որ շա­րու­նակ­ վե­լու են ոչ մի­այն Մայր բուհ կա­տար­վող ճա­նա­չո­ղա­կան այ­ցե­լու­թյուն­նե­րը, այլև հա­ մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րի այ­ցե­ րը Եր­ևա­նի և մար­զե­րի ա­վագ դպրոց­ներ:

6

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Աշ­խա­տա­ժո­ղո­վի ա­ռանց­քում կա­նանց ներգ­րավ­վա­ծու­թյան խն­դիր­ներն է­ին ԵՊՀ Պա­լե­ան­նե­րի ան­ վան դահ­լի­ճում դեկ­տեմ­ բե­րի 18-ին տե­ղի ու­նե­ցավ «­Կա­նանց, խա­ղա­ղու­ թյան և ան­վտան­գու­թյան վե­րա­բե­րյալ ՄԱԿ-ի ան­ վտան­գու­թյան խորհր­դի 1325 բա­նաձ­ևի ի­րա­կա­ նա­ցում» խո­րագրով աշ­ խա­տա­ժո­ղո­վը: Ս­լա­վա Բա­դա­լյան Ն­շենք, որ բա­նաձ­ևում ան­ դամ պե­տու­թյուն­նե­րին կոչ է ար­վում ա­պա­հո­վել կա­նանց ա­ռա­վել գոր­ծուն մաս­նակ­ցու­ թյու­նը հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի կան­խար­գել­մա­նը, կար­գա­վոր­ ման և հան­գու­ցա­լուծ­ման ազ­ գային, տա­րա­ծաշր­ջա­նային ու մի­ջազ­գային ի­նս­տի­տուտ­նե­րի և մե­խա­նիզմ­նե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում ո­րո­շում­նե­րի կա­յաց­մա­նը, ի­նչ­ պես նաև ա­ռա­ջարկ­վում է ակ­ տի­վաց­նել կա­նանց մաս­նակ­ցու­ թյու­նը դի­րեկ­տիվ մա­կար­դակ­

նե­րում հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման և խա­ղա­ղա­րար գոր­ծըն­թաց­նե­րին: Աշ­խա­տա­ժո­ղո­վին ներ­կա է­ին ՀՀ Ա­ԳՆ, ՊՆ, ՆԱ­ՏՕ-ի, Ե­ՊՀ պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­ կան կազ­մի և ու­սա­նո­ղու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ: ՀՀ ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­ խա­րա­րի տե­ղա­կալ Ա­շոտ Հո­ վա­կի­մյա­նի խոս­քով՝ ՄԱԿ-ի ան­վտան­գու­թյան խորհր­դի 1325 բա­նաձ­ևի ի­րա­կա­նաց­ ման զե­կույ­ցը տա­րած­վել է մի­ ջազ­գային բո­լոր կազ­մա­կեր­ պու­թյուն­նե­րով. «­Բա­նաձ­ևը ի­րա­կա­նաց­նում ե­նք՝ հա­մա­ գոր­ծակ­ցե­լով մի­ջազ­գային մի շարք կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի հետ՝ ՄԱԿ-ի, Ե­ԱՀԿ-ի և այլն: Ծրագ­րի ի­րա­կա­նաց­ման հա­ մար վար­չա­պե­տի ո­րոշ­մամբ ստեղծ­վել է միջ­գե­րա­տես­չա­ կան հանձ­նա­ժո­ղով, ո­րի աշ­ խա­տանք­նե­րը հա­մա­կար­գում է Ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­ րա­րու­թյու­նը: Կա­րող ե­նք ա­սել, որ սա մեր ա­ռջև դր­ված պար­

տա­վո­րու­թյուն է և՛ ազ­գային ծրագ­րով, և՛ մի­ջազ­գային մի շարք կա­նո­նա­կար­գե­րով»: ­ՆԱ­ՏՕ-ի շա­բաթ­վա շրջա­ նա­կում Հա­յաս­տա­նում գտնվող ՆԱ­ՏՕ-ի գլ­խա­վոր քար­տու­ղա­րի տե­ղա­կալ Ռոզ Գո­թե­մո­լերն իր ե­լույ­թում նշեց, որ այն խն­դիր­նե­րը, ո­րոնց ա­ռնչ­վում է ՄԱԿ-ի ան­վտան­ գու­թյան խորհր­դի 1325 բա­

նաձ­ևը, բազ­մա­շերտ են: «­Գեն­դե­րային հա­վա­սա­ րու­թյան, խա­ղա­ղու­թյան և ան­ վտան­գու­թյան ո­լորտ­նե­րում կա­նանց դե­րա­կա­տա­րու­թյան խն­դիր­նե­րը ՆԱ­ՏՕ-ի հա­մար կեն­սա­կան կար­ևո­րու­թյուն ու­ նեն: Խո­րա­պես հա­վա­տա­ցած ե­նք, որ կա­նանց նե­րա­ռու­մը հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի կան­ խար­գել­ման, լուծ­ման և դրանց

հետ­ևանք­նե­րի մեղմ­ման գոր­ ծում խե­լա­ցի ու ար­դյու­նա­վետ մո­տե­ցում է: Թի­մե­րը, ո­րոնց կազ­մում և՛ տղա­մար­դիկ են, և՛ կա­նայք, ա­վե­լի լավ ար­դյունք­ ներ են ար­ձա­նագ­րում: Մենք չենք կա­րող մեզ թույլ տալ աշ­ խար­հի տա­ղան­դի 50 տո­կո­ սը չօգ­տա­գործ­ված թող­նել»,ա­սաց ՆԱ­ՏՕ-ի գլ­խա­վոր քար­ տու­ղա­րի տե­ղա­կա­լը: ­Ռոզ Գո­թե­մո­լե­րի խոս­քով՝ ՆԱ­ՏՕ-ն ու իր գոր­ծըն­կեր­նե­ րը մշա­կել են «1325»-ի գոր­ ծո­ղու­թյուն­նե­րի ծրա­գիր, ո­րը «երկ­փեղկ» է. «­Նախ պետք է նվա­զեց­նել տար­բեր կա­ռույց­ նե­րում կա­նանց մաս­նակ­ցու­ թյան խո­չըն­դոտ­նե­րը և բո­լոր աշ­խա­տանք­նե­րում ար­տա­ցո­ լել գեն­դե­րային տե­սա­կե­տը: Այն ռազ­մա­վա­րու­թյուն է, ո­րը թույլ կտա ա­վե­լի լավ կա­տա­րել մեր լի­ա­զո­րու­թյուն­նե­րը՝ հա­կա­ մար­տու­թյուն­ներն ար­դյու­նա­ վե­տո­րեն կան­խե­լու և բո­լո­րի հա­մար տևա­կան խա­ղա­ղու­ թյուն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար»:

Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան թե­ման՝ նոր մա­տուց­մամբ ­ եկ­տեմ­բե­րի 21-ին Դ Ե­ՊՀ հա­յա­գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ի­նս­տի­տու­տում տե­ղի ու­նե­ցավ Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ան­գլա­ լե­զու ատ­լա­սի և «Օս­ մա­նե­րե­նի դա­սագր­քի» շնոր­հան­դե­սը: ­Մի­լե­նա Մկրտ­չյան ­Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ատ­լա­սի կազմ­ման աշ­խա­ տանք­նե­րին մաս­նակ­ցել են Ե­ՊՀ պատ­մու­թյան, աշ­խար­ հագ­րու­թյան և ե­րկ­րա­բա­նու­ թյան ֆա­կուլ­տետ­նե­րի ներ­կա­ յա­ցու­ցիչ­նե­րը, Հա­յա­գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ի­նս­տի­ տու­տի (Հ­ՀԻ) աշ­խա­տա­կից­նե­ րը, ի­նչ­պես նաև օ­ժան­դա­կել է Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան թան­ գա­րան-ի­նս­տի­տու­տը: Ատ­լա­ սի գլ­խա­վոր խմ­բա­գի­րը Ե­ՊՀ ռեկ­տոր, պատմ. գիտ. դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր Ա­րամ Սի­մո­նյանն է: «Ատ­լա­սի հրա­տա­րա­կումն ի­նք­նան­պա­տակ չի ե­ղել: Մենք ցան­կա­նում է­ինք օ­տա­րա­լե­ զու, այս դեպ­քում՝ ան­գլա­լե­ զու հե­տա­զո­տող­նե­րից զատ,

Վ. Մխիթարյանը, Մ. Հովհաննիսյանը և Լ. Սահակյանը

նաև ատ­լա­սով և խնդ­րով հե­ տաքրքր­վող մարդ­կանց, պաշ­ տո­նա­կան ա­տյան­նե­րին այս­ պի­սի աշ­խա­տու­թյուն ու­նե­ նա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն տալ: Ա­ռա­ջի­կա­յում ա­կն­կա­լում ե­նք ատ­լա­սը հրա­տա­րա­կել նաև այլ լե­զու­նե­րով, ո­րով­հետև այն բա­վա­կա­նին մատ­չե­լի և թի­րա­ խա­վոր­ված աշ­խա­տու­թյուն է: Խիստ մաս­նա­գի­տա­կան գի­ տե­լիք­ներ ու­նե­նալ պետք չեն ատ­լա­սում շատ բա­ներ հս­տակ և փաս­տարկ­ված տես­նե­լու հա­ մար»,- նշեց ՀՀԻ փոխտ­նօ­րեն, պատմ. գիտ. թեկ­նա­ծու Մհեր Հով­հան­նի­սյա­նը:

­Սահ­մա­նա­փակ քա­նա­կու­ թյամբ հրա­տա­րակ­ված ատ­լա­ սում ներ­կա­յաց­ված են Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թյանն ա­ռնչ­վող հար­ցեր և պատ­մա­կան ի­րա­ դար­ձու­թյուն­ներ՝ Հայ­կա­կան լեռ­նաշ­խար­հը՝ որ­պես հայ ժո­ ղովր­դի բնօր­րան, հայ-թուր­քա­ կան պա­տե­րազմ, հա­մի­դյան կո­տո­րած­ներ, ար­ևե­լա­հայե­ րի կո­տո­րած­ներ և մայի­սյան հաղ­թա­նակ­ներ, Բաք­վի հայե­ րի կո­տո­րած, մշա­կու­թային ե­ղեռն, Սփյուռ­քի ձևա­վո­րում և այլն: Ատ­լա­սում նե­րառ­ված են նաև պայ­մա­նագ­րեր, փաս­ տաթղ­թեր և նկար­ներ: Զու­

գա­հե­ռա­բար ներ­կա­յաց­վում է նաև հայե­րի դերն Օս­մա­նյան կայս­րու­թյու­նում և Ռու­սա­կան կայս­րու­թյու­նում: Ատ­լա­սի վեր­ ջին հատ­վա­ծում ան­դրա­դարձ կա նաև Ցե­ղաս­պա­նու­թյան մի­ ջազ­գային ճա­նաչ­մանն ու դա­ տա­պարտ­մա­նը: ­Ներ­կա­յաց­ված մյուս աշ­ խա­տու­թյու­նը, ի­նչ­պես նշե­ ցինք, Օս­մա­նե­րե­նի բու­հա­կան դա­սա­գիրքն էր: Նա­խա­ցե­ղաս­պա­նու­թյան և Ցե­ղաս­պա­նու­ թյան փու­լում փաս­տաշր­ջա­ նա­ռու­թյունն ի­րա­կա­նաց­վել է օս­մա­նե­րե­նով. հենց այդ հան­ գա­մանքն էլ խթա­նել է այդ դա­ սագր­քի հրա­տա­րա­կու­մը՝ այդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի ի­րա­դար­ ձու­թյուն­ներն ա­ռա­վել ար­դյու­ նա­վետ ներ­կա­յաց­նե­լու նպա­ տա­կով: ­Թե՛ Օս­մա­նյան կայս­րու­ թյու­նում, թե՛ Թուր­քի­այի Հան­ րա­պե­տու­թյու­նում քիչ չեն ե­ղել ազ­գու­թյամբ հայ օս­մա­նա­գետ­ ներ և լեզ­վա­բան­ներ: Այ­նուա­ մե­նայ­նիվ, հա­յաս­տա­նյան ի­րա­կա­նու­թյան մեջ ա­ռա­ջին ան­գամ է հրա­տա­րակ­վել և ըն­ թեր­ցող­նե­րի, ու­սա­նող­նե­րի դա­ տին ներ­կա­յաց­վել Օս­մա­նե­րե­ նի բու­հա­կան դա­սա­գիրք: Շ­նոր­հան­դե­սին ներ­կա է­ին

նաև դա­սագր­քի հե­ղի­նա­կային խմ­բի ան­դամ­նե­րը՝ ՀՀԻ հայօս­մա­նա­կան ա­ռն­չու­թյուն­նե­ րի բաժ­նի աշ­խա­տա­կից­ներ, պատմ. գիտ. թեկ­նա­ծու, պրո­ ֆե­սոր Ա­լեք­սանդր Սա­ֆա­րյա­ նը, բան. գիտ. թեկ­նա­ծու Լու­ սի­նե Սա­հա­կյա­նը, բան. գիտ. թեկ­նա­ծու Ա­նի Սարգ­սյա­նը: «­Նո­րան­կախ Հա­յաս­տա­ նում, Ե­ՊՀ-ո­ւմ և հատ­կա­պես ՀՀԻ-ո­ւմ հս­կա­յա­ծա­վալ աշ­ խա­տանք­ներ են տար­վել օս­ մա­նե­րե­նի ու­սում­նա­սի­րու­թյան և դա­սագր­քաս­տեղծ գոր­ծու­ նեու­թյան աս­պա­րե­զում: Օս­ մա­նե­րե­նի դա­սագր­քի կար­ևո­ րու­թյունն ա­կն­հայտ էր հա­յաս­ տա­նյան բու­հե­րում և սփյուռ­ քա­հայ գա­ղութ­նե­րում»,- նշեց Ա­լեք­սանդր Սա­ֆա­րյա­նը: ­Հա­վե­լենք, որ աշ­խա­տանք­ ներ են տար­վում օս­մա­նե­րե­նին ա­ռնչ­վող հա­ջորդ գր­քի հրա­ տա­րակ­ման ո­ւղ­ղու­թյամբ, ո­րը կլի­նի ա­ռա­վել ծա­վա­լուն աշ­ խա­տու­թյուն: Հ.Գ.: Տե­ղե­կաց­նենք նաև, որ Հայոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ատ­լա­սը և «Օս­մա­նե­րե­նի դա­ սա­գիր­քը» հրա­տա­րակ­վել են Ե­ՊՀ հրա­տա­րակ­չու­թյան կող­ մից:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

7

| www.ysu.am

21-րդ դա­րում կլի­մայի փո­փո­խու­թյու­նը գլո­բալ է­կո­լո­գի­ա­կան խն­դիր է ամ­բողջ մո­լո­րա­կի հա­մար «Կ­լի­մայի գլո­բալ փո­փո­խու­թյուն է տե­ղի ու­նե­նում...». այս մա­սին գիտ­ նա­կան­ներն ա­հա­զան­գում են տաս­նա­մյակ­ներ շա­րու­նակ և զգու­շաց­ նում, որ ե­թե մարդ­կու­թյու­նը շա­րու­նա­կի իր ներ­կայիս վե­րա­բեր­մուն­քը բնու­թյան նկատ­մամբ, ա­պա շր­ջա­կա մի­ջա­վայրն այն­պես կփոխ­վի, որ մարդն այլևս չի կա­րո­ղա­նա ապ­րել մո­լո­րա­կի վրա: Վար­դու­հի Զա­քա­րյան Գ­րե­թե ամ­բողջ աշ­խար­ հում 2018 թ.-ը սկս­վեց ե­ղա­ նա­կային ծայ­րա­հեղ պայ­ ման­նե­րով, ին­չը վկա­յում է, որ է­կո­լո­գի­ա­կան խն­դիրն ան­ խու­սա­փե­լի է լի­նե­լու նաև այս տա­րի։ 2018 թ.-ի հուն­վա­րին կա­յա­ցած Հա­մաշ­խար­հային տն­տե­սա­կան ֆո­րու­մի «Global Risks Report»-ո­ւմ նշ­ված են մարդ­կանց ան­վտան­գու­թյա­ նը և ա­ռող­ջու­թյա­նը սպառ­ նա­ցող ա­մե­նավ­տան­գա­վոր և հա­վա­նա­կան ռիս­կե­րը։ Ա­ռա­ջին ան­գամ այդ զե­կույ­ ցում ­նե­րառ­ված են շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րին ա­ռնչ­վող գլո­բալ ռիս­կե­րը՝ կլի­մա­յա­կան փո­փո­ խու­թյուն­ներ, ջրային ռե­սուրս­ նե­րի ճգ­նա­ժամ, բի­ո­բազ­մա­ զա­նու­թյան կո­րուստ, է­կո­հա­ մա­կար­գե­րի քայ­քա­յում և այլն (https://www.zurich.com/en/ knowledge/articles/2018/01/theglobal-risks-report-2018)։ Աշ­խար­հի բո­լոր ան­կյուն­ նե­րում մար­դիկ շն­չում են աղ­ տոտ­ված օդ, ո­րոշ տե­ղե­րում է­լ՝ թու­նա­վոր­ված։ Աշ­խար­հի բնակ­չու­թյան 90%-ն այ­սօր ապ­րում է օ­դի աղ­տոտ­վա­ծու­ թյան ան­թույ­լատ­րե­լի մա­կար­ դակ ու­նե­ցող վայ­րե­րում, ին­չը լուրջ վտանգ է ա­ռող­ջու­թյան հա­մար։ Դե­լի­ի բժիշկ­նե­րը նոյեմ­բե­րին ան­գամ ար­տա­

կարգ դրու­թյուն հայ­տա­րա­րե­ ցին ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան ո­լոր­ տում, քա­նի որ օ­դի աղ­տոտ­ վա­ծու­թյան աս­տի­ճա­նը 30 ան­գամ գե­րա­զան­ցել էր Ա­ռող­ ջա­պա­հու­թյան հա­մաշ­խար­ հային կազ­մա­կեր­պու­թյան օ­դի աղ­տոտ­վա­ծու­թյան ­թույ­ լատ­րե­լի սահ­մա­նը։ Բա­ցի դրա­նից՝ յու­րա­քան­ չյուր տա­րի օվ­կի­ա­նոս է թափ­ վում 8 մլն տոն­նա պլաստ­ մա­սան­ման զանգ­ված, ո­րը թռ­չուն­նե­րի, ձկ­նե­րի և այլ ջրային կեն­դա­նի­նե­րի մի­ջո­ ցով (սնն­դի տես­քով) մտ­նում է մար­դու օր­գա­նիզմ։­ Ըստ Ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան հա­մաշ­խար­հային կազ­մա­կեր­ պու­թյան տվյալ­նե­րի՝ ման­կա­ կան մա­հա­ցու­թյան դեպ­քե­րի շուրջ 1/4-ը (տա­րե­կան մոտ 1.7 մլն ե­րե­խա) պայ­մա­նա­ վոր­ված է է­կո­լո­գի­ա­կան խըն­ դիր­նե­րով, ի­սկ մի­ջազ­գային բժշ­կա­կան «Lancet» կազ­մա­ կեր­պու­թյան ամ­սագ­րի տվյալ­ նե­րով` օ­դի, հո­ղի և ջրի աղ­ տոտ­վա­ծու­թյու­նը տա­րե­կան մոտ 9 մլն մար­դու վա­ղա­ժամ մահ­վան պատ­ճառ է դառ­նում։ Շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի աղ­ տոտ­վա­ծու­թյունն ազ­դում է ոչ մի­այն ա­ռող­ջու­թյան, այլև տնտե­սու­թյան վրա, քա­նի որ տա­րե­կան շուրջ 4.6 տրի­լի­ոն դո­լար է ծախս­վում ամ­բողջ աշ­խար­հում շր­ջա­կա մի­ջա­

Գագիկ Սուրենյանը

վայ­րի աղ­տոտ­վա­ծու­թյան կր­ճատ­ման հա­մար, ին­չը կազ­մում է հա­մաշ­խար­հային տն­տե­սա­կան ար­տադ­րան­քի 6.2%-ը: Կ­լի­մա­յա­կան փո­փո­խու­ թյուն­նե­րի դեմ ըն­թա­ցող պայ­ քա­րի աշ­խա­տանք­նե­րը կա­ ռուց­վում են «Կ­լի­մայի փո­ փո­խու­թյան մա­սին» ՄԱԿ-ի շր­ջա­նա­կային կոն­վեն­ցի­այի հի­ման վրա: Ը­ստ ՄԱԿ-ի տվյալ­նե­րի՝ վեր­ջին 50 տար­ վա ըն­թաց­քում ա­ղետ­նե­րի քա­նա­կը ե­ռա­պատկ­վել է: Կլի­ մա­յա­կան փո­փո­խու­թյուն­նե­ րը հատ­կա­պես նկա­տե­լի են գյու­ղատն­տե­սու­թյամբ զբաղ­

վող չոր և տաք կլի­մա ու­նե­ցող ե­րկր­նե­րում: Հա­յաս­տա­նում այս տա­րի նույն­պես նկատ­վում են ե­ղա­ նա­կային ա­նո­մա­լի­ա­ներ: 2018 թ.-ը դի­մա­վո­րե­ցինք ան­սո­վոր ե­ղա­նա­կային պայ­ման­նե­րում՝ ար­ևային ու տաք ե­ղա­նա­կով։ ՀՀ ԱԻՆ հիդ­րո­մետ ծա­ռա­յու­ թյան օ­դեր­ևու­թա­բա­նու­թյան կենտ­րո­նի պետ, Ե­ՊՀ աշ­ խար­հագ­րու­թյան և ե­րկ­րա­բա­ նու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի դա­սա­ խոս Գա­գիկ Սու­րե­նյա­նը մեզ հետ զրույ­ցում նշեց, որ գլո­բալ փո­փո­խու­թյուն­նե­րի պատ­ճա­ ռով չէ, որ Հա­յաս­տա­նում և տա­րա­ծաշր­ջա­նում այս տա­րի

տաք ձմեռ է. դա պայ­մա­նա­ վոր­ված է մթ­նո­լոր­տի ը­նդ­հա­ նուր շր­ջա­նա­ռու­թյան ա­ռանձ­ նա­հատ­կու­թյուն­նե­րով: «­Հուն­վար ա­մս­վա ըն­թաց­ քում օ­դի օ­րա­կան մի­ջին ջեր­ մաս­տի­ճա­նը նոր­մայից բարձր է ե­ղել 5-6, ի­սկ ա­ռան­ձին օ­րե­րին՝ 12-13 աս­տի­ճա­նով: Փետր­վա­րին ջեր­մաս­տի­ճա­ նը նույն­պես սո­վո­րա­կա­նից բարձր կլի­նի, սա­կայն այս պա­հի դրու­թյամբ կոնկ­րետ մեր ե­րկ­րում ոչ մի վտան­գա­ վոր եր­ևույթ չի նկատ­վում»,վս­տա­հեց­նում է Գա­գիկ Սու­ րե­նյա­նը և հա­վե­լում, որ Հա­ յաս­տա­նում այս­պի­սի տաք ձմեռ­ներ են ե­ղել 1961, 1966, 1999, 2010 թվա­կան­նե­րին:­ Ինչ վե­րա­բե­րում է գյու­ ղատն­տե­սու­թյան և մաս­նա­ վո­րա­պես խմե­լու ջրի քա­նա­կի վրա ձյան շեր­տի բա­ցա­կա­ յու­թյան ազ­դե­ցու­թյա­նը, ա­պա մաս­նա­գե­տը նշում է. «Ձ­նա­ ծած­կույ­թի պա­կաս իս­կա­ պես կա, սա­կայն գի­շե­րային ժա­մե­րին օ­դի ջեր­մաս­տի­ ճանն ա­ռանձ­նա­պես չի նվա­ զում, այ­սինքն՝ վտան­գա­վոր երևույթ­ներ չեն սպառ­նում: Ի­նչ վե­րա­բե­րում է ջրի պա­ կա­սին, ա­պա դրա մա­սին դեռ վաղ է խո­սել. ա­մեն ի­նչ կախ­ ված է գար­նա­նը սպաս­վող ան­ձրև­նե­րի քա­նա­կից»:

8

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Մայր բուհում համակարգչային լսարան է բացվել ­ ուն­վա­րի 23-ին Ե­ՊՀ Հ արևե­լա­գի­տու­թյան ֆա­ կուլ­տե­տում տե­ղի ու­ նե­ցավ Արաբական Միացյալ Է­մի­րու­թյուն­ նե­րի լսա­րա­նի պաշ­տո­ նա­կան բաց­ման ա­րա­ րո­ղու­թյու­նը, ո­րին ներ­կա էր ՀՀ-ո­ւմ Ա­րա­բա­կան Մի­ա­ցյալ Է­մի­րու­թյուն­նե­ րի (Ա­ՄԷ) ար­տա­կարգ և լի­ա­զոր դես­պան Ջա­սիմ Մուհ­հա­մադ ալ Կա­սի­մին: ­ ­Վար­դու­հի Զա­քա­րյան Ա­ՄԷ ար­տա­քին գոր­ծե­ րի նա­խա­րա­րու­թյան մի­ջազ­ գային հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան գոր­ծա­կա­լու­թյան ֆի­նան­սա­ վոր­մամբ (17.000 Ա­ՄՆ դո­լար) վե­րա­զին­ված լսա­րա­նի բաց­ ման հան­դի­սա­վոր մի­ջո­ցառ­ մա­նը մաս­նակ­ցում է­ին նաև

Ե­ՊՀ պրո­ռեկ­տոր­ներ Ա­լեք­ սանդր Գրի­գո­րյա­նը, Գե­ղամ Գևոր­գյա­նը, Ռու­բեն Մար­ կո­սյա­նը, Ար­ևե­լա­գի­տու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի դե­կան Ռու­բեն Մել­քո­նյանն ու պրո­ֆե­սո­րա­ դա­սա­խո­սա­կան կազ­մի ներ­

կա­յա­ցու­ցիչ­ներ:­ Ար­ևե­լա­գի­տու­թյան ֆա­ կուլ­տե­տի ա­րա­բա­գի­տու­թյան ամ­բի­ո­նի վա­րիչ Հայկ Քո­ չա­րյա­նը կար­ևո­րեց ՀՀ-ո­ւմ Ա­ՄԷ-ի դես­պա­նու­թյան հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը և

