Hfd 6 Te dik of te dun

Hoofdstuk 6, te dik of te dun

Gewichtscorrectie

Overgewicht is een probleem van deze tijd. Men zit te veel, men eet te veel (en te vet!), men snoept te veel. De publicaties van allerlei soorten dieten (eiwitdieet, sherrydieet, aardbeidieet, puntendieet, mayodieet en ga zo maar door), zijn aan de orde van de dag. Tegen het zo maar volgen van een dieet kan niet genoeg gewaarschuwd worden. Ze zijn vaak of belastend voor de lever, of te sterk ontvochtend, of ze beïnvloeden de bloeddruk teveel, of men raakt er van aan de drank (zoals helaas door het sherrydieet is gebleken), of ze zijn te arm aan vitaminen en/of ballaststoffen enzovoort. Daarnaast is er een hele industrie ontstaan in eetlustremmers en middelen die een gevoel van verzadiging geven en dat soort zaken. Een medisch verantwoord systeem van dieten via een uitgebalanceerd voedingspatroon is dat van de Weight Watchers. Het is in Amerika bedacht en gebaseerd op het bijeenbrengen van mensen met een zelfde probleem (overgewicht) om elkaar over en weer in de strijd daartegen tot hulp en steun te zijn. Een normaal gewicht in verhouding tot de lichaamslengte is beslissend voor een esthetisch, gezond en vitaal uiterlijk.

Een fijn regulerend mechanisme onder invloed van hersenaanhangsel en schildklier zorgt voor een evenwicht tussen arbeidsprestatie en voedselopneming. Vooral de schildklier heeft het vermogen bij te overmatige of onvoldoende voeding het verbrandingsproces daar tot op zekere hoogte bij aan te passen. Het energieverbruik wordt mede door het algemene lichaamsgevoel geregeld. Een vermoeidheidsgevoel zal onbewust een behoefte aan rust doen ontstaan, een gevoel van vitaliteit en levensdrang zal een behoefte aan beweging en arbeidsprestatie geven. Dit regulerend mechanisme richt zich naar constitutie, leeftijd en aanleg, waardoor het individuele gewicht ontstaat, dat voor de een en de ander dus geheel verschillend zal zijn.

De oorzaken van overgewicht

De oorzaken van overgewicht kunnen verschillend zijn. Daarom moet vooropgesteld worden dat geen cosmetische behandeling bij overgewicht is toegestaan behalve na een medische toestemming.

Te onderscheiden vormen van overgewicht zijn: - overmatige vetaanzetting - vochtophoping - een combinatie van beide. Het watergehalte van het vetweefsel kan individueel sterk verschillen.

Ziekelijke vochtretentie (oedeem) noemt men waterzucht. Ongezonde dikte door abnormale vetaanzetting noemt men vetzucht. De dikte kan zich als een algehele dikte (totaal) of als een plaatselijke dikte (locaal) voordoen. Dit houdt verband met de aard en de graad van de oorzaak en met de (eventuele) constitutionele aanleg.

Te onderscheiden zijn: 1. endogene dikte (door interne stoornissen optredende dikte); 2. exogene dikte (door uitwendige oorzaken optredende dikte);

1 Endogene dikte: a. Waterzucht: (hydrops) locaal of totaal voorkomend.

Waterzucht kan veroorzaakt worden door belemmeringen in de afvoer en/of verandering in de samenstelling van het lichaamsvocht.

Behalve door overgewicht ook, met het oog waarneembaar, door een zuchtige zwelling van de huid.

