Wat kun je doen in de klas?

‘Kinderen met ADHD hebben een serieus probleem: al hun leraren zijn saai.’

Het zal je waarschijnlijk niet verbazen dat er situaties zijn waarin het gedrag van leerlingen met ADHD minder goed ‘matcht’ met wat verwacht wordt. Op veel van de volgende punten reageren álle kinderen problematisch, maar kinderen met ADHD reageren er vaak sterker op.

Hun gedrag geeft meer problemen als: • ze de opdracht saai en niet interessant vinden; • het gedrag pas veel later consequenties heeft of als er weinig feedback op dat gedrag wordt gegeven; • de leerling (langer) zelfstandig aan een taak moet werken; • er weinig toezicht is; • de leerling met veel andere leerlingen samen is; • iemand anders voor de klas staat dan de leraar die de leerling altijd heeft; • de leerling leraren heeft die te veel praten en preken en het ongewenste gedrag niet (snel en consistent) begrenzen; • er een situatie is waarbij veel gewacht moet worden; • als de schooldag bijna ten einde is (door vermoeidheid vermindert de zelfcontrole); • er weinig beweging mogelijk is (te lang alleen maar zitten en luisteren).

Bovenstaande maakt duidelijk: lesgeven aan kinderen en jongeren met ADHD is topsport. Het is niet altijd makkelijk om les te geven aan kinderen en jongeren met ADHD. Er wordt pedagogisch en didactisch veel van een leraar gevraagd door deze kinderen en jongeren. Als je naar eer en geweten met hart en ziel werkt aan het

verbeteren van het gedrag en leren van deze kinderen en het lukt niet, eisen vermoeidheid en machteloosheid hun tol. Voor je het beseft, wordt de leerling vaker bestraft of wordt hij eerder uit de les gestuurd. Met als gevolg dat de leerling zich ook van jou afkeert en zich steeds minder van je aantrekt.

Positief communiceren

Een negatieve spiraal moet absoluut voorkomen worden. Als dit niet meer lukt door als professional kritisch naar je eigen gedrag te kijken, is er hulp nodig van een (intern) begeleider of collega. Ga na of je de nodige informatie hebt om ADHD als stoornis te begrijpen. Bekijk samen met de intern begeleider of je collega of je kunt verklaren wat er aan de hand is. Kijk achter het gedrag. Kun je de sterke kanten van het kind benutten? Zet je wel alle gekende ‘tools’ in? Misschien heb je iets aan een interventie waarbij je de grondbeginselen van de cognitieve gedragstherapie toepast? Dat kan wel alleen als je daarvoor heel hard op de relatie hebt ingezet. Zonder die relatie kun je nauwelijks effectief aan de slag, met welke tool dan ook. Zie de problemen ook als het gevolg van onmacht, niet van onwil: het kind of de jongere heeft niet om deze stoornis gevraagd.

Een goede leraar zijn voor kinderen met ADHD. Wat helpt?

• Het helpt als je een leraar bent die een band kan opbouwen met leerlingen, ook als ze druk, impulsief, onoplettend en soms ook erg dwars gedrag vertonen. • Het helpt als je kennis hebt over ADHD. • Het helpt als je begrip hebt voor kinderen en jongeren met ADHD. Dat wil niet zeggen dat je alles goedvindt, maar wel dat je snapt dat het voor hen soms lastig is om de goede dingen te doen.

• Het helpt als je een leraar bent die er voor hen is, die hen wil ondersteunen. • Het helpt als je zegt dat je begrijpt dat sommige zaken meer moeite kosten voor de leerling. Erken hardop de moeite die deze leerling doet. • Het helpt als je klas goed georganiseerd is: het is namelijk cruciaal dat je klassenmanagement op orde is en dat je de lessen goed voorbereidt.

Een klas met duidelijke regels en routines, waar een leraar voor staat die precies weet wat hij of zij zal doen en hoe dat zal gebeuren, en waar de lessen veel structuur hebben, maakt voor deze leerlingen een groot verschil. • Het helpt als je de leerlingen tussendoor lekker laat bewegen. • Het helpt als je humor hebt. • Het helpt als een team jou helpt. • Het helpt als je samenwerkt met de ouders van de leerling. • Het helpt als je met het kind of de jongere praat (last but not least!).

Het allerbelangrijkste bij het communiceren met deze kinderen is dat je hen op een positieve manier aanspreekt. Maar al te vaak raken leraren en kinderen verstrikt in een negatieve vorm van communicatie, waarbij de leerling zich totaal onbegrepen voelt en vindt dat hij altijd de schuld krijgt, en waarbij de leraar van mening is dat wat hij ook doet, het toch allemaal geen zin heeft.