ա­ջակ­ցու­թյան հա­մար շնոր­ հա­կա­լու­թյուն հայտ­նեց դես­ պա­նին: «Այս լսա­րա­նի բա­ցու­մը փոքր օգ­նու­թյուն է մեր եղ­բայ­ րա­կան հայ ժո­ղովր­դին: Հայա­րա­բա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ ցու­թյու­նը խո­րը ար­մատ­ներ ու­նի: Ու­րախ ե­նք, որ Մայր բու­հում դա­սա­վանդ­վում և ու­ սում­նա­սիր­վում է ա­րա­բա­կան մշա­կույ­թը»,- նշեց Ջա­սիմ Մուհ­հա­մադ ալ Կա­սի­մին և հա­վե­լեց, որ շա­րու­նա­կե­լու են ա­ջակ­ցել Հա­յաս­տա­նի կրթա­ կան և ա­ռող­ջա­կան ո­լորտ­ նե­րի զար­գաց­մանն ո­ւղղ­ված ծրագ­րե­րի ի­րա­կա­նաց­մա­նը:­ ԵՊՀ ու­սում­նա­կան աշ­ խա­տանք­նե­րի գծով պրո­ռեկ­ տոր Ա­լեք­սանդր Գրի­գո­րյանն էլ ը­նդ­գծեց, որ ժա­մա­նա­կա­ կից տեխ­նի­կայով, գույ­քով, ի­նչ­պես նաև աու­դի­ո, վի­դե­ո ծրագ­րե­րով հա­գե­ցած լսա­ րանն ու­սա­նող­նե­րին ա­րա­բա­

կան լե­զուն ու մշա­կույթն ա­վե­ լի լավ ու­սում­նա­սի­րե­լու հնա­ րա­վո­րու­թյուն կըն­ձե­ռի: «Ար­դեն 50 տա­րի է, ի­նչ Ար­ևե­լա­գի­տու­թյան ֆա­կուլ­ տե­տում բարձր մա­կար­դա­կով ա­րա­բե­րեն է դա­սա­վանդ­վում: Ո­ւս­տի վս­տահ եմ, որ այս լսա­րա­նը թույլ կտա էլ ա­վե­լի բարձ­րա­կարգ ար­ևե­լա­գետ­ներ և մաս­նա­վո­րա­պես ա­րա­բա­ գետ­ներ պատ­րաս­տել: Հարկ է նշել նաև, որ ֆա­կուլ­տե­տի ու դես­պա­նու­թյան հա­մա­գոր­ ծակ­ցու­թյու­նը բարձր մա­կար­ դա­կով է ի­րա­կա­նաց­վում և շա­րու­նա­կա­կան բնույթ կրում: Սա փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյան վառ օ­րի­նակ է, ո­րը յու­րա­հա­տուկ կրո­նա­կան ե­րկ­խո­սու­թյան մի հար­թակ է դառ­նում իս­լամ և քրիս­տո­նե­ու­թյուն դա­վա­նող ժո­ղո­վուրդ­նե­րի բա­րե­կա­մու­ թյան հա­մար»,- ամ­փո­փեց Ռու­բեն Մել­քո­նյա­նը:

Տա­րա­ծաշր­ջա­նային կոնֆ­լիկտ­նե­րը, այդ թվում՝ ԼՂ հիմ­նա­հար­ցը քն­նարկ­վել են հե­ղի­նա­կա­վոր ծրագ­րի շր­ջա­նա­կում ԵՊՀ մի­ջազ­գային հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րի ֆա­կուլ­տե­տի ե­րկ­ րորդ կուր­սի ու­սա­նո­ղու­հի Լի­լիթ Ա­ռա­քե­լյա­նը 2017 թ. սեպ­տեմ­ բե­րի 6-ից նոյեմ­բե­րի 16-ը Հա­ յաս­տա­նը ներ­կա­յաց­րել է Գեր­ մա­նի­այի Գար­միշ քա­ղա­քում գտն­վող Գ. Մար­շա­լի ան­վան «European Center for Security Studie» կենտ­րո­նի «Pass 17-15» ծրագ­րում: Ք­նար Մի­սա­կյան «PASS» (The Program on Applied Security Studies) ծրա­գի­րը Մար­շա­ լի ան­վան կենտ­րո­նի նա­խա­ձեռ­նած ա­մե­նա­մեծ և լայ­նա­ծա­վալ նա­խա­գիծն է, ո­րն ան­ցկաց­վում է յու­րա­քան­չյուր տա­րի: Ծրագ­րին մաս­նակ­ցում են ա­վե­ լի քան հա­րյուր մաս­նա­կից­ներ ամ­բողջ աշ­խար­հից: «PASS» ծրագ­րի նպա­ տակն է մաս­նա­կից­նե­րին փո­խան­ցել ան­վտան­գու­թյան քա­ղա­քա­կա­նու­ թյան, պաշտ­պա­նու­թյան հար­ցե­րի և մի­ջազ­գային հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վե­

րա­բե­րյալ գի­տե­լիք­ներ:­ Այս ան­գամ ծրագ­րին մաս­նակ­ցել են 41 ե­րկր­նե­րի 93 ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ։ Մեզ հետ զրույ­ցում Լի­լիթ Ա­ռա­քե­լյա­նը փաս­տեց, որ յու­րա­քան­չյուր մաս­նա­ կից ներ­կա­յաց­րել է իր ե­րկ­րի ազ­գային ան­վտան­գու­թյան սպառ­նա­լիք­նե­րը. «Ես ներ­կա­յաց­րել եմ մեր ե­րկ­րի ազ­ գային ան­վտան­գու­թյան ա­ռաջ­նա­հեր­ թու­թյուն­նե­րը՝ մաս­նա­վո­րա­պես նշե­լով տա­րած­քային ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան հիմ­նախն­դի­րը, է­ներ­գե­տիկ ան­վտան­ գու­թյու­նը և սո­ցի­ա­լա­կան ան­վտան­գու­ թյու­նը»: ­Լի­լի­թի հա­վաստ­մամբ՝ դա­սըն­թա­ցի ըն­թաց­քում ման­րակր­կիտ ու­սում­նա­ սիր­վել են տա­րա­ծաշր­ջա­նային կոնֆ­ լիկ­տային խն­դիր­նե­րը, հատ­կա­պես Բալ­կա­նյան խն­դիր­նե­րը, Ար­ցա­խի հա­կա­մար­տու­թյունն ու ո­ւկ­րաի­նա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը. «­Դա­սըն­թա­ցի ըն­թաց­քում մեկ շա­բա­թով այ­ցե­լել ե­նք Բեռ­լին, որ­տեղ կոն­ֆե­րանս­նե­րի ե­նք մաս­նակ­ցել պե­տա­կան գրե­թե բո­լոր կա­ռույց­նե­րում՝ Բուն­դես­թա­գում, Դաշ­ նային խորհր­դում, Ներ­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րու­թյու­նում և այլն։ Դա­սըն­ թա­ցի վեր­ջում ներ­կա­յաց­րել եմ Թուր­ քի­այի՝ 2030 թվա­կա­նի ա­մե­նա­մեծ ազ­

գային ան­վտան­գու­թյան սպառ­նա­լի­քի վե­րա­բե­րյալ զե­կու­ցում՝ նշե­լով Քր­դա­ կան հիմ­նա­հար­ցը։ Կուր­սի ա­վար­տին ստա­ցել եմ հա­վաս­տա­գիր»։ ­Լի­լի­թը նշեց, որ շատ է հե­տաքրքըր­ վում կոնֆ­լիկ­տային հիմ­նա­հար­ցե­րով. «­Հատ­կա­պես Բալ­կա­նյան հիմ­նա­ հարցն եմ շատ ու­սում­նա­սի­րում: Այս ըն­թաց­քում հե­տաքրքր­վե­ցի ու տե­ղե­ կու­թյուն­ներ ստա­ցա Մար­շա­լի ան­ վան կենտ­րո­նի մա­սին, ո­րը, ը­ստ իս, շատ հե­տաքր­քիր վեր­լու­ծու­թյուն­ներ է ի­րա­կա­նաց­նում: Կապ հաս­տա­տե­ցի կենտ­րո­նի հետ, ո­րից հե­տո քն­նու­թյուն հանձ­նե­ցի Ա­ՄՆ դես­պա­նա­տա­նը ու ստա­ցա ծրագ­րին մաս­նակ­ցե­լու հնա­ րա­վո­րու­թյուն»: ­Լի­լի­թի խոս­քով՝ ծրա­գի­րը տար­բեր տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րի հիմ­նա­հար­ցե­րի մա­սին ամ­բող­ջա­կան պատ­կե­րա­ցում կազ­մե­լու և փորձ ձեռք բե­րե­լու հնա­ րա­վո­րու­թյուն տվեց. «­Դա­սըն­թա­ցի ըն­թաց­քում շփ­վե­ցի տար­բեր մշա­կու­ թային ար­ժեք­ներ կրող մարդ­կանց հետ և ևս մեկ ան­գամ հա­մոզ­վե­ցի, որ Ար­ ցախյան հիմ­նա­հար­ցի լու­ծու­մը կախ­ ված է մեր կամ­քի ու­ժից և մի­աս­նա­կա­ նու­թյու­նից, քա­նի որ Ա­դր­բե­ջա­նի ներ­ կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի՝ փոխ­զիջ­ման չգ­նա­լու

Լիլիթ Առաքելյանը

դիր­քո­րո­շումն ա­կն­հայտ էր»:­ ԵՊՀ ու­սա­նո­ղու­հին նշեց նաև, որ ծրա­գի­րը նե­րա­ռում էր մի խաղ, որ­տեղ կար հո­րին­ված տա­րա­ծաշր­ջան, ո­րի ե­րկր­նե­րի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­ թյան հա­մար պետք է ռազ­մա­վա­րու­ թյուն­ներ մշա­կե­ին: «­Շատ կցան­կա­նայի, որ այդ­պի­սի մե­թոդ­ներ օգ­տա­գործ­վե­ին նաև Ե­ՊՀում»,- ամ­փո­փեց Լի­լիթ Ա­ռա­քե­լյա­նը:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

9

| www.ysu.am

ԵՊՀ ու­սա­նող­նե­րը մաս­նակ­ցել են «Time For Tea» ծրագ­րին

«Time for tea» ծրագ­րի շր­ջա­նա­կում ե­րի­տա­ սարդ­նե­րը ստեղ­ծա­րա­ րա­կան ե­ղա­նակ­նե­րով, թեյի օգ­նու­թյամբ բարձ­ րա­ձայ­նում են տար­բեր հիմ­նախն­դիր­նե­րի մա­ սին: ­Մի­լե­նա Մկրտ­չյան «Time for tea» հա­սա­րա­ կա­կան կր­թա­կան ծրա­գի­ րը հիմ­նադ­րել է «Momentum World» (Momentum World CIC Communify Interest Company) ըն­կե­րու­թյու­նը: Այն ֆի­նան­սա­վոր­վում է ԵՄ «Erasmus+» ծրագ­րի կող­մից: «Time for tea»-ն ABCD ին­նո­ վա­ցի­ոն կենտ­րո­նի ա­ջակ­ցու­ թյամբ Ե­ՊՀ-ո­ւմ ի­րա­կա­նաց­ նում է Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան բանա­սի­րու­թյան ֆա­կուլ­ տետի ան­գլե­րեն լեզ­վի թիվ 2 ամ­բիո­նը։ Ծ­րա­գի­րը բաղ­կա­ցած է ե­րեք փու­լից։ Ա­ռա­ջին՝ 2017 թ.-ի օ­գոս­տո­սին Բրու­նե­լի հա­մալ­սա­րա­նում կա­յա­ցած վե­րա­պատ­րաստ­ման փու­լին մաս­նակ­ցել են 18 ե­րկր­նե­րի կր­թա­կան ո­լոր­տի ա­վե­լի քան 50 մաս­նա­գետ­ներ։ Հա­յաս­ տա­նը ներ­կա­յաց­րել են Ե­ՊՀ ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան բա­նա­

սի­րու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի անգլե­րեն լեզ­վի թիվ 2 ամ­բի­ո­նի դո­ցենտ, բան. գիտ. թեկ­նա­ծու Լի­ա­նա Բար­սե­ղյա­նը և Ե­ՊՀ պատ­մու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի լա­բո­րանտ Նի­նա Հայ­րա­ պետյա­նը: Վե­րա­պատ­րաստ­ ման դա­սըն­թաց է տե­ղի ու­նե­ ցել նաև հոկ­տեմ­բե­րին: Այդ ժա­մա­նակ մաս­նա­կից­նե­րի թվում է ե­ղել նաև Ե­ՊՀ պատ­ մու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի դա­սա­ խոս Ջու­լի­ե­տա Կճա­նյա­նը: «­Թեյն աշ­խար­հում ա­մե­ նա­տա­րած­ված ե­րկ­րորդ ըմ­ պե­լիքն է։ Այն մի­ա­վո­րում է հա­րա­զատ­նե­րին և ըն­կեր­նե­ րին, մտա­ծե­լու և ստեղ­ծա­գոր­ ծե­լու ժա­մա­նակ է տա­լիս»,նշում է Լի­ա­նա Բար­սե­ղյա­ նը և հա­վե­լում, որ ոչ ֆոր­մալ կրթա­կան մի­ջա­վայ­րում ե­րի­ տա­սարդ­նե­րը կա­րո­ղա­նում են ի­նք­նաար­տա­հայտ­վել, բա­ցա­ հայ­տել ի­րենց կա­րո­ղու­թյուն­ ներն ու ու­նա­կու­թյուն­նե­րը, զար­գաց­նել նոր հմ­տու­թյուն­ ներ։ Ծրագ­րի նպա­տակ­նե­րից է նաև ակ­տիվ քա­ղա­քա­ցի­ու­ թյան, միջմ­շա­կու­թային հա­ ղոր­դակ­ցու­թյան և ստեղ­ծա­ րա­րու­թյան խթա­նու­մը: «Time for tea» ծրագ­րի ե­րկ­րորդ փու­լում նա­խա­տես­ ված է­ին աշ­խա­տանք և նկա­ րա­հա­նում­ներ ու­սա­նող­նե­րի հետ։ Ե­ՊՀ տն­տե­սա­գի­տու­ թյան և կա­ռա­վար­ման, մա­

թե­մա­տի­կայի և մե­խա­նի­կայի ֆա­կուլ­տետ­նե­րի 1-ին և 2-րդ կուր­սե­րի 20 ու­սա­նող­ներ ը­նդ­ գրկ­վել են ծրագ­րի աշ­խա­ տանք­նե­րում, ո­րոնք տևել են շուրջ մեկ ա­միս: Այդ ըն­թաց­ քում ու­սա­նող­նե­րին հու­զող հար­ցե­րի վե­րա­բե­րյալ տե­ղի են ու­նե­ցել քն­նար­կում­ներ: Մաս­նա­կից­նե­րը բա­ժան­վել են թի­մե­րի, ը­նտր­վել է 3 թե­մա՝ պա­տե­րազմ, ա­հա­բեկ­չու­թյուն և կո­ռուպ­ցի­ա: Ծ­րագ­րի կրե­ա­տիվ փու­ լում ու­սա­նող­նե­րը կազ­մել են ի­րենց ու­ղեր­ձը, ա­ռա­ջար­ կել լու­ծում­ներ, այ­նու­հետև ը­նտ­րել հաս­ցե­ա­տե­րե­րին: Ու­ղեր­ձը ձևա­վոր­վել և ներ­ կա­յաց­վել է հե­տաքր­քիր լու­ ծում­նե­րի տես­քով, ո­րի պար­ տա­դիր բա­ղադ­րի­չը պետք է թեյը լի­ներ: Վեր­ջին քայլն էլ այդ տու­փը և ու­ղեր­ձը հաս­ ցե­ա­տե­րե­րին հասց­նե­լու որ­ևէ հե­տաքր­քիր ե­ղա­նակ գտնելն էր: Ե­ՊՀ-ի թի­մի ը­նտ­րած հաս­ցե­ա­տե­րերն է­ին Հռո­ մի պա­պը, ՄԱԿ-ի եր­ևա­նյան գրա­սե­նյա­կը և «Transparency Infernational» հա­կա­կո­ռուպ­ ցի­ոն կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը: Եվ ա­հա 2017 թ.-ի դեկ­ տեմ­բե­րի 15-ի­ն՝ Թեյի մի­ջազ­ գային օր­վան նվիր­ված մի­ ջո­ցառ­ման ժա­մա­նակ, «The Loft» ար­վես­տի և ժա­ման­ցի կենտ­րո­նում ներ­կա­յաց­վե­

ցին թի­մե­րի աշ­խա­տանք­նե­րի վերջ­նա­կան ար­դյունք­նե­րը: Մի­ջո­ցառ­մա­նը ներ­կա է­ին ոչ մի­այն Ե­ՊՀ ու­սա­նող­ներն ու դա­սա­խոս­նե­րը, այլև տե­ղա­ կան և ար­տա­սահ­մա­նյան թեյ ար­տադ­րող մի շարք ըն­կե­րու­ թյուն­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ ներ: Ամ­փո­փե­լով ար­դյունք­ նե­րը՝ Լի­ա­նա Բար­սե­ղյա­նը փաս­տեց, որ «Time for tea» ծրա­գիրն ու­սա­նող­նե­րին օգ­ նեց, որ գի­տակ­ցեն՝ ի­րենք են պա­տաս­խա­նա­տու ի­րենց և

ի­րենց հա­մայն­քի կյան­քի ու ա­պա­գայի հա­մար: ­Հա­վե­լենք, որ «Time for tea» հա­սա­րա­կա­կան կր­թա­ կան ծրագ­րի վեր­ջին՝ 2018 թ.-ի ապ­րի­լին Լոն­դո­նում կա­յա­նա­լիք եր­րորդ փու­լում Լիա­նա Բար­սե­ղյա­նը ծրագրի հիմ­նա­կան կազ­մա­կեր­պիչ­ նե­րին և հիմ­նա­դիր­նե­րին տե­ սա- և ֆո­տո­շար­քի մի­ջո­ցով կներ­կա­յաց­նի Հա­յաս­տա­նում ի­րա­կա­նաց­ված աշ­խա­տան­ քի ար­դյունք­նե­րը: ­

Ին­չո՞ւ թեյ... Ծ­րագ­րի վեր­նա­գի­րը պա­տա­հա­կան չի ը­նտր­վել: Ջրից հե­տո թեյն աշ­խար­հում ա­մե­նա­սիր­ված և ա­մե­ նա­տա­րած­ված ե­րկ­րորդ ըմ­պե­լիքն է: 1956 թ.-ին հն­դիկ խա­ղա­ղա­սեր, է­կո­լոգ Սա­թիշ Քու­մարն ո­ւխ­տագ­նա­ցու­թյուն է նա­խա­ձեռ­նում դե­ պի չորս գեր­տե­րու­թյուն­ներ։ Նա ոտ­քով թեյ է տա­ նում Լոն­դոն, Փա­րիզ, Մոսկ­վա և Վա­շինգ­տոն՝ ի նշան խա­ղա­ղու­թյան և մի­աս­նու­թյան։ 2016 թ.-ին նշ­վեց այդ պատ­մա­կան ո­ւխ­տագ­նա­ցու­թյան հի­սու­նե­րորդ տա­րե­դար­ձը։ Ի­նչ­պես նշում են կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը, պա­րոն Քու­մա­րը «Time for Tea» ծրագ­րի հիմ­նա­կան ո­գեշն­չողն ու ա­ջա­կիցն է։ «­Թեյի շուրջ և թեյի մի­ջո­ ցով» ձևա­չա­փով ծրա­գի­րը փոր­ձում է խթա­նել ակ­ տիվ քա­ղա­քա­ցի­ու­թյունն ու միջմ­շա­կու­թային հա­ղոր­ դակ­ցու­թյու­նը։

10

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

«­Հա­մալ­սա­րա­նը հա­րա­զատ տուն է մնա­ցել ի­նձ հա­մար»

Արմեն Սարգսյանը

­ ուն­վա­րի 31-ին Մի­ա­ Հ ցյալ Թա­գա­վո­րու­թյու­ նում ՀՀ ար­տա­կարգ և լի­ա­զոր դես­պան Ար­մեն Սարգ­սյանն այ­ցե­լեց հա­րա­զատ բուհ և հան­ դի­պեց հա­մալ­սա­րա­ նա­կան­նե­րի հետ: ­Վար­դու­հի Զա­քա­րյան­ ԵՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­ մո­նյա­նը ող­ջու­նեց հյու­րին և նշեց, որ Մայր բու­հում միշտ էլ ու­րախ են հյու­րըն­կա­լել գործըն­կեր­նե­րին: «Ու­րախ ե­նք ող­ջու­նել Ձեզ: Հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­ րը նախ­կին չեն լի­նում, ո­ւս­տի Դուք և ը­նդ­հան­րա­պես յու­րա­ քան­չյուր Ե­ՊՀ շր­ջա­նա­վարտ սպաս­ված հյուր եք մեզ հա­ մար: Վս­տահ ե­մ՝ գոր­ծըն­կեր­ նե­րի, վա­ղե­մի ըն­կեր­նե­րի և ու­սա­նո­ղու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ ցիչ­նե­րի հետ զրույ­ցը մտեր­միկ և ան­կեղծ մթ­նո­լոր­տում կանց­ նի»,- ա­սաց ռեկ­տո­րը: Ար­մեն Սարգ­սյանն էլ ը­նդ­ գծեց, որ ե­րկ­րից և հա­մալ­ սա­րա­նից եր­կար տա­րի­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը չեն խզել հա­րա­զատ բու­հի հետ հոգ­ևոր կա­պե­րը: «­Հա­մալ­սա­րա­նը հա­րա­ զատ տուն է մնա­ցել ի­նձ հա­ մար: Ե­թե մի ան­գամ մուտք ես

գոր­ծել հա­մալ­սա­րան, բա­զում թե­լե­րով կապ­վել գի­տու­թյան, գոր­ծըն­կեր­նե­րի, ու­սա­նող­նե­ րի հետ, դար­ձել մեծ ըն­տա­նի­ քի մի ան­դամ, նույ­նիսկ բու­ հից հե­ռա­նա­լուց հե­տո սիրտդ ու հո­գիդ մնում են հա­րա­զատ կրթօ­ջա­խում: Այ­սօր ես ե­կել եմ զրու­ցե­լու ձեզ հետ, լսե­լու ձեր խոր­հուրդ­նե­րը, մի­ա­սին քն­նար­կե­լու մեզ հու­զող հար­ ցե­րը»,- ա­սաց հյու­րը:­ Ե­լույ­թից հե­տո Ար­մեն Սարգ­սյա­նը հան­գա­մա­նա­ լի­ո­րեն պա­տաս­խա­նեց նաև հան­դիպ­ման մաս­նա­կից­նե­րի հար­ցե­րին: ­Մաս­նա­վո­րա­պես բա­նա­ խոսն ան­դրա­դար­ձավ Հա­ յաս­տան-Ս­փյուռք հա­մա­գոր­ ծակ­ցու­թյան, տն­տե­սա­կան, մշա­կու­թային և բիզ­նես կա­պե­ րի ստեղծ­ման ու ամ­րապընդ­ ման գոր­ծըն­թա­ցին, կր­թա­կան ո­լոր­տի բա­րե­փո­խում­նե­րին և ո­լոր­տում ժա­մա­նա­կա­կից տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րի ներդր­ման ան­հրա­ժեշ­տու­թյա­նը, ի­նչ­պես նաև Մեծ Բրի­տա­նի­այի հայ հա­մայն­քի գոր­ծու­նե­ու­թյա­նը: «Այ­սօր ամ­բողջ աշ­խար­ հում տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­ նո­լո­գի­ա­նե­րի ո­լոր­տը ֆան­ տաս­տիկ քայ­լե­րով զար­գա­ ցում է ապ­րում: Եվ ե­թե մենք ու­զում ե­նք քայ­լել ժա­մա­նա­ կին հա­մըն­թաց, լի­նել մր­ցու­ նակ եր­կիր, պետք է մեծ ու­ շադ­րու­թյուն դարձ­նենք տվյալ

ճյու­ղի զար­գաց­մա­նը և դրա ներդր­մա­նը գրե­թե բո­լոր բնա­ գա­վառ­նե­րում»,- ա­սաց Ար­ մեն Սարգ­սյա­նը: ­Խո­սե­լով Հա­յաս­տանՍփյուռք կա­պե­րի մա­սին՝ Ար­ մեն Սարգ­սյա­նը նշեց, որ չնա­ յած Մեծ Բրի­տա­նի­ա­յում հայ հա­մայն­քը մի քա­նի ան­գամ փոքր է թուր­քա­կան հա­մայն­ քից, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ վառ ան­հ ա­տ ա­կ ա­ն ու­թ յուն­ն ե­ր ի շնոր­հիվ հայ հա­մայն­քի կող­ մից ի­րա­կա­նաց­վում է լուրջ գոր­ծու­նե­ու­թյուն՝ ի նպաստ եր­կու պե­տու­թյուն­նե­րի միջև կա­պե­րի ամ­րապնդ­մանն ու հե­ռան­կա­րային հա­մա­գոր­ ծակ­ցու­թյա­նը:­ Ար­մեն Սարգ­սյա­նը կարևո­ րեց նաև ե­րի­տա­սարդ­նե­րի հետ հան­դի­պում­նե­րը և հան­ դիպ­ման ա­վար­տին խոս­տա­ ցավ մշ­տա­պես կապ պա­հել ու­սա­նո­ղու­թյան ներ­կա­յա­ ցու­ցիչ­նե­րի հետ՝ քն­նար­կե­լու ե­կող սերն­դին հու­զող հար­ցե­ րը: Ինչ վե­րա­բե­րում է ՀՀ նա­ խա­գա­հի կող­մից ա­ռա­ջի­կա նա­խա­գա­հա­կան ը­նտ­րու­ թյուն­նե­րում իր թեկ­նա­ծու­ թյան ա­ռա­ջադր­մա­նը, Ար­մեն Սարգ­սյա­նը շեշ­տեց, որ դեռևս կոնկ­րետ պա­տաս­խան չի տվել ե­րկ­րի նա­խա­գա­հին: «Ան­կախ նրա­նից, թե ապ­ րի­լից հե­տո ով կլի­նի հան­րա­ պե­տու­թյան նա­խա­գահ, մենք թևա­կո­խե­լու ե­նք նոր դա­ րաշրջան, ո­րն է­ա­պես տար­ բեր­վե­լու է նա­խորդ տա­րի­նե­րի կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գից: Ա­մեն դեպ­քում սկզ­բուն­քային հա­մա­կարգ ստեղ­ծե­լու հա­ մար եր­կար ժա­մա­նակ և լուրջ գոր­ծըն­թաց­ներ կպա­հանջ­վեն: Գոր­ծըն­թաց­ներ, ո­րոնք հնա­ րա­վո­րու­թյուն կտան ա­պա­ գա­յում ստեղ­ծե­լու քա­ղա­քա­ ցի­ա­կան ա­մուր հա­սա­րա­կու­ թյուն, ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան ի­նս­տի­տուտ­ներ, ի­նչ­պես նաև կա­ռա­վա­րու­թյա­նը հա­մա­պա­ տաս­խան հա­կակ­շիռ ու­ժեր»,ա­սաց բա­նա­խո­սը: ­Հա­վե­լենք նաև, որ մինչ Ե­ՊՀ գիտ­խորհր­դի ան­դամ­նե­ րի հետ հան­դի­պու­մը Ար­մեն Սարգ­սյանն այ­ցե­լել էր Ֆի­զի­ կայի ֆա­կուլ­տետ, շր­ջել հա­ րա­զատ ֆա­կուլ­տե­տով և զրու­ ցել նախ­կին գոր­ծըն­կեր­նե­րի և ու­սա­նող­նե­րի հետ:

