Αλέξανδρος Σούτσος, Ο επιστάτης των εθνικών οικοδομών επί Ι. Καποδίστρια. Κείμενα Γ΄ Γυμνασίου

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 72-74

Tο σατιρικό ποίημα του Aλέξανδρου Σούτσου τοποθετείται ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΟΥΤΣΟΣ χρονικά, όπως σημειώνεται στον τίτλο της πρώτης έκδοσης, το O επιστάτης των εθνικών Mάιο του 1831 και φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο η ρομαντική οικοδομών επί I. Καποδίστρια ποίηση παρεμβαίνει στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα της εποχής της.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Heinrich von Köhler, περ. 1830, Ναύπλιο.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Ludwig Lange, 1835, πρόταση για το κτίριο της Βιβλιοθήκης, Ακαδημίας και Μουσείου.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

Περιγράψτε τον ανθρώπινο τύπο του επιστάτη, με βάση τα λεγόμενα και τις αντιλήψεις που εκφράζει στο ποίημα.

• Η ασυδοσία και η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος.

• Η πολιτική εύνοια των ισχυρών και ο ηθικός αμοραλισμός των επιτήδειων.

Edward Frederick Green, 1832, Αθήνα, ο ναός των Ταξιαρχών της Αγοράς και το Φετιχιέ τζαμί.

Ο Σούτσος με απροκάλυπτη αντιπολιτευτική διάθεση εναντίον του Καποδίστρια, δημιουργεί μία καρικατούρα επιστάτη δημόσιων έργων, ο οποίος διασπαθίζει το δημόσιο χρήμα κατασκοπεύοντας συνάμα για λογαριασμό του Καποδίστρια. Κύριος στόχος της σάτιρας δεν είναι ο επιστάτης, αλλά ο ίδιος ο Καποδίστριας και η πολιτική του. Η ωμή ομολογία των καταχρήσεων από τον επιστάτη, με την ειρωνεία και την περιφρόνηση που εκπέμπει το ύφος του, της δίνει μορφή οξείας σάτιρας, που επιδιώκει να παρουσιάσει τον Καποδίστρια σαν ένα τυραννικό ηγεμόνα, αφού προσλαμβάνει στην υπηρεσία του ποταπούς ανθρώπους για να τους αναθέσει με το αζημίωτο δραστηριότητες όπως ο χαφιεδισμός των πολιτικών του αντιπάλων.

Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, Διονύσιος Τσόκος, 1850, Λάδι σε καμβά, Τεργέστη, Communita Greco-Onentale.

Αγνώστου, μέσα 19ου αιώνα, φουστανελοφόροι δίπλα σε αρχαιότητες.

Ποια πρόσωπα εμφανίζονται στο ποίημα; Ποιο δημόσιο ρόλο έχει ο καθένας;

Σχέδιο H.M. Belle, χαρακτικό Sahib, 1876, το καφενείο της Αφροδίτης στη Λιβαδειά, από το “Le Tour Du Monde”.

Πώς στοιχειοθετείται ο σατιρικός χαρακτήρας του ποιήματος;

Friedrich Hohe, 1828-29, άποψη συνοικίας στο Ναύπλιο με φόντο το Παλαμήδι.

Βασικά στοιχεία της σάτιρας του Αλ. Σούτσου είναι: • Η υπερβολή (υποκοριστικά, προσφωνήσεις) • Οι « χυδαίες» λέξεις εμπορικής συναλλαγής («γρόσια» , «θησαυρίζεις») • Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο κάθε στροφής • Η αλαζονεία του αυτοθαυμαζόμενου επιστάτη

Πώς παρουσιάζεται η σχέση Καποδίστριαεπιστάτη;

Edward F. Green, 1835, Πάτρα, πορτραίτο Ελληνίδας.

