Lente 2024
Dynamiek van het water
Leven langs de grillige rivier
de gulden snede Natuur vol geometrie
Help mee en doneer Méér bomen, voor nu en later
landschap parels IN het
Kom je weleens bij station Driebergen-Zeist? Dan herken je dit vast: het koepeltje van BeerschotenWillinkshof. Het stationsgebied ging op de schop, elke dag razen duizenden forenzen voorbij, maar dit koepeltje, of tempeltje zoals je wilt, slaat het onbewogen gade.
En waarom ook niet, want al ruim 130 jaar staat hij daar op zijn heuvel te pronken. Op de plek waar ooit een landhuis stond: het landhuis van bankier Willink, die wilde dat het huis na zijn dood werd afgebroken. Zo geschiedde. Het legde de aannemer geen windeieren. Het koperen dak van het huis was zo veel waard dat hij elders zijn eigen buitenplaats kon neerzetten.
Ter nagedachtenis aan Willink werd dit tempeltje gebouwd in neoclassicistische stijl, geïnspireerd op de Temple de l’Amour in Versailles. Er zit genoeg moois in verborgen: een terrazzovloer met een ingelegde ster van wit, oranje en roze graniet, een hemel met gouden sterren en op het dak godin Flora, alsof ze de lente welkom heet.
Tekst
Lotty
Nijhuis
Foto André Russcher
18 Wandelen met de boswachter Natuur vol geometrie 18 4 10
4 Dynamiek van het water Leven langs de grillige rivier
10 Portret Vrijwilliger Mensen enthousiast maken voor de natuur met de natuur
14 Biodiversiteitsherstel Meer kans voor akkervogels op de Laarsenberg
Uitspraak vóór natuur
Dit is alweer de vijftigste jaargang van het magazine. En al bijna een eeuw geven wij als Utrechts Landschap de natuur een stem. Op tal van plekken bepleiten en verzilveren we kansen voor meer natuur en bescherming van landschap en erfgoed. Centraal staat hierbij het Natuurnetwerk Nederland, dat eerder de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) werd genoemd. Dit beschermde netwerk verbindt bestaande en nieuwe natuurgebieden met elkaar. Wij doen er alles aan om het Natuurnetwerk te behouden én uit te breiden. Zo dienden wij met Natuurmonumenten en de Natuur & Milieufederatie Utrecht bezwaren in bij de Raad van State tegen het bestemmingsplan voor de herontwikkeling van Soestdijk. Een rijksmonument in het Natuurnetwerk. Nieuwe huizen, een hotel, evenementen, kantoren en parkeerplaatsen zouden leiden tot de grootste aantasting van dit Natuurnetwerk in de provincie Utrecht ooit. De Raad van State vernietigde in januari 2024 het bestemmingsplan. Daarmee ook voorkomend dat andere plannenmakers op eenzelfde manier invulling aan regels kunnen geven. De Raad van State concludeerde dat niet alleen verstoring van rust in de natuur gecompenseerd moet worden, maar ook dat compensatiemaatregelen aantoonbaar moeten leiden tot meerwaarde voor het Natuurnetwerk. Kunnen we nu achteroverleunen? Nee. Er komen nieuwe plannen voor deze locatie, maar ook voor andere gebieden in het Natuurnetwerk. Wij houden het in de gaten en zullen actie ondernemen wanneer nodig. Naast het behartigen van de belangen van de natuur, zorgen wij voor de natuur. Zo zijn we een prachtig project gestart op de Laarsenberg waar wij de biodiversiteit een flinke impuls geven en willen we via de nieuwe campagne Bomenrijkdom met uw steun duizenden nieuwe bomen aanplanten.
askia van Docku
2 Parels in het landschap
8 Nieuws uit het landschap
12 Dankzij alle giftgevers
16 Ontdek het buiten
22 Colofon 23 Méér bomen, voor nu en later 24 Gespot
Leven langs c c DE grillige rivier
Er zijn maar een paar plekken in Nederland waar slangenlook groeit
Tekst Bas van Dijk
Foto's Renk Ruiter, Youri Jongkoen, Ton Poortvliet, Angeliek de Jonge, Adobe Stock
Hoogwater is een indrukwekkend fenomeen, dat zich ook de afgelopen winter verschillende keren voordeed. De rivier verandert het omringende land in een glinsterende watervlakte. Een paar dagen, een paar weken misschien. Dan stroomt het water weer terug, in de oude bedding. Prachtige dynamiek voor de natuur. En een vraagstuk voor de mens – zeker in de toekomst.
Al meer dan duizend jaar bouwen we in Nederland dijken, als antwoord op de dynamiek van de rivier. Zo bedwingen we het water, dat in de winter regenwater en in het voorjaar smeltwater uit Duitsland en de Alpenlanden aanvoert. De ontembare stromen van ooit, die grote komgebieden van vruchtbare klei voorzagen, kwamen dankzij de dijken in de greep van de mens.
Maar water laat zich niet zomaar temmen. Halverwege de jaren 90 werd het duidelijk, zeker na een dreigende overstroming in de Betuwe: dijken bouwen en verhogen is niet genoeg. De rivier heeft ruimte nodig. Het programma Ruimte voor de Rivier voorzag daarin, met nevengeulen en afgegraven uiterwaarden.
Rijke natuur
Op die plekken ontstond prachtige natuur. Natte uiterwaarden met overstromingsvlakten en moerassen. ‘De natuur gedijt prima in deze ecosystemen’, vertelt ecoloog Markus Feijen van Utrechts Landschap. ‘Voor bevers, lepelaars en tal van riet- en moerasvogels is dit een paradijs.’
Bij een hoogwatergolf stromen deze gebieden onder. Gelukkig maar – het is de ademtocht van hun bestaan. Niet dat de rivier zachtzinnig is als zij buiten haar oevers treedt. Zij geeft én neemt. Lepelaarnesten spoelen weg, beverburchten stromen onder. Veel muizen verdrinken of vallen ten prooi aan reigers en roofvogels zodra ze vluchten naar een hogere plek. Ook de konikpaarden en gallowayrunderen trekken gezamenlijk naar de hoge droge plekken. Op een onbegrepen enkeling na, die liever solitair zijn hachje redt en zijn eigen weg zoekt.
Ooibos
in de uiterwaarden van de Nederrijn
In de uiterwaarden komen twee typen bos voor: zachthoutooibos en hardhoutooibos. Welk type er voorkomt, wordt bepaald door de ligging van de uiterwaard ten opzichte van de rivier en hoe vaak er een hoge waterstand is. Feijen: ‘Het onder water staan van de uiterwaard, ook wel inundatie genaamd, komt niet alleen door overstroming, maar bij hoogwater gaat ook het grondwaterpeil omhoog.’
In een uiterwaard die twintig tot zestig dagen per jaar onder water staat, ontwikkelt zich zachthoutooibos. Daarin domineren vooral wilgensoorten, zoals de schietwilg, katwilg en amandelwilg. Als de uiterwaard minder dan twintig dagen geïnundeerd is, kan hardhoutooibos zich ontwikkelen. Het bestaat uit zomereik, gladde iep, gewone es, zwarte els en eenstijlige meidoorn.
In de Amerongse Bovenpolder is te zien dat zich vanuit zachthoutooibos ook een hardhoutooibos kan ontwikkelen.
