Fong Leng - 60 jaar fashion en faam by uitgeverijdekunst

Beeld schutblad: Erik Smits, Portretfoto van Fong-Leng © Erik Smits

Studio Ferry van der Nat, Fong-Leng haute couture creatie Poema Poema (1975), 2023, gepubliceerd in magazine Dapper Dan 28, herfst/winter 2023

Voorwoord

Maite van Dijk (Museum MORE) en Marieke Uildriks (Museum JAN)

Fong-Leng & Fans:60 jaar Fashion & Faam

Lisa Goudsmit

Fong-Lengs gouden jaren

Ninke Bloemberg

Schitter

en glitter in revisie

John de Greef

In machtig zelfzijn zij aan zij

Lisette de Zoete

Fong-Leng

uit de garderobe van

Mathilde

Willink

Voorwoord

Maite van Dijk (Museum MORE) en Marieke Uildriks (Museum JAN)

Extravagant, uniek, exotisch, eigenwijs, kleurrijk, uitbundig, theatraal, mysterieus… de superlatieven vliegen je om de oren als Fong-Leng ter sprake komt. Deze modeontwerper zit in 2025 maar liefst 60 jaar in het vak: een mooie aanleiding om haar oeuvre voor het voetlicht te brengen. Fong-Leng is beroemd in binnen- en buitenland door haar creaties: japonnen en mantels van leer, zijde en bont met applicaties van exotische dieren en planten.

In de jaren 70 maakte zij furore met haar outfits, die door diverse beroemdheden werden gedragen. Haar uitgesproken werk en persoonlijkheid hebben ervoor gezorgd dat ze talloze fans heeft en 60 jaar later nog steeds inspireert. Om FongLeng als modekunstenaar en icoon te eren, presenteren Museum JAN en Museum MORE | Kasteel Ruurlo dit jaar elk een tentoonstelling over Fong-Leng en slaan de twee instellingen de handen ineen om ook een gezamenlijke publicatie over haar werk en leven in beeld te brengen.

De creaties van Fong-Leng doen de grens tussen mode en kunst vervagen. Haar werk is doordrenkt van theatraliteit en vakmanschap en bestaat uit een speelse mix van materialen, waardoor haar stukken niet alleen draagbaar zijn, maar ook als autonome kunstwerken kunnen worden beschouwd. Museum JAN begeeft zich graag op het snijvlak tussen kunst en design. Het bewandelen van deze scheidslijn doet het museum vanuit zijn glascollectie die beide facetten in zich heeft. Ook bij Fong-Leng is dit zeer herkenbaar. En Museum JAN zou Museum JAN niet zijn als ze daar niet ook enkele jonge ontwerpers en makers aan verbonden, die laten zien dat ideeën van deze beroemde ontwerper voortleven in een nieuwe generatie. Ontwerpen van huidige modeontwerpers en jonge couturiers zijn in de tentoonstelling te zien naast het werk van Fong-Leng, om de tijdloze relevantie van haar uitbundige stijl visueel te benadrukken. Gastcurator en modejournalist Lisa Goudsmit maakte in opdracht van Museum JAN een selectie uit het fascinerende oeuvre van Fong-Leng en zocht daar werk van hedendaagse ontwerpers bij die zich lieten inspireren door haar werk. Dat resulteerde in een reeks intrigerende stukken van onder andere Mattijs van Bergen, Ronald van der Kemp (RVDK), Bas Kosters en Tess van Zalinge.

