HET BELANG VAN
DEPOSITIE METINGEN
VANAF DEELTJESGROOTTE 0,5µm EN GROTER
ENQUÊTE ONDER ZIEKENHUIZEN
TOONT GROTE ENERGIEBESPARINGSMOGELIJKHEDEN IN OPERATIEKAMERS!
DE SOM DER DELEN
BETEKENT MEER
INTERVIEW MET PAUL JOOSTEN, VOORZITTER VCCN
WE SHARE THE KNOWLEDGE!
CWS blijft groeien! Wij zijn erg trots u te kunnen informeren dat we onze productiecapaciteit hebben uitgebreid met een nieuwe cleanroomwasserij in Eindhoven. Deze cleanroomwasserij is voorzien van de allernieuwste technologieën en wordt in maart 2023 operationeel. Met deze investering zorgen wij ervoor dat wij mee kunnen blijven groeien met onze cleanroomklanten in de farmaceutische, medische en halfgeleiderindustrie. De nieuwe cleanroomwasserij is gepositioneerd direct naast onze huidige cleanroomwasserij en is geheel zelfvoorzienend. Hierdoor kunnen wij onze klanten continuïteit bieden bij calamiteiten vanaf één locatie. Kies voor ons als uw full service provider, kies voor onze passie!
Contact Nederland: +31 402621692
cleanrooms.nl@cws.com
Contact België: +32 33554903
cleanrooms.be@cws.com
Een bezoek brengen aan onze nieuwe cleanroomwasserij? Dat kan! Wij geven u graag een rondleiding.
Voor u ligt het eerste nummer van 2024 van VCCN Contamination Control Magazine. Het is wederom gelukt om een blad met diverse interessante artikelen te maken. Informatieve artikelen over Contamination Control binnen verschillende sectoren waar cleanrooms worden gebruikt.
Contamination Control blijft in de belangstelling staan en ook in 2024 wordt verwacht dat de behoefte aan cleanrooms stijgend is. VCCN blijft daardoor een relevante factor om kennis op te doen van de nieuwste ontwikkelingen in de markt waar het gaat om Contamination Control, Cleanroom Technologie en Product Cleanliness. Of het nu gaat over normen, richtlijnen of artikelen in cleanrooms; VCCN is het juiste adres. En bezoek vooral onze congressen en minisyymposia om op de hoogte te blijven van wat er gebeurt in onze markt.
Ook de behoefte aan experts op het gebied van Contamination Control stijgt elke dag. Voor de noodzakelijke bijscholing op dit gebied kunt u ook terecht bij VCCN. Wij zijn al 35 jaar het kennisplatform en tevens opleidingsinstituut voor Cleanroom Technologie. Meer informatie over het opleidingsprogramma over Contamination Control vind je op website www.vccn.nl.
Naast het bestaande programma is de Commissie Opleidingen van VCCN voornemens om in 2024 te starten met een postHBO opleiding Contamination Control Engineer. Wilt u alvast meer weten over deze opleiding of de andere opleidingen van VCCN, neem dan contact op met onze kennismanager. Hij vertelt u er graag meer over.
Veel leesplezier.
Philip van Beek, Bestuurslid VCCN en lid van de redactieraad
HET BELANG VAN DEPOSITIEMETINGEN VANAF DEELTJESGROOTTE 0,5µm EN GROTER
Dit artikel behandelt de recente ontwikkelingen van meetapparatuur voor deeltjesdepositie op oppervlakken, waardoor cleanroom en procesbeheerders in staat worden gesteld om de specificaties van hun werkoppervlakken, maar ook die van de eindproducten, te correleren aan hun reeds structureel toegepaste APCmetingen vanaf deeltjesgroottes van 0,5 µm.
Door: Maarten Bouwman, Service Engineer Fastmicro
ENQUÊTE ONDER ZIEKENHUIZEN
TOONT GROTE ENERGIEBESPARINGSMOGELIJKHEDEN IN OPERATIEKAMERS!
Het Landelijk Netwerk de Groene OK voert een onderzoek uit naar het energiegebruik, van luchtbehandelingssystemen, op de operatiekamers.
Door: Dr. Ing. Roberto Traversari MBA, drs. Ing. Jos Lans, Ir.
Wim Maassen PDEng en Drs. Sandra Lako 12
DE SOM DER DELEN BETEKENT MEER
Op 8 juni 2023 trad Paul Joosten aan als voorzitter van VCCN. Hij volgde Eric Stuiver op. En nu ruim een half jaar verder is het tijd om Paul aan het woord te laten over zichzelf, VCCN, zijn kijk op het vakgebied Contamination
Control en hoe VCCN hier een relevante rol in speelt.
GOED NIEUWS VOOR WIE GEK
WORDT VAN EEN HARDNEKKIG
CONTAMINATIEPROBLEEM
VOORWOORD
6 HET BELANG VAN DEPOSITIEMETINGEN VANAF DEELTJESGROOTTE 0,5µm EN GROTER
Door: Maarten Bouwman, Service Engineer Fastmicro
12 ENQUÊTE ONDER ZIEKENHUIZEN TOONT GROTE ENERGIEBESPARINGSMOGELIJKHEDEN IN OPERATIEKAMERS!
Door: Dr. Ing. Roberto Traversari MBA, drs. Ing. Jos Lans, Ir. Wim Maassen PDEng en Drs. Sandra Lako
18 DE SOM DER DELEN BETEKENT MEER
Op 8 juni 2023 trad Paul Joosten aan als voorzitter van VCCN. Hij volgde Eric Stuiver op.
Door: Jos Bijman, Kennismanager VCCN
22 GOED NIEUWS VOOR WIE GEK
WORDT VAN EEN HARDNEKKIG
CONTAMINATIEPROBLEEM
Door: Anton de Jong (TNO) en Menno de Boer
28 CORA PEDRON 35 JAAR WERKZAAM VOOR VCCN!
Dit artikel beschrijft een door TNO ontwikkelde aanpak om organische verontreiniging tijdens hightechprocessen te meten. De hier beschreven aanpak kan een hulpmiddel zijn bij het oplossen van een chemisch contaminatie probleem.
Door: Anton de Jong (TNO) en Menno de Boer
32
32
33
34
DEPOSITIEMETINGEN VANAF DEELTJESGROOTTE 0,5µm EN GROTER
Dit artikel behandelt de recente ontwikkelingen van meetapparatuur voor deeltjesdepositie op oppervlakken, waardoor cleanroom- en procesbeheerders in staat worden gesteld om de specificaties van hun werkopper vlakken, maar ook die van de eindproducten, te correleren aan hun reeds structureel toegepaste APC-metingen vanaf deeltjesgroottes van 0,5 µm.
Met steeds toenemende eisen op het gebied van productreinheid, groeit het aantal handelingen en processen dat in schone ruimtes of cleanrooms moet gebeuren en moet worden gevalideerd. Een belangrijk besef is echter, dat een (gevalideerde) cleanroom géén garantie is voor een clean product.
Door: Maarten Bouwman, Service Engineer Fastmicro
Om de reinheid van de omgeving op deeltjesgebied te monitoren, wordt er veelal gebruikgemaakt van deeltjesmetingen in de lucht, zoals beschreven in ISO 146443:2019. Hierbij worden zogeheten Airborne Particle Counters (APC’s ) ingezet. Vervolgens kan met deze meetdata de cleanroom geclassificeerd worden volgens ISO 146441:2015. Zo worden de opgestelde specificaties voor de omgeving consistent en kwantitatief gevalideerd.
Één van de grotere uitdagingen op dit moment, is het opstellen, valideren en monitoren van vergelijkbare specificaties voor de oppervlakken in de cleanrooms en van de producten zelf die in deze omgevingen worden geproduceerd. We weten immers dat over tijd deeltjes uit de lucht neerslaan volgens verschillende mechanismen; zwaartekracht, turbulente depositie, elektrostatische aantrekkingskracht of Browniaanse diffusie. [ref. 1]
Een optie om de specificatie en validatieprocessen voor producten op eenzelfde manier te kwantificeren is door het uitvoeren van deeltjesdepositiemetingen. Hierdoor ontstaat er inzicht in de correlatie tussen de reinheid van de omgeving en die van het product: essentiële informatie om passende processen voor reinheid te ontwerpen.
