Hfd 4 Lichaamsmassage

Hoofdstuk 4, lichaamsmassage

De schoonheidsspecialist werkt alleen met gezonde mensen. De lichaamsmassage is dan ook een cosmetische. De massage is vooral gericht op ontspanning. Op het lichaam wordt intensiever gemasseerd dan op het gezicht. De spieren van het lichaam zijn veel groter en sterker. In tegenstelling tot de mimische spieren verlopen de skeletspieren van bot naar bot. Sommige spieren kunnen we dan ook oppakken. Ook de huid van het lichaam is steviger en dikker dan die van het gezicht. Afhankelijk van de conditie van de huid kunnen de volgende effecten bereikt worden: • prikkeling van de vrije zenuwuiteinden; • verbeteren van de huidstofwisseling; • verminderen van vochtophopingen; • toniseren van verslapte spieren; • het verminderen van pijn in de spieren; • verhoogde afvoer van veneus bloed en lymfe; • verminderen van vermoeidheid; • opwekken van een gevoel van welbehagen.

Voorbehandelen

Voordat met de massage begonnen kan worden, wordt er door middel van een kleine anamnese vastgesteld wat de indicaties en de contra- indicaties bij de betreffende cliënt zijn. Daarna wordt de cliënt geïnstalleerd. Let op dat de huid schoon en warm is. Het gebruiken van warme kompressen bij een deelmassage, kunnen daarbij een belangrijk hulpmiddel zijn. De niet gemasseerde gedeelten van het lichaam worden afgedekt om warm te blijven.

Een behaarde huid hoeft niet vooraf geschoren te worden. Dat veroorzaakt ter plaatse irritaties en is voor de cliënt onprettig, zowel in verband met de jeukende teruggroei als met het feit, dat de meeste mannen hun lichaamsbeharing als positief ervaren en scheren een negatieve reactie oproept. Juist bij een behaarde huid is de keuze van de tussenstof van groot belang. Ook de massagerichting is belangrijk, omdat masseren tegen de beharing in een folliculitis kan veroorzaken. Bij massage van de behaarde mannenhuid zijn daarom andere technieken noodzakelijk.

De massagegrepen en hun invloeden

In deel 9, gelaatsbehandeling, zijn de algemene invloeden al aan de orde geweest. Daarom beperken we ons hier tot de invloeden van de verschillende massagegrepen, specifiek voor het lichaam. Ook hier geldt de algemene regel dat massagegrepen worden uitgevoerd met de aderlijke bloedstroom mee, dus van de periferie naar het hart.

Intermitterend drukken

De naam zegt het al, er wordt met één of twee handen met een bepaalde kracht op de huid gedrukt. Deze druk neemt toe en neemt af in een rustig ritme, de druk is ’intermitterend’. Of er één dan wel twee handen gebruikt worden is afhankelijk van de gewenste druk en die hangt samen met de dikte van het spierweefsel en van de kwetsbaarheid van de onderlaag. In principe wordt er met een hand gedrukt. Als er echter meer druk nodig is, wordt de andere hand daar bovenop gelegd, zodat een zwaardere druk op het weefsel wordt uitgeoefend. Het intermitterend drukken kan ook worden uitgevoerd, door van de vingers van beide handen een ring te maken en die aan te spannen rond het te behandelen lichaamsdeel. Deze vorm is alleen geëigend voor de bovenbenen en de bovenarmen. Invloed: deze greep wordt vaak toegepast als inleiding tot de massage. Door intermitterend drukken, wordt vocht uit de weefselspleten gedrukt en verplaatst.

