Spiegel juni 2022

SPIEGEL Driemaandelijks tijdschrift van vzw UilenSpiegel | 25e jaargang | juni | juli | augustus 2022 WIE BETREK JIJ BIJ JE ZORG?

De betaling gebeurt op het rekeningnummer van vzw UilenSpiegel BE34 0015 1222 9390 met vermelding “lidmaatschap”. Je stuurt dan ook best een mailtje naar info@uilenspiegel.net met je contactgege vens (adres, mailadres en telefoonnummer).

Eindredactie:

We houden het lidmaatschap bewust laag om mensen met een laag inkomen de kans te bieden lid te worden. Indien je UilenSpiegel wil steunen, dan is een gift zeer welkom. Giften zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro op jaarbasis. Rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding “Gift”

Ann Van de Vloet, Nadia Mahjoub, Teun van den Neste Lien Audoor, Tom Van den Abeele, Filip Van Dorpe

Spiegel verschijnt 4 x per jaar.

Vormgeving en druk: Collectief De Wrikker cv De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde teksten berust bij de auteurs. Niets uit dit blad mag worden overgenomen zonder de toestemming van de redactie en/of de auteurs. Op verzoek van sommige auteurs werd hun naam vervangen door een pseu doniem. Naam en adres zijn steeds bekend bij de redactie. De redactie kan teksten weigeren, inkorten of redigeren.

Word lid van UilenSpiegel voor 5 euro per jaar: >>> Je ontvangt 4 maal per jaar het tijdschrift Spiegel >>> Je krijgt korting bij deelname aan o.m. het UilenSpiegelweekend en nieuwjaarsetentje >>> Je ontmoet lotgenoten en kan je ervaringen delen >>> Je stem wordt gehoord samen met die van andere leden >>> Je maakt deel uit van een groep (ex-)patiënten die opkomen voor hun rechten Lidmaatschap: 5 euro per jaar Opgelet! Woon je in het buitenland, dan krijg je de Spiegel enkel digitaal. Abonnementen op Spiegel voor organisaties en professionals (enkel België) 15 euro per abonnement

Werkten ook mee aan dit nummer: Ingrid Jongeneelen, Thomas Roose en Veerle Wouters

www.uilenspiegel.netinfo@uilenspiegel.netTel.:1080Hovenierstraatvzw45Brussel024101999Ondernemingsnr.: 0461.760.283RPRBrussel

Met steun van

Contacteer de redactie: HovenierstraatSpiegelUilenSpiegelspiegel@uilenspiegel.netvzwRedactie45,1080Brussel

Doe een gift!

Illustratie cover: Rebecca - www.myilln.com

Doe mee Heb je een tekst geschreven die bruikbaar is voor de Spiegel? Heb je een schilderij, tekening of cartoon gemaakt die niet zou misstaan in ons tijdschrift? Wil je graag (bij voorkeur niet anoniem) je verhaal vertellen of een getuigenis brengen? Onze redactie kan een interview met je afnemen.

Verantwoordelijke uitgever: Ingrid 3071WeebroekwegJongeneelen,8A/19,Erps-Kwerps

Redactie: Bert, Els Ceyssens, Els Lambrecht, Lynn De Pelsmaeker, Sil Popelier, Karen Callaert, Annemie Berckmans, Nadia Mahjoub, Karin J.

2 – Spiegel 2022 / 2

Hoofdredactie:Colofon

Giften zijn fiscaal aftrekbaar en heel erg welkom! Rekeningnummer UilenSpiegel vzw: BE34 0015 1222 9390 Contact: UilenSpiegel

UilenSpiegel vzw is een pluralistische vereniging van en voor mensen met een psychi sche kwetsbaarheid. Sterk informerenkundigheid,vorming,patiëntenvertegenwoordiging,inherstel,ervaringsdeslotgenotencontact,enbeeldvorming.

De afgelopen twee coronajaren zijn niet evident geweest voor onze vereniging, maar vandaag kunnen we met de blik vooruit onze activiteiten weer fysiek opstarten en UilenSpiegel verder uitbouwen. Zo is deze lente een nieuw project in het leven geroepen: NatuurGenoten, een initiatief in samenwerking met Natuurpunt. Lotgenoten gaan op ontdekking in de natuur onder begeleiding van een natuurgids en een lotgenotengroepsbegeleider. Zij zetten specifiek in op “verbinden” met de natuur. Neem zeker een kijkje op onze website voor meer informatie.

Familieleden voelen zich vaak buitenspel gezet tijdens de behandeling van hun familielid in de psychiatrie. Het beroepsgeheim van de zorgverlener en de privacy van de patiënt zijn argumenten om geen of weinig info te delen. Dit wettelijk kader heeft zin en is en blijft daarom erg belangrijk. De vertrouwensrelatie tussen de zorgverlener en de patiënt is cruciaal. De toestemming van de patiënt is nodig opdat info gedeeld mag worden over diens gezondheidstoestand en de behandeling. Soms moeten patiënten ook beschermd kun nen worden ten aanzien van een naaste omwille van een toxische relatie.

Dit wil niet zeggen dat naasten in de kou moeten blijven staan. Ook voor hen moeten er mogelijkheden zijn om op verhaal te komen en te participeren aan de zorg. Vandaar het belang van de multidisciplinaire richtlijn ‘betrekken van naasten in de zorg’ uit 2021 en de daaruit opgebouwde Familiereflex. Het geeft hulpverleners en organisaties handvaten om een familiebeleid effectief vorm te geven. Lees meer hierover op blz. 6. Naasten voldoende en tijdig betrekken heeft meestal een erg gunstig effect op het herstelproces. Zij kun nen verschillende rollen opnemen. Naast een informatiebron voor diagnostiek, kunnen zij optreden als cobegeleider in de zorg en ondersteuning bieden als mantelzorger. Om te vermijden dat ze vastlopen in hun rollen kan het advies en de bijstand van een familie-ervaringsdeskundige helpen. Similes is een familieor ganisatie waar UilenSpiegel al lang mee samenwerkt. Zij zetten sterk in op familie-ervaringsdeskundigheid en organiseren ook lotgenotencontact voor naastbetrokkenen. Lees meer over Similes op blz. 9.

Spiegel 2022 / 2 – 3 Voorwoord Beste lezer, Dit themanummer gaat over het betrekken van naasten in je zorg- en herstelproces. Naasten zijn meer dan enkel familieleden. Ook vrienden behoren daartoe. Het gaat over het informele netwerk rond een patiënt. De regie voeren over je zorg betekent niet enkel dat je jouw zorgverleners vrij kan kiezen en inspraak hebt in je behandelplan, maar ook dat je als patiënt kan beslissen welke personen van familie en/ of vrienden mee betrokken mogen worden in je zorgproces.

Ingrid JongeneelenVoorzitter

UilenSpiegel bestaat dit jaar 25 jaar en dat vieren we op zaterdag 22 oktober 2022 met een feestsympo sium in het Provinciehuis in Leuven. Schrijf deze datum dus alvast in je agenda! Het belooft een mooie dag te worden met een gevarieerd programma aan lezingen, debat en muziek. Hopelijk ontmoeten we jou Ikdaar!wens je veel leesplezier!

26 22 Bang voor de oorlog 14 Waneer de familie toxisch is Lien en Filip begeleiden de lotgenotengroep ‘Angst met zijn vele gezichten’ 21 Prestatiedruk in de maatschappij 10 Het systeem dat je omgeeft... WIEDOSSIER:BETREK JIJ BIJ JE ZORG? 06-15

Inhoud Dossier ‘Wie betrek jij bij je zorg?’ 06 Inleiding 06 Familie is niet voldoende zichtbaar binnen het zorglandschap 10 Hoe mijn naasten werden betrokken 12 Wanneer de familie toxisch is 14 Het systeem dat je omgeeft 16 Boek: Ik ben er niet - Lieze Spit 17 Interview Jan Delvaux 20 Boekenhoekje 21 Prestatiedruk in de maatschappij 22 Bang voor de oorlog 23 Nieuwe medewerkers UilenSpiegel 24 UilenSpiegel bestaat 25 jaar! 25 Column: Banaan in je oor 26 Lotgenotengroep Angst 28 Allen (betaald) aan het werk? 29 Activiteitenkalender 11 1712 Veerle Wouters: “Worstelen met gevoelens is zwaar en Hilda:confronterend”“Depsychiater heeft mijn vertrouwen geschonden toen ik vijftien was” Jan Delvaux: “Soms heb ik er geen goesting meer in”

De Multidisciplinaire Richtlijn “Sterker betrekken van naasten binnen de GGZ” Vertrekkende vanuit de noodzaak om familie meer te betrekken bin nen de GGZ, ontwikkelde Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin in opdracht van de Vlaamse overheid en in samenwerking met o.a. het Familieplatform en het Vlaams Patiëntenplatform een multidisciplinaire richtlijn (MDR) betreffende het sterker betrekken van naasten binnen de GGZ (Vanlinthout et al., 2020b). Deze richt lijn is bedoeld om hulpverleners, organisaties en beleidsmakers te ondersteunen in de uitwerking van een familiebeleid en hun dagda

Tekst: Ann Van de Vloet

Daarnaast loopt familie vaak tegen een muur van stilzwijgen: het beroepsgeheim wordt al eens gebruikt om informatieuitwisseling af te blokken, met (terechte) frustratie bij families tot gevolg. Tenslotte zijn de huidige familie-initiatieven binnen zorgorganisaties vaak afhankelijk van individuele voortrekkers, en ontbreekt er momenteel een algemeen structureel kader om familie meer te betrekken binnen de GGZ. Kortom, hoewel familie een zeer belangrijke rol speelt in het leven én het herstelproces van de patiënt, is dit momenteel niet voldoende zichtbaar binnen het zorglandschap.

Binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) trekken familie en familieorganisa ties al langer aan de alarmbel: de rol van familie wordt in het herstelproces van de patiënt vaak onderschat en de onder steuningsnoden van familieleden worden door te veel hulpverleners over het hoofd gezien (Ohaeri, 2003; ZitStil, 2020).

Familie is niet voldoende

6 – Spiegel 2022 / 2 Dossier: Wie betrek jij bij je zorg?

In dit dossier bekijken we uitgebreid het hete hangijzer dat het betrekken van naasten in de zorg is. Er is heel wat te doen rond familieparticipatie en beroepsgeheim. Daar waar de ene zegt dat het hoog tijd is dat het beroepsgeheim herbekeken wordt, zegt de andere dat er zelfs mét het huidige beroeps geheim veel communicatiemogelijkheden zijn. Laat ons eerlijk zijn: het beroepsgeheim is cruciaal in de vertrouwensband tussen hulpverlener en cliënt. Die stelt zich kwetsbaar op en dat lukt niet als die band er niet zou zijn. Zeker in het geval van een toxische relatie is dat van belang. Echter: ook als de naasten geen destructieve invloed hebben op het herstel van de cliënt, is vertrouwen dé basis voor goede hulpverlening. De cliënt bepaalt zelf wat er gedeeld wordt en met wie. We haalden het al in eerdere Spiegel-nummers aan: de patiëntenrechten bieden de mogelijkheid tot het aanstellen van een vertrouwenspersoon en een info@uilenspiegel.net.erliggenjedoorklikkenMeervertegenwoordiger.infovindjeopwww.vlaamspatientenplatform.be,opPublicaties,Patiëntenrechten,Kenrechtenalspatiënt.OphetUilenSpiegel-kantoorpapierenversiesvandiebrochure.Wensjeeentjeteontvangen?Stuurdaneenmailtjenaar

WieInleiding:betrek jij bij je zorg?

Spiegel 2022 / 2 – 7

De MDR bestaat uit drie sets van aanbe velingen, elk gericht naar een specifieke doelgroep (Vanlinthout et al., 2020a). Dit zijn (a) aanbevelingen voor de hulpverle ners, (b) aanbevelingen voor de directie van zorgorganisaties en (c) aanbevelin gen voor regionale en nationale beleid (a)smakers.Deaanbevelingen voor hulpverleners zijn het meest uitgebreid. In dit onderdeel wordt onder andere stilgestaan bij de juiste basishouding van hulpverleners ten opzichte van familie. Hierin worden hulp verleners aangemoedigd om zicht te krij gen op de belangrijke personen in het leven van de patiënt, om het belang van familiebetrokkenheid te duiden aan de patiënt en diens familie, alsook om familie te betrekken, rekening houdend met de voorkeur van de patiënt en de draagkracht van de familie. Daar naast moeten hulpverleners in hun handelen steeds aandacht heb ben voor de vier pijlers van een familievriendelijke zorg: Ten eerste

zichtbaar binnen het zorglandschap

“Ook als de patiënt geen wens tot samenwerking heeft, blijft aandacht voor familie mogelijk én noodzakelijk” gelijks handelen met familie. Het doel van deze richtlijn is om zo de kwaliteit van de zorg verder te Deverhogen.MDRwil een duidelijke basishouding in de GGZ installeren door hulpverleners, organisa ties en beleidsmakers aan te sporen om meer aandacht te hebben voor familie (Vanlinthout et al., 2020b). Meer specifiek moet de zorg plaatsvinden binnen de triade patiënt, hulpver lener en familie (Van Audenhove & Vertommen, 2000). Daarmee wordt bedoeld dat de patiënt, de hulpverlener én de familie drie belangrijke en noodzakelijke partners zijn binnen het her stelproces. Afhankelijk van de wensen van de patiënt kunnen zij samen of afzonderlijk een rol spelen. Ook als de patiënt geen wens tot samenwerking heeft, blijft aandacht voor familie mogelijk én noodzakelijk, bijvoorbeeld door het erkennen van en luisteren naar de zorgen van familie of het delen van nietpersoonsgebonden informatie.

