Hoofdredactie: Ann Van de Vloet, Nadia Mahjoub
Eindredactie: Filip Van Dorpe, Sil Popelier, Tom Van den Abeele
Redactie: Ann Buekenhoudt, Bert, Bruno De Clerck, Els Ceyssens, Els Lambrecht, Eva De Block, Filip Van Dorpe, Karen Callaert, Karin Cogneau, Lindsay Hacke, Lynn De Pelsmaeker, Rebecca, Sil Popelier, Sophy Van den Bulcke, Tom Van den Abeele
Werkten ook mee aan dit nummer: Maarten Robberechts en Thomas Roose
Illustratie cover: Eva De Block – evedesign.be Vormgeving en druk: Collectief De Wrikker cv
De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde teksten berust bij de auteurs. Niets uit dit blad mag worden overgenomen zonder de toestemming van de redactie en/of de auteurs. Op verzoek van sommige auteurs werd hun naam vervangen door een pseudoniem. Naam en adres zijn steeds bekend bij de redactie. De redactie kan teksten weigeren, inkorten of redigeren.
Verantwoordelijke uitgever: Matthias Soenen - Cichoreistraat 33 bus 22 8800 Roeselare
Spiegel verschijnt 4 x per jaar.
Heb je een tekst geschreven die bruikbaar is voor de Spiegel? Heb je een schilderij, tekening of cartoon gemaakt die niet zou misstaan in ons tijdschrift? Wil je graag (bij voorkeur niet anoniem) je verhaal vertellen of een getuigenis brengen? Onze redactie kan een interview met je afnemen.
Contacteer de redactie: spiegel@uilenspiegel.net UilenSpiegel vzw Spiegel Redactie Hovenierstraat 45, 1080 Brussel
UilenSpiegel vzw is een pluralistische vereniging van en voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Sterk in patiëntenvertegenwoordiging, vorming, herstel, ervaringsdeskundigheid, lotgenotencontact, informeren en beeldvorming.
Contact: UilenSpiegel vzw Hovenierstraat 45 1080 Brussel Tel.: 02 410 19 99 info@uilenspiegel.net www.uilenspiegel.net
Ondernemingsnr.: 0461.760.283
RPR Brussel
van UilenSpiegel voor 5 euro per jaar: >>> je ontvangt 4 maal per jaar het tijdschrift Spiegel >>> je kan gratis deelnemen aan onze lokale activiteiten en gespreksgroepen >>> Je krijgt korting bij deelname aan o.m. het UilenSpiegelweekend en nieuwjaarsetentje >>> Je ontmoet lotgenoten en kan je ervaringen delen >>> Je stem wordt gehoord samen met die van andere leden >>> Je maakt deel uit van een groep (ex-)patiënten die opkomen voor hun rechten
Lidmaatschap: 5 euro per jaar
Opgelet! Woon je in het buitenland, dan krijg je de Spiegel enkel digitaal.
Abonnementen op Spiegel voor organisaties en professionals (enkel België) 15 euro per abonnement
De betaling gebeurt op het rekeningnummer van vzw UilenSpiegel BE34 0015 1222 9390 met vermelding “lidmaatschap”. Je stuurt dan ook best een mailtje naar info@uilenspiegel.net met je contactgegevens (adres, mailadres en telefoonnummer).
Giften zijn fiscaal aftrekbaar en heel erg welkom! Rekeningnummer UilenSpiegel vzw: BE34 0015 1222 9390
We houden het lidmaatschap bewust laag om mensen met een laag inkomen de kans te bieden lid te worden. Indien je UilenSpiegel wil steunen, dan is een gift zeer welkom. Giften zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro op jaarbasis. Rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding “Gift”
Met steun van
Toen de redactieraad in de zomermaanden besliste over de inhoud van deze Spiegel-editie, viel op hoeveel losse artikels vroegen om een plaatsje. Het vertrouwde themadossier wordt daarom een keertje geschrapt. De redactie trok haar inspiratie’schuif’ open en talrijke ideeën kwamen tevoorschijn. Het bleek genoeg om een ganse Spiegel te vullen. Het beeld van de open schuif en de ronddwarrelende artikels zie je uitgebeeld op de cover van deze Spiegel.
De inhoud is divers. Van behandelplannen in de zorg naar de Nationale Bank van België, het Wachthuis om het nijpende probleem van de wachttijden een klein beetje te verlichten, onze vertrouwde column Banaan in je oor, naar de resultaten van een eerdere UilenSpiegel-bevraging over vrijwilligerswerk, het verhaal van lotgenote June, ons project NatuurGenoten en nog véél meer... je vindt het hier allemaal.
Omdat lotgenotencontact zo waardevol kan zijn, sluiten we ook deze Spiegel traditiegetrouw af met onze activiteitenkalender. Maakte jij al kennis met (één van) onze lotgenotengroepen? Kriebelt het misschien wel om zelf gespreksgroepbegeleider te worden? Thomas, één van onze medewerkers, is bij ons in dienst om de groepen te ondersteunen. Samen met onze vijf andere betaalde medewerkers én hun contactgegevens vind je hem terug op de wie-is-wie-pagina van onze website www.uilenspiegel.net.
Ik wens je veel leesplezier en – wie weet – inspiratie om in te zetten in je eigen leven.
Van de Vloet SecretarisOnze vereniging draait voornamelijk op de inzet van vrijwilligers. Dankzij jouw steun kunnen we onze werking ter ondersteuning van lotgenoten verstevigen en verder uitbouwen. Dankzij jouw steun staan we sterker in onze strijd voor een wereld zonder taboes op psychische problemen. Giften voor UilenSpiegel zijn fiscaal aftrekbaar. Wil je onze werking dit jaar nog ondersteunen met een gift, dan krijg je van de belastingen een vermindering van 45% op het gestorte bedrag. Dit kan voor giften vanaf 40 euro op jaarbasis, die op onze rekening staan ten laatste op 31 december. Zo kost een gift van 40 euro je slechts 22 euro, want je krijgt 18 euro terug. Een gift van 100 euro kost je 55 euro.
Belangrijke opmerking: Gelieve de gift niet te combineren met een andere betaling. Dus als je bv je lidgeld wenst te hernieuwen, en je wenst ons te steunen met een gift, gelieve twee aparte overschrijvingen te doen.
Steun UilenSpiegel met een gift: Schrijf voor eind december 40 euro of meer over op het rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 en vermeld ‘gift’.
Doneren kan ook via onze website: www.uilenspiegel.net/doe-een-gift Alvast een warme dank!
Michelle: “Mensen veroordelen verslaafden gemakkelijk, alsof het iets is waar ze bewust voor kiezen.”
Maarten: “Bij UilenSpiegel bouwen we aan een draaglijker, mooier bestaan voor mensen die het niet altijd makkelijk hebben.”
06 Psychisch kwetsbaar en als vrijwilliger aan de slag Onder druk gezet naar betaald werk 08 PlusVriend krijgt een duwtje in de rug Steun van de Nationale Bank van België 10 June voelde zich als kind onveilig “Zolang ik vanuit liefde handel, blijf ik in balans.” 12 Wat maakt een goed behandelplan? Resultaten van een onderzoek 14 Het Wachthuis in Haacht Voor wie wacht op psychische hulp 16 Het BlinkHuis in Mechelen Met zachte kracht onzichtbare drempels slopen 17 Column: Banaan in je oor Met dank aan de Grieken Inhoud
18
NatuurGenoten Samen in verbinding met de natuur
Holebi-struggles Hoe de LGBTQIA+gemeenschap worstelt
Bang voor overmorgen Eco-angst
Michelle is straattherapeut “Ik ben vaak de laatste strohalm.”
Poëzie als spiegel en inspiratie Samen het taboe doorbreken
Boekenhoekje
Overzicht activiteiten
Een jaar geleden ontvingen we (terecht) verontwaardigde berichten dat vrijwillige ervaringsdeskundigen door hun adviserend arts onder druk werden gezet om betaald werk op te nemen, op straffe van het verliezen van hun uitkering. We wilden weten of nog meer psychisch kwetsbare vrijwilligers deze problemen ervaren en organiseerden daarom een korte bevraging.
We ontvingen niet massaal veel antwoorden, slechts 56, maar de getuigenissen waren veelzeggend. We ontdekten dat er een rode draad in te bespeuren viel. Het grootste deel van de antwoorden kwam van mensen die vrijwilligerswerk doen.
Mensen ervaren voldoening en zingeving in hun vrijwilligerswerk. In de vrijwilligersjobs die ze kiezen, zie je dat het vaak functies zijn die hen weer onder de mensen brengen en waar ze een bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. Het is daarom belangrijk dat beleidsmakers stilstaan bij de leefsituatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
De vrijwilligersjobs waarvoor gekozen wordt zijn zeer divers: administratie, op een kaft-, inpak of sorteerdienst, in de zorg, als ervaringsdeskundige, als getuige, in een bibliotheek, dierenpension of vaccinatiecentrum, als organisator van een creatief atelier, als oppas, buddy of allrounder bij een armoedevereniging. Vanuit onze ervaringen bij UilenSpiegel verwondert ons deze veelzijdigheid niet. Er zijn zóveel mogelijkheden om ook mét een psychische kwetsbaarheid je vele talenten en vaardigheden in te zetten en te ontwikkelen.
Het overgrote merendeel (91%) van de respondenten gaf aan dat ze de toestemming kregen van de adviserend arts voor het aantal uren vrijwilligerswerk dat ze vroegen. Slechts 9% geeft aan minder uren gekregen te hebben. In 82% van de antwoorden blijkt dat de adviserend arts positief staat tegenover vrijwilligerswerk. 18% heeft minder positieve ervaringen. Opvallend: meer dan
een derde van de respondenten vreest het ziektestatuut te verliezen door de inzet als vrijwilliger. De negatieve ervaringen hebben in 43% van de gevallen te maken met de druk die mensen ervaren als er gesproken wordt over betaald werk als ze zich daar zelf (nog) niet klaar voor voelen. Duiken we dieper in de toelichtingen die de deelnemers in het opmerkingenveld schreven, dan blijkt het woord ‘werk’ niet ver weg:
[Mijn adviserend arts] vindt vrijwilligerswerk een goede aanzet om terug betaald te gaan werken... om er terug in te komen.
*
Hij was wel begripvol maar zet wel onder druk richting deeltijds werk.
*
Mijn adviserend arts kadert dit vrijwilligerswerk in jobheroriëntering.
*
Op deze manier kan ik zien of terug betaald werken haalbaar is of niet, zei hij. Hij raadt daarom ook aan om meer en meer te gaan doen.
*
Ik word geduwd in de richting van aangepast werk, waar ik nu ingestapt ben en meer ziek ga werken dan goed voor me is.
*
Ik doe vrijwilligerswerk om zinvol bezig te zijn. Dat gaat met veel vallen en opstaan en kost me veel moeite. Toch probeer ik door te zetten. Mijn vrijwilligerswerk is een doel op zich, ik probeer evenwicht en stabiliteit te vinden. De adviserend arts zet druk, verwacht dat ik het werk betaald doe of een betaald alternatief zoek. Daar ben ik helemaal niet aan toe. Was ik dat maar…
*
Ik ervaar weinig begrip voor het feit dat ik
Tekst: Vanessa Matthyssen en Ann Van de VloetIllustratie: myilln.com
eigenlijk nooit meer betaald zal KUNNEN werken... Er wordt tijdens elke consultatie wel gesproken over OOIT terug betaald gaan werken. Daardoor ervaar ik altijd extra druk en wordt het voor mezelf moeilijker om te aanvaarden dat betaald werk eigenlijk niet meer mogelijk is...
Aansluitend vroegen we of vrijwilligers hun ziektestatuut waren kwijtgeraakt door hun vrijwilligerswerk. Het is gelukkig geen trend, maar toch geeft 4% van de respondenten aan dat dit daadwerkelijk gebeurde.
Het stigma op psychische kwetsbaarheid in de samenleving schemert jammer genoeg door in de regelgeving rond (starten met) vrijwilligerswerk:
Ik vind het eigenlijk lastig dat, als ik wil werken als vrijwilliger, ik opgeroepen wordt bij de adviserend arts. Zeker nu ik al meer dan 15 jaar arbeidsongeschikt ben.
*
In het verleden had ik alleen maar negatieve ervaringen. Zelfs een gewone getuigenis brengen in een school voor jongeren van het 5e en 6e middelbaar – ik kreeg 37 euro voor de vervoerskosten – was fataal voor mijn uitkering. Ik had dat jaar twee keer een getuigenis gebracht... Ik kreeg kritiek dat ik dan wel mobiel was enz., waardoor ik dan ook zou kunnen gaan werken! Zeer ontmoedigend allemaal.
*
Chronisch zieken zouden positiever benaderd mogen worden en meer begrip moeten krijgen. Bovendien zouden ze best meer gesteund worden om vrijwilligerswerk te doen; om zo ook meer soci-
ale contacten te kunnen hebben. Als men altijd problemen krijgt met de adviseur, dan stop je gewoon met alles natuurlijk. Ook lessen volgen online moet je melden, zegt men. Maar ook dat doe ik niet want de oude garde van de adviserend artsen zegt: jij bent niet ziek als je kan studeren. Jij kan gaan werken. Niks begrip. Nul. Nada. JIJ BENT EEN PROFITEUR! En ik vlieg eraf. CVS, fybromyalgie, en chronische psychische problematieken zijn onbegrepen omdat je het niet met documenten kunt bewijzen.
*
Bij mijn partner was er een akkoord voor vrijwilligerswerk 8 uur per maand. Ineens werd na drie maanden de invaliditeitsuitkering anders omschreven: gedeeltelijke werkhervatting in kader van GRI [Geneeskundige Raad van Invaliditeit, red.]. Men dient heel fel te letten op de administratieve afhandeling.
*
Er werd mij aangeraden niet te veel te doen omdat anders zou kunnen gezegd worden dat ik ook betaald kan werken.
*
Een psychische kwetsbaarheid is iets dat je meestal niet ziet. Ik hang als arbeidsongeschikte dus af van hoe de adviserend arts daar tegenover staat. Tot nu toe stond hij/zij begripvol tegenover mijn kwetsbaarheid. Ik kreeg dus niet echt signalen van mijn adviserend arts. Echter: ik ben al enkele keren gewisseld van adviserend arts. Wie is de volgende die ik tegenover me krijg en hoe denkt die over psychische kwetsbaarheid? Ik wil het risico echt niet lopen mijn ziektestatuut te verliezen! Ik zou immers niet de eerste zijn die hem/ haar niet (meer) duidelijk gemaakt krijgt
dat het me onmogelijk is om mijn werkritme (lees: draagkracht) aan te passen aan de wensen en noden van een werkgever. Meer dan enkele uren per dag lukt me meestal niet. Bovendien lukken die enkele uren me ook niet elke dag. Regelmatig moet ik mijn ritme naar beneden halen, omdat ik (meer) recuperatietijd nodig heb.
