ՓԱՍՏԱՐԿՆԵՐ ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍ ԻՆ
65
են: Դրանց զուգահեռ՝ արդեն փետրվար ամսից սկսվել էին նաև քաղաքական-հասարակական գործիչների ձերբակալուﬓերը: Հայկական կուսակցությունները ուշքի եկան և ժողովրդի հետ ﬕասին անցան ինքնապաշտպանության, բայց ցավոք, դա ապստամբություն չէր: Ժամանակը ցույց տվեց, որ «Դաշնակցության 8-րդ համագուԴաշնակցության 8-րդ համագումարի որոշումը սխալ մարը, որ տեղի ունեցավ Էրզրումում էր: Եթե Դաշնակցու- (Կարինում), որոշում ընդունեց, որ Օսթյունն ի սկզբանե նպա- մանյան կայսրության հայերը պետք տակ դներ համընդհա- է ծառայեն օսմանյան բանակում, իսկ նուր ապստամբություն Ռուսաստանահպատակ հայերը՝ ռուանելու, այդ ժամանակ սական բանակում: կփրկվեր ժողովրդի ﬔծ մասը»110: Ինքնապաշտպանական գործողությունների թվաքանակն ընդհանուր առմամբ շատ քիչ էր: Այդ հսկայական տարածքում ընդաﬔ նը 10 փոքր հատուկենտ դիմադրությունն էլ հենց ապացույց է, որ իրականում մարդիկ պատրաստ չէին դիմակայելու, որովհետև պատրաստ մարդիկ ավելի շատ ու ավելի արդյունավետ կդիմադրեին111:
Վան Ինքնապաշտպանություններից աﬔ նից հայտնին Վանի ինքնապաշտպանությունն է, որի մասին օտարազգի, հատկապես՝ թուրք պատմաբանները երբեﬓ նշում են որպես ապստամբություն, բայց երբ ուսուﬓասիրվում է Վանի դեպքերի ժամանակագրությունը, պարզ է դառնում, որ ինքնապաշտպանությունն սկսվեց այն ժամանակ ﬕայն, երբ Վան քաղաքի շրջակա գյուղերն արդեն չկային, և Վան եկող թուրքական զորքը հենց այն զորքն էր, որը ոչնչացրել էր Վան քաղաքի կողքի բոլոր գյուղերը112: 110. Հարցազրույց Ռ. Սաֆրաստյանի հետ: 111. Հարցազրույց Ս. Մանուկանի հետ: 112. Հարցազրույց Ս.Մանուկանի հետ: