CHOPIN Enkele opmerkingen over het boek Preludes van Peer Hultberg, over Chopin als kind.
Het is heel boeiend om te lezen over de kinderjaren van “Fryc”, de “Mozart van Warschau”, met die raak getroffen typeringen van de normen en waarden van het gezin waarin hij opgroeide, en de piano die hem steeds meer fascineert. Wat gaat er om in het hoofd van een wonderkind, en hoe gaat dat onvermijdelijk botsen met de gewoontes van de gegoede Poolse burgerij in het begin van de 19e eeuw? De flarden van gesprekken en gedachten die elkaar in een beknopt en snel tempo opvolgen in het boek lijken te zijn opgevangen luisterend van achter een deur. Want vooral in die tijd bleven veel gesprekken en gedachten binnenskamers. Normen die we nu als beknellend en bekrompen ervaren, maar wellicht wordt er veel later ook wel heel anders geoordeeld over de tijd waarin we nu leven, het begin van de 21e eeuw. In ieder geval prikkelt het lezen van die in het begin willekeurig lijkende flarden de fantasie van de lezer. Je gaat je langzamerhand een beeld vormen hoe Chopin opgroeide. Of alles conform de realiteit is moeten we maar van Hultberg aannemen. Gelukkig zien de ouders van Fryc wel in dat een klein kind ook gewoon moet kunnen spelen, bijvoorbeeld met zijn zusjes, maar het wordt Fryc toch al wel vroeg ingeprent dat hij zich netjes en fatsoenlijk moet gedragen, dat hij verstandig moet zijn, en dat hij moet oppassen voor gevaren. Al in een vroeg stadium worden angsten van volwassenen gedeeld met de kleine Fryc, die zelf ook bang gaat worden voor bijvoorbeeld de boze zwarte man (de dood) en zweepslagen, hoewel de ouders van Fryc en met name zijn vader duidelijk tegen het slaan van de kinderen waren. Later in het boek wordt herhaaldelijk de angst van de vader beschreven om per abuis levend begraven te worden. Fryc krijgt te verstaan dat hij als enige zoon verantwoordelijk moet zijn dat zoiets nooit, maar dan ook nooit zal gebeuren! Vanaf het begin doet Fryc dan ook zijn best om aan de verwachtingen van zijn ouders en van de meid en de pianoleraar te voldoen. Al in zijn eerste jaren gaat de muziek en de piano een grote rol spelen, en vraagt Fryc bijvoorbeeld telkens weer aan zijn moeder of ze nog een liedje weet. Eerst is dat natuurlijk heel leuk, maar daarna raakt moeder geïrriteerd want ze weet echt geen nieuw liedje meer. Fryc gaat dan ook al gauw zijn eigen melodietjes op de piano spelen, en kort daarna ontstaat zelfs al zijn eerste mazurka , en mag hij van zijn trotse ouders voor anderen, bijvoorbeeld de gravin, zijn kunstjes vertonen. Een hoog schattigheidsgehalte noemen we dat nu. Maar ja, het moet ook weer niet te ver gaan, want van muziek kan je niet leven, en leren voor een goed beroep blijft essentieel. Moeder vindt dat het urenlange pianospelen het gezin soms tiranniseert. Ook moet de muziek niet al te ingewikkeld worden. Mazurka’s en walsen zijn harmonieus en geliefd, maar een ingewikkelde fuga met Bach als groot voorbeeld is meer iets voor de echte kenners en is geen mee-deiner voor het grote publiek. Saint Saëns heeft voor de grap het Carnaval des Animaux gecomponeerd maar deze compositie zoveel mogelijk achtergehouden omdat hij het stuk eigenlijk minderwaardig vond. De componist wil verder, voorbij de populaire wijsjes, maar