Er is op dit moment een selectie aan meetapparatuur verkrijgbaar die zulke data kan produceren. Een groot verschil tussen deze systemen en de APC’s is echter het meetbereik: waar de classificatie van de omgevingen gebeurt aan de hand van de concentratie van deeltjes met een diameter van 0,5 µm en groter, is de ondergrens voor de meeste apparatuur die concentratie op oppervlakken en depositie meten niet lager dan 5 µm.
Met nieuwe apparatuur wordt het nu mogelijk om deeltjesdepositie te meten met dezelfde gevoeligheid als de APC’s.
Fastmicro heeft hiervoor de Particle Fallout
Scanner ontwikkeld, gebaseerd op gepatenteerde techniek van TNO. Hiermee ontstaat de mogelijkheid om te kwantificeren welk aandeel van de luchtgedragen deeltjes in de schone omgeving van 0,5 µm en groter neerslaat op het productoppervlak. Daarnaast is deze apparatuur praktisch in te zetten dankzij korte meetintervallen tot elke 15 seconden en kan deze gebruikt worden door zowel operators als specialisten, dankzij verschillende softwaremodi.
Tijdens een uitgebreide studie van een gerenommeerde apparaatleverancier (OEM) naar de deeltjesdepositie in hun
Omgeving
• 9 cleanroom werkplekken
• ISO 14644-1 klasse 6
• Luchtverversing 40x per uur
• 1-6 personen actief
cleanrooms werd duidelijk dat ook deeltjes van een formaat van kleiner dan 5 µm in significante mate neerslaan.
Substraten
• 22 stuks Ø300mm blank wafers
• 1 meter boven de grond
Airborne Particles Counters
Cleanroom
ISO14644-1 [#deeltjes/m3]
Meetapparatuur
voor deeltjesdepositie
Deeltjesdepositie
ISO14644-17 [#deeltjes/m2 /uur]
Het is belangrijk te beseffen dat, afhankelijk van de toepassing, ook deze kleine deeltjes kunnen leiden tot afkeur en defecten. Deze data, alsook het streven om steeds schoner te produceren en reinheid dan ook te kwalificeren vanaf een kleinere deeltjesgrootte, maakt dat deeltjesdepositiemetingen vanaf 0,5 µm relevanter zijn dan ooit.
Het is dan ook niet voor niets dat de in 2021 uitgekomen norm ISO 14644 17 een classificeringssyteem introduceert voor deeltjesdepostiesnelheid, de PDRL.
Samen met het beschikbaar komen van de gevoeligere meetapparatuur, wordt
zo de deur geopend om de correlaties te onderzoeken van de deeltjesconcentratie in de cleanroom omgeving (ISO 14644 1), via de deeltjesdepositie (ISO 14644 17) naar de deeltjesconcentratie op een product of werkblad (ISO 14644 9).
De grote kracht van meetapparatuur voor deeltjesdepositie, zoals de Fastmicro Particle Fallout Scanner, is de mogelijkheid om continue metingen uit te voeren. Zo kan er data verzameld worden die niet enkel informatie geeft over de uiteindelijke ver
DEPOSITIE, IS DE MOGELIJKHEID
OM CONTINUE METINGEN UIT
TE VOEREN.
Meetapparatuur voor deeltjesvervuiling op oppervlakken
Clean product & werkoppervlak
ISO14644-9 [#deeltjes/m2]
TE METEN.
vuiling van het oppervlak, maar de snelheid waarmee het oppervlak vervuilt ook in de tijd geplaatst worden.
Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een zogeheten witness samples te meten. Een dergelijk sample kan geplaatst worden op een locatie waar de deeltjesdepositie bepaald dient te worden. Door dit sample bloot te stellen aan de omge
Figuur 3: Van cleanroom naar clean product volgens de verschillende meetmethodieken en normen.ving gedurende een gecontroleerde tijdsduur, kan er door middel van een meting berekend worden hoeveel deeltjes er gemiddeld zijn neergeslagen tijdens deze blootstellingsduur.
In beide gevallen is er de mogelijkheid om na de deeltjesdepositiemeting, een vervolgmeting te doen met een andere meettechniek, zoals optische microscopie of SEM/EDX. In tegenstelling tot APC’s waar enkel een momentopname gemaakt kan worden van lucht die door de meetopstelling stroomt. Het grote voordeel hiervan is dat er uitgebreidere karakterisering van de deeltjes gedaan kan worden, om zo meer inzicht te krijgen in hun mogelijke herkomst en om in te kunnen schatten hoe risicovol hun aanwezigheid is, gebaseerd op meer informatie over hun samenstelling.
TOEPASSINGEN
De toepassingsmogelijkheden van deze apparatuur zijn talloos en relevant in verschillende fases tijdens technische processen:
Ontwerpen voor reinheid
Tijdens het onderzoeks en ontwerpproces kan reeds onderzocht worden wat
de uitwerking is van bepaalde producten proceseigenschappen op de te behalen reinheid van het product. Tevens kunnen de depositiemetingen bijdragen aan het opstellen van de specificatie van producten: hoeveel vervuiling kan er eigenlijk getolereerd worden en is dit in lijn met de benodigde blootstellingstijden tijdens het proces? Dit kan bijvoorbeeld zijn uitwerking hebben op de te kiezen reinigingsstrategie.
Procesoptimalisatie
Zodra het onderzoeks en ontwerpproces is afgerond, kunnen depositiemetingen een waardevolle bijdrage leveren aan de optimalisatie van processen. Kritieke stappen in het proces kunnen geïdentificeerd en aangepast worden aan de hand van de gemeten deeltjesdepositie. Zo kan er naast optimalisatie van reinheid ook gekeken worden naar de efficiëntie van bepaalde processen; wellicht hoeven bepaalde processen juist onder minder strikte omstandigheden plaats te vinden. Hiermee kunnen vervolgens veel tijd en kosten bespaard worden.
Cleanroom monitoring
Waar continue APC’s al gemeengoed zijn in bepaalde cleanrooms, vormen continue depositie meetapparatuur hier een aanvulling op. Zo kan er gemonitord worden of de snelheid van neerslag van deeltjes nog wel binnen de normen valt. Zoniet, dan kan er een signaal afgegeven wor
den aan de verantwoordelijken voor het proces of de cleanroom. Er kan dan snel gehandeld worden wanneer bepaalde grenswaarden worden overschreden. Het alternatief is om pas tijdens uitgaande inspectie van de producten zelf te constateren dat depositie te hoog is (geweest), met alle opvolgende kosten en inspanningen van dien.
Naast monitoren van de omgeving, kunnen ook specifiekere processen op vergelijkbare manier worden gemonitord. Door het plaatsen van een (of meerdere) meetapparaten op (een) relevante plek(ken) kan, naast de gemiddelde depositie over tijd, ook bepaald worden op welk tijdstip er mogelijk pieken in depositie waar te nemen zijn (particle bursts). Er kan dan een overzicht verkregen worden van waar, wanneer en hoeveel deeltjes er zijn neergeslagen van een bepaalde grootte. Voorbeelden van zulke relevante plekken zijn:
• In de nabije omgeving van een werkplek, bij bijvoorbeeld manuele assemblage
• In een ruimte waar de luchtstroom binnen de cleanroom niet optimaal is
• In (of in de nabije omgeving van) een geautomatiseerd systeem/machine
• In een vacuümketel
Root cause analysis
Wanneer er tijdens monitoring, of bij een uitgaande oppervlaktereinheidstest, een
overschrijding van de norm heeft plaatsgevonden, kan er een onderzoek gestart worden naar de oorzaak van deze overschrijding. Hierbij zijn uiteraard de metingen in de tijd van belang: kan er wellicht een tijdstip van een incident vastgesteld worden? Vervolgens kan er, al dan niet met behulp van plaatsing van witness samples, nog verder worden ingezoomd op de locatie en fase in het proces. Mocht er nog verder onderzoek nodig zijn naar de oorsprong of samenstelling van de deeltjes, dan kunnen de samples nog overgebracht worden naar een optische microscoop voor verdere visuele analyse of zelfs naar een SEM/EDX voor elementenanalyse.