Ook hartafwijkingen, nierafwijkingen en spataderen kunnen de oorzaak zijn van oedemateus gezwollen benen (bij het indrukken van het weefsel blijft gedurende enige tijd een ’putje’ in de huid zichtbaar). Zenuwstoornissen kunnen de oorzaak zijn van oedemateuze huid en slijmvliezen. b. Vetzucht: (adipositas) te onderscheiden in:

- Puberteitsvetzucht kan ontstaan tengevolge van een nog niet bereikt hormonaal evenwicht, waardoor de onderhuidse vetaanzetting te overvloedig is in verhouding tot de lichamelijke ontwikkeling. Hierbij gaat het om een weliswaar onschadelijke, maar voor jonge meisjes vooral kosmetisch storende dikte. Meestal verdwijnt de dikte onder een normale leefwijze vanzelf weer, doordat het hormonale systeem zich zelfstandig reguleert. Ook in deze gevallen moet tegen maatregelen om tot een gewichtsreductie te komen zonder medische raadpleging gewaarschuwd worden. De beïnvloeding op een zich regulerende hormoonhuishouding is althans door de leek niet te bepalen. - Hypofysaire vetzucht kan onder meer veroorzaakt worden door gezwellen en door functionele stoornissen van het hersenaanhang-

sel, waardoor afwijkingen in de hormoonproduktie van schildklier en bijnieren kunnen optreden.

Dit soort oorzaken kan zich voordoen als een algehele vetzucht, maar ook als een extreme vetzucht aan romp, hals en gezicht.

Wanneer de vetzucht zich op de heupen in de vorm van een rijbroek voordoet, gepaard gaande met een smal gezicht en weinig borstvolume, wordt deze aandoening in Duitsland aangeduid als ’Reithosentype’. - De myxoedemateuze vetzucht moet worden toegeschreven aan een te trage schildklierfunctie (zie deel 1 onder ’schildklier’).

2 Exogene dikte: De oorzaken van exogene dikte moeten gezocht worden in een verstoord evenwicht tussen de hoeveelheid en de soort voeding enerzijds en te weinig energie (verbruik) door te geringe lichaamsbeweging anderzijds. Bij een overgewicht binnen de grens van 10 tot 12 kg. zijn er meestal geen, voor de gezondheid nadelige, gevolgen te vrezen. Een overschrijding daarvan kan niet alleen schadelijk zijn, maar is ook uit cosmetisch oogpunt nadelig. Of men na medische goedkeuring met de toegepaste cosmetische (kuur)behandelingen resultaat zal boeken, hangt mede af van het feit of de dikte primair gebaseerd is op teveel vetweefsel, of op teveel vochtretentie. Indien het laatste het geval is (vochtretentie dus), kan men van de cosmetische behandelingen meer succes verwachten dan wanneer de overmatige dikte door een te dikke vetlaag, wordt veroorzaakt. Om vooraf te kunnen bepalen of het primair gaat om teveel vetweefsel of om teveel vochtretentie kan men gebruik maken van de volgende vragenlijst.

Vragenlijst in verband met overgewicht door:

a. primair teveel vetaanzetting b. primair teveel vochtretentie

1. Waar doet de vetaanzetting zich vnl. voor? a. op de romp b. op de heupen

2. Waardoor is de gewichtstoename ontstaan? a. niet door puberteit, niet door zwangerschap, niet door overgang b. wel door puberteit, wel door zwangerschap, wel door overgang

3. Is de huidskleur a. gezond, rose b. meestal bleekjes, wit

4. Zijn er symptomen van circulatiestoornissen? a. nee b. ja, winterhanden, wintervoeten, ’kachelbenen’

5. Is de eetlust a. goed b. niet goed, weinig eetlust (een dieet van groente en fruit geeft geen gewichtsvermindering)

6. Is de menstruatie a. normaal voor de leeftijd b. niet normaal, onregelmatig

7. Beinvloeden emoties de neiging tot: a. vermagering b. dikker worden

8. Is het effect van enige dagen bedrust: a. dikker makend b. minder dik makend

9. Is het effect van een sauna door transpiratie: a. gering effect b. gewichtsverminderingz

10. Hoe is het effect van massage? a. weinig effect b. gunstig effect

Als hoofdzakelijk de B vragen gekozen worden, gaat het bij het overgewicht vooral om vochtretentie.

