LENTE 2025
Nieuwe natuur
Herstel van Elster
Buitenwaarden
Utrecht 650 jaar
Ridder Splinter en de Stichtse Landbrief
Stinsen Vroege bloeiers kleuren parkbos
landschap parels IN het a
Bij een stevige wind kan dit scheprad voor een heus waterballet zorgen. Krachtig slaat het scheprad het water uit, zoals dat in molenaarstermen heet. We zijn bij de Oukoper Molen in Nieuwer ter Aa. De kans dat je deze molen wel eens hebt gezien is groot, want hij staat pal langs de A2.
De molen heeft tussen 1644 en 1961 de Polder Oukoop bemalen. Het scheprad brengt het water twee
meter omhoog, van de polder naar de Angstel. Als hij op volle kracht maalt, gaat er 30.000 liter water per minuut over de dijk. En dat op alleen windkracht!
Aanvankelijk was het scheprad van hout, wat veel onderhoud vergde. In 1883 kreeg de Oukoper Molen een stalen exemplaar voor de som van 272,72 gulden. In die tijd ongetwijfeld een stevig bedrag. Honderd jaar
In
4 Natuurherstel in de uiterwaarden BLATENDE hemelgeiten langs de Nederrijn
14 Utrecht 650 jaar HOE RIDDER SPLINTER VAN LOENERSLOOT MEEWERKTE AAN ONTSTAAN PROVINCIE
later was het polderpeil een halve meter gezakt en kon het scheprad niet meer bij het water. Er kwam een groter scheprad dat dieper reikte. Om voldoende water te kunnen scheppen, zijn de schoepen gebogen. Dat hebben niet veel molens in Nederland.
Wil je de Oukoper Molen bezoeken? Je bent welkom tijdens de Molendag op zaterdag 10 mei!
18 Wandelen met de boswachter Met de Heuvelrughike OVER de Kozakkenput
23 De lente komt eraan! Stinsen geven de bosbodem kleur 18 4
2 Parels in het landschap
8 Nieuws uit het landschap
10 Vrijwilligersportret
12 Help mee
Onder onze voeten
Kleurige bodemkaarten. Als archeoloog van de provincie kon ik in de jaren negentig niet zonder. De kaarten gaven een eerste indruk waar je in het Utrechtse landschap sporen van onze geschiedenis kon verwachten. Hoog en droog op de Utrechtse Heuvelrug natuurlijk. Maar net zo goed langs oude stroomgeulen of op zandkoppen onder het jongere veen. De bodem als gids voor gebruik van het landschap door onze voorouders.
De liefde voor archeologie maakte plaats voor de natuur. Ook nu speelt de bodem een cruciale rol in mijn werk. Onder het oppervlak vindt een ingenieus samenspel plaats van minerale deeltjes, water, lucht en leven. In één lepel grond zit een miljard bacteriën. Zestig procent van het leven op aarde bevindt zich onder onze voeten. In een gezonde bodem kunnen schimmeldraden wel een kilometer lang zijn.
Dat besef maakt dat we bij noodzakelijke werkzaamheden in het veld met respect omgaan met die bodem. Dat doen we bijvoorbeeld door te investeren in werktuigen die minder druk op de ondergrond uitoefenen. We verwerken maaisel van de uitgestrekte graslanden op Park Vliegbasis Soesterberg tot compost. Dat brengen de boswachters op onze natuurakkers om zo het bodemleven een handje te helpen. Bij aanplant van bomen houden we rekening met effecten op de grond. Het blad van bepaalde boomsoorten wordt bijvoorbeeld makkelijker omgezet door regenwormen, met als resultaat een luchtige bodem met voldoende voedingsstoffen. En we werken mee aan een landelijk netwerk om verzuring in kaart te brengen. De kennis daarover gebruiken we om de bodem te herstellen. Naast bacteriën, schimmels, wormen en insecten herbergt de ondergrond ook fascinerende resten uit het verleden. Op bodemkaarten is te zien dat de Amerongse Bovenpolder bestaat uit verspoelde zandlagen. Op deze plek benutten we – zoals je in dit nummer leest – nu weer kwelwater voor natuurontwikkeling. Bij het afgraven van de grond keken archeologen mee. De Nederrijn vormde ooit de Romeinse rijksgrens, waarlangs forten lagen en troepen zich verplaatsten. Toen in de zandlagen bij Amerongen een Romeinse dolk werd gevonden, kwamen twee liefdes weer even samen.
13 Bedrijfsvriend in beeld
16 Ontdek het buiten
22 Colofon
24 Tips van Thijs
Natuurherstel in de uiterwaarden
HOREN WE STRAKS BLATENDE HEMELGEITEN LANGS DE NEDERRIJN?
'Om de natuur te herstellen is de voedselrijke bovenlaag afgegraven: 500.000 kuub in totaal'
Tijdens de baltsvlucht maakt de staart van de watersnip een geluid dat lijkt op een blatende geit.
De Elster Buitenwaarden en de Amerongse
Bovenpolder: twee bijzondere natuurgebieden in verbinding langs de Nederrijn. Ecoloog Markus Feijen neemt ons mee in dit uiterwaardengebied vol potentie en maakt ons deelgenoot van zijn dromen:
‘In het voorjaar ziet het hier geel van de grote ratelaars en klinkt binnenkort hopelijk het blaten van baltsende hemelgeiten!’
Een drassige uiterwaard strekt zich uit tot aan de horizon. In het mistige ochtendlicht glinstert een dun laagje water op het land. In de verte meandert de Nederrijn. Hier aan de voet van de Utrechtse Heuvelrug ligt natuurgebied de Elster Buitenwaarden. Het is een van de natuurgebieden waar ecoloog Markus Feijen een bijzondere band mee heeft. Het zijn 145 hectares boordevol potentie, een droom voor elke ecoloog. ‘De vele gradiënten maken dit gebied uniek,’ zegt Markus. ‘Boven op de Heuvelrug is het droog en voedselarm, dichter bij de rivier is het nat en voedselrijker. De Elster Buitenwaarden is een van de weinige plekken waar de stuwwal direct overgaat in de uiterwaard, zonder bebouwing ertussen.’
In verbinding
Een faunapassage verbindt de moerasnatuur met het hoger gelegen Plantage Willem III. Damherten, reeën en dassen bewegen zich via de passage vrij van de hoge zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug tot de rivieroever van de Nederrijn. Ook aan de rivierkant is de Elster Buitenwaarden verbonden met verderop gelegen natuur. Markus wijst: ‘Deze kwelgeul staat in verbinding met de Amerongse Bovenpolder, tot voorbij de stuw van Amerongen bijna tien kilometer verderop. Er is een hoogteverschil van bijna drie meter. Daardoor stroomt het water en is het dus altijd schoon.’
