MET HET GETIJ MEE
De dagtocht van vandaag voert ons over het getijdedeel van de Hollandsche IJssel, van Gouda naar Rotterdam. De rivier meet tot aan de Van Brienenoordbrug in Rotterdam een kleine 25 km en biedt een geheel andere aanblik dan het gekanaliseerde deel ervan. En dat niet alleen omdat je op dit gedeelte beroepsvaart hebt. We gaan met het getij mee richting de Nieuwe Maas.
www.motorboot.com
Openingsfoto: Veerpont Moordrecht-Gouderak met daarachter de KVT-toren. 2 De Waaierschutsluis schut naar het getijdedeel van de Hollandsche IJssel. 3 Een scheepswrak als prachtige metafoor voor vergankelijkheid.
De Hollandsche IJssel – van oudsher een getijdenrivier en al in de negende eeuw bekend onder de naam ‘isla’ –is rond 1860 voor een deel gekanaliseerd door de aanleg van de Waaierschutsluis. Dit is een combinatie van schutsluis, getijdesluis en uitwateringssluis. Aan de waaiertechniek van deze sluis hebben we een keer een afzonderlijk artikel besteed (Motorboot november 2015). Deze techniek maakt het mogelijk de sluisdeuren tegen hoogwater in te openen en te sluiten. Een bijzonder fenomeen is dat de maximaal toegestane lengte van schepen op het gekanaliseerde deel 39 meter is. De lengte van de schutkolk is echter maar een kleine 25 meter. Dit betekent dat langere schepen de sluis alleen bij gelijk water kunnen passeren. Per etmaal doet die situatie zich vier keer voor (kentering van tweemaal hoog- en tweemaal laagwater). We raden aan dat – als het zich voordoet
DAGTOCHT HOLLANDSCHE IJSSEL (GETIJDEDEEL)
– beslist even te gaan zien, want het is een heel raar gezicht om een schip dat langer is dan de sluis er toch doorheen te zien varen!
GOUDA
Uit de sluis is aan de dukdalven onmiddellijk te zien dat we nu op getijdewater zitten. We varen door naar de Veerstal, waar ligplaatsen zijn aan
drijfsteigers. De vaste aanlegsteiger is gereserveerd voor riviercruiseschepen. Pal erachter ligt molen ’t Slot op de plaats waar ooit het kasteel van de Heeren van Ter Gouw de omgeving domineerde. Sinds het midden van de 16e eeuw hebben er molens gestaan, waarvan de huidige korenmolen uit 1832 de derde is. Achter de Veerstal ligt de Goudse haven, waarmee de
stad in de historie een welvarende status heeft weten te bereiken. Je wandelt vanaf hier langs weelderige, meest historische havenpanden naar het stadscentrum. Maar ook de aanlegplaatsen in de stad zijn erg aantrekkelijk. Voor watersporters is Gouda veel leuker dan meestal bekend is. Meteen na de Veerstal hebben we aan stuurboord de Mallegatsluis, die toegang geeft tot de Turfsingel met de museumhaven. De sluis wordt al vermeld op een kaart uit 1585 maar is in de loop der eeuwen herhaaldelijk verplaatst en vernieuwd. Mooi is de sluis eigenlijk helemaal niet. We varen door naar de kruising waar de aftakking naar het Gouwekanaal ligt. Aan stuurboord hebben we dan de Julianasluis. Aan de tweede schutkolk daarvan is meebetaald door Feadship om grotere jachten naar zee te kunnen laten varen.
AANLEGGEN VERGT HIER MEER DAN GEMIDDELDE STUURMANSKUNST
MOORDRECHT
Wij gaan bakboord uit richting Rotterdam. De kribben, de industrie en soms niet erg fraaie stalen damwanden zorgen voor een geheel ander gevoel dan dat op het gekanaliseerde deel. Na korte tijd vinden we aan stuurboord op een eilandje in de rivier een volledig overgroeid scheepswrak. De houten boot moest als brandhout dienen maar is hier door vervoersproblemen gestrand rond 1960. Onbedoeld biedt het wrak een prachtige metafoor voor vergankelijkheid!