Frans Klijn specialist rivierbeheer
Markus Feijen ecoloog
Hoogwater
Utrechts Landschap
Deltares
Slangenlookbosje
Waar het rivierwater komt, brengt het van alles mee. Zaden bijvoorbeeld, van stroomdalsoorten uit MiddenEuropa, zoals beemdkroon en veldsalie. Of de zeer zeldzame franjegentiaan, die, meegevoerd vanuit de Eifel, onverwacht in de Blauwe Kamer de kop opstak. Zand en slib worden in rijke mate afgezet. Het zware zand vlak bij de rivier, op de oeverwallen. Het slib, licht en fijn, gaat ver mee de uiterwaarden in. Dat leidt tot wonderlijke gebeurtenissen, zoals het zogeheten slangenlookbosje in de Amerongse Bovenpolder.
Feijen: ‘Door zware regenbuien spoelt zandig materiaal van de helling af. Onderaan de steilrand vormt zich een laag van dat luchtige materiaal, colluvium genoemd. Bij hoogwater komt daar een voedselrijke slibafzetting overheen. Precies in dat unieke mengsel gedijt slangenlook, een uiterst zeldzaam plantje. Er zijn maar een paar plekken in Nederland waar het groeit.’
‘in het winterhalfjaar krijgen we vaker te maken met hoogwater en ook met hogere standen. In de zomers zullen we juist vaker te kampen hebben met weinig water.’
Meer regen
Al die indrukwekkende en verrassende dynamiek van de rivier is winst voor de natuur. Maar het is ook een punt van aandacht voor de veiligheid van de mens. Door klimaatverandering neemt de dynamiek van de rivieren toe. Iemand die dáár veel van weet, is Frans Klijn, specialist rivierbeheer bij Deltares en hoogleraar Adaptieve Deltaplanning aan de TU in Delft.
‘De klimaatverandering betekent voor de rivieren dat we in het winterhalfjaar vaker te maken krijgen met hoogwater en ook met hogere standen. In de zomers zullen we juist vaker te kampen hebben met weinig water.’
Gallowayrunderen die worden bijgevoerd
Dat de rivier vaker hoog zal staan met hogere standen dan voorheen heeft een reden, legt Klijn uit. ‘Als het warmer wordt, kan de lucht meer vocht bevatten. Meer vocht in de lucht betekent meer neerslag. Elke graad temperatuurstijging levert rond de tien procent meer neerslag op in een bui. Het regent dus harder. Al die neerslag, ook wat in Duitsland valt, moet via onze rivieren worden afgevoerd.’
Vroeg smeltwater
Maar er speelt nog iets mee. Door de stijgende temperaturen smelt de sneeuw in de Alpen al aan het eind van de winter, in plaats van pas in mei of juni. Dat houdt in dat de afvoer van smeltwater gaat samenvallen met de winterse afvoer van regenwater. ‘Dat zien we nu al. Hoewel we dit soort waarnemingen pas na een periode van 30 jaar echt aan klimaatverandering kunnen toerekenen, zien we nu al wel gebeurtenissen die waarschijnlijk met de klimaatverandering te maken hebben.’
Urgentie
De hoogwatergolven van 1993 en 1995 maakten de urgentie van ruimte voor de rivieren duidelijk, legt Klijn uit. ‘Daarom werd het project Ruimte voor de Rivier opgezet, waarin twee doelen samenkwamen: enerzijds ruimte voor het water, om het veilig af te kunnen voeren. Anderzijds natuurontwikkeling in de uiterwaarden, die voor de landbouw oninteressant werden.’
Tal van uiterwaarden langs de Nederlandse rivieren werden uitgegraven in het eerste decennium van deze eeuw. Nevengeulen werden aangelegd.
Is er nu genoeg ruimte voor de rivier? Zijn we voorbereid op de toenemende dynamiek die klimaatverandering met zich meebrengt? Klijn: ‘We zijn voorbereid op een hoogwaterafvoer van 16.000 kubieke meter per seconde bij Lobith. We denken dat het deze eeuw nog kan toenemen tot 17.000 of 18.000 kuub per seconde. Tegelijk versterken we een groot deel van onze dijken in het kader van het hoogwaterbeschermingsprogramma.
Veldsalie, een Midden-Europese stroomdalsoort
De franjegentiaan is met het water meegevoerd vanuit de Eifel
De vraag waar we ons nu over buigen, is of het genoeg is om dijken sterker en hoger te maken. Dat lijkt misschien de makkelijkste oplossing. Maar er zijn ook mensen die zeggen: je mist dan een aantal kansen voor ontwikkeling van natuur en recreatie. In het kader van het IRM, het Programma Integraal Riviermanagement, bekijken we dit vraagstuk. Gaan we voor nog sterkere en hogere dijken of ook voor meer ruimte? Het ene is op korte termijn goedkoper, het andere levert meer kwaliteit en toekomstwaarde.’
‘Welke oplossing er moet worden gekozen, weten we nog niet precies. Dát er iets moet gebeuren, is zeker.’
Bevaarbaar houden
Niet alleen veiligheid en natuur zijn belangrijk bij rivierbeheer, zegt Klijn. ‘Ook economische belangen spelen een rol. Voor de natuur is dynamiek bevorderlijk. Maar de scheepvaart ziet juist graag een constante vaardiepte. Daar is de zorg juist dat de rivier in de zomer te weinig afvoert. Dat vraagstuk moet opgelost worden, zeker als zich in de toekomst naar verwachting vaker droge periodes met lage waterstanden voordoen. Samengevat gaat het er dus om dat de laagwaterstanden omhoog moeten en de hoogwaterstanden omlaag. Dat wordt ingewikkelder, omdat het afvoerregime steeds grilliger wordt. Welke oplossing er moet worden gekozen, weten we nog niet precies. Dát er iets moet gebeuren, is zeker.’
HOOGWATERVLUCHTPLAATSEN
In alle uiterwaarden waar konikpaarden en gallowayrunderen verblijven, hebben ze de mogelijkheid een hoogwatervluchtplaats op te zoeken. Of dat nu de hellingen van Plantage Willem III en de Grebbeberg zijn of het hogergelegen terrein van de voormalige steenfabriek bij Elst. Gelukkig hoeft niemand ze dat uit te leggen. Het is indrukwekkend om te zien hoe feilloos hun intuïtie en kennis van het landschap is. Ze kennen de uiterwaarden op hun duimpje en weten precies op welke plekken ze veilig zijn en hoe ze daar het beste kunnen komen. Tijdens hoogwaterperiodes gaan dagelijks twee medewerkers van Utrechts Landschap op pad om te kijken hoe het gaat met de kuddes. Als de hoogwatergolf lang aanhoudt, voeren ze de dieren bij met hooi, zodat ze geen hongerlijden.
De runderen maken zich doorgaans niet druk. De paarden brengen de tijd wat onstuimiger door, met hun gebruikelijke stoeipartijen. Soms kiest een individueel dier ervoor om niet met de kudde mee te gaan, maar elders een droge plek te zoeken. Dit zijn vaak de solitaire stieren die niet geaccepteerd worden in de kudde, maar zich prima alleen redden en niet eens bij de kudde willen zijn. Deze enkelingen leveren een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit, omdat ze grazen op plekken waar de andere dieren niet komen. Ze bevorderen het ontstaan van mozaïeken in de begroeiing.