Boordevol beloften
Niet alleen de bijzondere gradiënt en de verbindingen met naastgelegen natuurgebieden maken van de Elster Buitenwaarden een gebied boordevol beloften. De potentie voor hoogwaardige natuur zit hem ook in het mozaïek aan verschillende bodemsoorten én de invloed van kwel. In de Elster Buitenwaarden ligt kalkrijk zand dat is afgezet door de rivier, afgewisseld met kalkarm zand dat na het smelten van de ijskap in de voorlaatste
BIJZONDERE VONDST
Tijdens het graven stuitten archeologen op een dolk uit de Romeinse tijd. De Nederrijn vormde ooit de grens van het Romeinse Rijk (de Limes), waarlangs forten lagen en troepen zich verplaatsten.
ijstijd naar beneden is gespoeld. Doordat de rivier hier wordt gestuwd, borrelt er kwelwater op vanuit zowel de rivier als de Utrechtse Heuvelrug.
Van monotoon mais naar biodiversiteitsbom Markus kan zich nog goed herinneren dat er maïs werd verbouwd in de Elster Buitenwaarden. Decennialang was het gebied in agrarisch gebruik. De waterkwaliteit was laag en het gebied weinig biodivers. Dat is voorgoed verleden tijd. ‘In 2014 maakten we samen met de provincie Utrecht de eerste plannen voor natuurontwikkeling in de Elster Buitenwaarden. In 2024 rondden we de laatste werkzaamheden af,’ vertelt Markus. Het was een intensief, maar buitengewoon opwindend traject. Om de natuur te herstellen is eerst de voedselrijke bovenlaag afgegraven: 500.000 kuub
Amersfoort
Utrecht
elst
Markus Feijen ecoloog
Tekst Kirsten Dorrestijn en Joosje Bellwinkel
Rennende waterral
in totaal. Voordat de grond was afgegraven kon het waardevolle kwelwater niet door de dikke kleilaag heen komen. ‘In kwelwater zitten mineralen zoals calcium, magnesium en kalium, waar bijzondere planten afhankelijk van zijn,’ vertelt Markus. ‘Na het afgraven van de kleilaag verscheen zandgrond. Dat is een uitstekende basis voor de ontwikkeling van nat schraalland.’ Ook de nieuw gegraven geulen worden gevoed met kwelwater. Om het gebied een boost te geven is er maaisel van een bloemrijk gebied uit de omgeving uitgestrooid. Het gras in de uiterwaard staat inmiddels vol met kruiden. In mei kleurt het hier geel van de grote ratelaars. Door de ingrepen is een natuurgebied ontstaan dat ontelbare soorten planten, bloemen, vissen, amfibieën en vogels aantrekt.
Dromen van de hemelgeit
In de geul met flauwe oever kunnen waterplanten zoals waterviolier gaan groeien. Het moeras vormt een uitstekend paaigebied voor riviergrondel, kleine modderkruiper en bittervoorn. ‘En natuurlijk zwemmen er karper en brasem, wat weer stapelvoedsel is voor de visarend die hier komt foerageren.’ De ogen van Markus lichten op als hij vertelt over de potentie van het gebied. ‘Dit soort graslanden zijn ideaal leefgebied voor de watersnip. Nu al zijn pioniers zoals kluut en kleine
'Op de slikkige platen foerageren nu al kluten'
Resultaat overtreft verwachtingen
De natuurherstelwerkzaamheden in de Elster Buitenwaarden heeft Utrechts Landschap gerealiseerd samen met de provincie Utrecht en Rijkswaterstaat. De provincie is eigenaar van twee derde van het gebied. Utrechts Landschap is eigenaar van een derde én beheert het hele gebied. Net als Markus is Martin de Haan, projectleider van de provincie, enorm enthousiast over het project. ‘Op oude kaarten hadden we gezien dat de rivier ooit dichter tegen Elst aan lag. Zo kwamen we op het idee om de oude rivierstreng te herstellen en daarmee de biodiversiteit terug te brengen. Het gebied heeft tijd nodig om tot volle wasdom te komen, maar het is nu al rijk aan Rode Lijstsoorten die we er niet gezaaid hebben, zoals driekantige en stekende bies. Het resultaat overtreft onze stoutste verwachtingen.’
Groter geheel
ZWARTE SACHEMBIJ
Aan de overkant van de Utrechtse Heuvelrug, in natuurgebied Kwintelooijen (Rhenen), vliegt een van de laatste populaties van de zwarte sachembij. Door de natuurontwikkeling in de uiterwaarden is het leefgebied van deze geïsoleerde populatie uitgebreid. Dat de zeldzame bij in 2024 vijf keer is gezien op Plantage Willem III en één keer in de Elster Buitenwaarden geeft hoop voor de toekomst! plevier volop aanwezig op de slikkige platen.’ Het rietmoeras biedt in de toekomst onderdak aan rietzanger, waterral, roerdomp en misschien ook wel baardmannetje en woudaapje. Het porseleinhoen voelt zich thuis in het moeras verderop, met lagere planten als zeggen en biezen. ‘Hier broedt straks hopelijk de roerdomp in het riet en zien we baltsende watersnippen.’ Markus lacht: ‘Wist je dat watersnippen ook wel hemelgeiten worden genoemd? Ze maken een bijzonder geluid. Blatende watersnippen, hoempende roerdompen en gillende waterrallen. Het wordt hier nog een kabaal van jewelste!’
Botanische parel
Aan het eind van het zandige pad dat voor wandelaars is aangelegd (zie kader) lopen we door de uiterwaard richting de botanische parel, zoals Markus het natte schraalland noemt. Hier ontwikkelt zich veertig hectare aan bloemenzee. In het eerste jaar is al heel wat bijzonders opgekomen, zoals vetblad, parnassia, vlozegge, blonde zegge, moeraskartelblad, moeraswespenorchis, rietorchis en brede orchis. Eromheen ligt een ruiger landschap dat wordt begraasd door galloways en koniks. De distels die daar zullen verschijnen, bieden een overvloed aan nectar voor insecten.
WANDELROUTE
Er is bij de herinrichting een onverhard wandelpad rond de Elster Buitenwaarden aangelegd. Witte paaltjes markeren de 6 kilometer lange route. Neem je verrekijker mee en wie weet zie je een watersnip, kluut of kleine plevier. Let op: vanaf half oktober tot half maart is een deel van het pad afgesloten vanwege overwinterende vogels.
De Elster Buitenwaarden is onderdeel van een veel groter natuurgebied, dat zich uitstrekt als een parelsnoer langs de Nederrijn: van de Blauwe Kamer in Rhenen tot en met de Lunenburgerwaard in Wijk bij Duurstede. ‘Afzonderlijk zijn het allemaal vrij kleine gebiedjes,’ zegt Markus. ‘Maar als je de Blauwe Kamer, de Elster Buitenwaarden en de Amerongse Bovenpolder bij elkaar optelt, heb je een natuurgebied van 1250 hectare. Een enorm gebied dat via Plantage Willem III in verbinding staat met de Utrechtse Heuvelrug.’