Tekst: Familieplatform & Similes - Foto: Familieplatform

Daarnaast is het betrekken van familie maatwerk: elke patiënt, elk familielid, elke hulpverlener en elke organisatie is anders; en dit vereist dan ook een individuele aanpak.

(b) De aanbevelingen voor directie van de zorgorganisaties zijn ge richt op de ontwikkeling van een gedragen familiebeleid (d.i. beleid rond het betrekken van familie op niveau van de zorgorganisatie). Hulpverleners zijn namelijk sterker geneigd om familie te betrek ken wanneer de hele organisatie het belang hiervan uitstraalt.

(c) De aanbevelingen voor beleidsmakers zijn gericht naar zij die het overkoepelende beleid rond het betrekken van naasten op na tionaal en deelstatelijk niveau uitwerken. Onderdeel van deze set aanbevelingen is bijvoorbeeld de nood aan het verspreiden van correcte en betrouwbare informatie naar alle betrokkenen (d.i. pati enten, hulpverleners en naasten) en het voorzien van een gepaste financiering en regelgeving. De Familiereflex De aanbevelingen uit de multidisciplinaire richtlijn zijn zeer uitge breid en algemeen. Dit maakt dat het voor organisaties en hulpver leners soms moeilijk is om ze toe te passen op hun eigen werking.

Als hulpverlener is het aangewezen om hier attent voor te zijn en dit regelmatig bespreekbaar te maken.

• Coachings op maat: per zorgorganisatie gaan medewerkers en een coach vanuit het Familieplatform samen aan de slag om de MDR te implementeren in de eigen werking. Aan de hand van een traject van 8 sessies wordt de MDR als blauwdruk op de organisa tie gelegd en worden concrete actiepunten opgesteld. Binnen deze Coachingtrajecten wordt de expertise vanuit het Familieplatform ingezet om zorgorganisaties verder op weg te helpen naar het sterker betrekken van familie.

Voor meer informatie zie www.familieplatform.be, www.familiere flex.be en Van Schoors, Van Lierde, Coppens & Steeman (in revi sion). Het betrekken van naasten in de geestelijke gezondheids zorg: van multidisciplinaire richtlijn naar implementatie. Tijdschrift Klinische Psychologie.

• Info- en Q&A sessies: in een online infosessie wordt de MDR en diens aanbevelingen overzichtelijk en begrijpelijk toegelicht. Vervolgens, tijdens Q&A sessies kunnen zorgmedewerkers vragen stellen rond de specifieke toepassing van de MDR binnen hun set ting. • Online opleidingen: verschillende (online) basisleertrajecten en verdiepende modules vertalen de MDR naar de praktijk. Spe cifieke aandacht gaat hierbij onder meer naar de ontwikkeling van een goede basishouding voor hulpverleners, beroepsgeheim en het werken met kinderen van ouders met een psychische proble matiek.

• Quickscan: een korte vragenlijst gebaseerd op de aanbeve lingen in de richtlijn. De resultaten geven zicht op hoe sterk het betrekken van familie al leeft binnen de organisatie, alsook op huidige knelpunten en opportuniteiten. Organisaties kunnen intern met deze resultaten verder aan de slag gaan, of kunnen zich hier bij laten gidsen door het Familieplatform.

Dossier: Wie betrek jij bij je zorg?

Om zorgorganisaties en hulpverleners kennis te laten maken met de richtlijn, om concrete toepassingen binnen de eigen werking te faciliteren en hen globaal (meer) voeling te laten krijgen met het werken met familie, werd de Familiereflex ontwikkeld. De Fami liereflex is een implementatietraject dat aan de hand van verschil lende tools concrete handvaten biedt om de MDR toe te passen binnen de eigen praktijk.

8 – Spiegel 2022 / 2 moet familie zich welkom voelen binnen de zorg. Dit kan door be reikbaar te zijn voor de vragen en zorgen van familieleden of door een simpele “hallo” of “hoe gaat het met jou” in de wandelgang. Ten tweede moet familie correct geïnformeerd worden. Vaak is het voor hulpverleners onduidelijk welke informatie ze onder welke voorwaarden mogen delen met welke naasten (beroepsgeheim; Cleary et al., 2006). De aanbe velingen in dit onderdeel helpen hulpverleners om in gesprek te gaan met familie, op een juridisch correcte manier én met oog voor de impact op familie. Ten derde heeft familie nood aan ondersteu ning. Deze ondersteuning kan geboden worden door de hulpver leners (bv. informele gesprekken, een schouderklopje), maar kan ook gebeuren door doorverwijzing naar andere steunbronnen, zoals familieorganisaties. Tenslotte moeten hulpverleners nadenken over de participatie van familie binnen de zorg. Elk familielid heeft wellicht andere vragen naar betrokkenheid (bv. informatie ontvangen, mee nadenken over, sa men beslissingen nemen), wat kan veranderen doorheen de tijd.

Over Similes Similes vzw verenigt, ondersteunt en versterkt families op het vlak van zorg, zelfzorg en netwerking. Onze vrijwilligers orga niseren overal in Vlaanderen infoavonden, lotgenotencontact en vorming voor naastbetrokkenen.

De kracht van familie Psychische problemen beïnvloeden de relatie tussen mensen ingrijpend, vooral wanneer men mekaar nabij is. Wat ook de formele of informele band is tussen mensen, onderlinge verbondenheid maakt kwetsbaar en biedt tegelijk kansen. Vandaag bepalen mensen in toenemende mate zelf welk belang ze hechten aan de band met bloedverwanten of zelf gekozen relaties. Maar de mate waarin familiebanden bestaan of ontbreken, laat weinigen onberoerd. Als familievereniging onderzoekt Similes mogelijkheden om familiebanden positief te beleven, wat bijdraagt tot herstel. Herstel voor familie Het psychisch lijden van jongeren en volwassenen treft ook hun naasten. De onderlinge relatie verandert, ze kunnen met hun vragen moeilijk terecht bij hulpverleners, de balans tussen draagkracht en draaglast kan snel en soms onherroepelijk uit evenwicht raken. Similes ijvert ook voor familie op een positief perspectief op herstel. Mits de nodige ondersteuning, kan psy chische kwetsbaarheid ook ingebed worden in het eigen le venstraject van ouders, partners, kinderen of andere naasten.

Families maken deel uit van de triade Families kunnen hun mogelijkheden enkel ten volle inzetten wanneer ze een betrokken partner zijn in de triade tussen mensen met een psychische aandoening, hun naasten en de hulpverlening. De stem van familie Similes stimuleert ook mogelijkheden om opgedane ervarin gen als mantelzorger van iemand met een psychische kwets baarheid positief aan te wenden, bijvoorbeeld als vrijwilliger in onze vereniging of als ervaringsdeskundige binnen beleid en hulpverlening. Door zowel noden als opgedane ervaringen te (h)erkennen, kunnen mensen zich volop ontplooien.

Over Familieplatform

Verder heeft Familieplatform ook specifieke aandacht voor kinderen van ouders met een psychisch- en afhankelijkheids probleem (KOPP/KOAP). Door het organiseren van work shops, opleiding en coaching streven we naar een optimaal en laagdrempelig zorgaanbod voor alle kinderen van ouders met een kwetsbare gezondheid, alsook naar meer aandacht voor de ouderrol van patiënten.

Similes geeft deze families tevens een stem door binnen hulp verlening en samenleving te getuigen over de grenzen waar families op botsen.

Familieplatform is een koepelorganisatie voor familieorganisa ties. Familieorganisaties (bv. Similes, Berrefonds, etc.) bieden verbinding en ondersteuning aan lotgenoten. Door het vereni gen en ondersteunen van verschillende familieorganisaties worden deze organisaties verder versterkt in hun werking. Daarnaast, door nauwe samenwerking met de familieorgani saties, houdt Familieplatform voeling met de stem van familie, dewelke we meenemen in overleg met overheden.

Verder coacht Familieplatform zorgverleners en zorgorgani saties. Psychische problemen hebben niet alleen een grote impact op de patiënt zelf, maar ook op de familie en naast betrokkene (verder “familie”). Doordat familie een constante is in het leven en zorgtraject van de patiënt, zouden zij ook tijdens de behandeling een rol moeten kunnen spelen. Dit is vaak (nog) niet het geval. Via vormingen en workshops van hulpverleners, directie en stafmedewerkers willen we de fami lieparticipatie en familievriendelijkheid van de zorg verhogen. Sinds juni 2021 vormt het aanbod van de Familiereflex hier een absolute meerwaarde: de Familiereflex is gebaseerd op de multidisciplinaire richtlijn om naasten sterker te betrekken in de GGZ en helpt zorgverleners/organisaties om de aanbe velingen van de richtlijn toe te passen op de eigen werking.

Spiegel 2022 / 2 – 9

Ontdek onze vereniging en het activiteitenaanbod: www.similes.be

Tenslotte zet Familieplatform in op wetenschap en kwaliteit. Aan de hand van eigen onderzoek en het ondersteunen van bestaand onderzoek, wordt wetenschappelijke kennis ver gaard over de impact op en rol van familie binnen de (geeste lijke) gezondheidszorg.

Hilda en Amber getuigen

Kinderen niet welkom Hilda: “Er zijn nog opnames gevolgd. Tijdens die opnames heb ik er geregeld op aangedrongen om mijn kinderen bij mijn therapie te betrekken. Dat is, op één uitzondering na, nooit gebeurd. Ik wou mijn kinderen graag, met behulp van een therapeut, uitleggen waarom hun leven zo gelopen was. Wat mijn aandeel was in de gebeurtenissen, maar ook dat er heel veel dingen gebeurd zijn buiten mijn wil om en dat ik dat liever anders had gehad. Ik wou inzicht verschaffen in de situatie, zonder daarom met modder te gooien naar ande ren. De psychiater weigerde telkens in te gaan op mijn vraag. De gevolgen hiervan op de relatie met mijn kinderen zijn groot. Ze begrijpen sommige beslissingen niet. Waarom ze uit huis zijn geplaatst bijvoor beeld. Ik wou ook graag contactherstel met twee van mijn zonen maar dat is niet ge lukt. Eén keer is mijn dochter, die toen acht tien was, op mijn vraag op gesprek mogen komen maar dat gesprek heeft maar twintig minuten geduurd. Veel te kort uiteraard om een grondig of helend gesprek te kunnen voeren. Gelukkig heb ik met haar ondertus sen wel weer een goeie band.”

Uitgebreid aanbod om naasten te betrekken Amber: “Ik heb in 2018 een korte crisisop name gehad op een PAAZ-afdeling* maar die opname viel nogal tegen. Mijn naas ten werden helemaal niet betrokken. Mijn ouders kregen zeer weinig informatie. De hulpverleners konden me er ook niet echt helpen met mijn eetstoornis, die levensbe dreigende proporties aannam. Er was te Hilda: “De psychiater heeft mijn geschondenvertrouwentoenikvijftienwas.”

Ik heb een complexe posttraumatische stressstoornis, door onder meer de trau ma’s in mijn kindertijd, een huwelijk met veel geweld (zowel, psychisch, fysiek als seksueel) en een vechtscheiding die zes jaar heeft geduurd. Mijn vier kinderen heb ben allen ADHD en drie van hen kregen ook de diagnose autisme. Toen ik nog getrouwd was, is aan het licht gekomen dat een van mijn zonen seksueel misbruikt werd door zijn vader. Dat was voor mij een zware trigger. Alles wat ik gedurende twintig jaar had onderdrukt rond mijn eigen misbruik, kwam in alle hevig heid naar boven. Ik heb toen een zware mijn naasten werden betrokken.

Vertrouwen geschonden Hilda: “Toen ik vijftien was, ging het hele maal niet goed met mij en ben ik opgeno men op de PAAZ-afdeling* in Lommel. Ik heb toen aan de psychiater verteld over het seksueel misbruik dat ik als kind heb on dergaan door mijn broer en zijn vrienden. De psychiater heeft toen mijn vertrouwen geschonden door hierover met mijn ouders te praten. Mijn moeder deed mijn verhaal af als pure fantasie. Ik werd niet geloofd. Dat was een grote klap voor mij. Ik heb toen mijn ervaringen compleet onderdrukt en er met niemand meer over gesproken gedu rende vele jaren.

10 – Spiegel 2022 / 2

Dossier: Wie betrek jij bij je zorg? Hoe

Interview: Nadia Mahjoub – Foto Hilda: privé Hilda (57 jaar) heeft geen goede ervaringen wat het betrekken van naasten tij dens haar opnames. Amber (30 jaar) heeft voornamelijk positieve ervaringen. crisis gehad met opname in het psychia trisch ziekenhuis van Munsterbilzen op de depressie-afdeling. Mijn zoon ging samen met mij in opname, weliswaar op de jonge renafdeling. Er is toen gewerkt aan het her stel van de band tussen mij en mijn zoon. We kregen samen tweemaal speltherapie, hetgeen onze band enigszins weer heeft opgebouwd. Dat was wel positief.”