Met de recente ontwikkeling van technologie op het gebied van deeltjesdepositiemetingen, wordt het mogelijk om onze kennis en inzichten over de deel
tjesvervuiling van oppervlakken in schone omgevingen aanzienlijk te verrijken. Gecombineerd met het, door technologie gedreven, streven naar steeds schonere producten, breekt er een interessante tijd aan. De gereedschappen zijn nu beschikbaar om grote stappen te zetten. Stappen die niet enkel door ingenieurs uitgedacht worden, maar gedreven kunnen worden vanaf de (schone) productievloer, geba
seerd op solide data die laagdrempelig kan worden verkregen.
[Ref 1] Whyte, W., Agricola K., and Derks M., Airborne particle deposition in cleanrooms: Deposition mechanisms, Clean Air and Containment Review, Issue 24 , October 2015.
Tecnilab-BMI is uw partner op het gebied van desinfectie oplossingen
PBSC MD-Hi
Desinfectie hatch met geïntegreerde Bioquell waterstofperoxide generator
Bioquell ProteQ
Waterstofperoxide generator voor desinfectie van laboratoria en cleanrooms
Tecnilab-BMI levert reeds meer dan 20 jaar producten en diensten op het gebied van desinfectie oplossingen in de vorm van ruimte desinfectie en/of apparatuur desinfectie. Ook benieuwd wat Tecnilab-BMI voor u kan betekenen? Kijk dan op www.tecnilab-bmi.nl
PBSC MD-Ci
Desinfectie kamer met geïntegreerde
Bioquell waterstofperoxide generator
Bioquell L-4
Waterstofperoxide generator voor desinfectie van equipment en ruimten
Vind o.a. Bioquell en PBSC producten exclusief bij Tecnilab-BMI. We help you move forward. www.tecnilab-bmi.nl
Het Landelijk Netwerk de Groene OK voert een onderzoek uit naar het energiegebruik, van luchtbehandelingssystemen, op de operatiekamers. In dit artikel worden de eerste resultaten gepresenteerd. Dit onderzoek wordt gefinancierd vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) op basis van de Urgenda agenda maatregel 51.
Het Landelijk Netwerk de Groene OK is een samenwerkingsverband van vijftien wetenschappelijke - en beroepsverenigingen die de zorg op de OK willen verduurzamen en is medeondertekenaar van de Green Deal 3.0 'Samen werken aan Duurzame Zorg'. Het Landelijk Netwerk stimuleert en ondersteunt individuele medisch specialisten en zorgprofessionals die werkzaam zijn op de OK om op duurzame wijze bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen. De werkgroep Energie houdt zich bezig met CO 2 -reductie en energiebesparing op het operatiecomplex. Het energieverbruik van een operatiecomplex is wezenlijk anders dan dat van een volledig ziekenhuis. Voor een operatiecomplex geldt namelijk dat meer dan 90% van het energieverbruik veroorzaakt wordt door de luchtbehandeling.
In de periode van medio 2023 tot en met eind 2023 zijn alle ziekenhuizen benaderd om een enquête in te vullen over het luchtbehandelingssysteem voor de operatiekamers en het gebruik van de operatiekamers. Van de 93 benaderde ziekenhuizen (inclusief de 7 Universitaire Medische Centra) zijn 51 ingevulde enquêtes ontvangen (55%). Hieruit blijkt dat 55% van de operatiecomplexen ouder zijn dan 10 jaar en zelfs 12% voor 1995 is gebouwd en dus ouder is dan 30 jaar. Dit is opmerkelijk omdat de technische levensduur van een luchtbehandelingssysteem voor een operatiekamer(complex) over het algemeen niet meer dan 1520 jaar bedraagt. Er zijn drie basissystemen te onderscheiden, figuur 1.
Op basis van de analyse blijkt dat 16% gebruik maakt van luchtbehandeling systeemtypologie A, 41% van systeemtypologie B en 43% van systeemtypologie C. Met name de operatiekamers van voor 1995 zijn als typologie A uitgevoerd.
Door: Dr. Ing. Roberto Traversari MBA, drs. Ing. Jos Lans,
Ir. Wim Maassen PDEng en Drs. Sandra Lako
Toegepaste luchtdebieten
De toegepaste luchthoeveelheden zijn in figuur 2 weergegeven. De hoeveelheid verse buitenlucht (MUA) varieert tussen de 1.000 en 4.500 m3/h met zelfs uitschieters tot 9.000 m3/h. Bij toepassing van inhalatie anestethica wordt in de Arbocatalogus UMC’s aangegeven (ventilatie OK en verkoeverruimten) dat afhankelijk van
het toegepaste anesthesie systeem de verse luchthoeveelheid tussen de 1.000 2.000 m3/h moet bedragen [1].
Er wordt in een aantal ziekenhuizen dus fors meer verse buitenlucht toegepast dan minimaal vereist. Deze verse buitenlucht is energie intensief omdat deze in de MUA wordt verwarmd, gekoeld be en ontvochtigd. De “recirculation air” wordt in de RAU slechts in beperkte mate geconditioneerd.
De totaal aan de Operatiekamers toegevoerde luchthoeveelheid (Total Air Volume) ligt tussen de 2.200 m3/h tot 12.500 m3/h.
Circulatievoud
Het aantal luchtwisselingen in de ruimte wordt circulatievoud genoemd. Uit het onderzoek blijkt dat de operatiekamers een circulatievoud van gemiddeld 60 h1 hebben. Het circulatievoud ligt fors hoger dan de eis voor een klasse 1 en klasse 1+ operatiekamer (circulatievoud 20 h1) volgens de FMS richtlijn Luchtbehandeling in operatiekamers en behandelkamers [2]. Dit hogere circulatievoud is noodzakelijk om te kunnen voldoen aan het verenigingsstandpunt van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) betreffende de eisen voor een klasse 1+ operatiekamer [3].
In alle operatiekamers
In 50% van de operatiekamers
In 25% van de operatiekamers
In 75% van de operatiekamers
Figuur 3. Percentage operatiekamers dat wordt gebruikt voor grote gewrichtsvervangende operaties.
Gewricht vervangende ingrepen
Het onderzoek laat zien dat in 32% van de ziekenhuizen alle operatiekamers gebruikt worden voor grote gewricht vervangende ingrepen, zie figuur 3. In 42% van de ziekenhuizen worden deze ingrepen in slechts 25% van de operatiekamers uitgevoerd.
Verlaging benodigde luchthoeveelheid
De resultaten laten zien dat vrijwel alle operatiekamers een Klasse 1+ betreft, waarmee ze geschikt zijn om grote gewrichtsvervangende operaties in uit te voeren, maar ze er in de praktijk daar niet voor worden gebruikt. Veel operatiekamers gebruiken dus een groot deel van de tijd meer (gerecirculeerde) lucht dan vereist waardoor meer energie wordt gebruikt dan noodzakelijk.
Warmteterugwinning
Het overgrote deel van de operatiekamers, 94%, heeft warmteterugwinning uit de afgevoerde ventilatielucht. Hiermee wordt
Twincoil systeem
Platenwarmtewisselaar (kruisstroom)
Warmtewiel
Geen warmteterugwinsysteem
een groot deel van de energie uit de afgevoerde lucht teruggewonnen. Figuur 4 laat zien dat warmtewielen en twincoil systemen (systeem met een warmtewisselaar in de toe en de afvoerlucht en een hydraulische koppeling met pomp) het meest worden toegepast.