Hoogwater in de Blauwe Kamer
UIT HET LANDSCHAP
JAAROVERZICHT 2023
Met veel plezier en trots kijken we terug op 2023: een jaar waarin we samen met onze vrijwilligers ontzettend veel activiteiten ontplooiden voor de versterking van natuur, landschap en cultuurhistorie. Dat konden we alleen dankzij de steun van 37.000 Beschermers, de provincie Utrecht, vele fondsen, bedrijven, Utrechtse gemeenten en de Nationale Postcode Loterij.
Scan de qr-code om jaaroverzichthet te bekijken
UTRECHTS LANDSCHAP VERSTERKT BIODIVERSITEIT IN PANBOS
Om de biodiversiteit in het Panbos te verstevigen, voert Utrechts Landschap boswerkzaamheden uit in dit bos bij Bosch en Duin. De werkzaamheden bestaan uit het vrijzetten van jeneverbessen en karakteristieke grove dennen en het dichten van sluippaden. Bezoekers, aanwonenden en donateurs dachten mee over de beste optie voor een nieuw wandelpadenplan. De winnende variant is nu gerealiseerd.
UTRECHTS LANDSCHAP
KRIJGT POM-STATUS
Utrechts Landschap is zeer verheugd en trots op het krijgen van de status van Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM). Deze status van de Rijksoverheid biedt de stichting voordelen bij de aanvraag voor instandhoudingssubsidie voor beschermde rijksmonumenten. Daarmee helpt de status Utrechts Landschap bij het goed behouden en beheren van waardevol erfgoed in de provincie Utrecht.
BIJDRAGE 3BERGENLOOP
Zaterdag 2 maart kreeg Utrechts Landschap een cheque van € 3553,50 uitgereikt van de 3bergenLOOP in Driebergen. Dank aan alle lopers die genoten hebben in de prachtige natuur van Utrechts Landschap en Den Treek.
Heidy Smit (links) en Marja Otto (rechts) van de organisatie 3bergenLOOP overhandigden de cheque aan Florian Hupkes van Utrechts Landschap (midden)
EERSTE NIEUWE MOLENROEDEN IN MONTFOORT
Eind vorig jaar zijn de eerste nieuwe roeden bevestigd bij molen De Valk in Montfoort. In 2021 heeft Utrechts Landschap zeventien molens stilgezet vanwege problemen met de wieken. De lasnaden van de roeden bleken ondeugdelijk. 'De molenaars en Utrechts Landschap zijn blij dat binnenkort molen De Valk weer kan draaien na een lange periode van stilstand. De afgelopen tijd is in de molen graan gemalen met een motorkoppel. Vanaf 2024 is het gelukkig weer mogelijk om met de nieuwe wieken op de wind te malen', aldus Paul Vesters, beleidsmedewerker erfgoed van Utrechts Landschap.
HET CULTUURFONDS
DONEERT 2 MILJOEN EURO
AAN NATUUR IN NEDERLAND
De staat van de natuur holt hard achteruit; 2023 was het warmste én natste jaar ooit gemeten, met daarbij een droogterecord. Het realiseren van klimaatbestendige natuur is noodzakelijk en daarom investeert het Cultuurfonds dit jaar 2 miljoen extra via de provinciale Landschappen, een kapitaalinjectie voor natuurherstel. 'Utrechts Landschap is ontzettend blij met het vertrouwen van het Cultuurfonds. Deze genereuze bijdrage zetten we in voor meer natuur in onze provincie. En zoals we dat altijd doen, spannen we ons in om het bedrag met hulp van onze donateurs en bedrijfsvrienden te verhogen zodat we nog meer meters kunnen maken. Het Cultuurfonds zaait, de natuur gaat oogsten', aldus Saskia van Dockum, directeur-rentmeester van Utrechts Landschap.
Dick Jeukens, André Russcher, Utrechts Landschap
‘Heidestein is een verstopt pareltje’
Portret
‘Mensen enthousiast maken en zo iets betekenen voor de natuur’
Tekst Lotty Nijhuis Foto's André Russcher, Helen Bressers
Het ene moment de stilte van een vroege ochtend, het volgende moment het geluid van opgetogen kinderstemmen. Binnen de geur van een pruttelende pot koffie. Heidestein is een mix van rust en reuring, met de schaapskooi als vrolijk middelpunt. Vrijwilliger Ilona Brandsma laat je je hier graag welkom voelen.
‘Heidestein is een verstopt pareltje. Het ligt midden tussen de snelwegen, spoorlijnen, steden en dorpen, maar dat besef je niet. Zeker als je door het bos wandelt en dan vanuit de bosrand ineens uitkijkt over de heide. Het mooiste vind ik het ven. Er is altijd wat te zien: hagedissen die onder de heide wegschieten, zwaluwen die water komen drinken.’
Toeval bestaat niet
Het is de schoonheid van de natuur waar Ilona zo van houdt. ‘De kleine dingen: een kevertje, een zingend vogeltje. Die liefde deed ik op als klein meisje, thuis in Friesland op de boerderij tussen de koeien.’ Ze was het meisje dat altijd buiten speelde, beestjes hengelde in de boerenslootjes; de boerderij als plek waar de natuur haar nieuwsgierigheid prikkelde. Een meisje dat, eenmaal groot, diermanagement en wildlife studeerde. Ze vond een eerste baan in de agrarische sector en werkte daarna voor een ecologisch adviesbureau. Dat ze verhuisde naar Zeist, en op de website van Utrechts Landschap een vrijwilligersvacature vond op een schaapskooi, kan dan ook bijna geen toeval zijn.
Enthousiasme is de sleutel
Waar 150 jaar geleden de schapen op stal stonden, mest producerend voor de akkers, ontvangt Ilona als gastvrouw van Utrechts Landschap cultuur- en natuurliefhebbers met een kop koffie en een praatje, en dat doet ze al negen jaar lang. Dan vertelt ze natuurlijk over de schapen die onderdeel zijn van het natuurbeheer en helpen de heide open te houden. Net zo lief steekt ze van wal over de broedende havik, heb je hem horen schreeuwen? De zwarte specht, de raaf. Er is veel om naar uit te kijken als je stil gaat staan en je oren spitst. ‘Ik probeer mijn eigen enthousiasme over te brengen. Dat is het leukste: mensen enthousiast maken, ze zien genieten en zo iets betekenen voor de natuur.’
Ontspannen startpunt
Onder die genieters zijn veel ouders met kinderen. Met verschillende kinderroutes is er voor elke leeftijd wat te beleven. De schaapskooi is daarbij een ontspannen startpunt van een actieve dag. ‘Dan drinken ouders even lekker een kopje koffie terwijl de kinderen kleuren of rondrennen. Het stuk rond de schaapskooi is omheind, dus je kunt echt even ontspannen.’ Elke jonge ouder kan zich er iets bij voorstellen. Ilona heeft inmiddels zelf een dochter en zo is de cirkel opnieuw rond. Druk? Eens in de maand een dag op de schaapskooi is prima te combineren met het gezinsleven, vindt ze. Sterker nog, binnenkort organiseert ze voor Utrechts Landschap ook nog een excursie over libellen.
Blije mensen is missie geslaagd Kortom: mensen enthousiast maken voor de natuur, mét de natuur. En als ze dan aan het eind van de dag allemaal blije mensen heeft uitgezwaaid, is haar missie geslaagd. ‘Geweldig wanneer je bezoekers hoort zeggen: ik woon al twintig jaar in de buurt, maar ben hier nog nooit geweest. Wat is het hier mooi! Hoe heb ik dit gemist?!’
Benieuwd naar alle activiteiten die georganiseerd worden door vrijwilligers? Ga naar utrechtslandschap.nl/activiteiten voor meer informatie.