Ik volgde ook verschillende groepssessies met mijn ouders, samen met andere pati enten en hun ouders. Zo was er een sessie waarbij de psychiater uitlegde wat een eet stoornis is, wat een depressie inhoudt en hoe je daarmee als ouder kan omgaan. Er was ook een sessie waarin men uitleg gaf over de afdeling en het ziekenhuisdomein en je kon ook steeds aan de psychiater een individueel gesprek vragen samen met je ouders. Verder was er een dramatherapeut waar je met je partner terecht kon.

* PAAZ: Psychiatrische Afdeling in een Alge meen Ziekenhuis Amber: “Het betrekken van mijn netwerk heeft een positieve invloed gehad op herstel.”mijn

Ik ben heel tevreden over mijn opname. Het betrekken van mijn netwerk heeft een positieve invloed gehad op mijn herstel. Ik kon vroeger heel moeilijk praten thuis maar in Tienen heb ik geleerd om me meer open te stellen, vooral naar mijn ouders. Ze heb ben door de groepssessies een beter zicht gekregen op mijn aandoening. Ik voelde me meer begrepen door hen. Als het nu even wat minder gaat met mij bestoken ze me niet meer met vragen, zoals ze vroeger weleens deden. Ze laten me nu de ruimte om te zijn wie ik ben en om te praten wan neer ik daar behoefte aan heb.

Spiegel 2022 / 2 – 11 weinig omkadering en ik had het gevoel dat ik achteruitging eerder dan dat ik geholpen werd. Daarom ben ik er al na een week, tegen advies in, vertrokken. In 2019 ben ik een halfjaar in opname geweest, in Tienen, voor mijn eetstoor nis. Daar werd ook de diagnose ‘bipolaire stoornis’ gesteld. Tijdens mijn opname wa ren er verschillende contactmomenten met mijn netwerk. Die waren zeer positief. Het begon al tijdens de intake waarbij mijn part ner aanwezig mocht zijn. Op het moment van de opname kreeg ik, samen met mijn partner, een rondleiding op de afdeling en het domein. We kregen uitleg over de werking van de afdeling. Er was ook een uitgebreid aanbod aan sessies die je kon volgen met familie of andere naasten. Zo was er het vriendschapscafé, mogelijke therapiesessies met ouders, broers, zus sen en de partner.”

Vandaag bezoek ik geregeld een psycho therapeut. Als ik naar haar toe ga kan ik steeds mijn partner meenemen, zonder dit op voorhand te moeten laten weten en zonder meerprijs. Ook dat vind ik zeer fijn.

Vriendschapscafé Amber: “Het vriendschapscafé was een sessie waarbij elke patiënt twee vrienden mocht meebrengen. Iedereen stelde zich kort voor en vervolgens ging je aan een tafel zitten met jouw vrienden en met een andere patiënt en zijn of haar vrienden. Nadien kreeg je een aantal stellingen die je kon bespreken. Tijdens dat gesprek kreeg iedereen een beter zicht op de aandoening en hoe de anderen ernaar keken. Tijdens de pauze leerde je ook de andere aanwe zigen wat beter kennen. Het vriendschaps café was een nieuw initiatief dat tijdens mijn opname voor het eerst plaatsvond. Ik vond het bijzonder aangenaam om dit samen met mijn vrienden te kunnen doen.

Daarnaast heeft recent onderzoek door psychiater Jim Van Os aan de universiteit van Utrecht* ons duidelijk gemaakt dat de meeste psychische problemen ontstaan in de context en/of in de jeugdjaren. Het is dus niet ondenkbaar dat familie soms mee aan de basis ligt van het psychisch lijden. Ik had geluk met een psychiater die dit behoorlijk snel inzag. Ervaringen met volgende hulp verleners waren daarin weleens anders. Zelfs toen ik eindelijk de moed had om aan te geven dat het thuis niet oké was, kreeg ik te horen dat ik dat niet mocht zeggen. Dit zegt veel over het taboe inzake kindermis handeling en huiselijk geweld, zelfs binnen de geestelijke gezondheidszorg.

Wanneer de familie toxisch is

Ik had vooral veiligheid en geborgenheid nodig. Dat kreeg ik daar ook, ik heb van de verpleging meer zorg ervaren dan ik thuis gewoon was.

Tekst: Els Lambrecht

Ik werd als tienermeisje door mijn leer kracht Latijn naar het CLB (Centrum voor Leerlingenbegeleiding) gestuurd omdat ik het moeilijk had. De hulpverlener daar beschreef me als suïcidaal. Ze zei me ook dat wanneer die suïcidaliteit verergerde, ik opgenomen zou moeten worden. Wat er vervolgens gebeurde zou je vanuit ziekte kaders manipulatief kunnen noemen. Mijn huidige psycholoog noemt het overlevings drang en zelfbeschermend gedrag. Ik ging die suïcidaliteit namelijk uitspelen zodat ik opgenomen zou worden. Niet veel later werd ik opgenomen op een PAAZ.

Wat mij betreft maakte het niet uit op welke afdeling ik terechtkwam, als ik maar thuis weg was. Ik had op dit punt sowieso psychologisch hulp nodig. Het was zover kunnen komen omdat ik mezelf sneed, dat doe je niet zomaar. Of ik daarvoor echt een opname nodig had, is maar de vraag.

Context en jeugdjaren Begrijp me niet verkeerd, ook ik vind het goed dat naasten betrokken worden wanneer mensen het moeilijk krijgen.

12 – Spiegel 2022 / 2 Dossier: Wie betrek jij bij je zorg?

Toen ik op de PAAZ (Psychiatrische Afdeling in een Algemeen Ziekenhuis) terechtkwam was ik een tiener. Ik vierde er zelfs mijn achttiende verjaardag en werd tijdens die opname dus een meerderjarige patiënt. Mijn vader had daarom een documentje opgemaakt dat ik moest ondertekenen. Daarin stond dat ik, ondanks mijn ondertussen verkregen meerderjarigheid, nog steeds wou dat de psychiater mijn ouders op de hoogte hield. De psychiater nam het papier aan, las het en vroeg: ‘Heb jij dat zelf geschreven of wou je vader dit?’ Vervolgens scheurde ze het in stukken, smeet ze het in de vuilbak en zei ze ‘Ik heb niets gezien. Was er nog iets?’ Dit deed ze niet omdat ze familie per definitie buiten de behandeling wilde houden. Wel omdat ze wist dat mijn familie de oorzaak van mijn problemen was. Veiligheid is in de therapeutische relatie erg belangrijk. Familie hierin betrekken kan dus ook voor heel wat onveiligheid zorgen.

Veiligheid en geborgenheid

*Bronvermelding: Marsman, A., Pries L-K., ten Have M., de Graaf R., van Dorsselaer S., Bak M., Kenis G., Lin B.D., Luyckx J.J., Rutten, B.P.D.F, Gulok suz, S., van Os, J. (2020). Do Current Measures of Polygenic Risk for Mental Disorders Contribute to Population Variance in Mental Health?; Schizo phrenia Bulletin, 46 (6), 1353–1362

“Ik heb van de verpleging meer zorg ervaren dan ik gewoonthuiswas”

Toen ze het me vroegen, zei ik dan ook volmondig ‘ja!’ Mijn plannetje was gelukt, dacht ik. De volgende dag werd ik bij de psychiater geroepen en vertelde ze me doodleuk dat ik haar ook gewoon had mogen zeggen dat ik niet naar huis wilde. Ik bleef dat weekend op de PAAZ, maar ik was naar mijn gevoel ook door de mand gevallen. Gezin Later zou deze psychiater me nog een paar keer proberen te vertellen dat niet ik het probleem was, maar wel het gezin waarin ik opgroeide. Ik deed niet meer dan daarop reageren, zei ze me. Iets dat ik toen niet helemaal kon geloven, net omdat ik onder de rechtstreekse invloed van mijn familie gaf een bijzondere dynamiek aan mijn opname. Ik was blij dat ik daar was, weg van het geweld en de toxiciteit thuis, tegelijkertijd bleef ik enorm loyaal aan mijn ouders. Ik heb de PAAZ meerdere keren gebruikt als toevluchtsoord. Achteraf gezien liet de psychiater het in de mate van het mogelijke toe, denk ik. Ik kreeg als het ware even ademruimte. Ze vertelde me ook elke keer dat ze me daar niet konden hel pen en dat ik dus niet lang kon blijven. Een PAAZ is ook geen vluchthuis, laat staan dat het een structurele oplossing is. Die heeft ze overigens wel gezocht, deze psychiater was er namelijk rotsvast van overtuigd dat het beter met me zou gaan als ik thuis weg Ikging.heb mezelf de opnames achteraf vaak verweten. Het ergste daarbij is dat mijn familie me daardoor nog meer kon misbrui ken. Nu had ik officieel een stempel en was ik dus ziek. Mijn vroegere therapeut zei dat ik hierdoor de bliksemafleider van de echte problemen was geworden. Maar de meeste hulpverleners zagen het niet. En net iets te vaak bleven ze aandringen op het betrek ken van de familie terwijl ik dat niet wilde. Familie betrekken was dan ook een zeer onveilige situatie voor mij.

Belang van vertrouwen In mijn familie werden psychische proble men tegen mij gebruikt. Mijn familie betrek ken voedde dat misbruik zelfs. Mijn oproep is dan ook dat we daar oog voor houden.

Spiegel 2022 / 2 – 13 Aan een PAAZ zijn daarnaast regels ver bonden. Ze zorgden voor een veilig kader waartussen ik me kon en mocht begeven. Een vaak voorkomende problematiek is alcoholverslaving en dus was één van de regels dat alcohol drinken niet mocht. Deed je dat wel, moest je zeven dagen bin nenblijven. Ook daar zag ik een kans. Het was donderdag, ik zou dat weekend naar huis mogen en net daarvoor had ik angst. Ik heb nooit veel alcohol gedronken, maar die donderdag kocht ik Bacardi Breezer, een alcoholhoudende (fris)drank die in mijn jeugd enorm populair was. Ik herinner me nog als de dag van gisteren dat één ver pakking vier flesjes bevatte. Ik dronk snel twee flesjes leeg en voelde me licht in mijn hoofd. Ik twijfelde nog of ik de andere twee ook zou leegdrinken. Het idee helemaal dronken te worden schrok me echter af. Vervolgens ging ik terug naar de afdeling en zorgde ervoor dat de verpleging me zou ‘betrappen’.

Ditleefde.ongeloof

Ook bij minderjarigen is dit vaak een probleem. Niet alle situaties zijn zoals de mijne, maar het spreekt vanzelf dat dit een probleem kan geven in het vertrouwen dat noodzakelijk is in een hulpverleningsrela tie. Tieners zitten in een levensfase waarin ze liever niet te veel aan hun ouders vertel len. Wat moet je dan met een hulpverlener die je ouders op de hoogte houdt? Ik was zelf minderjarig toen ik op de PAAZ terecht kwam. Elke hulpverlener daar vertelde mijn ouders enkel over mij wat ik toestond. Ze waren daar behoedzaam in en dat werd vooraf met mij besproken, maar ook zonder zoiets te bespreken werd hier voorzichtig mee omgesprongen. Toen ik gedronken had, mocht ik dat weekend op de PAAZ blijven. De verpleging vertelde mijn ouders dat dit de beslissing was van de psychia ter. Mijn vader begon vervolgens tegen de psychiater in kwestie te roepen dat ik min derjarig was, dat hij mijn vader was en dat hij dus het recht had mij mee naar huis te nemen. Daarop antwoordde ze heel rustig dat zij mijn behandelende psychiater was en dat zij daarom verantwoordelijk was voor mijn gezondheid. Dus had zij besloten dat het daarom beter was dat ik daar bleef. En ik? Ik stond erbij en ik keek ernaar. Met lichte bewondering zelfs, ze was de eerste die eens tegen mijn vader inging. Gelukkig zei ze, ondanks mijn minderjarigheid, niet dat ik daar zelfs voor gedronken had, of nog erger, dat ik het zelf was die niet naar huis wilde. Het resultaat was dat ik me vei lig voelde op de PAAZ.

Tekst: Els Ceyssens

Een mens leeft niet op een eilandje, maar is steeds omgeven door anderen: het systeem. In vroegere tijden behandelde men enkel de persoon die een probleem vertoonde. Nu proberen de meeste hulpverleners de nabije omgeving te betrekken in de behandeling. Bij iemand die op de een of andere manier vast komt te zitten, is het contact met zijn nabije en soms ook ruimere om geving (meestal) niet goed. In volgend artikel wordt uitgelegd wat er wordt bedoeld met het systeemdenken en meer bepaald de systeemtherapie.