Wat ook van groot belang is, is een heldere gedragsverwachting. Kinderen met ADHD hebben het nodig dat je (vaak elke keer opnieuw) precies vertelt wat je van hen verwacht. Een heldere gedragsverwachting (vooraf uitgesproken): ‘Noah, ik wil graag dat je nu gaat zitten, even stil bent en je probeert te concentreren op je rekenen. Als je twee sommen af hebt, mag je ze komen laten zien.’ Geen heldere gedragsverwachting: ‘Noah, stop nu eens met rondlopen en praten. Ga aan je werk!’

Ook al vertel je in jouw ogen voor de zoveelste keer een bepaalde verwachting, voor kinderen met ADHD is dat nodig. Dat kan bij sommige leraren irritatie oproepen. Maar als je merkt dat het opnieuw verkeerd gaat als je jouw boodschap niet elke keer herhaalt, omdat de leerling het volgens jou nu toch wel moeten weten, dan kun je het net zo goed nog een keer herhalen. Met een keertje extra uitleg voorkom je een tent met herrie. Probeer het goede gedrag te belonen (dat kan ook met een knipoog of opgestoken duim) en het verkeerde gedrag indien mogelijk te negeren. Houd eventuele consequenties mild. Als het bij je past kun je uiteraard ook met beloningskaarten of iets dergelijks werken.

Houding en handelen van de leraar Bij gesprekken over wat nu goed is voor kinderen met ADHD rijst heel vaak de vraag waar deze kinderen nu het meeste baat bij hebben. Moet ik de leeromgeving (klas, school) nu heel erg ordenen met duidelijke regels? Of moet ik een wat lossere stijl hanteren omdat deze kinderen toch al zo veel moeite hebben om zich binnen het ‘keurslijf’ van de school te handhaven? Kort door de bocht gezegd: regel je alles heel strak of geef je kinderen juist meer ruimte? In de tabel bij 7.2 vind je beide opvattingen schematisch weergegeven.

Orde

Regelmaat

Rust in de klas

Voorspelbaarheid: dagplanning zichtbaar, leuke tussendoortjes gepland, leraar goed volgbaar (zegt wat hij gaat doen, doet wat hij zegt) Ruimte gevend

Loopje toestaan

Samen overleggen

Dag is afwisselend, onverwacht een leuk spelletje tussendoor

Orde

Duidelijke regels (visueel zichtbaar en in gedrag) Ruimte gevend

Regels wel bekend, maar niet te strak (zie wat door de vingers)

Vooraf bekende gevolgen Afwisseling

Opgeruimde werkplek Gezellige werkplek

Het grappige is dat je hierin niet echt hoeft te kiezen. Het blijkt dat vooral jouw houding naar het kind toe van belang is. Natuurlijk ga je een relatie aan met alle kinderen in je klas, en ook met het kind dat ADHD heeft. Maar vanwege de moeilijkheden die deze kinderen ondervinden hebben ze nog iets meer nodig. Het helpt echt ontzettend als ze zich welkom voelen, ondanks de vele moeilijkheden. Het helpt hen ook als je erkent dat ze moeite hebben met sommige dingen (en dat het liefst hardop tegen hen zegt), maar dat jij er bent om hen te helpen en dat je er vertrouwen in hebt dat het hen zal lukken. Ten slotte helpt het als je tussendoor, gedurende de dag, wat ‘leuke momenten’ inlast. Een gek spelletje van een paar minuten doet wonderen en helpt deze kinderen de dag door. Maar ook een duidelijke structuur doet wonderen. Maak dus je eigen keuze uit de rijtjes in de tabel: kijk wat bij jou, het kind en je klas past.

Sander (met ADD): ‘Onze leraar noemen wij de leraar van de gekke spelletjes. Hij doet elke dag korte spelletjes tussendoor en maakt veel grapjes. Het is gezellig bij ons in de klas en hij snapt gewoon dat wij niet altijd maar kunnen werken, werken, werken. Soms krijgen we dan een taal- of rekenles niet af, maar ik denk dat we best genoeg leren hoor. De leraar heeft wel eens gezegd dat het leren van schoolvakken belangrijk is, maar dat het net zo belangrijk is dat je een leuk mens wordt.’

Heb je vragen over onze boeken of auteurs? Wil je er zelf mee aan de slag in jouw organisatie? Of heb je plannen om zelf te schrijven? Neem dan gerust contact met ons op.

Charles Derre Acquirerend redacteur charles.derre@lannoocampus.be 016/300.119

Leen Wouters Communicatiemanager onderwijs leen.wouters@lannoocampus.be 016/300.111

©Uitgeverij LannooCampus & de Auteurs. De teksten en illustraties in deze publicatie mogen niet gereproduceerd of gedeeld worden met derden zonder uitdrukkelijke toestemming van de Uitgever.