ՆԱ­ՏՕ-ի բարձ­րաս­տի­ճան

պաշ­տո­նյան այ­ցե­լել էր Ե­ՊՀ

Ռոզ Գոթեմոլերը

­ եկ­տեմ­բե­րի 18-ին Ե­ՊՀ Դ գիտ­խորհր­դի նիս­տե­րի դահ­լի­ճում հա­մալ­սա­րա­ նա­կան­նե­րը հյու­րըն­կա­լել է­ին ՆԱ­ՏՕ-ի գլ­խա­վոր քար­տու­ղա­րի տե­ղա­կալ Ռոզ Գո­թե­մո­լե­րին: ­Վար­դու­հի Զա­քա­րյան «­ՆԱ­ՏՕ-ի շա­բաթ» մի­ջո­ ցա­ռում­նե­րի շր­ջա­նա­կում Մայր բուհ այ­ցե­լած Հյու­սիսատ­ լանտյան դա­շին­քի (ՆԱ­ՏՕ) բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տոնյային ող­ջու­նեց Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյանն ու ը­նդ­գծեց, որ նմա­նաբ­նույթ հան­դի­պում­ նե­րը կար­ևոր են հա­մալ­սա­րա­ նա­կան­նե­րի մաս­նա­գի­տա­կան զար­գաց­ման հա­մար:­ Այ­նու­հետև ռեկ­տո­րը ո­րոշ ման­րա­մաս­ներ ներ­կա­յաց­րեց տի­կին Գո­թե­մո­լե­րի կեն­սագրու­թյու­նից, ին­չից հե­տո հյուրն ան­դրա­դար­ձավ ՆԱ­ՏՕ-Հա­յաս­ տան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րին, ի­նչ­պես նաև կա­ռույ­ցի պատ­ մա­կան փու­լե­րին ու հե­տա­գա զար­գա­ցում­նե­րին: «Շ­նոր­հա­կալ եմ հան­դիպ­ ման հա­մար: Ու­րախ եմ Հա­ յաս­տա­նի Մայր բու­հում ե­լույթ ու­նե­նա­լու, ՆԱ­ՏՕ-ի և Հա­յաս­ տա­նի փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյան ծրագրերն ու ա­կն­կա­լիք­նե­ րը ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար»,ա­սաց Ռոզ Գո­թե­մո­լե­րը: ­Բա­նա­խո­սը ներ­կա­յաց­րեց մի­ջազ­գային կազ­մա­կեր­պու­ թյուն­նե­րի և կոնկ­րետ ե­րկր­նե­րի հետ ՆԱ­ՏՕ-ի փոխ­գոր­ծակ­ցու­ թյան հիմ­նա­կան ո­ւղ­ղու­թյուն­ ներն ու նպա­տա­կը. «­Մեր կազ­ մա­կեր­պու­թյու­նը եր­կու հիմ­նա­ րար սկզ­բունք ու­նի. ա­ռա­ջի­նը՝ մենք բո­լոր ե­րկր­նե­րի հա­մար բաց ե­նք հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյուն ծա­վա­լե­լու ա­ռու­մով, և ե­րկ­րոր­ դը՝ ե­րկր­ներն ա­զատ ը­նտ­րու­ թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նեն՝

ո­ւմ հետ և ի­նչ ծրագ­րե­րի շր­ջա­ նա­կում հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյուն ծա­վա­լել, ե­թե, ի­հար­կե, դրանք չեն հա­կա­սում մեր կազ­մա­կեր­ պու­թյան որ­դեգ­րած քա­ղա­քա­ կա­նու­թյա­նը»: ­Կազ­մա­կեր­պու­թյան պատ­ մու­թյան և ներ­կայիս գոր­ծու­ նե­ու­թյան մա­սին խո­սե­լուց հե­տո ՆԱ­ՏՕ-ի պաշ­տո­նյան պա­տաս­խա­նեց հան­դիպ­ման մաս­նա­կից­նե­րին հե­տաքրք­րող հար­ցե­րին: Հար­ցեր ո­ւղ­ղե­լու հնա­րա­վո­ րու­թյուն ստա­ցան նախ­ևա­ռաջ ու­սա­նող­նե­րը, ո­րոնց շար­քում ա­ռա­վել ակ­տիվ է­ին Ե­ՊՀ մի­ ջազ­գային հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­ րի ֆա­կուլ­տե­տի ներ­կա­յա­ցու­ ցիչ­նե­րը:­ Ու­սա­նող­նե­րի հար­ցե­րը հիմ­նա­կա­նում վե­րա­բե­րում է­ին Հյու­սի­սատ­լան­տյան դա­շին­ քի՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նի ե­րկր­նե­ րի հետ փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյան ծրագ­րե­րին ու ներ­կա­յումս ծա­վալ­վող զար­գա­ցում­նե­րին, ի­նչ­պես նաև աշ­խար­հա­քա­ղա­ քա­կան հար­թա­կում տե­ղի ու­նե­ ցող կոնֆ­լիկտ­նե­րի վե­րա­բե­րյալ ՆԱ­ՏՕ-ի դիր­քո­րոշ­մա­նը:­ Անդ­րա­դառ­նա­լով ԼՂ հա­ կա­մար­տու­թյան խնդ­րին՝ ՆԱՏՕ-ի գլ­խա­վոր քար­տու­ղա­ րի տե­ղա­կա­լը նշեց, որ խնդ­րի լու­ծու­մը մի­ան­շա­նակ դրա­կան ան­դրա­դարձ կու­նե­նա ամ­բողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նի վրա: «­Ցա­վա­լի է, որ ա­վե­լի քան 25 տա­րի ան­ց հա­կա­մար­տու­ թյու­նը դեռևս լուծ­ված չէ, ին­չը բա­ցա­սա­բար է ազ­դում Հա­յաս­ տա­նի և Ա­դր­բե­ջա­նի հա­մա­տեղ աշ­խա­տան­քի վրա: Դրա­կան եմ գնա­հա­տում այն, որ ԱԳ նա­ խա­րար­նե­րի, ի­սկ այ­նու­հետև նա­խա­գահ­նե­րի մա­կար­դա­կով հան­դի­պում­ներ են կազ­մա­ կերպ­վում: Կար­ծում եմ, որ դա գե­րա­զանց քայլ է: Կա­րող եմ իմ գո­հու­նա­կու­թյու­նը հայտ­նել, որ Ա­ՄՆ-ն բարձր մա­կար­դա­կով ներգ­րավ­ված է Ե­ԱՀԿ Մինսկի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րի շար­քում»,- ա­սաց Ռոզ Գո­թե­ մո­լե­րը և հույս հայտ­նեց, որ գոր­ծադր­վող դի­վա­նա­գի­տա­ կան ջան­քե­րը շու­տով ար­դյունք կտան: ­Հան­դիպ­ման վեր­ջում Ա­րամ Սի­մո­նյա­նը հյու­րին գր­քեր և բուկ­լետ­ներ հանձ­նեց: Հ.Գ.: Ռոզ Գո­թե­մո­լե­րը ՆԱՏՕ-ի պատ­մու­թյան մեջ գլխա­վոր քար­տու­ղա­րի ա­ռա­ ջին կին տե­ղա­կալն է: Այդ պաշտոնը նա ստանձ­նել է 2016 թ.-ի հոկ­տեմ­բե­րից:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

11

| www.ysu.am

Հ­րանտ Հա­կո­բյան. հա­վեր­ժի ճամ­փորդ ­Հուն­վա­րի 29-ին Ե­ՊՀ ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­տե­տում տե­ղի ունեցան պրո­ֆե­սոր, ՀՀ վաս­տա­կա­վոր ման­կա­վարժ Հրանտ Հա­կո­բյա­նի կի­սանդ­րու տե­ղադր­ման, ի­նչ­պես նաև նրա ան­վան լսա­րա­նի բաց­ման հան­դի­սա­վոր ա­րա­րո­ղու­թյու­նը: ­Վար­դու­հի Զա­քա­րյան ­Մի­ջո­ցառ­մա­նը ներ­կա է­ին Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյա­ նը, ՀՀ Սփյուռ­քի նա­խա­րար Հրա­նուշ Հա­կո­բյա­նը, ՀՀ ԳԱԱ նա­խա­գահ Ռա­դիկ Մար­տի­րո­ սյա­նը, Գա­վա­ռի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի ռեկ­տոր Ռու­ զան­նա Հա­կո­բյա­նը, տեր Նա­ թան ար­քե­պիս­կո­պոս Հով­հան­ նի­սյա­նը, հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ ներ, ի­նչ­պես նաև պե­տա­կան, հա­սա­րա­կա­կան, մշա­կույ­թի և կր­թու­թյան ո­լոր­տի մի շարք գոր­ծիչ­ներ: ­Մի­ջո­ցա­ռու­մը մեկ­նար­ կեց Ե­ՊՀ ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­ թյան ֆա­կուլ­տե­տի դե­կան տեր Ա­նու­շա­վան ե­պիս­կո­պոս Ժամ­ կո­չյա­նի ա­ղոթ­քով, ին­չից հե­ տո բա­նա­խո­սը ներ­կա­յաց­րեց ման­կա­վար­ժի կեն­սագ­րու­թյու­ նը ու գի­տա­կան վաս­տա­կը: «Հ­րանտ Հա­կո­բյա­նը ոչ մի­ այն ան­վա­նի գիտ­նա­կան ու ման­կա­վարժ էր, այլև մարդ, ով բա­րու­թյան մարմ­նա­ցում էր: Իր հա­մա­խոհ­նե­րի հետ ձեռ­ նա­մուխ ե­ղավ Ե­ՊՀ ա­թե­իզ­մի ամ­բի­ո­նը կրո­նի պատ­մու­թյան և տե­սու­թյան ամ­բի­ո­նի վե­րա­ կազ­մա­վո­րե­լու գոր­ծին՝ եր­ջան­ կա­հի­շա­տակ Շա­հե ար­քե­պիս­ կո­պոս Ա­ճե­մյա­նի հետ կանգ­ նե­լով Ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի ստեղծ­ման ու կա­յաց­ման ա­կունք­նե­րում, ո­ւս­ տի այս լսա­րա­նի բա­ցու­մը մեր ե­րախ­տա­գի­տու­թյունն է պրո­ ֆե­սո­րին»,- ա­սաց դե­կա­նը: Ն­շենք, որ 1995 թ.-ին Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ռա­դիկ Մար­տի­րո­սյա­ նի, եր­ջան­կա­հի­շա­տակ Գա­ րե­գին Ա Վե­հա­փա­ռի և Շա­հե ար­քե­պիս­կո­պոս Ա­ճե­մյա­նի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ բաց­վեց Ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­ տե­տը, ո­րն ու­ներ եր­կու ամ­ բի­ոն՝ Կրո­նի պատ­մու­թյան և տե­սու­թյան (ամ­բի­ոն ­ ի վա­րիչ՝ Հ. Հա­կո­բյան) ու Ա­ստ­վա­ծա­ բա­նու­թյան: «­Վաս­տա­կա­շատ պրո­ ֆե­սո­րը՝ որ­պես ման­կա­վարժ, մաս­նա­գետ, գիտ­նա­կան և ա­վագ ըն­կեր, հրա­շա­լի անձնա­ վո­րու­թյուն էր: Մարդ, ո­ւմ մեջ խտաց­ված էր մարդ­կային և մաս­նա­գի­տա­կան ա­մե­նա­ վեհ ար­ժեք­նե­րը: Նա, հի­րա­վի, վայե­լում էր իր գոր­ծըն­կեր­նե­րի և ու­սա­նող­նե­րի ան­կեղծ սերն ու ակ­նա­ծան­քը»,- նշեց Ա­րամ

Սի­մո­նյա­նը:­ Ա­մե­նայն հայոց կա­թո­ղի­ կոս, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ Ծայ­րա­գույն Պատ­րի­ար­քի ա­նու­նից օ­րհ­նու­թյան խոսք ա­սաց Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­ մի­ած­նի ար­տա­քին հա­րա­բե­ րու­թյուն­նե­րի և ա­րա­րո­ղա­կար­ գի բաժ­նի տնօ­րեն գե­րաշ­նորհ տեր Նա­թան ար­քե­պիս­կո­պոս Հով­հան­նի­սյա­նը: «Լ­սա­րան­նե­րի ան­վա­նա­ կո­չու­մը մեր ե­րախ­տա­վոր­նե­ րի կամ ա­զա­տա­մար­տիկ­նե­րի ա­նուն­նե­րով, իս­կա­պես, գե­ղե­

ցիկ և ող­ջու­նե­լի ա­վան­դույթ է: Ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­ կուլ­տե­տի հիմ­նադ­րու­մը շատ դժվար և խա­ռը ժա­մա­նա­ կաշրջա­նում է ե­ղել, սա­կայն նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը հա­ջո­ղու­ թյամբ պսակ­վեց՝ չնա­յած հետ­ խորհր­դային շր­ջա­նի փի­լի­սո­ փա-ա­կա­դե­մի­կոս­նե­րից բաղ­ կա­ցած գի­տա­կան հան­րու­ թյան դի­մադ­րու­թյա­նը: Հե­տա­ գա­յում էլ ա­վե­լի լուրջ խն­դիր­ ներ ա­ռա­ջա­ցան դա­սա­վան­դող մաս­նա­գետ­նե­րի պա­հան­ջար­ կի հետ: Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, բո­

լոր խն­դիր­նե­րը հաղ­թա­հար­վե­ ցին հենց Հրանտ Հա­կո­բյա­նի նման ան­ձնու­րաց գիտ­նա­կան­ նե­րի շնոր­հիվ»,- պատ­մում է Ռա­դիկ Մար­տի­րո­սյա­նը: Հ­րանտ Հա­կո­բյա­նը 19641985 թթ. դա­սա­վան­դել է Եր­ևա­ նի պո­լի­տեխ­նի­կա­կան ի­նս­տի­ տու­տում, 1995-2003 թթ. ե­ղել է Ե­ՊՀ ա­ստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի կրո­նի պատ­մու­ թյան և տե­սու­թյան ամ­բի­ո­նի վա­րի­չը, ի­սկ 1993 թ.-ի­ց՝ Գա­ վա­ռի պե­տա­կան հա­մալ­սա­ րա­նի հիմ­նա­դիր-ռեկ­տո­րը:

«Հ­րանտ Հա­կո­բյանն իր ամ­բողջ գի­տա­կից կյան­քը նվի­րել է բարձ­րա­գույն կր­թու­ թյան ո­լոր­տի զար­գաց­մանն ու ե­րի­տա­սարդ­նե­րի դաս­տի­ա­ րակ­մա­նը: Այս մի­ջո­ցա­ռու­մը նրա վաս­տա­կի գնա­հատ­ման և ծնն­դյան 90-րդ տա­րե­դար­ ձի առ­թիվ հար­գան­քի տուր­քի յուրօ­րի­նակ մա­տու­ցում է: Հա­ կո­բյան­նե­րի ըն­տա­նի­քի ա­նու­ նից ու­զում եմ իմ խո­րին ե­րախ­ տա­գի­տու­թյու­նը հայտ­նել այս լսա­րա­նի վե­րան­վան­ման նա­ խա­ձեռ­նող­նե­րին՝ ի դեմս Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյա­նի»,ամ­փո­փեց Ռու­զան­նա Հա­կոբյա­նը և ներ­կա­նե­րին ներ­կա­ յաց­րեց «Հ­րանտ Հա­կո­բյան. հա­վեր­ժի ճամ­փորդ» աշ­խա­ տու­թյու­նը, ո­րում ամ­փոփ­ված են պրո­ֆե­սո­րի մա­սին գոր­ծըն­ կեր­նե­րի, ըն­կեր­նե­րի ու հա­րա­ զատ­նե­րի հու­շե­րը: Ն­շենք նաև, որ մի­ջո­ցառ­ ման ա­վար­տին մաս­նա­կից­նե­ րը դի­տե­ցին Հրանտ Հա­կո­բյա­ նի մա­սին պատ­մող տե­սա­ֆիլմ։

Հ­րանտ Խա­չա­տու­րի Հա­կո­բյան Հ. Հա­կո­բյա­նը (19272011) փի­լի­սո­փա­յա­կան գի­ տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր է, պրո­ֆե­սոր, ՀՀ վաս­տա­կա­ վոր ման­կա­վարժ, Գա­վա­ռի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի հիմ­նա­դիր ռեկ­տոր: Ծն­վել է Նոր Բա­յա­զե­տի շր­ջա­նի (այժմ` Գե­ղար­քու­նի­քի մար­ զի) Սա­րու­խան գյու­ղում` ար­հես­տա­վո­րի ըն­տա­նի­ քում: Բազ­մա­մյա ար­դյու­ նա­վետ և բա­րե­խիղճ աշ­խա­ տան­քի հա­մար պրո­ֆե­սոր Հա­կո­բյանն ար­ժա­նա­ցել է բազ­մա­թիվ պարգև­նե­րի, պատ­վոգ­րե­րի և մե­դալ­նե­ րի: Հե­ղի­նակ է մեկ տաս­ նյակ մե­նագ­րու­թյուն­նե­րի ու գր­քե­րի, ա­վե­լի քան 100 գի­տա­կան ու հրա­պա­րա­կա­ խո­սա­կան հոդ­ված­նե­րի:

12

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Վե­հա­նուշ Մա­րու­խյան. «­...ինքս ի­նձ ամ­բող­ջու­թյամբ դեռ չեմ բա­ցա­հայ­տել» «Լ­սա­րա­նից դուրս» խո­րագ­րի հեր­թա­կան հյու­րը՝ Վե­հա­նուշ Մա­րու­խյա­նը, ե­րազ­ նե­րում ա­նընդ­հատ ը­նկ­նում է աս­տի­ճան­ նե­րից, դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թյան քաղց հա­ճախ է զգում, ի­սկ նրա՝ պա­րու­հի դառ­ նա­լու պա­տա­նե­կան ե­րա­զանքն այդ­պես էլ ե­րա­զանք է մնա­ցել... Սլա­վա Բա­դա­լյան - Ծնն­դյան թի­վը և վայ­ րը...

- Ծն­վել եմ 1987 թվա­կա­ նի ապ­րի­լի 25-ին Եր­ևա­նում: - Ծնող­նե­րը...

- Մայրս դպ­րո­ցում է դա­ սա­վան­դում, քի­մի­այի ու­ սուց­չու­հի է, հայրս մաս­նա­ գի­տու­թյամբ տն­տե­սա­գետ է, գոր­ծա­րար է: - Կր­թու­թյու­նը...

- Ա­վար­տել եմ Ե­ՊՀ տն­տե­ սա­գի­տու­թյան և կա­ռա­վար­ ման ֆա­կուլ­տե­տը: Վեր­ջերս պաշտ­պա­նել եմ թեկ­նա­ ծուա­կան ա­տե­նա­խո­սու­ թյունս և ար­դեն գի­տու­թյուն­ նե­րի թեկ­նա­ծու եմ: - Աշ­խա­տան­քային փոր­ ձը...

- 2009 թվա­կա­նից աշ­ խա­տում եմ Ե­ՊՀ տն­տե­սա­գի­ տու­թյան և կա­ռա­վար­ման ֆա­կուլ­տե­տում: Տն­տե­սա­գի­տու­ թյան մեջ մա­թե­մա­տի­կա­կան մո­դե­լա­վոր­ման ամ­բի­ո­նի դա­սա­խոս եմ: Գրե­թե 2 տա­ րի էլ դա­սա­վան­դել եմ Մայր բու­հի Իջ­ևա­նի մաս­նա­ճյու­ ղում: - Ձեր ե­րկ­րորդ կե­սը...

- Տա­ղան­դա­վոր, յու­րօ­րի­ նակ, հե­տաքր­քիր ան­ձնա­վո­ րու­թյուն է, ո­ւմ հետ վեր­ջերս ե­նք օ­րի­նա­կա­նաց­րել մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը։ - Փոքր ժա­մա­նակ ի­՞նչ եք ե­րա­զել դառ­նալ: - Ցան­կա­ցել եմ պա­րու­հի դառ­նալ, բայց հե­տա­գա­յում ո­րո­շա­կի խն­դիր­ներ ա­ռա­ջա­ ցան, ու դա այդ­պես էլ մնաց ե­րա­զանք... Ա­մե­նա­հի­շար­ժան հա­ջո­ղու­թյու­նը...

- «­Մաթ­ևո­սյան» կր­թավճա­րի ստա­ցումն էր: Ե­րբ ըն­դուն­վե­ցի հա­մալ­սա­րան, ու­նե­ինք ֆի­նան­սա­կան խնդիր­ներ: Դի­մե­լով Հայ օգ­նու­թյան ֆոն­դին՝ 4 տա­

րի շա­րու­նակ ստա­ցա այդ կրթավ­ճա­րը: - Ա­մե­նա­թանկ խոր­ հուր­դը, որ ե­րբ­ևէ ստա­ցել եք: - Ա­մե­նա­թանկ խոր­հուր­դը ստա­ցել եմ իմ ա­վագ ըն­կե­րո­ ջից: Նա ի­նձ մի բա­նաս­տեղ­ ծու­թյուն տվեց կար­դա­լու... Տյուչ­ևից է­ր... «Silentium»-ը («Молчи, скрывайся и таи...»): Ի­մաստն այն էր, որ պետք է ապ­րես քո մտ­քե­րի մեջ և ի­նչ ե­րա­զում ես ու ցան­կա­նում, հար­կա­վոր է «­ներ­սում» պա­ հել և ապ­րել դրան­ցով: - Ի­՞նչ եր­բեք չեք ա­նի: - «Եր­բեք» բա­ռը սո­վո­րա­ բար չեմ օգ­տա­գոր­ծում...

- Ին­չի՞ց եք վա­խե­նում: - Աս­տի­ճան­նե­րից: Ե­րազ­ նե­րում ա­նընդ­հատ ը­նկ­նում եմ աս­տի­ճան­նե­րից, ու այդ­ պես ի­նձ մոտ ֆո­բի­ա է ա­ռա­ ջա­ցել: - Ին­չի՞ հա­մար եք ափ­ սո­սում: - Ափ­սո­սում եմ, որ ե­րա­ ժիշտ չդար­ձա: Դաշ­նա­մու­րի բա­ժինն է­ի ա­վար­տել, բայց ե­կավ մի պահ, ե­րբ հաս­կա­ ցա՝ այդ գոր­ծիքն ի­նձ հա­ մար չէ: Մայրս ցան­կա­նում

է­ր՝ եր­գե­հո­նա­հա­րու­հի դառ­ նամ: Հե­տո սկ­սե­ցի թավ­ջու­ թա­կով տար­վել... Եվ ե­թե այդ գոր­ծի­քը փոր­ձե­ի, ա­պա ե­րա­ ժիշտ կդառ­նայի, չնա­յած դեռ չեմ հրա­ժար­վել ցան­կու­ թյու­նիցս (ծի­ծա­ղում է)...

- Զգա­ցո­ղու­թյուն, որ կու­զե­նայիք ապ­րել: - Կու­զե­նայի ի­նք­նա­թի­ ռից պա­րա­շյու­տով թռ­չել ու թռիչ­քի այդ զգա­ցո­ղու­թյունն ապ­րել...

- Սի­րած գիր­քը...

- Մար­կե­սի «­Հա­րյուր տար­ վա մե­նու­թյու­նը»: Մտ­քեր կան, ո­րոնք տպա­վո­րել են ի­նձ: Օ­րի­նակ՝ ի­րերն էլ են շն­չա­վոր. պետք է ա­րթ­նաց­ նես նրանց հո­գի­նե­րը...

- Կար­դա­ցած վեր­ջին գիր­քը...

- Հի­մա կար­դում եմ Կաֆ­ կայի «Դ­ղյա­կը»: - Տար­վա սի­րած ե­ղա­ նա­կը...

- Ա­շուն... Սի­րում եմ այդ ե­ղա­նա­կի գույ­նե­րը...

- Սի­րած մար­զաձ­ևը...

- Գե­ղա­սահք: Եր­ևի նրա հա­մար, որ պա­րի հետ է կապ­ ված: - Սի­րած տո­նը...

- Նոր տա­րի: Այդ տո­նին ի­նչոր հրաշ­քի ես սպա­սում...

- Սի­րած եր­գը, ե­րաժըշ­ տու­թյու­նը...

- Սի­րում եմ դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թյուն և հատ­կա­պես Բա­խի գոր­ծե­րը: Բա­ցի դրա­ նից՝ լսում եմ ռոք ե­րաժշ­տու­ թյուն: Ա­մեն ի­նչ կախ­ված է տրա­մադ­րու­թյու­նից, սա­կայն դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թյան քաղց հա­ճախ եմ զգում: - Սի­րած ու­տես­տը և հատ­ կա­պես ո­՞ւմ պատ­րաս­տա­ ծը...