Nachtverlaging
In 72% van de ziekenhuizen wordt de hoeveelheid lucht in de nacht en weekenden gereduceerd met ten minste 50%. Er zijn zelfs ziekenhuizen (4%) die de recirculatie, figuur 1, geheel uitzetten en alleen nog verse buitenlucht toevoeren, zie figuur 5.
VEEL OPERATIEKAMERS
GEBRUIKEN EEN GROOT
DEEL VAN DE TIJD MEER
(GERECIRCULEERDE)
LUCHT DAN VEREIST.
50% van zijn capaciteit
40% van zijn capaciteit
33% van zijn capaciteit
30% van zijn capaciteit
20% van zijn capaciteit Volledig UIT recirculatie
Er wordt niets uitgezet Anders...
Luchtbevochtiging
Luchtbevochtiging gebruikt veel energie. Van de ziekenhuizen maakt 76% hiervoor nog gebruik van centraal met aardgas opgewekte stoom; 20% van de ziekenhuizen gebruikt lokaal bij de luchtbehandelingskast geplaatste elektrische luchtbevochtigers en 4% maakt gebruik van adiabatische bevochtiging. Er wordt, ondanks het onderzoek vanuit het expertisecentrum verduurzaming zorg, het standpunt van de UMC’s en het advies van De Groene OK, nog steeds fors bevochtigd in operatiekamers. Zie figuur 6. In 57% van de operatiekamers wordt nog bevochtigd op een niveau van tussen de 50 en 65% [4].
TE ZIJN VOOR
Tussen de 50-65% Tussen de 30-70% Tussen de 40-80% Anders, namelijk...
Figuur 6. Bevochtiging in operatiekamers.
Monitoring
Uit de enquête blijkt ook dat slechts 4% van de ziekenhuizen (n=51) het energiegebruik van het luchtbehandelingssysteem voor de operatiekamers meet, analyseert en daarop stuurt.
In ziekenhuizen worden al de nodige maatregelen genomen om het energiegebruik van het luchtbehandelingssysteem in operatiekamers te reduceren. Vrijwel alle ziekenhuizen maken gebruik van warmteterugwinsystemen om energie uit de afgevoerde luchtstroom terug te winnen. Ook wordt de luchthoeveelheid in de nacht en weekenden vaak gereduceerd. De luchthoeveelheid wordt echter nog zeer beperkt geschakeld op basis van de behoefte aan een klasse 1 en klasse 1+ operatiekamer. Een klasse 1+ operatiekamer heeft in de praktijk gemiddeld veel meer luchtwisselingen (60 per uur) dan volgens de FMS richtlijn vereist (minimaal 20 luchtwisselingen per uur) om aan de eisen uit het verenigingsstandpunt van de NOV te voldoen.
Er lijkt nog veel potentie te zijn voor energiebesparing door maatregelen door te voeren zoals het reduceren van de luchtvochtigheid, wanneer het type ingreep het toestaat het schakelen van de luchthoeveelheid van een klasse 1+ naar een klasse 1 operatiekamer, het reduceren van de hoeveelheid en het aandeel verse buitenlucht, die een veel hoger energiegebruik tot gevolg heeft dan het gebruik van gerecirculeerde lucht, en het verder reduceren van de luchthoeveelheid gedurende de nacht en weekeinde. In het vervolg van het onderzoek zal in een aantal operatiekamers worden gemeten en op landelijk niveau worden berekend wat het energiebesparingspotentieel van deze maatregelen is.
1. https://www.dokterhoe.nl/risicos/inhalatieanesthetica/wat doetuwumc/arbocatalogus
2. https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/luchtbehandeling_in_ operatiekamers_en_behandelkamers/randvoorwaarden_ luchtbehandelingsysteem_in_de_operatiekamer.html
3. https://www.orthopeden.org/media/ agbpatrj/6245a0933cafastandpuntnovluchtbehandelingoperatiekamerklasse 1voorwebsitenov.pdf)
4. https://www.expertisecentrumverduurzamingzorg.nl/wp content/ uploads/2023/04/VerduurzamingskaartBevochtigingseiseninziekenhuizenV1.0.pdf
T 0032 56 98 00 53 - info@crdb.be www.crdb.be
RICHTLIJNEN
Om kennis praktisch toepasbaar te maken ontwikkelt en publiceert VCCN technische rapporten, richtlijnen en boeken. De VCCN-richtlijnen baseren we op praktijk kennis, maar ook op informatie uit ISO of CEN-standaarden.
Benieuwd naar alle publicaties of direct iets bestellen? Download onderstaande QR code voor meer informatie.
Op 8 juni 2023 trad Paul Joosten aan als voorzitter van VCCN.
Hij volgde Eric Stuiver op. En nu ruim een half jaar verder is het tijd om Paul aan het woord te laten over zichzelf, VCCN, zijn kijk
op het vakgebied Contamination Control en hoe VCCN hier een relevante rol in speelt.
“Geen idee wat een ‘cleanroom’ is maar het klinkt veelbelovend.” Met deze gedachte stapte eindejaars student Paul Joosten medio 2004 de wereld van schone ruimten in. Paul was op zoek naar een afstudeerproject tijdens zijn studie Hogere Installatie Techniek in Utrecht en belde met Kropman. Hij kreeg Frans Saurwalt aan de lijn die, enigszins overvallen, aangaf een onderzoek naar drukregelingen in cleanrooms wel te willen ondersteunen. En dus is, zoals het zo mooi heet, de rest geschiedenis en maken we kennis met Paul Joosten als voorzitter van VCCN, de Nederlandse vereniging voor Contamination Control.
Door:
We ontmoeten Paul in het gerevitaliseerde kantoor van Kuijpers in Den Bosch. De renovatie is aangegrepen om de bestaande panden te verduurzamen naar energielabel A en Parisproofready en zelfs een deel volledig circulair te maken. Een renovatie waar Paul op de achtergrond bij betrokken is geweest. Paul is binnen Kuijpers Marktdirecteur Life Sciences & Hightech en houdt zich bezig met het realiseren van complexe installatietechnische projecten waar bijv. cleanrooms en/of containments nodig zijn. Naast de typische cleanroomaspecten is duurzaamheid in zijn werk ook een dagelijks terugkerend thema.
We spreken over zijn loopbaan in de wereld van Contamination Control. Paul:
“Tijdens mijn afstudeeropdracht bij Kropman heb ik de kans gehad om veel kennis op te doen van contamination control. Zeker bij mijn begeleider Frans Saurwalt die ik echt alles kon vragen. Of ik liep ergens tegen aan of had weer wat gelezen in het boek van Bill Whyte waar ik wat meer van wilde weten, Frans had overal antwoord op. Hij stimuleerde mij ook om aan te sluiten bij VCCN voor het opdoen van kennis. Dit was dan ook mijn eerste kennismaking met deze vereniging. De afstudeerperiode werd daarmee een super interessante tijd.”
Na het afronden van de afstudeeropdracht heeft Paul als engineer en projectleider gewerkt bij Kropman. “De eerste vier jaar zat ik nog in Utrecht waar ik aan projecten met cleanrooms maar ook voor normale utiliteit heb gewerkt. Het laatste jaar ben ik gaan werken voor Kropman Contamination Control in Nijmegen waar ik wel puur aan cleanrooms heb gewerkt. Dit waren de nodige Design & Build en multidisciplinaire projecten wat het erg interessant maakte. Na deze periode heb ik een aantal jaar bij Imtech gewerkt. Deze periode deed ik minder met cleanrooms.
In 2012 begon Paul bij Kuijpers. Kuijpers was aan een groei bezig en er werden steeds grotere projecten in heel Nederland opge
“Het credo We share the knowledge is iets wat dicht bij mij staat en ik geloof sterk in samenwerken. Een paar punten die ik daar specifiek in wil benoemen is het relevant houden van onze vereniging in deze tijd en het inhoudelijk verder ontwikkelen van ons vakgebied.”
pakt. En binnen deze projecten speelde controlled environment steeds vaker een rol, zoals bijvoorbeeld het Erasmus Biocontainment (BSL 3+) en het Bernhoven ziekenhuis in Uden met een OK complex, CSA en een bereidingsapotheek.