Effleurage

Het woord is Frans en betekent ’een lichte strijking’. Dat is precies wat de handeling aangeeft, er wordt een lichte strijking uitgeoefend. Effleurages hebben een duidelijk weefselontspannende werking en zijn ook secundair rustgevend. Effleurages kunnen op verschillende manieren worden uitgeoefend en omdat zij heel licht zijn, beïnvloeden ze de bloedstroom niet noemenswaardig, zodat hier en daar kan worden afgeweken van de algemene regel. Wel dient vastgehouden te worden aan een regelmatig ritme. Bij armen, benen en romp worden lengtestrijkingen uitgevoerd, met twee handen tegelijk. De onderarmen en onderbenen kunnen met een hand worden behandeld, terwijl de andere hand de hand of de voet vasthoudt. Op de bovenbenen, de bovenarmen en de romp kunnen ook dwarsstrijkingen worden uitgevoerd ter meerdere ontspanning van onderliggende structuren. Op bepaalde plaatsen, zoals op de buik, worden ook roterende strijkingen uitgevoerd, mede als reflectorische stimulans van de darmwerking.

Deze rotaties dienen steeds uitgevoerd te worden met twee handen en in de richting met de klok mee, in verband met het verloop van de darminhoud. Wanneer heel zachte effleurages gewenst zijn, zoals onder de ogen, kunnen die met de vingertoppen worden uitgevoerd. Dit soort effleurages worden ook uitgevoerd bij een actieve acnehuid. Als een wat steviger aanraking is gewenst, kan daarvoor de zijkant van de hand gebruikt worden.

Petrissage

Ook dit woord is Frans en betekent ’het kneden’. Dat is ook wat de grepen tot doel hebben, het kneden van de huid. De huid wordt in principe met twee handen opgenomen en als het ware ’uitgewrongen’. Voor de benen, de zijkant van de romp en de schouders is dat de regelmatig toegepaste massagevorm. Petrissage heeft een grote dieptewerking en een duidelijk zowel primair als secundair effect. Petrissage kan uitgevoerd worden in de lengterichting, als bij de benen, de armen en de zijkant van de romp. Bij de ledematen kan dat omvattend zijn, dus stevige grepen, waarbij een groot huidgebied wordt opgepakt en vlak, waarbij de huid niet echt wordt opgepakt, maar met vlakke, elkaar afwisselende handen wordt gekneed. Bij de zijkant van de romp zijn de dwarsknedingen de aangewezen weg, die overigens ook bij de bovenbenen kunnen worden toegepast. Het weefsel wordt hier dwars op de lengterichting van het lichaamsdeel gekneed. Ook hier weer de mogelijkheid van het geheel omvatten van een weefseldeel, of een vlakke behandeling op zich daartoe lenende gebiedsdelen. Ook is het mogelijk kleinere knedingen in de lengterichting of dwars uit te voeren, maar dan in smalle banen, naast elkaar. Dat noemt men parallelknedingen. Petrissages worden in principe, als het huidgebied dat toelaat, met beide handen uitgevoerd. Vooral op het gezicht is de ruimte daartoe onvoldoende. De petrissages worden aan beide kanten tegelijk uitgevoerd. In dat geval wordt met een hand gewerkt. Als het te bewerken huidgebied te klein is voor de hand, dan is kneding tussen duim en (gebogen) wijsvinger of duimmuis en vingers de aangewezen weg.

Frictie

Weer een Frans woord, dat wrijving betekent. Deze greep wordt uitgevoerd met de vingers, de duim, de duimmuis of de ellebogen. De grepen dienen om op een gebied waar stuwingen, vochtophopingen of myogelosen zijn, het weefsel los te maken en tot afvoer van de ongewenste stoffen te brengen. Hierbij wordt op een beperkt gebied een

krachtige draaiende of wrijvende beweging uitgeoefend, waarbij huidverschuiving geen belemmering is.

