Նկարիչ՝ Լիվա Օզոլա
Թարգմանիչ՝ Գոհար Ասլանյան
ՀՏԴ 821.174-93 Վանագա ԳՄԴ 84(4Լատ) Վ 220 This book was published with the support of the Latvian Literature platform together with the Ministry of Culture of the Republic of Latvia. Այս գիրքը հրատարակվել է «Լատվիական գրական1թյան» հարթակի և Լատվիայի Հանրապետ1թյան մշակ1յթի նախարար1թյան աջակց1թյամբ:
Վանագա Ա. Վ 220 Էկոխ1լիգանները. Ընկերը կորել է/ Ագնեսե Վանագա.Եր.: «Վերնատ1ն ﬔդիա» ՍՊԸ, 2021.- 112 էջ: Թարգմանիչ՝ Գոհար Ասլանյան Խմբագիր` Արﬔն Սարգսյան Նկարիչ` Էլինա Բրասլինյա Գեղարվեստական տեքստերը` Լիլիթ Ալթ1նյանի Էջադրող` Արփինե Գ1լոյան Սրբագրիչ` Կարինե Մեսրոպյան Text © Agnese Vanaga, 2020 Illustrations © Līva Ozola, 2020 Original title “Plastmasas huligāni, Draugs pazudis” First published in Latvian by SIA “Jāņa Rozes apgāds” (Janis Roze Publishers), in 2020, Riga, Latvia
ISBN 978-9939-9271-0-7
ՀՏԴ 821.174-93 Վանագա ԳՄԴ 84(4Լատ)
© Վանագա Ագնեսե, 2021 © Օզոլա Լիվա (նկարազարդ. համար), 2021 © Ասլանյան Գոհար (թարգման. համար), 2021 © «Վերնատ1ն ﬔդիա» ՍՊԸ, 2021
Բովանդակություն Ո՞ւր է կորել
9
Կռվարարները
15
Ելքը գտնված է
23
Շաքարավազ
27
Տոպրակների ավազակախումբ
33
Գործարք
39
Օպերացիա «Ձեռնասայլակ»
41
Տոպրակների ազատագրում
49
Փոթորիկ
55
Բարկատուրիկը գտնվել է
61
Ի՞նչ էր իրականում պատահել
65
Բնագիտական նախագիծ
71
Էքսպերիﬔնտ թափոններով
77
Ծեծ եք ուտելու
81
Ուսուցիչը բակում
85
Ի՞նչ իմաստ ունի ծաղիկներ ուսուﬓասիրելը
89
Մարգագետիններ քաղաքում
95
6
7
8
Թրը՜մփ, թրը՜մփ։ Երկու ծանր ուսապարկերն ընկան նախասենյակի հատակին։ Կլաուսն ու Ինտարը դպրոցից էին վերադարձել։ Նրանք ﬕասին վազեցին տան երկրորդ հարկ, հետո՝ ձեղնահարկ և նույնքան արագ վերադարձան։ Ապա սուրացին բոլոր սենյակներով և նորից վերադարձան նախասենյակ։ Ինտարը վազեց խոհանոց և բացեց տոպրակների դարակը։ Մի պահ այն փորփրեց, հառաչեց ու նորից փակեց։ Տղաներն իրար նայեցին, դուրս թռան տնից ու սլացան դեպի խորդանոց։ Այնտեղ էլ չկար այն, ինչ փնտրում էին։ – Չկա... – Մինչև հիմա չկա։ – Ո՞ւր է կորել այսքան երկար ժամանակ,– շշնջաց Ինտարը, քանի որ նրան թվում էր, եթե բարձր ասի, ձայնը կկտրվի։ – Չգիտեմ,– տխուր ասաց Կլաուսը և նստեց ﬔծ քարին՝ այգու ժպտերես թզուկի կողքին։ Նայեց թզուկին, հանեց իր գլխարկը, 9