14 – Spiegel 2022 / 2

Systeemdenken, een ander woord is gezins- of relatietherapie, is ontstaan in de jaren ’50 van de vorige eeuw. Het is een weten schappelijke benadering die tracht een overzicht van het geheel te behouden in plaats van zich te concentreren op afzonderlijke on derdelen. Concreet wil dit zeggen dat als bijvoorbeeld een meisje van tien jaar niet meer graag naar school gaat, er niet alleen naar het kind wordt gekeken, maar ook naar haar omgeving. Is er iets veranderd in de gezinssituatie? Heeft ze ruzie met haar beste vriendinnetje? Is het gezin misschien verhuisd?

omgeeft…systeemHetdatje

Een van de voordelen van systeemtherapie ten opzichte van an dere therapievormen is dat je vat krijgt op de patronen en regels binnen een gezin. Het richt zich minder op opgelopen trauma’s, maar eerder op de gedragsregels in het gezin.

Als je als therapeut merkt dat er vaak ruzies zijn, of de ouders zit ten in een echtscheiding, is het belangrijk om het kind in therapie te laten gaan. Het systeem “gezin” is dan zeker medeveroorzaker van het probleem van dat kind.

Voor kinderen in onze westerse maatschappij zijn de ouders meestal hét belangrijkste systeem. Dat kan helemaal anders zijn in andere culturen. In de Afrikaanse cultuur bijvoorbeeld worden de kinderen opgevoed door het hele dorp. Als ze iets mispeuteren, worden ze op het matje geroepen door de dorpshoofden. Ook in de Islamitische cultuur ligt de controle meer bij de hele gemeen schap in plaats van enkel bij het “enge” gezin.

In de systeemtherapie gaat het telkens om relaties en het is prak tischer dan veel andere therapievormen. Een systeem bevat altijd meer dan een lid. Als er bij een lid van het systeem iets verandert, heeft dat een invloed op de andere leden.

Naast de systeemtherapie worden ook nog vaak cognitieve the rapie, psychoanalyse (waar Freud de grondlegger van was), cli entgerichte therapie, gestalttherapie … toegepast. Elke therapie probeert de cliënt met zijn of haar zorgvraag zo goed mogelijk te helpen, alleen vanuit een andere ooghoek.

Dossier: Wie betrek jij bij je zorg?

Systeemtherapeuten zijn opgeleid om uit te gaan van een on bevooroordeelde houding, eigenlijk van het niet-weten. De basis

Veerle Wouters

Spiegel 2022 / 2 – 15 van de therapie is respect voor elke cliënt. Zo ontstaat er verbinding, wat zeer belangrijk is in de relatie. Anderzijds moet er ook opening zijn voor correctie en confrontatie.

dat de meeste relaties in de moderne tijd “nuttigheidsrelaties” zijn. Vriendschaps- en zelfs lief desrelaties zijn vaak gebaseerd op het nuttigheidsprincipe. “Ik ben je vriend omdat ik je nodig heb.” Volgens Buber zijn dit geen echte relaties en moeten we streven naar echte vriendschaps- en liefdesrelaties. Levinas, een overlever van het concentratiekamp, stoelt zijn theorie op “het gelaat van de medemens”. Door naar iemands ogen en gelaat te kijken kan je als het ware afle zen wat die persoon vraagt en nodig heeft.

Tekst en foto: Veerle Wouters

Om een voorbeeld te geven: een meisje van twaalf jaar ontwikkelt anorexia. Alle aandacht van het hele gezin, haar systeem, gaat naar “het probleem” van dit kind. Toch ligt onderliggend de slechte relatie tussen de ouders aan de basis van de anorexia.

Eigenlijk is de manier van werken zo dat de verschillende stemmen en gevoelens van de gezinsleden hoorbaar wor den gemaakt. Het is zeker niet gemakkelijk om enerzijds respect te hebben voor ieders mening en anderzijds de kloof tussen de verschillende mensen kleiner te maken.

Soms zie je dat er een bliksemafleider fungeert in het sys teem. Om de werkelijke problemen in het gezin te camou fleren, gaat één gezinslid heel veel zorgen naar zich toe trekken. Het dient dus eigenlijk als afleiding van iets wat erg mis loopt in dat gezin.

Worstelen met gevoelens is zwaar en confron terend. Ik ben zevenenveertig jaar. Sinds mijn zeventiende zoek ik naar wegen om die constante worsteling in mijn gevoelswereld expressief te uiten. De drang om deze om te zetten in iets tast baars maakt me niet alleen creatiever, maar het helpt me ook de chaos in mezelf te ordenen en herkenbaar te maken voor mijn omgeving. Niet alleen door te schrijven, ook door te boetseren en intuïtief te schilderen, vind ik rust in mijn gevoel. Dit zijn drie van mijn eigen gedichten: Panische ruimtes Duizenden ogen die naar me staren. Dwars doorheen de muren. Overpeinzend, afkeurend houden ze me in het oog. En mijn gedachten … en ’t hoe … en ’t waarom. Priemende naalden. Angstzweet. Paniek, paniek, paniek. v. Zonder titel Ik ben zoals de herfst. Nostalgisch en vol weemoed. Schipperend tussen de warmte van de zomer en het koude van de winter. Ik kan niet zonder deze twee seizoenen. Hun spiegels, hun bestaan. Ik spreek tegen hen in talen van liefde die me een beetje van mijn zelfhaat verlossen. In de natuur noemt men het weerschommelingen. In mij de warboel van mijn geest. v. Zij Ze houdt niet van regels of grote gedachten die anderen haar willen voorhouden. Belangrijk vindt ze het kiekenvelgevoel als haar iets Enraakt.als rood niet meer mooi is, kleurt ze alles geel. Verder bedenkt ze gewoon zichzelf. v.

Dichter aan het woord

Dit is dus wat de systeemtherapie doet: kijken naar het volledige netwerk, niet alleen naar het probleem an sich.

Vanuit de systeemtherapie ontwikkelde de Hongaars-Ame rikaanse psychiater en psychotherapeut Iván BöszörményiNagy de contextuele therapie. Dat is een therapeutische benadering die problemen en levensvragen niet los ziet van wat generaties lang is doorgegeven en ontvangen. De verbondenheid die er is met je partner, kinderen, ouders, grootouders en andere belangrijke (familie)relaties vormen de 'context'. Loyaliteit is een belangrijk begrip bij Böször ményi-Nagy. Hij werd niet alleen geïnspireerd door de sys teemtherapie, maar ook door de filosofen Buber en Levinas, en combineerde in zijn dagelijkse psychiatriepraktijk deze drie Buberinvalshoeken.gingervanuit

We kunnen besluiten dat de omgeving van onschatbare waarde is bij het helpen van mensen met een psychische kwetsbaarheid. Iemand die een probleem ondervindt, leeft samen met anderen die hem of haar in grote mate beïnvloeden. Zelfs intergenerationeel, over de generaties heen, kunnen ziekmakende processen doorgegeven wor den. Dit begint soms al in de baarmoeder.

Stelling 1: Vrije tijd maakt gelukkig, meer vrije tijd maakt niet gelukkiger. We hebben niet per se meer vrije tijd nodig, maar we moeten er bewuster mee omspringen. Deze stelling wordt gestaafd door het onder zoek rond vrijetijdsbeleving en -invulling, dat marktonderzoeksbureau iVOX in 2021 op vraag van Pasar uitvoerde. 4 op 10 Vlamingen geeft echter aan een tekort aan vrije tijd te hebben, in die mate dat deze niet volstaat om de batterijen terug op te laden. De helft van de Vlamingen wenst dan ook meer vrije tijd. Echter, het om gekeerde is ook waar: bij meer dan vijf uur vrije tijd per dag (bijv. door uitval op het werk van wege een psychische kwetsbaarheid) daalt het geluksniveau, aangezien het dan lastig is om in te vullen. Daarnaast is het zo dat er door corona meer vrije tijd was, maar dat deze niet te beste den was hoe we zouden willen en met de men sen die we belangrijk vinden. Voldoende geld kan ook een voorwaarde zijn om vrije tijd fijn in te kunnen vullen, zoals we zouden wensen.

16 – Spiegel 2022 / 2 Een klein clubje mensen verzamelde in een lokaal in de PXL Social Work in Hasselt. In het panel zat iemand van PASAR (Vrijetijds beweging), iemand van Feniks (Vereniging die nieuwkomers begeleidt naar werk) en ikzelf vanuit UilenSpiegel vzw, als persoon met een psychische kwetsbaarheid. We werden hartelijk begroet en begonnen de vijf stellingen één voor één te bespreken.

Stelling 2: We rushen weer van hier naar daar: is ons leven dan niet veranderd na corona? Nu de lockdown tot het verleden behoort groei en de files op onze wegen weer aan. De drukte die we in pre-coronatijden ervaarden, lijkt plots teruggekeerd. Niet alleen op de wegen, maar ook in onze agenda en in ons hoofd. Maar is dat ook zo? Of heeft corona ons leven toch veranderd? Na de coronacrisis vallen we terug in onze oude gewoontes. De verhoudingen werk en privé zijn meer dan ooit vervaagd. De prestatiemaatschappij zet zich door op profes sioneel vlak en in de vrije tijd. Toch lijkt de co ronacrisis wel voor een herbezinning te hebben

Het vergelijken met anderen is er altijd geweest, ook voor de opkomst van sociale media. Een voorbeeld hiervan zijn modellen in de modebla den, waardoor meisjes al jong het idee krijgen, dat ze niet dik mogen zijn en daardoor anorexia kunnen ontwikkelen. Echter sociale media kun nen ook positief ingezet worden, bijvoorbeeld door publiciteit te maken voor evenementen. Ook als we op sociale media vaker zouden aan geven dat het ons niet goed gaat, kunnen we op deze manier ook steun krijgen van anderen.

Tekst en foto: Karin J. Dinsdagavond 31 mei was het zover! Tijd voor de paneldiscussie rond vijf stellingen over 'Prestatiedruk in de maatschap pij', georganiseerd door Avansa Limburg (het vroegere Vormingplus). Dit onderwerp is gekozen omdat er veel welvaartsziekten ontstaan door de druk om te presteren. Er is gelukkig een tegenbeweging aan de gang, die pleit voor een betere balans tussen werk en privé en meer onthaasting. gezorgd, aangezien we teruggeworpen werden op de kleine kring van het gezin. De populariteit van wandelen, fietsen, een hond nemen en koophuizen met tuin zijn gestegen. Stelling 3: Prestatiedruk stopt pas als je met pensioen bent. Prestatiedruk zit overal, zelfs in onze hobby’s. Het begint van jongs af aan bij de school en ook nog na ons pensioen met vrijwilligerswerk en de opvang van kleinkinderen. Het gevaar ligt op de loer om te crashen onder langdurige presta tiedruk. Het is dus van belang, dat we bewuster omgaan met vrije tijd, waarin we onze batterijen weer op kunnen laden en onze grenzen aan geven. Daarnaast zouden we ons niet moeten laten pushen door wat anderen van ons ver wachten, maar zouden we onze eigen doelen moeten najagen. Mensen met een psychische kwetsbaarheid hebben het soms extra moeilijk omdat hun gedachten al maar doormalen. Het vinden van een uitlaatklep, zoals muziek of sporten, is dan extra belangrijk.

Stelling 5: We laten ons onbewust beïnvloeden door alles wat we op het internet, op sociale media zien. Heel ons leven lang vergelijken we ons met anderen. Sociale media doet ons streven naar perfectie.

Als afsluiter was er ‘Slam Poetry’, een prachtig voorgedragen gedicht op een expressieve, rap pende manier gebracht. Het ging over consu meren, ballast overboord gooien en het leven dat voorbijraast. Het motto was: “Open je hart en wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd”. Met een mand gevuld met wereldwinkelproduc ten, keerden de panelleden huiswaarts. Een geslaagde avond!

Stelling 4: Wie niet kan meelopen in de ratrace en uitvalt omwille van een bepaalde beperking (psy chisch, fysiek, intellectueel, autisme, …) is zwak. Helaas gebeurt dit maar al te vaak. Wie niet aan de norm voldoet, wordt uitgesloten. Het is goed dat dit probleem erkend wordt. De Nederlandse staat heeft aangegeven, dat zij mensen met een buitenlandse achternaam bij de belastingdienst extra checken op fraude. Dit betreft dus institutioneel racisme. Open staan voor anderen en aandacht hebben voor de talenten van elk individu, zou hier tegenwicht aan kunnen bieden.

Prestatiedruk in de maatschappij

Wat heb je gedaan sinds je geen voorzitter meer bent van UilenSpiegel? Van 2012 tot ongeveer 2017 ben ik voorzit ter geweest. Nadien werd ik secretaris - be stuurslid bij de Vlaamse Vereniging Geeste lijke Gezondheid (VVGG). Daar was toen al een fusie gaande. De toenmalige Vlaamse minister van Welzijn en Gezin, Jo Vandeur zen, had die fusie opgelegd, omdat er een wildgroei was ontstaan van allerlei vzw’tjes en steunpuntfuncties, waarvan VVGG er ook een was. We moesten samengaan met Te Gek!? (publiekscampagne die geestelij ke gezondheid bespreekbaar maakt, red.), de Federatie van Diensten voor Geeste lijke Gezondheidszorg (koepelorganisatie van ambulante GGZ, red.) en een deel van Zorgnet-Icuro (koepel van o.a. initia tieven uit de GGZ, red.), een stukje links en rechts: alles tezamen wel zes of zeven verschillende steunpuntfuncties. Dat was een heel moeizame fusieoperatie, waaruit Steunpunt Geestelijke Gezondheid ont staan is. Eind 2018 was die operatie rond. Zo werd ik voorzitter van het Steunpunt.