In de collectie van Museum MORE bevinden zich zo’n 60 kledingstukken van de hand van Fong-Leng, enkele unica uit de vroege jaren 70, maar de meeste stukken uit de late jaren 70 en begin jaren 80. Mathilde Willink-de Doelder vormt de connectie tussen Museum MORE en deze creaties. Zij was de derde vrouw van de realistische schilder Carel Willink, een van de best vertegenwoordigde kunstenaars in de

collectie van MORE. De excentrieke en kleurrijke Mathilde was een van FongLengs bekendste klanten. In 1971 kwam zij in contact met Fong-Leng en na hun eerste ontmoeting, die uitgroeide tot een hechte vriendschap, droeg Mathilde nog uitsluitend kleren van Fong-Leng; ze had in totaal 37 creaties in haar garderobe. Van de ontwerpen die in de tentoonstelling in Kasteel Ruurlo worden getoond, zijn er vier door Mathilde Willink-de Doelder zelf gedragen. Ook het portret van Mathilde in luipaardmantel dat Carel Willink in 1975 schilderde, is in de expositie te zien. De prachtige hedendaagse foto’s die modefotograaf Ferry van der Nat met behulp van AI maakte, brengen de ontwerpen uit de collectie van Museum MORE opnieuw tot leven.

Beide musea zijn in de eerste plaats Fong-Leng zeer dankbaar voor de inspirerende samenwerking en de stukken die we van haar mochten lenen. Ook Karin van der Beek (pr Fong-Leng) en Harold Thiehatten (persoonlijk assistent Fong-Leng) zijn we veel dank verschuldigd.

In dit boek wekken de auteurs Ninke Bloemberg, Julia Dijkstra, Lisa Goudsmit, John de Greef, Fleur Feringa en Lisette de Zoete de wereld van Fong-Leng tot leven. Het boek werd door Aukje Vergeest van scherpe redactie voorzien en grafisch vormgever Loes Claessens maakte er een aantrekkelijk geheel van, passend bij de sfeer van het werk van Fong-Leng.

Onze dank gaat eveneens uit naar uitgever Marloes Waanders en Stefanie Klerks voor hun enthousiasme voor dit project. Het team van Studio Berry Slok wist opnieuw een verrassende ruimtelijke vormgeving te bedenken in de museumzalen van Museum JAN en stak eveneens de bezoekersgids van Kasteel Ruurlo in een passend jasje. We zijn de co-exposanten en de andere bruikleengevers zeer erkentelijk voor hun flexibiliteit en bereidheid om stukken uit te lenen, met een speciale dank voor verzamelaars Ferry van der Nat en Sebastian den Herder. Tot slot betuigen we onze dank aan beide museumteams voor al het werk dat met de productie van dit boek en het organiseren van de tentoonstellingen gepaard ging.

Maite van Dijk Algemeen Directeur Museum MORE

Marieke Uildriks Directeur Museum JAN

Eddie Wenting, Portretfoto van Fong-Leng, 2025 © Eddie Wenting

Fong-Leng & Fans: 60 jaar Fashion & Faam

Lisa Goudsmit

In de lente van 2025, zittend op een door haar beklede leren sofa in haar huis, vertelde Fong-Leng me lachend een anekdote: ‘Ik kwam een keer in de jaren 70 ’s avonds laat uit het buitenland en reed even langs mijn winkel in de P.C. Hooftstraat. Wie zie ik daar voor de etalage staan? Frank Govers! Ik observeerde hem even en zag hem mijn creaties natekenen. Na een paar minuten toeterde ik.“Kun je het wel goed zien?” riep ik. “Of moet ik het licht even aandoen?”

Hij antwoordde: “imitation is the best flattering”, draaide zich om en liep de P.C. af.’

Het verhaal is tekenend voor Fong-Leng als eigengereide en zelfverzekerde modeontwerper. De expositie Fong-Leng & Fans: 60 jaar Fashion & Faam onderzoekt haar invloed op de Nederlandse modewereld aan de hand van haar creaties én die van andere ontwerpers en verzamelaars. Ook laten tentoonstelling en publicatie haar verdere carrière zien: Fong-Leng ontwikkelde zich van fotograaf tot modeontwerper, interieurontwerper en beeldend kunstenaar. Hoewel ze altijd een outsider bleef in de Nederlandse modewereld, spreekt haar naam nog steeds tot de verbeelding, door haar vakmanschap en manier van presenteren. In vier decennia gaf ze shows die innovatief, baanbrekend en grensverleggend zijn geweest. Wat maakt haar werk uniek en waarom verzamelen mensen nog steeds haar modecreaties? Welke modeontwerpers laten zich door haar inspireren? En welke kunst maakt Fong-Leng nu?