*
Het is een vreemde gedachte dat mensen die geen poging tot vrijwilligerswerk ondernemen over het algemeen gewoon met rust gelaten worden, terwijl mensen die koste wat het kost toch íets proberen te ondernemen vaak meteen gepusht worden naar betaald werk. De twijfel om compleet te stoppen als vrijwilliger is dan ook al meermaals mijn gedachten gepasseerd. De wereld op zijn kop.
Dit leidt tot: Nu doe ik het gratis. En zonder aangifte, tja ze maken je zo he.
Zelfs áls je betaald aan de slag bent en “vraagt om minder uren te werken, een aangepaste job uit te oefenen of flexibeler uren te werken, krijg [je] in 40% van de gevallen een negatief antwoord” (Arbeidsongeschiktheid: voorkomen is beter dan re-integreren - Actueel - Artsenkrant.com)
Ons UilenSpiegel-beleidsdossier signaleert hetzelfde:
Het huidige sociale zekerheids- en arbeidsrecht is onvoldoende flexibel. Onder andere hierdoor werken de meeste mensen met een psychische aandoening als onbetaalde vrijwilliger. […] Tewerkstelling en vrijwilligersengagementen van (langdurig) psychisch zieken zijn issues die voortdurend moeten worden aangekaart, zodat iedereen de juiste kansen krijgt.
Een betaalde job wordt nog steeds gezien als het summum van re-integratie en er dreigen altijd besparingen, waardoor adviserend artsen de opdracht krijgen mensen sneller weer aan het betaald werk te zetten. De kosten voor langdurig zieken lopen immers op, dat hoor je voortdurend in de media. Rekening houdend hiermee en met de resultaten van onze bevraging, zijn we helemaal niet gerustgesteld dat het wel goed komt.
Heel wat vrijwilligers worden door hun adviserend arts onder druk gezet om betaald werk op te nemen
De Nationale Bank van België (NBB) associeer je waarschijnlijk niet direct met goede doelen. Toch is maatschappelijk verantwoord zijn één van haar kernwaarden. Zo heeft de NBB een lange traditie met het zogenaamde mecenaat waarbij ze maatschappelijk waardevolle projecten steunt. Dit jaar kwam PlusVriend van UilenSpiegel aan de beurt.
De NBB is verantwoordelijk voor taken van algemeen belang, zoals zorgen voor de stabiliteit van prijzen en de financiële sector. Daarnaast heeft ze een stevige reputatie wat het verzamelen van economische data betreft en is ze gekend voor de hoge kwaliteit van haar talrijke statistische analyses. Je komt ook in aanraking met haar werk als je ergens betaalt, want dankzij de NBB kan je erop vertrouwen dat de bankbiljetten veilig zijn en dat digitale betaalsystemen efficiënt en correct werken.
Medewerkers van NBB kunnen projecten voorstellen voor het mecenaat, waaruit er jaarlijks drie gekozen worden. De betrokken medewerker wordt peter of meter en zet een actie op touw waarbij personeelsleden een
gift kunnen doen. Na het afsluiten van de actie verdubbelt NBB het totale bedrag.
Karen, Human Resources Advisor bij de NBB, stelde dit jaar vzw UilenSpiegel en in het bijzonder het PlusVriend-project voor. Dit stimuleert vriendschappen tussen lotgenoten met een psychische kwetsbaarheid* en kwam net uit de startblokken toen de coronacrisis uitbrak. Naast de werking droogde ook de financiering op als gevolg van deze crisis. Bij de heropstart in 2022 moest er dan ook op zoek worden gegaan naar nieuwe financiële middelen.
Het directiecomité van de NBB erkende de meerwaarde van het PlusVriend-project. Tijdens de lockdowns moesten we immers allemaal menselijk contact missen. De crisis leverde daarmee overtuigend bewijs dat isolement en armoede erg nadelig kunnen zijn voor de geestelijke gezondheid.
Toen we het nieuws kregen, schoten we in actie om een campagne voor een maand op poten te zetten: een aangepaste schermachtergrond voor de NBB-ers, drukwerk voor de actie, vermelding op de website, een artikel in het personeelsblad en een infostand aan het bedrijfsrestaurant. Dat loonde, want mede dankzij de fiscale aftrekbaarheid stortten de personeelsleden € 2.740 op de UilenSpiegel-rekening. De verdubbeling door de NBB brengt het totaal op € 5.480.
Geld dat we dankbaar gebruiken:
• voor nieuwe duo’s,
• voor locaties voor de PlusVriend-cirkels die zich buiten de geestelijke gezondheidszorg bevinden, opdat de drempel naar activiteiten in de samenleving gemakkelijker genomen kan worden,
• voor een drankje of soepje, omdat het bij iets lekkers gewoon gemakkelijker is om kennis met elkaar te maken en aan de praat te blijven.
Omdat vicegouverneur Steven Vanackere de actie een warm hart toedraagt, konden
we bij hem op gesprek. Zijn huidige werkgebied is weliswaar de financiële wereld, maar misschien ken je hem nog als minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin in de Vlaamse regering (2007-2008). Waar zijn voorgangster Inge Vervotte geestelijke gezondheid, en dan in het bijzonder suïcidepreventie, volop onder de aandacht bracht, zette hij het werk verder door te zorgen voor een hogere financiering. Zijn interesse is er nog steeds. Stof genoeg dus voor een interessante en uitdagende babbel op een zonnige vrijdagochtend.
Geestelijke gezondheid in de maatschappij en op de werkvloer vindt Steven Vanackere belangrijk. Waar het gezin de eerste plaats is waar een psychische kwetsbaarheid zich kan manifesteren, kan je er ook op de werkplek mee geconfronteerd worden. We moeten drempels wegwerken voor wie het moeilijk heeft én voor de collega’s in het omgaan met kwetsbaarheid.
Psychisch zorg dragen voor elkaar is makkelijker als je fysiek aanwezig bent op de werkvloer. Het continue telewerken in de coronacrisis maakte dat de groepscohesie onder druk kwam te staan. Het belette spontane contacten met collega’s, bijvoorbeeld tijdens de lunchpauze. Er was amper ruimte voor serendipiteit, waarbij je toevallig iets interessants of nuttigs te weten komt waarnaar je niet per se op zoek was.
Daarbij is het geen kwestie van weer naar het normaal van vóór de crisis te gaan. Die heeft het belang van geestelijke gezondheid mee op de voorgrond geholpen. Volgens Steven Vanackere is de rol van de werkgever een context te creëren waarbinnen moeilijke thema’s bespreekbaar zijn. Vaak ontbreekt het ons aan de taal om het gesprek aan te gaan. Hoe herken je signalen dat iemand zich niet goed in zijn of haar vel voelt? Hoe ga je daar als collega of leidinggevende mee om? Hoe voer je zo’n delicate gesprekken in een professionele context? Hoe reageer je als iemand niet het standaardantwoord ‘goed’ geeft op de achteloze vraag ‘hoe gaat het?’? Wat als je geen leuke samenvatting van de vakantie of het weekend krijgt, maar:
‘het lukt me allemaal niet zo goed’? Ga in elk geval het gesprek aan, wees vriendelijk voor elkaar, moedig eventueel aan om hulp te zoeken. Kwetsbaarheid mag niet in de vergeetput geduwd worden, het hoort bij het leven.
Velen halen fierheid uit hun arbeidsprestaties en kwetsbaarheid past moeilijk in het competitieve plaatje. Steven Vanackere spreekt over een continuüm, eerder dan een tweedeling kwetsbaren versus onkwetsbaren. Dit wij-zij denken houdt het stigma in stand. Het gebruik van de woorden ‘psychische kwetsbaarheid’ bevestigt eerder de paradox en versterkt de waan van de zogenaamde onkwetsbaarheid.
In de loop van een mensenleven kan er veel gebeuren wat kwetsbaarheid doet overgaan in (tijdelijk) disfunctioneren. Iedereen is kwetsbaar.
In België, en bij uitbreiding in het Westerse arbeidsmodel, is werken structureel een zaak van alles of niets. Een groep (vaak tussen 30 en 50 jaar) werkt heel hard, en een andere groep blijft inactief, omdat ze in dit model niet de weg vindt naar en in de arbeidsmarkt. Dat kan anders. Men slaagt er in de Scandinavische landen beter in om rekening te houden met de andere rollen van de werknemer, bijvoorbeeld de ouderrol
of de rol van mantelzorger. Tijdelijk in en uit de arbeidsmarkt stappen of deeltijds aan de slag gaan, is er meer ingeburgerd. Dit vraagt politieke beslissingen.
Steven Vanackere ziet een rol weggelegd voor UilenSpiegel om bijvoorbeeld via een samenwerking met het VBO (Verbond van Belgische Ondernemingen) werkgevers raad te geven. Welke signalen kunnen duiden op problemen? Hoe creëer je een leiderschapsstijl die openheid biedt voor moeilijke gesprekken? Dat kan bijvoorbeeld door getuigenissen over goede praktijken.
Over de zin van quota is hij eerder terughoudend. Tijdelijke quota kunnen helpen om vooroordelen te doorbreken. Duurzame quota daarentegen kunnen die vooroordelen net bestendigen. Een begrijpelijke reactie van een werkgever, maar we vragen ons daarbij af of we niet opnieuw te veel focussen op individuele prestaties. Wat met de groepsintelligentie? Heeft onze maatschappij geen nood aan meer groepsdenken waar iedereen zijn plaats heeft om op lange termijn tot betere resultaten te komen voor de volledige samenleving?
Dat UilenSpiegel als middenveldorganisatie een brugfunctie opneemt, ook naar de samenleving toe, is cruciaal. Lotgenotencontact is heilzaam en moet vooral inzetten op empowerment. Het mag geen vlucht uit de samenleving faciliteren of louter functioneren als echokamer.
De uitdagingen zijn groot, zowel voor UilenSpiegel als voor de brede samenleving en de politiek. Met bijdragen als die van de NBB zetten we echter stapjes in de goede richting!
Het PlusVriend-project stimuleert vriendschappen tussen lotgenoten met een psychische kwetsbaarheid
June begeleidt sinds een jaar de lotgenotengroep voor slachtoffers van seksueel misbruik in Lommel. Ze vertelt openhartig over de weg die ze sinds haar jeugd heeft afgelegd:
50 jaar geleden ben ik geboren in Genk. Vandaag kan ik zeggen dat ik mentaal, emotioneel en fysiek geaard ben, maar dat is niet altijd zo geweest.
Als jong kind werd ik geconfronteerd met de uit de hand gelopen seksuele noden van een ander. Hierdoor kon ik geen gezonde eigenwaarde ontwikkelen en schatte ik mijn eigen mogelijkheden verkeerd in. In mijn leven wou ik steeds aan verwachtingen van anderen voldoen en zo creëerde ik een vals gevoel van veiligheid. Door wat ik meegemaakt heb, wou ik al op heel jonge leeftijd volwassen zijn en moeder worden. Vroeger ging ik ervan uit dat dit zo hoorde en voor veiligheid zou zorgen.
In mijn kindertijd en jeugd heb ik nooit een positief beeld van mijn lichaam gehad. In mijn hoofd was mijn lichaam de oorzaak van het gevaar waar ik als kind mee geconfronteerd werd. Ik voelde me niet veilig. Toen ik misbruikt werd, kon ik me niet verdedigen, want ik was nog jong en heel klein. Bovendien werd het misbruik steeds gepleegd door mensen in een machtspositie. Daardoor heb ik nooit een gezonde lichamelijke identiteit gevormd of in verbinding met mijn lichaam kunnen komen. Ik stootte mijn eigen lichaam als het ware af. Ik leefde daardoor ook heel erg in mijn hoofd. Voortdurend was ik op mijn hoede en maakte ik me zorgen over mijn fysieke veiligheid. Het misbruik heeft ook een stempel gedrukt op mijn gedrag. Op latere leeftijd merkte ik dat ‘gewone’ relaties aangaan me moeilijk afging. Telkens weer sloot ik me af en vluchtte in mijn eigen denkwereldje.
Ik werd al op heel jonge leeftijd misbruikt en dat herhaalde zich in mijn vroege tienerjaren. Mijn lichaam werd begeerd en daarover had ik geen zeggenschap. Door mijn
conditionering kon ik er evenmin tegenin gaan. Door seksueel misbruik verlies je iets heel belangrijks in het leven: de vrijheid jezelf te ontdekken en te achterhalen wat je fijn vindt en wat niet. Ik dans bijvoorbeeld heel graag, maar om niemand op verkeerde ideeën te brengen deed ik dat enkel als er niemand in de buurt was.
Mijn jeugd bracht ik in België door, maar op mijn achttiende ben ik naar Griekenland getrokken. Mijn Amerikaanse vriend, die ik in België had leren kennen, was daar toen gestationeerd. Samen hebben we in verschillende Europese landen gewoond voor we naar Amerika zijn verhuisd. We trouwden en kregen twee kinderen. Bij de geboorte van mijn zoon voelde ik echte liefde. Het was alsof niemand anders nog bestond, zelfs mijn man niet. Enkele jaren later, bij de geboorte van mijn prachtige dochter, werd ik opeens doodsbang dat haar hetzelfde zou overkomen als wat ik had meegemaakt. Dat was best wel confronterend. De angst nam het van mij over. Ik had een postnatale depressie, die eigenlijk al begonnen was bij de geboorte van mijn zoon, maar nu alleen nog sterker geworden was. Mijn huwelijk hield niet stand. Het leek wel alsof ik in een film zat: mijn leven zag ik van op afstand, maar ik beleefde het niet echt. Alles overkwam me. Vele jaren later, na de scheiding, ontwaakte ik als het ware uit mijn hypnose en zag ik de gevolgen van beslissingen die ik onder extreme stress genomen had.
Na de scheiding ben ik terug in Europa beland en heb ik in een tijd in Nederland en Duitsland doorgebracht. Toen ik terug naar België kwam, was ik begin dertig. Ik heb twee kinderen en twee kleinkinderen. Ik ben nu hertrouwd. Mijn man heeft twee jonge dochters van negen en elf. In mijn le-
ven heb ik heel wat opleidingen gevolgd en jobs gehad. In 2019 ben ik omwille van mijn psychische kwetsbaarheid door de VDAB op non-actief gezet. Momenteel doe ik vrijwilligerswerk voor drie verschillende vzw’s. Ik werk onder meer voor een plantenasiel en zit in het bestuur van een naaiatelier. In het naaiatelier hou ik me bezig met creatief handwerk. Samen met andere vrijwilligers recycleren we heel wat afgedankte spullen: van oude kleren maken we bijvoorbeeld nieuwe babykleertjes; van boeken maken we papieren bloemen en andere decoratieve spullen (= upcycling, red.). Het is onze bedoeling om voorwerpen en kledij te hergebruiken zodat ze niet op de afvalberg terechtkomen. Mijn derde engagement is het begeleiden van een lotgenotengroep rond seksueel misbruik bij UilenSpiegel.