դրեց նրա գլխին, ու թզուկը ոտքից գլուխ կորավ գլխարկի տակ։ Ինտարը պպզեց եղբոր կողքին և ձեռքերով գրկեց իր ծնկները։ Կլաուսը տասը տարեկան էր, իսկ Ինտարը՝ ինը։ Եղբայրները երրորդ դասարանում էին սովորում։ Նրանք Չիեկուրկալնսի1 2-րդ գծի2 երկհարկանի փայտե տանն էին ապրում մայրիկի, հայրիկի և իրենց լավ ընկերոջ հետ, որն արդեն ﬕ շաբաթ էր, ինչ կորել էր։ Եղբայրները հուսահատորեն փնտրում էին իրենց ընկերոջը։ Աﬔն օր` կեսօրին՝ դպրոցից վերադառնալիս, տղաները հեծանիﬖերով թափառում էին ﬕ նչև ուշ երեկո։ Մայրիկն ու հայրիկը կարծում էին, որ հեծանվորդների մարաթոնի են պատրաստվում։ Իրականում Կլաուսն ու Ինտարն իրենց կորած ընկերոջը՝ պոլիէթիլենե տոպրակին էին փնտրում։ Այն, 1
Չիեկուրկալնս - թաղամաս Ռիգա քաղաքի հյուսիս–
արևելքում։ 2
10
Տրամվայի 2–րդ գիծ։
իհարկե, սովորական ﬕ տոպրակ չէր։ Տոպրակն անուն ուներ՝ Բարկատուրիկ3։ Այդ տոպրակը վերջերս ﬕ լավ վախեցրել էր Կլաուսին։ Այն սահում էր Բրասա կամրջով հենց այն պահին, երբ Կլաուսը մայրիկի հետ տուն էր վերադառնում։ Սկզբում Կլաուսը նրան ոզնու տեղ դրեց, բայց հետո պարզվեց, որ այն կենդանի տոպրակ է։ Նա տղաներին բացատրեց, որ տոպրակները ձանձրանում են և վիրավորված են զգում, քանի որ կարճ կյանք ունեն ու ժամանակից շուտ են հայտնվում աղբանոցում։ Տղաները որոշել էին տոպրակին փրկել ու հոգ տանել նրա համար։ Եղբայրներն ու չարաճճի տոպրակն անբաժան ընկերներ էին դարձել։ Տոպրակի նյարդային բնավորության պատճառով 3
Բարկացկոտ + տուրիկ (տոպրակ)։ Դիպվածային բառ
է, որ ստեղծել է թարգմանիչը։
11
տղաները նրա անունը Բարկատուրիկ էին դրել։ Հիմա նա կորել էր, և տղաներն անդադար փնտրում էին նրան։ – Նայի՛ր։ Այնտե՛ղ,– հեծանիվը կտրուկ արգելակելով՝ ﬕ օր բացականչեց Ինտարը։– Ծառի՛ն։ Կառչե՛լ է։ Տղաները հեծանիﬖերը թողին խանութի մոտ և փորձեցին մայթը փողոցից բաժանող ցանկապատի վրա մագլցել։ Խճճված տոպրակը ծառի ներքևի չոր ճյուղից հանելով՝ տղաները ﬕանգաﬕց հասկացան, որ Բարկատուրիկը չէ։ – Նա ﬔր ընկերն է։ Պիտի շարունակենք փնտրել նրան,– չէր հանձնվում Ինտարը։ – Հը՜մ։ Բայց ինչպե՞ս,– մտախոհ արտասանեց Կլաուսը։– Թաղամասով ﬔկ սպիտակ թղթեր փակցնենք «Պոլիէթիլենե տոպրակ է կորել։ Գտնողին երաշխավորվում է