Chinese roots

Carla Maria Fong Leng' Tsang groeit samen met haar vijf broers en zus op bij hun Chinese vader en Nederlandse moeder, in de multiculturele Rotterdamse wijk Katendrecht. Buiten hoort ze matrozen met elkaar op de vuist gaan en binnen is de Chinese cultuur aanwezig. ‘Wij aten Chinees en hadden ook een mooi Chinees ladekastje staan met kruiden erin; daar mochten we niet aankomen.’ Het wakkerde de fantasie van Fong-Leng aan en alhoewel ze toen nog niet haar eigen outfits fabriceerde, opvallen deed ze al wel. ‘Dat was dankzij mijn moeder, die kleding voor mij maakte. Ze heeft mij dat niet geleerd omdat ze jong overleed, maar misschien heb ik het geërfd van haar.’

Fong-Leng – ze gebruikt sinds het begin van haar carrière deze artiestennaam –studeert uiteindelijk mode en fotografie aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. In 1965 begint ze als pers- en modefotograaf. Vanaf eind jaren 60 ontwerpt ze modestukken en dessins, die ze zelf fotografeert. Bij het openen van

haar eerste boetiek in 1969 in winkelcentrum Le Drugstore aan de Nieuwendijk in Amsterdam, valt ze direct op. ‘De drie grote couturiers Frank Govers, Max Heymans en Frans Molenaar zeiden: “Na drie maanden is die vrouw weg”. Dat is niet gebeurd.’ In 1971 opent ze in de P.C. Hooftstraat haar grotere winkel, Studio Fong Leng, waar kleurrijke bezoekers al champagne nippend haar extravagante designs bewonderen, gemaakt door haarzelf en geholpen door assistent Berry Brun. De winkel zou bijna een kwart eeuw bestaan.

Opvallende mode

Fong-Lengs ontwerpen vormden een uitzondering in het toenmalige Nederlandse modelandschap, gedomineerd door mannen. Zij volgen modetrends uit Parijs en maken klassieke mantelpakjes, jurken en hoedjes in donkerblauw, zwart, beige en roze. Fong-Leng ging hier dwars tegenin; haar modecreaties zijn draagbare kunstwerken, met spetterend kleurgebruik, minutieus handwerk en overdadige silhouetten. Al studeerde ze wel mode, haar compleet eigen stijl en techniek ontwikkelde ze zelf: ‘Ik maak wat ik wil, ik volg geen trends. Ik zie mezelf ook niet als modeontwerpster, maar als ontwerpster die een tijdje haar ideeën goot in modestukken. Wat ik deed was nieuw.’ Haar kleurrijke creaties bevatten onder andere esthetische verwijzingen naar de Chinese cultuur met namen als Chinese pop, Chinees liefdespaar en Tijger (zie p. 55 en p. 89, Museum MORE, alle uit 1972). Ook hebben de etalagepoppen in Studio Fong Leng ‘Chinese’ maskers op.

Haar oeuvre bestaat met name uit gouden metallic-kleurige jasjurken, leren pofbroeken, kimono-achtige mantels, zwierige jurken met ruches en plissés en grote jassen van veelkleurig zijde, leer en suède. Haar opvallendste stijlkenmerken zijn de uitbundige applicaties van suède, leer en andere rijke stoffen die ze handmatig aanbrengt. Uiteindelijk komen bijvoorbeeld slangen, apen, tijgers, exotische figuren, bloemen en planten als een draagbare kunstcollage op haar creaties terecht. ‘Ik schilder eigenlijk in leer’, zei ze ooit zelf.