Vochtretentie:

Er zijn verschillende soorten vochtretentie bijvoorbeeld door: a. gestoorde orgaanfuncties (bijvoorbeeld van hart, longen, nieren e.a.); b. het innemen van bepaalde medicijnen; c. het tijdelijk achterblijven van weefselvocht veroorzaakt door vermoeidheid bij een verminderde bloed en lymfecirculatie; d. een meer of minder sterke hydrofiele eigenschap van de vetcellen. (c en d komen bij overigens gezonde mensen voor).

Onnodig te zeggen dat alleen de groep vrouwen tot c en d behorend voor cosmetische behandeling en adviezen in aanmerking komt. - Vocht is nodig als oplosmiddel transportmiddel belangrijk onderdeel van het celprotoplasma factor voor de celspanning. Er vindt een dagelijks vochtverlies plaats door: urine, zweet, uitademinglucht en defecatie (ontlasting). - Veroudering is gebaseerd op coagulatie en dehydratatie van het celvocht. - Vocht in de cellen is gunstig (solvorm van het protoplasma) - Vocht buiten de cellen is ongunstig (oedeem). - Bij overmatige vochtretentie (zonder ziekelijke achtergronden) kan de uitscheiding van vocht bevorderd worden door een drinkkuur van kalium houdende waters zoals bijvoorbeeld Spa en Vittel. Het is aan te raden om na elk toiletbezoek een glas te drinken. Het is dan mogelijk met het drinken van één liter water, twee liter vocht af te voeren. Vijf à zes maal per dag urineren is normaal. Door nervositeit en te weinig tijd wordt vaak te weinig geürineerd. Om tot een verhoogde vochtuitscheiding te komen, kan men de cliënt helpen tot een bepaalde frequentie te komen door te adviseren om de twee uur naar het toilet te gaan (behoefte of niet) zo nodig ook ’s nachts (door het zetten van de wekker).

Teveel zoet (koolhydraten) bevordert de vochtretentie (dit kan bovendien op de duur leiden tot een tekort aan vitamine B1 en kalk). Teveel zout prikkelt de weefsels ook tot het vasthouden van vocht. Dus bij overgewicht en panniculose tuinkruiden adviseren in plaats van teveel zout. Zoutloos eten mag uiteraard niet worden geadviseerd, omdat een bepaalde verhouding van natrium tegenover kalium nodig is voor de bloeddruk. Bedenk dat koolzuurhoudende frisdranken ook tot vochtretentie aanleiding geven. Natuurlijke vruchtensappen en groentesappen, evenals yoghurt en karnemelk, voegen wel vocht toe, maar werken anderzijds vochtafdrijvend.

Richtlijnen voor een cosmetisch verantwoorde gewichtsreductie:

1. De arts moet de oorzaak vaststellen van het overgewicht en goedkeuring geven voordat met cosmetische behandelingen en adviezen begonnen kan worden. 2. De schoonheidsspecialist moet zijn/haar cliënt duidelijk maken dat alleen met een consequente doorvoering van op de gewichtsreductie gerichte leefregels het doel kan worden bereikt (gezond eten en gezond bewegen). 3. De cliënt moet bereid zijn doelgerichte cosmetische behandelingen in een kuur te ondergaan. 4. Inname van vermageringspillen, thee en/of andere middelen, volgens eigen keuze van de cliënt (of aanbevolen door een vriendin!) moet worden afgeraden. Deze kunnen veel kwaad doen aan het lichaam. 5. Een te radicale aanpak om het gestelde doel te bereiken moet vermeden worden. Een verval van krachten, vermoeidheidsgevoelens, een minder vitaal aanzien en een verslapping van de huid kunnen tot de gevolgen behoren.

