Factsheet Cognitieve gedragstherapie bij selectief mutisme
?
Als een kind of jongere in familiaire kring gewoon praat, maar niet of nauwelijks spreekt wanneer anderen in de buurt zijn, kan er sprake zijn van selectief mutisme. Dit valt vooral op wanneer kinderen niet spreken met leerkrachten en/of leeftijdsgenoten. Vaak zwijgen zij ook in andere situaties zoals in winkels, bij familie of wanneer er thuis bezoek komt.
Hoe herken je selectief mutisme? Het kind of de jongere/volwassene:
Praat niet in situaties waarin dit wel wordt verwacht (bijvoorbeeld op school), terwijl hij/zij wel praat in andere situaties (bijvoorbeeld thuis) Heeft (thuis) geen duidelijke spraak- en taalproblemen die het zwijgen kunnen verklaren en hij/zij beheerst de taal, die in de specifieke situatie gesproken wordt, voldoende
Feiten • Selectief mutisme ontstaat vaak op jonge leeftijd (rond 3-5 jaar) en komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens, en vaker bij meertalige kinderen • De prevalentiecijfers lopen uiteen van zeldzaam tot minder zeldzaam in de eerste jaren van het basisonderwijs (ca. 0,2 –1,9%) • Zonder interventie kunnen de klachten chronisch worden en tot in de adolescentie of volwassenheid
Zwijgt langer dan de eerste maand na start op de (voor) school (of langer dan zes maanden bij kinderen die in een nieuwe taalomgeving terechtkomen) en dit zorgt voor belemmering in het sociaal, emotioneel of didactisch functioneren
blijven bestaan, met ernstige gevolgen voor de ontwikkeling en het welbevinden • Een geremd temperament of sociale angstklachten worden vaak bij ouders of in de familie teruggezien • Freezing (blokkeren) in sociale communicatie, onderdeel van selectief mutisme, leidt vaak tot machteloosheid bij opvoeders/leerkrachten en soms ook bij therapeuten
Cognitieve gedragstherapie (CGT) bij selectief mutisme
67% van de kinderen had een jaar na CGTbehandeling geen selectief mutisme meer of klachten waren in remissie.
• Is gericht op verminderen van angst om te spreken met personen die belangrijk zijn voor het kind, waaronder leerkracht en klasgenootjes • Maakt gebruik van CGT-technieken zoals psycho-educatie, veranderen van niet-helpende gedachten in helpende gedachten en exposure, waarbij shaping, fading en positieve bekrachtiging worden ingezet • Heeft een gefaseerde en gestructureerde opbouw gebaseerd op een angsthiërarchie, is doelgericht, gepersonaliseerd en aangepast aan het ontwikkelingsniveau van het kind • Maakt bij jonge kinderen vaak gebruik van spel als exposuremiddel, waarbij plezier in communiceren deel uitmaakt van de bekrachtiging. Oudere kinderen kunnen meedenken over een angsthiërarchie die ten grondslag ligt aan exposure. Ook ontspanningsoefeningen kunnen helpen • Betrekt opvoeders, namelijk ouders en leerkrachten, bij de behandeling om het kind te helpen angst te overwinnen, om oefening in dagelijkse situaties te ondersteunen en om eventuele instandhoudende factoren te veranderen