GIFTGEVERS
d DANKZIJ ALLE
'DIT IS EEN LAANTJE MET STATUUR'
GULLE GIFT VOOR WILDE BIJ
Ruurd Jonge Poerink was veertig jaar werkzaam bij de provincie Utrecht toen hij onlangs met pensioen ging. Als afscheidscadeau vroeg Ruurd aan zijn collega’s geen bloemen of cadeaus, maar een donatie voor Utrechts Landschap. ‘Natuur is een belangrijk thema in mijn leven’, vertelt Ruurd. ‘Dat komt terug in mijn werk, maar ook in een passie voor wandelen, fietsen en genieten van planten en dieren.’ Met een vader als veldbioloog en een zoon die ecoloog werd, zit natuurliefde hem ‘in het bloed’.
Ruurd haalde maar liefst € 1289,84 op voor het behoud van steilwanden op Park Vliegbasis Soesterberg. Een deel van het asfalt, waarover ooit straaljagers taxieden, werd daar verwijderd en afgegraven. Zo ontstonden er zanderige ‘wanden’ die algauw werden gevonden door bijzondere wilde bijen en wespen die hier graag hun nesten maken. Om de steilwanden te beschermen tegen weersinvloeden, is een gespecialiseerde aannemer ingeschakeld. Mede dankzij de gulle gift van Ruurd kunnen de wilde bijen en wespensoorten de komende jaren weer goed nestelen op de vliegbasis.
‘DANKZIJ UTRECHTS LANDSCHAP IS CO2-COMPENSATIE GEEN
LUCHTKASTEEL’
Hoe kunnen we impact maken op de CO2-uitstoot, die van onszelf en onze klanten? Een jaar of vijf geleden ging het Utrechtse RISK, serviceprovider voor de verzekeringsbranche, met die vraag aan de slag. Het resultaat: RISK Bosbeheer, een stichting die de CO2-uitstoot compenseert die vrijkomt bij verzekeringspolissen. Partners wordt gevraagd om een bijdrage en klanten kunnen maandelijks 25 cent doneren. ‘Toen dachten we: we kunnen heel willekeurig bomen planten in Australië, maar hoe mooi is het als je impact op lokaal niveau kunt maken?’, vertelt Tony Dingemanse van RISK Bosbeheer. ‘Alleen heb je bij bomen planten best wat expertise nodig. En laat Utrechts Landschap die expertise nou in huis hebben.’ Er was ‘meteen een klik’ en sinds 2021 is het in kannen en kruiken. Jaarlijks doneert RISK een bedrag van ongeveer 10 tot 15 duizend euro.
In goed overleg worden projecten uitgekozen: om bijvoorbeeld bomen te planten of natuur aan te kopen. Zo doneerde RISK Bosbeheer eind januari zestien bomen voor het Laantje Zonder Eind in Zeist. Zo’n concreet project maakt het extra mooi: ‘Dit is ook nog eens een laantje met statuur. Je kunt het collega’s en klanten laten zien. En als je hier met je kinderen loopt, heb je voor je gevoel echt iets doorgegeven.’ RISK is sinds 2024 ook bedrijfsvriend geworden van Utrechts Landschap.
'NATUUR IS EEN BELANGRIJK THEMA IN MIJN LEVEN'
Twee bakfietsen cadeau!
Aalberts Bouw uit Loosdrecht, bedrijfsvriend sinds 2024, doneerde twee elektrische bakfietsen voor de vrijwilligerscommissie Heidestein (foto) en Stoutenburg. Hiermee kunnen de beheerteams met hun gereedschappen grote afstanden makkelijker overbruggen.
SCHENKEN, NALATEN EN BELASTINGVOORDEEL
U hebt de keuze om uw vermogen tijdens uw leven te schenken, bijvoorbeeld aan familie of aan een goed doel. Utrechts Landschap ontvangt regelmatig giften en daar zijn wij zeer dankbaar voor. Na uw overlijden kunt u uw vermogen nalaten aan een goed doel zoals Utrechts Landschap. Omdat Utrechts Landschap de ANBI-status heeft, betalen wij geen belasting over een schenking of een erfdeel. Wij zijn vrijgesteld en kunnen dus profiteren van het volledige bedrag dat u schenkt of nalaat.
Ik geef aan Utrechts Landschap. Mag ik mijn gift aftrekken?
U mag uw gift aan Utrechts Landschap onder voorwaarden aftrekken. U kunt een gift op twee manieren doen:
• Als gewone gift: u doet de gift eenmalig. Voor de aftrek van gewone giften geldt een drempel en er is een maximum. Het bedrag boven de drempel mag u aftrekken, maar niet meer dan het maximumbedrag. Voor meer informatie zie belastingdienst.nl/schenken
• Als periodieke gift: u hebt vast laten leggen dat u jaarlijks een gift doet voor een periode van minimaal vijf jaar. Het grote voordeel is dat de gift volledig aftrekbaar is van het belastbaar inkomen en dus ontvangt u een deel van de gift terug van de Belastingdienst.
Meer informatie
Op www.utrechtslandschap.nl/help-mee hebben wij voor u op een rij gezet welke vormen van steun mogelijk zijn.
• De brochure ‘Nalaten aan Utrechts Landschap’ kunt u aanvragen via www.utrechtslandschap.nl/ nalaten.
• Op www.belastingdienst.nl/schenken vindt u antwoorden van de Belastingdienst op vragen over schenken en schenkbelasting.
• Neem voor meer informatie over schenken en nalaten contact op met Florian Hupkes, hoofd fondsenwerving, via 06-33249425 of f.hupkes@utrechtslandschap.nl.
Foto's
André
Russcher,
Floris
Scheplitz, Dick
Jeukens
MEER KANS VOOR AKKERVOGELS OP DE LAARSENBERG
Herstel van graften en bijna 2 kilometer nieuwe hagen langs de paden: op de Laarsenberg is hard gewerkt afgelopen winter. De akkernatuur is al heel bijzonder in dit glooiende gebied, maar de akkervogels blijven achter. Het project ‘Biodiversiteitsherstel Laarsenberg’ brengt daar hopelijk verandering in. Door de vele wandelaars en hun honden beter op de paden te houden, krijgen bijzondere akkervogels meer kans.
Dinamo Fonds steunt aanplant landschapselementen 1700 meter hagen en 130 meter graftherstel, dat lukt niet zonder aanvullende middelen. Gelukkig levert het Dinamo Fonds een mooie bijdrage. Directeur Henk Atze Dijkstra legt uit waarom: ‘Het Dinamo Fonds stimuleert graag gebiedsgericht herstel van vitale landschapselementen en daar is deze aanplant van hagen en struweel een mooi voorbeeld van. Dit herstelt de streekeigenheid van dit oude cultuurlandschap en versterkt de biodiversiteit op de Laarsenberg.’
Tekst Marjel Neefjes
Foto's André Russcher, Renk Ruiter
‘Vorig jaar was ik in de zomer een keer op de Laarsenberg’, vertelt Nicolette Buiter, projectleider bij Utrechts Landschap. ‘En het rook er zó lekker!’ Die zoetige, kruidige geur kwam van slofhak, een vrij zeldzaam grasje dat het goed doet op de natuurakkers van de Laarsenberg. Sowieso is het een prachtig gebied, vindt ook boswachter Maarten den Hartigh. ‘Ze noemen het ook wel “klein Limburg”, met die hoogteverschillen, graften en afwisseling van bos en open akkerland.’ Mooi dus dat het project ‘Biodiversiteitsherstel Laarsenberg’ het gebied nóg waardevoller kan maken.