Bij het geven van cosmetische adviezen met betrekking tot de voeding, moet de schoonheidsspecialist zich te realiseren dat zij/hij geen diëten mag voorschrijven (afbakening van het eigen werkterrein). De adviezen moeten beperkt worden tot wat algemene richtlijnen over gezonde voeding Om in het belang van de cliënt met gezamenlijke inspanning een zo goed mogelijk resultaat te bereiken kan men samenwerking met een diëtist zoeken.

De voeding met betrekking tot overgewicht

Hiervoor gelden de volgende algemene regels: 1. Gewichtsvermindering wordt alleen bereikt door caloriebesparing. (één kilo gewichtsafname komt overeen met 6000 kcal). Een caloriearme voeding moet voldoende vitaminen en mineralen bevatten. 2. Eiwitten zijn noodzakelijke bouwstoffen voor de cellen, ze dienen ook als bouwstenen voor enzymen, hormonen en antilichamen, bovendien bevorderen ze de verbranding van overtollig vet. Voldoende inname van eiwitten is dus noodzakelijk, ook bij overgewicht. 3. De dagelijkse inname van vetten (inclusief de verborgen vetten) moet 60 gram bedragen. Vetten die onverzadigde of meervoudig onverzadigde vetzuren bevatten, zijn in een voeding om gewichtsreductie te bereiken van groot belang, omdat ze belangrijke zuurstofoverbrengers bevatten zoals vit. A, D, E en F.

Ze verbranden sneller en geven derhalve minder aanleiding tot vetaanzetting dan vetten met verzadigde vetzuren. Deze moeten zoveel mogelijk uit dit voedingsregime worden geweerd. 4. Tussentijds snoepen wordt afgeraden, zoetigheden van allerlei aard hebben een relatief hoge caloriewaarde. In plaats van frisdranken en koolzuurhoudende dranken moeten natuurlijke vruchten- en groentesappen worden geconsumeerd zonder bijvoegingen. 5. Natriumhoudende verbindingen (keukenzout) prikkelen tot vochtretentie, dus zuinig met zout! Maar niet zoutarm. Kaliumhoudende voedingsmiddelen en dranken bevorderen de vochtuitscheiding (rauwkost, asperges, druiven, bieslook, peterselie, tomaten, groene sla; Spa en Vittel, zijn kaliumhoudende tafeldranken.

Vrouwen (normaal gewicht) lichaamsbouw tenger gemiddeld fors cm kg kg kg 148 47,7 51,0 56,0 152 49,7 53,1 58,2 155 51,5 54,9 60,0 157 52,5 56,0 61,0 158 53,1 56,7 62,3 160 54,3 57,9 62,9 162 55,6 59,3 64,2 165 57,3 61,3 66,6 167 57,6 63,1 68,1 170 60,9 65,4 70,5 171 61,8 66,2 71,2 172 62,5 67,0 72,0 173 63,3 67,9 72,8 174 64,1 68,6 73,6 175 65,0 69,4 74,4 176 65,8 70,2 75,2 177 66,7 71,0 76,1 178 67,5 71,7 77,0 180 69,1 73,4 78,8 183 71,5 75,7 81,5

Het ideale gewicht is het normale gewicht min 10%.

Cosmetische (kuur)behandelingen in het kader van gewichtscorrectie Deze behandelingen moeten gericht zijn op: a. stimulering van de bloed/lymfecirculatie door: manuele massage, apparatieve massage, infrarode bestraling elektrokinesie; b. activering van de vetstofwisseling door: doelgerichte werkstoffen in de massagepreparaten en door middel van iontoforese ingebracht; c. vochtonttrekking resp. ontslakking door: bijvoorbeeld sauna en paraffinepakkingen warmte-ontwikkelende pakkingen.