Wat deed het Steunpunt precies? Het Steunpunt heeft twee belangrijke pij lers: 1. Methodiek en praktijk:

Tekst en foto: Sil Popelier

‘Scheiden doet lijden’, luidt een bekend spreekwoord. Alhoewel, nieuw samengestelde gezinnen leveren vaak evenveel hoofdbrekens op. De fusie van het Steunpunt Geestelijke Gezondheid met het Vlaams Over legplatform Geestelijke Gezondheid (VLOGG) lijkt wel wat op dat laatste.

Jan Delvaux, kersverse ondervoorzitter van de nieuwgevormde vzw Psyche, vertelde me er op een warme dag het fijne over…

open dialogue, en noem maar op – en die onder ogen brengen van het publiek. Her stel Academies zijn in alle provincies, in alle netwerken een succesverhaal geworden. Kwartiermaken is aan het lopen: er zijn al enkele proefprojecten geweest, zoals in de Gentse wijk Watersportbaan. In de eerstko mende tijd worden er vijf nieuwe projecten op de sporen gezet, waaronder één in De Panne, waar ik nu woon. Blijkbaar kan dat nu. Wij (Jan en Nadine, red.) vragen onszelf af hoe het kan dat ze De Panne gekozen hebben. Ik dacht: ‘Ja, misschien is dat wel om mij gunstig te stemmen?’ (Jan en Sil schieten allebei in de lach). Ik heb daar niet in gepusht, hoor. Wel heb ik gewezen op de noden die er zijn. 2. Beeldvorming: VVGG deed al aan beeldvorming; denk maar aan de Levende Bibliotheek, wat nog steeds loopt. En daarnaast was er Te Gek!? met hun brede publiekscampagnes.

Tot daar was het ongeveer geslaagd … En toen kregen we een brief binnen van toenmalig minister Vandeurzen dat we nog

Spiegel 2022 / 2 – 17

Jan Delvaux: “Soms heb ik er geen goesting meer in.”

De fusie van VVGG met Te Gek!? verliep eerst schoorvoetend. Beide partijen had den koudwatervrees en dachten dat ze aan belang gingen inboeten. Dat is niet gebeurd. Het blijft natuurlijk noodzakelijk om goed af te wegen wat we inzetten op methodiek en praktijk en wat op beeldvor ming. Goed (resumeert), dat was dé fusie.

Nieuwe methodieken ontdekken – herstel visie, kwartiermaken, Herstel Academies,

3. TANDEM (staat voor Toeleiding en Aanmelding Na Detentie En Meer): Ex-gedetineerden blijven vaak zitten met allerhande problematieken. En dan hebben we het niet over geïnterneerden, hé. Als je navraagt bij gevangenisdirecteurs, dan blijkt dat een groot deel van de gedetineer den – zeker zij die kortere straffen uitzit ten van maximaal een jaar – kampen met psychische problematieken. Zo’n mensen doen soms ‘domme dingen’. Je moet die mensen opzoeken in de gevangenissen en ervoor zorgen dat er na hun vrijlating een traject wordt opgestart.

4. Onafhankelijke ombudsfunctie: Men wil hier meer eenheid in brengen, zodat een ombudsman of -vrouw in OostVlaanderen ongeveer hetzelfde doet als die in Vlaams-Brabant, enz. Bovendien moet de financieringswijze overal gelijklopend zijn. De ombudsfunctie wordt voor een deel gefinancierd vanuit de ziekenhuizen,

1. Procesbegeleiding aanbieden: Via procesbegeleiding worden partners uit de GGZ en andere sectoren samenge bracht om netwerkoverschrijdende proble men aan te pakken. Op die manier worden oplossingen gezocht voor moeilijke proble matieken als transitieleeftijd, gedwongen opname, dubbeldiagnose, etc. We moeten nog uitklaren hoe we deze werking in de nieuwe organisatie zullen oriënteren.

18 – Spiegel 2022 / 2 eens moesten fusioneren met de overleg platforms. Eigenlijk had ik zo’n wending wel een beetje verwacht. Men maakte me voor zitter van deze fusieoperatie, die ik lang meegemaakt heb – lange gesprekken – , maar die niet zo beladen was als de eerste fusie. Toch heeft het nog 8 à 10 maanden geduurd voor deze fusie rond was. Waarom drong een fusie van beide organisaties zich op? Omdat sommige taken van het Vlaams Overlegplatform Geestelijke Gezondheid (VLOGG) vrijwel gelijkliepen met die van het Steunpunt en omdat er nood was aan uniformiteit, om onder één noemer naar buiten te treden. Het was zeker geen be sparingsoperatie, want als je twee kleinere organisaties samenvoegt, levert dat niet per se een besparing op. Ik kan de cijfers inkijken. Dus ik kan het weten. Behalve Vlaams minister van Welzijn Van deurzen heeft Bert Plessers, voormalig voorzitter van het Overlegplatform voor Geestelijke Gezondheidszorg van Limburg, ook wel een rol in de fusie gespeeld, hoor. Nog voor alle fusies had ik eens tegen Bert gezegd: ‘Er zijn toch veel vzw’tjes, hé?’ Maar ik had het toen eerder over allerlei initiatieven Beschut Wonen. Hier in Gent heb je er al drie of vier bij wie cliënten een aanvraag kunnen indienen. Eigenlijk was het mijn opzet om die initiatieven meer te groeperen. Maar ja, ’t is er nooit van ge komen. Soit, Vandeurzen was mij voor. Hij zag in dat die steunpuntfuncties meer moesten samenkomen en ik zie dat nu ook wel in. Maar je kan niet blijven fusioneren tot in het oneindige. Want hoe groter je wordt, hoe minder efficiënt. Welke activiteiten had het VLOGG voor de fusie?

2. Overlegfunctie voor de netwerken: Vroeger, voor de netwerken bestonden, was dat overleg er niet. De provinciale overlegplatformen hebben dat toen wel ge daan. Maar nu gebeurt dat allemaal in de netwerken (in werk- en functiegroepen e.d.), die zowel onder federale als Vlaamse bevoegdheid vallen. De netwerkcoördina toren komen regelmatig samen in Brus sel voor overleg. Dus is de vraag of het VLOGG daar nog echt een rol in te spelen heeft. Kortom: ‘Men is zoekende’.

Tot voor kort werden de overlegplatformen per provincie georganiseerd. Nu zijn die geïntegreerd in de netwerken. Het VLOGG had als voornaamste doelein den:

Dan nóg is het niet gemakkelijk om iemand met een afwijkend profiel daar een goeie plek te laten vinden. Wat we ook beogen is door beeldvormings campagnes en open dialogue de stigmati sering weg te halen, zodanig dat men gaat inzien: ‘Dat is afwijkend gedrag, maar het schaadt ons niet echt.’ En schaadt het toch, dan is er nog altijd de oplossing van een ambulante behandeling of een korte opname in een regionaal respijthuis of een soteriawoning. De psychiatrische zieken huizen zouden dan enkel mensen met een heel ernstige problematiek opvangen.

Hoe wil de nieuwe vzw Psyche de belangen van patiënten behartigen?

Hoe kunnen we de geestelijke gezondheid in onze buurten verbeteren?

Door zoveel mogelijk zwakkeren te laten participeren aan het gemeenschapsleven.

Hoe wil Psyche de hervorming van de GGZ verder ondersteu nen? We doen dat bijvoorbeeld door de herstel academies en het kwartiermaken te pro moten. Let op: het is niet de bedoeling dat we die dingen zelf blijven uitvoeren. Ik wil dan ook bewaken dat we niet in de plaats van de zorg komen. We kunnen wel de zorg doen nadenken en stimuleren opdat er initiatieven komen. En we hebben toch een aantal projecten waar ik vragen bij heb. Het is niet de bedoeling dat we zelf een mobiel team bemannen. Is het bijvoorbeeld onze taak om mensen te begeleiden die in aanraking gekomen zijn met het gerecht? Is dat onze taak? Want zorg verstrekken is niet de bedoeling van Psyche. Stimuleren betekent niet het zelf gaan doen.

Psyche werkt in trialoog, in een samen spraak – net zoals het VLOGG en het Steunpunt dat deden – met drie partijen: één: patiënten en familie, twee: de zorg aanbieders en de professionals, en drie: de wetenschap. Ik zal ervoor blijven strijden dat de belangen van patiënten niet verloren gaan binnen de fusie. Bij de VVGG was dat duidelijk: wij kwamen regelmatig samen en zo hadden we er een serieuze vinger in de pap. Nu voelt het aan alsof dat een beetje wegvalt. Men raadpleegt mij , maar of veel anderen nog worden gehoord, weet ik niet. Bovendien is een gevolg van de fusie dat het personeel zoekend is naar wat ze nu wel of niet moeten doen. Er gebeurt al veel en op den duur kan je dat overleg er niet meer bij inplannen. Dat is natuurlijk niet goed. Er wordt intern wel gezocht hoe die link met alle stakeholders kan worden be stendigd.

Spiegel 2022 / 2 – 19 die hiervoor geld krijgen van de federale overheid. We proberen de ziekenhuizen nu zo ver te krijgen dat ze 80 % van die mid delen in de onafhankelijke ombudsfunctie stoppen. Met wat overblijft kunnen ze een interne ombudsdienst bemannen. De Vlaamse overheid is trouwens vragende partij om naast initiatieven Beschut Wonen, Psychiatrisch Verzorgingstehuizen ook in de revalidatiesector een ombudsfunctie te Datverzorgen.erniks fout loopt in de eerstelijns psy chologische zorg, zou overigens vreemd zijn. Daarvoor is in principe nog geen ombudsfunctie voorzien. Daar is nog veel werk aan, want die eerstelijnszorg is nog maar juist van start gegaan. Cliënten heb ben bij een conflict met een psycholoog weinig andere keuze dan terug te vallen op de Psychologencommissie in Brussel. Maar die kan je niet bepaald onpartijdig noemen. Ons doel is om ook daarvoor op termijn een onafhankelijke ombudsfunctie in het leven te roepen, zodat mensen toch ergens verhaal kunnen halen. Je bent nu ondervoorzitter van vzw Psyche. Wat houden je taken precies in? Het moet zichzelf nog uitwijzen. Soms heb ik er minder goesting in. Ik zie het wel. Ik heb mij héél lang, héél hard voor die fusie ingezet. Achteraf was het voor mij een beetje óp. … Als ondervoorzitter heb ik het wat rustiger, minder te beslissen. Het is wel een goed signaal dat er naast de voorzits ter prof. Frieda Matthys, een ervaringsdes kundige mee aan het roer zit.

Maar ja, dat is gemakkelijk gezegd: ik heb hier in Zwijnaarde gewoond en heb mij ei genlijk niks aangetrokken van het gemeen schapsleven … (lacht groen) Ik zat altijd op andere plekken. Er zijn wel wat initiatieven, zoals hier in Gent de ontmoetingshuizen.

Dit in tegenstelling tot wat er geweest is: mensen jarenlang in opname houden. Ideaal gezien zou je dat moeten kunnen in je eigen buurt. Dat is uiteindelijk ook wat de WHO voorschrijft met community care. Maar we slagen er nog steeds niet volledig in de vermaatschappelijking van de zorg te verwezenlijken.

Te Gek!? maakt nu deel uit van de fusie. Zal het niet wegzinken in het geheel? Nee, daarvoor ben ik heel alert: dat ze niet te weinig krijgen, maar ook niet te veel. Het mag bijvoorbeeld niet ten koste gaan van methodieken. Het blijft voortdurend be langen tegen elkaar afwegen. We moeten blijven afwegen of een bepaalde metho diek al volwassen genoeg is om op eigen kracht door te gaan, op die manier komt er ruimte voor andere methodieken die zich zullen aanbieden. Het probleem is dat we niet voldoende personeel hebben om álles te doen. Anders zouden we misschien het dubbele van het personeel nodig hebben, maar dat zal de Vlaamse overheid ons nooit geven. De laatste tijd merk ik op dat er drukkingsgroepen zijn die via de minister een thema proberen in te brengen. Dan denk ik: ‘Maar jongens toch, dat past toch niet in onze strategie! We moeten er toch eens over nadenken, want als je dat wilt, dan pak je tijd en middelen weg van een ander project.’

Er is iets uniek aan dit boek, het werd namelijk geschreven voor volwassenen én kinderen. Bovendien vond ik het als volwassen persoon zeker leuk om terug een boek vast te nemen met illustra ties. Ze zijn dan ook betoverend mooi. Het boek gaat over parenti ficatie. Het kind zorgt als het ware voor de ouders.

Tekst: Nadia Mahjoub Hoe kan het dat een jonge man met adolescentieproblematiek ruim twin tig jaar chronisch psychiatrisch pati ent werd, 22 verschillende diagnoses kreeg en ruim 40 verschillende psy chiatrische medicijnen voorgeschre ven kreeg, en wat zegt dit over het functioneren van de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg?