Maarten den Hartigh boswachter
Vrijwilligers planten samen met Utrechts Landschap hagen aan
Amersfoort
Utrecht
Rhenen
Nicolette Buiter projectleider
Zeldzame graften
Vooral die graften zijn echt iets bijzonders. Nicolette: ‘Zo’n graft ontstond omdat boeren kleine walletjes aanlegden, dwars op de helling. Bij hevige regen stroomde daardoor het water minder snel af en spoelde er dus minder vruchtbare grond weg. In de loop van vele eeuwen hoopte zich grond op aan de bovenkant van dat walletje en spoelde er wat weg aan de onderkant, zodat er steilranden ontstonden: de graften, waar ze struiken en bomen op plantten. Daartussen kreeg je dan terrassen.’ Zulke graften heb je in Nederland bijna nergens, weet Maarten. ‘Eigenlijk alleen maar in Zuid-Limburg. En hier dus!’
‘Zulke graften heb je in Nederland bijna nergens’
De struiken en bomen verdwenen in de loop van de tijd. ‘Daarom herplanten we een houtwal op de graft op ons terrein. We hopen dat de andere grondeigenaren op de Laarsenberg ook hun graften gaan herstellen. Want de bomen en struiken op de graft helpen met hun wortels de grond bij elkaar te houden. En ze leveren ook nog schaduw, luwte, voedsel, schuil- en broedplekken voor allerlei dieren.’
Oude akkertjes
Het lijkt erop dat al sinds de ijzertijd boeren onafgebroken graan verbouwden op hun akkertjes op de Laarsenberg. Op oude luchtfoto’s ontdekte Maarten dat de akkerbouw nog tot zeker in de jaren 50 kleinschalig was: er werd aan strokenteelt gedaan, met veel verschillende gewassen tegelijk. ‘Dat brengen we hier nu ook terug: op het ene strookje winterrogge, daarnaast zomerrogge, en dan weer boekweit en haver.’ De biodiverse natuurakkertjes leveren geen grote opbrengst.
‘Maar een lokale biologische boer voert het graan aan zijn koeien en gebruikt het stro in zijn potstal. Als ruige mest komt dat weer terug op onze akkers en zo hebben we een prachtige lokale kringloop!’
Waar blijven de akkervogels?
Een aantal jaren natuurakkers heeft al veel bijzondere natuurwaarden opgeleverd, weet Nicolette.
‘Bijzondere akkerflora: korensla, glad biggenkruid, akkerviooltje, akkerleeuwenbek en natuurlijk die heerlijk geurende slofhak. Ook zeldzame insecten vind je hier, zoals de kleine parelmoervlinder.’
Je zou dus denken dat akkervogels, zoals de kneu en de patrijs, zich hier ook helemaal thuis voelen. Maar helaas blijven die achter bij de verwachtingen. Nicolette en Maarten hebben goede hoop dat dit project, met de aanplant van kilometers aan hagen, een oplossing biedt.
Hagen voor vogels
Het bos- en het akkergebied van de Laarsenberg zijn namelijk geliefd bij wandelaars. En omdat het bos een losloopgebied is, hebben wandelaars vaak hun hond bij zich. Als zij vanuit het bos komen, nodigen de open akkers uit om eroverheen te wandelen en vooral ook om je hond lekker overheen te laten rennen. Maarten: ‘Dat snap ik wel hoor, maar je kunt je voorstellen dat akkervogels het dan voor gezien houden. Niet voor niets geldt in het
akkergebied een aanlijnplicht voor honden. Dus hebben we afgelopen winter 1700 meter aan hagen geplant langs de paden. Zo kunnen we de bezoekers beter leiden en geven we de akkervogels een kans.’ Nicolette vult aan: ‘De hagen bestaan voor het grootste deel uit stekelstruiken: meidoorn, hondsroos en egelantier, met daartussen nog wat veldesdoorn en haagbeuk. Daar kom je straks echt niet meer doorheen. Tot het zover is, schermen we de paden af met gaas. Maar we laten de hagen niet hoger worden dan 1 meter 20. Zo kijk je eroverheen en kun je nog altijd genieten van de schitterende panorama’s op de Laarsenberg.’
de natuur
Wilt u ook bijdragen aan bomen, hagen en ander groen in onze gebieden? Ga dan naar pagina 23 en steun ons project Bomenrijkdom.
Vergezicht over Rhenen en de Gelderse Vallei
Versterk
Plant een boom
HET BUITEN ONTDEK a
Nu het buiten langzaam weer warmer wordt en de vogels volop fluiten, is het tijd om eropuit te gaan. Ontdek wat Utrechts Landschap te bieden heeft en ga mee met onze activiteiten, georganiseerd door onze vrijwilligers. Reserveren kan eenvoudig via www.utrechtslandschap.nl.
Elke vrijdag en zaterdag, 11.00 – 12.30 uur en 13.30 – 15.00 uur
Rondleiding Kasteel Loenersloot
Deze rondleiding leidt je van diep in de kelders tot boven op de toren! De buitenkant van het kasteel oogt middeleeuws, met zijn slotgracht en de toren uit 1200, vanbinnen waan je je in een achttiende-eeuws buitenhuis. Op 3 en 4 mei is er een speciale rondleiding over gebeurtenissen in en om het slot tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naast de reguliere rondleidingen zijn er in Kasteel Loenersloot ook rondleidingen voor mensen met een visuele beperking.
Zondag 7 april, 12 mei, 08.00 – 10.30 uur Vogelexcursie op Park Vliegbasis Soesterberg Park Vliegbasis Soesterberg heeft een ongekend rijke biodiversiteit. Sinds Utrechts Landschap het natuurgebied beheert en inventariseert, zijn er veel bijzondere vogelsoorten aangetroffen. Tijdens deze nieuwe vogelexcursie ga je met een gids op zoek naar zangvogels, roofvogels en natuurlijk de veldleeuwerik en tapuit. Neem je fiets en verrekijker mee en kijk je ogen uit!
Zaterdag 13 april, 11 mei, 8 juni, 13 juli, 10 augustus, 14.00 – 15.30 uur
Rondleiding Steenfabriek
Bosscherwaarden
Wil je ook een keer een koetje aan je handen? Of het gewicht van een volle steenvormbak voelen? Dit en nog meer bijzondere momenten kun je beleven op de voormalige Steenfabriek Bosscherwaarden. Een gids geeft je uitleg over het vorm- en bakproces van stenen en het ontstaan van misbaksels.
Vanaf 13 april op woensdag- en zaterdagmiddag, 13.30 – 15.00 uur
Rij mee met de Bosboemel
Ook dit jaar rijdt de Bosboemel weer door het Amerongse Bos. De Bosboemel stelt mensen met een mobiele beperking in de gelegenheid om te genieten van de natuur. Met een elektrisch aangedreven golfkar inclusief chauffeur en gids, kunnen zes personen uit de doelgroep een mooie rit maken door het Amerongse bos.
Zaterdag 17 april, 13.30 – 15.30 uur
De bomen van Heidestein
Het bos op Heidestein is zeer gevarieerd. Er komen tientallen soorten bomen voor, sommige al sinds de laatste ijstijd, andere pas kort. Tijdens deze excursie is veel aandacht voor de voortdurende veranderingen in het landschap en de verhalen die de bomen daarover te vertellen hebben.