Amerongse Bovenpolder
In de naastgelegen Amerongse Bovenpolder zijn ook werkzaamheden uitgevoerd. Recent is hier in een vijf hectare groot gebied de kleiige bovenlaag afgegraven. Bij de eerder afgegraven kwelgeul is een natuurvriendelijke oever aangelegd. Door de ingrepen ontstaat er een moeras, dat net als in de Elster Buitenwaarden wordt gevoed door kwelwater. Markus wijst naar een afvoersloot van het moeras waarin een stroom aan belletjes omhoog borrelt: grondwater dat naar boven komt, verklaart hij. ‘Dit gebied zal worden gedomineerd door zeggevegetatie – en dat is weer heel aantrekkelijk voor watersnip en porseleinhoen, soorten die hier vroeger ook voorkwamen.’
Spannend wat de toekomst brengt Het kwelwater dat in de zandgrond omhoog komt, zal ook in de Amerongse Bovenpolder zorgen voor uitzonderlijke natuur. Feijen noemt grote zeggenvegetaties en dotterbloem. Wat nog meer? ‘Heel eerlijk?’ vraagt de ecoloog, ‘we weten het niet.
Dat maakt het extra spannend.’ Markus is in zijn nopjes met beide projecten. ‘Dat het uiteindelijk gelukt is, dat er zo’n uniek landschap over een relatief groot oppervlakte ontstaat in Nederland, daar word ik heel blij van.’
De natuurherstelwerkzaamheden in de Elster Buitenwaarden zijn gefinancierd vanuit de provincie Utrecht voor de realisatie van Natuurnetwerk Nederland en Natura 2000-doelstellingen. De geulen zijn gefinancierd door Rijkswaterstaat vanuit de Kaderrichtlijn Water. De werkzaamheden in de Amerongse Bovenpolder zijn uitgevoerd in het kader van het programma Natuur, gericht op de mitigatie van stikstof (kwaliteitsverbetering Natura 2000-gebieden) en met behulp van het coronaherstelfonds van de Europese Unie.
Bittervoorn
Roerdomp
Kluten
Grote ratelaar
UIT HET LANDSCHAP
PUBLIEKSVERSLAG 2024: GROENER EN GEZONDER
Utrechts Landschap presenteert met trots het Publieksverslag 2024, vol inspirerende projecten en initiatieven die bijdragen aan een groenere en gezondere provincie. Dankzij de inzet van onze vrijwilligers, de steun van Beschermers en Bedrijfsvrienden en bijdragen van de provincie Utrecht, Nationale Postcode Loterij, diverse vermogensfondsen en sponsoren hebben we prachtige resultaten geboekt. Van natuurherstel tot erfgoedbehoud, dit verslag laat zien hoe gezamenlijke inspanningen een blijvend verschil maken. Nieuwsgierig naar wat we het afgelopen jaar samen hebben bereikt?
TWEE NIEUWE POELEN
VOOR SALAMANDERS
Op de Bantam bij Maartensdijk zijn twee salamanderpoelen aangelegd. De poelen maken het gebied aantrekkelijker voor kamsalamanders. De Bantam was ooit een kloosterboerderij en later een proefboerderij. Tegenwoordig bestaat het natuurgebied uit kruidenrijk grasland, kleine bosstroken en wildakkers. Leerling-boswachter FransJan is heel enthousiast over de aanleg van de salamanderpoelen: ‘De poelen zien er prachtig uit en vormen een belangrijke toevoeging aan dit bijzondere stukje natuur.’
NIEUWE INRICHTING
BEZOEKERSCENTRUM BLAUWE KAMER
Scan de QR-code om het verslag te lezen. Op donderdag 3 april wordt het geheel vernieuwde bezoekerscentrum Blauwe Kamer bij Rhenen geopend. Bezoekers kunnen er terecht voor informatie over het prachtige natuurgebied, maar ook voor leuke cadeaus en streekproducten. Tot de opening is het centrum gesloten en kun je terecht bij het 'mobiele bezoekerscentrum'. Kijk voor de openingstijden op de website.
NATUURWEETJE: RINGSLANG
Wist je dat in deze tijd van het jaar de ringslang weer actief wordt? Zodra het tien graden of warmer is, ontwaakt de slang uit zijn winterslaap en warmt hij zichzelf op in de zon. Daarna is hij klaar om te jagen en op zoek te gaan naar een partner. Wil je meer weten over de ringslang? Bekijk dan het Natuurweetje op utrechtslandschap.nl/natuurweetjes
BROEDSEIZOEN VAN START
Nu het lente is, breekt ook het broedseizoen aan. Boswachters van Utrechts Landschap roepen bezoekers op om extra rekening te houden met de kwetsbare natuur. ‘Bezoekers zijn van harte welkom, maar het is belangrijk om op de paden te blijven en honden aan de lijn te houden,’ zegt boswachter Jacqueline van Dam. ‘Zo zorgen we samen voor een succesvol broedseizoen.’ Door de rust in de natuur te bewaren, krijgen vogels en andere dieren de kans om veilig hun jongen groot te brengen.
IN DE LENTE KRIJGEN VEEL DIEREN HUN JONGEN. DIE HEBBEN RUST NODIG OM VEILIG OP TE GROEIEN.
WORD OOK PROMOTIEVRIJWILLIGER
Heb jij een passie voor natuur en erfgoed en wil je anderen enthousiast maken voor Utrechts Landschap? Sluit je dan aan bij ons promoteam en trek eropuit met de Groenling of de Koekoek, onze bezoekerscentra op wielen! Je ontmoet mensen op markten, evenementen en andere prachtige locaties in Utrecht en vertelt over onze natuur en erfgoed. Daarnaast werf je nieuwe Beschermers, zodat we samen nóg meer kunnen betekenen voor de natuur. Geen dag is hetzelfde en je werkt altijd in een gezellig team met andere natuurliefhebbers. Enthousiast? Kijk op utrechtslandschap.nl/vrijwilliger .
AANGEKOCHT: NATUURPAREL VOGELENZANG
Eind 2024 hebben we 120.000 vierkante meter natuur bij Rhenen kunnen veiligstellen. Utrechts Landschap kocht de natuurparel Vogelenzang, een voormalige zandwinplas naast de Grebbeberg. Het gebied omvat een moerasbos en schraal grasland op de plek waar ooit een kalkzandsteenfabriek stond. Vogelenzang is een ideaal leefgebied voor boommarters en ringslangen. Het ligt in het Natuurnetwerk Nederland en is onderdeel van de ecologische verbindingszone tussen de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. ‘Aaneengesloten natuurgebieden zijn goed voor de biodiversiteit,’ zegt Anne Reichgelt, regiohoofd van Utrechts Landschap. ‘Met meer aaneengesloten natuurgebieden in ons beheer zorgen we voor betere bescherming van dieren en planten. Wilde dieren vinden rust, ook in de natuurgebieden dicht bij drukke steden of wegen.’
OPROEP
Kamsalamander
Reefkalfje schuilt in het gras
‘Als we tijdens een excursie de konikpaarden tegenkomen, dan hoef ik als gids een tijdje niks meer te zeggeN.’