‘Ben je al beter?’ Het is een vraag die elke chronisch zieke vroeg of laat voorgeschoteld krijgt en illustreert hoe de meeste mensen het concept chronisch niet vatten. Als het bij de tijdsduur al misloopt, hoe weinig inzicht is er dan in de dagdagelijkse realiteit achter het medische label? Hoe je ondanks je ziekte toch zinvol in het leven kan staan, is iets wat de medische wereld ons niet leert. Zelden wordt bij het geven

20 – Spiegel 2022 / 2

Zinvol ziek – Lynn Formesyn Tekst: Lynn De Pelsmaeker

Lexi is een meisje van negen. Haar tweelingbroer is als baby overleden, dit is hun moeder nooit echt te bo ven gekomen. Lexi doet daarom al les wat binnen haar mogelijkheden ligt om haar mama weer gelukkig te maken. Uiteraard lukt dat niet zomaar, verdriet kan je niet oplos sen. Gelukkig is er wel haar oma: ‘Jij mag alles zijn’, zegt ze.

Lotgenoten, zoals Lynn Formesyn, die deze moeilijke weg reeds voor gingen, zijn een belangrijke bron van ziektewijsheid. Het boek ‘Zinvol ziek’ omschrijft in drie delen hoe het is om chronisch ziek te zijn, hoe de maatschappij met deze groep mensen omgaat en hoe het in de toekomst beter, inclusiever en vooral menselijker kan. Aan de hand van gesprekken met andere chronische pati enten, zorgverleners/experts en beleidsmakers schetst Lynn hoe onze huidige invulling van ziek, behoorlijk ziek is. ‘Zinvol ziek’ zal voor veel patiënten heel herkenbaar zijn, maar is ook voor naasten, hulpverleners, politici en de media een vlot geschreven must-read.

Wie is er nou eigenlijk gek? Kattouw

Ik heb tranen met tuiten gehuild. Ik heb mij nooit eerder zo erkend gevoeld in een eenzaamheid en verdriet dat door velen niet echt begrepen wordt. Laat staan dat het uitgesproken mag worden.

–Ewout

Boekenhoekje van een chronische diagnose stilge staan bij het rouwproces dat hierop volgt en welke impact de ziekte heeft op al je levensdomeinen.

Jij mag alles zijn –Griet Op de Beeck

In zijn boek “Wie is er nou eigenlijk gek?” beschrijft de Fries Ewout Kattouw zijn lange weg in de psy chiatrie en hoe hij hier uiteindelijk weer uit kwam. Dit doet hij aan de hand van zijn herinneringen, zijn eigen dossier en interviews met zijn naasten en oud-behandelaars en onafhankelijke deskundigen. Het waren identiteitsproblemen en minderwaardigheidsgevoelens die Kattouw als adolescent bij de huisarts brachten. Hij verwachtte een indringend gesprek over de aard van zijn problemen, maar in plaats daarvan kreeg hij een voorschrift voor een antidepres sivum. Het was het begin van een lange, ellendige tocht binnen de psychiatrie. Kattouw is kritisch over de lichtzinnigheid waarmee met medicatie wordt omgesprongen. Hij vraagt zich af of het zin vol is om mensen die ergens in hun leven vastlopen en daardoor ontregeld raken, vanuit een medisch model te benaderen. Had de arts hem op zijn achttiende doorverwezen naar een psycho therapeut dan was alle ellende door overbodige en schadelijke medicatie hem bespaard gebleven.

Tekst: Els Lambrecht

Ik was dit meisje, ik ben nog steeds dit meisje. Het was zelfs zo herkenbaar dat vooral deel 3 moeilijk werd door de enorme con frontatie. Tegelijkertijd was ik enorm blij dit te mogen lezen. Meer zelfs: Ik had dit boek nodig in mijn persoonlijk herstel.

Psychisch malheur Dit boek ademt over de hele lijn inleving uit, op een heel respect volle en gevoelige manier. Gevoelens van verdriet en onmacht spatten van de pagina’s. Net als Leo in het boek, proberen fami lieleden en de partner van een psychisch kwetsbaar persoon, te gelijkertijd te zorgen voor en te houden van hun Simon. Ze wisten het immers niet vooraf.

Als een sneltrein Maar het boek is ook superspannend, het leest 570 pagina’s lang als een sneltrein waar je onmogelijk vanaf kan springen. Al op de eerste pagina legt Lize Spit de bouwsteentjes van een onwaar schijnlijke afloop, doorheen het ganse boek pusht ze je richting Wecatharsis.weten dat Simon kampt met grote psychische problemen, maar waar drijven die hem toe? Waartoe is hij in staat? Wat gebeurt er als Simon uiteindelijk oog in oog komt met de duistere kant van zijn persoonlijkheid?

Uit de taboesfeer “Geregeld zag ik de schets voor me die Eenhoorn had getekend: twee lijnen waar Simon vanaf nu tussenin zou blijven. Ze hadden hem met medicatie vastgeklemd in een spatie die haast te smal was om te ademen, om te(p.450).bestaan.”

Spiegel 2022 / 2 – 21 • boek •

Eindelijk een boek dat hierover gaat, en hoe! Meteen naar de kern: de confrontatie met de waanzin van een manie, de uitzichtloosheid van een depressie, de terreur van een paranoïde psychose, de dwingende, existentiële angst … Simon wordt geplaagd door een groot psychisch malheur en dreigt zichzelf helemaal te verliezen. En toch is de liefde van Leo groot genoeg om al die zwaarte blij vend te dragen.

“Ik probeerde me zo goed als ik kon in te leven in wat hij voelde. Ik voorzag een medeleven dat zo groot was dat zijn hele ellendige bestaan erin zou passen, er mocht niet één hoekje onbedekt blijven.” (p .453).

‘Ik ben er niet’ plaatst een pertinent thema – dat maar al te vaak in de taboesfeer schuilt – in het volle voetlicht. De onmacht van iemand die aan de zijkant moet toekijken, én de vervreemding krijgen woorden. De pijn van het verliezen komt rauw in beeld. Dit boek gutst over je heen als een literair stortbad van herkenning, misschien zelfs van troost. Verplicht leesvoer voor elke psycholoog en psychiater?

“ Vertrouwen is als een pleister, eenmaal losgetrokken blijft het nooit meer helemaal(p.540).kleven.”

Vol verwachting dook ik in dit boek … Ik wist al dat Lize Spit literair heel sterk staat. Als geen ander hanteert ze een kleurrijke, beel dende schrijfstijl. Maar ik wist niet dat dit drama me zo diep zou raken, dat ik aan het eind stil en verweesd zou achterblijven, niet in staat abrupt afscheid te nemen van de twee hoofdpersonages, zo waren ze onder mijn huid gekropen! Het erg genuanceerd, tegelijk schrijnend verhaal van Leo, die door toedoen van Simon ongewild terechtkomt in een sociaal isolement, laat je niet meer los. Haar enige link met de buitenwereld is Lotte, met wie ze samen een winkel voor zwangerschapskledij runt, en die een relatie krijgt met Coen, Simons collega in het grafisch bu reau. Lotte raakt zwanger, de kloof tussen de twee koppels wordt groter. De setting, een klein appartement tweehoog in Brussel, versterkt nog het gevoel van eenzaamheid.

Boekbespreking: Annemie Berckmans

“Ik leefde, behalve een dubbelleven, ook nog anderhalf leven. Ik was de ‘i’ in zijn ‘ik’ geworden, hield zijn puntje in de lucht” (p. 449).

‘Ik ben er niet’ van Lize Spit

Hooggespannen verwachtingen

Ode aan de liefde Vier jaar geleden verslond ik Het smelt, de wonderlijk knap geschreven debuutroman van Lize Spit. Het was dus even wachten op haar tweede pennenvrucht, Ik ben er niet. Deze turf vertelt het aangrij pende verhaal van Simon en Leo(nie), 2 eenzame zielen die ieder op hun eigen ma nier al heel wat tegenslagen geïncasseerd hebben. Toch doen ze hun uiterste best elkaar in evenwicht te hou den, door onvoorwaardelijk lief te hebben.

Actie Er zijn dus verschillende redenen waarom ons dit zo hard raakt. De essentie is echter dat controleverlies en machteloosheid angst veroorzaken. In dat gevoel van machteloos heid ligt dus ook de oplossing. Een manier om een deel van de controle terug te nemen, is in actie schieten en je te richten op con crete dingen. Dat deden we eerder ook bij het klimaat en tijdens de pandemie. Op dit moment is het enige concrete dat mensen in Oekraïne het zwaar te verduren hebben en dat velen van hen op de vlucht zijn. Er zijn verschillende organisaties die de mensen daar en de vluchtelingen die hier aankomen, proberen te helpen. Betogen voor de vrede of gewoon een vredesvlag aan je gevel hangen, kan helpen je angsten te reguleren. Door iets te doen, hoe klein dan ook, heb je minder het gevoel dat je gewoon een speelbal bent.

Bang voorde oorlog

22 – Spiegel 2022 / 2

Controleverlies

• Focus op zaken die je zelf onder controle hebt in plaats van op zaken die buiten je controle liggen, ook in je eigen le ven. Routine brengt bijvoorbeeld structuur en voorspelbaarheid. Dat kan op zijn beurt tot meer rust leiden. Je krijgt zo meer een gevoel van controle.

Tekst: Els Lambrecht Tenslotte nog enkele korte adviezen • Beperk extra zaken die je stress be zorgen en plan bewust dingen in die jou helpen ontspannen. Zeer cliché, maar afspreken met naasten, lichaamsbewe ging en voldoende slaap blijken hierbij te helpen.

• Probeer blootstelling aan nieuwsbe richten over de oorlog te beperken. Als je graag op de hoogte blijft over de situatie, let er dan op dat je kiest voor media uit betrouwbare bron die het conflict even wichtig en kalm in beeld brengt. (Bv: vrt nws) Misinformatie en fake news versprei den zich razendsnel in tijden van crisis en net zulke berichten verhogen onnodig het gevoel van angst.

24 februari 2022: Nog voor ik met een halve slaapkop door mijn newsfeed kon scrollen, las ik dat de oorlog begonnen was. Ongeacht of ik dit had zien aankomen, voelde ik een golf van angst en ongeloof door me heen gaan. Dit was geen irreële angst, deze oorlog is echt, speelt zich af in Europa en is geen ver-van-mijn-bed-show. Het is normaal om je hierover bij momenten angstig te voelen. Dit is geen psychische problematiek, laten we dat duidelijk stellen. De meeste mensen ervaren een gevoel van onrust en verslagenheid. De oorlog begon bovendien terwijl we nog niet ontwaakt waren uit de pandemie-nachtmerrie. Mondmaskers en vaccins verschoven als vanzelf naar de achtergrond, Poetin en nucleaire dreiging naar de voorgrond. Er zijn maar weinig periodes in onze levende herin nering waarin zulke stressoren zijn samengekomen: dreiging door klimaatverandering, een pandemie en nu ook nog oorlog.

Angst heeft te maken met een gevoel van controleverlies. Bij de klimaatcrisis konden we beslissen wat vaker de fiets te nemen. Bij de pandemie konden we iets doen door een mondmasker op te zetten. Maar bij dit conflict voelen we ons dus behoorlijk machteloos. Nucleaire dreiging bijvoorbeeld, het leek iets ver weg en van vroeger. Sinds Poetin de kernwapens op scherp zette, werd deze angst weer tastbaar. Daarnaast zijn er ook andere vragen. Blijft voedsel betaalbaar? Is er een dreigend energietekort? En hoe is het in godsnaam mogelijk dat dit zich anno 2022 voordoet? Inleven De oorlog in Oekraïne lijkt bovendien een aanval op ons idee van vrijheid. Daarnaast krijgen we van deze oorlog meer persoonlijke beelden te verduren. We zien gezinnen die schuilen, iemand die letterlijk ligt dood te bloeden op straat en kraamafdelingen die gebombardeerd worden. Op deze manier gaan onze gedachten automatisch afdwa len naar onze eigen naasten. We kunnen ons inbeelden dat het over onszelf gaat en daardoor voelen we harder mee. We worden met andere woorden zelf geraakt door deze oorlog, harder dan de oorlog in Palestina bij voorbeeld. Je kan dat veroordelen, maar psy chologisch gezien is het eigenlijk normaal. Daarnaast herinnert deze oorlog ons ook aan de Tweede Wereldoorlog, een collectief, Eu ropees trauma dat we ongewild meedragen.

Tekst: Teun van den Neste – Foto: Thomas Roose werking beheren, de lotgenotengroepen opvolgen, aan netwerking doen, een PlusVriend Cirkel opstarten in Brussel en in het najaar een cursus ervaringsdes kundigheid organiseren. Katlijn is sinds maart onze nieuwe coör dinator project participatie. Ze is verant ideale zomervakantie. Teun is in maart begonnen als communi catiemedewerker. Hij is verantwoordelijk voor de interne en externe communicatie van UilenSpiegel en kan daarbij rekenen op heel wat steun van enthousiaste vrij willigers. Teun groeide op in het rustige

Caroline, Katlijn & Teun

UilenSpiegel verwelkomt

Spiegel 2022 / 2 – 23

bestaatUilenSpiegel25jaar!

Reserveer je 22 oktober alvast in jouw agenda? De officiële uitnodiging met het programma volgt in september.