“Het was de ambitie van Kuijpers om een autoriteit te worden op het gebied van Controlled Environments. Ik ben er gestart met het schrijven van een Businessplan voor het opzetten van een speciale afdeling gericht op de realisatie van schone ruimten. Nu, anno 2024, kan ik zeggen dat we een bekende en erkend specialist zijn voor complexe projecten in vooral life sciences en health maar ook de high tech sector.”
VCCN ACTIVITEITEN
Op 8 juni 2023 werd Paul tijdens de Algemene Ledenvergadering door de VCCN leden benoemd tot voorzitter.
Hij volgde Eric Stuiver op die deze functie 9 jaar had bekleed.
“Gedurende mijn werk binnen het vakgebied Contamination Control heb ik als lid veel aan VCCN gehad. Ik haalde er ontbrekende kennis voor mijzelf en mijn collega’s vandaan en het gaf ons ook de mogelijkheid om zichtbaar te zijn.
Vanaf 2012 ben ik echt actief geworden binnen VCCN. Ik gaf leiding aan de Projectgroep voor Richtlijn 10: Luchtdoorlatendheid. En daarna werd ik ook voorzitter van de Commissie Projecten. Deze commissie werd later de huidige commissie Kennis.”
Projecten binnen verenigingen worden door personen vanuit allerlei richtingen uitgevoerd. Vooral techneuten en op basis van vrijwilligheid. Dit kan wel eens tot een tijdrovend proces leiden. Paul vindt hier een uitdaging. “Het proces van mensen verbinden, een structuur te bieden en de weg naar het doel vorm te geven past mij
goed. Bij het maken van een richtlijn komt dit van pas. Niet alleen nationaal maar in dit vakgebied heb je ook internationaal met verschillende belangen te maken. Zo was tijdens het opstellen van RL10 ook Duitsland met een dergelijke richtlijn bezig. Geheel toevallig zaten we beiden op hetzelfde spoor met het opdelen in klassen. Duitsland beschuldigde ons toen van plagiaat. Ik heb hier de nodige energie in moete steken om aan te tonen dat deze opzet geheel toevallig was in goede banen te leiden.”
Voor dat Paul voorzitter werd heeft hij nog de nodige andere activiteiten ontplooid. Zo was hij ook voorzitter van de projectgroep voor het opstellen van Richtlijn 11: Centrale Sterilisatie Afdeling. En vanaf 2018 was hij als bestuurslid van VCCN betrokken bij de vereniging. “Het bestuurslid zijn combineerde ik met het voorzitterschap van Commissie Kennis. Ik heb dan ook in ruime mate de gelegenheid gehad om een redelijk goed beeld te krijgen bij wat we als vereniging kunnen en willen en wat de rol van VCCN inhoudt.”
Ruim voor de daadwerkelijke benoeming werd Paul door toenmalige voorzitter Eric Stuiver al gepost voor het voorzitterschap. “Als jongste bestuurslid had ik in eerste
instantie nog wel enige twijfel maar Eric liet mij met goede argumenten inzien dat deze rol bij mij en mijn verbindende karakter past. Ik zie het dan ook als een grote eer om deze rol op mij te nemen.”
Na de voordracht door het bestuur volgde de officiële benoeming via de Algemene Ledenvergadering. Tegelijkertijd traden met Petra Van Hauwe en Pepijn de Groot nog twee nieuwe bestuursleden aan. “Ik heb vooraf diverse gesprekken met Eric gevoerd over de taken van het voorzitterschap. Eric drukte mij op het hart om het vooral op mijn eigen manier in te vullen. De eerste maanden ging het er om te zorgen voor een goede afstemming binnen het bestuur en te zorgen dat de goedlopende activiteiten van de vereniging bleven doorgaan.“
De wereld waar Contamination Control een factor van belang is verandert. Technisch maar ook t.a.v. zaken als opleidingen, het verenigingsleven en globalisering.
“Het is als vereniging belangrijk hier in mee te ontwikkelen en te zorgen dat we relevant blijven. Als bestuur zijn we hier druk mee bezig. Door naar ons zelf te kijken en te bepalen waarvoor we staan. We zien bijv. een verschuiving van het aantal persoonlijke leden naar meer bedrijfsleden. Ook de inzet van vrijwilligers binnen een vereniging verandert.
42 jaar, woont in Meijel
Getrouwd met Rianne en 3 kinderen: Lukas (9), Hannah (7) en Julius (4)
Loopbaan
2004 2008: Kropman: Project Engineer en Projectleider Contamination Control
2008 2012: Imtech: Consultant en Unitmanager
2012 heden: Kuijpers: Marktdirecteur Life Sciences & High Tech
Opleidingen:
2004: Afgestudeerd Hogere Installatie Techniek, Hogeschool Utrecht
2006: Afgestudeerd HITW, Avans+
2017: Kuijpers MD Programma, De Baak
2012: Master of Business Administration, NCOI
2023: Transition to Business LeadershipTransition to Business Leadership, IMD
Zoals dit in het verleden ging zal in de toekomst niet meer zo zijn. De rol die we kunnen spelen op het gebied van kennisontwikkeling en deling is echter groot. En als VCCN moeten we nadenken of en hoe we er iets mee gaan doen.”
Op technisch terrein zie je dat duurzaamheid een belangrijk onderwerp is. “Duurzaamheid dwingt ons om beter in operations te monitoren waar het werkelijke energiegebruik zit en hierop te acteren.
Vaak gaat het nu nog op basis van aannames of richtlijnen. Terwijl bij monitoring blijkt dat de luchthoeveelheid lager zou kunnen zijn. Los van het feit dat er binnen de productieprocessen nog ontwikkelingen zijn, zoals de isolator technieken in de GMP of de Cleaninmachine bij Semicom. Het is aan VCCN om binnen dit veld en bij deze ontwikkelingen relevant te blijven met de juiste kennis.”
Het delen van Kennis is essentieel. Zoals zo mooi gezegd door jullie gezegd: Als technologisch verduurzamer gelooft Kuijpers in het delen van kennis. “Kennisdeling vind ik persoonlijk erg belangrijk. Al in mijn htstijd had ik een docent die zei: je hoef niet alles te weten, als je maar weet waar je het kunt vinden. Ik geloof dan ook dat het belangrijk is bronnen en/of personen te kennen die kennis met je willen delen. Alleen dan kun je groeien, als persoon, organisatie en als sector. Kennis is macht geldt ook niet meer als zodanig, Kennis delen is kracht des te meer. Van kennis delen wordt je slimmer. Dit geldt dus zeker voor VCCN, hier draait het kennisdeling.”
Dit artikel beschrijft een door TNO ontwikkelde aanpak om organische verontreiniging tijdens hightechprocessen te meten.
De hier beschreven aanpak kan een hulpmiddel zijn bij het oplossen van een chemisch contaminatie probleem. Door
Anton de Jong (TNO) en Menno de Boer
Je moet echt stalen zenuwen hebben als je hightechproducten maakt voor bijvoorbeeld de microchipindustrie of de ruimtevaart. Want minuscule, voor het blote oog onzichtbare deeltjes, of moleculaire verontreiniging kunnen het productieproces ernstig verstoren. Pas als de aard van die verontreiniging bekend is, kun je de juiste reinigingsmethode toepassen en het productieproces met een gerust hart hervatten. Tot dusver was het benodigde determinatieproces niet bepaald makkelijk (understatement).
Ondanks de uitgebreide aandacht voor het bouwen van een schoon apparaat en het schoonhouden ervan, spelen er zoveel facetten mee dat er toch nog iets mis kan gaan. Contaminatie is nooit helemaal te voorkomen.