Enkele jaren geleden moest ik naar de dokter om een moedervlek onderaan mijn voet te laten verwijderen. Bij de nazorg behandelde hij me heel ruw. Mijn voeten zijn sowieso een gevoelige plek, maar de dokter deed me veel pijn. Hij hield mijn been met brute kracht tegen. Dat heeft iets in mij getriggerd. Door de handeling van de dokter zijn alle trauma’s vrijgekomen en … mijn psychoses begonnen. Ik vertrouwde opeens niets meer in deze wereld: het eten niet, de mensen niet, ook de reguliere geneeskunde niet. Misschien had ik wel al eerder ervaringen die leken op psychose, want al op jonge leeftijd had ik in mijn hoofd een alternatieve wereld gecreëerd waarnaar ik kon ontsnappen. Ik bekijk de wereld anders dan de meeste mensen.
Soms word
“Mettertijd ging ik beter zorg voor mezelf dragen en durfde ik mijn grenzen stellen.”
ik paranoïde wanneer ik de intenties van andere mensen niet goed kan inschatten.
Omdat ik niemand of niets in de medische wereld meer vertrouwde, ben ik sinds die bewuste behandeling van mijn voet nooit meer naar een reguliere dokter geweest. De farmaceutische aanpak vertrouwde ik al helemaal niet: medicatie onderdrukt symptomen, maar doet niets aan de oorzaak. Ik ben een totaal andere weg ingeslagen. Sommigen noemen dat het ‘alternatieve circuit’, maar ik beschouw deze vorm van zorg eigenlijk als de basis. Het staat dichter bij de natuur dan de standaard medische aanpak. Ik heb lichaamswerk gedaan en ademhalingstechnieken geleerd. Er bestaat bijvoorbeeld een methode om je ademhaling zodanig te reguleren dat het je hartritme kan beïnvloeden. Als ik nu een paniekaanval krijg, dan vertraag ik eerst mijn te snelle ademhaling: ik adem vijf tel-
len in en vier tellen uit en zo vertraagt uiteindelijk ook mijn hartslag. Mijn hersenen krijgen ten slotte het signaal dat alles oké is en de paniek ebt weg.
Mijn zoektocht begon bij een homeopaat. Ik leerde daar bijvoorbeeld dat uien een antibioticum zijn; ik leerde over allerlei planten en hun effect op het lichaam. Geleidelijk aan kwam ik in contact met mensen die kennis hadden van medicinale planten met een geestverruimende werking. De inname van deze planten gaf me een beter inzicht in wat mijn zogenaamde psychoses me wilden vertellen over mijn onderdrukte angstgevoelens uit mijn jeugd. Deze therapievorm gaf me de kracht te werken aan de oorzaak en niet louter aan symptoomonderdrukking te doen. Door deze ervaringen ging ik beter zorg voor mezelf dragen en durfde ik mijn grenzen stellen. Ik heb vooral van mezelf leren houden door elk aspect van mezelf werkelijk te beleven. Ik mag er zijn in al m'n facetten.
June begeleidt een praatgroep rond seksueel misbruik in Lommel. We vroegen haar hoe zo een sessie verloopt.
“We komen samen en praten. Meestal begin ik te vertellen over iets waar ik mee bezig ben of een inzicht dat ik recent heb gehad. We praten niet constant over misbruik, maar wel over wat we in het leven van vandaag doen en meemaken. Soms hebben die gespreken wel betrekking op vroeger misbruik, als dat zich zo aandient. Als afsluiter van het jaar, net voor de zomer, hebben we samen geknutseld aan een wensbord over wat we meer in de wereld zouden willen zien. De bijeenkomsten met lotgenoten zorgen ervoor dat je je niet alleen voelt en dat je beseft dat je je niet schuldig hoeft te voelen. Het is je overkomen, maar je hebt helemaal niets verkeerd gedaan. Het was een relatief kleine groep waardoor er echt vriendschappen zijn kunnen ontstaan.”
Ik ben blij dat ik kan zeggen dat er, ondanks de opgelopen schade en het doorstane leed, toch nog veel respect en liefde is tussen mijn ex-man en mij. We hebben een waardevolle vriendschap. Ik ervaar ook enorm veel liefde en verbinding met mijn kinderen, ondanks de fysieke afstand die er is.
Mentaal, emotioneel en fysiek ben ik in balans zolang ik vanuit liefde handel. Een halve eeuw ben ik nu op deze wereld. Ik voel me ontzettend dankbaar voor de ruimte die ik mezelf heb kunnen geven om datgene wat er in mijn leven gebeurd is te verwerken. Elke dag is als het ware een blanco blad dat ik zelf kan inkleuren. Het verleden is wat het is. Nu kan ik zelf bepalen hoe ik met mijn toekomst omga.
Peter Beks, directeur CGG DAGG vzw te Lommel, werkte aan een studie rond behandelplannen in de Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG). In 2021 vroeg hij onder meer UilenSpiegel om input te leveren tijdens een focusgroep rond dit thema. We verspreidden zijn oproep onder onze patiëntenvertegenwoordigers.
Mijn eigen uitgangspunt was dat de meeste patiënten geen doorgesproken behandelplan hebben. Veel van onze leden zullen het 'in Keulen horen donderen' bij de term behandelplan, dacht ik bij mezelf. Als er al een behandelplan is, wordt dat vaak opgesteld door de hulpverlener, naar diens eigen ideeën, m.a.w. het wordt niet op maat gemaakt of er is slechts een schijnmogelijkheid voor input. Input van en bespreking met de cliënt is echter bepalend voor de haalbaarheid van de gestelde doelen, de therapietrouw... kortom: bij het herstel van een psychische kwetsbaarheid.
Het onderzoek van Peter is nu afgerond, ik was gretig naar de resultaten en een artikel erover leek wel zinvol. Lees je mee of mijn uitgangspunten overeenstemmen met zijn bevindingen?
Hoe was het onderzoek opgebouwd?
Afgelopen jaar legde ik me erop toe het gebruik van behandelplannen in de CGG van naderbij te bekijken. Om dit te doen verzamelde ik cijfers in samenwerking met het Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg (VIKZ). Omdat cijfers niet alles zeggen, organiseerde ik eveneens focusgroepen in samenwerking met alle Vlaamse CGG’s, het Limburgs Ervaringsdeskundigen Forum (LEF) en UilenSpiegel vzw. De focusgroepen hadden vooral als doel om meer zicht te krijgen op hoe behandelplannen momenteel gebruikt worden en wat er nodig is om deze behandelplannen op een kwaliteitsvolle manier in te bedden in de therapeutische context. Met dit artikel wil ik dan ook een pleidooi houden voor het gebruik van een behandelplan als methodiek om te komen tot een gedeelde kijk, doelstelling, aanpak en evaluatie van de behandeling.
Dit is de definitie die het Vlaams Agentschap voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin hanteert: “Een behandelplan is een plan, afgestemd met de cliënt, waarin niet enkel het doel van de behandeling wordt beschreven, maar ook een aantal gegevens over de cliënt (zoals problemen, diagnose en hulpvraag)”.
Elk CGG streeft ernaar om voor elke cliënt een behandelplan op te stellen vóór het vijfde contact. Uit de cijfers blijkt dat deze timing voor bijna 40% van de cliënten gehaald wordt. Globaal genomen heeft 92,5% van alle cliënten van de CGG’s een behandelplan. Hierbij kan je je onmiddellijk afvragen hoe het komt dat als een behandelplan afgestemd dient te zijn met de cliënt, je er als cliënt niet van op de hoogte bent dat er een behandelplan gemaakt wordt. Volgens de cliënten die deelnamen aan de focusgroep wordt er tijdens de eerste gesprekken een degelijke analyse gemaakt van de hulpvraag en de problemen waarmee zij geconfronteerd worden. Daarbij wordt ook meestal de behandelaanpak besproken. Men had er echter geen idee van dat dit ook vastgelegd wordt in een behandelplan.
De therapeuten gaven tijdens hun focusgesprekken eveneens aan dat zij tijdens de eerste gesprekken samen met de cliënt een analyse proberen te maken van de hulpvraag, de problematiek en dat er dan ook steeds over de verdere doelstellingen en therapeutische aanpak afgestemd wordt. Het behandelplan dat een schriftelijke weergave is van deze gesprekken, wordt echter door de meeste therapeuten niet gedeeld met de cliënt. Eén van de redenen waarom dat niet gebeurt, is dat het behandelplan in het elektronisch patiëntendossier vaak doorspekt is met vakjargon. Is dit dan een methodisch probleem? Naar mijn mening niet. Het probleem heeft eerder te maken met de verschillende doelen die het opmaken van een behandelplan dient.
Dit kwam naar voor tijdens de besprekingen in de verschillende focusgroepen. Ik probeer hieronder een aantal belangrijke perspectieven en doelen te beschrijven:
- Afstemming tussen de cliënt en therapeut met betrekking tot probleem-/sterkteanalyse, behandeldoel en behandelaanpak;
- Hulpmiddel om de focus tijdens een behandelproces vast te houden;
- Matching van de cliënt aan een specifieke aanpak en/of therapeut;
- Evaluatie en bijsturing binnen de behandeling.
Is het behandelplan dan in eerste instantie een hulpmiddel voor de therapeut om de behandeling op een goed onderbouwde manier
Elk CGG streeft ernaar om voor elke cliënt een behandelplan op te stellen vóór het vijfde contact
Wat maakt een goed behandelplan?
vorm te geven en op te volgen? Het vervult zeker dit doel. Psychotherapie is bij uitstek een behandeling die zich afspeelt in de interactie tussen cliënt en therapeut. Door samen met de cliënt een probleem-/ sterkteanalyse te maken, af te stemmen met betrekking tot het behandeldoel en toelichting en inspraak aan de cliënt te geven in de behandelaanpak wordt een sterke therapeutische relatie opgebouwd.
Verschillende onderzoeken bevestigen al lange tijd dat de therapeutische relatie de belangrijkste voorspellende factor is voor het bereiken van positieve behandelresultaten. De meeste onderzoeken wijzen er eveneens op dat die therapeutische relatie een sterker effect op herstel heeft dan de gebruikte psychotherapeutische techniek.
Daarnaast helpt het behandelplan de therapeut om de cliënt te matchen aan een geschikte aanpak en/of therapeut. Het biedt hulp om tijdens het behandelproces de focus te behouden, te evalueren en indien nodig bij te sturen. Deze taken zijn immers de verantwoordelijkheid van de therapeut. Hij is expert over hoe processen in onze gevoels- en gedachtewereld kunnen lopen en over de technieken die de cliënt kunnen helpen om verder te groeien. De verantwoordelijkheid van de cliënt binnen het therapeutische proces ligt erin zijn expertise met betrekking tot de eigen ervaringen, belevingen, gedachten, gevoelens en het eigen gedrag in te brengen in de gesprekken en zich in te spannen om zijn doel te bereiken.
Dit doel situeert zich voor een deel ook in de interactie tussen cliënt en therapeut. Er kan tussen hen open gesproken en afgestemd worden. Voor een ander deel situeert dit doel zich in de communicatie met andere professionals binnen het team. Hierbij is de teambespreking
een belangrijk ondersteuningsmiddel voor de therapeut om de juiste aanpak vast te houden. Het behandelplan geeft het team voldoende achtergrond om mee te kunnen denken. Ingeval de therapeut door omstandigheden zou wegvallen, helpt het bovendien om de behandeling verder te kunnen zetten en de focus vast te kunnen houden. Tot slot heeft het behandelplan – ingeval dit met de cliënt is afgesproken en die hier toestemming voor geeft – het doel om af te stemmen binnen het externe netwerk van zorgverleners en naastbetrokkenen bij de cliënt, dus dat buiten het CGG.
Het behandelplan kan als doel hebben om cliënten de regie te geven over hun eigen behandeling. Hierbij maakt die zelf, op een geinformeerde manier behandelkeuzes. Het behandelplan werkt dan voor de cliënt als een instrument dat helpt om vast te leggen wat hij therapeutisch wil bereiken, de focus van de behandeling vast te houden en die te kunnen evalueren. Het opnemen van deze eigen regie geeft de cliënt de vrijheid en zelfsturing om zijn behandelproces vorm te geven. Anderzijds brengt deze vrijheid ook een belangrijke verantwoordelijkheid met zich mee. Ondanks het feit dat de cliënt goed geïnformeerd dient te zijn en betrokken moet worden bij de keuze voor een behandelaanpak, kwamen in de focusgesprekken hierbij ook knelpunten aan bod. Zowel door de cliënten als door de therapeuten werd aangehaald dat er tijdens een behandeling of bij de aanvang ervan vaak veel onduidelijkheid of vertroebeling is bij de cliënt waardoor hij deze regie tijdelijk niet kan opnemen.
Een behandelplan dient als basis voor zowel interne als externe kwaliteitscontrole. De overheid kan via de inspectie het gebruik van behandelplannen in de CGG controleren. Elk CGG zorgt daarnaast voor interne kwaliteitscontrole om het gebruik ervan op te volgen en te verfijnen. In het kader hiervan kwam mijn studie tot stand.
Een therapeut kan dergelijke interne of externe opvolging en controle beleven als het afleggen van verantwoording over zijn werk. Vanuit cliëntperspectief kunnen dergelijke opvolgingen en controles helpen om garanties te krijgen over de kwaliteitsvolle werking van het CGG. Dit is overigens één van de redenen waarom de controleresultaten openbaar zijn. Ze zijn bijvoorbeeld terug te vinden op www.zorgkwaliteit.be.
Uit de input vanuit de focusgroepen van zowel cliënten als therapeuten blijkt er zeer veel overeenstemming tussen beide groepen. Beide vinden dat de belangrijkste doelstelling de therapeutische doelstelling is. Wel is er iets meer discussie over waar de regie voor dit behandelplan zou moeten liggen.
Het therapeutische proces is een proces dat zich afspeelt in interactie tussen cliënt en context, cliënt en therapeut,… Het is een proces waarbij een gedeelde verantwoordelijkheid ligt bij de therapeut, de cliënt en indien mogelijk de naaste omgeving. Omwille van de kennis en de vaardigheden die deze drie partijen inbrengen in het therapeutische proces, is het noodzakelijk om een behandelplan binnen
deze contacten vorm te geven. Bijgevolg is de discussie over regie mijns inziens zinloos, maar moet het voor iedereen duidelijk zijn dat het behandelplan samen gemaakt, opgevolgd en bijgestuurd dient te worden.
Het is dan ook een belangrijk werkpunt voor de therapeut om in alle transparantie en in dialoog met de cliënt het behandelplan uit te werken en op te volgen. Hierbij is er een verschuiving in de primaire doelen van therapeutisch en communicatief hulpmiddel voor de therapeut naar een hulpmiddel voor therapeut én cliënt. Het therapeutisch doel blijft centraal staan. Uit de focusgroepen kwam naar voor dat een kwalitatief behandelplan inhoudelijk moet bestaan uit een probleem- / sterkteanalyse, (concrete) doelen, behandelaanpak en evaluatie. Ook bij dit laatste is het noodzakelijk dat dit in eerste instantie gebeurt in dialoog met de cliënt. Vervolgens kan het team hierin betrokken worden.