Tekst: Ingrid Jongeneelen – Illustratie: Teun van den Neste UilenSpiegel werd opgericht in 1997. In 2022 bestaan we dus 25 jaar. Dit vieren we graag samen met jou! We nodigen je van harte uit voor ons jubileumsymposium op zaterdag 22 oktober 2022 in het Provinciehuis te Leuven (vlakbij het station). Wat mag je verwachten? In de voormiddag gaan we inhoudelijk aan de slag. Het landschap van de geestelijke gezondheidszorg is in 25 jaar tijd immers erg veranderd. Eén van die vernieuwingen is de samenwerking met en rond de cliënt binnen een zorg- en sociaal netwerk. Ervaringsdeskundige Irene van de Giessen komt vertellen over haar kijk op netwerkpsychiatrie. Daarna verschuift onze focus naar het onderwerp: inclusie van mensen met een psychische kwetsbaarheid door middel van werk. Over dit thema debatteren we met een aantal belangrijke actoren uit de politiek en de Nietsamenleving.alleende zorg veranderde. Ook UilenSpiegel legde een hele weg af. Waarom vinden we onze naam zo belangrijk? Waar staan we van daag en hoe kijken we naar de toekomst? Dat is voer voor een gevari eerd en verrassend namiddagprogramma.

24 – Spiegel 2022 / 2

Zo ook aan deze columns. Ik heb de neiging om uren aan een stuk te schipperen tussen de ene zinsnede en de andere. Gelukkig ben ik me daarvan bewust en probeer ik het los te laten. Motiverend daarin vind ik het onaangename gevoel dat met perfectionisme gepaard gaat. Als God echt de bedoeling had dat we ons te pletter zouden suffen, dan zou uitputting niet voelen als uitputting.

Het

Spiegel 2022 / 2 – 25

Tekst: Bert – Illustratie: evedesign.be Ik ben psychischhoogsensitief,kwetsbaar en leerling-alchemist. Kijk je mee vanuit mijn perspectief? Reacties zijn welkom op bert.banaaninjeoor@gmail.com

Natuurlijk heb ik fouten gespeeld. Natuurlijk was er opluchting toen de laatste noot weerklonk. Maar dat maakt me tot mens. Ik ben blij te kunnen zeggen dat ik steeds minder machine ben en meer geniet van wat ik doe. Zelfs deze column heb ik zowaar met de glimlach op twee uur tijd uit mijn hoed getoverd. Een persoonlijk record! Waar blijft dat brons? Bert ben blij dat ik steeds machineminderben.” bronzen tijdperk

Ik had meer stress om mijn living herin te richten tot een sfeervolle concertplek en om mijn publiek te voorzien van heerlijke witte thee en exquise zwarte chocolade. Eens mijn gasten er waren, maakte die spanning snel plaats voor gezelligheid. Die werd er alleen maar beter op tijdens en na het optre den, in die mate dat ik me afvroeg waarom mijn genodigden zo lang nableven.

De dag zelf had ik nauwelijks plankenkoorts.

Ook ik heb mezelf lang veel druk opgelegd. In mijn job, tot ik eraan onderdoor ging. In mijn herstel, omdat ik er zo snel mogelijk weer wou staan. In mijn hobby’s, omdat ik iets wou bereiken. Zelfs in vriendschappen, omdat ik wou uitschij nen de vriendschap waard te zijn. Zoals een vriend me recent zei: “Een e-mail van jou is echt áf.” Waarmee hij volgens mij bedoelde dat er een vreemd geurtje van perfectionisme aan zat.

Er is licht aan het einde van de tunnel. Recent gaf ik een concert voor drie vriendinnen. Solo, met gitaar en zang. Vroeger zou ik me daarin opgejaagd hebben, tot slapeloze nachten toe. Of zou ik mijn nervositeit onderdrukt hebben. Ditmaal had ik zoveel plezier in het oefenen dat ik echt uitkeek naar mijn optreden. Niet om te scoren, maar om te de len waar ik het voorbije anderhalf jaar mee bezig was geweest.

1980, de Olympische Spelen van Moskou. Judoka Robert Van de Walle klopt de wereldkampioen en schenkt België het eerste olympisch goud sinds 1964. Op de volgende Spelen is de druk to renhoog. Van de Walle bezwijkt en gaat er meteen uit in de eerste ronde tegen een onbekende Amerikaan. Vier jaar later, op de Spe len van Seoel, behaalt Van de Walle ‘maar’ brons. Toch verklaart hij later dat dit brons voor hem mooier is dan het goud van Moskou. Omdat hij geleerd heeft om met druk om te gaan en sportplezier hervonden heeft. Veertig jaar na Moskou zijn we allemaal Van de Walles. Presteren is de norm, op het werk en zelfs in onze hobby’s. Plezier ma ken is iets voor kleine kinderen. Zoals Luc Van Gorp, voorzitter van CM Gezondheids fonds, het treffend verwoordt: “De mens legt de lat voor zichzelf zo hoog dat hij er niet meer over kan.”

“Ik

Lien: Ik heb van jongs af aan angsten gekend. Op mijn zeventien de was het heel erg. Ik durfde bijna niet meer naar buiten komen. Ik had een vorm van pleinvrees ontwikkeld. Naar school gaan ging moeilijk. Ik ben toen in therapie gegaan en ben met me dicatie gestart. Ik zette veel maskers op. Ik was een kei in het verbergen wat er met me aan de hand was. Ik wou niet dat anderen wisten dat ik angstig was en vluchtte weg wanneer mensen er iets van merkten. Ik heb het ook lang proberen te verbergen thuis.

Filip: Het is fantastisch om te merken dat

Interview: Nadia Mahjoub – Foto: Filip Van Dorpe Lien Audoor (43) en Filip Van Dorpe (44) richtten begin 2022 de lotgenotengroep ‘Angst met zijn vele gezichten’ op, die maandelijks samenkomt in Merelbeke, Oost-Vlaanderen. Ze weten uit eigen ervaring hoe het is om te leven met angst. Ik had in mei een gesprek met hen.

Tijdens de lockdown was mijn comfortzone zodanig klein geworden, dat ik zelfs niet meer naar mijn brievenbus durfde te gaan. Sociaal isolement versterkt de angst. Een belangrijk tegengif is in verbinding treden met anderen. Met de praatgroep probeer ik daarin iets te betekenen. Als we elkaar allemaal een beetje steunen komen we al een heel eind. Ik onderhoud individuele con tacten met lotgenoten die ik leerde kennen tijdens opnames en waarvan sommigen nog in dagtherapie zijn. Ik ga ook informeel op de koffie met sommige hulpverleners. Dat strookt niet echt met de richtlijn van professionele afstand die ze moeten bewaren. Ik vind het bijzonder dat ze buiten de lijntjes durven kleuren en dat de rollen van hulpverlener en cliënt wegvallen. We maken tijdens die gesprekken connectie van mens tot mens.

Ik aanvaard steeds beter dat angst deel uitmaakt van ons menszijn en besef dat het geen zin heeft om je ertegen te verzetten, want dat creëert alleen maar meer angst. Stap voor stap leer ik angst te overwinnen.

Hebben jullie vandaag nog steeds last van angst?

Lien: Ik heb verschillende studies geprobeerd, maar heb deze niet kunnen afmaken.

Filip: Op een bepaald moment nam ik de beslissing dat het zo niet meer verder kon. De lockdown was in zekere zin goed voor mij, omdat ik helemaal in een dieptepunt was beland. Ik nam toen 26 pillen per dag en leefde gedurende een zevental maanden quasi volledig geïsoleerd. Ik had geen sociaal netwerk en had ook weinig

Filip: Ook mijn angst is niet weg, maar ik kan er steeds beter mee omgaan. Ik zet steeds vaker kleine stapjes buiten mijn comfortzone en krijg steeds meer zelfvertrou wen. Ik zet bewust geen al te grote stappen omdat ik dan in paniek zou kunnen schieten.

26 – Spiegel 2022 / 2 Welke rol speelt angst in jullie leven?

Filip: Ook ik had er in mijn kindertijd al last van. Op mijn zevende werd ik op zondagavond al fysiek onwel omdat ik de volgende dag naar school moest. In mijn tienerjaren heb ik veel gespijbeld omwille van mijn angsten. Het was vooral sociale angst waar ik mee worstelde. Angst heeft me in grote mate belemmerd in mijn studies en relaties.

Uiteindelijk heb ik wel een opleiding bij de VDAB kun nen afronden als algemeen bediende. Soms vluchtte ik naar het buitenland, om daar een leven op te bouwen, maar na een tijdje ging het ook daar weer moeizaam. Ik had zwaar last van migraine en raakte verslaafd aan codeïnemedica tie. In 2015 was ik helemaal opgebrand. Ik zorgde als al leenstaande ouder voor mijn dochtertje, werkte voltijds, was per fectionistisch en had last van controledrang. Er waren nauwelijks mensen met wie ik hierover sprak. Behalve mijn psychologe en mijn moeder was niemand anders op de hoogte.

contact met familie. Het voorbije jaar heb ik enorme stappen voor waarts gezet. Een jaar geleden durfde ik amper naar de bakker te gaan. Ik rond op dit moment de opleiding tot ervaringswerker bij VIVES Kortrijk af. Vandaag neem ik geen medicatie meer. Ik voel me als het ware bevrijd van de psychiatrie. De opleiding tot erva ringswerker heeft een wereld doen openbloeien voor mij.

openbloeienmensentijdensdesessiesvanonzepraatgroep.Lien:Ik aanvaard steeds beter dat angst deel uitmaakt van ons menszijn. Je ertegen verzetten creëert alleen maar meer angst.

Lien en Filip begeleiden de lotgenotengroep ‘Angst met zijn vele gezichten’

Lien: Voor mij blijft het moeilijk om niet mee te gaan in mijn typische vluchtreflex. Er zijn nog momenten dat het moei lijk gaat, maar dan tracht ik bewust nee te zeggen tegen deze impuls en het dag per dag te bekijken. Ik begeleid misschien wel een praatgroep over angst maar ik ben er zelf zeker nog niet volledig van af. Recent had ik nog een zware terugval, ik werd overmand door een gevoel van controle verlies en onzekerheid. Vroeger zou ik al mijn afspraken hebben afgezegd, maar dat heb ik deze keer niet gedaan.

Filip: Lien is moedig, inspirerend en sterk.

Lien: Filip, je neemt me de woorden uit de mond! Filip zou ik om schrijven als bewonderenswaardig, doorzetter en zeer zachtaardig. Interesse om deel te nemen? De praatgroep ‘Angst met zijn vele gezichten’ is voor iedereen die zich belemmerd voelt door angst. In een veilige omgeving, begeleid door twee ervaringswerkers, vinden lotgenoten steun en (h)erkenning bij elkaar. Een plaats waar je gewoon jezelf kan/mag zijn. De praatgroep vindt plaats elke tweede woens dag van de maand in Merelbeke.

Hoe zijn jullie ertoe gekomen een praatgroep rond angst op te zetten?

Lien: Filip geeft me veel krediet, maar ook hij draagt veel bij. We verdelen het werk onder mekaar. Hij heeft de knappe flyer ontwor pen en verzorgt ook het e-mailverkeer met geïnteresseerden. De thema’s die we bespreken laten we mee bepalen door de deelne mers. We willen dat de groep zich veilig voelt, dat de deelnemers zichzelf kunnen zijn en dat ze er iets aan hebben. Daarom laten we hen graag meedenken over de invulling.

Spiegel 2022 / 2 – 27

Filip: Het is fantastisch om te merken dat mensen openbloeien tijdens de sessies. Voor sommige deelnemers is het de eerste keer dat ze zo open kunnen praten over hun angsten en dat ze zich niet abnormaal voelen. Het geeft veel voldoening hier een rol in te kunnen hebben.

Lien en Filip begeleiden de lotgenotengroep ‘Angst met zijn vele gezichten’

Info en inschrijven bij angstmetzijnvelegezichten@gmail. com of op 0497 65 56 20 (Lien - maandag tussen 19u-20u)

Filip: Ik heb lange tijd te maken gehad met doodsangsten. Op een bepaald moment dacht ik: ‘als ik sterf, dan is het maar zo’. Je sterft maar één keer en het heeft geen zin om daar honderdduizend keer bang voor te zijn. Deze veranderde blik heeft me geholpen om te durven leven. Angst om te sterven is in zekere zin angst om te leven.

Lien: Op aanraden van een collega ervaringswerker had ik een paar jaar geleden de praatgroep Eunoia van UilenSpiegel bezocht in Gent. Ze hadden het tijdens die sessie over het thema angst. Het voelde aan alsof ik thuiskwam: ik kon helemaal mezelf zijn in die groep van lotgenoten, ik bloeide weer open. Ik kreeg terstond zin om zelf ook praatgroepbegeleider te worden. Maar dan van een groep die specifiek rond het thema angst zou werken. Veel mensen worden er immers door belemmerd. Ik wou de groep begeleiden samen met iemand waarmee het klikte en die ook ervaring had op dat gebied. Filip en ik zijn aan de praat geraakt tijdens de introductiedagen van de opleiding tot ervaringswerker in het voorjaar van 2021. We bleken veel gemeen te hebben wat angst betreft. Op de tweede lesdag dacht ik ‘ik heb mijn compag non gevonden’. Tijdens de pauze ben ik – en dat was een ingeving van het moment – naar hem toe gestapt en heb ik gesproken over mijn plan om ooit samen met een tweede persoon een praatgroep rond angst te begeleiden. Filip was zodanig enthousiast dat we er meteen werk van hebben gemaakt.