Bij het vinden van het contaminatie probleem worden vaak eerst eenvoudige (microscopische) technieken toegepast om te analyseren of er contaminatie aanwezig is. Biedt dit onvoldoende informatie, dan is er de mogelijkheid om een restgasanalyse te doen om chemische contaminatie te analyseren. Dat is een methode die voor enkele bedrijven al standaard is. Zij hebben dan vaak ook zelf de beschikking over een apparaat dat aan kan geven om welk type chemische contaminatie het gaat. Disclaimer daarbij is wel dat die analyse slechts uitsluitsel geeft over de meest voorkomende chemische contaminaties. Gaat het om een andersoortige vervuiling? Dan is er nader onderzoek nodig.
CONTAMINATIELAAGJE
Vaak is de boosdoener een laagje moleculaire verontreiniging van minder dan 20 nanogram/cm2. “Een (sub)monolaag noemen we dat”, zegt Anton de Jong, Scientist contamination control bij TNO. “Je kunt dat laagje niet met een microscoop waarnemen. Maar ondanks het feit dat het om een flinterdun laagje gaat, kunnen de hechtingseigenschappen van het materiaal met daarop vervuiling er wel door veranderen. Zo kun je het bijvoorbeeld in voorkomende gevallen niet goed meer lijmen. In de microchipindustrie zie je dat er steeds vaker chips worden gestapeld, en daar is zo’n monolaagcontaminatie dus echt een groot probleem voor de hechting van de componenten. Om het contaminatieprobleem goed te kunnen aanpakken, of het oppervlak goed te kunnen reinigen, moet je natuurlijk wel weten om welke specifieke organische stoffen het precies gaat.”
CONTAMINATIE PROBLEEM
WORDEN VAAK EERST EENVOUDIGE
(MICROSCOPISCHE) TECHNIEKEN
TOEGEPAST OM TE ANALYSEREN
OF ER CONTAMINATIE AANWEZIG IS.
Door: Anton de Jong (TNO) en Menno de Boer
WAT CHIPPRODUCENTEN
AL (HEEL SLIM) DOEN
Binnen de semiconductorwereld bestaat er al een effectieve methode om elke organische moleculaire contaminatie goed in beeld te krijgen. Bij complexere contaminatieproblemen laten ze daar een extreem moleculair goed gereinigde wafer door de chipmachine gaan, waarbij dat exemplaar dezelfde route aflegt als wat tijdens het productieproces gebruikelijk is. Vervolgens gaat die verontreinigde wafer in een speciaal analyseapparaat dat in staat is om kleine hoeveelheden moleculaire verontreinigingen aan te tonen.
Binnen TNO opperde De Jong het idee om die testmethode ook geschikt te maken voor andere productieprocessen waarbij reinheid een kritische succesfactor is. De methode maakt gebruik van ultra schone (metalen) stripjes die in staat zijn organische vervuiling te adsorberen.
Dit stripje heeft een lengte van ongeveer 8 centimeter en kan als het wordt blootgesteld aan verontreinigingen in vacuüm ongeveer 200 nanogram moleculaire verontreiniging adsorberen. Dit is ruim voldoende materiaal om daarna een gedetailleerde analyse mogelijk te maken.
Om de ongewenste invloed van omgevingslucht en transport zoveel mogelijk te beperken, wordt het stripje geleverd in een eveneens ultragrondig gereinigd en luchtdicht buisje van kwartsglas. Zeer belangrijk, uiteraard, dat het stripje op de juiste manier uit de verpakking wordt gehaald, in de machine wordt geplaatst, en vervolgens ook weer zorgvuldig terug in de buis wordt gelegd, zonder bij dat alles extra verontreiniging te veroorzaken. Vandaar ook dat de kit met een duidelijke handleiding wordt geleverd.
De gebruiker kan de ultraschone stripjes gebruiken om te checken in welk deel van het proces er contaminatie optreedt, en wat de samenstelling daarvan is. Tijdens dat proces zal er een kleine hoeveelheid van de vervuiling op de schone strip adsorberen. Die contaminatie is dan dus beschikbaar voor verdere analyse.
OMGEVINGSLUCHT EN TRANSPORT
ZOVEEL MOGELIJK TE BEPERKEN,
WORDT HET STRIPJE GELEVERD
IN EEN EVENEENS ULTRAGRONDIG
GEREINIGD EN LUCHTDICHT BUISJE VAN KWARTSGLAS.
Die analyse gebeurt elders, in een laboratorium van TNO. Daar staat een Agilent GCMS analysemachine die voorzien is van een thermisch desorptiesysteem. De kwartsbuis met daarin het stripje wordt in de Agilent GCMS geladen. Dit apparaat is in staat om een overzicht te geven van welke specifieke verontreinigingen aanwezig zijn op de adsorptiestripjes (zie box 2).
“Het is dus niet zozeer een uitvinding van iets totaal nieuws, maar meer het breed toegankelijk maken van een al bestaande en beproefde oplossing,” benadrukt De Jong. “En als de aard van de contaminatie bekend is, wacht er nog de zoektocht naar de bron van die verontreiniging. Dat kan ook nog wel een uitdaging zijn. Machines die vacuümkamers hebben, bestaan immers al snel uit meer dan honderd verschillende materialen. Daarbij komen de componenten voor die machines ook nog eens van tientallen verschillende leveranciers. Erg complex dus. Maar wan
neer je dankzij de analyse weet om wat voor soort vervuiling het exact gaat, weet je al wel in welke hoek je het moet zoeken. En meestal zijn er wel verschillende manieren om tot een oplossing te komen. Soms helpt het om een ander materiaal te gebruiken of om over te stappen op een andere leverancier. Het komt ook voor dat het ontwerp van een machine wat aangepast moet worden. Zodra de oorzaak bekend is, zien we vaak dat mensen daar wel creatief van worden.”
Tot slot: zolang je niet weet welke contaminatie het probleem veroorzaakt, ben je eigenlijk blind. Maar zodra je weet om welke contaminatie het gaat, weet je vaak ook meteen welk materiaal of welk proces je moet aanpassen om die vervuiling in het vervolg te voorkomen. Het gaat dus
om een aanpak die vooral van pas komt als restgasanalyse geen uitsluitsel geeft en de meest voor de hand liggende oorzaken ook al zijn uitgesloten. Kortom: een welkome aanvulling op wat er al beschikbaar is in de toolbox voor contaminatiebeheersing. De Jong: “Op dit moment verwacht ik niet dat er partijen zijn die deze aanpak standaard gaan gebruiken om een doorlopend beeld te krijgen van de contaminatie in hun machines. Maar wie weet: misschien gaat dat in de toekomst wel gebeuren.”
De sample die voor de meting gebruikt wordt is idealiter vrij van verontreinigingen. Na de mechanische vervaardiging
van de ongeveer 8 cm lange stripjes, ondergaan ze een ultrasone, natte reiniging en worden ze vervolgens in een vacuümoven met een temperatuur van 120 graden Celsius uitgestookt.
Het allerlaatste restant moleculaire verontreiniging kan tijdens een nareiniging worden verwijderd. Om deze stap goed uit te voeren, kunnen de stripjes in een plasmacleaner worden gereinigd. Een alternatief hiervoor is een UVozon reiniging.
De nareiniging zorgt ervoor dat het contaminatieniveau tot ver onder het monolaagniveau (<< 20 ng/cm2) daalt. Een dusdanige schone sample heeft slechts een beperkte houdbaarheid in omgevingslucht, omdat moleculaire verontreiniging zich dan snel weer opbouwt.
Luchtdichte kwartsbuizen zijn zeer geschikt om de metalen sample lang schoon te kunnen houden. Die buizen zijn vooraf grondig gereinigd en vervolgens uitgestookt met een temperatuur van 300 graden Celsius. Vervolgens zijn die moleculairschone metalen stripjes direct in de schone kwartsbuizen geplaatst, waardoor het monster (nagenoeg) vrij is van verontreinigingen.
Een contaminatieprobleem, maar je weet niet precies waar in het systeem het ontstaat? Dan is het belangrijk om strategisch
te bemonsteren. Daarbij kun je meerdere samples gebruiken om de bron te achterhalen. Als een machine uit diverse compartimenten bestaat, kun je in al die compartimenten een stripje plaatsen om zo de bron van de contaminatie te achterhalen. Datzelfde geldt voor de verschillende processtappen.