Tapotement

Een Frans woord, dat geklop, getrommel betekent. Door de korte klopbeweging worden reflectorisch spiercontracties opgewekt, die zich golfsgewijs voortplanten. Daardoor ontstaat een betere doorbloeding van het weefsel, mede door de vaatverwijdende werking van de opgeroepen hormoonreactie. Tapotements kunnen van heel licht (met de vingertoppen) via hakken, met de gespreide vingers en met gesloten vingers, tot slaan met de holle hand of met de vuist in sterkte worden opgevoerd. Het slaan met de holle hand (battre a l’air comprimé) geeft een soort zuigdrukreactie, omdat de lucht in de holle hand bij het slaan wordt samengeperst. Het slaan met de gesloten of de open vuist mag alleen met draaiende armen gebeuren, als bij molenwieken. Hakken met de handen werkt effectief door de vingers te spreiden en met de pinkzijde te hakken. Het samenvallen van de vingers geeft een snelle herhaling van de prikkel. Hakken met gesloten vingers komt harder aan en werkt dieper door. Slaan met de vlakke hand is pijnlijk, en geeft een scherpe reactie door het vrijkomen van de huidhormonen (voornamelijk histamine).

Vibratie

Vibratie komt ook uit het Frans en betekent trilling. Met de vrije hand of met de vingers wordt een trilling in de huid teweeg gebracht. Omdat dit vrij vermoeiend is, worden daar ook wel elektrische apparaatjes voor gebruikt, die op de vingers bevestigd worden, of direct hun trilling op de huid overbrengen (vibrators). De grote vibrators, waarmee stevige spiermassages kunnen worden uitgevoerd, komen later aan de orde. Vibratie roept als primaire invloed een verhoogde zenuwactiviteit op, die reflectorisch overgaat in een kalmerend effect en dus voor overprikkelde zenuwen een goede vorm van massage is. De vibratie kan tot een enkel gebied beperkt worden, die is dan statisch. De vibratie kan ook over grotere gebieden worden uitgestrekt, waardoor die lopend wordt.

Schudden

Het woord geeft aan wat er gebeurt. De huid wordt geschud. Direct schudden. Bij de eenvoudigste vorm wordt de vlakke hand stevig op de huid gelegd en wordt er een schudbeweging gemaakt. Met twee handen kan een spier ontspannen worden door van oorsprong en aanhechting naar elkaar toe te schudden.

Indirect schudden bestaat uit het schudden van een spier vanaf een ander aangrijpingspunt, bijvoorbeeld het schudden van de beenspieren door de voet heen en weer te bewegen.

Sidderen wordt gedaan, door een spier te omvatten en door licht trillende bewegingen los te schudden van het peesblad, waardoor de spier meer bewegingsvrijheid krijgt.

Walken is een vorm van intermitterend drukken, waarbij een lopende beweging wordt uitgevoerd op de beenspieren, van de lies naar de voet. Het been dient daarbij geheven te zijn, zodat de spieren vrij kunnen bewegen.

Handgrepen (huidmobiliserende grepen). Er zijn verschillende manieren om de huid wat losser te maken, waardoor die een betere doorbloeding krijgt.

Huidplukken lijkt op een wat grove vorm van pincements. De huid wordt met korte greepjes tussen duim en wijsvinger of duim en middelvinger opgepakt en weer losgelaten.

Huidrollen. Met de duimen wordt de huid opgeduwd, de verkregen huidrol wordt nu tussen de duim en de vingers vooruitgeschoven, een beweging die lijkt op het ouderwetse ’sigaretten rollen’. Huidverschuivingen worden gedaan door de vlakke handen op een bepaald huidgebied te leggen, met enkele centimeters tussenruimte. Daarna worden de handen krachtig naar elkaar toe en van elkaar af bewogen. Het lijkt een beetje op harmonicaspelen, vandaar ook de Duitse benaming Harmonikagriff.