- Ժու­լի­են: Սի­րում եմ մայ­ րի­կիս պատ­րաս­տած կե­րա­ կուր­նե­րը: - Ին­չո՞վ կամ ու­մո՞վ եք այ­սօր հպար­տա­նում: - Հպար­տա­նում եմ մայ­րի­ կովս... Ա­նընդ­հատ ու­զում եմ նրան ճա­նա­չել: Զար­մա­նում եմ, թե «­սա­ռույ­ցի փոքր կտո­ րի» մեջ նա ի­նչ կա­րող է տես­ նել: Նա մշ­տա­պես ի­նձ հա­ մար օ­րի­նակ է: - Ա­մե­նա­շատ գոր­ծած­ վող ար­տա­հայ­տու­թյու­նը Ձեր խոս­քում...

- «Ե­սիմ»...

- Նա­խընտ­րած հանգըս­ տի վայ­րը և ձևը...

- Սի­րում եմ շր­ջա­գայել, նոր տե­ղեր գնալ ու բա­ցա­ հայ­տում­ներ ա­նել: Բա­ցի դրա­նից՝ նա­խընտ­րում եմ հանգս­տա­նալ՝ գիրք կար­դա­ լով: - Սի­րած քա­ղա­քը...

- Եր­ևանն է: - Սի­րած կա­ռույ­ցը Հա­ յաս­տա­նում և Հա­յաս­տա­ նից դուրս...

- Հա­յաս­տա­նում Գե­ղարդն է: Շատ սի­րե­ցի նաև Վի­են­ նայի օ­պե­րայի շեն­քը: - Սի­րած կեն­դա­նին...

- Շուն: - Ի­՞նչ սե­փա­կա­նու­ թյուն ու­նեք: - Սե­փա­կա­նու­թյունս գի­ տե­լիքս է­...

- Նա­խընտ­րած փո­ խադ­րա­մի­ջո­ցը...

- Մետ­րո: - Նա­խընտ­րած հա­գուս­ տի ո­ճը...

- Սի­րում եմ հա­մադ­րել: - Վեր­ջին ֆիլ­մը, որ դի­ տել եք: - «­Սի­րով Վին­սեն­թը» («Loving Vincent»): ­Վան Գո­ գի մա­սին է: Հե­տաքր­քիր էր հատ­կա­պես այն, որ ա­ռանց­ քում Գո­գի լու­սան­կար­ներն է­ին: Կա­րե­լի է ա­սել, որ ֆիլ­ մը նրա կտավ­նե­րի ա­նի­մա­ ցի­ան էր: Ֆիլ­մի ստեղծ­ման հա­մար աշ­խա­տել է­ին 100 նկա­րիչ­ներ: Խոս­տո­վա­նու­թյուն, որ ե­րբ­ևէ չեք ա­րել: - Ե­թե ի­նչ-որ բան ու­զում եմ ա­նել կամ ա­սել, ան­կեղծ եմ լի­նում, և հե­տո խոս­տո­վա­ նե­լու կա­րիք չի լի­նում...

- Ե­թե Ա­ստ­ծուն հարց տա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նե­նայիք, ի­՞նչ կհարց­ նե­իք: - Մեր հար­ցե­րի պա­տաս­ խան­նե­րը կա­րող ե­նք գտ­նել ի­նք­ներս՝ Ա­ստ­ծո մի­ջո­ցով: Ա­ստ­ված կար­ծես մեզ տա­ նում է դե­պի մեր հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը: - Բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րի նկա­րիչ­նե­րից ո­՞ւմ կնա­ խընտ­րե­իք, որ պատ­կե­րեր Ձեր դի­ման­կա­րը: - Պի­կա­սոյին: Նա տար­բեր ժան­րե­րով է ստեղ­ծա­գոր­ծել, այդ պատ­ճա­ռով հե­տաքր­քիր կլի­ներ տես­նել, թե ի­նչ­պես կպատ­կե­րեր դի­ման­կարս: - Ձեզ եր­ջա­նիկ հա­մա­ րո՞ւմ եք: - Եր­ջան­կու­թյու­նը նախ­ ևա­ռաջ ի­նքդ քեզ ճա­նա­չելն է: Կար­ծում ե­մ՝ ի­նքս ի­նձ ամ­ բող­ջու­թյամբ դեռ չեմ բա­ ցա­հայ­տել:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

13

| www.ysu.am

Պարգ­ևատր­վե­ցին նախ­կին ու ներկայիս ՈՒ­ԳԸ-ա­կան­նե­րը ­ եկ­տեմ­բե­րի 21-ին կա­ Դ յա­ցած գիտ­խորհրդի տա­րե­վեր­ջյան նիս­տի ըն­թաց­քում մի շարք հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ ներ ար­ժա­նա­ցան պարգևնե­րի և շնոր­հա­ կա­լագ­րե­րի: ­Վար­դու­հի Զա­քա­րյան ՀՀ կր­թու­թյան և գի­տու­ թյան նա­խա­րա­րու­թյան կող­ մից նախ­կին և ներ­կայիս ա­ռա­վել ակ­տիվ ՈՒ­ԳԸ նա­ խա­գահ­նե­րին ու ան­դամ­նե­ րին ու­սա­նո­ղա­կան կա­ռույ­ցի 70-ա­մյա­կի կա­պակ­ցու­թյամբ մե­դալ­ներ, պատ­վոգրեր ու շնոր­հա­կա­լագ­րեր հանձ­նեց փոխ­նա­խա­րար Վահ­րամ Մկրտ­չյա­նը: «­Հարկ է նշել, որ Մայր

Ռուբեն Մարկոսյանը և Վահրամ Մկրտչյանը

բուհն այն կազ­մա­կերպ­ված թիմն է, ո­րն օ­րա­կարգ է ձևա­ վո­րում ի­նչ­պես քա­ղա­քա­կան, այն­պես էլ գի­տա­կան հար­ թա­կում: Շնոր­հա­կալ ե­նք, որ

շա­րու­նա­կում եք պատ­շաճ ի­րա­գոր­ծել ձեր ա­ռա­քե­լու­ թյու­նը՝ ի նպաստ մեր պե­տու­ թյան և ժո­ղովր­դի»,- ա­սաց փոխ­նա­խա­րա­րը:

­Վահ­րամ Մկրտ­չյա­նը Ե­ՊՀ ու­սա­նո­ղա­կան գի­տա­ կան ըն­կե­րու­թյան կա­յաց­ ման և զար­գաց­ման գոր­ծում մեծ ա­վանդ ու­նե­նա­լու հա­ մար և ՈՒ­ԳԸ հիմ­նադր­ման 70-ա­մյա­կի կա­պակ­ցու­ թյամբ ՀՀ ԿԳՆ բարձ­րա­գույն պարգ­ևով՝ ոս­կե հու­շա­մե­դա­ լով պարգ­ևատ­րեց ՈՒԳԸ նախ­կին նա­խա­գահ­ներ, Ե­ՊՀ ու­սա­նող­նե­րի, շր­ջա­նա­ վարտ­նե­րի և հա­սա­րա­կայ­ նու­թյան հետ կա­պե­րի գծով պրո­ռեկ­տոր Ռու­բեն Մար­ կոսյա­նին, Սար­գիս և Մա­ րի Իզ­միր­լյան­նե­րի ան­վան գրա­դա­րա­նի տնօ­րեն Եզ­նիկ Միր­զո­յա­նին ու Տն­տե­սա­գի­ տու­թյան և կա­ռա­վար­ման ֆա­կուլ­տե­տի կա­ռա­վար­ման և գոր­ծա­րա­րու­թյան ամ­բի­ո­նի վա­րիչ Կառ­լեն Խա­չատ­րյա­ նին: Պատ­վոգ­րե­րի ար­ժա­նա­

ցան ՈՒ­ԳԸ նախ­կին նա­խա­ գահ, Ե­ՊՀ հո­գա­բար­ձու­նե­րի խորհր­դի քար­տու­ղար, Պատ­ մու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի դա­սա­ խոս Մի­քայել Մալ­խա­սյա­նը, Մի­ջազ­գային հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րի ֆա­կուլ­տե­տի աս­ պի­րանտ, ՈՒ­ԳԸ ներ­կայիս նա­խա­գահ Մհեր Հա­կոբյա­ նը: Շ ­ն ո ր ­հ ա ­կ ա ­լ ա գ ­ր ե ­ր ո վ պարգևատր­վե­ցին Աշ­խար­ հագրու­թյան և ե­րկ­րա­բա­նու­ թյան ֆա­կուլ­տե­տի դա­սա­խոս Գոռ Ա­լեք­սա­նյա­նը, Ռո­մա­ նա­գեր­մա­նա­կան բա­նա­սի­ րու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի մա­ գիստ­րանտ, ՈՒԳԸ փոխ­նա­ խա­գահ Մա­րի­ամ Մար­տի­ րո­սյա­նը, ի­նչ­պես նաև Ի­րա­ վա­գի­տու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի մա­գիստ­րանտ, ֆա­կուլ­տե­տի ՈՒ­ԳԸ նա­խա­գահ Տիգ­րան Դա­դուն­ցը:

Ու­սա­նո­ղա­կան խոր­հուր­դը նոր նա­խա­գահ ու­նի

Դավիթ Ափոյանը

ԵՊՀ ու­սա­նո­ղա­կան խորհըր­ դի նա­խա­գա­հու­թյան նիս­տում Մայր բու­հի Ո­ՒԽ նա­խա­գահ ը­նտր­վեց Մի­ջազ­գային հա­րա­ բե­րու­թյուն­նե­րի ֆա­կուլ­տե­տի ու­սա­նող Դա­վիթ Ա­փո­յա­նը: ­ ԵՊՀ Ո­ՒԽ ը­նտ­րա­կան հանձ­նա­ ժո­ղո­վի կող­մից հուն­վա­րի 18-ին հրա­ վիր­ված Ու­սա­նո­ղա­կան խորհր­դի ­նա­ խա­գա­հու­թյան նիս­տում Ո­ՒԽ ար­դեն նախ­կին նա­խա­գահ Ար­մեն Խա­չիկյա­

նը տե­ղե­կաց­րեց, որ աշ­խա­տան­քի ան­ցնե­լու կա­պակ­ցու­թյամբ հրա­ժա­ րա­կան է ներ­կա­յաց­րել և Ո­ՒԽ նա­խա­ գա­հի պաշ­տո­նում ա­ռա­ջադ­րեց Ո­ՒԽ նա­խա­գա­հու­թյան ան­դամ, ՈԻԽ փոխ­ նա­խա­գահ Դա­վիթ Ա­փո­յա­նի թեկ­նա­ ծու­թյու­նը:­ ՈՒԽ նա­խա­գա­հու­թյան փակ, գաղտ­նի քվե­ար­կու­թյան ար­դյուն­քում մի­ա­ձայն նա­խա­գահ ը­նտր­վեց Մի­ջազ­ գային հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ֆա­կուլ­ տե­տի բա­կա­լավ­րի­ա­տի 4-րդ կուր­սի ու­սա­նող Դա­վիթ Ա­փո­յա­նը: ­Նիս­տի ըն­թաց­քում Ո­ՒԽ նա­խա­ գա­հու­թյունն ը­նտ­րեց նաև Ո­ՒԽ փոխ­ նա­խա­գահ: Փոխ­նա­խա­գա­հի ը­նտ­րու­ թյան ան­ցկաց­ման հա­մար ա­ռա­ջադըր­ ված եր­կու թեկ­նա­ծու­նե­րից ը­նտր­վեց Ո­ՒԽ նա­խա­գա­հու­թյան ան­դամ Դա­ վիթ Մաթ­ևո­սյա­նը: ­Տե­ղե­կաց­նենք, որ Ո­ՒԽ նո­րըն­տիր նա­խա­գահն ու­սա­նո­ղա­կան կա­ռույ­ցի կազ­մում ը­նդ­գրկ­ված է ե­ղել դեռևս 2012 թ.-ից: Բա­կա­լավ­րի­ա­տի 2-րդ կուր­սից զո­րա­կոչ­վել է զին­վո­րա­կան պար­տա­ դիր ժամ­կե­տային ծա­ռա­յու­թյան: 20132015 թթ. ծա­ռայել է ՀՀ զին­ված ու­ժե­ րում, ի­րա­կա­նաց­րել մար­տա­կան հեր­ թա­պա­հու­թյուն և բազ­միցս խրա­խուս­ վել բա­րե­խիղճ ծա­ռա­յու­թյան հա­մար: Զո­րացր­վել է որ­պես ա­վագ սեր­ժանտ և շա­րու­նա­կել ու­սու­մը:

2015-2017 թվա­կան­նե­րին ե­ղել է ՀՀ Ազ­գային ժո­ղո­վին կից Ե­րի­տա­սար­դա­ կան խորհր­դա­րա­նի պատ­գա­մա­վոր: 2016 թվա­կա­նից Ե­ՊՀ հո­գա­բար­ձու­նե­ րի խորհր­դի ան­դամ է: 2016 թ. դեկ­տեմ­ բեր ամ­սին ը­նտր­վել է Ու­սա­նո­ղա­կան խորհր­դի փոխ­նա­խա­գահ: Հ.Գ.: «Եր­ևա­նի հա­մալ­սա­րան» թեր­թը շնոր­հա­վո­րում է Ե­ՊՀ Ո­ՒԽ նորըն­տիր նա­խա­գահ Դա­վիթ Ա­փո­յա­ նին և մաղ­թում աշ­խա­տան­քային նո­ րա­նոր հա­ջո­ղու­թյուն­ներ:

«ԵՊՀ Ո­ՒԽ հիմ­նա­կան գոր­ծա­ռույ­թը ե­ղել և մնում է ուսանողնե­րի ի­րա­վունք­նե­րի և շա­հե­րի պաշտ­պա­նու­թյու­նը» ­

ԵՊՀ Ո­ՒԽ նո­րըն­տիր նա­խա­ գա­հի հետ զրու­ցել ե­նք կա­ռույ­ ցի գոր­ծու­նե­ու­թյան, նկատ­ված բա­ցե­րի և ա­ռա­ջի­կա ծրագ­րե­րի մա­սին: - Նախ շնոր­հա­վո­րում ե­նք նոր պաշ­տո­նի ստանձն­ման կա­պակ­ ցու­թյամբ և ար­դյու­նա­վետ աշ­խա­ տանք մաղ­թում: - Շնոր­հա­կա­լու­թյուն: - Դա­վի՛թ, Ձեր կար­ծի­քով՝ Ե­ՊՀ

Ո­ՒԽ գոր­ծա­ռույթ­նե­րը վե­րա­նայե­ լու հարկ կա՞: - Ե­ՊՀ Ո­ՒԽ հիմ­նա­կան գոր­ծա­ ռույ­թը ե­ղել և մնում է ու­սա­նող­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րի և շա­հե­րի պաշտ­պա­ նու­թյու­նը, ո­րը դրս­ևոր­վե­լու է բու­հի ղե­ կա­վար­ման գոր­ծում ակ­տիվ մաս­նակ­ ցու­թյամբ: Այդ սկզ­բուն­քը հաս­տատ­վել է կա­ռույ­ցի ստեղծ­ման ա­ռա­ջին ի­սկ օր­վա­նից, և վս­տահ ե­մ՝ չի փոխ­վե­լու. ա­ռանց­քը դա է լի­նե­լու: Միև­նույն ժա­ մա­նակ փոր­ձե­լու ե­նք մեզ տրա­մադըր­ վող ռե­սուր­սը ծա­ռայեց­նել ոչ մի­այն կր­թու­թյա­նը, այլև տար­բեր ճյու­ղե­րի խթան­մա­նը: Այն ո­ւղղ­ված կլի­նի սպոր­ տային, մշա­կու­թային և այլ ո­լորտ­նե­րի, ի­նչ­պես նաև ու­սա­նող­նե­րի շր­ջա­նում կազ­մա­կերպ­ման, հա­մա­կարգ­ման և ղե­կա­վար­ման հմ­տու­թյուն­նե­րը զար­ գաց­նե­լուն: - Որ­պես նո­րըն­տիր նա­խա­գահ՝ ի­նչ­պե՞ս եք գնա­հա­տում Մայր բու­ հում ու­սա­նող­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րի և շա­հե­րի պաշտ­պա­նու­թյու­նը, ի­՞նչ բա­ցեր եք տես­նում: - Բնա­կա­նա­բար, բա­ցեր կան: Կա­ րող եմ վս­տա­հա­բար ա­սել, որ չի ե­ղել ու­սա­նող, ով դի­մել է Ու­սա­նո­ղա­կան խորհր­դին, և նրա խնդ­րին ա­ռն­վազն բա­վա­րար լու­ծում չտր­վեր: Սա­կայն, ______________________________ Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 14 ¦

14

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

______________________________ § êÏǽµÁ` ¿ç 13

հաս­կա­նա­լի է նաև, որ ու­սա­ նող­նե­րը ոչ բո­լոր դեպ­քե­րում են դի­մում մեզ կամ ե­րբ դի­մում են, որ­ևէ բան փո­խե­լու հա­ մար ար­դեն ո­ւշ է լի­նում: Այս պա­րա­գա­յում շատ կար­ևոր է ճիշտ ժա­մա­նա­կին հա­մա­ պա­տաս­խան մարմ­նին դի­մե­ լը, ին­չին, ցա­վոք, միշտ չէ, որ հետ­ևում են ու­սա­նող­նե­րը: Հա­ մոզ­ված եմ, որ պատ­ճա­ռը տե­ ղե­կաց­վա­ծու­թյան պա­կասն է: Հիմ­նա­կան բա­ցը կա­րող եմ հա­մա­րել հենց դա՝ ու­սա­նող­ նե­րի ի­րա­զեկ­վա­ծու­թյան պա­ կա­սը, ի­նչ­պես նաև ո­րո­շա­կի ան­տար­բե­րու­թյու­նը: Ի­հար­կե, այլ բա­ցեր ևս ու­նենք, ո­րոնց շտկ­մանն ո­ւղղ­ված քայ­լեր ան­ պայ­ման կլի­նեն: - Ձեր սահ­մա­նած նշա­նա­ կե­տե­րին հաս­նե­լու հա­ մար կա­ռուց­ված­քային փո­փո­խու­թյուն­ներ լի­նե­ լո՞ւ են: - Ե­թե ան­հրա­ժեշ­տու­թյուն լի­նի, բնա­կա­նա­բար, կկա­ տա­րենք կա­ռուց­ված­քային փո­փո­խու­թյուն­ներ: Զարկ կտանք գոր­ծող հա­մա­կար­գի աշ­խա­տանք­նե­րին, ի­սկ ժա­ մա­նա­կը ցույց կտա հե­տա­գա ըն­թաց­քը: - Ի­՞նչ մի­ջո­ցա­ռում­ներ եք պատ­րաստ­վում ի­րա­կա­ նաց­նել ա­ռա­ջի­կա­յում: - Նախ նշեմ, որ ձմե­ռային քն­նաշր­ջա­նի ամ­բողջ ըն­թաց­ քում Ու­սա­նո­ղա­կան խորհր­դի նա­խա­գա­հու­թյան ան­դամ­ նե­րի կող­մից ի­րա­կա­նաց­վեց հեր­թա­պա­հու­թյուն, ո­րի ար­ դյուն­քում գրան­ցե­ցինք քն­նա­ կան գոր­ծըն­թա­ցին ա­ռնչ­վող բազ­մա­թիվ խն­դիր­ներ և ձեռ­ նար­կե­ցինք դրանց լուծ­մանն ո­ւղղ­ված ան­հրա­ժեշտ քայ­լեր: Նոր կի­սա­մյա­կի մեկ­նար­կին զու­գա­հեռ կսկս­վեն ֆա­կուլ­տե­ տային ու­սա­նո­ղա­կան խոր­ հուրդ­նե­րի և հանձ­նա­ժո­ղով­ նե­րի պլա­նային աշ­խա­տանք­ նե­րը: ­ Առջ­ևում է ա­ռա­ջին կուր­ սե­ցի­նե­րի հա­մար նա­խա­տես­ ված «Ու­սա­նո­ղա­կան ի­նք­նա­ կա­ռա­վար­ման հիմ­նախըն­ դիր­նե­րը Ե­ՊՀ-ո­ւմ» ծրա­գի­րը, ո­րի շր­ջա­նա­կում մեր նո­րա­ թուխ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­ րին կներ­կա­յաց­նենք Եր­ևա­նի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի և Ու­սա­նո­ղա­կան խորհր­դի կա­ ռուց­ված­քը, ի­նչ­պես նաև կծա­ նո­թաց­նենք ի­րենց ի­րա­վունք­ նե­րին ու պար­տա­կա­նու­թյուն­ նե­րին: Ա­ռա­ջի­կա­յում ի­րա­կա­ նաց­վե­լիք ծրագ­րե­րի շար­քում նա­խա­տե­սում ե­նք նաև վե­րա­ պատ­րաստ­ման ծրագ­րեր ո­ւս­ խորհր­դա­կան­նե­րի հա­մար: ­Պատ­րաս­տեց Քնար Մի­սա­կյա­նը

«­Հո­գե­բաղձ ցան­կու­թյունս է, որ Մայր բու­հի յու­րա­քան­չյուր աշ­խա­տա­վոր... ան­մնա­ցորդ նվիր­վի մեր հոգ­ևոր «­Մեծ մո­րը»՝ Եր­ևա­նի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նին»

Խաչատուր Վարդանյանը

­ ն­թա­ցիկ ո­ւս­տար­ Ը վա­նից ար­դեն մի­այն Ե­ՊՀ Իջ­ևա­նի մաս­ նա­ճյու­ղի դա­սա­խոս, բա­նա­սի­րա­կան գի­ տու­թյուն­նե­րի թեկ­նա­ ծու, դո­ցենտ Խա­չա­ տուր Վար­դա­նյա­նը 2017 թ. հոկ­տեմ­բե­րին ծնն­դյան 80-ա­մյա հո­ բե­լյա­նի կա­պակ­ցու­ թյամբ ար­ժա­նա­ցավ Ե­ՊՀ բարձ­րա­գույն պարգ­ևին` ոս­կե հու­ շա­մե­դա­լին` «Եր­կա­ րատև ան­բա­սիր աշ­ խա­տանքի, հա­մալ­ սա­րա­նա­կան կր­թու­ թյան զար­գաց­ման, ե­րի­տա­սարդ մաս­նա­ գետ­նե­րի պատ­րաստ­ ման գոր­ծում ու­նե­ցած նշա­նա­կա­լի ա­վան­դի հա­մար»: Իր կյան­քի ա­վե­լի քան հինգ տաս­նամյա­կը Մայր բու­հում ան­ցկաց­րած հո­բե­

լյա­րի հետ զրու­ցել է Ե­ՊՀ հայ բա­նա­սի­ րու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի Հրանտ Թամ­րա­զյա­ նի ան­վան հայ գրա­ կա­նու­թյան ամ­բի­ո­նի պրո­ֆե­սոր, բա­նա­սի­ րա­կան գի­տու­թյուն­ նե­րի դոկ­տոր Ալ­բերտ Մա­կա­րյա­նը: - ­Պա­րո՛ն Վար­դա­նյան, գրա­կա­նու­թյու­նը Ձեզ ու­ ղեկ­ցել է ամ­բողջ կյան­ քում` դառ­նա­լով և՛ Ձեր սի­րած զբաղ­մուն­քը, և՛ մաս­նա­գի­տու­թյու­նը: Ե­՞րբ և ի­նչ­պե՞ս ծա­գեց գրա­կա­ նու­թյան հան­դեպ սե­րը: - ­Շատ տա­րօ­րի­նակ կեր­ պով... Հին­գե­րորդ տար­վան դեռ չհա­սած մա­նուկ կպ­չուն հա­մա­ ռու­թյամբ մայ­րի­կիս հետ հաս­ նում եմ գրա­խա­նութ և այն­տեղ տի­րա­նում «իմ» գր­քին՝ Հայ գրա­կա­նու­թյան դպ­րո­ցա­կան քրես­տո­մա­տի­ային: Սի­րե­լի հո­րեղ­բորս ձեռ­քի գիրքն էր, և այն ճա­նա­չում է­ի ոչ մի­այն ար­ տա­քի­նից, այլև հո­րեղ­բո­րիցս լսած ըն­դար­ձակ հատ­ված­ներ է­ի սեր­տել: Եվ ե­րբ գրա­խա­ նու­թում կա­տա­կում են կար­դալ

չգի­տե­նա­լուս թե­մայով, ան­մի­ ջա­պես բա­ցում եմ գր­քի այն է­ջը, որ­տեղ պատ­կեր­ված էր իմ սի­րե­լի բա­նաս­տեղ­ծը, և սկսում ոգ­ևոր­ված «­կար­դալ» նրա նկա­րի ներք­ևում ե­ղած տո­ղե­ րը. «­Բազ­մած լուս­նի նուրբ շո­ ղե­րին...»: Ա­վար­տում եմ «Ա­նու­շի» նա­խեր­գան­քը և գրա­խա­նու­ թից ել­նում` ե­րազ­նե­րիս գիր­քը կրծքիս սեղ­մած: Եր­ջան­կու­ թյան մեջ եմ ե­ղել... Ի­րա­կա­նում ո­՛չ բա­նաս­տեղ­ծի ա­նունն եմ ի­մա­ցել, ո­՛չ եր­կի և ո­՛չ էլ «­կար­ դա­ցածս» բա­ռե­րի ու պատ­կեր­ նե­րի ի­մաս­տը: Ըստ եր­ևույ­թին, այդ մո­ լե­ռանդ սե­րը վաղ տա­րի­քում ար­տա­հայտ­ված նա­խա­սի­րու­ թյան դրս­ևո­րում է ե­ղել, որ այս կամ այն չա­փով բնո­րոշ է բո­լոր մա­նուկ­նե­րին: ­Շատ տա­րի­ներ ան­ց պետք է խո­րը հուզ­մուն­քով կար­դայի բա­նա­սեր սե­րունդ­նե­րի շր­ջա­ նում գրա­կան ճա­շակ դաս­ տիա­րա­կող ու­սուց­չա­պե­տի՝ Մկր­տիչ Մկ­րյա­նի ըն­ծա­յա­գիրն իր հե­ղի­նա­կած «­Մով­սես Խո­ րե­նա­ցի» գր­քի վրա. «­Սի­րե­լի՛ Խա­չա­տու­րին, գրա­կան նուրբ ու ազ­նիվ ճա­շա­կի տեր իմ աս­ պի­րան­տին՝ լա­վա­գույն ցան­ կու­թյուն­նե­րով» (2.V.70թ.):­ Ես այդ ըն­ծա­յագ­րի ու հե­ ռա­վոր ման­կա­կան իմ ան­գետ հափշ­տա­կու­թյան միջև կապ եմ տես­նում: Ա­ռա­ջին «ըն­ ծա­յագ­րո­ղը» հայ մա­նուկ­նե­ րի հոգ­ևոր կն­քա­հայրն է ե­ղել՝ «Ա­մե­նայն հայոց բա­նաս­տեղ­ ծը»...