Zaterdag 20 april, 15 juni, 17 augustus, 10.00 – 12.00 uur
Wandeling door riviernatuur van Palmerswaard
In de Palmerswaard langs de Nederrijn vind je prachtige riviernatuur. Het gebied is in 2016 opnieuw ingericht om de natuurwaarden te versterken. Tussen het riet op de oevers broeden vogels als kleine karekiet, rietgors, krakeend en sprinkhaanzanger. Een gids laat je graag kennismaken met dit bijzondere stukje riviernatuur.
Zaterdag 28 april, 06.30 – 08.30 uur
Vroege vogeltocht in De Schammer
Sta vroeg op en ga samen met een gids op stap in dit stukje nieuwe natuur. Een gebied waar door de afwisseling van plassen, stukjes moeras, bloemrijke graslanden en jong bos, veel vogels zich thuis voelen. Gewapend met een verrekijker en stevige wandelschoenen kun je tijdens deze wandeling op je gemak alle verenpracht observeren en gezang beluisteren. Ter afsluiting staat er ontbijt klaar in Bezoekerscentrum Koetshuis Stoutenburg.
Vanaf eind april op maandag, zaterdag en zondag van 14.00 – 15.30 uur. En op woensdagavond van 19.00 – 20.30 uur
Kromme Rijnvaart
Met de fluisterstille pont maak je een educatieve vaart over de Kromme Rijn. De stilte op het water tijdens het varen, maakt een excursie met de pont nog specialer. Tijdens de vaarexcursies vertellen de gidsen over de rijke natuur in en langs de rivier. Vaar mee met de Kromme Rijnvaart of één van de speciale themavaarten door dit prachtige natuurgebied.
Vrijdag 3 mei, zaterdag 4 mei, 10.00 – 11.30 uur
Natuurwandeling door park Over-Holland
Hoe zagen de buitenplaatsen langs de Vecht er vroeger uit? Hoe leefden mensen in de 17e, 18e en 19e eeuw? Op 3 en 4 mei kun je een stukje historie proeven in het overpark Over-Holland in Nieuwersluis. Deze buitenplaats werd in de 17e eeuw gesticht door rijke Amsterdamse kooplieden om de stedelijke beslommeringen te ontvluchten. Een gids neemt je mee in de cultuurhistorie en natuur in dit unieke overpark.
Zaterdag 4 mei, 6 juli, 09.30 – 12.00 uur
Natuurwandeling Landgoed Oostbroek
Bloemrijke graslanden tussen oud loofbos, moerassen en een kloostertuin. Landgoed Oostbroek vormt een oase aan rust tussen de drukte van de A28 en het UMC Utrecht. Tijdens deze wandeling zorgt de gids ervoor dat je met andere ogen naar je omgeving kijkt.
Zaterdag 15 juni, 11.00 – 16.00 uur
Schapenscheerfeest op Heidestein
Tijdens het jaarlijkse schapenscheerfeest worden de Drentse heideschapen van hun dikke vacht verlost. Vind jij het leuk om te kijken hoe de scheerder dit doet? Of wil je wol leren spinnen? Dat kan allemaal tijdens dit feest. Ook is er een markt en kun je knutselen of mee met een kinderwandeling.
Kijk voor de complete agenda op www.utrechtslandschap.nl d
Foto's
Sarah Bauwens, Herman van den
Bijtel
Jan de Jong, Elko Knobbe, Renk Ruiter
Wandelen over landgoed Beerschoten
Natuur vol geometrie
Tekst Marjel Neefjes
Foto’s Mark van Stokkom, André Russcher
Genoeg mensen weten landgoed Beerschoten al te vinden als wandelgebied. De bijzondere en zeer verschillende lanen, mooie doorkijkjes, de combinatie van Engelse en Franse landschapsstijl; elk seizoen is het genieten. Boswachter Joris Hellevoort van Utrechts Landschap vertelt graag hoe je op grote én op kleine schaal ook eens met een andere bril naar het landgoed kunt kijken. Een ontwerpbril bijvoorbeeld of zelfs een wiskundige bril.
Een, twee, drie, vijf, acht, dertien, boswachter Joris is groot fan van de reeks van Fibonacci en de gulden snede (zie kader pagina 20). Je komt die reeks overal in de natuur tegen. ‘Kijk hier bijvoorbeeld, bij deze sneeuwklokjes. Het aantal bolletjes volgt altijd Fibonacci. Een bolletje splitst, dan zijn het er twee. Dan splitst het oude bolletje weer en heb je er drie. Dan de twee oudste bolletjes, dat maakt vijf. En ga zo maar door. Dat effect zie je bijvoorbeeld ook bij boomtakken.’
Rol Fibonacci in het beheer
Joris past de reeks ook graag toe in het beheer. ‘Als ik bijvoorbeeld opdracht geef om een klein groepje bomen te planten, moet dat altijd een aantal uit de reeks van Fibonacci zijn’, vertelt Joris, terwijl we wandelen over landgoed Beerschoten. ‘Dat voelt gewoon het natuurlijkst aan. Zoals die vijf Europese hopbeuken die we op de akker hebben geplant.’ Overigens dachten ook zijn voorgangers al na over de cijferreeks toen ze het landgoed ontwierpen. Niet voor niets komen vijf boslanen uit op de Konijnenberg, een kunstmatige heuvel op het landgoed uit de 18e eeuw.
's Ochtends vroeg, met nog een beetje nevel, voelt het alsof er elk moment een elfje tussen de berken tevoorschijn kan komen.
Boswachter Joris Hellevoort
Fibonacci en de gulden snede in de natuur
In het jaar 1201 beschreef wiskundige
Fibonacci een reeks van cijfers: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, enzovoorts. Elk getal is een optelling van de twee getallen ervoor.
En als je een getal deelt door het getal ervoor, kom je steeds dichter bij de gulden snede: 1,618.
De reeks is bijvoorbeeld terug te vinden in het aantal bloemblaadjes van heel veel bloemsoorten. Of in het hart van een madeliefje: de spiraal heeft 21 wendingen linksom en 21 rechtsom. In verschillende soorten dennenappels kan het aantal wendingen linksom anders zijn dan rechtsom, maar het is altijd een cijfer uit de reeks.
En de gulden snede kom je bijvoorbeeld ook tegen in een slakkenhuis: elk kamertje is precies 1,618 keer groter dan het vorige. En bij de mens: als je het gemiddelde neemt van heel veel mensen, is de afstand van grond tot navel precies 1,618 keer de afstand van navel tot kruin.
We hebben ons voor dit artikel laten inspireren door het boek Openbaar geheim van Willem Beekman (Christofoor, 2020).
Elfjes verstopt
‘Het leuke van dit landgoed is ook dat het een mengsel is van de Franse stijl, met zijn geometrische lijnen en de meer romantische Engelse stijl’, vertelt Joris. ‘Een landgoed was vroeger iets om mee te pronken. Ze gebruikten dan ook graag trucjes om het groter te laten lijken.’ Als we op het bruggetje staan over de slingervijver is dat goed te zien. ‘Dit is echt Engelse stijl. Zowel naar de ene als naar de andere kant slingert de vijver uit het zicht, alsof het een oneindig groot water is.’ Over het bruggetje bereiken we het kathedralenbos. ‘Dit is meer Franse stijl. Het zijn bewust beuken, want daar groeit
Tunneltje van beuken (berceau)
weinig onder, voor het echte kathedralengevoel’, geeft Joris aan. Vanaf de Konijnenberg verderop zien we links een berkenbosje liggen, met ijle witte stammetjes. ‘Daar is ooit een stuk bos gekapt en deze berkjes kwamen spontaan op. Als je hier ’s ochtends vroeg komt, met nog een beetje nevel, voelt het alsof er elk moment een elfje tussen de bomen tevoorschijn kan komen.’