Portret van een VRIJWILLIGER
Natuurgids met passie voor uiterwaarden
Excursies leidt vrijwilliger Joost Reijnen (65) al dertig jaar, maar in de Elster Buitenwaarden was hij pas twee keer als gids. Die eerste excursies waren exclusief voor de inwoners van Elst. Het nieuwe natuurgebied tussen Rhenen en Amerongen is namelijk nog maar net klaar. Joost is een van de vijf gidsen die natuurliefhebbers gaan rondleiden in de Elster Buitenwaarden.
‘Dit is een tochtgat hoor,’ waarschuwt Reijnen vlak voor de faunapassage, op weg naar het gebied. Het brede ecoduct verbindt de Elster Buitenwaarden met Plantage Willem III. En inderdaad, onder de Rijksweg N225 waait de wind vanaf de lage uiterwaarden de Utrechtse Heuvelrug op. Joost duikt wat dieper in zijn kraag. Hij laat zijn blik over het vers ingerichte natuurgebied glijden. Op de zomerdijk, helemaal achterin, grazen een paar gallowayrunderen. Tussen de rivierdijk en het ecoduct ligt een uitgestrekt gebied met natte graslanden. Grauwe ganzen slapen er met hun snavel in de veren, een grote zilverreiger staat in het ondiepe water.
Gids in Blauwe Kamer
Zijn passie voor de riviernatuur begint eind jaren tachtig. Joost is opgeleid tot chemicus, maar vindt een functie als stafmedewerker bij de Gelderse Natuur en Milieufederatie. Daar is Plan Ooievaar net opgeleverd, het grote project om complete riviersystemen weer werkend te krijgen. Reijnen blijft er meer dan dertig jaar werken, uiteindelijk als adjunct-directeur.
‘Als gids kan ik mensen de schoonheid van de uiterwaarden laten zien. De relatie tussen de stuwwal van de Utrechtse Heuvelrug en de uiterwaard, de dynamiek tussen die twee is zo mooi. De robuustheid van uiterwaarden is prachtig! Maar ook de variatie die erin zit, het water en de luchten. In de Elster Buitenwaarden zorgt het kwelwater voor de groei van bijzondere planten.’
Grazers vertellen zelf
In 1994 wordt hij actief als gids voor Utrechts Landschap in de Blauwe Kamer. ‘Ik heb wel eens gezegd: ik doe graag vrijwilligerswerk, maar het moet wel buiten zijn!’ lacht hij. ‘Er was in die tijd volop aandacht voor de Blauwe Kamer, omdat het een voorbeeldgebied was. In 1992 werd de zomerdijk doorgestoken, zodat rivierwater het natuurgebied in en uit kon stromen. Over die bijzondere dynamiek wilde ik mensen graag vertellen.’
Schoonheid uiterwaarden
Inmiddels is Joost alweer een aantal jaar geleden gestopt met werken, maar het gidsen heeft hij voortgezet.
‘Ik doe alleen nog leuke dingen en hier beleef ik nog altijd veel plezier aan,’ vertelt hij.
Tijdens excursies ontmoet hij regelmatig de grote grazers, konikpaarden en galloways. ‘Als we tijdens een excursie de konikpaarden tegenkomen, dan hoef ik als gids een tijdje niks meer te zeggen. De paarden vertellen zelf, ik leg alleen uit wat we zien. Dat er meerdere harems zijn met een leidmerrie en een haremhengst. Hoe die hengst andere hengsten op afstand houdt, en dat er een aparte groep met vrijgezelle hengsten is.’ In de Elster Buitenwaarden mogen deze grazers niet overal komen, omdat de schrale natte hooilanden heel kwetsbaar zijn. In de Blauwe Kamer heb je meer kans ze tegen het lijf te lopen.
Joost besluit zijn verhaal met een toekomstdroom. ‘Wat ik belangrijk vind om uit te leggen is hoe dit gebied in een groter geheel past. Bijvoorbeeld dat de natuur op de noordoever van de Nederrijn een schakel kan zijn tussen de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Misschien lopen er hier over een paar jaar wel edelherten door de faunapassage.’
Tekst Klaas Wiersma
Konikpaarden
MEE
EEN TOEGIFT IN JE TESTAMENT
Wat wil jij achterlaten als je er zelf niet meer bent? Steeds meer mensen kiezen voor een nalatenschap aan een goed doel, zoals Utrechts Landschap. Zo help je iets van onschatbare waarde door te geven aan de volgende generatie. Meer weten? Bekijk de informatie en video op utrechtslandschap.nl/nalaten
CADEAU VOOR DE NATUUR BEDRIJFSVRIEND HEEFT NATUUR EN DUURZAAMHEID HOOG IN HET VAANDEL
Weet je niet wat je moet vragen voor je verjaardag? Of wil je iemand met een groen hart herdenken? Je kunt om een donatie vragen voor Utrechts Landschap. Via de digitale collectebus is het heel eenvoudig om een inzamelingsactie te starten. In twee minuten heb je al een collectebus opgezet. Zo draag je met jouw viering of herdenking bij aan het behoud van Utrechtse natuur en het erfgoed. Kijk op utrechtslandschap.nl/collecteren
Door de bomen méér bos zien
We kregen een mooie donatie voor de aanplant van bomen op landgoed Pavia en landgoed De Breul. De Knot- en beheergroep uit Zeist schonk 2500 euro voor nieuwe bomen in beide gebieden. En nee, dat hoefden van deze bomenliefhebbers niet per se knotwilgen te zijn.
Al 40.000 vierkante meter nieuwe natuur
Via utrechtslandschap.nl/meer-natuur kun je sinds deze winter een stukje nieuwe natuur aankopen. Voor 15 euro zorg je voor twee vierkante meter extra natuur in Utrecht. We zijn erg dankbaar voor alle giften, die tot nu toe al goed zijn voor ruim 40.000 vierkante meter! ‘Het is een laagdrempelige manier om te zorgen voor meer groen rond mijn stadsie,’ aldus Jessica uit Utrecht. Help jij ons naar de 1 miljoen vierkante meter nieuwe natuur?
HARTELIJK
Van Vliet Duurzaamhout is al meer dan 25 jaar Bedrijfsvriend van Utrechts Landschap. Dat begon ooit met een samenwerking op de Utrechtse Heuvelrug in natuurgebied Breeveen. ‘Daar maakten we een afrastering van duurzaam kastanjehout voor Utrechts Landschap. Die palen staan er nog steeds hoor,’ vertelt directeur Ernst-Jan Damen.
‘Wij zijn Bedrijfsvriend geworden, omdat we het waardevol vinden om je met elkaar te verbinden. Ook is het een mooie manier om in contact te komen met andere lokale bedrijven,’ vertelt hij. Ze proberen minstens één keer per jaar aanwezig te zijn bij de bijeenkomsten voor Bedrijfsvrienden. ‘Daar krijg je een inkijkje in de organisatie of een bepaald natuurgebied. En je komt op plekken waar je normaal gesproken niet zo snel komt, zoals een buitenplaats of molen.’
Dat ze Bedrijfsvriend zijn, laat Van Vliet ook zien aan hun medewerkers en klanten. Zo ligt dit magazine op tafel in de kantine en helpen medewerkers bij het aankleden van de
jaarlijkse herfstmarkt in Amerongen. Voor klanten heeft Van Vliet Duurzaamhout soms speciale acties, waarbij ze een Beschermerschap van Utrechts Landschap aanbieden. Ernst-Jan zou het andere bedrijven zeker adviseren om Bedrijfsvriend te worden. ‘Als je natuur en duurzaamheid hoog in het vaandel hebt staan, dan is dit een heel mooie investering. Zo kun je maatschappelijk verantwoord ondernemen een lokale invulling geven’, legt hij uit. ‘Bovendien kun je je als bedrijf op deze manier onderscheiden. Laten zien dat het niet alleen gaat om geld verdienen, maar dat je ook iets terug doet.’
Word ook Bedrijfsvriend
Ben je ondernemer en wil je bijdragen aan de natuur? Utrechts Landschap heeft een actief Bedrijfsvriendennetwerk van zo’n 90 bedrijven (ook zzp’ers). Wij organiseren vier keer per jaar een bijeenkomst of excursie en nodigen bedrijven uit met elkaar in gesprek te gaan over thema’s als duurzaamheid.
Voor meer informatie zie utrechtslandschap.nl/bedrijfsvriend of scan de QR-code.
650 jaar
HOE RIDDER SPLINTER
VAN LOENERSLOOT MEEWERKTE AAN ONTSTAAN PROVINCIE
Zeshonderdvijftig jaar geleden was Ridder Splinter van Loenersloot een van de ondertekenaars van de Stichtse Landbrief. Dit document legde de basis voor het ontstaan van de Provinciale Staten van Utrecht. Vanaf mei is er tijdens de rondleidingen in Kasteel Loenersloot aandacht voor deze belangrijke gebeurtenis.
In de middeleeuwen waren hertogen, graven en bisschoppen de lokale machthebbers in de Lage Landen. Bij het heffen van belastingen in hun gewest voor buitengewone uitgaven zoals oorlogen waren ze afhankelijk van de standen: geestelijkheid, ridderschap en steden. Bij iedere zogeheten ‘bede’ wisten deze standen in ruil voor hun steun bepaalde rechten af te dwingen.
Of ze deze privileges na een machtswisseling zouden behouden was echter maar de vraag. Dat gold zeker voor het Sticht, het gebied dat onder de bisschop van Utrecht viel.
Landbrief (Het Utrechts Archief)
Tekst Eric de Koning
In tegenstelling tot erfopvolging werd elke nieuwe bisschop gekozen en vaak kwam hij van buiten. Ze gunden benoemingen en andere voordelen eerder aan familie of vrienden dan aan lokale partijen.
Oorlogen
De bisschop werd echter steeds afhankelijker van die lokale standen, zeker als hij veel geld nodig had. Dat gold in het bijzonder voor Arnoud van Horne, bisschop van 1371 tot 1378. Hij stortte zich in meerdere oorlogen, die tot een financiële catastrofe leidden. Dat was aanleiding voor de standen om alle rechten en plichten in 1375 vast te leggen in de Stichtse Landbrief. Voortaan moest de bisschop – en al zijn opvolgers – elke beslissing over oorlogen, belastingen en benoemingen aan hen voorleggen. Vanaf dat moment vormden de standen van het Nedersticht (qua
Gezicht op Kasteel Loenersloot van prentmaker Hessel Gerritsz (begin 17e eeuw) Collectie Rijksmuseum
Wil je meer weten over Splinter en zijn rol in de Stichtse Landbrief? Bezoek dan vanaf mei een rondleiding in Kasteel Loenersloot. Kijk voor meer informatie op: utrechtslandschap.nl/activiteiten
grondgebied vergelijkbaar met de huidige provincie Utrecht) een officiële raad, tot aan de Provinciale Staten van vandaag.
Loenersloot
Een van de ondertekenaars namens de ridderschap was Splinter van Loenersloot. Al snel na de ondertekening viel hij in ongenade
bij de bisschop, omdat hij zich als een roofridder gedroeg. Hij had het met name voorzien op rijke burgers van Gouda, Oudewater en Utrecht, die hij gijzelde of beroofde. De bisschop wilde hier in 1378 een einde aan maken en na drie weken belegering nam hij Kasteel Loenersloot in. Later werd Splinter overigens onder voorwaarden in zijn leenrechten hersteld.
Utrecht
Stichtse
HET BUITEN ONTDEK a
Eindelijk lente! Ga mee naar buiten tijdens een van de vernieuwde excursies en rondleidingen van onze vrijwilligers. Kom dauwtrappen op Park Vliegbasis Soesterberg, neem een kijkje in Kasteel Loenersloot of verwonder je over de nieuwe natuur in de Elster Buitenwaarden. Reserveren kan eenvoudig via onze website utrechtslandschap.nl.
Zaterdag 22 maart, 10.00 – 12.00 uur. Kijk voor meer data en tijden op onze website. Natuurwandeling Elster Buitenwaarden In 2024 is natuurgebied de Elster Buitenwaarden opnieuw ingericht. Op pagina 4 t/m 7 lees je er alles over. Wat is er allemaal gebeurd in het gebied en welke bijzondere soorten kun je hier nu tegenkomen? Wandel mee met onze gidsen om het resultaat met eigen ogen te bewonderen.
Zondag 23 maart, 14.00 – 15.45 uur
Beerschoten: bomen in de lente
Vlak bij de stad Utrecht ligt landgoed Beerschoten. Het behoort tot de unieke gordel van landgoederen en buitenplaatsen aan de zuidwestflank van de Utrechtse Heuvelrug. Samen met een gids wandel je langs sierlijke vijvers, weiden met boomgroepen en oude lanen. Deze wandeling staat in het teken van bomen in de lente, maar ook de cultuur en geschiedenis van het landgoed komen aan de orde.
Vanaf 4 april
Zondag 4 mei en zaterdag 17 mei, 10.30 – 12.30 uur
Fietsexcursie flowerpower op de vliegbasis
Natuur op een militaire vliegbasis. Het klinkt tegenstrijdig, maar op de voormalige Vliegbasis
Soesterberg kon de natuur zich uitstekend ontwikkelen. Dat heeft geleid tot een bijzonder gebied. Zo zijn hier meer dan tweeduizend verschillende soorten planten, vogels en dieren gezien. Tijdens de fietsexcursie flowerpower ontdek je deze bijzondere plek.
Bezoek Kasteel Loenersloot
Zaterdag 5 april, 26 april, vrijdag 23 mei, 14.00 – 16.00 uur
Natuurwandeling Laarsenberg
Loof- en naaldbos, eikenhakhoutbosjes en graanakkers wisselen elkaar af op de Laarsenberg in Rhenen. Al in de middeleeuwen lagen er op deze hellingen akkers. Om te voorkomen dat de grond wegspoelde, plantte men stroken gras met dichte hagen. Zo ontstonden er steilranden, graften geheten. Vogels vinden hier insecten en een plek om te nestelen en te schuilen. De gids vertelt je er onderweg alles over.
Zondag 13 april, 11.00 – 16.00 uur
Vier de lente op Oostbroek
De ontluikende lente is overal te zien op landgoed Oostbroek. Geniet ervan tijdens deze gezellige dag vol activiteiten. Kinderen kunnen knutselen en in de boomgaard staan oud-Hollandse spelletjes klaar. Het terras is geopend voor koffie of thee met wat lekkers, en ook de pannenkoekenkraam van Bram is weer van de partij. Kom vooral met de fiets in verband met de beperkte parkeerruimte.
Eeuwenlang hield Kasteel Loenersloot zijn geheimen voor zichzelf. Hele generaties leefden er hun leven. Ze daagden de bisschop van Utrecht uit, hielden er feesten en dineerden vorstelijk. Je kunt het kasteel tijdens een rondleiding bezoeken. Vanaf mei is er tijdens de rondleiding extra aandacht voor de rol die Splinter van Loenersloot speelde bij het ontstaan van de provincie Utrecht (zie pagina 14-15).
Zaterdag 10 en zondag 11 mei
Nationale Molendagen
Benieuwd hoe een poldermolen de voeten droog houdt of hoe een korenmolen meel maalt? Tijdens de Nationale Molendagen vertellen onze molenaars graag over de werking en geschiedenis van ‘hun’ molens. Bij veel molens worden extra activiteiten georganiseerd. In onze provincie staan 39 molens, waarvan Utrechts Landschap er 23 in beheer heeft.
Donderdag 29 mei, 05.15 – 07.15 uur
Dauwtrappen op Park
Vliegbasis Soesterberg
’s Ochtends vroeg hangt de nevel boven de landingsbaan, de zon komt langzaam op en dauwdruppels worden zichtbaar op de velden. Reeën en veldleeuweriken worden actief. Tijdens het dauwtrappen op de fiets nemen de gidsen je mee door de ontwakende natuur.
Zondag 13 juli
Utrechtse Natuurdagen
Op 2 en 3 mei is er een speciale rondleiding over de gebeurtenissen in en om het kasteel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook tijdens de Dag van het Kasteel op maandag 9 juni is Kasteel Loenersloot open voor publiek. Naast de reguliere rondleidingen zijn er in Kasteel Loenersloot ook rondleidingen voor mensen met een visuele beperking. Kijk voor meer informatie op de website.
Zet deze datum alvast in je agenda! Op zondag 13 juli vieren we de Utrechtse Natuurdagen op Park Vliegbasis Soesterberg. Meer informatie volgt op onze website en in de volgende editie van het magazine.
Gevlekte orchis
Wandelen over Kozakkenput
‘Je leert op een andere manier naar het bos te kijken’
Tekst Marianne Wildenberg
Van de oude Zuiderzeekust in Huizen naar de Grebbeberg bij Rhenen loopt een vijfdaagse wandelroute: de Heuvelrughike. Marianne Wildenberg is auteur van de bijbehorende wandelgids en wandelde samen met boswachter Rob Veenbrink een stukje van de route.
Ik ontmoet Rob op de parkeerplaats van een bos met de prachtige naam Kozakkenput. Voordat we goed en wel op stap zijn, begint Rob al te vertellen. ‘Als boswachter kijk ik op verschillende manieren naar het bos. Ik kijk hoe het zich ontwikkelt en wat we moeten doen om de natuurwaarde ervan te vergroten. Waar moet ik ingrijpen om de natuur te helpen?’ Hierbij kijkt Rob ook goed naar de veiligheid. ‘Bezoekers moeten onbezorgd van het bos kunnen genieten. Daarom inspecteren we regelmatig de bomen in het bos, vooral die langs de paden.’
Oude lanenstructuur
We lopen een statige oude beukenlaan in. In de weilanden ernaast staan paarden te grazen. Rob vertelt over de bijzondere lanenstructuur van de Kozakkenput: ‘In deze omgeving zijn in de negentiende eeuw veel landgoederen aangelegd. De oude zichtlanen van deze landgoederen vind je nog overal terug.’ Tijdens de wandeling zie ik dat hij gelijk heeft. Op bijna elk kruispunt en elke splitsing kun je eindeloos een rechte laan in kijken.
‘Deze beukenlaan krijgt dit jaar extra aandacht,’ vertelt Rob. ‘Dat doen we samen met onze vrijwilligers. Zij zijn heel belangrijk voor ons als natuurbeheerder. We gaan hier komend jaar snoeien, zodat de laan wat meer vrij komt te liggen.
En waar nodig planten we nieuwe bomen om de lanenstructuur intact te houden. Aan de randen van het weiland is struweel aangeplant. Dat zorgt voor een geleidelijke overgang van de open ruimte naar het bos, en daarvan profiteren weer allerlei dieren.’
Dilemma’s in bosbeheer
Verderop slaan we een donker paadje in. Rob neemt me mee in de dilemma’s van de bosbeheerder: ‘Welke bomen zie je hier? Wat zijn de kwaliteiten van deze soorten? Welke boom geef je ruimte en welke moet daarvoor wijken?’ Er is nooit een eenduidig antwoord, leer ik al snel. Het wordt een interessante wandeling met een gesprek over alle mogelijke beheermaatregelen om de natuurwaarde van het bos te verhogen. Rob leert me tijdens de wandeling op een andere manier naar het bos te kijken.
De Kozakkenput
Een heerlijk zonnetje schijnt in ons gezicht als we bij de ‘echte’ Kozakkenput aankomen, de naamgever van het gebied. De put is een niet te missen kuil in het bos. Door erosie en de invloed van de mens is het een behoorlijke kuil geworden. Nu we zo diep de grond in kunnen kijken, raken we aan de praat over de bodem van de Heuvelrug. De huidige, jonge bosbodem houdt water minder goed vast en is minder voedselrijk, leert Rob me. ‘De bosbodem die in de middeleeuwen is verdwenen, was veel dikker en voedzamer.’
Uit de Wandelgids Heuvelrughike:
Hoewel de Franse soldaten van Napoleon in dit gebied dertig waterputten hebben gegraven, ontleent de Kozakkenput zijn naam aan een Russisch Kozakkenbataljon dat hier neerstreek na de verdrijving van Napoleons troepen. Oorspronkelijk waren de kozakken gelegerd in Utrecht, maar ze hadden zich door hun wilde gedrag in de stad onmogelijk gemaakt. Naast bos vind je in de Kozakkenput (oude) akkers, heideveldjes en natuurlijk diepe putten. Het oude bos is een aantrekkelijke omgeving voor de ransuil en levendbarende hagedis vanwege de vele open plekken. heuvelrughike.nl
Eindeloos
Dan komen we weer uit op het Laantje zonder Eind en kunnen we ‘eindeloos’ ver naar links en rechts kijken. De laan maakte ooit onderdeel uit van de buitenplaats Beek en Royen. Rob: ‘Vroeger kon je vanaf hier zelfs de Lange Jan zien, de toren van Amersfoort. Ik hoop dat we dat in de toekomst kunnen herstellen!’
Tot slot wil ik weten of Rob zelf ook een wandelaar is. ‘Ik ben de hele week in het bos, dus wandelen staat niet boven aan mijn lijstje in mijn vrije tijd. Een langeafstandsroute als de Heuvelrughike lopen zit er dan ook niet in,’ bekent hij.
We mogen 10 wandelgidsen Heuvelrughike weggeven aan Beschermers. Kijk op de insert midden in het magazine hoe je hier kans op maakt!
Route
De Heuvelrughike is 95 km lang en verdeeld over vijf etappes. De route wordt beschreven in de gelijknamige wandelgids.
Over de Kozakkenput ligt een blauw gemarkeerde route van 12 km. Deze doet ook het Zeisterbos, de Krakeling en de Witte Hull aan.
Startpunt BLAUW gemarkeerde route
Informatiepaneel aan het Laantje zonder Eind in Zeist (even voorbij Krakelingweg 21, 3707 HN Zeist) of bij restaurant Het Jagershuys, Jagersingel 15, 3707 HW Zeist.
HONDEN
Kijk voor actuele informatie op utrechtslandschap.nl/ zeisterbos
(FIETS)PARKEREN
Parkeerplaats aan het Laantje zonder Eind (fietsknooppunt 10).
OPENBAAR VERVOER
Buslijn 381, uitstappen bij de Algemene Begraafplaats in Zeist. Vanaf hier wandel je in 19 minuten naar de Kozakkenput. Je kunt ook bus 58 nemen en uitstappen bij Ziekenhuis Zeist. Vanaf daar wandel je in 4 minuten naar Het Jagershuys.
Oude lanen
Boswachter Rob en Marianne
De Kozakkenput
Zeist Krakelingweg
Zeist
Utrechts Landschap
Utrechts Landschap is dé beschermer van natuur en erfgoed in provincie Utrecht. We zijn opgericht in 1927. Onze natuur en erfgoed is letterlijk dicht bij Utrechters. We kopen natuurgebieden aan, ontwikkelen ze als het nodig is, maar vooral: we beheren natuur voor altijd. Die prachtige natuurgebieden zijn stuk voor stuk toegankelijk voor alle inwoners van onze provincie en voor hen die buiten Utrecht wonen. Daarnaast hebben we belangrijk monumentaal erfgoed onder onze hoede: meerdere landgoederen met opstallen, 23 molens en Kasteel Loenersloot.
Ons werk wordt mogelijk gemaakt door ruim 800 vrijwilligers, 37.000 Beschermers en de steun van de provincie Utrecht, de Nationale Postcode Loterij en bedrijfsvrienden. Op landelijk niveau werken we samen met de andere provinciale Landschappen onder de naam LandschappenNL.
BEDRIJFSVRIENDEN
Goudvink
Aalberts Bouw bv
Bolt Advocaten
Bosscherwaarden B.V.
Cannondale
Copijn Boomspecialisten
De Advocaten van Van Riet
De Keurder bv
De Waal Beheer o.g. Utrecht B.V.
DierenPark Amersfoort
DUIC
FIGI & Slot Zeist
Greenway Logistics
Handelsbanken
Hermans & Schuttevaer
Notarissen N.V.
Involve
K3Delta
MPI NutriPharma BV
ONVZ Zorgverzekeraar
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie
RISK Groep
Schoenmakerij Paul den Ouden
Stichtse Cricket en Hockeyclub (SCHC)
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Universiteit Utrecht
Van Gent Autobedrijf
VIOS Bouwgroep B.V. Vitens
Zilverreiger
Agterberg B.V.
Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting
Blaauwendraat
Bosselaar & Strengers Advocaten
BPD
Carel Nengerman Fonds
Door Training & Coaching
Exclusiva
Golfbaan Kromme Rijn Hoefakker hoveniers
Landgoed ISVW
MacCarwash
Meijerink Wegenbouw B.V.
Mens Zeist B.V.
Natuurbalans Limes Divergens
Ouwehands Dierenpark Rhenen
Rabobank Utrecht e.o.
Rutges Vernieuwt, onderhoud & renovatie
Solar Art Sparkles
Stolwijk Registeraccountant Sweco
Tijhuis Ingenieurs bv
Van den Pol Elektrotechniek
Van der Valk De Biltsche Hoek
Van Grafhorst notarissen
Van Ree Accountants
Van Vliet Kastanjehout
Van Zoelen bv Vink Schilderwerken
Koperwiek
A.F. v/d Kuil Installatiebedrijf Amos Milieutechniek
BHM Solar Communicatieadviseur Lynsey Dubbeld
De Goede Zaak
Drieklomp Makelaars
Hallo Mondo Grafisch & digitaal ontwerp
Hoffland BV
Huisstijl voor Jou
IJssel en Veldzicht BV
Kendes Rentmeesters & Adviseurs B.V.
Konstruktiebedrijf Roodenburg
Zeist
Loonwerkersbedrijf Van Ettekoven
Luxury Love
Methologic BV
Nedergear
Noorman Kozijnen
Ponsen Communicatie Restaurant het Jagerhuys Talos Growth
Telecom Raadgevers The Lime Tree
Timpanon Re-integratie BV Utrechtse Golfclub De Pan
V.E.T. Voeding En Training
Virga ICT Services
VOB schilders- & glaszettersbedrijf Zevenmijls BV
Molenvrienden
Rietdekkersbedrijf Gebr. Visser Van der Valk Breukelen Verbij Hoogmade BV
Stichting Het Utrechts Landschap Postbus 121, 3830 AC De Bilt www.utrechtslandschap.nl info@utrechtslandschap.nl facebook.com/utrechtslandschap Instagram.com/utrechtslandschap
Word Beschermer
Steun natuur en erfgoed in de provincie Utrecht en word Beschermer. Meld je aan via utrechtslandschap.nl/bescherm of bel 030-220 55 55.
De Beschermersbijdrage kun je overmaken naar rekeningnummer NL 27 RABO 0102 0710 20.
Doneer
Een gift kun je overmaken naar rekeningnummer NL 27 RABO 0102 0710 20. utrechtslandschap.nl/doneer Colofon
Mijn Utrechts Landschap valt drie keer per jaar op de mat bij Beschermers van Utrechts Landschap.