- ­Հա­մալ­սա­րա­նի բա­նա­ սի­րա­կան ֆա­կուլ­տե­տում ու­սա­նե­լու տա­րի­նե­րին ե­ղել եք ֆա­կուլ­տե­տի ՈՒԳԸ գոր­ծուն ան­դամ, ա­պա` նա­խա­գահ: Ի­՞նչ ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ կհի­ շեք, որ վճ­ռո­րոշ են ե­ղել Ձեր ա­պա­գայի ձևա­վոր­ ման գոր­ծում: ­- Ու­սա­նո­ղա­կան մեր սերըն­ դի աշ­խույժ կյան­քը սն­վում էր խրուշ­չո­վյան դա­րաշր­ջա­նից, որ ա­մեն­քի հա­մար էր սնու­ցիչ, ի­սկ բա­նա­սեր ու­սա­նող­նե­րի դեպ­քում՝ նաև մեր գի­տա­կան ղե­կա­վա­րից` ե­ռան­դուն բնա­ վո­րու­թյամբ, կու­սակ­ցա­կան կա­ղա­պար­նե­րից դուրս, տա­ կա­վին 30-ա­մյա­կը չբո­լո­րած Հրանտ Թամ­րա­զյա­նից, որ

կրա­կոտ քն­նա­դա­տի համ­բավ էր վայե­լում և ու­սա­նող­նե­րի սի­րե­լին էր:­ ՈՒ­ԳԸ աշ­խա­տանք­նե­րում ես աչ­քի ըն­կա 2-րդ կուր­սից, ե­րբ Պա­րույր Սևա­կի «Անլռե­լի զան­գա­կա­տուն» պոե­մի քըն­ նարկ­մա­նը զե­կու­ցո­ղի պար­ տա­վո­րու­թյուն ստանձ­նե­ցի: Մեր այդ քն­նար­կու­մը ո­րոշ ի­մաս­տով բախ­տո­րոշ ե­ղավ մեծ բա­նաս­տեղ­ծի հա­մար: Բանն այն է, որ Պ. Սևա­կին «­վեր­ևից» բա­նադ­րանք էր սպառ­նում, և «Գ­րա­կան թերթ»-ի ան­ստո­ րա­գիր խմ­բագ­րա­կա­նում ար­ դեն ձևա­կերպ­վել էր հա­վա­ տաքն­նա­կան մե­ղադ­րան­քը, որ ի­բր «Անլ­ռե­լի»-ի մեջ առ­կա են նա­ցի­ո­նա­լիզ­մի և ազ­գային բա­ցա­ռի­կու­թյան գա­ղա­փա­րի դրս­ևո­րում­ներ... Օ­րե­րը հղի է­ին «Անլ­ռե­լի»-ի և նրա հե­ղի­նա­կի հա­մար ծանր հետ­ևանք­նե­րով: ­Մեր քն­նար­կու­մը կա­յա­ցավ 1959 թ.-ի դեկ­տեմ­բե­րի 12-ին՝ հի­շյալ խմ­բագ­րա­կա­նից մի քա­նի օր ան­ց: Մեր հույ­սերն ար­դա­րա­ցան: Հա­մալ­սա­րա­ նա­կան քն­նար­կու­մը ոչ մի­այն ցրեց սխ­րանք-ս­տեղ­ծա­գոր­ ծու­թյան գլ­խին կու­տակ­ված ամ­պե­րը, այլև նրա ա­ռջև կա­ տա­րյալ հաղ­թար­շա­վի ու­ղի­ներ բա­ցեց: Պ. Սևա­կի մեծ պոե­մից հե­ տո մեր քն­նար­կում­նե­րի շար­ քից ա­մե­նա­հե­տաքր­քի­րը ե­ղավ Ս. Խան­զա­դյա­նի «Մ­խի­թար սպա­րա­պետ» վե­պին նվիր­ված մի­ջո­ցա­ռու­մը` հիմ­նա­կա­նում ու­սա­նո­ղու­թյան գոր­ծուն դե­ րով: «Մ­խի­թար սպա­րա­պետ» վե­պի քն­նարկ­ման օ­րե­րին էր, որ Հր. Թամ­րա­զյա­նը դր­սից (հա­վա­նա­բար հենց Գրող­նե­ րի մի­ու­թյու­նից) ֆա­կուլ­տետ մտ­նե­լիս, լեռ­նե­ցու ան­մի­ջա­ կա­նու­թյամբ հեռ­վից ձեռքն իմ կողմն ո­ւղ­ղե­լով, ա­սաց. «Ա՛յ տղա, գի­տե՞ս, որ Գրող­նե­րի մի­ու­թյու­նը հաշ­վի է նս­տում հա­մալ­սա­րա­նի ձեր կազ­մա­ կեր­պու­թյան հետ»: Ե­ղա­ծը, ի­հար­կե, պա­տիվ էր բե­րում մեր հոգ­ևոր ստն­տո­ւին` Մայր բու­ հին, ու նաև ան­ձամբ ի­րեն` Հր. Թամ­րա­զյա­նին: - Հա­մալ­սա­րան ըն­դուն­վե­ լուց հե­տո Ձեր հե­տա­գա ամ­բողջ կյան­քը կապ­ված է ե­ղել Մայր բու­հի հետ: Ե­ղել եք նախ «­Բան­բեր Եր­ևա­նի հա­մալ­սա­րա­նի»

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

գի­տա­կան պար­բե­րա­կա­ նի հիմ­նա­դիր կազ­մում, այ­նու­հետև խմ­բագ­րել եք «Եր­ևա­նի հա­մալ­սա­րան» թեր­թը և նկա­տե­լի հա­ջո­ ղու­թյուն­ներ եք ու­նե­ցել այդ գոր­ծում: Ի­՞նչ է Ձեզ տվել խմ­բագ­րի աշ­խա­ տան­քը, և ին­չո՞ւ, այ­նո­ւա­ մե­նայ­նիվ, նա­խընտ­րե­ցիք դա­սա­խոս աշ­խա­տել: - Նախ կցան­կա­նայի գուր­ գու­րան­քով հի­շել «­Բան­բեր»-ի հիմ­նադ­րի ա­նու­նը՝ ռեկ­տոր Մկր­տիչ Ներ­սի­սյա­նի, ա­պա հիմ­նա­դիր կազ­մից այժմ բա­ ցա­կա ե­րեք ան­բա­սիր, ի­նձ հա­վետ սի­րե­լի դեմ­քե­րին՝ մի­ մյան­ցից վաս­տա­կով այն­քան տար­բեր, բայց մարդ ար­ժե­ քով լի­ո­վին հո­գե­հա­րա­զատ ա­կա­դե­մի­կոս Է­դո­ւարդ Ջըր­ բա­շյա­նին, դոկ­տոր, պրո­ֆե­ սոր Հա­րու­թյուն Ֆե­լե­քյա­նին և ե­ղե­րա­բախտ, բայց լու­սե­ղեն հո­գի Ալ­լա Ա­միր­բե­կյա­նին: «­Բան­բեր»-ն այն ժա­մա­նակ Ե­ՊՀ հա­սա­րա­կա­գի­տա­կան մե­ծե­րի «­տունն» է­ր... Այդ «­տան» տե­րե­րի՝ հա­մալ­սա­րա­ նի խո­շոր հա­սա­րա­կա­գետ­նե­ րի հա­վաք­նե­րը (խմ­բագ­րա­կան կազ­մի խորհր­դակ­ցու­թյուն­ նե­րը՝ ա­կա­դե­մի­կոս Մ. Ներ­ սի­սյա­նի նա­խա­գա­հու­թյամբ) գի­տա­կան բարձր դպ­րոց է­ին բարձ­րա­գույն կր­թու­թյամբ ու հե­ռա­կա ու­սուց­մամբ աս­պի­ րանտ գրա­կան աշ­խա­տո­ղիս հա­մար, թե­կուզ և՝ սոս­կա­կան ո­ւնկնդրմամբ: Ինչ վե­րա­բե­րում է «Եր­ևա­ նի հա­մալ­սա­րան» թեր­թում իմ աշ­խա­տան­քին, ա­պա դա ևս սի­րով ու նվի­րու­մով է ե­ղել: Հար­ցի ամ­փո­փիչ մա­սի վե­րա­ բե­րյալ կա­սեմ, որ «­Բան­բեր»-ի ու թեր­թի տա­րի­նե­րին նա­խա­ պատ­րաստ­վել եմ իմ ա­մե­նա­ սի­րե­լի գոր­ծին՝ դա­սա­խո­սա­ կան աշ­խա­տան­քին: Այ­սօր էլ, ե­րբ շա­րու­նա­կում եմ Ե­ՊՀ Իջ­ևա­նի մաս­նա­ճյու­ղում աշ­ խա­տել (կա­րո­տով եմ բա­ժան­ վել Եր­ևա­նի ու­սա­նող­նե­րիցս) սի­րով ու եր­կյու­ղա­ծու­թյամբ եմ վե­րապ­րում հան­ճա­րեղ Ֆրի­կի սահ­մա­նած ստեղ­ծա­գոր­ծա­ կան ո­գեշնչ­ման բա­նաձ­ևը, որ վե­րա­բե­րում է նաև դա­սա­խո­ սա­կան աշ­խա­տան­քին. «Երբ կու ծաղ­կի միտքս ու հո­գիս, լե­ զուն իմ հանց պտուղ կու­տայ»: - ­Դուք սո­վո­րել, հա­սակ եք ա­ռել եր­ևե­լի բազ­մա­թիվ գիտ­նա­կան­նե­րի՝ Մկրտիչ Մկ­րյա­նի, Է­դո­ւարդ Ջրբաշյա­նի, Է­դո­ւարդ Ա­ղա­յա­նի, Գևորգ Ջա­հու­կյա­նի, Վա­ չե Նալ­բան­դյա­նի, Հրանտ Թամ­րա­զյա­նի, Ալ­բերտ Շա­րու­րյա­նի և այ­լոց մի­ ջա­վայ­րում, նրանց հետ կողք կող­քի տևա­կան աշ­ խա­տել: Այդ գիտ­նա­կան­ նե­րից հատ­կա­պես ով­քե՞ր են Ձեզ հո­գե­հա­րա­զատ ե­ղել: - Ինձ հա­մար մի­ան­գա­ մայն հո­գե­մոտ է­ին ոչ մի­այն

15

| www.ysu.am

Շախմատի աշխարհի չեմպիոն Տիգրան Պետրոսյանը համալսարան» թերթի խմբագրությունում (1970 թ.)

Ձեր թվար­կած հա­յա­գետ­նե­ րը, այլև մի քա­նի այլ դեմ­ քեր՝ Հա­մա­զասպ Համ­բար­ ձու­մյան, Սե­դա Ա­վե­տի­սյան, Ռա­ֆիկ Հա­րու­թյու­նյան, Վազ­ գեն Գևոր­գյան, Ա­շոտ Սու­քի­ ա­սյան, Հրանտ Պետ­րո­սյան, Ռա­ֆայել Իշ­խանյան, Հով­ հան­նես Բար­սե­ղյան, Ման­վել Ա­սատ­րյան, Պո­ղոս Պո­ղո­սյան, Սեր­գեյ Գալս­տյան, ո­րոն­ցից ոչ բո­լո­րի ու­սա­նողն եմ ե­ղել: Սա­ կայն, ե­րբ ար­դեն զուտ գրա­ կա­նա­գետ­նե­րին ե­նք ա­ռանձ­ նաց­նում, ա­պա իմ կյան­քում բա­ցա­ռիկ դեր ու­նեն նրան­ցից ե­րե­քը մի­այն` Մ. Մկ­րյա­նը, Էդ. Ջր­բա­շյա­նը և Հր. Թամ­րա­զյա­ նը` ո­ճով, ո­գով ու մարդ­կային նկա­րագ­րով մի­մյան­ցից բո­լո­ րո­վին տար­բեր մար­դիկ, ե­թե ո­չ՝ հա­կա­դիր: Դա ի­նձ չի խան­գա­ րել, սա­կայն, որ ես նույն ջերմ ու մե­ծա­րող վե­րա­բեր­մուն­քով հա­վա­սա­րա­պես նրանց հետ ա­ռողջ հա­րա­բե­րու­թյուն պահ­ պա­նեմ: Մկ­րյանն ի­նձ հա­մար ե­ղավ գե­ղա­գի­տա­կան վեր­լու­ծու­թյան մեջ լա­վա­գույ­նը, յուրօ­րի­նակն ու նր­բա­մի­տը: Գրա­կա­նու­թյան մեջ ար­տա­հայտ­ված գե­ղե­ցի­ կը ոչ ոք նրա պես չբ­նու­թագ­ րեց: Նա մե­ծա­գույն վայել­քի էր հասց­նում հատ­կա­պես հո­ գե­բա­նո­րեն խո­րունկ գրա­կան դր­վագ­նե­րի վեր­լու­ծու­թյու­նը: Ջր­բա­շյանն իր բա­րեխղճու­ թյամբ նմա­նը չու­նե­ցող գրա­ կա­նա­գետ էր և կա­րող էր չա­ փա­նիշ ծա­ռայել փաս­տե­րի հետ բա­րե­խիղճ վե­րա­բեր­վե­լու գոր­ծում: Նրա ա­սե­լիքն ամ­ բող­ջա­նում էր փաս­տե­րի խիստ տրա­մա­բա­նու­թյամբ: Նա իր

«Երևանի

հետ­ևո­ղա­կա­նու­թյամբ ո­ւղ­ղա­ կի սպա­ռում էր հեր­թա­կան թե­ մայի պա­տաս­խա­նը: ­Թամ­րա­զյա­նը զգաց­մուն­քի մարդ էր, կա­րող էր զե­ղում­նե­րի դի­մել, ան­գամ մի տե­սակ հե­ ռա­նալ նյու­թից, բայց և մի­ա­ժա­ մա­նակ հան­գել ան­զու­գա­կան ու ի­մաս­տուն ը­նդ­հան­րաց­ման: Կա­րե­լի է տար­բեր հե­ղի­նակ­նե­ րի վե­րա­բե­րյալ նրա ը­նդ­հան­ րաց­րած գնա­հա­տա­կան­նե­րից իր տե­սա­կի մեջ մի յու­րօ­րի­նակ քրես­տո­մա­տի­ա կազ­մել: Նա ը­նդ­հան­րաց­նող մտ­քի ճկուն ու կա­րող մի բնա­ծին տր­վածք ու­ ներ: - ­Ձեր հա­րուստ գրա­դա­ րա­նը շա­տե­րի, այդ թվում՝ իմ հի­աց­մուն­քին է ար­ժա­ նա­ցել: Գի­տենք, որ հազ­ վա­գյուտ գր­քեր ու­նեք: Ի­նչ­պե՞ս եք դրանք ձեռք բե­րել: - ­Հազ­վա­գյուտ գր­քե­րի ձեռք­բե­րու­մը, պարզ է, նյու­ թա­կան զո­հա­բե­րու­թյուն է պա­հան­ջում: Մի բան, որ ի­նձ հա­մար ոչ մի նա­խադ­րյալ չու­ ներ. «ս­ևա­գործ» բան­վո­րի որ­դի է­ի: Սա­կայն իմ գրա­դա­ րա­նը, բուն ի­մաս­տով, սկս­վեց թանկ գր­քով՝ Մխի­թա­րյան­նե­րի «­Գե­ղու­նի» հան­դե­սի մի հա­ վա­քա­ծո­ւով (1901-1906 թթ.): Մեկ ամ­բողջ տա­րի ես մի կող­ մից սա­կար­կում է­ի այդ հա­վա­ քա­ծուն վա­ճա­ռո­ղի հետ, ի­սկ մյուս կող­մից՝ օ­րա­պա­հի­կի ու թո­շա­կի խնայո­ղու­թյուն­ներ կու­տա­կում: Ի վեր­ջո, ես այդ հա­վա­քա­ծուն գնե­ցի ու­սա­նո­ ղա­կան 400 ռուբ­լի­ով: Իմ գրա­ դա­րա­նի հարս­տաց­ման բուն աղ­բյուրն այն օ­րե­րի Եր­ևա­նի

Խաչատուր Վարդանյանը և Մկրտիչ Մկրյանը (1970 թ.)

մի­ակ «­Բու­կի­նիստ» խա­նութն է­ր՝ նույն տե­ղում, ի­նչ­պես հի­ մա՝ Մաշ­տո­ցի պո­ղո­տա­յում: Այն ժա­մա­նակ­վա ան­ձուկ խա­ նու­թի ա­մե­նա­մո­լի հա­ճա­խորդն է­ի, և քիչ էր պա­տա­հում, որ վա­րի­չի մո­տից վա­ճա­ռաս­րահ բեր­վող գրա­կա­նու­թյան ա­ռա­ ջին ը­նտ­րո­ղը ես չլի­նե­ի: Դժ­վար ճա­նա­պար­հով ձեռք բե­րած գր­քի մեկ օ­րի­նակ նշեմ՝ Գ. Հով­սե­փյա­նի «­Խաղ­բա­կե­ անք կամ Պռո­շե­անք հայոց պատ­մու­թե­ան մեջ», ե­րեք մա­ սե­րից` տար­բեր ժա­մա­նակ ու տար­բեր ե­րկր­նե­րում տպ­ված, ո­րոնք ու­նե­նա­լու հա­մար ես մի քա­նի տա­րի «­հեր­թա­պա­հել եմ» այդ խա­նու­թի մոտ: Գ­րա­դա­րա­նի հարս­տաց­ ման աղ­բյուր­նե­րը շատ են, այդ թվում՝ նաև նվի­րատ­վու­ թյուն­ներ: Բե­րեմ ևս մեկ օ­րի­ նակ, ո­րն ի­նձ այն­պես հու­զում է և ու­րա­խու­թյուն պատ­ճա­ռում առ այ­սօր: Հայտ­նի է, որ Կո­ մի­տա­սի չորս տա­ղան­դա­վոր ա­շա­կերտ­նե­րից մե­կը` Միհ­ րան Թու­մա­ճյա­նը, Սփյուռ­քից Հա­յաս­տան ե­կավ իր ե­րաժըշ­ տա­կան ֆոլկ­լո­րի ո­ղջ ձեռք­բե­ րում­նե­րը հրա­տա­րա­կե­լու հա­ մար և մի քա­նի պրակ տպագրե­լուց հե­տո մա­հա­ցավ: Նրա եղ­բո­րոր­դին մեր ու­սա­նողն էր, և հո­րեղ­բոր գրա­դա­րա­նը Մա­տե­նա­դա­րա­նին հանձ­նե­ լուց և ար­տա­սահ­ման մեկ­նե­ լուց ա­ռաջ ի­նձ ար­տո­նեց այդ գրա­դա­րա­նից մի գիրք ը­նտ­ րել: Ես, պատ­կե­րա­ցում չու­նե­ նա­լով այդ գրա­դա­րա­նի մա­ սին, ապ­րի­որ ­ ի նա­խընտ­րե­ցի Մ. Մե­ծա­րեն­ցի «­Ծի­ա­ծան»-ի ա­ռա­ջին հրա­տա­րա­կու­թյու­նը, ո­րը, պարզ­վեց, Թու­մա­ճյա­նը հարստաց­րել էր ժա­մա­նա­կի մա­մու­լի` այդ կա­պակ­ցու­թյամբ ե­ղած ար­ձա­գանք­նե­րի կտ­րա­ ծո­նե­րով: Հե­տա­գա­յում այդ կտ­րա­ծո­նե­րից մե­կը, ո­րը պա­ կա­սել էր Հա­յաս­տա­նում պահ­ վող մա­մու­լի հա­վա­քա­ծու­նե­ րում և պա­րու­նա­կել էր Մե­ծա­ րեն­ցի մա­սին մի հու­շադր­վագ, Ա. Շա­րու­րյանն օգ­տա­գոր­ծեց իր կազ­մած «­Մի­սաք Մե­ծա­ րեն­ցը և Դա­նի­ել Վա­րու­ժա­նը ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի հու­շե­ րում» գր­քում` որ­պես աղ­բյուր հղե­լով իմ գրա­դա­րա­նում պահ­ վող «­Ծի­ա­ծան»-ի օ­րի­նա­կը: Ը­նդ ո­րում՝ այդ­պի­սի դեպ­քեր է­լի կան... Ի­նձ հա­մար շռայլ նվեր ե­ղավ նաև հայ­րե­նա­ դարձ ա­մուս­նա­կան մի զույ­ գից ստա­ցած Դ. Վա­րու­ժա­նի «­Հե­թա­նոս եր­գեր»-ի ա­ռա­ջին հրա­տա­րա­կու­թյու­նը (հի­ա­նա­լի վի­ճա­կում): - ­Գի­տա­կան Ձեր նա­խա­ սի­րու­թյուն­նե­րը հիմ­նա­կա­ նում վե­րա­բե­րում են 20-րդ դա­րասկզ­բի ա­րևմ­տա­հայ գրա­կա­նու­թյան խն­դիր­նե­ րին` Դա­նի­ել Վա­րու­ժան, Լևոն Շանթ... Ին­չո՞ւ ը­նտ­ րե­ցիք հատ­կա­պես այդ շրջա­նը: - ­Պետք է ա­սեմ, որ գրա­

կա­նա­գի­տա­կան խն­դի­րը, ո­րն աշ­խա­տել եմ հիմ­նո­վին հաս­ կա­նալ ու ճա­նա­չել, ե­ղել է Վա­ րու­ժա­նի «գ­րա­կան հե­թա­նո­ սու­թյու­նը»: Հիմ­նա­կան աշ­խա­ տանքս է­լ՝ «­Դա­նի­ել Վա­րու­ ժա­նը և «գ­րա­կան հե­թա­նո­սու­ թյու­նը», քեր­թո­ղի բա­նաս­տեղ­ ծա­կան վիթ­խա­րի մե­ծու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նող ու­սում­նա­սի­ րու­թյունն է, ո­րի ե­լա­կե­տային դրույթ­ներն ու գի­տա­կան եզ­ րա­հան­գում­նե­րը, հա­մոզ­ված եմ, վա­րու­ժա­նա­գի­տու­թյու­նը ի վեր­ջո կըն­դու­նի: - Բ­նու­թյան հան­դեպ Ձեր բա­ցա­ռիկ սի­րո մա­սին Ձեր բո­լոր ծա­նոթ-մ­տե­րիմ­նե­րը գի­տեն: Շա­տերն են հի­ա­ ցել Ձեր ա­ճեց­րած ան­ծա­ նոթ, եր­բեմն տա­րաշ­խար­ հիկ բազ­մա­զան ծա­ղիկ­նե­ րով: Ին­չո՞վ է պայ­մա­նա­ վոր­ված գրա­կա­նա­գե­տի այդ­պի­սի նա­խա­սի­րու­ թյու­նը: - Բ­նու­թյան հետ կա­պի իմ նա­խա­սի­րու­թյու­նը ոչ մի­այն խորթ չէ գրա­կան մար­դուն, այլև ան­խու­սա­փե­լի է: Ձեր հար­ցին պա­տաս­ խա­նե­լու հա­մար պետք է ո­ղջ կյանքս ետ շր­ջեմ՝ հաս­նե­ լու այն հե­ռա­վոր հա­սա­կին... Մայ­րի­կիս` գար­նա­նային ան­ տա­ռից յու­րա­քան­չյուր վե­ րա­դարձ ան­հուն ցն­ծու­թյուն է պարգևել ի­նձ: Ըն­դա­ռաջ եմ վա­զել, թևա­տա­կից հափշ­տա­ կել ան­տա­ռային ջան­գյու­լու­մի հս­կա փուն­ջը և դեմքս թա­ղել դրա մեջ: Շն­չել եմ բնու­թյան այդ կա­խար­դան­քը ու չեմ հա­ գե­ցել... Մ­նա­ցածն ար­դեն Դուք ա­սա­ցիք: Այժմ ձգ­տում եմ վար­ դի բո­լոր գույ­ներն ու ե­րանգ­ ներն ու­նե­նալ իմ այ­գում ո­ւ... նվի­րել: - ­ԵՊՀ Հր. Թամ­րա­զյա­նի ան­վան հայ գրա­կա­նու­ թյան ամ­բի­ո­նում դա­սա­ խո­սա­կան աշ­խա­տան­քին զու­գա­հեռ՝ ար­դեն եր­կար տա­րի­ներ աշ­խա­տել եք նաև Ե­ՊՀ Իջ­ևա­նի մաս­ նա­ճյու­ղում, որ­տեղ վա­րել եք նաև ամ­բի­ո­նի վա­րի­ չի պաշ­տո­նը: Եվ այ­սօր էլ, չնա­յած ա­ռա­ջա­ցած տա­րի­քին, շա­րու­նա­կում եք սի­րով մեկ­նել Իջ­ևան` գրա­կա­նու­թյուն դա­սա­ վան­դե­լու Տա­վու­շի մար­զի ու­սա­նող­նե­րին: Կեն­սա­ կան ի­՞նչ աղ­բյուր­նե­րից են ծն­վում այդ ա­վյունն ու նվի­րու­մը: - Ես ցան­կա­նում է­ի Իջ­ևա­ նի մաս­նա­ճյու­ղում հա­մա­տե­ ղու­թյամբ աշ­խա­տել, և ա­ռիթն ի­նք­նին ներ­կա­յա­ցավ: Լու­սա­ հո­գի Շա­վարշ Մար­գա­րյանն ի­նձ ա­ռա­ջար­կեց հա­մա­տե­ղու­ թյամբ աշ­խա­տել մաս­նա­ճյու­ ղում ու նաև ղե­կա­վա­րել Հայոց լեզ­վի ու գրա­կա­նու­թյան ամ­բի­ ո­նը: Եր­ևա­նի գոր­ծըն­կեր­ներս և ______________________________ Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 16 ¦

16

Հունվար, 2018

______________________________ § êÏǽµÁ` ¿ç 15

մա­նա­վանդ ու­սա­նող­ներս միշտ հե­տաքրքըր­ վում է­ին մաս­նա­ճյու­ղով, նրա ու­սա­նո­ղա­կան կազ­մով... Եվ ես ան­փո­փոխ իմ հա­մոզ­մունքն է­ի ար­տա­հայ­տում, որ որ­ևէ տար­բե­րու­թյուն չկա Մայր բու­հի և նրա մաս­նա­ճյու­ղի ու­սա­նող­ նե­րի միջև: Նրանց մո­տա­վոր շեր­տա­վո­րումն էլ, ա­սում է­ի, նույ­նա­կան է. գե­րա­զանց ու­նա­ կու­թյուն­նե­րի տեր, մի­ջակ կա­րո­ղու­թյուն­նե­րով սո­վո­րող և պար­զա­պես թույ­լեր, բայց ե­թե ի­նձ հարց­նե­ին, թե Ձեզ հա­մար ի­նչ է Ե­ՊՀ Իջ­ևա­նի մաս­նա­ճյու­ղը, ես կա­սե­ի, որ այն բա­ցա­ռիկ հի­ մուն­քի ու ար­ժե­քի մի կր­թօ­ջախ է հա­մալ­սա­րա­ նի կազ­մում, ո­րը մեր հայ­րե­նի­քի այդ «ան­հան­ գիստ» շր­ջա­նում մե­ծի­մաստ ծա­ռա­յու­թյուն է մա­տու­ցում մեր ժո­ղովր­դին: Շ. Մար­գարյա­նին փո­խա­րի­նած նոր տնօ­րե­նը` Սամ­վել Ա­ռա­քե­լյա­նը, գոր­ծի ան­ցավ՝ իր հետ բե­րե­լով նա­խա­պես կազ­մած ծրագ­րեր. մաս­նա­ճյուղն ըն­դար­ձակ­վեց շեն­քային, գույ­քային, ի­սկ ա­մե­ նա­կար­ևո­րը՝ նոր մաս­նա­գի­տա­ցում­նե­րի հա­ վե­լում­նե­րով և էլ ա­վե­լի մե­ծա­ցավ նրա կեն­ սա­կան նշա­նա­կու­թյու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նի հա­մար: - ­Հայոց լե­զուն ա­նա­ղարտ պա­հե­լու Ձեր նա­խան­ձախնդ­րու­թյան մա­սին նույն­ պես գի­տեն Ձեր գրե­թե բո­լոր ծա­նոթ­նե­ րը, ո­րոն­ցից շա­տերն են ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ ար­ժա­նա­ցել Ձեր հայ­րա­կան մեղմ, բայց ան­նե­րող դի­տո­ղու­թյուն­նե­ րին` օ­տա­րա­բա­նու­թյուն­նե­րով մտա­ծե­լու վե­րա­բե­րյալ: Ա­ռօ­րյա կյան­քում խոս­քի նկատ­մամբ Ձեր այդ վե­րա­բեր­մունքն ին­ չո՞ւ չեք տե­ղա­փո­խել մա­մուլ, փոր­ձել հոդ­ ված­նե­րով հան­դես գալ: - Ան­կեղծ ա­սած, այդ թե­ման շատ ըն­դար­ ձակ զրույ­ցի նյութ է: Չթ­վար­կեմ այն գոր­ծոն­ նե­րը, ո­րոնց հետ­ևան­քով մեր ար­քա­յա­կան լե­զուն հայտն­վել է նոր մի­այն քա­ղա­քակրթվել ցան­կա­ցող ժո­ղո­վուրդ­նե­րի ար­տա­հայտ­ չա­կան կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի վի­ճա­կում: Ա­սեմ միայն, որ յու­րա­քան­չյուր օր­վա բաց­թող­մամբ մենք ա­վե­լի ե­նք ծան­րաց­նում մեր լեզ­վի վի­ճա­ կը: Պետք է հս­կա բա­նակ կազ­մող մեր լեզ­վա­ բան­նե­րը, ի­նչ­պես նաև բո­լոր հա­յա­գետ­նե­րը և հա­սա­րա­կա­գետ­նե­րը գոր­ծի ան­ցնեն: Ի­նչ-որ աշ­խա­տանք պետք է տար­վի ե­թեր տր­վող խոս­ քի հետ, ա­ռնվազն պետք է ձայ­նագ­րու­մից կամ տե­սագ­րու­մից ա­ռաջ հի­շեց­վի խոս­քի մշա­կույ­ թի նկատ­մամբ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան մա­ սին, մինչև որ հա­սա­րա­կու­թյու­նը տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում կորց­րա­ծը ետ բե­րի: Կար­ծես հա­ սել ե­նք ա­բո­վյա­նա­կան օ­րե­րին, ե­րբ մեծ լու­ սա­վո­րի­չը խո­րը ցա­վով խոս­տո­վա­նում էր, թե հայոց լե­զուն փախ­չում է իր ա­ռջ­ևից... Որ­պես մի­ջոց՝ ես ան­ձամբ որ­ևէ հե­ռուս­ տաըն­կե­րու­թյու­նում կար­ճատև, արտահայտիչ միավորներով հա­ղոր­դա­շար վա­րե­լու ցան­կու­ թյուն եմ հայտ­նում (ը­նդ ո­րում՝ ան­վճար): - ­Ձեր 80-ա­մյա հո­բե­լյա­նի կա­պակ­ցու­ թյամբ Հայ բա­նա­սի­րու­թյան ֆա­կուլ­տե­ տի ո­ղջ ան­ձնա­կազ­մի ա­նու­նից շնոր­հա­վո­ րում ե­նք Ձեզ և ա­ռույգ ու աշ­խա­տու­նակ կյան­քի նո­րա­նոր տա­րի­ներ ցան­կա­նում: Ի­՞նչ կմաղ­թեք մե­րօ­րյա և գա­լի­քի հա­մալ­ սա­րա­նա­կա­նին: - ­Որ­քան էլ հա­մեստ դեմք եմ ե­ղել Մայր բու­ հի կյան­քում, բայց եր­կա­րա­կե­ցու­թյունն ի­նձ բա­րո­յա­կան ի­րա­վունք է տա­լիս ա­սե­լու, որ բո­ լոր մե­ծե­րը` հա­մալ­սա­րա­նի սյու­ներ ու ո­գի ներ­ կա­յաց­նող, հա­մալ­սա­րանն «alma mater» են կո­չել, սնու­ցիչ մայր: Հո­գե­բաղձ ցան­կու­թյունս է, որ Մայր բու­հի յու­րա­քան­չյուր աշ­խա­տա­վոր՝ լի­նի ա­մե­նա­բարձր կոչ­մամբ գի­տա­ման­կա­ վարժ, թե նույն աշ­խա­տան­քի հա­մեստ սպա­ սա­վոր, ան­մնա­ցորդ նվիր­վի մեր հոգ­ևոր «­Մեծ մո­րը»՝ Եր­ևա­նի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նին, և այդ նվիր­ման մեջ տես­նի հայ քա­ղա­քա­ցու իր եր­ջան­կու­թյու­նը:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

«­Չու­նեմ կար­գա­խոս­ներ, ո­րոնցով ամ­բողջ կյան­քում կառաջ­նորդ­վեմ» ­ ­րամ Դալ­լա­քյա­նը սո­վո­րում Ա է Ե­ՊՀ ար­ևե­լա­գի­տու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի ա­րա­բա­գի­տու­ թյան բաժ­նի 3-րդ կուր­սում: Ա­պա­գա­յում նա ցան­կա­ նում է դի­վա­նա­գի­տու­թյամբ զբաղ­վել և Հա­յաս­տա­նի ար­ տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան օ­րա­կար­գային հար­ցե­րին լու­ծում­ներ տալ: Իր ե­րա­զան­ քի հետ­ևից գնա­ցող Ա­րա­մը մաս­նակ­ցել է «Ա­մե­նա­խե­լա­ ցին» հե­ռուս­տա­նա­խագծին և հաղ­թող ճա­նաչ­վել «Կրոն» ան­վա­նա­կար­գում: Ք­նար Մի­սա­կյան ­Պատ­մում է ին­քը՝ Ա­րա­մը:­ Ա­րա­բա­գի­տու­թյան հետ ու­զում եմ ո­ղջ կյան­քում ա­ռնչ­վել... ­Դեռևս դպ­րո­ցա­կան տա­րի­նե­րին և հատ­կա­պես ա­վագ դպ­րո­ցում ակ­տի­ վո­րեն հե­տաքրքր­վել եմ ա­րա­բա­կան մշա­կույ­թով: Ա­րա­բա­կան աշ­խար­հը, հատ­կա­պես Մեր­ձա­վոր Ար­ևելքն իր քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րով հրա­ պու­րել են ի­նձ, ու հենց այդ ժա­մա­նակ էլ ո­րո­շե­ցի ա­րա­բա­գետ դառ­նալ: Բու­ հի ը­նտ­րու­թյու­նը մի­ան­շա­նակ է ե­ղել: Ու­սումս հե­տա­գա­յում նույն­պես կշա­ րու­նա­կեմ Ե­ՊՀ-ո­ւմ, բայց հա­վա­նա­ բար Սո­ցի­ո­լո­գի­այի ֆա­կուլ­տե­տում՝ «­Կոնֆ­լիկ­տա­բա­նու­թյուն» մա­գիստ­ րո­սա­կան ծրագ­րով: Ա­պա­գա­յում ի­նձ ու­զում եմ տես­նել դի­վա­նա­գի­տու­թյան ո­լոր­տում ­Հե­տաքրքր­վում եմ քա­ղա­քա­կա­ նու­թյամբ: Փոր­ձում եմ Հա­յաս­տա­ նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը վեր­լու­ծել ու հաս­կա­նալ, թե ես ի­նչ ռազ­մա­վա­րու­թյուն կընտ­րե­ի ու ի­նչ կփո­խե­ի: Կոնկ­րետ մեր ե­րկ­րի ար­ տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը ես այլ կերպ եմ պատ­կե­րաց­նում ու կփո­ խե­ի ա­մեն ի­նչ: Մաս­նա­վո­րա­պես Ար­ցա­խյան հիմ­նախնդ­րի դեպ­քում, իմ կար­ծի­քով, հաս­տատ պետք է փո­ խել: Ը­ստ ի­ս՝ մենք սխալ սկզ­բունք­ նե­րի հի­ման վրա ե­նք բա­նակ­ցում: Սկզ­բունք­նե­րը, ո­րոնք հենց սկզ­բում դր­վել են բա­նակ­ցային գոր­ծըն­թա­ցի հիմ­քում, մաս­նա­վո­րա­պես փոխ­զի­ ջում­նե­րը, տա­րած­քային զի­ջում­նե­րը և այլն, պետք է վե­րա­նայ­վեն: Ար­ ցա­խի տա­րած­քային ամ­բող­ջա­կա­ նու­թյան հար­ցում տա­րան­ջա­տու­մը սխալ եմ հա­մա­րում: Ար­ցա­խը մենք պետք է ըն­դու­նենք որ­պես մեկ մի­ աս­նա­կան քա­ղա­քա­կան մի­ա­վոր ու մի­ջազ­գային հան­րու­թյանն էլ պետք է ստի­պենք Ար­ցախն ըն­դու­նել հենց այդ­պի­սին: Պետք է տա­րած­քային ամ­բող­ջա­կա­նու­թյունն ամ­րագ­րենք

ու բա­նակ­ցենք այդ տա­րած­քի քա­ ղա­քա­կան կար­գա­վի­ճա­կի շուրջ: Ես սխալ եմ հա­մա­րում նաև այն, որ շա­ տե­րը գտ­նում են, թե հար­ցը պետք է կար­գա­վոր­վի մեկ պայ­մա­նագ­րով կամ բա­նակ­ցային գոր­ծըն­թա­ցով, ո­րի հիմ­քում մեկ աս­պեկտ է: Պետք է հար­ցը բա­ժա­նել բազ­մա­թիվ մի­ա­վոր­ նե­րի ու կար­գա­վո­րել: 2018 թ.-ին ե­րկ­շա­բա­թյա ո­ւխ­տագնա­ցու­թյան կմեկ­նեմ Ե­րու­սա­ղեմ Մր­ցա­նա­կը սահ­մա­նել է Ա­րա­ րատյան Հայ­րա­պե­տա­կան թե­մը՝ «Ա­մե­նա­խե­լա­ցի» հե­ռուս­տա­նա­ խագ­ծում «Կ­րոն» ան­վա­նա­կար­գում հաղ­թե­լու հա­մար: Ա­ռա­ջին ան­գամ, ե­րբ հե­ռուս­տա­խաղն ան­ցկաց­վեց ու­սա­նող­նե­րի շր­ջա­նում, հա­րա­զատ­ ներս ու ըն­կեր­ներս շատ է­ին հա­ մո­զում, որ ես էլ մաս­նակ­ցեմ, բայց այդ ժա­մա­նակ չցան­կա­ցա: Ե­րկ­ րորդ ան­գամ ար­դեն հա­մոզ­վե­ցի ու ո­րո­շե­ցի ու­ժերս փոր­ձել: Կա­րե­լի է ա­սել՝ հաղ­թե­ցի, քա­նի որ հենց այդ նպա­տա­կով էլ ո­րո­շել է­ի մաս­նակ­ցել մրցույ­թին ու հաղ­թել «Կ­րոն» ան­վա­ նա­կար­գում: Ի­հար­կե, վատ չէր լի­նի, ե­թե ա­վե­լի ա­ռաջ գնայի մր­ցույ­թում, բայց ես գոհ եմ ար­դյունք­նե­րից: Ը­նդ­ հան­րա­պես ի­նչ-որ բա­նի ձգ­տե­լիս և դրան հաս­նե­լու ըն­թաց­քում ես ի­նչ-որ բան սո­վո­րում եմ կամ հաս­կա­նում: Վերջ­նա­կան հաղ­թա­նա­կը գու­ցե ամ­ րապնդում է շատ բա­ներ, բայց դա ա­մե­նա­կար­ևո­րը չէ: Ը­ստ ի­ս՝ հա­ճույք պետք է ստա­նալ հենց ըն­թաց­քից: Մինչ այս հե­ռուս­տա­խա­ղը մր­ցույթ­նե­ րի չեմ մաս­նակ­ցել, բայց մաս­նակ­ցել եմ ա­ռար­կա­յա­կան օ­լիմ­պի­ա­դա­նե­րի, ո­րոնք ա­վե­լի շատ ի­նքդ քեզ ստու­գե­ լու հնա­րա­վո­րու­թյուն են տա­լիս: ­Նա­խա­սի­րու­թյուն­ներս բազ­մա­զան են ու բազ­մա­ժանր ­Սի­րում եմ ֆիլ­մեր նայել, հիմ­նա­ կա­նում պատ­մա­կան կամ դե­տեկ­ տիվ ժան­րում: Գր­քեր կար­դա­լիս էլ հիմ­նա­կա­նում նա­խա­պատ­վու­թյու­նը տա­լիս եմ այդ ժան­րե­րին: Ստեղ­ծա­ գոր­ծու­թյուն­ներ շատ կան, ո­րոն­ցում կու­զե­նայի հայտն­վել, բայց ա­մե­ նա­շա­տը՝ «­Գա­հե­րի տի­րա­կա­լը» («Games of thrones») սե­րի­ա­լում, որ­ պես­զի այդ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մաս­նա­կի­ցը դառ­նայի: Դե­տեկ­տիվ ժան­րի գրող­նե­րից ա­վե­լի շատ սի­րում եմ Ա­գա­թա Քրիս­տի­ին: Ժա­մա­նա­կա­ կից գրող­նե­րից էլ նա­խընտ­րում եմ Դեն Բրաու­նին: Հայ գրա­կա­նու­թյու­ նից Մու­րա­ցա­նին եմ սի­րում: Ա­րա­ բա­կան գրա­կա­նու­թյուն էլ եմ ու­սում­ նա­սի­րում, ճիշտ է, դեռ բնօ­րի­նա­կով չեմ կար­դում, բայց շատ հե­տաքր­քիր է, թե ի­նչ մի­ջոց­նե­րով են կա­րո­ղա­նում սո­ցի­ա­լա­կան տար­բեր խն­դիր­ներ ար­տա­հայ­տել: Ե­րաժշ­տա­կան նա­ խա­սի­րու­թյունս էլ ռոքն է: Հայ­կա­կան ռոք խմ­բե­րից սի­րում եմ «­Դո­րի­անս»ին, ի­սկ հա­մաշ­խար­հային ճա­նա­չում

Արամ Դալլաքյանը

ու­նե­ցող ռոք խմ­բե­րից՝ «Scorpions»ին և «Nirvana»-յին: Ներգ­րավ­ված եմ նաև ներ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան կյան­ քին: Ֆա­կուլ­տե­տային ՈՒ­ԳԸ ան­դամ եմ: Մաս­նակ­ցում եմ սե­մի­նար­նե­րի, հան­դես եմ ե­կել նաև որ­պես սե­մի­նա­ րա­վար: Պատ­րաստ­վում եմ մաս­նակ­ ցել Ե­ՊՀ ՈՒ­ԳԸ տա­րե­կան գի­տա­կան նս­տաշր­ջա­նին ու հան­դես գալ զե­ կուց­մամբ: Հս­տակ սկզ­բունք ու­նեմ. չեմ հա­վա­տում տա­րած­ված կար­գա­խոս­նե­րին Կար­ծում եմ, որ ե­թե մի բա­նի շա­ տերն են հա­վա­տում, ա­պա ի­նչ-որ բան այն չէ: Չու­նեմ կար­գա­խոս­ներ, ո­րոն­ցով ամ­բողջ կյան­քում կա­ռաջ­ նորդ­վեմ: Հե­տաքրք­րու­թյամբ ու­սում­ նա­սի­րում եմ նաև աշ­խար­հի կրոն­նե­ րը: Տա­րած­ված կար­ծի­քին հա­կա­ռակ՝ գտ­նում եմ, որ մեր դա­րում դրանք չեն կորց­րել ի­րենց դե­րը և նույ­նիսկ ա­վե­ լին: Կրոն­նե­րը բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­ րում էլ ծա­ռայել և հի­մա էլ որ­պես քող են ծա­ռա­յում քա­ղա­քա­կան ու տն­տե­ սա­կան խմո­րում­նե­րի հա­մար, և հի­մա էլ մենք պետք է ու­սում­նա­սի­րենք քո­ղի բնույ­թը, որ հաս­կա­նանք ա­վե­լի խոր­ քային հար­ցե­րը: ­Բո­լո­րիս կյան­քում էլ լի­նում են հի­աս­թա­փու­թյուն­ներ...­ Ես շատ հա­ճախ հի­աս­թափ­վում եմ մարդ­կանց ոչ ճիշտ վե­րա­բեր­մուն­ քից: Ես իմ բնա­վո­րու­թյան դրա­կան հատ­կա­նիշ­նե­րից եմ հա­մա­րում այն, որ մի բա­նի վրա շատ չեմ կենտ­րո­ նա­նում: Ե­րբ հի­աս­թափ­վում եմ, այդ զգա­ցու­մը շուտ է ան­ցնում: Ըն­թաց­ քում, այո՛, գու­ցե վե­րա­դառ­նամ այդ հար­ցին, բայց այն ար­դեն ցա­վա­լի չի լի­նի ի­նձ հա­մար ու չի խան­գա­րի իմ ա­ռօ­րյա կյան­քին:­ Ես քայ­լում եմ դե­պի ե­րա­զանքս...­ Ինձ թվում է, որ բո­լորս էլ ու­նենք մեկ նպա­տակ կամ ե­րա­զանք, ո­րի մա­սին չենք բարձ­րա­ձայ­նում: Ե­թե ես էլ պատ­մեմ ե­րա­զան­քիս մա­սին, գու­ցե չկա­տար­վի (ծի­ծա­ղում է): Ես գնում եմ այդ ե­րա­զան­քի հետ­ևից, այ­ սինքն՝ քայ­լում այն ճա­նա­պար­հով, ո­րը կհասց­նի նպա­տա­կա­կե­տին:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

17

| www.ysu.am

«Գ­րա­կա­նու­թյու­նը մար­դուն ա­վե­լի լավ ճա­նա­չե­լու մի­ջոց է...» «Եր­ևա­նի հա­մալ­սա­րան» թեր­թի 2018 թվա­կա­նի ա­ռա­ջին հա­մա­րի «Գր­քա­ սեր» խո­րագ­րի հյուրն է Ե­ՊՀ հայ բա­նա­սի­րու­թյան ֆա­ կուլ­տե­տի Հր. Թամ­րա­զյա­նի ան­վան հայ գրա­կա­նու­թյան ամ­բի­ո­նի ա­սիս­տենտ Ար­շա­ լույս Գալս­տյա­նը: ­Մի­լե­նա Մկրտ­չյան - ­Ձեր սի­րե­լի գրո­ղը...

- ­Շատ եմ սի­րում Վի­լյամ Սա­րո­ յան, ի­նչ­պես նաև Թով­մաս Վուլֆ: Վեր­ջին շր­ջա­նում վե­րըն­թեր­ցում է­ի հենց նրանց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ նե­րը: Այս ան­գամ, գու­ցե տա­րի­քի հետ պայ­մա­նա­վոր­ված, հե­տաքր­քիր հար­ ցադ­րում­ներ նկա­տե­ցի, ո­րոնք ա­ռա­ վել հո­գե­հա­րա­զատ է­ին ի­նձ: Որ­քան էլ զար­մա­նա­լի է, նրանց ստեղ­ծա­ գոր­ծու­թյուն­նե­րում մարդ­կային հո­ գե­բա­նու­թյու­նը շատ ա­վե­լի լավ է բա­ցա­հայտ­վում և ներ­կա­յաց­վում, քան այլ հե­ղի­նակ­նե­րի դեպ­քում: Ե­թե նայենք Վի­լյամ Սա­րո­յա­ նի պատմ­վածք­նե­րից ցան­կա­ցա­ծը, ա­պա կզ­գանք հայ­կա­կան ո­գին և շուն­չը, սա­կայն ի­րա­կա­նու­թյունն այլ է: Եվ գու­ցե հենց դրա­նով է ա­ռանձ­նա­նում ի­նձ հա­մար: Կար­ դա­ցե՛ք Սա­րո­յա­նի ցան­կա­ցած պատմ­վածք և կտես­նեք՝ խո­սում է հայը, բայց խո­սում է Հա­յաս­տա­նից հե­ռու՝ բո­լո­րո­վին այլ մի­ջա­վայ­ րում: Ար­ժե­քա­վոր է ստեղ­ծա­գոր­ծու­ թյան հա­մա­մարդ­կային բնույ­թը, բայց դու՝ որ­պես հայ ըն­թեր­ցող, այն­տեղ հայ­կա­կան ո­գին ես տես­ նում, ին­չը չես կա­րող չարժ­ևո­րել:­ - Ի՞նչն եք կար­ևո­րում գրա­ կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րում: - ­Կար­ևո­րում եմ այն գա­ղա­փա­ րը, ո­րն ըն­թեր­ցո­ղին տա­նում է իր հետ­ևից, մտա­ծե­լու, խոր­հե­լու, ո­րո­ շա­կի վեր­լու­ծու­թյուն ա­նե­լու և ի­նք­ նու­րույն դիր­քո­րո­շում ձևա­վո­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս: - ­Ձեր սի­րե­լի գրա­կան հե­րո­ սը...