Ποια πλεονεκτήματα έχει εξασφαλίσει για τον εαυτό του και για την κοινωνική του θέση ο επιστάτης; Ποιες προβλέψεις κάνει για το μέλλον του;

Σε ποια σημεία του κειμένου διακρίνεται ειρωνεία; Ποιος και πώς τη χρησιμοποιεί; Antoine Alphonse Montfort, 1827, πορτραίτο Έλληνα της επανάστασης.

Ludwig Köllnberger, Αθήνα, άποψη Στύλων Ολυμπίου Διός.

O επιστάτης επαναλαμβάνει διαρκώς το αυτοσχέδιο τραγουδάκι του. Πώς ερμηνεύετε το περιεχόμενό του και τι νομίζετε ότι θέλει να δείξει με την επανάληψη αυτή ο ποιητής;

Το αυτοσχέδιο τραγουδάκι Αποκαλύπτει τον κυνισμό και την Προσδίδει αυταρέσκεια του τραγουδιστικό επιστάτη αφού ρυθμό, σατιρική εκφράζει την αμεσότητα, ζωντάνια και εξασφαλίζει την ικανοποίησή του γιατί οι δουλειές ενότητα του πάνε καλά. ποιήματος.

Αποκαλύπτει την περιφρόνησή του απέναντι σε ανθρώπους και θεσμούς.

Περιέχει το κύριο μήνυμα του ποιήματος: οι άνθρωποι του καθεστώτος μπορούν να πλουτίζουν παράνομα χωρίς να τηρούν ούτε τα προσχήματα.

Στιχουργικές παρατηρήσεις

6 εξάστιχες στροφές (οι 2 τελευταίοι στίχοι επαναλαμβάνονται σε κάθε στροφή)

Στίχοι

(ύυ, ύυ, ύυ)

τροχαϊκοί 16σύλλαβοι ( 1ος, 2ος )

(ύυ, ύυ, ύυ)

τροχαϊκοί 15σύλλαβοι (3ος, 4ος)

(υυύ, υύ, υύ)

7σύλλαβοι (5ος, 6ος)

(μεικτό μέτρο: αναπαιστικό και ιαμβικό)

Ομοιοκαταληξία

ζευγαρωτή

Η Ελλάδα του Καποδίστρια «Όταν o Καποδίστριας πάτησε για πρώτη φορά τα χώματα της Ελλάδος (7/19 Γενάρη 1828 αποβιβάστηκε στ' Ανάπλι από αγγλικό πολεμικό) η χώρα, όση είχε απελευθερωθεί ως εκείνη τη στιγμή, έμοιαζε μ' ένα σωρό ερείπια που καπνίζουν ύστερα από μια καταστρεπτική πυρκαϊά. Στη στεριά επικρατούσε το δίκαιο της αρπακτικότητος του τοπάρχη κοτζαμπάση και στη θάλασσα η πειρατεία. Ο Μοριάς ήταν ρημαδιό. Κάθε μεγαλοκαπετάνιος που κρατούσε ένα κάστρο (Μονεμβασία ο Πετρόμπεης, Ακροκόρινθο ο Κίτσος Τζαβέλλας, Παλαμήδι ο Γρίβας και Στράτος) τυραννούσε σαν κατακτητής το γυμνό και άστεγο πληθυσμό. Παραγωγή δεν υπήρχε, ούτε χέρια να επιδοθούν στην καλλιέργεια της γης λόγω της ανασφάλειας. Ο πληθυσμός είχε καταφύγει στα βουνά και τις σπηλιές. Εικοσιπέντε χιλιάδες μαχητές περιπλανιόνταν χωρίς καμμιά μισθοτροφοδοσία ή ενίσχυση, ενώ οι μοναδικές δημόσιες πρόσοδοι, (δεκάτη και τελωνειακές εισπράξεις του Αναπλιού) δεν λειτουργούσαν. Κράτος, δηλαδή, και στην πιο υποτυπώδη του έννοια δεν υπήρχε.» Τιρς Φ., Η Ελλάδα του Καποδίστρια. Η παρούσα κατάσταση της Ελλάδος (1828-1833) και τα μέσα για να επιτευχθεί η ανοικοδόμησή της, μτφρ. Α. Σπήλιος, Αφοί Τολίδη, Αθήνα χ.χ., τ.1, σ.55.