Je kan van bij de start van je behandeling de opmaak van het behandelplan bespreken met je therapeut. Je kan hier zelf je bijdrage leveren door al na te denken over wat je zelf wil bereiken. Dit is niet altijd eenvoudig. De therapeut heeft als taak om je hierin te begeleiden, om zo te komen tot een gedeelde probleem- / sterkteanalyse, gedeelde doelen en toestemming voor de behandelaanpak. Na de opmaak van je behandelplan zou je zeker het gevoel moeten hebben dat je op dezelfde golflengte zit als je therapeut met betrekking tot het doel. Als je tijdens de behandeling het gevoel hebt dat de focus van je behandeling niet meer duidelijk is of zou moeten verschuiven, is het aan te raden om dit met je therapeut op te nemen. Je behandelplan evolueert immers in de loop van je behandeling. Het helpt dan ook als je een exemplaar ervan in je bezit hebt. Dit kan je steeds aan je therapeut vragen. Je hebt immers recht op inzage in en op een een afschrift van je dossier.
Op 7 maart 2022 ging vzw Het Wachthuis open in het Vlaams-Brabantse Haacht. Het Wachthuis wil als kwartiermaker wachttijdondersteuning bieden aan wie wacht op psychische hulp. We bieden geen therapie aan, maar een veilige en warme plek, waar iedereen zichzelf mag zijn. We wachten samen en actief. Het Wachthuis is een nieuw concept dat in geen enkel hokje past.
Intussen weet iedereen het: de wachtlijsten voor de geestelijke gezondheidszorg zijn lang en de coronacrisis deed hier geen goed aan. Uitstel van zorg leidde tot complexere problemen die langere en intensievere behandeling vergen, wat nog eens extra druk op ons zorgsysteem zet. Met Het Wachthuis willen we meewerken aan zorgcontinuïteit en de vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg.
Het Wachthuis biedt een onmiddellijke, toegankelijke en niet-residentiële overbruggingsperiode aan. Je kan in ons Wachthuis terecht om samen te vertragen. We kunnen samen koffie drinken, nadenken, koken, muziek maken (of beluisteren), schilderen, lezen, (moes)tuinieren, wandelen met onze wachthond door weer en wind, schrijven, puzzelen, kleren in elkaar flansen, breien, fotograferen, je administratie aanpakken, praten, lotgenoten ontmoeten, mediteren, ja zelfs kamperen!
In een eerste fase kom je tot rust. We maken afspraken waar jij je goed bij voelt. Je neemt de tijd om na te denken over wat voor jou haalbaar is en stilaan neem je de kleine dingen des levens weer op. Jij hebt de regie en jij bepaalt hoe snel of hoe traag we samen wachten. Uiteindelijk kan je, indien je dat wilt, doorstromen als vrijwilliger.
Voor zoekers, bruisende ideeënmachines, nietsdoeners, vastlopers, dromers, lanterfanters, stofzuigers met voelsprieten maar zonder filter, stille waarnemers, spring-in’tvelders, kleurenzieners, niet-uit-hun-bedkunners, fladderaars, boswachters die het bos of de bomen niet meer zien, natuurwetmatige denkers, ik-kan-het-nieters, verlorenlopers, chaotische vergeters en andere
vogels die moe zijn en dus ook het (alleen) wachten moe zijn. Het Wachthuis is er voor psychodiverse mensen tussen 17 en 117 jaar die wachten op psychische hulp.
We zijn ondertussen enkele maanden verder en dit heeft ons tot nieuwe inzichten gebracht. Eerst en vooral: onze “wachters” zijn allemaal ‘crèmekes’, stuk voor stuk. Ieder met zijn/haar eigen zoektocht, dromen, demonen, verwachtingen en kwetsbaarheden. De mix van leeftijden en kwetsbaarheden werkt uitstekend. Daarnaast merken we dat een deel van de mensen die zich aanmelden, al psychische hulp krijgt of gekregen heeft. Maar ook hier blijft er vaak een ondersteuningsnood bestaan. Daarom hebben we besloten onze focus te verbreden. Naast wachttijdondersteuning bieden we ook "dagondersteuning" aan. Zo kunnen mensen die bv. uit een opname komen en bang zijn voor "het grote zwarte gat" ook bij ons terecht. Ook mensen die wekelijks een uurtje bij de psycholoog langsgaan maar thuis de muren oplopen zijn welkom. Op die manier proberen we de lacunes in de geestelijke gezondheidszorg mee op te vangen.
Regelmatig bieden we workshops aan. Dat kan gaan van een workshop over zelfzorg, een kruidenatelier tot een tweewekelijks bezoekje van Het Lezerscollectief. We hebben een fietsateliertje opgestart waar je elektrische fietsen kan huren of je eigen fiets kan laten herstellen. Binnenkort zal er ook een doka beschikbaar zijn om analoge foto's te ontwikkelen. En wie weet, misschien lukt het ons ook om een edelsmederij uit de grond te stampen. Die expertise hebben we alvast in huis dankzij een wachter! Verder staat er nog een mobiel kruidig en wild plan op de agenda, maar daarover later meer. Een tipje van de sluier? Wij zien een mooie vergelijking tussen biodiversiteit en psychodiversiteit.
Om eerlijk te zijn, er bieden zich bijna evenveel vrijwilligers aan als wachters. Mensen willen zich nuttig voelen, de meesten zijn op zoek naar verbinding en sommigen vechten zelf tegen eenzaamheid en zwarte gaten. Ook daar kan het Wachthuis een belangrijke rol in spelen. Zonder onze vrijwilligers met hun warm hart, zouden we nu niet staan waar we staan.
We merken ook dat er heel wat organisaties enthousiast zijn over onze opening. Zo zijn er intussen plannen voor een uitwisseling met het Hoeckhuys van vzw Walden. Ook Trappen Tegen Grenzen vzw wil ons dit jaar ondersteunen. Tijdens hun grote septembertocht van 4 tot en met 18 september 2022 fietsten zij ten voordele van Het Wachthuis. En ‘last but not least’: we kregen een fijn bezoek van onze peter Dirk De Wachter!
Trappen Tegen Grenzen of TTG vzw is een fietsteam van lotgenoten. Fietsende lotgenoten die stuk voor stuk een rugzakje meedragen. Een rugzak waarin ervaringen zitten met trauma en periodes van psychisch kwetsbaar zijn. Een rugzak met hersteltools, maar ook met kwetsuren.
Met die rugzak gaan ze samen “Bikepacken” (= gepakt en gezakt rondtrekken met de fiets). Op zondag 4 september 2022 vertrokken zij op het hoogste punt van België, Signal de Botrange, voor hun ‘Tour de Force’. 1000 km fietsen rondom de grens van België. Op zondag 18 september kwamen zij, na 14 dagen samen op de fiets te hebben doorgebracht, terug aan in Eupen.
Meer dan een jaar lang hebben ze hier samen voor getraind. Uiteraard met de nodige ‘ups en downs’. Samen Trappen Tegen Grenzen doen ze voor zichzelf en elkaar. Maar ook voor andere mensen die te kampen krijgen met psychische moeilijkheden. In 2020 trapte Anneke Krols haar tocht rond België ten voordele van UilenSpiegel vzw. Dit jaar trapt ze met het ganse team ten voordele van Het Wachthuis. Samen met Het Wachthuis zal TTG vzw bekijken hoe er in de toekomst een laagdrempelig fietsaanbod kan voorzien worden voor de wachters. ‘Wachters’ zijn de bezoekers van Het Wachthuis.
Wie maakt deel uit van het TTG vzw team? Je vindt hen allemaal op www.trappentegengrenzen.be. Je kan hun avonturen volgen op Facebook en Instagram.
Je kan Trappen Tegen Grenzen vzw een gift doen.
Ofwel via overschrijving op nummer : BE28 7330 6582 3220
Of snel en veilig door de QR-code te scannen die je terugvindt op www.trappentegengrenzen.be.
Je steunt hiermee dus niet alleen Trappen Tegen Grenzen vzw, maar ook Het Wachthuis. Je helpt heel wat lotgenoten die samen actief wachten, of trappen in beweging naar verder herstel !
Onze peter, psychiater Dirk De Wachter, kwam op bezoek
Huxley, onze wachthond, doet graag mee met Het LezerscollectiefFoto: Directeur Sportif.
Iedereen is welkom in Het Wachthuis. Niet onbelangrijk: we hanteren géén wachtlijst, er is altijd plaats!
Tekst: Philip Keuleers – Foto’s: BlinkOut Mechelen
In onze hectische wereld zijn rust en stilte een schaars goed geworden. Nochtans ervaren we allemaal wel eens de weldadige werking ervan. Denken we maar even terug aan de eerste coronalockdown. Die werd door velen als een verademing ervaren. We zijn zozeer gewend geraakt aan het hollen en razen dat we amper nog verstillen en tot bezinning komen. In Mechelen is er nu, in navolging van Gent1, een plek waar dat kan. Op 16 juni werd aan de Tichelrij 7 het gloednieuwe BlinkHuis van BlinkOut vzw feestelijk ingewijd.
Initiatiefneemsters, Natalie Deviaene en An Dours, begrijpen dat steeds meer mensen nood hebben aan een prikkelarme omgeving. “Met stilte, rust en ruimte als vertrekpunt en kwetsbaarheid als kracht versterkt BlinkOut ieders veerkracht en zelfvertrouwen,” is hoe ze zelf de bedoeling van hun vzw omschrijven. Het hart van het BlinkHuis is dan ook de stiltekamer, die – zoals alle vertrekken in het huis – sereniteit ademt. Groen en aardetinten voeren de boventoon. De inrichting nodigt uit om tot rust te komen. Iedereen is er van harte welkom op dinsdag, donderdag en vrijdag tussen 10 en 17 uur. Kom er gerust even binnen.
De andere kamers in het statige pand zijn te huur voor allerhande activiteiten. Sinds twee maanden heeft onze UilenSpiegel praatgroep (her-)Leven Mechelen onderdak gevonden op de ruime, gerieflijke zolder. Naast de verhuur van lokalen organiseert BlinkOut eigen activiteiten: workshops, groepsgesprekken, vrijwilligerswerking, enz.; allemaal voor en door mensen met – zoals ze het zelf zo gevat omschrijven – “onzichtbare drempels”. Zijn we dat tenslotte niet allemaal een beetje? Die drempels kunnen velerlei zijn en dat is in de optiek van BlinkOut helemaal oké. Soms is het al een hele verademing om er gewoon te mogen zijn en geaccepteerd te worden om wie je bent.
Vrijwilligers ondersteunen de werking van BlinkOut samen met een aantal vaste medewerkers. Diezelfde vrijwilligers zorgden op 16 juni mee voor een fantastisch gezellige openingsdag aan de Tichelrij. Er was voor elk wat wils. De hele dag door waren er workshops, tafelgesprekken in samenwerking met ‘Werk aan je welzijn’ van Co-Searching én een heus ligconcert. De sublieme fototentoonstelling Unwelcome Flowers van Hannes Couvreur trok veel aandacht. Ter afsluiting werden de talrijke gasten getrakteerd op heel wat heerlijke hapjes en een betoverend optreden van Renato Martins (percussie) en Ylva Berg (zang). Onder een stralende zon brachten ze een Braziliaans repertoire. En zo kon iedereen even wegdromen in een zomerse tuin. Tussendoor gonsde het huis van de gesprekken en kennismakingen en vonden oude vrienden er elkaar terug.
Het nieuwe BlinkHuis is een plek waar iedereen zich meteen thuis voelt. Het huis zelf, de immer warme ontvangst, de zorgvuldig samengestelde inrichting en het charisma van de habitués zorgen er alles samen voor dat het een oord is waar je je welkom en veilig voelt. An Dours verwoordde dit heel mooi, toen ze haar openingsspeech afsloot:
“En dan is BlinkOut er voor die durvers, die met zachte kracht naar buiten komen en laten zien hoe hun rugzak de wereld kan veranderen. Of voor de plekken die veilig durven zijn. Voor al die durvers die nog op zoek zijn naar een klankbord, of megafoon desnoods, om over hun geheim en rugzak uit te wisselen. Want iedereen heeft een geheim. En wij willen het benoemen, geloven en woorden voor u geven. Samen met andere plekken op zoek gaan naar hoe die zware rugzak minder kan gaan wegen, en ons zelfs soms van pas komt. Stel dat er één geweldig medicijn is tegen het geheim: dat het echt helemaal OK is, dat ge ondanks en dankzij uw rugzak, gewoon uzelf moogt zijn.”
(1) Lees ook: “BlinkOut, een ruimte voor verstilling midden in de stad.”, Sil Popelier en Karen De Buck, interview met An Dours, Spiegel 2020/4 pp. 8 en 9 of op https://issuu.com/uilenspiegelvzw/docs/ sp_2020_4_los
Elk beestje zijn feestje. Tot voor kort speelde ik regelmatig ‘Civilization 1’, de moeder aller strategische computerspelletjes. Zoals zo vaak in het leven, verdoezelt de fraaie naam oorlog, plundering en het streven naar alleenheerschappij. Tijdens mijn recentste spelletje verkende ik een onbekend continent en stootte op een andere natie: de Grieken. Omdat we toffe jongens zijn, stuurde ik een fijnbesnaarde diplomaat om even dag te zeggen. Die maakten ze net geen kopje kleiner. Het was het begin van een eeuwenlange oorlog die mijn voortvarende natie compleet kelderde.
Waarom vertel ik dit? Wel, mijn poging om de Grieken weerwerk te bieden, stortte mezelf ook in het échte leven in het verderf. Tijdens het laatste spel ging ik namelijk zwaar in overdrive. Ik piekerde me suf over handenvol strategieën en raakte meer en meer in paniek. Mijn zachte kant fluisterde me toe om te rusten en om het spel te pauzeren. Maar ik onderdrukte dat signaal meedogenloos. Na een halfuur werd ik echter zo groggy dat ik niet anders kon dan stoppen.
Pas enkele uren later besefte ik de enorme persoonlijke ravage. Ik was compleet overprikkeld en kon bitter weinig van mijn gewoonlijke activiteiten aan. Het duurde bijna drie maanden eer ik weer wat rustige muziek kon beluisteren en eenvoudige gitaarliedjes kon spelen. Nadenken was een ramp, evenals lezen, computerwerk en sociaal contact.
Trouwe lezers weten dat ik een patent heb op dit type crisissen. Ik kom dan terecht in een soort stilte en leegte die tegelijk confronterend en mooi is. Waarin ik niet anders kan dan eerlijk kijken naar de brokken die ik heb gemaakt. Waarin ik deze brokken liefdevol probeer te lijmen met beverige vingers. Waarin ik poorten van mijn
bewustzijn voorzichtig opnieuw laat ontsluiten, na deze jarenlang gebarricadeerd te hebben.