De haute couture die Fong-Leng in de jaren 70 en 80 ontwierp, is onvergetelijk. Mede dankzij Mathilde Willink, model, societydame en stewardess én vrouw van kunstschilder Carel Willink. Mathilde kocht wel 37 creaties; bontgekleurde jurkjassen, waarvan er een onsterfelijk is gemaakt op Willinks schilderij (p. 82). Ook andere beeldend kunstenaars legden Fong-Lengs werk vast. Zo fotografeerde Claude Vanheye popicoon Kate Bush in kleurrijke Fong-Leng creaties (1979, zie p. 53); de foto’s werden gebruikt voor platenhoezen. Sonja Dwinger maakte een aquarel van Fong-Leng in een eigen plissé-creatie (1975, afb. 2). Marte Röling, een van Nederlands bekendste mode-illustratoren, tekende meerdere creaties van Fong-Leng op haar schets van Mathilde (afb. 3).

3. Marte Röling, Modetekening van Mathilde

Willink in creaties van Fong-Leng , 1974, pen op papier, collectie Centraal Museum Utrecht

Shows als feesten

Eeuwige roem verkreeg Fong-Leng ook dankzij haar opvallende modeshows in bijvoorbeeld het Van Gogh Museum (1974), het Tropenmuseum (1976), Carré (1977), de Beurs van Berlage (1978), het De Mirandabad (1979), kunstenaarssociëteit Arti et Amicitiae (1981), het PSV-stadion (1983), het Kurhaus en op de Scheveningse Pier (1984). Carré werd omgebouwd tot het oorspronkelijke circustheater en de show in het PSV-stadion ter gelegenheid van de lancering van de Levi’s-lijn was de grootste modeshow in Nederland tot dan toe. In het buitenland waren er shows in Knokke, in Zagreb en Split in Kroatië en in Bahrein (alle in 1977), in de Antwerpse Zoo (1979), in Tokio (1980), Koeweit en Hong Kong (1982), Dallas (1986) en in het Savoy Hotel in Londen (1986). De shows vielen op door de mode, sfeer en bijzondere styling, vaak met speciaal voor Fong-Leng gemaakte schoenen van Jan Jansen. De onconventionele locaties zoals hotels, warenhuizen of ateliers vormden een groot contrast met andermans modeshows toentertijd, met serieuze modellen en dito gasten. Bij Fong-Leng dansten de modellen, soms topless, op opzwepende muziek en liep de ontwerpster zelf mee; in het De Mirandabad gooiden modellen opblaasballen over. Modeshows? Eerder recalcitrante, inspirerende modefeesten.

De weg naar kunst

Fong-Leng gooide niet alleen maar artistiek haar kont tegen de krib. Ze maakte ook commerciële confectie én een toegankelijke en succesvolle collectie in 19831984 met jeansmerk Levi’s: een eervolle opdracht die in Venetië aan de wereldpers werd gepresenteerd. De presentatie in Nederland vond als gezegd plaats in het PSV-stadion. Na 1986 taande het zakelijke succes. Op verzoek van het Nederlands comité en de stad Amsterdam ontwierp Fong-Leng merchandise voor de beoogde Olympische Spelen in Amsterdam in 1992. Iedereen ging ervan uit dat de Spelen naar Amsterdam zouden komen. Maar dat was een misrekening, en een keerpunt: de Spelen vonden niet plaats in Nederland, waardoor Fong-Lengs bedrijf in 1987 failliet ging. Maar bij de pakken neer zitten deed ze niet. ‘Het was een hele zware tijd maar ik moest door. Mijn handen en kop deden het nog, dus ik ben ander werk gaan maken.’ Hetzelfde jaar kreeg ze een opdracht de slaapkamer te ontwerpen voor het echtpaar Loek (kunsthandelaar) en Miep Brons (zakenvrouw). De wanden en het bed decoreerde Fong-Leng met leren applicaties; de opdracht wakkerde een liefde voor grote (interieur)werken aan.

Sinds de jaren 90 maakt ze vooral grote tableaus van leer en suède. Het maakproces is vergelijkbaar met haar modewerken; Fong-Leng ‘schildert met leer’ via haar zelfontwikkelde applicatietechniek. Daarbij zijn opnieuw haar Chinese roots te zien in de vorm van symboliek en kleurgebruik, zoals veel goud. (zie p. 76)

4. RVDK (Ronald van der Kemp), 'L'Abracadabra' Collage intarsia gown , 2019, Look 25, wardrobe 9 (Spring/Summer), vintage kimono stof, technische zijde, wol en leerresten van eerdere producties.

5. MARTAN, Fleur spiral dress , katoen (upcycled tafelkleden uit de hotelindustrie), 2024, collectie MARTAN ss25.

Fotograaf Shoji Fujii

Inspiratiebron

Al maakt ze nu zelf geen mode meer, Fong-Lengs creaties zijn nog steeds geliefd bij verschillende hedendaagse ontwerpers. Ronald van der Kemp is bijvoorbeeld geïnspireerd door haar werk. De wardrobes (collecties) van zijn internationaal gelauwerde merk RVDK vertonen even veel liefde voor kleur, materiaal, monumentale silhouetten en handwerk. RVDK gebruikt daarbij ook regelmatig een applicatietechniek, bijvoorbeeld in zijn grote wrap coat (afb. 4).

Ook de mode van Tess van Zalinge vertoont overlap met Fong-Leng. ‘Onze stijlen zijn anders, maar we delen een liefde voor expressief, betekenisvol design. Daarbij zijn we allebei aangetrokken tot handwerk en heritage. Wat me het meest inspireert is haar onverschrokken visie; ze durft groot te dromen en die moed werkt door in de manier waarop ik ontwerp.’ Zo is er Van Zalinges Patchwork-collectie van gerecyclede materialen. Ze maakt nieuwe creaties van onder meer bruidsjurken (afb. 6).

6. Tess van Zalinge, Patchwork , 2020, nieuwe interpretatie van een design uit Tess van Zalinges archief, gemaakt van afval en restmateriaal dat beschikbaar was in de lockdown. Fotograaf Sophie van Hasselt

Modemerk MARTAN maakt van hotellinnen nieuwe creaties, zoals de Fleur Spiral Dress (afb. 5). Deze jurkjas met monumentaal silhouet en collageachtige techniek oogt als een geabstraheerde Fong-Leng. En ook Atelier Reservé hergebruikt stoffen – veelal denim – en kledingstukken om items te maken als

7. Reserved Boys/Atelier Reservé, ‘Dear Diana’ kimono patchwork Diana trench , 2023, geverfd met natuurlijke verfstoffen, katoenen kimono opgespannen op bamboe, collectie nr. 4 de wandkimono . Fotograaf Alljan Moehamad

de patchwork-kimono Dear Diana (afb. 7). Het design vertoont een esthetiek die lijkt op de Levi’s-collectie van Fong-Leng: een onconventionele vormentaal in een alledaags materiaal. Bas Kosters (zie afb. 8) maakte een kimono die op een andere manier gelijkenissen toont met Fong-Lengs werk; hij bewondert haar collageachtige aanpak en de manier waarop zij de oppervlaktes van haar kledingstukken bewerkt: fantasievol en uitbundig.

Weer andere hedendaagse designers laten zich juist inspireren door haar ruches en plooiwerk. Zo vergaarde David Laport internationale faam met zijn ‘opgewaaide’, geplisseerde creaties. Ook Mattijs van Bergen is geïntrigeerd door Fong-Lengs handgemaakte plissés. Zijn goudkleurige volumineuze jurk (zie afb. 9) is qua kleur, vorm en techniek vergelijkbaar met de metallic-kleurige jurkjassen van Fong-Leng. Andere Nederlandse ontwerpers die beïnvloed zijn door Fong-Leng zijn Iris van Herpen, die net als zij mode maakt die eerder kunst is, en waar vele uren handwerk in zit. En de mode van Viktor & Rolf, die aan de Arnhemse mode-academie les kregen van Fong-Lengs voormalige rechterhand Berry Brun, heeft eveneens een artistiek karakter met veel ruches, strikken en extravagante silhouetten. Het beroemde Nederlandse modeduo droeg ooit zelfs een show op aan Fong-Leng.