We naderen hier de dorpen Moordrecht en Gouderak op respectievelijk de stuurboord- en bakboordoever. Op de laatste zijn fraaie woningen verschenen. Het veer tussen de dorpen noodzaakt tot opletten, want om veel consideratie voor passerende pleziervaart staat deze veerpont niet bekend. De Veerstoep gunt ons een glimp van het oude centrum van Moordrecht met een uit 1657 daterend kerkje. Deze dorpskerk is een van de 24 rijksmonumenten van het dorp. Als we voor ons kijken is de tweede van die 24 ook al niet te mis-
4 De stormvloedkering Krimpen is het eerst gerealiseerde Deltawerk. 5 Molen Windlust is een gerestaureerde korenmolen uit 1776.
6 De Gouwenaar II is een elektrisch aangedreven containercarrier.
sen: de KVT-toren, de voormalige watertoren van de teloorgegane Koninklijke Verenigde Tapijtfabrieken. De toren is 33 meter hoog en heeft zelfs nog dienstgedaan als badhuis voor de Moordrechters. De toren en het fabrieksterrein hebben nu een woonbestemming. Het tegenoverliggende Gouderak is vooral bekend vanwege een hele woonwijk die moest worden afgebroken omdat er chemisch afval onder lag. De locatie is destijds gesaneerd en er zijn daarna toch weer nieuwe huizen neergezet. De plaatsnaam van het dorpje komt van ‘Goudse rak’. Wij watersporters hadden dat natuurlijk al gedacht: een rak is immers een recht stuk rivier tussen twee bochten.
NIEUWERKERK
Even verderop passeren we aan stuurboord de Snellesluis, die de Ringvaart van de Zuidplaspolder verbindt met de Hollandsche IJssel. Via deze Ringvaart kun je tweemaal per dag in konvooi naar de Rottemeren.
In Motorboot hebben we van deze konvooivaart al een keer (december 2020) verslag gedaan.
We varen hier aan op het dorp Nieuwerkerk aan den IJssel waar de Schielandse Hoge Zeedijk een andere naam krijgt: Kortenoord. De razend belangrijke dijk dateert uit de 13e eeuw en werd destijds aangelegd in opdracht van Aleid van Holland, gravin van Henegouwen. De zeedijk beschermt drie miljoen inwoners van Zuid-Holland tegen overstromingen.
Voorbij Nieuwerkerk getuigt het monument ‘Dubbeltje op zijn kant’ van het belang van deze functie. Bij de watersnood van 1953 is een veel grotere ramp voorkomen door het binnenvaartschip Twee Gebroeders in het in de dijk geslagen gat te varen.
7 Van een stolpje met prieel genieten we even uitgebreid. 8 De Hollandse IJssel is onderdeel van de Staande Mast Route.
Voordat we daar zijn passeren we aan stuurboord molen Windlust, een gerestaureerde stellingkorenmolen uit 1776. De molen is een maalvaardig rijksmonument in eigendom van de stichting die zich heeft beijverd voor het behoud ervan. Windlust heeft een eigen website en is te bezichtigen op woensdag en zaterdag.
OUDERKERK
We varen door in de richting van Ouderkerk aan den IJssel en komen op dit traject de containercarrier Gouwenaar II tegen. Dit is een elektrisch aangedreven schip dat speciaal is ontworpen om over de Gouwe naar de containerterminal Alpherium te varen. Het kan binnen de op de Gouwe toegestane afmetingen tien extra containers vervoeren. Het vaart dagelijks op en neer naar de terminal
in Alphen aan den Rijn, die gekscherend ook wel de Heineken-terminal wordt genoemd. Persoonlijk zou ik de gok wie de belangrijkste gebruiker is dan ook wel aandurven… De voor de aandrijving van het schip benodigde elektriciteit wordt opgewekt met dieselgeneratoren, dus is het nog te vroeg om de vlag definitief uit te hangen. Desondanks is de stap voorwaarts op milieugebied een opmerkelijke.
Achter de dijk aan stuurboord ligt Park Hitland, een recreatiegebied waarvan we op het water eigenlijk niets kunnen zien. Nadat we in een bocht aan bakboord de enorme loodsen van een grote houthandel zijn gepasseerd, varen we aan op Ouderkerk aan den IJssel. De plaats dankt haar naam aan de oudste kerk van Zuid-Holland, die midden in het dorp staat en uit de 15e eeuw dateert. Een fietsveerpont verbindt hier de beide oevers tegen vriendelijke tarieven, met voor schoolgaande kin-
deren een nog weer milder tariefbeleid. Na de bocht hebben we aan stuurboord de ‘Werkhaven Hitland’, gevormd door een dode rivierarm. De werkhaven is al een jaar of vijftig omgevormd tot woonhaven. De aanblik van de bewoonde historische schepen is ronduit pittoresk. Dat geldt niet voor de even later aan bakboord gelegen tanks van een opslagbedrijf. Gelukkig is de aard van de producten – ‘food, feed en pharma’ – minder petrochemisch dan de aanblik van de tanks.