Zo dacht ik terug aan een ex-collega die bijna twintig jaar geleden op emotionele wijze haar ontslag aankondigde met de woorden: “Waarom zou ik met deze waanzin nog doorgaan?” Ze kampte net als ik met grote uitdagingen en een rotsfeer. In mij kwam toen een stemmetje op: “Ja, Bert, waarom eigenlijk? Waarom stop jij ook niet?” Ik heb dat stemmetje meteen onderdrukt. Ik kon me toch niet met zo’n zwakte inlaten, zeker? Poort gebarricadeerd. Ook dacht ik aan die keer op datzelfde werk toen mijn blaas twee uur lang op springen stond en ik mezelf geen plaspauze gunde alvorens ik iets ‘gepresteerd’ had. Poort dubbel gebarricadeerd.
Geen wonder dat ik mijn zachtheid moeilijk toeliet. En daardoor mijn grenzen niet goed aanvoelde. Ook tijdens het schrijven van deze column liet ik mij meermaals vangen door mijn blinde prestatiezucht. Maar dankzij deze crisis leerde ik meer te geven om de boom dan om zijn vruchten. Dus liet ik het forceren los en nam ik veel rust. Na enige tijd kreeg ik vanzelf weer werklust. Werd ik tijdens het werken moe, dan nam ik opnieuw afstand. Eigenlijk is het eenvoudig, maar moeilijk te implementeren in deze dolle maatschappij. Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol over duurzaamheid, maar een duurzame wereld begint bij mensen die niet langer over hun grenzen gaan.
En de Grieken? Die mogen voor mijn part de virtuele wereld veroveren. Ik verover momenteel liever mijn plaatsje in de echte wereld. Want het leven smaakt steeds zoeter. Elk beestje zijn feestje.
Reacties zijn welkom op bert.banaaninjeoor@gmail.com
Ik ben hoogsensitief, psychisch kwetsbaar en leerling-alchemist. Kijk je mee vanuit mijn perspectief?Bert
Een duurzame wereld begint bij mensen die niet langer over hun grenzen gaan
Tekst en foto’s: Anneke Krols
Wandelen in de natuur… dat is toch simpel? Daar moet je toch geen
apart project voor uitvinden? Toch blijkt, om verschillende redenen, dat het nuttig is om een specifiek aanbod voor onze leden rond dit thema te creëren.
ten, met een groep lotgenoten, na ontslag uit de psychiatrie.
Uit literatuur over de link tussen beweging en mentale gezondheid blijkt dat heel wat mensen met een psychische kwetsbaarheid minder actief zijn en meer zittend gedrag vertonen. De redenen daarvoor zijn velerlei en complex: te weinig steun uit de omgeving, te dure lidmaatschapskosten voor sportverenigingen, moeilijke bereikbaarheid en toegankelijkheid van sportinfrastructuur… Maar ook factoren bij het individu zelf: initiatiefverlies, moeheid, lichamelijke veranderingen door het gebruik van bepaalde medicatie en/of door symptomen verbonden aan de psychische kwetsbaarheid. Er blijkt bovendien weinig aandacht in behandelplannen voor beweging als mogelijke ‘hersteltool’ bij psychische moeilijkheden als depressie, angsten en langdurige stress. Het positieve effect van beweging en van de preventieve waarde van ‘tijd in de natuur’ is echter al in heel wat meta-analyses (een overzicht van een groot aantal wetenschappelijke studies) aangetoond. Wandelen kan je eigenlijk zien als het meest laagdrempelige voorbeeld hiervan. Dus waarom zouden wij dat als lotgenotenvereniging niet wat vaker aanmoedigen?
Niet alleen van bewegen is een positief effect op de psychische gezondheid aangetoond. Het effect groeit als je dit in de natuur doet. Een Schotse studie (Hubbart et al, 2020) toonde aan dat lotgenoten die verbleven in een psychiatrisch centrum en op regelmatige basis samen deelnamen aan “Nature walks for wellbeing” zich kalmer, gelukkiger, energieker, minder gespannen en meer relaxed voelden. Ze gaven bovendien aan dat ze deze activiteit graag wensten verder te zet-
Tijd doorbrengen in de natuur brengt ons weer in balans met onze aangeboren neiging om verbinding te zoeken met essentiële dingen in de natuur, ook wel de biofilietheorie (Erich Fromm, 1973) genoemd. In onze moderne maatschappij leven we meer binnenshuis en krijgt techniek de overhand. Hierdoor raken we de voeling kwijt met de natuur. Het gevolg is dat ons fysieke en emotionele welzijn verslechtert en ons vermogen om betekenis te vinden in de natuur afneemt.
Enkele psychologische en fysiologische voordelen van tijd in de natuur op een rijtje:
• Doordat het je ‘rust en herstel’-systeem activeert, zal tijd doorbrengen in de natuur je stress verminderen en een gevoel van rust, heling en herstel bevorderen.
• Het stimuleert de productie van dopamine, endorfine en het ‘knuffelhormoon’ oxytocine. Dit zijn allemaal hormonen die een belangrijke rol spelen bij ons rustig en goed voelen.
• Het verbetert en herstelt je concentratie, waardoor ook je afleiding vermindert en je meer mentale ruimte vrij maakt voor creativiteit.
• Het verbetert je stemming en zorgt voor positieve emoties door het zien van dieren of andere schoonheid.
• Aerobe activiteiten als wandelen verlagen de bloeddruk en de bloedsuikerspiegel.
• Het geeft een boost aan je immuunsysteem door een verhoogde productie van de zogenoemde “naturalkiller-cellen”. Bacteriën uit de natuur maakten altijd deel uit van ons eigen microbioom (micro-organismen die in en op ons lichaam leven) en zijn belangrijk voor ons immuunsysteem.
• Het verbetert je slaapkwaliteit en aantal uren slaap.
De natuur is niet altijd zo toegankelijk voor iedereen
Velen onder ons weten instinctief dat natuur een deel van ons is, maar eigenlijk zijn we vergeten wat het betekent er actief aanwezig in te zijn. Het goede nieuws is dat we bezig zijn om daarop terug te komen. Het project NatuurGenoten kan ons weer in verbinding brengen met onze plek in het ecologische geheel.
Elk stukje groen telt. Niet iedereen heeft immers gemakkelijk toegang tot een groot uitgestrekt natuurgebied. Gaat het om een stadspark of een weids stukje landbouwgebied, alle groene ruimten dicht bij jou in de buurt zijn essentieel voor je welzijn. In gebieden met veel groene ruimte blijken mensen minder cortisol (stresshormoon) af te scheiden en zijn ze drie keer zo vaak buiten actief. Ook in de stad loont het de moeite om meer aandacht en tijd voor de natuur te hebben en regelmatig die kleine plaatselijke groene
Heel wat lotgenoten met een psychische kwetsbaarheid bewegen te weinig
ruimtes te bezoeken. Ze bieden je die essentiële kleine groene pauzes.
Om je geestelijke en emotionele welzijn te verbeteren via de natuur, is echter gewoon even naar buiten gaan niet genoeg. Het is nodig om je zintuigen te gebruiken, je te verwonderen en stil te staan bij de zin ervan. Stilstaan bij wat in de natuur zijn met jou doet. Welke emoties daar bij jou ontstaan of worden losgelaten. Er echt even samen induiken.
Waarom NatuurGenoten niet gewoon aansluit bij doorsnee gegidste wandelingen?
Het project NatuurGenoten is nét iets anders dan een doorsnee gegidste natuurwandeling. Samen met lotgenoten ga je op ontdekking in een regionaal natuurgebied onder bege-
leiding van een natuurgids en een lotgenotenbegeleider van UilenSpiegel vzw. Die zetten specifiek in op ‘verbinden’ met de natuur. De nadruk ligt dus minder op het doorgeven van uitgebreide botanische kennis. Met NatuurGenoten zal je zeker iets leren over de natuur, maar vooral ook hoe ze je kan helpen herstellen.
Enkele deelnemers over NatuurGenoten:
"De eerste natuurgenoten-wandeling in het Mechelse is een feit. We waren maar net aan de rand van natuurdomein Mispeldonk en werden al getrakteerd op een wegspurtend ree. De rest van de wandeling leerden we bomen, plantjes, insecten en ook elkaar beter kennen. De rust in het natuurgebied was een verademing. Een superfijne ervaring die bij de elf deelnemers duidelijk naar meer smaakte!" (Philip, lotgenotenbegeleider NatuurGenoten regio Mechelen)
“De oefening met afbeeldingen van nachtvlinders vond ik héél fijn en leerrijk en voor herhaling vatbaar. Alles tezamen genomen vond ik het een hele fijne wandeling en fijne mensen en zou ik zeker willen dat dit initiatief doorgaat, ik zou er zelfs een kleine vergoeding voor betalen.” (Deelnemer NatuurGenoten regio Mechelen)
Je gaat samen met andere lotgenoten op ontdekking, omdat het hebben van goede sociale contacten met gelijkgestemden net zo belangrijk is. Het kan een gevoel van sociaal isolement of eenzaamheid verkleinen. Samen kom je in beweging in de natuur, door te wandelen. Dit wakkert gevoelens aan en brengt je in contact met jezelf en met anderen. Je verbindt met jezelf en de wereld om je heen. Met je lichaam en door te bewegen, draag je bij aan je welzijn. Want lichaam en geest staan niet los van elkaar, maar werken samen. Heb je dit nog niet gemerkt op momenten dat je je onrustig of geliefd voelde? Heb je dan niet ervaren dat je lichaam een grote behoefte had aan ‘gehoord’ worden?
“Me al wandelend op mijn gemak voelen onder lotgenoten en een nieuw natuurgebied ontdekken. Tijdens het gezellig samenzijn in het café en tijdens de terugreis met de trein wat kunnen napraten en elkaar wat beter leren kennen.” (Deelnemer NatuurGenoten regio Leuven)
We hopen ons NatuurGenoten aanbod te kunnen uitbreiden naar verschillende natuurgebieden in Vlaanderen. De eerste plannen worden momenteel al gesmeed voor de regio Kempen.
Wens jij je als vrijwilliger mee te engageren om een groep NatuurGenoten mee op gang te trekken in jouw regio? Neem dan contact op met Anneke Krols via natuurgenoten@uilenspiegel.net
Heb je zelf zin gekregen om mee op ontdekking te gaan met NatuurGenoten? Bekijk dan zeker de aankondigingen onder rubriek “Activiteiten” op onze website.
Tijd doorbrengen in de natuur is goed voor je mentaal welzijn
Op weg naar NatuurGenoten in verschillende regio’s in Vlaanderen
Tekst: Els Ceyssens
Foto: UilenSpiegel vzw Illustraties: evedesign.be
Ondanks dat het taboe rond homoseksualiteit – tegenwoordig wordt vaak de term LGBTQIA+ gebruikt – is afgenomen, worstelen deze mensen nog meer dan anderen met psychische problemen. We proberen een antwoord te vinden waarom dit zo is door enkele vragen voor te leggen aan Caroline Stroobants. Zij studeerde Bachelor Sociaal Werk en in 2018 richtte ze de vzw Spectrum op, een vereniging die zich inzet voor LGBTQ+. Caroline is ook Brusselmedewerker bij UilenSpiegel.
Vroeger sprak men van holebi’s. De afkorting LGBTQIA+ is een pak ingewikkelder om te onthouden en uit te spreken. Waarvoor staat elke letter in de afkorting precies?
De LGBTQIA+ gemeenschap is veranderd van de term ‘holebi’ naar de term LGBTQIA+, omdat de vroegere term niet inclusief genoeg meer was. Het letterwoord ‘holebi’ (homoseksueel, lesbisch en bi+) is een Belgische term en wordt gebruikt als verzamelnaam om in een keer naar de verschillende seksuele oriëntaties te verwijzen. Het letterwoord LGBTQIA+ is de Engelse tegenhanger hiervan en verwijst naar:
LL: lesbisch: als je als vrouw romantisch en/ of seksueel aangetrokken bent tot andere vrouwen.
G: homoseksueel: als je als man romantisch en/of seksueel aangetrokken bent tot andere mannen.
B: biseksueel: als je romantisch en/of seksueel aangetrokken bent tot mannen, vrouwen en/of non-binaire personen.
T: transgender: wanneer je geslacht dat je toegewezen werd bij de geboorte niet overeenkomt met je genderidentiteit.
Q: queer: deze term heeft meerdere betekenissen. Het wordt vaak gebruikt door mensen die nog zoekende zijn naar waar ze zich precies bevinden binnen het spectrum, als koepelterm of door mensen die een duidelijke statement tegen de (cis) gender- en heteronorm willen maken.
I: intersekse: mensen met geslachtskenmerken die niet binnen de klassieke tweedeling M/V vallen. Dit is een natuurlijk fenomeen.
A: aseksueel: koepelterm voor personen die over het algemeen minder of geen seksuele aantrekking voelen voor iemand. Zij hebben niet noodzakelijk een afkeer van seks.
+: personen en groepen die buiten de (cis) gender- en heteronorm vallen. Er zijn veel variaties in de afkorting die gebruikt wordt, bv. LGBT+, LGBTI+, LGBTQ+,… Het gebruik hiervan hangt af van welke doelgroep(en) je wilt aanspreken.
Er zijn in 2022 dus heel veel verschillende termen om je seksuele en genderidentiteit een naam te geven. Sommigen kiezen er echter bewust voor om hun seksuele en/of genderidentiteit niet te benoemen. Anderen kiezen er net wel voor om een specifiek label te gebruiken.
Met cisgender wordt bedoeld dat het geslacht dat iemand toegewezen krijgt bij de geboorte (het geslacht op je identiteitskaart) overeenkomt met de genderidentiteit. Dus wanneer je bij de geboorte het vrouwelijke geslacht toegewezen krijgt en je ook vrouw voelt.
Uit de kast komen als homo, lesbisch of biseksueel was vroeger vaak niet gemakkelijk. Welke evolutie is er wat dat betreft?
Over hoe de LGBTQIA+ gemeenschap worstelt met psychische problemen.Caroline is Brusselmedewerker bij UilenSpiegel. In 2018 richtte ze de vzw Spectrum op, een vereniging die zich inzet voor LGBTQ+.
Ervaren zij hun coming-out nog steeds als lastig?
Een coming-out of uit de kast komen betekent iets persoonlijks publiek maken. Je stelt je als het ware kwetsbaar op en je weet niet hoe de ander zal reageren. Het is niet een moment, maar eigenlijk een proces. Het is ook zo dat je telkens een coming-out doet als je weer vertelt over je anders-zijn. Tegenwoordig kan je over heel wat dingen uit de kast komen, maar vaak gaat het dan over je romantische/seksuele oriëntatie of genderidentiteit.
Ook komt niet iedereen op hetzelfde moment in hun leven uit de kast. Ikzelf was 15 jaar oud toen ik voor de eerste keer vertelde over mijn seksuele oriëntatie, maar er zijn ook mensen voor wie de eerste keer was op 21 jaar of zelfs op 60 jaar. Dit hangt bijvoorbeeld af van de cultuur, de opvoeding en ook de media die een rol spelen. Het is inderdaad zo dat het vroeger vaak niet makkelijk was om uit de kast te komen. Dit komt omdat de waarden en normen van toen veel strikter waren dan vandaag de dag. Maar jammer genoeg is niet iedereen en niet elke gemeenschap open-minded geworden door de jaren heen.
