Bang voor overmorgen

Tekst: Els Lambrecht - Illustratie: myilln.com

De klimaatverandering heeft steeds meer impact op ons psychisch welzijn. In een

beleidsnota* beveelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) daarom zelfs aan

om mentale gezondheid een prominente plaats toe te kennen in de klimaatplannen.

De gevolgen van klimaatverandering zijn ondertussen dagelijkse kost en daar gaan

angsten en stress mee gepaard, dit noemt men eco-angst. Helaas is er momenteel

maar weinig psychische ondersteuning voor deze eco-angst.

Eco-angst

Eco-angst is de angst en verhoogde stress die worden veroorzaakt door aanhoudende zorgen over de toekomst van de aarde en haar (toekomstige) bewoners.

Dit is grotendeels gebaseerd op de huidige en voorspelde toestand van het klimaat. In 2017 werd deze term voor het eerst beschreven door de American Psychiatric Association (APA), maar hij wordt niet vermeld in de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Dat wil zeggen dat artsen het niet als een diagnosticeerbare, pathologische problematiek beschouwen, maar wel als een reëel begrip. In deze context spreekt men ook weleens over ‘klimaatpsychologie’.

Mensen kunnen verschillend reageren op deze angst. De ene persoon zal zijn gedrag eerder gaan aanpassen. Hij zal bijvoorbeeld geen vlees meer eten of wat meer de fiets nemen. Anderen gaan gek genoeg in ontkenning of verdediging. Ze hebben veelal angst voor opofferingen en gaan zichzelf bijvoorbeeld gemakkelijker vertellen dat we niets kunnen doen en/of dat bepaalde maatregelen toch geen zin hebben.

Volgens onderzoek uit Nederland maakt driekwart van de bevolking zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering*. Deze angst is intenser aanwezig bij jongeren dan bij ouderen.

Collectief angstprobleem

Er is dus sprake van een collectief probleem. Mensen zijn gealarmeerd en kunnen hier bijna dagelijks psychologische last door ervaren. Men noemt deze last daarom ook wel eco-emoties. Eco-emoties kun je zien als een overkoepelende term voor allerlei gevoelens rond de klimaatcrisis. Ecoangst wordt vooral gekenmerkt door een grote aanwezigheid van hopeloosheid. Ook schuldgevoelens komen vaak voor. Daarnaast ziet men gevoelens zoals boosheid, verdriet, somberheid en rouw terugkomen.

De mate waarin dit aanwezig is, is vaak afhankelijk van waar men woont. Zo zullen mensen in gebieden die vatbaarder zijn voor overstromingen of bosbranden, hier doorgaans meer last van ondervinden dan mensen die in relatief veilige gebieden wonen. Maar ook de talloze nieuwsberichten hebben een grote impact op ons gevoel.

De gevolgen van de klimaatverandering worden alleszins rechtstreeks gelinkt aan het meer voorkomen van angst, depressie, verdriet, gevoelens van hulpeloosheid, suicidaal gedrag en een verhoogd alcohol- of drugsgebruik. Het is daarom belangrijk om deze zorgen en emoties bespreekbaar te maken.

De impact van de klimaatverandering op onze mentale gezondheid komt vaak nog bovenop reeds aanwezige psychische problemen.

Tips

Actie ondernemen werkt vaak helend. Vaak vergroot dit het gevoel van controle waardoor het angstgevoel kan verminderen:

• Door duurzamere en milieuvriendelijkere gewoontes te ontwikkelen, kan je je schuldgevoelens verlichten. • Acceptatie kan helpen. De klimaatverandering is een reëel probleem. Je mag dit en je emoties hierrond dus ook erkennen en er laten zijn.

• Zoek contact met anderen. Op deze manier kan je misschien wat meer gemoedsrust vinden. Het helpt immers als je weet dat anderen hetzelfde voelen. Vermits 75% van de bevolking deze gevoelens ervaart, ben je zeker niet alleen.

Beleidsnota

De beleidsnota van de WHO tenslotte beveelt enkele belangrijke aandachtspunten aan voor regeringen die er onder meer op gericht zijn om eco-angst en andere klimaatbezorgdheden mee te integreren in het beleid.

De nota geeft hierbij zelfs landen aan als toonvoorbeeld. Zo hebben de Filipijnen hun geestelijke gezondheidsdiensten meer gericht op eco-angst na de impact van tyfoon Haiyan in 2013.

* Beleidsnota WHO: https://apps.who.int/iris/rest/ bitstreams/1422925/retrieve * *bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/22/ drie-kwart-nederlanders-maakt-zich-zorgen-overgevolgen-klimaatverandering