KRIMPEN EN CAPELLE
Iets verderop hebben we aan stuurboord Jachthaven ’t Zandrak, gereserveerd voor de aanliggende bewoners van Capelle aan den IJssel. We varen hier de bebouwde kom in, want even later ligt aan de overkant het dorp Krimpen aan den IJssel. Op dit gedeelte treffen we aan de Capelse kant een paar fraaie oude panden aan die nog niet in
handen zijn gevallen van winst beluste projectontwikkelaars. We genieten er even van en varen er langzaam langs. Aan de overkant valt ons een restaurant op dat is gebouwd onder een molen. Het blijkt te gaan om molen De Schelvenaer, een in 1930 herbouwde versie van een voorloper. Bij het restaurant zijn aanlegplaatsen, die overigens wel meer dan gemiddelde stuurmanskunst vergen. De combinatie van de getijstroom met de zuiging van vlakbij langsvarende beroepsvaart vergt zowel bij het aanleggen als het vastleggen van de boot alle aandacht. Iets verderop ligt aan de overkant het Perceel. Dit Capelse restaurant in het oude raadhuis mag zich verheugen in een Michelinster en heeft een getrapt terras naar het water voor de deur. Aanlegfaciliteiten zijn er niet, maar daar moet het Perceel het ook niet van hebben.
We komen een groep zeilboten tegen die ons eraan herinnert dat de vaarweg onderdeel uitmaakt van de Staande Mast Route. Ze hebben net de Algerabrug achter zich gelaten die onderdeel uitmaakt van de stormvloedkering. Voordat we daar zijn hebben we aan bakboord eerst nog de Sliksloot, het industriële havengebied van Krimpen aan den IJssel. De Sliksloot voert desgewenst via het Bakkerskil naar de Noord, maar voor deze vaarweg krijg je onze handen niet op elkaar.
STORMVLOEDKERING
Meteen daarna ligt de Stormvloedkering Hollandsche IJssel breed voor ons. Kort na de watersnood van 1953 is begonnen met de bouw van de kering, in de wandeling als Algerakering aangeduid. Het is daardoor het eerst gerealiseerde en dus het oudste Deltawerk van ons land. Twee stalen schuiven van bijna twaalf meter hoogte en ruim 80 meter breedte kunnen worden neergelaten bij hoogwater. De tweede schuif heeft geen andere functie dan back-
GOED OM TE WETEN
Van Gouda tot aan de Nieuwe Maas is de Hollandsche IJssel een getijderivier. Het is een benedenrivier, wat betekent dat het getij zowel opkomend als afgaand kan zijn. Doorgaans is er een getijdenverschil van tegen de twee meter en beloopt de stroming op het hoogtepunt vier km/u. Kijk vooraf even op de getijdensite van Rijkswaterstaat, dan kun je er rekening mee houden.
Scan de QR-code voor het routekaartje en het gpxbestand van de route op Motorboot.com.
up te zijn voor de eerste, zodat falende werking is uitgesloten. Het kost een halfuur om de kering te sluiten.
De Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg heeft feitelijk dezelfde functie maar sluit pas bij veel extremer situaties, de Algerakering is dan allang dicht. De kering sluit een keer of zes per jaar en dat is allicht prettiger dan met je schip een gat in de dijk te moeten dichten. Bij gesloten schuiven ben je voor doorvaart aangewezen op de naastgelegen Algerasluis. In de normale situatie kun je gewoon onder de schuiven door varen. Voorbij de kering hebben we aan bakboord een bajes, formeel de
penitentiaire inrichting Krimpen aan den IJssel. Het complex valt nauwelijks op, terwijl het een van de grootste gevangenissen van ons land is. We zien dan de Van Brienenoordbrug over de Nieuwe Maas al liggen. We melden per marifoon ons entree in de sector Maasbruggen aan de sectorleiding. Terugkijkend vinden we dat je het getijdedeel van de Hollandsche IJssel eigenlijk helemaal niet kunt vergelijken met het gekanaliseerde deel. Het getijdedeel lijkt op de Lek en het gekanaliseerde deel meer op de Vecht. Volstrekt verschillend dus, elk met zijn eigen charme. M