Opmerking: Vele cosmetische instituten beschikken tegenwoordig over een sauna. Met nadruk moet gesteld worden, dat voor de sauna ook contra-indicaties bestaan. Om zeker te zijn, dat de cliënt die niet heeft, kan hij/ zij zijn/haar huisarts raadplegen. Het ondergaan van een sauna voor gezonde mensen moet in de eerste plaats gezien worden als een ideaal middel om de bloedlymfecirculatie aan te zetten, de stofwisseling te bevorderen, als een hardingsmiddel om kouvatten te voorkomen en om de zweetuitscheiding te vermeerderen. Daarbij moet de ontslakkende werking van de sauna gesteld te worden boven het vochtverlies, dat geeft slechts een tijdelijke gewichtsafname. Het risico van versneld vochtverlies en uitdroging van de huid moet echter ook vermeld worden.

Afslankapparatuur

Afgezien van een mogelijk afslankende werking van vibratiemassages, zijn er apparaten in de handel, die daar speciaal op gericht zijn. De ’reduceerapparaten’, die onder verschillende handelsnamen in omloop zijn, werken voornamelijk door het opwekken van spieractiviteiten. Bandmassageapparaten bestaan uit twee acentrisch draaiende knoppen, waartussen een brede band is gespannen. Die worden aangelegd om het lichaamsdeel dat vermagering nodig heeft, meestal de heupen, en zet de band in beweging, die dan een heftig schudden van dat lichaamsdeel bewerkstelligt. Deze ritmische beweging kan dan tot vetafbraak leiden. Een gevaar van deze apparaten is, dat ze door de krachtige schudbeweging beschadigingen aan de lever en de nieren kunnen veroorzaken, zodat enige voorzichtigheid, bijvoorbeeld niet te lang achter elkaar gebruiken, geboden is.

Drainageapparatuur

Drainageapparatuur is erop gericht vochtophopingen af te voeren. Daarvoor bestaan een aantal apparaten, die echter de manuele lymfedrainage niet kunnen vervangen.

Ten eerste is er de ’kous’, die over het te behandelen been wordt ge schoven, waarna zich daarin een drukimpuls manifesteert, die zich van beneden naar boven beweegt. Ook bestaan er apparaten, die een ’kunstmatige’ lymfedrainage uitvoeren door prikkeling van bepaalde spieren en activering van de lymfecentra.

Bewegingsapparatuur

In principe zijn de mogelijkheden daarbij onbegrensd. Het kan een klein apparaat zijn, dat een been of arm met een bepaald ritme buigt en strekt. Het kan ook een heel bed zijn, waarvan allerlei delen kunnen bewegen, zodat zowel de armen en benen, als de hals, de rug en de buik kunnen worden bediend. Daartussen liggen vele mogelijkheden, als apparaten ter versterking van de borstspieren, de buikspieren, de benen, de nek, de hals enzovoort. Veel van die apparaten werken op elektriciteit, zijn voorzien van allerlei motoren en hebben een heel schakelbord aan knoppen, waarmee die bediend kunnen worden. De eenvoudiger apparaten werken op handbediening, ofwel van de cliënt zelf, ofwel door de handen van iemand anders. Dergelijke behandelingen dienen als kuurbehandeling te worden gezien. Eénmalige behandelingen zijn zinloos. Voor een goede training van de spieren dient een opbouwschema te worden opgesteld, dat consequent wordt gevolgd.

Wat moet je weten

1. Wat zijn de oorzaken van overgewicht? 2. Wat is exogene dikte? 3. Wat is endogene dikte? 4. Wat is vochtretentie? 5. Waarop berust de werking van drainage-apparatuur?

Meerkeuzevragen 55. Wat is een bouwstof?

a. Eiwit. b. Koolhydraat. c. Vitamine.

56. Wat wordt geadviseerd bij overgewicht?

a. Minder bewegen. b. Meer water drinken. c. Voldoende koolhydraten opnemen.

57. De werking van de sauna is gebaseerd op:

a. Vochtverlies. b. Ontslakking. c. Transpiratie.

183

184