Ikzelf doe amper nog aan coming-out. Ik vind het niet meer nodig om aan iedereen te vertellen dat ik lesbisch ben. Mijn familie had aanvankelijk wat tijd nodig om aan het idee te wennen, maar nu accepteren ze mij volledig zoals ik ben.
In 1990 werd homoseksualiteit geschrapt van de lijst van geestesziekten. LGBTI+ wordt dus officieel niet meer als een te bestrijden aandoening beschouwd. Toch haalt gay-bashing regelmatig het nieuws. Wat maakt dat mensen ongemakkelijk of zelfs agressief reageren wanneer ze bv. twee mensen van hetzelfde geslacht elkaar zien kussen of wanneer ze hand in hand lopen?
Het is belangrijk om te weten dat er verschillende vormen zijn van holebi- en transfoob geweld. Zo zijn er bijvoorbeeld pesten, geweld en seksueel ongewenst gedrag op het werk, intrafamiliaal geweld en stalking,
G Bstraatintimidatie en geweld in de publieke ruimte.
Als je hier meer over wil weten, kan je al veel informatie terugvinden in het Interfederaal Actieplan tegen discriminatie en geweld ten aanzien van LGBTI+personen van 2018-2019 en op de websites van Lumi en Çavaria.
Er zijn veel verschillende redenen waarom mensen aan holebi- en transfoob geweld doen. Uit een Amsterdamse studie van Buijs, Hekma & Duyvendak (2009) blijkt dat het bij traditionele homonegativiteit vaak gaat om een afwijzing van homoseksualiteit in het algemeen vanuit religieuze of sterk moralistische overtuigingen. Homoseksualiteit wordt daarbij als een zonde gezien.
Een seksuologe vertelde me dat er op de lijn tussen uiterst hetero en uiterst homo heel veel variaties zitten. De meeste mensen hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken en voorkeuren, in verschillende gradaties. Hoe komt het dat mensen dat zo moeilijk kunnen, willen of durven te erkennen?
QGenderexpressie is de uiting die je geeft aan je genderidentiteit. Dit wordt vaak begrepen als het tonen van je vrouwelijkheid of mannelijkheid. Het gaat dan om je kledingkeuze, taalgebruik, gebaren, make-up, kapsel, parfum, enzovoort. Hoe iemand zich kleedt, zegt niet altijd iets over hun seksuele oriëntatie. Niet alle holebi’s gedragen zich hetzelfde en ook niet alle hetero’s zien er hetzelfde uit. Ook kan je iemands genderidentiteit niet altijd raden op basis van hun genderexpressie. Een man kan graag make-up dragen en zich daarom niet minder man voelen, denk bijvoorbeeld aan Harry Styles.
Er is in onze samenleving nog niet veel ruimte voor mensen die zich niet man of vrouw voelen. Het bekendste voorbeeld uit België zijn de discussies rond de genderneutrale registratie op de identiteitskaart. Veel mensen hebben angst om van het bekende af te stappen. De man-vrouw indeling is het fundament waarop de hele samenleving is gebouwd. En niet iedereen is er klaar voor om hier afscheid van te nemen.
De laatste jaren is er meer aandacht voor non-binaire personen en voor gender in het algemeen. En niet iedereen is daar voorstander van. De academische wereld merkt ook een grote polarisatie tussen mensen die een progressieve blik op gender belangrijk vinden en mensen die het onzin vinden. De media werkt hier natuurlijk op in, wat ervoor zorgt dat die polarisatie steeds groter wordt.
Wordt er in de geestelijke gezondheidszorg genoeg aandacht besteed aan problemen rond of door LGBTI+?
Ja en nee. LGBTI+ personen zijn opgenomen als specifieke doelgroep in het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie omdat uit een onderzoek van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) en het Transgender Infopunt (TIP) naar voren is gekomen dat LGBT+ personen frequent te maken krijgen met psychische klachten en zelfmoordgedachten. Een recente Vlaamse studie toonde aan dat 65.2% van de holebi’s en 80.3% van de trans personen ooit in hun leven aan zelfmoord gedacht hebben. Daarnaast bleek ook dat ruim een kwart (26.5%) van de respondenten reeds één of meerdere zelfmoordpogingen in hun leven heeft ondernomen.
Niet elke hulp- of zorgverlener is op de hoogte van de huidige inzichten rond gen-
Ider, seksuele en romantische voorkeur. Sommigen hebben nog maar weinig ervaring of zelfs nog vooroordelen rond deze thema’s. Dit kan zorgen voor een extra drempel tot hulpverlening.
Verder houdt Lumi lijsten bij met hulpverleners die verstand hebben van LGBTI+ thema’s en zelfs een lijst met therapeuten die aangeven dat ze ervaring hebben met thema’s als seksuele oriëntatie en gender in hun praktijk. Verder houdt het Transgender Infopunt ook een lijst bij van zorgverleners met expertise in de transgenderthematiek.
Anderzijds: Slaagt men er in de zorg voldoende in om psychologische problemen niet enkel terug te brengen tot een gevolg van worstelen met je geaardheid?
Ik denk niet dat elke hulp- of zorgverlener psychologische problemen terugbrengt tot gevolgen van worstelen met de geaardheid. Maar er komen vanuit de LGBTI+ gemeenschap nog steeds klachten over een (nog) hogere drempel tot hulpverlening. Dit komt omdat er in het werken met holebi- en trans personen vaak uitgegaan wordt van een diathese-stressmodel. Dit is een moeilijke term om de aanname te beschrijven dat holebi- en transnegativiteit een grote weerslag hebben op het welbevinden van personen die tot deze doelgroep behoren. Het is een vergissing om te veronderstellen dat stigma, discriminatie en vooroordelen op eenzelfde wijze op alle holebi- en trans personen inwerken. De impact ervan zal verschillend zijn op basis van de kruispunten tussen geaardheid en andere soorten identiteiten zoals etniciteit, religie, status, leeftijd en het hebben van een beperking.
Holebi of transgender zijn is op zich geen extra risicofactor voor psychische kwetsbaarheden. Maar het zorgt wel voor extra stressoren, zoals de moeilijkhe-
den van een coming-out, homo- of transfoob geweld, vooroordelen. Preventie moet zich dan ook toespitsen op het aanpakken van deze stressoren en het versterken van beschermende factoren zoals sociale steun en een goed aanbod aan professionele hulp.
In België is er Çavaria, dit is de Vlaamse belangenverdediger van LGBTI+ mensen en een koepel van LGBTI+ organisaties. Onder deze koepel vallen vijf regenbooghuizen en meer dan 125 aangesloten verenigingen. Deze vind je terug op cavaria.be. Bijna alle organisaties strijden mee voor een beter mentaal welzijn voor LGBTI+ personen, omdat zij frequent kampen met psychische klachten en zelfmoordgedachten. Verder is er nog lumi.be en gendervonk.be waar je tips, videogetuigenissen en links kan vinden naar hulp over thema’s als zelfaanvaarding, je goed in je vel voelen en omgaan met zelfmoordgedachten. Bij Lumi kan je ook terecht via telefoon, chat of e-mail.
Voor trans en non-binaire personen is er ook het Transgender Infopunt. Dit is een neutrale, gratis en anonieme plek voor al je vragen over genderdiversiteit en het transgenderthema.
Verder kan je sowieso terecht bij de zelfmoordlijn 1813 via telefonisch contact, chat of e-mail.
Voor Franstaligen kan pridemotion.com een mogelijkheid zijn. Zij bestaan sinds 2019 en zijn een Franstalig platform voor psychotherapie dat gespecialiseerd is in LGBTQIA+ thema’s.
Bedankt, Caroline, voor al deze nuttige informatie! We zijn een heel stuk wijzer geworden over de holebi-struggles. We kunnen besluiten dat LGBTI+ mensen vaker worstelen met psychische problemen, onder andere door vooroordelen en moeilijkheden rond coming-out. Net zoals ieder die zich minder goed voelt, is het dan belangrijk een hulpverlener te zoeken waar je je goed bij voelt!
Eco-angst is de angst en verhoogde stress die worden veroorzaakt door aanhoudende zorgen over de toekomst van de aarde en haar (toekomstige) bewoners.
Dit is grotendeels gebaseerd op de huidige en voorspelde toestand van het klimaat. In 2017 werd deze term voor het eerst beschreven door de American Psychiatric Association (APA), maar hij wordt niet vermeld in de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Dat wil zeggen dat artsen het niet als een diagnosticeerbare, pathologische problematiek beschouwen, maar wel als een reëel begrip. In deze context spreekt men ook weleens over ‘klimaatpsychologie’.
Mensen kunnen verschillend reageren op deze angst. De ene persoon zal zijn gedrag eerder gaan aanpassen. Hij zal bijvoorbeeld geen vlees meer eten of wat meer de fiets nemen. Anderen gaan gek genoeg in ontkenning of verdediging. Ze hebben veelal angst voor opofferingen en gaan zichzelf bijvoorbeeld gemakkelijker vertellen dat we niets kunnen doen en/of dat bepaalde maatregelen toch geen zin hebben.
Volgens onderzoek uit Nederland maakt driekwart van de bevolking zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering*. Deze angst is intenser aanwezig bij jongeren dan bij ouderen.
Er is dus sprake van een collectief probleem. Mensen zijn gealarmeerd en kunnen hier bijna dagelijks psychologische last
Tekst: Els Lambrecht - Illustratie: myilln.com
De klimaatverandering heeft steeds meer impact op ons psychisch welzijn. In een beleidsnota* beveelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) daarom zelfs aan om mentale gezondheid een prominente plaats toe te kennen in de klimaatplannen. De gevolgen van klimaatverandering zijn ondertussen dagelijkse kost en daar gaan angsten en stress mee gepaard, dit noemt men eco-angst. Helaas is er momenteel maar weinig psychische ondersteuning voor deze eco-angst.
door ervaren. Men noemt deze last daarom ook wel eco-emoties. Eco-emoties kun je zien als een overkoepelende term voor allerlei gevoelens rond de klimaatcrisis. Ecoangst wordt vooral gekenmerkt door een grote aanwezigheid van hopeloosheid. Ook schuldgevoelens komen vaak voor. Daarnaast ziet men gevoelens zoals boosheid, verdriet, somberheid en rouw terugkomen.
De mate waarin dit aanwezig is, is vaak afhankelijk van waar men woont. Zo zullen mensen in gebieden die vatbaarder zijn voor overstromingen of bosbranden, hier doorgaans meer last van ondervinden dan mensen die in relatief veilige gebieden wonen. Maar ook de talloze nieuwsberichten hebben een grote impact op ons gevoel.
De gevolgen van de klimaatverandering worden alleszins rechtstreeks gelinkt aan het meer voorkomen van angst, depressie, verdriet, gevoelens van hulpeloosheid, suicidaal gedrag en een verhoogd alcohol- of drugsgebruik. Het is daarom belangrijk om deze zorgen en emoties bespreekbaar te maken.
De impact van de klimaatverandering op onze mentale gezondheid komt vaak nog bovenop reeds aanwezige psychische problemen.
Actie ondernemen werkt vaak helend. Vaak vergroot dit het gevoel van controle waardoor het angstgevoel kan verminderen:
• Door duurzamere en milieuvriendelijkere gewoontes te ontwikkelen, kan je je schuldgevoelens verlichten.
• Acceptatie kan helpen. De klimaatverandering is een reëel probleem. Je mag dit en je emoties hierrond dus ook erkennen en er laten zijn.
• Zoek contact met anderen. Op deze manier kan je misschien wat meer gemoedsrust vinden. Het helpt immers als je weet dat anderen hetzelfde voelen. Vermits 75% van de bevolking deze gevoelens ervaart, ben je zeker niet alleen.
De beleidsnota van de WHO tenslotte beveelt enkele belangrijke aandachtspunten aan voor regeringen die er onder meer op gericht zijn om eco-angst en andere klimaatbezorgdheden mee te integreren in het beleid.
De nota geeft hierbij zelfs landen aan als toonvoorbeeld. Zo hebben de Filipijnen hun geestelijke gezondheidsdiensten meer gericht op eco-angst na de impact van tyfoon Haiyan in 2013.
* Beleidsnota WHO: https://apps.who.int/iris/rest/ bitstreams/1422925/retrieve
* *bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/22/ drie-kwart-nederlanders-maakt-zich-zorgen-overgevolgen-klimaatverandering
Doel is zo laagdrempelig mogelijk te werken en de cliënt centraal te stellen. Michelle zoekt haar cliënten bijna wekelijks op in hun vertrouwde omgeving. Dat kan bij hen thuis zijn, maar evengoed op een pleintje. Stapsgewijs gaat ze met hen op zoek naar verbetering. Door veel met hen te praten en hen praktische oefeningen aan te reiken om met hun problematieken om te gaan. Soms ook met praktische zaken, bijvoorbeeld begeleiding bij een consultatie bij een psychiater. “Het is niet dat ik een standaardpakket heb dat ik kan toepassen op elke cliënt. Het is heel erg werken op maat”, zegt ze. De Nieuwe Maan, het Mechelse stadsmagazine, deed een interview met haar:
Tekst: Els Lambrecht en redactie Nieuwe Maan
Foto: Nieuwe Maan
Mensen met een dubbeldiagnose - een verslavingsproblematiek en een ernstige psychiatrische kwetsbaarheid - vallen bij klassieke hulpverlening vaak uit de boot. Daarom werkt Stad Mechelen met ‘urban therapy’. Michelle Ferket is de eerste straattherapeut ter wereld. “Ik ben vaak de laatste strohalm voor deze mensen”, getuigt ze.
voor een verslavingskliniek of te verslaafd voor een afdeling psychose. Je zou dus kunnen zeggen dat ik de laatste strohalm ben voor deze mensen die nergens terechtkunnen."
Hoe vind je hen? Trek je effectief de straat op?
“Hulpverleners zoals de politie, straathoekwerkers en de sociale dienst verwijzen mensen naar mij door wanneer ze hen zelf niet meer kunnen verder helpen. Ik zoek hen dan op in hun comfortzone. Dat kan bij hen thuis zijn, maar evengoed ergens op een pleintje. De meesten van mijn cliënten spreek of zie ik elke week. Als er nood aan is, maak ik ook tijd voor overleg met andere betrokkenen zoals familie of buren."
Hoe begeleid je iemand met zo’n dubbeldiagnose?
“Er bestaan afdelingen die zich specialiseren in dubbeldiagnose, maar de wachtlijsten zijn enorm. Wie al mislukte opnames achter de rug heeft, wordt vaak afgewezen. Ofwel zijn ze te psychotisch
“Ik wijs hen niet met het vingertje, maar behandel hen gelijkwaardig. Ik bespreek met hen wat ze nog hopen te bereiken in hun
Hoe kan het dat mensen zonder jouw hulp uit de boot zouden vallen?
leven. Velen van hen zijn alles kwijtgeraakt of kampen met meerdere problemen op vlak van woning, werk en familie. Dan kijken we hoe ze stapsgewijs kunnen toewerken naar hun waarden en hun droom."