Een load lock? Dan is dat het eerste samplepunt. En wellicht kan er daarna een sample in de kamer van het hoofdproces. Op diverse plekken, want ook lokaal kunnen er verschillen zijn qua hoeveelheid contaminatie. Is er een plaatsafhankelijkheid
van de aanwezige contaminatie? Dan kan dat een goede aanwijzing zijn om de vervuilingsbron te vinden. Vergeet daarbij niet om ook enkele blanco’s mee te analyseren. Zo kun je checken of de operator tijdens het bemonsteren alle handelingen met de samples inderdaad schoon heeft uitgevoerd.
BOX 2: ANALYSEREN VAN DE VERONTREINIGEN
Het analyseren van de verontreinigingen zal meestal plaatsvinden op een andere locatie, waar TD GCMSapparatuur aanwezig is. Dit is op zich geen probleem
Helium
Schematische weergave GCMS analyse.
omdat de kwartsbuis hermetisch is afgesloten. Alle verontreiniging is dus goed vastgelegd voor de analyse. De sample kun je gewoon per post verzenden naar de GCMSanalyseleverancier.
Tijdens de analyse wordt de metalen sample eerst thermisch verhit tot 250 graden Celsius waarbij er thermische desorptie plaats vindt, waarbij de verontreinigingen in dampfase overgaan en vervolgens worden neergeslagen op een koude val
(70 graden Celsius). Daarna volgt een flashverhitting van de koude val (tot 220 graden Celsius), waardoor de componenten met een Helium gasstroom in de gaschromatografiekolom worden geleid. Iedere component heeft een andere verblijftijd op de kolom waardoor de componenten na elkaar het detectiedeel van de massaspectrometer bereiken.
De GC/MSspecialist kan vervolgens uit het spectrum van de component herken
nen welke afzonderlijke componenten er aanwezig zijn. Door de zeer hoge gevoeligheid van de apparatuur (< 1 ng per component) kan goed inzichtelijk worden gemaakt welke specifieke componenten aanwezig zijn.
Met een lijst van de aangetoonde specifieke stoffen kan vervolgens geanalyseerd waar de contaminatie vandaan zou kunnen komen.
Met dank aan de volgende personen van TNO die mede een bijdrage hebben geleverd bij het realiseren van het onderzoek: Norbert Koster, René Koops, Véronique de RooijLohmann en Leo de Reuver.
Dit artikel is eerder verschenen in het NEVAC magazine, www.nevac.nl. Redactie uitgevoerd door Claudia Biemans.
Voorbeeld van het specifieke GC/MSspectrum van een van de gedetecteerde verbindingen .
Na het 35-jarig jubileum van VCCN in 2023 was er dit jaar op 1 maart nog een jubileum te vieren. Cora Pedron is 35 jaar werkzaam op het verenigingsbureau van VCCN. VCCN was net een half jaar officieel opgericht toen Cora als 22-jarige Amersfoortse kwam werken als telefoniste/receptioniste.
Al snel begonnen de werkzaamheden te veranderen. Cora ging ook de cursus SKAR, Cursus Stof & KiemArme Ruimten, organiseren. Cora Pedron: “Alles regelen voor VCCN cursussen vind ik nog steeds heel erg leuk. SKAR is inmiddels de Cleanroom Gedrag Cursus geworden. In het begin waren het 2 cursussen per jaar, waarbij we vaak nog lopend van ons kantoor op de Koningin Wilhelminalaan in Amersfoort naar de cursuslocatie in zalencentrum De Amershof gingen. Inmiddels verzorgen we ruim 60 reguliere en inhouse Gedrag cursussen per jaar. En dat is alleen nog maar de CGC, daarnaast doe ik samen met een collega ook nog de andere VCCN cursussen zoals de Schoonmaak cursussen, de Techniek cursus of de Opleiding Cleanroom Testen en Certificeren. Afgelopen jaar heb ik circa ruim 700 cleanroompassen geprint en uitgegeven.”
Andere taken die door Cora in de loop der jaren zijn opgepakt zijn het ledenbeheer en ondersteuning bij congressen. Grote kans dat je met Cora te maken hebt gehad met je aanmelding als lid van VCCN, aanmelding voor een cursus of bij binnenkomst op een congres.
Een werkdag van Cora is dan ook nooit hetzelfde. Behalve de starttijd. Die is vroeg en Cora start dan ook meestal het kantoor op. Pedron: “Werkzaamheden die langskomen zijn het verwerken van een aanmelding voor een persoonlijk of bedrijfslidmaatschap, het klaarleggen van de spullen voor een cursusdag of klaar maken van het cursuslokaal, printen en versturen van pasjes en certificaten, bijhouden van de website, aanmaken adressenlijsten voor verzending magazine en alles wat nog meer voorbij komt. Ook faciliteer ik de bijeenkomsten van de Commissie Opleidingen. En niet te vergeten zorg ik voor de verzending van de bestelde richtlijnen en publicaties.“
Er zijn voor Cora ook de nodige hoogtepunten geweest. Pedron: “De jubileumfeesten bijvoorbeeld waarvan de laatste vorig jaar in Slot Zeist, of het internationale symposium in 2018. Maar ook de organisatie van een zeer grote Gedrag Cursus in Brazilië in 2016. Vooral het juist spellen van de namen voor de passen en certificaten was hier spannend.”
VCCN is heel blij met Cora en waardeert haar inzet voor de vereniging zeer. Ze is na zoveel jaar een rots in de branding en vraagbaak voor collega’s, docenten, leden en contactpersonen bij bedrijven. Pedron: “Ik vind het werk voor VCCN nog steeds heel erg leuk. Na de verhuizingen naar resp. Leusden en nu Woerden ga ik nog steeds met veel plezier naar mijn werk. Veel leden zijn ook al heel lang lid en samen met mijn collega’s hebben we vaak aan 1 woord genoeg. Het is bijvoorbeeld ook erg leuk om aanwezig te zijn op een congres en dan bekende leden tegen te komen. Ik vind het opvallend hoe gemoedelijk de contacten zijn. Het is gewoon een erg leuke vereniging.”
HOOGTEPUNTEN WAREN DE JUBILEUMFEESTEN BIJVOORBEELD WAARVAN DE LAATSTE VORIG JAAR IN SLOT ZEIST, OF HET INTERNATIONALE SYMPOSIUM IN 2018
Na jarenlang uitoefenen van commissioning als engineer en vervolgens als project en operations manager heb ik kort geleden een overstap gemaakt naar Apleona als consultant. In mijn huidige functie adviseer ik klanten over contamination control. Mijn gemiddelde werkweek is heel divers. De ene dag ben ik bezig met design review en de andere dag ben ik op reis naar het buitenland om met klanten aan tafel te zitten over uitdagingen omtrent contamination control.
Alle componenten in een gebouw die een samenhang c.q. relatie vormen of een raakvlak hebben met luchtkwaliteit c.q. contaminatie zijn voor mij onmisbaar. Ik kijk dan ook niet alleen naar de installatie, maar focus mij ook op materiële en bouwfysische eigenschappen van een gebouw of een ruimte. Een goed geïsoleerd gebouw/ruimteschil met correct gedimensioneerde installatie uitgelegd met variabele regeling voor veranderende bezettingen, die het binnenmilieu ten goede komt, blijft mijn streven in dit vak.
Mijn eigen kennisniveau houd ik op pijl door mij aan te sluiten bij vakverenigingen, zoals VCCN. Daar lever ik ook zelf een bijdrage aan bijvoorbeeld het opstellen van een richtlijn en het geven van cleanroomtechniek en CTCBI cursussen.