պարգևատրություն» գրությա՞մբ։ Ու տակն էլ հարևանուհի Վերայի հեռախոսի համա՞րը գրենք։ – Հերի՛ք է կատակես,– Ինտարը սկսեց թնկթնկալ։ – Մենք պիտի կազմակերպված գործենք։ Ծրագի՛ր պիտի կազﬔնք,– ոտքի կանգնելով՝ վճռականորեն հայտնեց Կլաուսը։ Նրանք ﬕասին գնացին խորդանոց։ Այնտեղ՝ անկյունում, եղբայրների հին գրատախտակն ու կավիճներն էին։ Կլաուսը ﬕանգաﬕց գրատախտակի վրա խզբզեց. «Առաքելություն՝ գտնել կորած ընկերոջը»։ – Առաջին՝ նրան, հնարավոր է, դժբախտություն է պատահել, օրինակ, ասենք, քաﬕն է քշել–տարել։ Երկրորդ՝ գուցե մայրիկը նրան աղբանոց է գցել։ Երրորդ՝ գուցե հայրիկը նրա ﬔջ հաց ու պանիր է դրել ու տարել իր հետ աշխատանքի,– ասում էր Կլաուսը և ﬕաժամանակ գրում գրատախտակին։ Աﬔն խնդրի դիմաց նա նաև լուծուﬓ էր գրում։ – Գուցե նրան գողացե՞լ են,– հուշեց Ինտարը։ Կլաուսը ծոծրակը քորեց։ – Չգիտեմ, թե ում մտքով կանցներ պոլիէթիլենե տոպրակ գողանալ, այն էլ դատարկ... 13
– Բայց... – Լա՛վ, ասենք, նա ինչ–որ թշնաﬕ ներ կարող էր ունենալ,– Կլաուսը ավելացրեց հաջորդ կետը և լուռ նայեց եղբորը։ – Ի՛նտար, ո՞վ կարող է տոպրակին թշնաﬕ լինել։ Ինտարը ձեռքը դրեց բերանին։ Եղբայրները նայեցին իրար և հիշեցին իրենց ընկեր Բարկատուրիկի անհետանալու նախորդ օրը։ Դա ուղիղ ﬕ շաբաթ առաջ էր։ Նրանք երեքով վերադառնում էին դպրոցից տուն, երբ...
14
Ճը՜ռռ։ Մայթին՝ Ինտարի ու Կլաուսի հենց ոտքերի տակ, հեծանիﬖերի ճռռացող անվադողեր հայտնվեցին։ – Էս ո՞ւր,– հարցրեց չորս հեծանվորդներից ﬔկը։ Ինտարը ﬕանգաﬕց քարացավ, Կլաուսը, նույնիսկ առանց եղբորը նայելու, զգաց դա։ Նրանք տրամվայի կանգառից քայլում էին դեպի տուն։ Թեև եղբայների դպրոցը տնից հաﬔմատաբար հեռու չէր, մայրիկը, ﬕևնույնն է, նրանց չէր թողնում դպրոց հեծանիﬖերով գնալ։ Պետք է կա՛մ երկու կանգառ տրամվայով գնային, կա՛մ սպասեին, որ հայրիկը կամ մայրիկը ﬔքենայով գան իրենց հետևից։ Ինտարը լարված կառչեց ուսապարկի թոկերից։ Կլաուսը, ձեռքերը գրպաններում, աչքերը կկոցած, տղաներից ﬔկին էր նայում։ – Տուն։ Բա դո՞ւք։ – Հե՛չ, հեծանիվ ենք կռվեցնում։ Հեծոն վերցրո՛ւ, ու թռա՛նք։ 15
– Հը՜մ,– պատասխանեց Կլաուսը։ Ինտարը չհասկացավ՝ դա «այո՞» էր, թե՞ «ոչ»։ Նրան դուր չէր գալիս այդ խոսակցությունը. նա ուզում էր շտապ հեռանալ։ Եղբայրները չորս հեծանվորդ տղաների էին դեմ առել. ավազակախումբ էր։ Այդ անպիտաններն իրենք իրենց կռվարարներ էին անվանում։ Նրանք ﬕշտ խմբով էին, գազանավարի էին քշում, կտրուկ արգելակում էին, թափառում էին արվարձաններով, խփվում էին ցանկապատերին, աղբամաններին և անցորդների նկատմամբ անամոթ վերաբերմունք էին ցուցաբերում։ Այգային և Սերգեյին՝ եղբայրների ծնողներին, դուր չէր գալիս այդ ավազակախմբի վարքը, նրանք չէին համարում, որ այդ տղաները պարզապես
16