- Դպ­րո­ցա­կան տա­րի­նե­րին, ե­րբ կար­դում է­ի Ա­լեք­սանդր Դյու­մա կամ հայ գրա­կա­նու­թյան գոր­ծե­րից, ի­նձ հա­մար ա­ռաջ­նոր­դող հե­րոս­ներ շատ կային: Սա­կայն հի­մա ա­կա­մա մաս­նա­գե­տի հա­յաց­քով եմ դրանց նա­յում և ո­րո­շա­կի թե­րու­թյուն­ներ եմ նկա­տում: Այդ պատ­ճա­ռով ա­ռան­ ձին հե­րո­սի չեմ ա­ռանձ­նաց­նի: Իմ պատ­կե­րաց­մամբ՝ սի­րե­լի գրա­կան հե­րո­սը յու­րա­քան­չյու­րի հա­մար տար­ բեր տա­րի­քում կա­րող է փոխ­վել: Պատ­ճա­ռը թերևս այն է, որ գիրք ըն­թեր­ցե­լիս հե­րո­սի մեջ ո­րո­շա­կի­ ո­րեն տես­նում ես քեզ, ի­սկ դու այդ

պա­հին ձևա­վոր­վում, զար­գա­նում և այն ըն­կա­լում ես ար­դեն տա­րի­քիդ հա­մա­պա­տաս­խան: - Կա՞ մի գրա­կան հե­րոս, ո­րում գտել եք Ձեր կեր­պա­րը:­ - Ե­թե նույ­նիսկ նման բան է լի­ նում, դու խու­սա­փում ես դա խոս­ տո­վա­նե­լուց: Ե­թե դու կար­դում ես կլան­ված, կար­դում ես և քեզ հո­գե­ հա­րա­զատ շատ բա­ներ ես գտ­նում, նշա­նա­կում է, որ ի­նչ-որ մի կեր­պա­ րի մեջ քեզ տես­նում ես, բայց խոս­ տո­վա­նել, որ դու հենց նրա մեջ ես, ապ­րում ես նրա­նով, կար­ծում ե­մ՝ մարդն ան­գամ ի­նքն ի­րեն չի խոս­ տո­վա­նի դա:­ - Ի՞նչ են փո­խել գր­քե­րը Ձեր կյան­քում:­ - Ինձ գր­քե­րը շատ են օգ­նել, որ­ պես­զի հաս­կա­նամ և ճա­նա­չեմ աշ­խար­հը: Օ­րի­նակ՝ Ֆե­ո­դոր Դոս­ տոևս­կու ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­ րը: Դրանք օգ­նում են, որ ճա­նա­չես մար­դուն: Հայ գրա­կա­նու­թյան մեջ էլ պետք է ա­ռանձ­նաց­նեմ. կար­դում ես Զոհ­րապ և տես­նում, թե ի­նչ­պես է նա ճա­նա­չել տա­լիս մար­դուն, մար­ դու հատ­կա­նիշ­նե­րը՝ լա­վը, բա­րին, ա­զն­վու­թյու­նը: Գրա­կա­նու­թյու­նը մար­դուն ա­վե­լի լավ ճա­նա­չե­լու մի­ջոց է, ո­րով­հետև այն, ի­նչ եր­ բեմն մար­դիկ թաքց­նում են, այն, ի­նչ նրանք չեն ու­զում ա­սել բարձ­ րա­ձայն, գրա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­ թյան մեջ շատ լավ բա­ցա­հայտ­վում է, ո­րով­հետև ճշ­մա­րիտ գրո­ղը կա­րող է նաև հա­կադ­րու­թյան մեջ դնել մար­դուն և նրա ներ­քին ես-ը: Մենք ու­նենք այդ­պի­սի բազ­մա­թիվ օ­րի­ նակ­ներ: - Հա­մա­մի՞տ եք այն կար­ծի­քի հետ, որ վատ գր­քեր չկան:­

- Ընդ­հա­նուր առ­մամբ՝ այո՛, հա­մա­միտ եմ: Սա­կայն գու­ցեև կան գր­քեր, ո­րոնք ոչ բո­լո­րին են հա­սու, ի­սկ ե­թե դու հա­սու չես լի­նում այդ գա­ղա­փար­նե­րին, ա­պա այդ գիր­քը դառ­նում է ա­վե­լորդ: Օ­րի­նակ՝ ե­թե ես չեմ հաս­կա­նում աշ­խար­հահըռ­ չակ նկար­չի կտավ­նե­րը, դա բնավ էլ չի նշա­նա­կում, որ նա աշ­խար­ հահռ­չակ չէ: Դա նաև չի նշա­նա­ կում, որ նա պետք է փո­խի իր ո­ճը և սկ­սի նկա­րել այն­պես, որ ես էլ հաս­կա­նամ, կամ բո­լո­րը հաս­կա­ նան: Մեծ հաշ­վով հի­մա շատ բան է տպ­վում, տպ­վում է գրե­թե ա­մեն ի­նչ: Այդ ի­սկ պատ­ճա­ռով վա­խե­նում եմ ա­սել, որ վատ գիրք չկա: Եր­բեմն, ցա­ վոք, պա­տա­հում է:­ - Ո՞ր գր­քերն եք հատ­կա­պես ա­ռանձ­նաց­նում Ձեր գրա­դա­րա­ կում կամ գրա­սե­ղա­նին: - ­Շատ լավ եմ հի­շում, որ ա­ռա­ ջին կր­թա­թո­շա­կովս գնե­ցի Ջո­ վան­նի Բո­կաչ­չոյի «­Դե­կա­մե­րոն»-ը, ո­րը մինչ այ­սօր իմ գրա­դա­րա­նում է: Այդ­պես մինչ հա­մալ­սա­րանն ա­վար­տելս գնում է­ի գր­քեր: Հե­տո ար­ դեն կա­մաց-կա­մաց մե­ծաց­րի գրա­ դա­րանս: Ու­նեմ ար­տա­սահ­մա­նյան ա­ռանձ­նաց­րած գրա­կա­նու­թյուն: Շատ ու­նեմ մաս­նա­գի­տա­կան գրքեր: Նա­խընտ­րե­լի գր­քերս էլ իմ գրա­սե­ղա­ նին են: Օ­րի­նակ՝ Գա­րե­գին Նժդե­ հի գր­քե­րը, ո­րոնք ես կար­դում եմ ոչ թե նրա հա­մար, որ Նժ­դե­հը ե­ղել է մեծ սպա­րա­պետ, այլ պար­զա­պես այն­տեղ կան գա­ղա­փար­ներ, որ մշտա­պես ու­զում ես վե­րըն­թեր­ցել: Նույ­նը վե­րա­բե­րում է նաև Պա­րույր Սևա­կի բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րին: Գրա­սե­ղա­նիս ա­ռանձ­նա­հա­տուկ տեղ ու­նեն նաև Թու­մա­նյա­նի ստեղ­

ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը:­ - Ո՞ր գր­քի սյու­ժե­ում կցան­ կա­նայիք հայտն­վել: - ­Տա­րի­ներ ա­ռաջ շատ է­ի ու­զում լի­նել Վախ­թանգ Ա­նա­նյա­նի «Ս­ևա­ նի ա­փին» և «­Հո­վա­զա­ձո­րի գե­րի­ նե­րը» վե­պե­րի հե­րո­սը: Սա­կայն հի­մա որ­ևէ գր­քի սյու­ժե­ի մեջ լի­նե­լը կնշա­նա­կի փախ­չել այս ի­րա­կա­ նու­թյու­նից, ի­սկ ես այդ­պի­սի բան չեմ ու­զում: Ե­րբ գիրքն ըն­թեր­ցում ես, դու հան­գիստ ես, ա­զատ, դու այդ աշ­խար­հում ես, ի­սկ ե­րբ ծա­լում ես այն, ար­դեն վա­խե­նում ես այդ գա­ղա­փար­նե­րով հետ գալ այս ի­րա­ կա­նու­թյուն: Գր­քի սյու­ժե­ում մնալն ա­վե­լի ռո­ման­տիկ է և հե­քի­ա­թային: - Ձեր կար­դա­ցած գր­քե­րից նշե՛ք որ­ևէ ար­տա­հայ­տու­թյուն, ո­րն ա­ռանձ­նա­կի տպա­վո­րել է Ձեզ: - ­Վի­լյամ Շեքս­պի­րի «...­նա մարդ էր, Հո­րա­ցի­ո՛, մարդ...» տո­ղե­ րը: Կա­ռանձ­նաց­նե­ի նաև Թով­մաս Վուլ­ֆի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան վեր­նա­ գի­րը՝ «­Նայի՛ր տա­նը քո, հրեշ­տա՛կ»: Հար­մար ա­ռի­թի դեպ­քում սի­րում եմ դրանք կրկ­նել:­ - Ինչ­պի­սի՞ն կլի­նի աշ­ խարհն ա­ռանց գր­քե­րի: - ­Չեմ պատ­կե­րաց­նում: Ե­րբևէ չի կա­րող այդ­պի­սի բան լի­նել, քա­նի որ գիրքն ի­նք­նին աշ­խարհ է: Է­լեկտ­րո­նային լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը, քա­ղա­քակր­թու­թյան զար­գա­ցու­մը, միև­նույնն է, չեն կա­րող փո­խա­րի­ նել գր­քին: Գիրքն ին­քը կեն­դա­նի օր­գա­նիզմ է, ո­րի հետ դու պետք է կեն­դա­նի շփ­վես, տե­ղա­փոխ­ վես այլ ի­րա­կա­նու­թյուն: Ա­ռանց գր­քե­րի, ը­ստ իս, շատ ձանձ­րա­լի կլի­ ներ: Ես միշտ իմ ու­սա­նող­նե­րին խոր­հուրդ եմ տա­լիս, որ հենց հոգ­ նեն հե­ռուս­տա­ցույ­ցից, ի­րա­կա­նու­ թյու­նից, հոգ­սե­րից և ցան­կա­նան մի պահ վե­րա­նալ այդ ա­մե­նից, գիրք կար­դան: Երբ հե­ռուս­տա­ցույց ես դի­տում կամ թեր­թում ես օր­վա լու­րե­րը, ա­ռա­ջա­նում են ի­րա­րա­մերժ տար­բեր զգա­ցում­ներ՝ զայ­րա­նում ես, պոռթ­ կում ես, հու­սա­հատ­վում ես: Ըն­ թեր­ցա­նու­թյան դեպ­քում սկ­սում ես մտա­ծել, ապ­րում ես հե­րոս­նե­րի հետ: Գր­քե­րի հե­րոս­ներն այլ աշ­խար­հում են, ո­րում և դու ես հայտն­վում: - ­Վեր­ջա­բա­նի փո­խա­րեն...

- Կ­ցան­կա­նայի, որ գրող­նե­ րի պատ­կե­րած դրա­կան հե­րոս­նե­րը շատ լի­նեն մեր կյան­քում: Շատ լի­ նեն այն հե­րոս­նե­րը, ո­րոնք կկա­րո­ ղա­նային կյան­քում դրա­կան բա­րե­ փո­խում­ներ ա­նել: Եվ վեր­ջա­պես շատ լի­նեն այն գրա­կան հե­րոս­նե­րը, ո­րոնք մեր ե­րե­խա­նե­րին, պա­տա­նի­ նե­րին, ե­րի­տա­սարդ­նե­րին կտային ա­վե­լի շատ ե­րա­զե­լու և մտա­ծե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն:

18

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

«Ս­տեղ­ծա­գոր­ծել նշա­նա­կում է բո­լոր աշխարհ­նե­րից դուրս ու­նե­նալ քո աշ­խար­հը...» ­ ա­յա­նե Թադ­ևո­սյա­նը Գ սո­վո­րում է ԵՊՀ մի­ջազ­ գային հա­րա­բե­րու­թյուն­ նե­րի ֆա­կուլ­տե­տի 4-րդ կուր­սում, բայց ինչ­պես ինքն է ասում, հա­մալ­սա­ րանն իր հա­մար սկս­վում և ավարտ­վում է Մշա­կույ­թի կենտ­րո­նով, որ­տեղ մե­ ներգ­չու­հի է ու հան­դես է գա­լիս հե­ղի­նա­կային եր­գե­ րով: Բա­ցի երաժշ­տու­թյու­ նից՝ Գա­յա­նեն հե­ղի­նակ է նաև չա­փա­ծո և ար­ձակ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի, որոնք, իր իսկ հա­վաստ­ մամբ, ծն­վում են առանց մտա­ծե­լու: Գա­յա­նեի հետ զրու­ցել ենք նրա ստեղ­ ծա­գոր­ծա­կան աշ­խար­հի, ան­ցած ճա­նա­պար­հի ու ձեռք­բե­րում­նե­րի մա­սին: Ք­նար Մի­սա­կյան - Գա­յա­նե՛, ինչ­պե՞ս մուտք գոր­ծե­ցիք ստեղ­ծա­գոր­ծա­ կան աշ­խարհ: - Այն­պես, ինչ­պես ­լույս աշ­ խարհ եկա՝ պա­տա­հա­կան, առանց ավե­լորդ աղ­մու­կի։ Գու­ ցե ստեղ­ծա­գոր­ծե­լուս միակ պատ­ճա­ռը ծու­լու­թյունս էր. հի­ շում եմ՝ դաշ­նա­մու­րի դա­սե­րին նո­տա­նե­րը չկար­դա­լու հա­մար ինքս էի շա­րու­նա­կու­թյու­նը հո­ րի­նում։ Ինձ հա­մար հա­զար ան­ գամ ավե­լի հեշտ էր նո­րը ստեղ­ ծել, քան սո­վո­րել ար­դեն իսկ եղա­ծը։ Նո­տա­ներ հի­մա էլ չեմ սի­րում. դրանք տա­քուկ տե­ղա­ վոր­վում են իրենց թղ­թե տնակ­ նե­րում և մեզ թե­լադ­րում՝ ինչ­պես պետք է ճիշտ նվա­գել։ Ութ տա­րե­կա­նում գրածս առա­ջին եր­գը սո­ված գայ­լի և վախ­վո­րած նա­պաս­տա­կի մա­ սին էր, որը վեր­ջում գայ­լի բա­ժին է դառ­նում։ Հե­տաքրք­րա­կանն այն է, որ իմ կար­ծի­քով՝ դրա­նից ավե­լի լավ ավարտ չէի էլ կա­րող մտա­ծել։ Չէ՞ որ գայլն ար­դեն կուշտ է։ Ես էլ չգի­տեմ՝ որ­տե­ղից ութ տա­րե­կան երե­խային այդ­ պի­սի «մտ­քի թռիչք»։ - Կպատ­մե՞ք Ձեր ան­ցած ճա­նա­պար­հի ու ձեռք­բե­ րում­նե­րի մա­սին: - Որ­պես ստեղ­ծա­գոր­ծող՝ առա­ջին հա­ջո­ղու­թյունն ար­ձա­ նագ­րել եմ դպ­րո­ցա­կան տա­րի­ նե­րին, երբ Պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյան նա­խա­ձեռ­ նու­թյամբ կազ­մա­կերպ­վեց «Հա­ վա­տո՛ւմ եմ քեզ, զին­վո՛ր» շա­ րադ­րու­թյան մր­ցույ­թը։ Ի զար­ մանս ինձ՝ ճա­նաչ­վե­ցի հաղ­թող­ նե­րից մե­կը։ Շա­րադ­րու­թյունն էլ տպագր­վեց «Կան­թեղ» թեր­ թում։ Ստեղ­ծա­գոր­ծող մար­դուն թևեր են հար­կա­վոր, որոն­ցից ես

զուրկ եմ եղել մինչ այն պա­հը, երբ Արծ­վիկ Քո­չա­րյա­նի ղե­կա­ վա­րու­թյամբ ստեղծ­վեց «Բա­ զի­լիկ» երաժշ­տա­կան խում­բը։ Վեր­ջինս թույլ էր տա­լիս ինք­ նու­րույն գոր­ծի­քա­վո­րել եր­գերս. գրում էի ջու­թա­կի, դաշ­նա­մու­ րի, կի­թա­ռի պար­տիաներ։ Հե­տո եր­գերս դարձ­նում էի երկ­ձայն, եռա­ձայն։ Լու­սա­հո­գի Արծ­վիկ Քո­չա­րյանն ինձ թթ­վա­ծին նե­ րար­կեց, որ շնչեի։ Մինչև հի­մա աչ­քե­րիս առաջ է այն պա­հը, երբ գո­հու­նա­կու­թյան ժպի­տը դեմ­ քին՝ կրկ­նում էր «ճու­տոն դառ­ նալ կոմ­պո­զի­տոր» հայտ­նի ար­ տա­հայ­տու­թյունն ու քթի տակ ծի­ծա­ղում։ Հի­մա եր­ևի ժպ­տում է երկն­քից... Ես սո­վո­րում եմ Մի­ջազ­ գային հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ֆա­կուլ­տե­տում, սա­կայն հա­մալ­ սա­րանն ինձ հա­մար սկս­վում և ավարտ­վում է ԵՊՀ մշա­կույ­թի կենտ­րո­նով։ Այդ­տեղ կա մե­կը, ով ար­դեն չորս տա­րի է՝ թռ­չե­լու ար­վեստն է ինձ սո­վո­րեց­նում։ Խոսքն իմ թան­կա­գին Կա­րի­նե Դավ­թյա­նի մա­սին է։ Մե­կը, ով կող­քիս է եղել թե՛ ու­րա­խու­թյան և թե՛ հիաս­թա­փու­թյուն­նե­րի պա­ հե­րին։ 2016 թ.-ի սեպ­տեմ­բե­րին տե­ ղի ու­նե­ցած «Ան­կա­խու­թյան սերն­դի ձայ­նը» հե­ղի­նա­կային եր­գի մր­ցույթ-փա­ռա­տո­նին հե­ ղի­նա­կածս «Ք­նի՛ր, սի՛րտ իմ» եր­գը Հա­յաս­տա­նի կոմ­պո­զի­ տոր­նե­րի միու­թյան նա­խա­գահ Արամ Սա­թյա­նի կող­մից ճա­նաչ­ վեց լա­վա­գույն զու­գերգ: Ի դեպ, այս տա­րի տե­ղի կու­նե­նա մեր հե­ղի­նա­կային եր­գա­րա­նի շնոր­ հան­դե­սը։ 2017 թ.-ի­ն ՀՀ Սփյուռ­քի նա­

խա­րա­րու­թյան և ԵՊՀ­-ի հո­վա­նու ներ­քո տե­ղի ու­նե­ցավ իմ, Գաբ­ րիել Փա­նո­սյա­նի և Մե­րի Բա­ դա­լյա­նի հե­ղի­նա­կած «Լույ­սը խա­վա­րում» գր­քի շնոր­հան­դե­սը։ Գր­քում ընդ­գրկ­ված է չա­փա­ծո և ար­ձակ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ նե­րիս մի մա­սը։ Լու­սան­կա­րիչ Գաբ­րիել Փա­նո­սյա­նի հետ ես և ըն­կե­րու­հիս՝ Մե­րին, հենց հա­ մալ­սա­րա­նում ենք ծա­նո­թա­ցել՝ նրա ցու­ցա­հան­դես­նե­րից մե­կի ժա­մա­նակ։ Այն­պես էինք տպա­ վոր­վել նրա լու­սան­կար­նե­րով, որ սկ­սե­ցինք մեր տպա­վո­րու­թյուն­ նե­րը հանձ­նել թղ­թին։ Գաբ­րիել ամոն (հո­րեղ­բայր է նշա­նա­կում. այդ­պես ենք դի­մում նրան) ինձ սո­վո­րեց­րեց, որ լույս և արև տես­ նե­լու հա­մար ամեն­ևին էլ պար­ տա­դիր չէ ցե­րեկ փնտ­րել, քա­նի որ դրանք իրա­կա­նում մեր հո­գի­ նե­րում են։ Մշա­կույ­թի կենտ­րո­նի հա­մերգ­նե­րին սկ­սե­ցի հան­դես գալ իմ հե­ղի­նա­կային եր­գե­րով, ին­չը նույն­պես մեծ ձեռք­բե­րում եմ հա­մա­րում։ - Ի՞նչ է նշա­նա­կում ստեղ­ ծա­գոր­ծել: Արդյո՞ք ս տ ե ղ ­ծ ա ­գ ո ր ­ծ ա ­կ ա ն­ աշ­խա­տանք­նե­րի հիմ­քում հե­ ղի­նա­կի սիրտն ու հո­գին են: - Ստեղ­ծա­գոր­ծել նշա­նա­կում է բո­լոր աշ­խարհ­նե­րից դուրս ու­ նե­նալ քո աշ­խար­հը, որ­տեղ ինքդ քեզ հետ ան­կեղ­ծա­նա­լու, ինքդ քո ըն­կերն ու թշ­նա­մին դառ­նա­ լու, քեզ ատողն ու քեզ սի­րո­ղը լի­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­ նաս։ Չ­գի­տեմ՝ լավ է, թե վատ, բայց ես եր­բեք մտա­ծե­լով չեմ ստեղ­ծա­գոր­ծել։ Ստեղ­ծա­գոր­ծե­ լիս աչ­քերս գրե­թե միշտ թաց են եղել։ Ես ապ­րում եմ ստեղծ­ված

ցան­կա­ցած հն­չյու­նի հետ։ Տաս­ նի­նը տա­րե­կա­նից բո­լոր եր­գե­ րիս բա­ռերն ու մե­ղե­դի­նե­րը երա­ զումս եմ տես­նում ու լսում։ ­Հի­շում եմ՝ մի ան­գամ էլ գի­ շեր­վա 3-ին «շաշ Կա­րոն, լիրբ Ծա­ղոն ու ար­դար դա­տա­վորն» էին ինձ հյուր եկել։ Ստի­պում էին իրենց գրի առ­նել թղ­թի վրա, քա­նի դեռ չեմ մո­ռա­ցել։ Ու այդ­ պես էլ խինդ ու ծի­ծա­ղով չոր­սով լու­սաց­րինք։ Հա­ջորդ օրն ար­դեն գր­վել էր «Ա՜յ քեզ ար­դար դա­ տա­վոր» բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­ նը։ Իմ հե­րոս­ներն ապ­րում են, նրանք իրա­կան են, որով­հետև նրանց սիրտ ու հո­գի են նե­րարկ­ վել։ - Ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու շնոր­հը պե՞տք է զար­գաց­նել, և եթե այո՛, ապա ինչ­պե՞ս: - Ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու շնոր­ հը երե­խայի նման է. պետք է խնամ­քով մե­ծաց­նես ու լավ դաս­տիարա­կես, որ­պես­զի ար­ ժեք ներ­կա­յաց­նի, հա­կա­ռակ դեպ­քում պետք է գլ­խա­ցա­վանք դառ­նա շր­ջա­պա­տի և առա­ջին հեր­թին քեզ հա­մար։ Ստեղ­ծա­ գոր­ծե­լու շնոր­հը զար­գաց­նե­լու հա­մար կյան­քը կար­դա­ցող աչ­ քեր են պետք: - Կա՞ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն, որն առանձ­նա­հա­տուկ է Ձեզ հա­մար: - Բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րիցս մե­կը՝ «Ես­-ը չկորց­նե­լու մի բա­ նաձև», գրել եմ այն ժա­մա­նակ, երբ ապ­րելն այլևս անի­մաստ էր դար­ձել ինձ հա­մար։ Այն­պես ստաց­վեց, որ գրե­լուց հե­տո հաս­ կա­ցա, որ «ա­պա­քին­վել եմ»։ ­Վեր­ջերս այդ բա­նաս­տեղ­ ծու­թյու­նը մեծ ար­ձա­գանք ստա­ ցավ հա­մա­ցան­ցում, նույ­նիսկ ֆեյս­բու­քյան գրա­կան կայ­քե­րից մե­կը խնամ­քով կտ­րել էր ավե­ լորդ թվա­ցող անուն­-ազ­գա­նունս և հրա­պա­րա­կել։­ Ինչ վե­րա­բե­րում է եր­գե­րիս, ապա նրան­ցից յու­րա­քան­չյուրն իր հաս­ցեն, պատ­մու­թյունն ու մու­սան ու­նի։ Դրա հա­մար էլ ոչ մի երգ չեմ առանձ­նաց­նի։ - Ինչ­պե՞ս եք ար­ձա­գան­քում քն­ն ա­դ ա­տ ու­թ յուն­ն ե­ր ին: Կա՞ն հե­ղի­նա­կու­թյուն­ներ, որոնց կար­ծիք­նե­րը և գնա­ հա­տա­կան­նե­րը կար­ևոր են Ձեզ հա­մար: - Եթե մի օր ինձ ասեն, որ ստեղ­ծածս աղբ է, կո­րո­շեմ այլևս չս­տեղ­ծա­գոր­ծել, բայց խոս­ տումս միայն մեկ ժամ կպա­հեմ։ Ինձ հա­մար կար­ևոր են բո­լո­րի կար­ծիք­նե­րը՝ լուրջ մաս­նա­գե­ տից մինչև ինչ­-որ գու­մար հա­ վա­քո­ղը։ ­Հե­տաքր­քիր է, բայց մինչ օրս որ­ևէ լուրջ քն­նա­դա­տու­թյան չեմ ար­ժա­նա­ցել։ Առա­ջին հեր­թին կար­ևոր են մայ­րի­կիս ու քրոջս կար­ծիք­նե­րը։ Ըն­կեր­ներս ան­ գիր գի­տեն բո­լոր եր­գերս։ Ասում են՝ դժ­վար պա­հե­րին լսում ու

հանգս­տա­նում են։ Վեր­ջերս էլ ազ­գու­թյամբ գեր­մա­նա­ցի մի աղ­ջիկ այն­քան էր հա­վա­նել եր­ գե­րիցս մե­կը, որ հա­մերգ­նե­րից մե­կի ժա­մա­նակ խնդ­րեց եր­գել։ Դա ամե­նաար­ժե­քա­վոր գնա­հա­ տա­կանն է ինձ հա­մար։ Ի՞նչ բար­դու­թյուն­ներ կամ դժ­վա­րու­թյուն­ներ են ի հայտ գա­լիս ստեղ­ծա­ գոր­ծե­լու ըն­թաց­քում: Ինչ­ պե՞ս եք դրանք հաղ­թա­հա­ րում: - Ներ­կա­յումս հա­մալ­սա­րա­ նին նվիր­ված հե­ղի­նա­կային եր­գի մր­ցույ­թի հա­մար երգ եմ գրում։ Միակ դժ­վա­րու­թյու­նը, որ առա­ջա­ցավ, առնչ­վում էր բա­ռե­ րին։ Մտա­ծում էի՝ եթե կրկն­վող և ծեծ­ված տո­ղեր պետք է լի­ նեն, լավ է՝ չգր­վի։ Չորս ամ­սում վեր­ջա­պես գրե­ցի։ Գր­վել է երգ­ չախմ­բի հա­մար։ Հու­սամ՝ ար­ դյուն­քը լավ կլի­նի։ ­Չա­փա­զանց վատ է, երբ այդ դժ­վա­րու­թյուն­ներն ու բար­դու­ թյուն­նե­րը մարդ­կանց տես­քով են գա­լիս։ Մյուս դեպ­քե­րում հենց ստեղ­ծա­գոր­ծե­լով եմ պայ­քա­ րում դժ­վա­րու­թյուն­նե­րի և բար­ դու­թյուն­նե­րի դեմ։ - Ի՞նչ խոր­հուրդ կտաք նրանց, ով­քեր նույն­պես ցան­ կա­նում են ստեղ­ծա­գոր­ծել: - Բա՛րև ձեզ, սի­րե­լի՛ ճա­ ղատ­ներ, ցմ­փոր­ներ, կո­լոտ­ներ, բոյով­ներ և այլք։ Եթե դուք ու­զում եք ստեղ­ծա­գոր­ծել, ապա ես ձեզ չեմ ասի՝ ամեն ինչ լավ է լի­նե­լու, որով­հետև սո­վո­րա­բար այդ նա­ խա­դա­սու­թյու­նից հե­տո ոչինչ էլ չի լի­նում։­ Ա­ռա­ջին հեր­թին դուք պար­ տա­վոր եք ձեզ սի­րել այն­պի­սին, ինչ­պի­սին որ կաք՝ առա­վե­լու­ թյուն դարձ­նե­լով ձեր բո­լոր թե­ րու­թյուն­նե­րը։ Երբ սկ­սեք ձեզ սի­րել, կսկ­սեք սի­րել նաև մարդ­ կանց, իսկ երբ ճա­նա­չեք աշ­ խար­հը, ամեն տա­րօ­րի­նակ բան գրի՛ առեք։ Գրե՛ք ձեր չս­տաց­ված առա­ջին սի­րո, հար­ևան Ցո­ղի­կի մեծ քթի, կեղ­տոտ փո­ղոց­նե­րի, ձեզ շու­տա­փույթ ամուս­նաց­ նել ցան­կա­ցող բա­րե­կամ­նե­րի և ձեր բարդ բնա­վո­րու­թյան մա­ սին։ Նշա­նա­կու­թյուն չու­նի՝ ինչ կգ­րեք, բայց ես խոս­տա­նում եմ լի­նել այն առա­ջի­նը, ով կկար­դա նույ­նիսկ ամե­նաան­հաս­կա­նա­լի ձե­ռագ­րե­րը։ Ն­վա­գե՜ք, շա՜տ նվա­գեք, բայց՝ ձեր մե­ղե­դի­նե­րը։ Մի՛ գո­ ղա­ցեք ու­րի­շի բա­ռերն ու նո­տա­ նե­րը, որով­հետև գրա­գո­ղու­թյու­նը քո իսկ ան­ձի նկատ­մամբ ամե­ նազզվե­լի խար­դա­խու­թյունն է։ Ես չեմ ասում՝ լավ կլի­նի, բայց դրա փո­խա­րեն ասում եմ, որ ան­հնա­րին ոչինչ չկա, որ սե­ փա­կան ու­ժե­րի նկատ­մամբ հա­ վա­տը կա­րող է մկ­րա­տի պես կտրել ան­հնա­րի­նի պոչն ու դարձ­նել հնա­րա­վո­րի ստ­րու­կը։ Լա՜վ մնա­ցեք...