http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/greek_history/index.html?subpoint=90#prettyPhoto

Ο Καποδίστριας ανέστειλε την ισχύ του συντάγματος της Τροιζήνας συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες

Έκρινε ότι αυτό ήταν αναγκαίο για να αντιμετωπιστούν τα επείγοντα προβλήματα της χώρας.

Η Δ’ Εθνοσυνέλευση (Άργος, καλοκαίρι 1829) επικύρωσε αυτές τις αποφάσεις.

Ελαιογραφία του Sir Thomas Lawrence που απεικονίζει τον Ιωάννη Καποδίστρια και ανήκει στη Βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ Β΄ ενώ είναι εκτεθειμένος στον Πύργο του Windsor στην αίθουσα του Βατερλό.

Ποιοι αντέδρασαν κατά του Καποδίστρια; Για ποιους λόγους; Πώς εκδηλώθηκε η αντίδραση αυτή;

Δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους με ισχυρή κεντρική εξουσία κατά τα πρότυπα των αναπτυγμένων κρατών της δυτικής Ευρώπης.

Βρέθηκε όμως αντιμέτωπος με τους ισχυρούς παράγοντες της ελληνικής κοινωνίας (πρόκριτοι της προεπαναστατικής περιόδου) που επιθυμούσαν τη διατήρηση της τοπικής τους εξουσίας και τη διοικητική πολυδιάσπαση του κράτους.

Χρωμολιθογραφία από την σατιρική εφημερίδα «Νέος Αριστοφάνης». 27 Φεβρουαρίου 1894, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Πρόκριτοι με τοπική εξουσία (Π. Μαυρομιχάλης)

Η επιλογή του Καποδίστρια να συγκροτήσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό κράτος, κατά τα δυτικά πρότυπα, προκάλεσε αντιδράσεις. Δυσαρεστήθηκαν:

πλούσιοι πλοιοκτήτες (Γ. Κουντουριώτης)

έμπειροι Φαναριώτες (Α. Μαυροκορδάτος) φιλελεύθεροι διανοούμενοι (Αδ. Κοραής) καυτηρίαζαν τον αυταρχισμό του Καποδίστρια και αξίωναν την παραχώρηση συνταγματικών ελευθεριών

Επίσης, η Αγγλία και η Γαλλία υποκινούσαν τις αντικαποδιστριακές κινήσεις θεωρώντας τον Κυβερνήτη όργανο της Ρωσίας.

Η Δολοφονία του Καποδίστρια Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης δολοφόνησαν τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο.

Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, Διονύσιος Τσόκος, 1850, Λάδι σε καμβά, Τεργέστη, Communita Greco-Onentale.

Πηγή: Β. Κρεμμυδάς, Ο πολιτικός Ιωάννης Κωλέττης, Τυπωθήτω, Αθήνα 2000, σ. 165.

Προσωπογραφία του Ιωάννη Κωλέττη (1773-1847). Παραγγελία του Louis-Philippe για τη συλλογή του ιστορικού μουσείου των Βερσαλλιών, το 1847.

Πηγή: Ιστορία του ελληνικού έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμ. ΙΒ΄, σ. 562.