Algemene factoren, die de massage beïnvloeden

Aard en richting van de handgrepen

Massage moet zoveel mogelijk als een weldaad ervaren worden. Daarvoor is een goede verstandhouding tussen de masseur en de gemasseerde noodzakelijk. De handen van de masseur worden ontspannen aangelegd, daarna wordt de spanning opgevoerd zoveel als nodig is voor de betreffende greep, waarna de spanning langzaam wordt losgelaten. Verder zijn de handen zoveel mogelijk ontspannen. Lichte massages hebben voornamelijk een secundair effect. Zij moeten met zorg te worden uitgevoerd, met schone handen en korte nagels, op een schone huid. Zwaardere massages dienen altijd uitgevoerd te worden

in de richting van de veneuze bloedstroom, afgezien van de dwars uitgevoerde grepen, die de bloedstroom niet beïnvloeden. De drukintensiteit is van groot belang, maar staat in direct verband met het beoogde doel. De kracht hiervan is een belangrijk onderdeel van de kennis en het inzicht van de masseur. De intensiteit is ook erg afhankelijk van de omstandigheden van degene, die gemasseerd wordt. De snelheid van de handgrepen is van enkele factoren afhankelijk. De greep mag nooit ’afgeraffeld’ worden, te snel is nooit goed. De snelheid moet in harmonisch verband staan met de reactie van het gemasseerde gebied. Over activering kan nooit tot een goed resultaat leiden. De snelheid staat direct in relatie tot het doel van de greep en van de persoon van de behandelde. Over het algemeen moet een massage bij een man langzamer uitgevoerd worden dan bij een vrouw, maar ook dat is weer afhankelijk van het beoogde doel. Langzame grepen werken kalmerend, snelle grepen werken toniserend en veroorzaken een hyperaemie.

De houding van de cliënt moet ontspannen te zijn. Niet alleen lichamelijk maar vooral ook mentaal. Een massage bij een gestresste cliënt heeft alleen zin, als de stress niet ontstaat door het contact met de behandelaar. Een oudere, verslapte huid reageert heel anders dan de huid van een jong sportief type. Ook de dagelijkse gebruiken als veel koffie drinken of roken, alcohol of drugs, het zijn allemaal factoren die de reactie van de huid sterk beïnvloeden. Ook de persoonlijke aanleg speelt een rol. De ene huid is veel gevoeliger en reactiever dan de andere. De duur van de massage is niet alleen afhankelijk van de technische noodzaak, maar ook van factoren als het welzijn van de cliënt, de reactie van het betreffende weefsel en van de weerstand van de huid. Een massage mag nooit als veel te kort ervaren worden, maar te lang doorgaan doet aan de behandeling ook geen goed, want dan worden weerstanden opgebouwd en ontstaan irritaties. Het gebruik van een tussenstof hangt af van het doel van de massage. Voor een neutrale spiermassage of sportmassage moet een glijmiddel gebruikt worden om de huid niet te irriteren. Dat kan een gewone massagecrème zijn, een neutrale minerale olie of een goed glijdend poeder, speksteen (talk) of iets dergelijks. Als een bepaald cosmetisch doel beoogd wordt, kan een werkstof gebruikt worden zoals een plantaardige basisolie, al dan niet aangevuld met een etherische olie. De eisen die aan zo’n tussenstof gesteld worden zijn uiteraard afhankelijk van de redenen, waarom de betreffende massage wordt uitge-

voerd. De inwerking van de tussenstof staat weer in relatie tot de duur van de massage. De vraag of een tussenstof van belang is, hangt direct samen met de aard van de massage. Fricties, intermitterend drukken en petrissages kunnen meestal direct zonder tussenstof worden uitgevoerd. Glijdende massages vragen wel om een tussenstof, om de huid niet te irriteren. Bij sommige grepen kan een tussenstof lastig zijn doordat de grip op de huid verloren gaat. Bij cosmetische massages, als er via een werkstof invloed op de huid moet worden uitgeoefend, is altijd een tussenstof nodig.

De eisen, die aan een tussenstof gesteld worden zijn: • de tussenstof mag niet irriteren; • de tussenstof mag de poriën niet verstoppen; • de neutrale tussenstof mag niet worden opgenomen; • een werkzame tussenstof mag niet te snel worden opgenomen.