"Ze moeten eerst hun situatie aanvaarden. Ik kan hun ogen openen, maar zij moeten dan actie ondernemen, stap voor stap. Het is belangrijk dat ze uit hun vastgeroeste patronen en overtuigingen stappen. Iemand die elke ochtend om 5u begint te drinken, moet dat eens proberen uit te stellen tot 12u. Vanaf dag één opleggen dat die geen druppel alcohol meer mag aanraken, werkt niet. Meestal zijn mijn cliënten gemotiveerd, maar door hun ernstige problematiek gaat dat met ups en downs. Soms merk ik ook dat ze onder invloed zijn, maar zolang ze nog aanspreekbaar zijn, doe ik gewoon verder. Bij veel types hulpverlening krijg je sowieso geen hulp als je niet nuchter bent.”
Wat ik straf vind, is dat jouw job nergens anders bestaat.
"lnderdaad. Op vlak van sociale preventie speelt Stad Mechelen momenteel een pioniersrol. We experimenteren om te zien wat werkt en wat niet. Ik durf zeker stellen dat straattherapie mee een antwoord kan bieden en een gat in de hulpverlening kan opvullen, dus ik hoop dat andere steden ons voorbeeld gaan volgen."
Wat is je grootste succesverhaal tot dusver?
"lk heb geregeld lichtpuntjes of successen, zoals een cliënt die een stap dichter bij zijn doel is en zich daardoor gelukkiger voelt en zijn waardigheid terugvindt. Zo heb ik een cliënt met een cocaïneverslaving die continu aan zelfmoord dacht. Dat liet hij de politie ook elke dag weten. Zij brachten hem met mij in contact. Ik zag direct dat hij er helemaal onderdoor zat. Zijn appartement zag er troosteloos uit. Maar hij was zo blij dat iemand eindelijk met hem wou praten en mee wou zoeken naar een nieuwe zingeving in zijn leven. Zijn grootste droom is zijn zoon terug te zien. We hebben besproken wat daarvoor nodig is: niet meer verslaafd zijn, en het appartement weer uitnodigend en leefbaar maken. Sinds dat moment heeft hij zoveel energie. We zijn nu drie maanden verder en elke keer als ik langskom, toont hij trots dat hij weer een nieuwe kamer opgeknapt en geschilderd heeft. In plaats van cocaïne kocht hij een pot verf. Heel zijn appartement is nu klaar, voor wanneer zijn zoon zou langskomen. Alle problemen zijn nog niet opgelost, maar je ziet hem heel hard werken."
"Absoluut. lk heb het gevoel dat ik toch nog iets kan betekenen voor mensen die nergens anders terechtkunnen. Verslaving is eigenlijk een ziekte. Maar toch veroordelen de meeste mensen je daarvoor, alsof het iets is waar je bewust voor kiest.”
Meer weten? michelle.ferket@mechelen.be, 0474 84 47 49 of via www.mechelen.be/straattherapie
Dit interview verscheen eerder in Nieuwe Maan, stadsmagazine van Mechelen, juni 2021, p. 8-9. Het werd met toestemming van de redactie overgenomen. Meer info: www.nieuwemaan.be
Tekst: Maarten Robberechts en Nadia Mahjoub
Foto: Vanessa Matthyssen
Voor Maarten bij UilenSpiegel kwam werken, volgde hij de organisatie al via sociale media. "Niet toevallig dus, onze klik," zo zegt hij zelf. Maarten is steeds geïnteresseerd geweest in de menselijke psyche, in al haar onregelmatigheden en schoonheid. "Bij UilenSpiegel werken we samen met gelijkgestemde zielen. We bouwen aan een draaglijker, mooier bestaan voor mensen die het niet altijd makkelijk hebben."
Voor hij bij ons aan de slag ging, was Maarten taaldocent. Hij gaf Nederlands aan anderstaligen in Brussel. Dat deed hij sinds hij afstudeerde aan de VUB in 2015, waar hij de master Taal- en Letterkunde Engels en Nederlands voltooide. In de job van taaldocent kreeg hij vooral voldoening van de vele sociale contacten, maar ook van de tools die hij mensen kon geven om vlot te leren communiceren. In zijn vrije tijd houdt Maarten ervan zich creatief uit te drukken, voornamelijk met het maken van muziek en het schrijven van teksten. Daarbuiten gaat hij graag wandelen of fietsen in de natuur.
Maarten is eind september gestart in een deeltijdse functie bij UilenSpiegel. Als administratief en communicatief medewerker biedt hij ondersteuning bij de vrijwilligersadministratie en houdt hij de website up-to-date. Daarnaast leidt hij de publicatie van Spiegel in goede banen, onder meer als verantwoordelijke voor de redactievrijwilligers. Maarten is bijzonder enthousiast om samen met de medewerkers en vrijwilligers bij UilenSpiegel aan de slag te gaan.
Dit boek werd geschreven door een moeder. Misschien is het omdat ik zelf ook een moeder ben, dat haar woorden mij tot in het diepste van mijn ziel raakten. Hoe kan je onbewogen blijven bij het verhaal van een jongen met een gouden toekomst, die uit balans wordt gebracht door een psychose en uiteindelijk kiest om uit het leven te stappen?
Eerst beschrijft Martine Demey het leven van haar zoon voor zijn eerste psychose. Ze geeft de lezer een inkijk in zijn dagboekfragmenten waardoor je zicht krijgt op zijn gedachten en gevoelens. Hij is een zeer intelligente jongen met veel talenten, maar ook onzeker in sociale contacten. Het roken van een jointje zou uiteindelijk de uitlokkende factor zijn van zijn psychose.
Daarna bouwt Thomas zijn leven opnieuw op. Hij maakt zijn studies van ingenieur af en start met een job. Maar dit loopt niet zo gemakkelijk. Na zijn tweede psychose heeft Thomas het erg moeilijk. Toch probeert hij er het beste van te maken. Net wanneer zijn omgeving vindt dat het terug beter begint te gaan met hem, stapt de jongeman uit het leven. De moeder beschrijft dit schrijnende verhaal om jongeren op het gevaar van cannabisgebruik te wijzen en om mensen die hetzelfde hebben meegemaakt, te troosten en te steunen. Om hen als het ware terug (g)roeikracht te geven. Van het begin tot het einde leef je mee met de moeder en Thomas.
Willems Uitgevers (2021)
Tekst: Els Lambrecht
Er heerst nog steeds een taboe, stigma zelfs, op het inzetten van ervaringsdeskundigheid door hulpverleners, maar stilaan komt er toch een kentering. Omdat er veel hulpverleners met ervaringskennis zijn verdient dit zeker een plaats binnen herstelgerichte zorg. Met het boek: ‘Professioneel inzetten van ervaringsdeskundigheid’ willen de auteurs informatie, inspiratie en inzicht geven over het inzetten van ervaringsdeskundigheid door hulpverleners. Zij behandelen hierbij zowel het individuele, het teamals het organisatieniveau.
Nederland is koploper wat betreft herstelgerichte zorg en ervaringsdeskundigheid. Dit boek komt dan wel uit Nederland maar kan ook hier een mooie inspiratiebron zijn. Dit is meer dan wat interessante lectuur, voor mij is het boek van praktisch nut. Ik ben immers zelf een ervaringsdeskundige hulpverlener. De auteurs maken rapportage van onderzoek. Van daaruit worden praktische handvatten aangeboden om dit binnen een organisatie en team te kunnen inzetten. Daarnaast worden er ook praktische tools aangereikt voor de ervaringsdeskundige hulpverlener zelf. Er is aandacht voor de kracht die hiervan uitgaat, maar ook voor de mogelijke valkuilen. Dit maakt het boek genuanceerd en interessant.
De hoofdstukken worden afgewisseld door fijne intermezzi én kunst.
Dit boek werd gepubliceerd door Rebelle vzw. Rebelle vzw bouwt aan een samenleving waarin alle vrouwen zich goed in hun vel voelen en onbeschaamd zichzelf kunnen zijn. Met dit boek willen ze vrouwen aanzetten om hun lichaam te aanvaarden zoals het is en imperfecties te omarmen. Ze willen afstappen van het onrealistische, gemediatiseerde ideaalbeeld. Op die manier willen ze eetstoornissen en depressies voorkomen, maar ook de nefaste gevolgen van bijvoorbeeld crashdiëten.
Boom Uitgevers (2018)Dat doen ze niet via droge materie, maar met interessante informatie, relativerende grapjes en leuke weetjes. Het boek bevat quotes, testjes, getuigenissen, #fails, opdrachten, lijstjes, tips, ... Het thema wordt op een ludieke manier en met een flinke dosis humor aangepakt. Zo kreeg het een allesbehalve belerend karakter. Toch geeft het ons antwoorden op vragen als ‘Hoe krijg ik een bikinifiguur?’. * Het boek wordt gratis verspreid door Rebelle vzw. Je kan het vinden in verschillende lingeriewinkels, op hun evenementen en het wordt verspreid door de Boekenjagers. Je kan het ook gratis bestellen via hun website: www.rebelle-vzw.be
* Oké, oké, we verklappen alvast het antwoord op deze vraag: Stap 1: neem een bikini. Stap 2: doe hem aan.
Uitgegeven bij Rebelle vzw (2021)
Michelle Vangeel werd geboren in 1987 en was van kindsbeen af geboeid door poëzie. Als enthousiaste leerkracht Engels, Nederlands, godsdienst en geschiedenis staat ze al twaalf jaar voor de klas. Ook in haar lessen zijn gedichten steeds verweven.
In 2022 kwam ze in een bijzonder moeilijke periode terecht waarbij ze aanmeerde op Oever, een open afdeling in het psychiatrisch ziekenhuis van Zoersel, Bethanië. Deze periode inspireerde haar om opnieuw in de pen te kruipen. Hier vind je een selectie van de gedichten die ze schreef.
Michelle wil met haar poëtische teksten anderen inspireren om ook hun gevoel en ervaringen neer te pennen en zo samen het taboe rond psychiatrie te doorbreken.
Goed genoeg? Soms verre van…
Ik wil weglopen, Vergeet te relativeren, Voel geen bodem meer…
Wie ben ik? Waar sta ik? (N)ergens?
Kom maar, Hier ben je veilig, Voel je voeten stevig op de grond…
Wie je bent, raak je nooit kwijt… Jij, meer dan goed genoeg.
Hier mag je zijn, Zoals je bent, Schitterend als een diamant, Ook kwetsbaar en vleugellam….
Hier mag je aanmeren, In een veilige haven, Dromend van de zee
Op jouw moment Sta jij Weer op…
En word je weer kapitein van jouw schip…
Hou de website, nieuwsbrief en Facebookpagina in het oog voor eventuele nieuwe activiteiten of wijzigingen! Inschrijven is verplicht, tenzij anders vermeld.
Vzw UilenSpiegel is een vrijwilligersvereniging. Het grootste deel van de werking wordt gedragen door lokale vrijwilligers, actief in elke provincie van Vlaanderen.
Hieronder vind je een overzicht van de lotgenotengroepen begeleid door ervaringsdeskundige vrijwilligers die momenteel actief zijn. Een overzicht van hun activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activiteiten of kan je aanvragen via de onderstaande contactgegevens.
De meeste lotgenotengroepen voorzien in een online aanbod of verzorgen activiteiten in de buitenlucht indien de geplande activiteiten door Covid-19 niet kunnen doorgaan.
GROEPEN ROND SPECIFIEKE KWETSBAARHEDENPraatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundige Sylvia.
Ben je slachtoffer geweest van seksueel misbruik en wil je graag lotgenoten ontmoeten? Dan is deze praatgroep misschien iets voor jou.
Data: Volgende reeks op vrijdagen 3 februari 2023, 3 maart 2023, 14 april 2023, 5 mei 2023, 2 juni 2023
Tijdstip: 18u30 – 20u30
Locatie: Jeugdherberg Hasselt, Spoorwegstraat 80, 3500 Hasselt (achterkant station Hasselt nieuwbouw)
Inschrijven en meer info: sylvia.van.der.veken@telenet.be of 0473 28 76 77 (Sylvia)
Let op! Het aantal plaatsen is beperkt tot 8 deelnemers en er wordt enkel ingeschreven vóór de eerste bijeenkomst. Eén reeks bestaat uit 5 bijeenkomsten die telkens doorgaan op een vrijdag (tenzij anders vermeld).
Praatgroep voor lotgenoten met een kwetsbaarheid voor psychose begeleid door ervaringsdeskundigen Lin en Nadia.
Inschrijven en meer info: psychosegroepleuven@gmail.com
Data:
Zat. 19 november 2022: Hoe verlopen je sociale contacten?
Zat. 28 januari 2023: Wie inspireert jou en waarom?
Zat. 18 maart 2023: Hoe vermijd je herval?
Tijdstip: 14u30 – 16u30 (onthaal vanaf 14u15)
Locatie: Jeugdherberg De Blauwput, Martelarenlaan 11A, 3010 KesselLo (achterkant Leuven Station).
Praatgroep voor lotgenoten met een kwetsbaarheid voor psychose begeleid door ervaringsdeskundigen Laurence en Nadia.
Inschrijven en meer info: nadia.mahjoub@uilenspiegel.net of 0475 96 03 97 (Nadia)
Data: Zat. 10 december 2022: Hoe verlopen je sociale contacten? Zat. 11 februari: Wie inspireert jou en waarom? Zat. 29 april 2023: Hoe vermijd je herval?
Tijdstip: 14u – 15u30
LOTGENOTENGROEP BORDERLINE LEUVEN
Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Sabrina, Walter en Nancy.
Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel.leuven@gmail.com of 0499 73 36 86 (Walter).
Data: Zaterdagen 12 november, 10 december 2022, 14 januari, 11 februari, 11 maart, 8 april, 13 mei, 10 juni 2023
Tijdstip: maandelijks op zaterdag van 14u – 16u (onthaal vanaf 13u45) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Grote Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).
LOTGENOTENGROEP BORDERLINE ANTWERPEN
Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringswerker Wendy Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel.antwerp@gmail.com of 0486/72 20 36
Data ONLINE groepsgesprek via Zoom: Woensdagen 9 november, 14 december, 28 december 2022. Tijdstip: 20u – 21u
Data fysieke bijeenkomsten: volgen nog (vermoedelijk een namiddag in de week van 28/11) Locatie: ‘tAktief – de KlApper (voorheen De Link Activering), Lotgenotengroep 2de verdiep, Antwerpsestraat 179, 2640 Mortsel
LOTGENOTENGROEP ANGST EN DWANG LEUVEN
Heb je langdurige of buitensporige angsten of pieker je vaak? Heb je steeds terugkerende dwanggedachten en/of -handelingen? Kom vrijblijvend naar onze maandelijkse praatgroep ‘angst en dwang’ en maak kennis met andere lotgenoten.
Inschrijven en meer info: angstendwangleuven@gmail.com of 0494 15 19 90 (Bram) of 0497 17 66 11 (Jef)
Data: Maandag 14 november, dinsdag 13 december 2022, dinsdag 17 januari, dinsdag 21 februari, dinsdag 21 maart, dinsdag 18 april, dinsdag 23 mei 2023
Tijdstip: 1x/maand van 19u – 21u30
Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).