προσωπογραφία του Eynard (1775-1863), από τον ελβετό ζωγράφο Firmin Massot

By άγνωστος - Magazine Attikon Mouseion, Vol 2, No 8 (1884), Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10798620

Η οικογένεια του Σούτσου ήταν επιφανής φαναριώτικη οικογένεια της Κωνσταντινούπολης: αδελφός της μητέρας του ήταν ο ποιητής Ιάκωβος Ρίζος-Νερουλός, ενώ και η αδελφή του, Αικατερίνη Σούτσου, ήταν ποιήτρια. Στην Κωνσταντινούπολη έκανε κατ’ οίκον μαθήματα με αξιόλογους λόγιους της εποχής, ενώ το από 1818 ως το 1820 ο Αλέξανδρος και ο Παναγιώτης Σούτσος φοίτησαν στην Σχολή της Χίου, όπου είχε φημισμένους δασκάλους, όπως ο Νεόφυτος Βάμβας και ο Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος.

Ο Νεόφυτος Βάμβας, ελαιογραφία στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή By Διονύσιος Τσόκος - Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή, Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6400641

Το 1820, εξ αιτίας του θανάτου του πατέρα τους Κωνσταντίνου Σούτσου, ο Αλέξανδρος και ο Παναγιώτης μετέβησαν στο Βουκουρέστι, όπου παρέμειναν για σύντομο χρονικό διάστημα κοντά στον θείο τους, Αλέξανδρο Σούτσο, ηγεμόνα της Βλαχίας. Τον Απρίλιο του [1820] αναχώρησαν για το Παρίσι με συστατική επιστολή του θείου τους, για να συναντήσουν τον Κοραή.

Αδαμάντιος Κοραής By {{Creator:}} - en:Image:Adamantios Korais.jpg, Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=613927

Στα χρόνια της παραμονής στο Παρίσι ο Αλέξανδρος Σούτσος επηρεάστηκε όχι μόνο από την διδασκαλία του Κοραή, αλλά και από το έργο ρομαντικών ποιητών όπως ο Λαμαρτίνος και ο Βερανζέρος. Το 1821 ο αδελφός του Δημήτριος σκοτώθηκε πολεμώντας με τον Ιερό Λόχο στη Μάχη του Δραγατσανίου. Αυτό το γεγονός τον συγκλόνισε. Μετέβη στην Ιταλία, ενδεχομένως για να αναρρώσει. Εκεί παρέμεινε τρία χρόνια και έγραψε τις τραγωδίες: Μάρκος Βότσαρης, Αναστάσιος Τσαμαδός, Ιωάννης Μαυρομιχάλης, Ορέστης, Βρούτος.

Οι Ιερολοχίτες μάχονται στο Δραγατσάνι». Σύνθεση του Πέτερ Φον Ες. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη

Το 1825 ο Αλέξανδρος Σούτσος έφτασε στο Ναύπλιο μαζί με τον αδελφό του Παναγιώτη. Εκεί επεδίωξε να αναπτύξει αγωνιστική δράση (ήθελε να πάει στο πολιορκημένο Μεσολόγγι), ενώ παράλληλα έγραφε και τα πρώτα του σατιρικά ποιήματα. Η σάτιρά του ήταν αυστηρή και στρεφόταν εναντίον όλων των κακώς κειμένων της πολιτικής και κοινωνικής ζωής και συχνά έθετε τη ζωή του σε κίνδυνο: το 1826 του επιτέθηκαν οπαδοί του Ζαΐμη επειδή είχε σατιρίσει την κυβέρνησή του.

William Linton, 2ο τέταρτο 19ου αι., άποψη Ναυπλίου από το Μπούρτζι.

Το 1827 αναχώρησε και πάλι για το Παρίσι, όπου συνέχισε τις σπουδές του και έγραψε την Ιστορία της Ελληνικής επανάστασης, χωρίς να παραμελήσει και την πατριωτική δράση: εξέδιδε φυλλάδια που απευθύνονταν στους ξένους με σκοπό να ενημερώσουν για τον αγώνα των Ελλήνων.

PUAUX, René. Grèce, Terre aimée des Dieux, Παρίσι [G. de Maleherbe], MCMXXXII [=1932]. Ελληνική Βιβλιοθήκη - Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης

Έρανος υπέρ των Ελλήνων.