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

19

| www.ysu.am

Ժայ­ռա­մագլ­ցու­մը զար­գաց­նում է մար­մինն ու միտ­քը Ե­թե ու­զում եք փոր­ձել ձեր ու­ժե­րը և բարձ­րա­ նալ ժայ­ռա­մագլց­ման հա­տուկ պա­տը, մար­ զա­դահ­լի­ճում ա­ռա­ջի­ նը, որ պետք է ա­նեք, նա­խա­վար­ժանքն է: Այ­նու­հետև մարզ­չի օգ­ նու­թյամբ հագ­նում եք հա­տուկ ժայ­ռա­մագըլց­ ման հա­մար նա­խա­տես­ ված գո­տին, ամ­րաց­նում եք կա­պե­րը, ձեռ­քե­րի ա­փե­րին քսում եք հա­ տուկ նյութ՝ մագ­նե­զի­ում (որ­պես­զի ձեռ­քե­րը չսա­ հեն), լսում եք մարզ­չի ցու­ցում­նե­րը և ո­ղջ ու­ ժերն ու միտ­քը կենտ­րո­ նաց­նում եք ճիշտ դիր­ քեր ը­նտ­րե­լու և ա­մե­նա­ բարձր կե­տին հաս­նե­լու վրա... ­Մի­լե­նա Մկրտ­չյան ­ ենց նշ­ված հրա­հանգ­նե­ Հ րով են ա­ռաջ­նորդ­վում Ե­ՊՀ ժայ­ռա­մագլց­ման «Ա­պա­ ռաժ» խմ­բա­կի մար­զիկ­նե­րը: Ե­ՊՀ ֆի­զի­կայի ֆա­կուլ­տե­տի 4-րդ կուր­սի ու­սա­նող Սար­գիս Վար­դե­րե­սյա­նը հենց մարզ­ ման պա­հին մեզ ման­րա­մասն պատ­մում էր այդ ա­մե­նի մա­ սին՝ կար­ևո­րե­լով ան­վտան­ գու­թյան կա­նոն­նե­րը, ո­րոնց ա­ռանձ­նա­կի ու­շադ­րու­թյուն են հատ­կաց­նում մար­զում­նե­րի ըն­թաց­քում: Սար­գի­սը խմբա­ կում սկ­սել է մարզ­վել հենց հիմ­ նադր­ման պա­հից և տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում հմ­տա­նա­լով՝ ար­ դեն խմ­բա­կի նոր ան­դամ­նե­ րին որ­պես ա­վագ ըն­կեր սի­րով օգ­նում է իր խոր­հուրդ­նե­րով ու փոր­ձով: «­Բազ­մա­թիվ մագլ­ցող­նե­րի սխալն այն է, որ բարձ­րա­նա­լու ըն­թաց­քում ո­ղջ ծան­րու­թյու­նը կենտ­րո­նաց­նում են ձեռ­քե­րի վրա, ար­դյուն­քում ա­ռա­ջա­նում է դող: Դժ­վա­րա­նում են այն­ քան ժա­մա­նակ, մինչև սո­վո­ րում են հեն­վել ոտ­քե­րի վրա: Մի քա­նի պա­րապ­մունք հե­տո ար­դեն կա­րո­ղա­նում են լավ մագլ­ցել: Մագլ­ցե­լիս մեծ է­ներ­ գի­ա ե­նք վատ­նում, բայց ե­թե սի­րով ես դա ա­նում, չես հոգ­ նում և կա­րող ես օր­վա ըն­թաց­ քում մի քա­նի ան­գամ բարձ­րա­ նալ»,- նշում է Սար­գիս Վար­դե­ րե­սյա­նը: Վե­րա­նո­րո­գու­մից հե­տո Ե­ՊՀ մար­զա­դահ­լի­ճը հա­մալր­վեց ժայ­ռա­մագլց­ման պա­ տով: Այն Ե­ՊՀ ու­սա­նող­նե­րին

«­Ֆի­զի­կա­կան դաս­տի­ա­րա­կու­ թյուն» ա­ռար­կայի շր­ջա­նա­կում նաև ժայ­ռա­մագլց­ման գոր­ծում հմ­տա­նա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն ըն­ձե­ռեց: Տաս­նյակ ու­սա­նող­ ներ ան­դա­մագր­վում և մաս­ նակ­ցում են Ե­ՊՀ սպոր­տային ժայ­ռա­մագլց­ման ա­կում­բում ի­րա­կա­նաց­վող մար­զում­նե­րին: Ժայ­ռա­մագլց­ման պա­տը կա­ ռուց­վել է Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տու­թյան ալ­պի­նիզ­ մի ֆե­դե­րա­ցի­այի հետ հա­մա­ գոր­ծակ­ցու­թյան շր­ջա­նա­կում: Այն հա­մա­պա­տաս­խա­նում է մի­ջազ­գային չա­փա­նիշ­նե­րին: Ժայ­ռա­մագլ­ցու­մը մար­ զաձև է, ո­րով ա­ռանց տա­րի­ քային սահ­մա­նա­փակ­ման զբաղ­վում են և՛ աղ­ջիկ­նե­րը, և՛ տղա­նե­րը: Ա­նհ­րա­ժեշտ է մի­այն ֆի­զի­կա­կան ո­րո­շա­կի պատ­րաստ­վա­ծու­թյուն և բար­ ձունք­ներ նվա­ճե­լու ցան­կու­ թյուն:­ ԵՊՀ ժայ­ռա­մագլց­ման «Ա­պա­ռաժ» խմ­բա­կում է մարզ­վում նաև Ե­ՊՀ ռո­մա­ նա­գեր­մա­նա­կան բա­նա­սի­ րու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի 2-րդ կուր­սի ու­սա­նո­ղու­հի Մա­րի­ա Վար­դա­նյա­նը, ով նախ­կի­նում զբաղ­վում էր պա­րար­վես­տով: Սա­կայն, ե­րբ ըն­կեր­նե­րը պատ­ մում են Ե­ՊՀ ժայ­ռա­մագլց­ման խմ­բա­կում ի­րենց մար­զում­նե­րի մա­սին և խոր­հուրդ են տա­լիս մի­ա­նալ, նա նույն­պես ո­րո­շում է ան­դա­մակ­ցել: Շուրջ հինգ ա­միս է, ի­նչ Մա­րի­ան մաս­նակ­ ցում է ժայ­ռա­մագլց­ման մար­ զում­նե­րին: Նա պատ­մում է, որ ոչ մի­այն ար­դա­րա­ցել են իր

սպա­սե­լիք­նե­րը, այլև այն­քան հո­գե­հա­րա­զատ են դար­ձել մար­զաձ­ևը, մի­ջա­վայ­րը, մար­ զիչն ու խմ­բա­կի ըն­կեր­նե­րը, որ ոչ մի մար­զում բաց չի թող­նում: Մեզ հետ զրույ­ցում Մա­րի­ա Վար­դա­նյա­նը ոգ­ևո­րու­թյամբ մարզ­չի խոսքն է մեջ­բե­րում, ո­րը հա­ճախ է կրկ­նում. «­Ժայ­ ռա­մագլցումն ա­սես կախ­վա­ ծու­թյուն լի­նի. մեկ ան­գամ բարձ­րա­նում ես, և վերջ, էլ չես կա­րո­ղա­նում կտր­վել, ու­զում ես ա­վե­լի բարձ­րա­նալ և հաս­նել նո­րա­նոր վե­րելք­նե­րի»: ­Բա­վա­կա­նա­չափ ո­ւժ, ֆի­ զի­կա­կան պատ­րաստ­վա­ծու­ թյուն, ճկու­նու­թյուն, դի­մաց­ կու­նու­թյուն, հա­վա­սա­րակշ­ռու­ թյուն և կա­յու­նու­թյուն ու­նե­նա­ լուց զատ՝ ժայ­ռա­մագլց­մամբ զբաղ­վող­նե­րը պետք է նաև հո­գե­բա­նո­րեն նա­խա­պատ­ րաստ­վեն, լի­նեն ու­ժեղ կամ­քի տեր և ճկուն մտա­ծո­ղու­թյան շնոր­հիվ գտ­նեն ա­ռա­վել հար­ մար տար­բե­րակ­ներ և հնարք­ ներ՝ քայլ առ քայլ նպա­տա­կա­ կե­տին հաս­նե­լու հա­մար: «­Մինչ խմ­բակ հա­ճա­խե­լը բարձ­րու­թյու­նից վա­խե­նում է­ի, ի­սկ հի­մա դա հաղ­թա­հա­րել եմ: Բարձ­րա­նում եմ 12 մետ­րա­նոց պա­տը և վեր­ևից հան­գիստ նա­ յում եմ ներքև: Հույսդ դնում ես ներք­ևում կանգ­նած ըն­կե­րոջդ վրա: Չնա­յած դեռ հաշ­ված ա­միս­ներ եմ զբաղ­վում ժայ­ռա­ մագլց­մամբ, բայց կա­րող եմ ա­սել, որ այն շատ բան է փո­ խել իմ կյան­քում: Ես ար­դեն ապ­րում եմ ժայ­ռա­մագլցմամբ, այն ա­մեն ի­նչ է դար­ձել ի­նձ

հա­մար: Ո­ւս­ման հե­տա­ գա 2 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում միանշա­նակ շա­րու­նա­կե­լու եմ մար­զում­նե­րը, ի­սկ հե­տո ժա­ մա­նա­կը ցույց կտա»,- ա­սում է Մա­րի­ա Վար­դա­նյա­նը:­ Ալ­պի­նիզ­մի և լեռ­նային տու­րիզ­մի հայ­կա­կան ֆե­դե­ րա­ցի­այի վար­չու­թյան ան­դամ, Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան Հան­րա­ պե­տու­թյան ալ­պի­նիզ­մի ֆե­դե­ րա­ցի­այի նա­խա­գա­հի խորհըր­ դա­կան Սու­րեն Ստե­փա­նյա­նը Ե­ՊՀ ժայ­ռա­մագլց­ման «Ա­պա­ ռաժ» խմ­բա­կի մար­զիչն է: Նա նշում է, որ խմ­բա­կի «Ա­պա­ ռաժ» ան­վա­նու­մը ո­րոշ­վել է Ե­ՊՀ ռեկ­տոր Ա­րամ Սի­մո­նյա­ նի հետ խորհր­դակ­ցու­թյուն­նե­ րի ար­դյուն­քում, քա­նի որ այն և՛ հայ­կա­կան է, և՛ գե­ղե­ցիկ է հն­չում: Խմ­բա­կի ան­դամ­նե­րը պար­ բե­րա­բար մար­զում­ներ են ան­ցկաց­նում նաև բնու­թյան գրկում: Որ­քան էլ տար­բեր վար­ժու­թյուն­ներ են կա­տա­րում մար­զա­դահ­լի­ճում, այ­նուա­ մե­նայ­նիվ ու­սա­նող­նե­րը մեծ բա­վա­կա­նու­թյուն են ստա­նում ի­րա­կան ժայռ մագլ­ցե­լու ժա­ մա­նակ: «­Սա այն մար­զաձևն է, ո­րի պա­րապ­մունք­նե­րի ժա­մա­նակ աշ­խա­տում են մարմ­նի բո­լոր մկան­նե­րը՝ պա­րա­նո­ցից մինչև մատ­ներ: Այս սպոր­տաձևն ու­նի ևս մեկ յու­րա­հատ­կու­ թյուն՝ մագլ­ցե­լիս մե­կը մյու­սին է վս­տա­հում իր կյան­քը: Ա­սես թի­մային ըն­տա­նիք լի­նենք, հա­րա­զատ մթ­նո­լորտ է մեր թի­մում»,- նշում է Սու­րեն Ստե­

փա­նյա­նը:­ ԵՊՀ ու­սա­նող­նե­րի՝ Ար­ցախ կա­տա­րած այ­ցե­լու­թյուն­նե­ րից մե­կին մաս­նակ­ցել են նաև «Ա­պա­ռաժ» խմ­բա­կի ան­դամ­ նե­րը, ով­քեր եր­կօ­րյա ծրագ­րի ըն­թաց­քում ժայ­ռա­մագլց­ման մար­զում­ներ են ի­րա­կա­նաց­րել ար­ցախ­ցի ե­րի­տա­սարդ­նե­րի հետ: Նա­խա­տես­վում է շա­րու­ նա­կել հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը և Ար­ցա­խում այլ մի­ջո­ցա­ռում­ ներ ևս ի­րա­կա­նաց­նել: ­Խո­սե­լով հե­տա­գա ծրագրե­ րի մա­սին՝ մար­զի­չը նշում է, որ հե­տաքր­քիր գա­ղա­փար­ ներ կան, օ­րի­նակ՝ սառ­ցա­ մագլց­ման մար­զում­ներ ի­րա­ կա­նաց­նե­լը: Շա­րու­նակ­վում է նաև հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը Ի­րա­նի Ալ­պի­նիզ­մի ֆե­դե­րա­ ցի­այի հետ: Ի­րա­նում ա­մեն տա­րի՝ օ­գոս­տո­սին, կա­յա­նում են Հա­մա­հայ­կա­կան մար­զա­ կան խա­ղեր: Մար­զի­չը նշում է՝ հրա­վերն ար­դեն ստա­ցել են և պատ­րաստ­վում են հա­վուր պատ­շա­ճի ներ­կա­յա­նալ: Հ.Գ: Ի դեպ, մոտ մեկ տա­րի է, ի­նչ Ե­ՊՀ-ո­ւմ հիմ­նադր­վել է նաև Ալ­պի­նիզ­մի և ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ­նե­րի ա­կում­բը: Այն ե­րի­տա­սարդ­նե­րի շր­ջա­նում նույն­պես զար­գաց­նում է լեռ­ նագ­նա­ցու­թյան հմ­տու­թյուն­նե­ րը և ա­վե­լի խո­րաց­ված դասըն­թաց­նե­րի մի­ջո­ցով օգ­նում է հաս­կա­նալ, թե լեռ­նագ­նա­ցու­ թյունն ի­նչ կար­ևոր դեր է խա­ ղում փր­կա­րա­րու­թյան կամ ար­տա­կարգ ի­րա­վի­ճակ­նե­րի ժա­մա­նակ:

20

Հունվար, 2018

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

àõëáõÙݳ·Çï³Ï³Ý Ë׳Ýϳñ Աշ­խար­հի ա­մե­նա­խո­շոր հայե­լու ա­ռա­ջին մա­սը պատ­րաստ է­ ­Գեր­մա­նա­ցի տեխ­նո­լոգ­նե­րը և ին­ժե­ներ­ նե­րը պատ­րաս­տել են 39 մետ­րա­նոց հս­կա­ յա­կան հայե­լու ա­ռա­ջին վեց հատ­ված­նե­րը: Հայե­լին ա­ռա­ջի­կա­յում կտե­ղադր­վի ար­դեն ի­սկ կա­ռուց­վող «E-ELT» (European Extremely Large Telescope) ա­ստ­ղա­դի­տա­կի վրա: «E-ELT» ա­ստ­ղա­դի­տա­կը, ո­րի կա­ռու­ցու­ մը մեկ­նար­կել է 2016 թ.-ի մայի­սին, 2020-ա­կան թվա­կան­նե­րի կե­սին կդառ­նա պատ­մու­թյան խո­շո­րա­գույն օպ­տի­կա­կան ա­ստ­ղա­դի­տա­ կը: Սար­քի՝ 39 մետր տրա­մա­գիծ ու­նե­ցող ռե­ կոր­դային մեծ հայե­լին բաղ­կա­ցած կլի­նի 1.4 մետ­րա­նոց 798 վե­ցան­կյուն հատ­ված­նե­րից:­ Եվ­րո­պա­կան հա­րա­վային ա­ստ­ղա­դի­տա­րա­նի ըն­թա­ցիկ հաշ­վարկ­նե­րի հա­մա­ձայն՝ ա­ստ­ղա­դի­տա­կի ը­նդ­հա­նուր ար­ժո­ղու­թյու­նը կգե­րա­զան­ցի մեկ մի­լի­արդ դո­լա­րը, և գու­մա­ րի մեծ մա­սը կծախս­վի օպ­տի­կա­կան սար­քե­րի պատ­րաստ­ման ու ա­ստ­ղա­դի­տա­րա­նի շի­նու­թյան կա­ռուց­ման հա­մար: (https://www.eso.org/public/teles-instr/elt/)

Գ­տել են դի­նո­զավ­րի՝ 130 մլն տար­վա պատ­մու­թյուն ու­նե­ցող ձվեր ­Շի­նա­րա­րա­կան աշ­խա­տանք­նե­րի ժա­մա­նակ Չի­նաս­տա­նում հայտ­նա­բեր­ վել են հնա­գույն դի­նո­զավ­րի ձվեր, ո­րոնք հրա­շա­լի պահ­պան­վել են: Ը­նդ­հա­նուր առ­մամբ Գո­ւանչ­ժո­յում հայտ­նա­բեր­վել են 30 ձվեր, ո­րոնք, ը­ստ հնա­գետ­նե­րի, ու­նեն 130 մլն տար­վա պատ­մու­թյուն: Ու­ շագ­րավ հայտ­նա­գոր­ծու­թյունն ար­վել է միջ­նա­կարգ դպ­րո­ցի շի­նա­րա­րա­կան աշ­ խա­տանք­նե­րի ժա­մա­նակ: Բան­վոր­նե­րը նախ կար­ծել են, թե դրանք սպի­տակ օ­վա­ լաձև քա­րե­րի կույ­տեր են, սա­կայն պարզ­ վել է, որ գտա­ծո­նե­րը դի­նո­զավ­րի քա­րա­ ցած ձվեր են: Նրանք ան­մի­ջա­պես ոս­տի­կա­նու­թյուն են զան­գա­հա­րել, ին­չից հե­տո տվյալ վայ­րում շի­նա­րա­րա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը դա­դա­րեց­վել են, ի­սկ գտա­ծո­նե­րը տե­ղա­փոխ­ վել են թան­գա­րան: (http://www.dailymail.co.uk/news/peoplesdaily/article-5217959/Perfect-130-millionyear-old-dinosaur-eggs-China.html?ito=social-facebook)

Հ­րա­պա­րակ­վել է մո­լո­րա­կի վրա ջեր­մաս­տի­ճա­նի ա­նո­մա­լի­ա­նե­րի քար­տե­զը ­ ԱՄՆ-ի օ­դագ­նա­ցու­թյան և տի­ե­զե­րա­կան տա­րա­ծու­թյան հե­ տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ազ­գային գոր­ծա­կա­լու­թյու­նը՝ «NASA»-ն, հրա­պա­րա­կել է մո­լո­րա­կի վրա ջեր­մաս­տի­ճա­նի ա­նո­մա­լի­ա­նե­րի քար­տե­զի թար­մաց­ված տար­բե­ րա­կը: Դեկ­տեմ­բերն ու հուն­վա­րը Կա­նա­դայի ու Ա­ՄՆ-ի բազ­մա­թիվ շր­ջան­նե­րի բնա­կիչ­նե­րին զար­ մաց­րել են ար­տա­սո­վոր ցուրտ ե­ղա­նա­կով, ո­րն այս տա­րի չա­փից ա­վե­լի խիստ է ե­ղել: Միև­նույն ժա­մա­նակ Ա­ՄՆ-ի ա­րև­մուտ­քում, Ա­լյաս­կա­յում, Եվ­րո­պա­ յում և Ա­սի­ա­յում նկատ­վում է հա­մե­մա­տա­բար մեղմ՝ գա­րուն հի­շեց­նող ձմեռ: Նշենք, որ ար­տա­սո­վոր ցուրտ ե­ղա­նա­կի պատ­ճա­ռով Նյու Յոր­քում հուն­վա­րին հայ­տա­րար­վել էր ար­տա­կարգ դրու­թյուն, ին­չի ար­դյուն­քում փակ­վել են քա­ղա­քի բո­լոր դպ­րոց­նե­րը: Սաս­ տիկ ցուրտն ու փո­թո­րի­կը կաթ­վա­ծա­հար է­ին ա­րել նաև Տե­խա­սից մինչև Մեն նա­հանգ­ ներ ըն­կած քա­ղաք­նե­րի բնա­կա­նոն կյան­քը: (https://korrespondent.net/world/3925847-NASA-pokazalo-kartu-temperaturnykhanomalyi-v-myre)

Կ­կա­րո­ղա­նան կար­դալ հնա­գույն մու­մի­ա­նե­րի գաղտ­նագր­ված նա­մակ­նե­րը

­Գիտ­նա­կան­նե­րը մշա­կել են սկա­նա­վոր­ման տեխ­նի­կա, ո­րը թույլ կտա կար­դալ մու­մի­ա­նե­րի հու­ղար­կա­վո­րու­թյան ժա­մա­նակ պա­պի­րուս­ նե­րի վրա ար­ված գրա­ռում­նե­րը: Հին Ե­գիպ­տո­սում մու­մի­ան դր­վում էր պա­պի­րու­սի տերև­նե­րից և գործ­ված­քի կտոր­նե­րից պատ­րաստ­ված յու­ րա­հա­տուկ ա­րկ­ղի մեջ, այ­նու­հետև տե­ղադր­վում սար­կո­ֆա­գի մեջ, ա­պա՝ դամ­բա­րա­նում: Ա­զն­վա­կան և հա­րուստ հան­գու­ցյալ­նե­րին հա­ճախ փա­ թա­թում է­ին ի­րենց ի­սկ ձեռ­քով գր­ված ա­ղոթք­նե­րով կամ կտակ­նե­րով, ի­նչ­ պես նաև այլ կար­ևոր փաս­տաթղ­թե­րով: Աղ­քատ­նե­րի սար­կո­ֆագ­նե­րում էլ հիմ­նա­կա­նում դր­վում է­ին ա­ռօ­րյա հոգ­սե­րը պա­րու­նա­կող պա­պի­րու­սի կտոր­ներ, ո­րոնց վրա նշ­վում է­ին գնում­նե­րի ցու­ցա­կը կամ հար­կե­րի վճար­ ման ստա­ցա­կան­նե­րը: Լոն­դո­նի հա­մալ­սա­րա­նա­կան քո­լե­ջի մաս­նա­գետ­ նե­րի խոս­քով՝ ի­րենց ստեղ­ծած նոր տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րը թույլ կտան ծա­նո­ թա­նալ Հին Ե­գիպ­տո­սի ա­ռօ­րյային: (http://www.bbc.com/russian/other-news-42542320)

­ ո­բե­լյան մր­ցա­նա­կա­կի­րը Ն հան­րու­թյանն է ներ­կա­յաց­րել ծե­րա­ցու­մը դան­դա­ղեց­նե­լու իր գաղտ­նի­քը ­Նո­բե­լյան մր­ցա­նա­կա­կիր, ա­մե­րի­կա­ցի կեն­սա­բան Է­լի­ զա­բեթ Բլեք­բեր­նը հրա­պա­րա­ կել է գի­տա­կան աշ­խա­տու­ թյուն՝ նվիր­ված ծե­րաց­ման գոր­ծըն­թա­ցի կեն­սա­բա­նա­ կան պատ­ճառ­նե­րին: Բլեք­ բերնն ա­ռա­ջին հեր­թին կոչ է ա­նում հաղ­թա­հա­րել սթ­րե­ սը: Իր աշ­խա­տու­թյու­նում գիտ­նա­կանն ու­սում­նա­սի­րել է աու­տիզմ և այլ քրո­նի­կա­կան հի­վան­դու­թյուն­ներ ու­նե­ցող ե­րե­խա­ներ դաս­տի­ա­րա­կող մայ­րե­րի պահ­ված­քը: Պարզ­վել է, որ ա­ռա­վել սթ­րե­սա­դի­մաց­կուն կա­ նանց շրջա­նում ծե­րաց­ման գոր­ծըն­թա­ցը զգա­լի­որ ­ են ա­վե­լի դան­դաղ է ըն­թա­նում: Ե­րկ­րորդ հեր­թին խոր­հուրդ է տր­վում մե­դի­տա­ցի­ա ա­նել: Գիտ­ նա­կա­նը վս­տա­հեց­նում է, որ եր­կու ա­մս­վա ըն­թաց­քում օ­րա­կան 12 րո­ պե մե­դի­տա­ցի­ա ա­նող մարդ­կանց շր­ջա­նում ծե­րա­ցու­մը նույն­պես դան­ դա­ղում է: Բլեք­բեր­նը կոչ է ա­նում նաև ա­վե­լի շատ շփ­վել հար­ևան­նե­րի հետ, ա­մուս­նա­նալ և «­կյան­քի ըն­կեր» ու­նե­նալ: Կեն­սա­բա­նը խոր­հուրդ է տա­լիս գու­մար վաս­տա­կել: Նրա ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը ցույց է տվել, որ ա­վե­լի մեծ ե­կա­մուտ ու­նե­ցող մարդ­կանց շր­ջա­նում ծե­րա­ցումն ա­վե­լի ո­ւշ է սկս­վում: Հա­վե­լենք նաև, որ 2009 թ.-ին բջ­ջա­գե­նե­տիկ Է­լի­զա­բեթ Է­լեն Բլեք­բեր­նը գոր­ծըն­կեր­ներ Քե­րոլ Գրեյ­դե­րի և Ջեք Շոս­տա­կի հետ ֆի­զի­ո­ լո­գի­այի և բժշ­կու­թյան ո­լոր­տում կա­տա­րած աշ­խա­տան­քի հա­մար ար­ժա­ նա­ցել է Նո­բե­լյան մր­ցա­նա­կի: (http://uk.businessinsider.com/ways-to-slow-aging-stay-young-201712/#make-money-5) ä³ï­ñ³ë­ï»ó ì³ñ­¹áõ­ÑÇ ¼³­ù³ñ­Û³­ÝÁ