8. Bas Kosters, Solar burst cape , collectie ‘Permanent state of confusion’, 2014/2015, verschillende soorten textiel. Fotograaf Marc Deurloo

Tot slot maakte Ruben Jurriën een denim pak (afb. 10) voor zijn serie Super Femboyant. Mitsuko Reus, een van de coupeuses met wie hij samenwerkt, vertelde dat ze vroeger ook veel voor Fong-Leng werkte. ‘Zij zag ook overeenkomsten in ons werk. Ik vind Fong-Lengs vormen en taferelen in textiel echt prachtig’, aldus Jurriën.

9. Mattijs van Bergen, I have been searching for my Wings sometime , 2011, collectie de serie Monument for you , 2021. Fotograaf Petrovsky & Ramone

10. Ruben Jurriën, Heart Muscle Jacket (denim), Tee (jersey met zeefdruk), Comic Jeans , 2023, uit de serie Kindness will save the world . Fotograaf Team Peter Stigter. Backstage/Studio: Anniek Snoeijs

‘Maling aan iedereen’ Het is duidelijk dat Fong-Leng nog steeds fans heeft die haar modewerken bewonderen en verzamelen. Zo blijft de fashion rebel dankzij haar innovatieve karakter relevant. Zoals ze zelf zegt: ‘Ik heb een fascinerend leven gehad. Ik heb nooit stilgestaan en ben van alles geweest, van fotograaf tot kunstenaar. Het maken van mode op mijn manier heb ik zelf uitgevonden en heb altijd mogelijkheden gecreëerd om te maken wat ik wilde. Ik had maling aan iedereen: dat wil zeggen: ik heb nooit rekening gehouden met wat gangbaar en gewenst was. En het resultaat kun je zien.’ Zoals Fong-Leng zelf het licht aan wilde doen voor Frank Govers, zetten wij nu opnieuw het spotlight op het tijdloze werk van Fong-Leng.

Fotograaf en modekenner Ferry van der Nat verzamelt werk van Fong-Leng. Daarmee maakte hij foto's die hij bewerkte met AI, waarop historische looks van Fong-Leng gedragen worden door hedendaagse modellen

Studio Ferry van der Nat, Fong-Leng creatie Broekpak van chintz met ooievaarprint (19801984), 2023, gepubliceerd in magazine Dapper Dan 28, herfst/winter 2023

Drakenmantel, 1973

Japon van paars satijn met een aansluitend lijfje en een diepe V-hals tot aan de taille. De ronde mouwen lopen wijd uit naar de elleboog en weer smal toe tot aan de pols. De enkellange rok loopt vanaf de heup wijd uit. Satijn is een zeer glad geweven stof waarbij de bindingsknopen zo veel mogelijk over de oppervlakte verspreid liggen, met een hoog glansgehalte tot resultaat.

De mouwen, bovenzijde lijfje voor- en achterzijde en onderzijde rok zijn bewerkt met de matelassétechniek. Hierbij wordt een dubbellaagse stof doorgestikt, wat een gewatteerd effect geeft, in dit geval in een rechthoekig patroon. Langs de mouwen en de taille, en aan de onderzijde van de rok zijn losstaande schubben of drakentanden in de naad verwerkt van paars satijn, afgezet

met een bies van goudkleurige lurex. Lurex is een garen met glinsterend metallic effect dat wordt gemaakt met een dunne laag aluminium. De onderzijde van de rok is eveneens afgezet met deze goudkleurige bies.

Het wijde deel van de rok is geappliqueerd met drie draakmotieven, twee aan de voorzijde en één aan de achterzijde, in goud, wit, blauw en rood leer en suède met accenten van gekleurd borduursel. De draken zijn omgeven door wolkjes van goudkleurig leer met contrasterende accenten van blauw sierstiksel. De draak, een mythisch wezen, staat in de Chinese cultuur symbool voor voorspoed en geluk en wordt gezien als een beschermer en brenger van regen en vruchtbaarheid. De creatie is 145 centimeter lang.

Fleur Feringa

Fong-Leng, Drakenmantel, 1973, voorzijde. Collectie Museum MORE, Gorssel en Ruurlo. Fotograaf Peter

Cox