Indicaties en contra-indicaties

Wanneer mag iemand gemasseerd worden en wanneer niet. Die vraag kan zowel betrekking hebben op de hele persoon of op een lichaamsdeel. Indicaties zijn: • het verbeteren van de weefselstofwisseling; • het opheffen van een vermoeidheidsgevoel; • het bevorderen van een algemeen gevoel van welbevinden; • het ontspannen van verkrampte spieren; • tonusverbetering van verslapte spieren; • het wegnemen van stress.

Algemene contra-indicaties

Wanneer iemand duidelijk ziek is, een ziekte onder de leden heeft, of een huidaandoening heeft, is massage over het algemeen een contraindicatie, tenzij de behandeling juist gericht is op het herstel van de betreffende aandoening, als bij acne. Zwellingen, oedeem, mensen met een hart, lever of nieraandoening, hoge bloeddruk, zwangerschap, tijdens de menstruatie, spataderen, enzovoort vormen algemeen een contra-indicatie, maar daar kunnen lokale behandelingen een uitzondering op maken.

Lokale massages, die daarop een uitzondering maken zijn bijvoorbeeld geïndiceerd bij: • een gestresst iemand met een hoge bloeddruk. Die kan baat vinden bij een zorgvuldig en lokaal uitgevoerde ontspanningsmassage (nek en schouders, eventueel benen);

• iemand die zwanger is mag best een gezichtsmassage ondergaan.

Hetzelfde geldt voor iemand die net in de menstruatieperiode is.

Een rustgevende nek en schoudermassage kan hierbij juist heel zinvol zijn.

Weldaad…

Cosmetische totaalmassage is een weldaad. De hierbij toegepaste grepen zijn alle boven beschreven. Voor een goede ontspanning zijn de effleurages het meest aangewezen en de massage van benen (niet bij spataderen) kan koude voeten en zware benen voor een belangrijk deel voorkomen. Het ligt voor de hand, dat de handgrepen bij de gezichtsmassage van fijner orde zijn dan die bij een totaalmassage, hoewel de intensiteit waarmee gewerkt wordt weinig mag verschillen. Het verschil tussen man en vrouw mag nooit een verschil in ’hardheid’ zijn, ook de mannenhuid is kwetsbaar, soms nog kwetsbaarder dan de vrouwenhuid. De beharing is hier een probleem, dat om aangepaste massagegrepen en richtingen vraagt. Voor alle vormen van massage, inclusief kinder-of babymassage is de eerste vereiste: aanpassing aan degene die gemasseerd wordt. De relatie tussen masseur of masseuse en de behandelde moet van een diepgaand wederzijds vertrouwen en sympathie getuigen. Iemand met tegenzin masseren levert nooit een goed resultaat op.

Wat moet je weten

1. Wat zijn de algemene invloeden van een lichaamsmassage? 2. Wat is intermitterende druk? 3. Waarom scheer je een mannenhuid niet voorafgaand aan de lichaamsmassage? 4. Wat is schudden? 5. Wat zijn de algemene contra-indicaties voor een lichaamsmassage?

Meerkeuzevragen 49. Welke handgrepen past men bij een lichaamsmassage bij voorkeur toe om de huid los te maken van de onderlaag?

a Huidrollen en huidverschuivingen. b Huidrollen en tapotements. c Lengtestrijkingen en huidverschuivingen.

50. Tapotements met de holle hand worden in het bijzonder gegeven om

a. de huidcapillairen te toniseren. b. de spieren te toniseren. c. de vochtcirculatie te bevorderen

51. Fricties worden in de schoonheidsverzorging gegeven om

a de tonus van verkrampte spieren te verlagen. b de vochtdoorstroming in de huid te versnellen. c een betere plaatselijke doorbloeding op te wekken.

168