Tijd: 19u – 21u
Data: donderdag 5 januari 2023 Je krijgt de zoomlink als je je inschrijft via angstendwangleuven@gmail.com of 0494 15 19 90 (Bram)
Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundige Annelies.
Heb je last van dwanggedachten en/of dwanghandelingen en zou je daar graag over praten met mensen die hetzelfde meemaken? Dan is onze praatgroep te Gent misschien iets voor jou? Maandelijks wordt een thema rond dwang besproken.
(deze groep is even in pauze, maar komt binnenkort terug bijeen)
Meer info: uilenspiegeldwang@gmail.com
Praatgroep voor lotgenoten rond depressie met een lange traditie in regio Dendermonde.
Ben je angstig of depressief en voel je de nood om je verhaal te vertellen of te luisteren naar andere lotgenoten, dan ben je bij Altis heel welkom. Bij Altis maken we geen onderscheid op basis van leeftijd, afkomst of politieke overtuiging. Altis is er voor iedereen!
Inschrijven en meer info: info@altis-depressie.be of 0487 84 11 84 Website: www.altis-depressie.be/
Data: (elke tweede maandag van de maand) Maandag 14 november 2022: Relaxatie door Leen Van Ransbeeck Maandag 12 december 2022: De helende kracht van de glimlach Maandag 09 januari 2023: Nieuwjaar Maandag 13 februari 2023: Depressie in een relatie Tijdstip: 19u30 – 21u30 (ontvangst vanaf 19u15)
Locatie: CM-Ontmoetingscentrum “De Boomgaard”, Bogaerdstraat 33 (ingang Papiermolenstraat), 9200 Dendermonde
Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Didier & Gert. Maandelijks wordt er gewerkt rond een thema. Inschrijving en meer info: gertcoeckelbergh@gmail.com of 0474 62 66 08 (Gert)
Data: Zaterdagen 19 november, 17 december 2022, 21 januari, 18 februari, 18 maart, 15 april, 20 mei, 17 juni 2023 Tijdstip: 14u – 16u (onthaal vanaf 13u45)
Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).
Onze activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activiteiten
Praatgroep `Angst met zijn vele gezichten´ Een praatgroep in een veilige omgeving voor iedereen die met angst te maken heeft.
Vind steun en herkenning bij lotgenoten door ervaringen uit te wisselen en leer beter omgaan met je angst. Begeleid door ervaringsdeskundigen Lien & Filip.
Inschrijven en meer info: angstmetzijnvelegezichten@gmail.com of 0497/65 56 20 (op maandag tussen 19u -20u).
Data: Woensdagen 9 november, 14 december (elke tweede woensdag van de maand) Data 2023: dinsdagen 3 januari, 7 februari, 7 maart, 4 april, 2 mei, 6 juni, 4 juli, 1 augustus, 5 september, 3 oktober, 7 november, 5 december (elke eerste dinsdag van de maand) Tijdstip: 19u – 21u.
Locatie: LDC De Merelaar, Poelstraat 37, 9820 Merelbeke
Praatgroep voor lotgenoten begeleid door lotgenoten Kristin en Philip.
Inschrijving en meer info: tikiki@telenet.be (Kristin)
Data: Dinsdagen 8 november, 22 november, 6 december, 20 december 2022, 17 januari en 31 januari 2023. Tijdstip: 2x/maand van 19u – 21u Locatie: Blinkhuis Mechelen, Tichelrij 7, 2800 Mechelen
Stefanie Devos en Luk Bevernage, beiden hulpverleners met ervaringskennis, begeleiden deze praatgroep. Ben jij een psychisch kwetsbare hulpverlener en wens je mensen te ontmoeten die in dezelfde situatie zitten, dan is deze groep zeker iets voor jou.
‘Het is een merkwaardige vaststelling dat hulpverleners met een psychische kwetsbaarheid hun ervaringskennis niet (mogen/kunnen) gebruiken, niet (standaard) uitgenodigd worden door collega’s om deze te delen. Meer nog, er leeft in instellingen een cultuur waarin weinig ‘vrije ruimte’ is, noch ‘vrijplaatsen’ zijn, om hierover in dialoog te gaan.´
Inschrijving en meer info: Stefanie Devos (devos_stefanie@hotmail. com) en/of Luk Bevernage (lukbevernage@hotmail.com)
Data: Zaterdagen 19 november, 17 december 2022, 28 januari, 18 februari en 18 maart 2023.
Tijdstip: 1x/maand op zaterdag van 10u – 12u Locatie: Jeugdherberg De Blauwput, Martelarenlaan 11A, 3010 KesselLo (achterkant Leuven Station).
Afdeling Mortsel
Samen Groeien Mortsel
Bij de lokale afdeling in de regio Antwerpen staat lotgenotencontact centraal: iedereen met een psychische kwetsbaarheid komt tijdens al onze activiteiten en gespreksnamiddagen uitgebreid aan bod in een besloten én veilige kring: Samen Groeien Antwerpen
(deze groep is even in pauze, maar komt binnenkort terug bijeen)
Meer info: samengroeienantwerpen@gmail.com
Afdeling Geel
Ontmoetend herstellen (open groep)
Ontmoetend herstellen is een initiatief van twee ervaringsdeskundigen in de Kempen.
Tijdens de maandelijkse bijeenkomsten kan je in contact komen met anderen, praten over wat je zoal tegenkomt, samen iets doen, praten over thema’s… Zo kan je op een laagdrempelige manier stappen zetten in je herstel. De focus ligt vooral op het ontmoeten, maar we behandelen ook regelmatig een thema. We bepalen het programma in samenspraak met de aanwezigen. Het is een open groep voor zij die ontmoetend willen herstellen.
Inschrijven en meer info: ontmoetendherstellen@gmail.com of 0492 23 84 78 (Bart)
Data: Dinsdagen 29 november, 20 december 2022, 24 januari, 28 februari 2023 (elke laatste dinsdag van de maand)
Tijdstip: 18u30 – 21u
Locatie: ’t Vooruitzicht, Stelenseweg 19, 2440 Geel
Wil je gehoord worden en een samenhorigheidsgevoel creëren! Heb je het mentaal even lastig? Kom dan zeker naar onze groep, die zelf door 3 enthousiaste jongeren begeleid wordt. Voor jongeren vanaf 16 tot en met 25 jaar.
Inschrijven en meer info: flippojongerengroep@hotmail.com of 0476 06 94 34 (Anke)
Data: Woensdagen 7 december 2022, 4 januari, 1 februari 2023 (elke eerste woensdag van de maand) Tijdstip: 19u – 21u
Locatie: Jac Geel, Diestseweg 135, 2440 Geel
Herstelgroep UilenSpiegel Kempen is een werkgroep waarin de deelnemers werken aan hun maatschappelijk en persoonlijk herstel, en dit op eigen tempo. We leren van elkaar door het delen van ervaringen, al dan niet gekaderd binnen een thema. De thema’s worden in samenspraak met de groep gekozen. De groep bestaat uit maximum 8 deelnemers en wordt begeleid door enkele ervaringsdeskundigen. De deelnemers bevinden zich in een verschillend stadium van herstel. We werken met een gesloten groep in evenwaardigheid, zelfrespect en respect voor onze medemens.
Inschrijven en meer info: herstelgroepuilenspiegelkempen@gmail.com of 0484 81 44 08 (Thomas, maa, din, don)
Data: Een nieuwe reeks start 2 keer per jaar (sept. en feb.)
Frequentie: 2-wekelijks (8 keer)
Tijd: 09u30 – 11u
Locatie: ’t Vooruitzicht, Campus OPZ Stelenseweg 19, 2440 Geel
Afdeling Turnhout Praatgroep Turnhout Praatgroep Turnhout is een ontmoetingsplaats voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Er wordt rond verschillende thema’s gepraat. Inschrijven en meer info: praatgroepturnhout@outlook.com of 0476 06 94 34 (Anke)
Data: Donderdagen 17 november, 15 december 2022, 19 januari, 16 februari 2023 (elke derde donderdag van de maand) Tijdstip: 19u – 21u Locatie: Lokaal van T’ANtWOORD vzw, Otterstraat 114, 2300 Turnhout
De leesgroep Nachtuil richt zich tot psychisch kwetsbare mensen die op een aangename en toegankelijk manier literatuur willen ontdekken. Je hoef geen boekenwurm te zijn en voorbereidingen zijn ook niet nodig. We doen het door het lezen en bespreken van (vooral) teksten uit romans, maar ook gedichten, uitspraken, beschouwingen en meer. De leesgroep wordt begeleid door Eliane Manquoi en Jolanda Siuzdak. Inschrijven en meer info: nachtuil@uilenspiegel.net of 0495 30 87 52 (Eliane) bellen tussen 18u – 21u
Data: zaterdag 3 december 2022: geuren zaterdag 4 februari 2023: liefde Tijdstip: 1x/maand op zaterdag van 10u – 12u Locatie: Circuit, Circusstraat 7B, 1000 Brussel
LIMBURG Praatgroep West-Limburg
In deze groep delen we levenservaringen rond herstel en bewustwording. De thema’s worden in overleg met de groep bepaald.
Inschrijven en meer info: houbrechts.jozef@gmail.com of 0479 33 48 22 (Jef)
Kooksessies:
Data: Dinsdagen 15 november, 20 december 2022, 17 januari 2023 (elke derde dinsdag van de maand) Tijdstip: 9u – 13u
Ontmoetings- en thema-avonden: Ontmoetingsavonden zonder vooropgesteld thema, wel vrije inbreng en begeleiding.
Data: Vrijdagen 2 december 2022, 6 januari 2023 (telkens de eerste vrijdag van de maand)
Thema-avonden De thema’s worden in overleg met de groep bepaald en maand na maand in een programma naar de leden gemaild.
Data: Vrijdagen 18 november, 16 december 2022, 20 januari 2023 (elke derde vrijdag van de maand) Tijdstip: 19u – 21u30 (ontmoetings- en thema-avonden) Locatie: Ontmoetingscentrum De Buiting, Tessenderlosesteenweg 18, Paal (gesloten tijdens het bouwverlof)
Praatgroep Sint-Truiden
Praatgroep UilenSpiegel Sint-Truiden is er voor mensen met eender welke psychische kwetsbaarheid. We zijn allen mensen die weten wat het is om psychisch kwetsbaar te zijn en we willen dit delen onder elkaar, samen met de gespreksgroepbegeleiders Walter en Dominic. We wisselen ervaringen uit en praten over thema’s die ons bezighouden. De thema’s worden in overleg met de groep bepaald.
Inschrijven en meer info: praatgroep.sint-truiden@uilenspiegel.net of bel 0499 733 686 (Walter)
Data: Donderdagen 1 december 2022, 5 januari 2023
Tijdstip: 19u – 21u
Locatie: W.D.C. Het Binnenhof, Adres: Binnenhof 10/1, 3800 SintTruiden, het plaatsje is makkelijk bereikbaar via de Jan-Frans Willemstraat.
Praatgroep Halen
Welkom in de nieuwe praatgroep te Halen. De groep bepaalt welke thema’s aan bod komen.
Inschrijven en meer info: dienstencentrum@halen.be of Jan Vanwingh, 013 460378
Data: Vrijdagen 9 december 2022, 13 januari 2023
Tijdstip: 9u30 – 12u
Locatie: LDC De Klapstoel, Diestersteenweg 42 te Halen
Afdeling Brugge
Praatgroep Wistermee
Heb jij nood aan een plek waar er wordt gevraagd hoe het met je gaat en waar je mee bezig bent, waar je je hart kunt luchten en ongedwongen jezelf kunt zijn? Dan ben jij helemaal welkom in de praatgroep te Brugge: Wistermee!
Inschrijven en meer info: praatgroep.brugge@uilenspiegel.net of 0484 81 44 08 (Thomas, maa, din, don)
Data: Woensdagen 16 november, 14 december 2022: thema’s nog nader te bepalen
Tijdstip: 1x/maand op woensdag van 17u – 18u30 Locatie: Huis met vele kamers, Oostmeers 105, 8000 Brugge, op enkele stappen van het NMBS station van Brugge
WEST-VLAANDEREN
Afdeling Roeselare/Izegem
Praatgroep Roeselare/Izegem
Annelies en Koen organiseren elke eerste zaterdag van de maand een praatgroep voor psychisch kwetsbare mensen uit de ruime regio Roeselare en Izegem. Gezellig samenzijn en vrijblijvend lotgenotencontact. De bijeenkomsten gaan afwisselend door in Roeselare en Izegem. Thema’s voor de praatgroep worden in overleg met de groep bepaald.
Inschrijven en meer info: crosbabe@hotmail.com (Annelies) of 0471 02 68 76 (Annelies)
Data: Izegem: Zaterdag 3 december 2022 Tijdstip: 14u – 17u
Locatie: Te Izegem: Den Omgang, Ommegangstraat 17, 8870 Izegem Te Roeselare: De Bieweg, Wallenstraat 46-48, 8800 Roeselare
Afdeling Kortrijk
Praatgroep UilenSpiegel Kortrijk Welkom bij de gezellige praatgroep UilenSpiegel Kortrijk, begeleid door ervaringsdeskundigen Jérôme & Achille.
Inschrijven en meer info: jerduc@gmail.com (Jérôme) of 0494 83 30 83 (Achille)
Data: Maandag 18 november: Groepsgesprek rond eenzaamheid Vrijdag 9 december: Lezing: Kwartiermaken met Peter Dierinck Tijdstip: 10u – 13u Locatie: Ak’zie, Veemarkt 56, 8500 Kortrijk
Ga mee op wandel en word een NatuurGenoot!
Sinds de lente van 2022 bieden we om de 3 maanden een natuurwandeling aan (afstand: 5 à 6 km). Deze wordt telkens begeleid door een natuurgids in duo met een lotgenotenbegeleider.
Gezellig samenzijn met lotgenoten. Samen op ontdekking in de plaatselijke natuur. Maar vooral ervaren hoe wandelen in de natuur je herstel kan bevorderen. De natuurgids helpt je hierbij graag om écht met die natuur in verbinding te gaan.
Goede stapschoenen en bij regenweer laarzen en waterdichte kledij. Buggy’s of rolstoelen zijn niet mogelijk tenzij anders vermeld. Deze wandelingen zijn makkelijk te bereiken met openbaar vervoer! Napraten en iets drinken kan nadien in de plaatselijke horeca (maar is uiteraard niet verplicht).
Maximaal 10 deelnemers.
Inschrijven en meer info: natuurgenoten@uilenspiegel.net of via Anneke 0479 89 14 40 (Opgelet! Vermeld bij je inschrijving voor welke locatie je wenst in te schrijven.)
Deelname is gratis.
Na inschrijving ontvang je details en wegbeschrijving naar de startplaats. Eerstvolgende wandelingen: december 2022 (exacte datum wordt nog bekend gemaakt via de activiteitenkalender op de website).
Objectieve
Psychosenet.be
gezondheidszorg.