‘Als ik opdracht geef om een klein groepje bomen te planten, moet dat altijd een aantal uit de reeks van Fibonacci zijn’
Landgoed van lanen
Aan de andere kant van de Konijnenberg lopen we door een Douglaslaan. ‘Prachtige hoge naaldbomen’, vindt Joris. ‘Kijk hier, deze boom in de laan is ooit gekapt, met een platte zaagsnede. Maar in de loop van vele jaren is er hout over die zaagsnede heen gegroeid. De stronk krijgt
Route
Er is een rood gemarkeerde route van 4 km.
Honden
Honden zijn op Beerschoten, Houdringe en Panbos toegestaan, mits aangelijnd. Er zijn delen waar honden los mogen lopen, met als voorwaarde dat ze onder appèl staan.
Ingang en parkeren
Parkeren bij Bezoekerscentrum Koetshuis
Beerschoten, De Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt.
Openbaar vervoer
Vanaf de bushalte De Biltsche Hoek in De Bilt is het circa 7 minuten lopen naar het Bezoekerscentrum. de bilt
nog voedsel via het ondergrondse netwerk van wortels en schimmels, ook wel het wood wide web en groeit dus nog een heel klein beetje door.’ Als we weer teruglopen, is dat door weer een andere bijzondere laan. ‘Misschien wel de enige grove-dennenlaan van Nederland’, denkt Joris. ‘Kijk eens die stammen! Als ze zulke schubben vertonen, zijn de bomen minstens honderd jaar oud.’ Sowieso bijzondere bomen, vindt Joris. ‘Ze kunnen meer dan dertig meter diep wortelen, onvoorstelbaar!’ Op de terugweg lopen we via de akker door de eikenlaan, om te eindigen bij de prachtige berceau. ‘Dat is een tunneltje van beuken. Dezelfde bomen als het kathedralenbos en toch totaal anders!’
De Bilt
Beerschoten
Houdringe
Noord Houdringe
Panbos
fezoJ
Israelslaan
SoestdijksewegZuid
Utrechtseweg (N237)
Amersfoortseweg (N237)
Amersfoort
Utrecht
De Douglaslaan staat vol prachtige hoge naaldbomen
Utrechts Landschap
Utrechts Landschap is dé beschermer van natuur en erfgoed in provincie Utrecht. We zijn opgericht in 1927. Onze natuur en erfgoed is letterlijk dicht bij Utrechters. We kopen natuurgebieden aan, ontwikkelen ze als het nodig is, maar vooral: we beheren natuur voor altijd. Die prachtige natuurgebieden zijn stuk voor stuk toegankelijk voor alle inwoners van onze provincie en voor hen die buiten Utrecht wonen. Daarnaast hebben we belangrijk monumentaal erfgoed onder onze hoede: meerdere landgoederen met opstallen, 23 molens en Kasteel Loenersloot.
Ons werk wordt mogelijk gemaakt door ruim 800 vrijwilligers, 37.000 Beschermers en de steun van de provincie Utrecht, de Nationale Postcode Loterij en bedrijfsvrienden. Op landelijk niveau werken we samen met de andere provinciale Landschappen onder de naam LandschappenNL.
BEDRIJFSVRIENDEN
Goudvink
Aalberts Bouw bv
Bolt Advocaten
Bosscherwaarden B.V.
Cannondale
Copijn Boomspecialisten
De Advocaten van Van Riet
De Waal Beheer o.g. Utrecht B.V.
DierenPark Amersfoort
DUIC
FIGI & Slot Zeist
Greenway Logistics
Handelsbanken
Hermans & Schuttevaer
Notarissen N.V.
K3Delta
MPI NutriPharma BV
ONVZ Zorgverzekeraar
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie
RISK Groep
Schoenmakerij Paul den Ouden
Stichtse Cricket en Hockeyclub (SCHC)
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Universiteit Utrecht
Van Gent Autobedrijf
VIOS Bouwgroep B.V.
Vitens
Zilverreiger
Agterberg B.V.
Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting
Blaauwendraat
Bosselaar & Strengers Advocaten
BPD
Carel Nengerman Fonds
Door Training & Coaching
Exclusiva
Golfbaan Kromme Rijn
Herfst & Helder
Hoefakker hoveniers
Landgoed ISVW
MacCarwash
Meijerink Wegenbouw B.V.
Mens Zeist B.V.
Natuurbalans Limes Divergens
Ouwehands Dierenpark Rhenen
Rabobank Utrecht e.o.
Rutges Vernieuwt, onderhoud & renovatie
Stolwijk Registeraccountant
Sweco
Van den Pol Elektrotechniek
Van der Valk De Biltsche Hoek
Van Grafhorst notarissen
Van Ree Accountants
Van Vliet Kastanjehout
Van Zoelen bv
Vink Schilderwerken
Vrumona B.V.
Wijkontwikkelingsmaatschappij
Kerckebosch B.V.
Koperwiek
A.F. v/d Kuil Installatiebedrijf Amos Milieutechniek
BHM Solar Communicatieadviseur Lynsey
Dubbeld
De Goede Zaak
Drieklomp Makelaars
Hallo Mondo Grafisch & digitaal ontwerp
Hoffland BV
IJssel en Veldzicht BV
Kendes Rentmeesters & Adviseurs B.V.
Konstruktiebedrijf Roodenburg Zeist
Loonwerkersbedrijf Van Ettekoven
Luxury Love
Methologic BV
Noorman Kozijnen
Ponsen Communicatie
Restaurant het Jagerhuys
Telecom Raadgevers
The Lime Tree
Timpanon Re-integratie BV
Utrechtse Golfclub De Pan Virga ICT Services
VOB schilders- & glaszettersbedrijf
Zevenmijls BV
Molenvrienden
Rietdekkersbedrijf Gebr. Visser
Van der Valk Breukelen Verbij Hoogmade BV
Kom langs in onze bezoekerscentra
Tabaksschuur Amerongen
Veenseweg 8, Amerongen Parkeren sportcomplex De Burgwal. Wo, za, zo 13.00-16.00 uur
Blauwe Kamer
De Blaauwe Kamer 14, Wageningen. Di t/m vr 14.0016.00 uur. Za, zo en feestdagen 13.00-16.00 uur
Koetshuis Beerschoten
De Holle Bilt 6, De Bilt Dagelijks open van 10.00 tot 17.00 uur. In de zomer in het weekend tot 20.00 uur.
Schaapskooi Heidestein
Parkeren aan de Hoog Kanje in Zeist (omgeving Binnenbos/ scholen). Volg vanaf daar de bordjes. Zo 11.00-16.30 uur
Molen De Hoop
Dorpsstraat 106, Loenen aan de Vecht. Za 11.00-16.30 uur
Stichting Het Utrechts Landschap
Postbus 121 3730 AC De Bilt 030 – 220 55 55 www.utrechtslandschap.nl info@utrechtslandschap.nl facebook.com/utrechtslandschap Instagram.com/utrechtslandschap @UtrLandschap
Word Beschermer
Steun natuur en erfgoed in de provincie Utrecht en word Beschermer. Meld je aan via www.utrechtslandschap.nl/bescherm of bel 030-220 55 55.