Εγκαταστάθηκε πάλι στο Ναύπλιο στα τέλη του 1829 και αφοσιώθηκε στην συγγραφή σατιρικών ποιημάτων και έργων. Αν και αρχικά συνεργάστηκε με τον Καποδίστρια, τον οποίον θεωρούσε λυτρωτή του έθνους, γρήγορα απογοητεύτηκε από την διακυβέρνησή του και άσκησε έντονη κριτική στο έργο του. Εξορίστηκε γι’ αυτόν τον λόγο τον Ιούνιο του 1831 και πήγε στην Ύδρα, όπου συγκεντρωνόταν οι διανοούμενοι και πολιτικοί που είχαν αντιπολιτευτική τοποθέτηση. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, ο Αλέξανδρος Σούτσος εξέφρασε την ικανοποίησή του με ένα θριαμβευτικό ποίημα, στο οποίο εξυμνούσε τους δολοφόνους του κυβερνήτη.

Ιωάννης Καποδίστριας. Χρωμολιθογραφία από την σατιρική εφημερίδα «Νέος Αριστοφάνης». 27 Φεβρουαρίου 1894, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, Χαράλαμπος Παχής, β’ ήμισυ του 19ου αιώνα, Ελαιογραφία, Πινακοθήκη Δήμου Κερκυραίων.

Χαιρέτησε με ενθουσιασμό τον ερχομό του Όθωνα, γράφοντας μάλιστα ποιήματα που απευθυνόταν στον νέο βασιλιά, αλλά σύντομα απογοητεύτηκε και εξέφρασε την απογοήτευσή του στα έργα του και στα φυλλάδια με την ονομασία Ελληνική πλάστιγξ που εξέδιδε, με αποτέλεσμα νέες διώξεις του, κατασχέσεις των έργων του και δίκες το 1840 και το 1858. Όταν δεν διωκόταν ή δεν ήταν φυλακισμένος, περιόδευε στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό: στην Κωνσταντινούπολη, την Αίγυπτο, την Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα σχολίαζε με τα έργα του οτιδήποτε θεωρούσε αντίθετο με τα συμφέροντα του έθνους, αλλά και με τις φιλελεύθερες ιδέες με τις οποίες είχε γαλουχηθεί.

Ο Βασιλιάς Όθωνας με παραδοσιακή ελληνική ενδυμασία.

By άγνωστος http://cms2.niedersachsen.de/portal/live.php?navigation_id=27672& article_id=94672&_psmand=184, Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=49366858

Πέθανε το 1863 στην Σμύρνη. Λίγες ημέρες πριν πεθάνει, έγραφε στον αδελφό του: «ὑπῆρξα, ὡς γράφεις, ἡ πέτρα

τῆς σφενδόνης, ἥν ἔρριψεν ὁ ὕψιστος ἐπὶ τῆς κεφαλῆς δύο τυράννων». Τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Αθήνα το 1875 με πρωτοβουλία του Αχιλλέα Παράσχου και του Συλλόγου Παρνασσός. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE %BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%9A._%CE%A3%CE%BF%CF%8 D%CF%84%CF%83%CE%BF%CF%82

Αγνώστου, μέσα 19ου αιώνα, φουστανελοφόροι δίπλα σε αρχαιότητες.

«Ο περί ελευθερίας κανονισμός ή το τυποκτόνον ψήφισμα του Ι. Καποδίστρια», 5-8. Πανόραμα της Eλλάδος, 1833. Άπαντα. Eκδοτικός οίκος Γεωργίου Φέξη, 1916. 38.

Κωστή Παλαμά, [Πολεμάς να στυλώσης, κυβερνήτη...]

Κωστή Παλαμά, [Πολεμάς να στυλώσης, κυβερνήτη...]

[πηγή: Κωστής Παλαμάς, Άπαντα, τ.5, Μπίρης, Αθήνα, χ.χ., σ. 235]