Als naar mijn advies wordt gevraagd, kan ik aanbevelen om continue te zoeken naar correcte verhoudingen tussen proces en techniek. Mijn ervaring zegt dat het de User Requirement Specification (URS), naast het gebruik van de normen en richtlijnen, opgebouwd moet worden zonder aannames, door de correcte vragen te stellen. Vooral op basis van risicoanalyses op producten procesniveau. Hoe vaak maken we niet mee dat bijvoorbeeld tijdens een qualificatieproces het ontwerp en/of het bouwwerk toch niet aansluit op de verwachtingen, waardoor bouwende partijen terug kunnen naar de tekentafel?
Daarop voortbordurend denk ik dat de cleanroom industrie zich in de toekomst steeds gerichter zou kunnen focussen op flexibiliteit transformatie op veranderende condities, energiezuinigheid meer lucht is niet altijd gelijkwaardig aan schonere ruimte en duurzaamheid lange levensduur dankzij gepast onderhoud en optimalisatie en hergebruik van het bestaande i.p.v. het slopen en opnieuw bouwen. Denk hierbij aan oplossingen als modulair bouwen, wat bijdraagt aan flexibiliteit en circulariteit dankzij aanpasbare, semionafhankelijke layout en werking.
Dat waar ik het meeste trots op ben in mijn werk is de integrale aanpak en samenwerking met verschillende disciplines om een goed gereguleerde cleanroom met hoogstaande techniek te realiseren en beheersbaar te houden.
Als ik iets zou mogen veranderen, zou ik onze opdrachtgevers aanbevelen om de gebruikers en vooral beherende partijen, die veelal pas na de oplevering in beeld komen, er op tijd bij te betrekken met de intentie om het beheerproces o.b.v. een beheersplan gestructureerder c.q. gereguleerder voor te bereiden. Sommige revoluties zijn namelijk al voorbij voordat de wapens hun doel hebben bereikt. Wanneer ik over de vloer kom en vraag naar specifieke oplever/gebouwdocumentatie m.a.w. naar turnover package, is deze niet beschikbaar, onvolledig of komt niet overeen met de werkelijkheid.
Cleanroom Schoonmaak Cursus Woerden
Operatiekamer Gedrag Cursus Woerden
Cleanroom Gedrag Cursus GMP
Woerden
Opfris Cleanroom Gedrag Cursus GMP Woerden
Opfris Cleanroom Gedrag Cursus GMP
Woerden
Cleanroom Gedrag Cursus GMP
Woerden
Cleanroom Behaviour Course
Woerden
Contamination Control Cursus
Woerden
OCT Belangstellende / Associate Woerden
OCT Professional Opleiding Cleanroom Testen en Certificeren
Woerden
Cleanroom Gedrag Cursus GMP
Woerden
Cleanroom Gedrag Cursus GMP Woerden
Cleanroom Schoonmaak Cursus Woerden
Data onder voorbehoud Bezoek voor meer informatie www.vccn.nl
Marcus de Krom
‘Graag stel ik mij aan jullie voor: Marcus de Krom, Relatiemanager bij Pedak meettechniek en kersvers lid van het VCCN. Met ervaring als sectormanager in de Automotive Industrie, breng ik kennis naar Pedak, waar we excelleren in geavanceerde klimaatsensoren voor o.a. cleanrooms. Onze sensoren garanderen nauwkeurige omgevingscontrole, cruciaal voor kritische ruimtes. Onze focus: innovatie, precisie, én kwaliteit. Pedak staat voor topkwaliteit in cleanroomtechnologie, met een team dat streeft naar continue vooruitgang. Samen zetten we de standaard in klimaatbeheersing!’
Met HVSystems leveren wij innovatieve oplossingen van Halton op het gebied van luchttoevoersystemen en luchttechnische componenten aan onder andere ziekenhuizen, cleanrooms, en utiliteitsgebouwen. Middels deze oplossingen realiseren wij samen met onze klanten en partners veilige en comfortabele binnen omgevingen die energieefficiënt zijn en daarmee voldoen aan duurzame principes. Naast het leveren, installeren en onderhouden van onze luchttechnische oplossingen assisteren wij eindgebruikers, adviseurs en installatiebedrijven bij het ontwerpen van HVAC, waarbij de nadruk ligt op veiligheid, duurzaamheid en comfort. Kijk voor meer informatie op www.hvsystems.nl
Op 11 januari jl. is Edwin den Hartog, Manager Validatie bij Kalibra en gezinsman, op 58 jarige leeftijd overleden. Op 1 november 2023 gaf Edwin, op de hem bekende enthousiaste wijze, nog een lezing over het valideren van cleanrooms bij VCCN. We konden op dat moment niet weten dat Edwin nog maar zo weinig tijd gegeven was. In december meldde Edwin dat hij zijn werkzaamheden door ziekte helaas definitief moest stoppen. Zijn warme afscheidswoorden op Linkedin hebben ons diep geraakt.
Met het overlijden van Edwin ontvalt ons een actief lid, branchegenoot en kennisdrager die zowel aan VCCN als het vakgebied van Contamination Control een grote bijdrage heeft geleverd. Het onbaatzuchtig delen van kennis, met name over zijn professionele passie t.a.v. de validatie van cleanrooms, was een nadrukkelijk kenmerk van hem. Zijn inhoudelijke bijdragen aan commissies,
richtlijnen en lezingen tijdens congressen hebben gezorgd voor een aanzienlijke toename van de deskundigheid binnen de sector. Helaas heeft Edwin zijn inbreng bij de herziening van de VCCN richtlijn 7 niet mogen volbrengen.
Naast zijn kennis was Edwin vooral een geweldig persoon om mee samen te werken. Zijn betrokkenheid, humor en gezelligheid was onmiskenbaar en een gesprek tijdens een van de bijeenkomsten zorgde altijd voor een lach op je gezicht.
Wat gaan we de deskundigheid, betrokkenheid en humor van Edwin missen. Onze gedachten zijn bij zijn vrouw en kinderen.
Jaargang 37
editie 1-2024
C2MGZN is een uitgave van VCCN, Vereniging
Contamination Control
Nederland REDACTIE
Philip van Beek
Arthur Lettinga
Jos Bijman
Femke van Egmond
REDACTIE COÖRDINATIE
Verenigingsbureau VCCN
T 088 401 06 10
f.vanegmond@vccn.nl
ADVERTENTIEVERKOOP
LIDMAATSCHAP VCCN
Korenmolenlaan 4, 3447 GG Woerden
Kijk voor advertentietarieven op www.vccn.nl/c2mgzn of mail naar info@vccn.nl
Persoonlijk lidmaatschap € 50, per jaar (incl. btw)
FOTOVERANTWOORDING
Archief VCCN
VORMGEVING EN REALISATIE
Studio Campo
VERANTWOORDING
COPYRIGHTS
Bedrijfslidmaatschap € 225, per jaar (excl. btw)
De realisatie van Contamination Control Magazine is zorgvuldig voorbereid, gepland en uitgevoerd. Desondanks kan VCCN geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
cosine Science and Computing B.V.
Warmonderweg 14
2171 AH SASSENHEIM
www.cosine.nl
Avantor Fluid Handling
Edisonstraat 1
2181 AB HILLEGOM
www.avantorsciences.com
Radboud Translational Medicine
Geert Grooteplein Noord 21 R142
6525 EZ NIJMEGEN
Apotheek Dunant
Dunantstraat 109
4701 GZ ROOSENDAAL
www.serviceapotheek.nl/roosendaal
HVSystems (Halton)
Witgoudweg 51
1362 JD ALMERE
www.hvsystems.nl
i-team Professional Hoppenkuil 27B
5626 DD EINDHOVEN
www.iteamglobal.com/nlNL
BMV
Heiberg 10
5504 PB VELDHOVEN
www.bmv.nl
TEHNICAR-SERVAG d.o.o.
Crnojezerska 18
10000 ZAGREB
KROATIË
www.tehnicarservag.hr
Tieltjes Precision Parts B.V. de Hogenkamp 5
7071 EC ULFT
www.tieltjes.nl
Kusters Precision parts bv
IJzerweg 4
5342 LX OSS
www.kustersprecisionparts.nl