De Beschermersbijdrage kun je overmaken naar rekeningnummer NL 27 RABO 0102 0710 20.
Doneer
Een gift kun je overmaken naar rekeningnummer NL 27 RABO 0102 0710 20. www.utrechtslandschap.nl/doneer
Colofon
Mijn Utrechts Landschap valt drie keer per jaar op de mat bij Beschermers van Utrechts Landschap.
Jaargang 50, nummer 1
Redactie
Markus Feijen, Joosje Bellwinkel, Florian Hupkes, Paul Vesters, Floor Hufner, Kim Slaats (eindredactie).
Art direction, vormgeving & illustraties
Hallo Mondo, Utrecht
Coördinatie en eindredactie
Communicatiebureau de Lynx, Wageningen
Productiebegeleiding
Mailtraffic, Zwolle
Druk
Zalsman, Zwolle
’t Winkeltje van Oostbroek
Oranjerie landgoed Oostbroek Bunnikseweg 45a, De Bilt Di t/m vr 12.30-15.30 uur Za, zo 11.00-16.30 uur
Koetshuis Stoutenburg Stoutenburgerlaan 4, Stoutenburg (Leusden). Wo, za, zo 12.30-16.30 uur
Van november t/m februari op woensdag gesloten.
Foto cover
Patrijs, Chris van Rijswijk
Het papier waarop Mijn Utrechts Landschap is gedrukt is 100% chloorvrij en draagt het FSC-keurmerk omdat het een combinatie is van materiaal uit FSC-gecertificeerde bossen, FSC Controlled Wood en/of gerecycled materiaal. Duurzaam
HOERA! AL 50 JAAR MIJN UTRECHTS LANDSCHAP OP DE DEURMAT!
Doneer voor meer bomenrijkdom
Méér bomen, voor nu
en later
Bomen zijn de toekomst. Van levensbelang voor mens en dier, nu én voor volgende generaties. Bomen dragen bij aan een beter klimaat, bieden beschutting aan allerlei dieren en wij mensen kunnen er heerlijk tussen wandelen. Kortom: hoe meer bomen, hoe beter en daarvoor zijn donaties zeer welkom!
De meeste Nederlandse bossen zijn ooit aangeplant met het oog op houtproductie, vertelt boswachter Maarten den Hartigh. Dat geldt ook voor de Utrechtse Heuvelrug. ‘Veel grove den, douglasspar en Japanse lariks. Door op open plekken in het bos meer inheemse soorten te planten, verhogen we de diversiteit en natuurwaarde. Ook creëren we een betere habitat voor insecten en andere dieren.’
Goed voor de bodem
Afhankelijk van de bodemsoort plant Maarten graag zomerlinde, ratelpopulier, haagbeuk of zoete kers. En soms een zomereik. Naast grotere soortenrijkdom en fijne plekjes voor dieren, bieden zij nóg een bijzonder voordeel: ‘Hun goed verteerbare bladeren komen de bodem ten goede. Heel gunstig voor de kringloop en bodembiologie, wat ons helpt in de strijd tegen verzuring en stikstofdepositie.’
Nieuwe campagne
Al in 2021 voerde Utrechts Landschap een grote campagne, genaamd Bomenrijkdom, voor het aanplanten van nieuwe bomen in de gebieden. Toen werden er dankzij gulle gevers 1000 nieuwe bomen aangeplant. ‘Een daverend succes’, aldus hoofd
fondsenwerving Florian Hupkes. ‘We hebben nu opnieuw een hele concrete actie, waarbij mensen zelf kunnen kiezen wat ze doneren: bomen, struiken of stinzenplanten.’
10.000 bomen
‘Van bomen heb je er nooit genoeg en daarom hebben we onze donateurs hard nodig. Helaas zijn onze eigen middelen ontoereikend voor voldoende nieuwe aanplant. Vandaar deze nieuwe campagne Bomenrijkdom’, legt Florian uit. ‘Vanaf november dit jaar willen we minimaal 10.000 bomen aanplanten.’ Dat klinkt veel, maar Maarten legt uit dat veel jonge aanplant klein is; struikachtig, op kniehoogte. Want hoe kleiner de aanplant, hoe hoger de kans dat zo’n boom goed aanslaat.
‘VANAF
NOVEMBER DIT JAAR
WILLEN WE MINIMAAL 10.000 BOMEN AANPLANTEN’
Klimaat- en toekomstbestendig
Met de donaties worden ook solitaire bomen geplant op buitenplaatsen en heesters om een mooie bosrand te creëren tussen akkerland en bos.
Help mee
Doneren kan al vanaf € 5. Kijk op www.utrechtslandschap.nl/ bomenrijkdom om te zien welke boomsoorten er op de wensenlijst van onze boswachters staan. Je kunt kiezen uit verschillende boomsoorten, maar ook uit struiken of stinzenplanten. Iedereen kan meedoen. Alleen, met de familie, een groep vrienden of collega’s. Vanaf € 250 ontvangen donateurs een eigen boomcertificaat. ‘Daar bloeit de biodiversiteit enorm van op’, weet Maarten. Ook worden oude lanen verjongd en klimaatbestendig gemaakt. ‘Veel oudere beuken lijden zwaar onder de lange, droge zomers. Lindes kunnen beter tegen droogte, dus nu vervangen we beuken soms door lindes of kastanjes. Zo ben je met een grotere soortenrijkdom klimaat- én toekomstbestendig.’
Foto
Lize Kraan
Versterk de natuur
Kleinschalig
De geelgors houdt van kleinschalige, halfopen landschappen. Helaas zijn dit soort landschappen door versnippering groten deels verdwenen in Nederland. Dat is één van de oorzaken van de sterke achteruitgang van deze boerenlandvogel.
Zangetje
De geelgors kan je herkennen aan zijn karakteristieke zang, dat doet denken aan Symfonie nr. 5 van Beethoven. Ze laten het graag horen vanuit de top van een meidoorn of de kruin van een boom.
Geelgors
Emberiza citrinella
Gelukkig is deze prachtige, maar schaarse zangvogel met zijn gele verenkleed nog te vinden in onze gebieden. Als broedvogel op Plantage Willem III en als wintergast en doortrekker op de akkertjes.
Pleisterplaatsen
Kruidenranden en stoppelveldjes zijn belangrijke pleisterplaatsen voor de geelgors. Onder andere de natuurakkers op de Laarsenberg zijn in het najaar en de winter geliefd bij overwinterende geelgorzen. Ze vormen dan met vinken en kepen grote groepen.
Toekomst
Heggen, houtwallen en kruidenrijke vegetatie zijn de sleutels voor het behoud van de geelgors. Utrechts Landschap probeert waar mogelijk en passend die landschappelijke elementen te behouden of te herstellen.
Plantage Willem III
Op de hellingen van Plantage Willem III broedt de geelgors. Dat is een compliment voor Utrechts Landschap, want geelgorzen broeden alleen in gebieden die voedselrijk, kleinschalig (dus met genoeg dekking) en rustig zijn.
Scharrelaar
Geelgorzen scharrelen onopvallend, vaak in groepjes, tussen graanstoppels en kruiden op zoek naar zaden en insecten. Speur daarom altijd met een verrekijker akkers en kruidenranden af als je ze wilt zien.