Jaargang 51, nummer 1
Redactie
Joosje Bellwinkel, Suzanne Hendriks, Florian Hupkes, Markus Feijen, Geeke Remmelts, Bregje de Rijk, Kim Slaats, Paul Vesters
Art direction, vormgeving & illustraties
Hallo Mondo, Utrecht
Fotografie
Sjaak den Breeje, Wilco van Dijen, Inge Eugelink, Dick Jeukens, Renk Ruiter, André Russcher, Klaas Wiersma, Thijs van der Zee, Buiten-Beeld (Han Bouwmeester, Henny Brandsma, Henny van Egdom, Jelger Herder, Paul van Hoof, Hannie Joziasse, Henk Laverman, Roelof Molenaar), Aannemingsbedrijf J. den Boer BV, Het Utrechts Archief, Rijksmuseum
Coördinatie en eindredactie Het Wilde Woord, Hilversum
Kom langs in onze bezoekerscentra
Tabaksschuur Amerongen
Veenseweg 8, Amerongen
Parkeren sportcomplex De Burgwal. Wo, za, zo 13.00-16.00 uur
Blauwe Kamer
De Blaauwe Kamer 14, Wageningen. Wegens verbouwing gesloten t/m 3 april 2025. Daarna: di t/m vr 14.0016.00 uur. Za, zo en feestdagen 13.00-16.00 uur
Koetshuis Beerschoten
De Holle Bilt 6, De Bilt Dagelijks open van 10.00 tot 17.00 uur. In de zomer in het weekend tot 20.00 uur.
Schaapskooi Heidestein Parkeren aan de Hoog Kanje in Zeist (omgeving Binnenbos/ scholen). Volg vanaf daar de bordjes. Zo 11.00-16.30 uur
Molen De Hoop
Dorpsstraat 106, Loenen aan de Vecht. Za 11.00-16.30 uur
’t Winkeltje van Oostbroek
Oranjerie landgoed Oostbroek
Bunnikseweg 45a, De Bilt
Di t/m vr 12.30-15.30 uur Za, zo 11.00-16.30 uur
Koetshuis Stoutenburg
Stoutenburgerlaan 4, Stoutenburg (Leusden).
Wo, za, zo 12.30-16.30 uur
Van november t/m februari op woensdag gesloten.
De lente komt eraan!
Stinsen geven bosbodem kleur
Bloeiende stinsenplanten zijn een voorbode van de lente. Je kunt ze in deze tijd van het jaar volop bewonderen op onze landgoederen. Meestal staan ze in groepjes bij elkaar, soms bedekken ze de bosbodem met een tapijt aan bloemen.
Stinsen zijn bolgewassen, zoals wilde krokussen, boshyacinten, sneeuwklokjes, narcissen, anemonen en blauwe druifjes. Ze komen oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied en Azië en zijn vanaf de zestiende eeuw naar Nederland gehaald om buitenplaatsen en landgoederen te verfraaien. Ze zorgen al vroeg in het voorjaar voor kleur in tuinen en parken.
Nectar
Kim Slaats
Tekst
Stinsenplanten bloeien nog voordat er blad aan de bomen zit. Dat kunnen ze dankzij de energie die ze in hun bol, knol of wortels hebben opgeslagen. Ook profiteren ze van het zonlicht dat nu nog op de grond
kan vallen. Zo vroeg in het voorjaar zijn de stinsen voor sommige wilde bijen van levensbelang: hun bloemen vormen op dat moment vrijwel de enige nectarbron.
Nieuwe aanplant
Utrechts Landschap heeft de afgelopen jaren dankzij donaties en met hulp van vrijwilligers op verschillende landgoederen nieuwe stinsen geplant. De laatste actie was in november op landgoed Moersbergen. Daar hebben buurtbewoners samen met vrijwilligers drieduizend stinsenbollen in de grond gestopt. We hopen dat de zomerklokjes, wilde krokussen en boshyacinten goed aanslaan en kijken uit naar de bloemenpracht!
Landgoed Oostbroek
Heel veel sneeuwklokjes en het zeldzame Haarlems klokkenspel.
Landgoed De Breul
Meer dan honderd verschillende soorten narcissen.
Landgoed Moersbergen
Sneeuwklokjes, zomerklokjes, wilde krokussen en boshyacinten. In mei bloeien hier veel lelietjes-van-dalen. Dat zijn geen stinsen, maar ze zijn net zo mooi!
Landgoed Beerschoten
Narcissen in de oprijlaan en boshyacinten in de eikenlaan achter het Koetshuis.
Kasteelpark Loenersloot
Veel soorten op een klein oppervlak. Stenen huis
‘Stins’ is Fries voor steenen huis ofwel kasteel. Rondom zo’n landhuis of kasteel lag een park met exotische bolgewassen, vandaar de naam de stinsen.
Productiebegeleiding
Mailtraffic, Zwolle
Druk
Zalsman, Zwolle
Het papier waarop Mijn Utrechts Landschap is gedrukt is 100% chloorvrij en draagt het FSC-keurmerk omdat het een combinatie is van materiaal uit FSC-gecertificeerde bossen, FSC Controlled Wood en/of gerecycled materiaal.
Haarlems klokkenspel
Boshyacint
tips van thijs
Hoe krijg je
voorjaarsbloeiers mooi op de foto?
Het voorjaar is begonnen, en dat betekent bloemen! Maar hoe breng je die prachtige voorjaarsbloeiers goed in beeld? Fotograaf Thijs geeft tips om de mooiste foto’s te maken. Doe je ook mee aan de fotowedstrijd? Jouw inzending maakt kans om gepubliceerd te worden in het volgende magazine.
Doe mee en win!
naaldbomen:
Petra van Leydekkers - van Impelen
Jury: ‘Een sfeervolle opname met een hoofdrol voor de spar, fraai omlijst door beukenbladeren. Doordat de fotograaf gekozen heeft voor een doorkijkje, wordt je aandacht echt naar de naaldboom getrokken. Al met al een goed gelukte foto!’
We hebben inmiddels contact opgenomen met de winnaar. Petra krijgt een uitvergroting van haar foto opgestuurd.
eervolle vermeldingen:
Tip 2: Gebruik een groot diafragma Gebruik je een digitale camera of een geavanceerde app op je telefoon? Stel dan een groot diafragma in (klein f-getal, zoals f/2.8 of f/1.8). Dit zorgt voor een kleine scherptediepte, waardoor de bloem scherp blijft en de achtergrond mooi onscherp wordt. Heb je een (tele)lens die geen f/2.8 toelaat? Geen probleem! Gebruik dan het grootste diafragma dat jouw lens biedt, zoals f/5.6 of f/6.3. Ook hiermee creëer je een zachte, onscherpe achtergrond en zorg je voor een professionele uitstraling van je foto.
Tip 1: Kies een rustige achtergrond Bij het fotograferen van voorjaarsbloeiers, zoals sneeuwklokjes, is het belangrijk om goed op de achtergrond te letten. Drukke achtergronden met felle kleuren, takken of andere storende elementen kunnen je foto onrustig maken. Hoe rustiger de achtergrond, hoe meer de bloem eruit springt. Hou ook voldoende afstand tot de bloem. Hoe verder de achtergrond weg is, hoe zachter de onscherpte (bokeh) wordt. Blijf bij het maken van de foto op het pad. Je wil die prachtige bloemen natuurlijk niet vertrappen!
Kijk voor meer tips en het inzenden van je foto op utrechtslandschap.nl/fotowedstrijd
Nathaly Lensen Adri de Weijer