Filip: Ik weet nog dat dat gesprek plaatsvond op 4 oktober en dat we in november al een afspraak hadden met Thomas Roose van UilenSpiegel om concrete afspraken te maken. De eerste bijeen komst vond plaats in februari. Lien had een zaal gevonden in de gemeente Merelbeke waar ze woont. Zij heeft de meeste promo tie gemaakt voor de groep in Merelbeke, bij onder meer dokters, tandartsen, psychologen en apothekers. Zij bedacht ook de naam voor de groep ‘Angst met zijn vele gezichten’. Het is haar grote verdienste dat onze groep al zoveel deelnemers had op korte tijd.

Als je drie woorden zou hebben om elkaar te omschrijven, welke woorden zouden dat dan zijn?

kunnen lotgenoten steunen en als voorbeeld optreden. Zo kan een ervaringsdeskundige die zelf hersteld is van een verslaving het geloof in de moge lijkheid van herstel belichamen. Bovendien levert dit de ervaringsdeskundige zingeving in het leven op, waardoor het eigen herstel positief wordt beïnvloed. Dit kadert binnen de herstelvisie in de geestelijke gezondheids Totzorg.zover de theorie. Om als ervaringsdes kundige aan de slag te gaan, moeten er in de praktijk een aantal horden genomen worden. In de taakomschrijving van ervaringsdes kundigen wordt vaak veel te veel verwacht, waardoor diversiteit verloren gaat en alleen de hoogstopgeleide en meest veerkrachtige ervaringsdeskundigen overblijven. Klinkt een beetje als de reguliere arbeidsmarkt en dat is nu net niet het opzet.

OPGanG maakte i.s.m. patiëntenverenigin gen een beleidsnota over het statuut van ervaringsdeskundigen: omsprekmet22debatenDevaringsdeskundigen-in-de-gezondheidszorgblicaties/beleidsnota-het-inschakelen-van-erwww.opgang.be/pudiscussieoverzinenonzinvanbetaaldvrijwilligerswerkisookhetthemavoorhettijdensons25jaar-feestsymposiumopoktober2022.Wenodigenenkelespelerskennisvanzakenuitomhieroveringetegaanindevoormiddag.Demoeitetekomenluisterenenjemeningmeete

Ook elders op de werkvloer komen we valkuilen tegen Betaald werken zoals het op dit moment wordt georganiseerd, is voor velen onder ons helaas te hoog gegrepen. In het reguliere arbeidscircuit is de druk meestal niet van de poes en is er weinig begrip voor kwetsbaar heid door een chronische aandoening. Als

Vrijwilligers- versus betaald werk Vrijwilligerswerk versus betaald werk is dan ook een heikel en actueel thema. Het is een pijnpunt waar UilenSpiegel zich zeer van bewust is. We streven ernaar om vrijwilligers werk als evenwaardig te beschouwen aan betaald werk. Dat laatste is in onze samen leving nog steeds het 'summum' van slagen in het leven. Echter: is het gelijkwaardigheid waar we naar moeten streven? Voor mensen die omwille van chronische ziekte niet meer kunnen werken, maar wel nog hun ervaring als vrijwilliger willen en kunnen inzetten, moet dit een vrije keuze zijn. De keuze voor vrij willigerswerk blijkt in de praktijk echter niet steeds ‘vrij’. Er draait héél veel op vrijwilligers. Qua en gagement beginnen een aantal van hun takenpakketten meer op een job dan op vrijwilligerswerk te lijken. Het zijn gewoon gratis werkkrachten. Net uit respect voor de betrokkenen en om hen een sterkere positie te geven in de maatschappij dient dat werk meer (financieel) te worden gewaardeerd. Het feit dat er geen geld is om met betaalde krachten te werken is een teken aan de wand dat de maatschappij vele noden niet ade quaat invult.

Heel wat ervaringsdeskundigen werken als vrijwilliger en worden dus niet financieel ver goed. Als belemmerende factoren zien we hier vaak een gebrek aan budgetten voor be taalde werkplekken en onduidelijkheid over welke vorming nodig is voor welke functie.

En zouden we niet meer moeten inzetten op integratie en inclusie op de werkvloer?

28 – Spiegel 2022 / 2

Het werk dat vrijwilligers doen, is uiteraard intrinsiek even waardevol als betaald werk. De betrokkene zet zich immers evenzeer in voor de maatschappij. Bovendien kan vrijwil ligerswerk een opstap zijn naar re-integratie op de arbeidsmarkt, omdat er ervaring wordt opgedaan in een context waarbij er makkelij ker evenwicht wordt gevonden tussen werk, privé en gezondheid.

Tekst: : Karen Callaert & Ann Van de Vloet psychisch kwetsbaren weten we dat onze aandoeningen vaak een grillig verloop ken nen en dat herval steeds mogelijk is. Dat maakt de keuze voor een statuut als zelf standige of zelfs werknemer minder evident, ondanks de mogelijkheden van progressieve Wietewerkstelling.naeenperiode van arbeidsongeschikt heid weer aan het werk wil, krijgt te maken met gaten in de systemen van gedeeltelijke werkhervatting bij arbeidsongeschiktheid. Daarbij komt vaak naar boven dat er een tekort is aan informatie over de mogelijke statuten en dat er nood is aan controle op de toepassing van het recht op redelijke aanpas singen van de werkplek aan je kwetsbaar heid. Je hebt hier immers wel recht op als persoon met een beperking, om maximale kansen te krijgen op de arbeidsmarkt. Om het nog wat moeilijker te maken zijn ook nog verschillende overheden en overheids diensten bevoegd, zodat het niet evident is om je weg te vinden in de wirwar aan regels en Eenbevoegdheden.anderheikelpunt is de beruchte inacti viteitsval t.o.v. een voltijdse uitkering. Deze val houdt in dat (deeltijds) werken soms netto minder oplevert dan een uitkering. Bovendien is het vaak onduidelijk wat de impact is op je uitkering bij een herval of op je later pensioen.

Het zijn de hinderpalen op de weg naar be taald werk die velen afschrikken om stappen in die richting te zetten. Dit maakt dat ze het houden bij vrijwilligerswerk. Nadelen zijn echter dat uitkeringen vaak bedroevend laag zijn en er bij vrijwilligerswerk extra administra tieve verplichtingen komen kijken.

Vrijwilligerswerk dan maar?

Op langere termijn brengt dit bijvoorbeeld ook onze sociale zekerheid in gevaar.

vormen! Elders in dit Spiegel-nummer vind je de save the date. Een chronische psychische kwetsbaarheid is niet altijd combineerbaar met betaald werk en de druk en eisen die daarmee gepaard gaan. Maar kunnen we onze kwetsbaarheid niet gebruiken om anderen te helpen die in hetzelfde schuitje zitten? En hoe kan het beter in de toekomst?

Wie recent in contact is gekomen met geestelijke gezondheidszorg is misschien al eens de term ervaringsdeskundige te gengekomen. Ervaringsdeskundigen zetten hun ervaringskennis in en vergroten zo de emancipatie, participatie en empowerment van patiënten. Maar wat is ervaringskennis? Ze ontstaat door de eigen ervaringen en het persoonlijk groeiproces te delen met anderen met gelijkaardige ervaringen. Verbreding, verdieping en verwerking door o.a. vorming en scholing horen daar ook bij. Zo kom je tot gedeelde wijsheid en vul je wetenschap pelijke kennis aan. Een belangrijke rol ligt bo vendien in het voorhouden van een spiegel aan de Ervaringsdeskundigenhulpverleners.

Ervaringsdeskundigen

Thema voor debat

Allen aan het (betaald) werk?

Betaald werk mag niet moeilijker zijn dan vrijwilligerswerk, dat immers ook competen ties vereist en engagement vraagt. Het moet rekening houden met de draagkracht en mo gelijkheden van de persoon, in plaats van af te glijden naar een situatie waarbij alleen de ‘high potentials’ nog een plaats hebben op de werkvloer. Vrijwilligerswerk moet iets zijn wat je naast een betaalde baan of pensioen kan doen of als opstapje als je nog competenties moet opbouwen of als je even te onzeker bent. Als het structureel noden begint in te vullen dan loopt er iets fout in het systeem.

Data: Maandagen 5 september, 3 oktober, 7 november, 5 december, 9 januari 2023 Tijdstip: 18u30-20u30 Locatie: bekendgemaakt bij inschrijving Inschrijven en meer info: in.zachtaardigheid@gmail.com of 0494 66 84 44 (June)

PraatgroepPSYCHOSELOTGENOTENGROEPLEUVENvoorlotgenoten met een kwetsbaarheid voor psychose begeleid door ervaringsdeskundigen Lin en Laurence. Inschrijven en meer info: psychosegroepleuven@gmail.com of 0484 63 13 13 (Lin) Data: Zaterdagen 17 september & 19 november: thema nog te bepalen Tijdstip: 14u30-16u30 (onthaal vanaf 14u15) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

InschrijvenPSYCHOSELOTGENOTENGROEPONLINEenmeerinfo: Je krijgt de zoomlink als je je inschrijft via nadia@uilenspiegel.net of 0475 96 03 97 (Nadia)

Hieronder vind je een overzicht van de lotgenotengroepen begeleid door ervaringsdeskundige vrijwilligers die momenteel actief zijn. Een overzicht van hun activiteiten vind je op www.uilenspiegel.net/activi teiten of kan je aanvragen via de onderstaande contactgegevens.

Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Grote Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

begeleid door ervaringsdeskundigen Annelies en Linda. Heb je last van dwanggedachten en/of dwanghan delingen en zou je daar graag over praten met mensen die hetzelfde meemaken? Dan is onze praatgroep te Gent misschien iets voor jou? Maandelijks wordt een thema rond dwang besproken. Inschrijven en meer info: uilenspiegeldwang@gmail.com

Lotgenotengroep seksueel misbruik Lommel/Mol en omstreken. Heb je seksueel misbruik ervaren en wens je anderen die dat ook meemaak ten te ontmoeten? Dan is deze praatgroep misschien iets voor jou.

Vzw UilenSpiegel is een vrijwilligersvereniging. Het grootste deel van de werking wordt gedragen door lokale vrijwilligers, actief in elke provincie van Vlaanderen.

Je krijgt de zoomlink als je je inschrijft via angstendwangleuven@gmail.com of 0473 65 61 37 (Sarina Antioco) of 0494 15 19 90 (Bram) - www.uilenspiegel.net/zoom

Spiegel 2022 / 2

Data: Zaterdagen 20 augustus, 24 september, 15 oktober, 19 november, 17 december Tijdstip: 14u-16u (onthaal vanaf 13u45) Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdeskundige Gert. Maandelijks wordt er gewerkt rond een thema. Inschrijving en meer info: gertcoeckelbergh@gmail.com of 0474 62 66 08 (Gert)

Data: Zaterdag 10 december: thema nog te bepalen Tijdstip: 14u30-16u

Tijd:ANGSTLOTGENOTENGROEPENDWANGONLINE 19u-21u Data: Donderdag Maandag 5 september, Dinsdag 4 oktober, Dinsdag 1 november, Maandag 5 december

– 29

Tijdstip: 1X/maand op maandag van 19u-21u Locatie: Corneel Heymanslaan 10, 9000 Gent, gebouw K12F ingang 17.

Hou de website, nieuwsbrief en Facebookpagina in het oog voor eventuele nieuwe activiteiten of wijzigingen! Inschrijven is verplicht, tenzij anders vermeld.

Activiteitenkalender

BORDERLINELOTGENOTENGROEPANTWERPEN

ANGSTLOTGENOTENGROEPENDWANGLEUVEN

PraatgroepBORDERLINELOTGENOTENGROEPLEUVENvoorlotgenoten begeleid door ervaringsdeskundigen Sabrina, Walter & Nancy.

PraatgroepDWANGLOTGENOTENGROEPGENTvoorlotgenoten

ANGSTLOTGENOTENGROEPENDEPRESSIE LEUVEN

Data: Volgende reeks op vrijdagen 2 september, 7 oktober, 4 november, 2 december, 6 januari Tijdstip: 18u30-20u30 Locatie: Jeugdherberg Hasselt, Spoorwegstraat 80, 3500 Hasselt (achterkant station Hasselt nieuwbouw) Inschrijven en meer info: sylvia.van.der.veken@telenet.be of 0473 28 76 77 (Sylvia) Let op! Het aantal plaatsen is beperkt tot 8 deelnemers en er wordt enkel ingeschreven vóór de eerste bijeenkomst. Eén reeks bestaat uit 5 bijeenkomsten die telkens doorgaan op een vrijdag (tenzij anders vermeld).

Data: Woensdagen 24 augustus (in augustus uitzonderlijk online), 28 september Tijdstip: telkens de laatste woensdag van de maand van 19u-21u Locatie: ‘tAktief – de KlApper (voorheen De Link Activering), Lotgeno tengroep 2de verdiep, Antwerpsestraat 179, 2640 Mortsel

Data: Donderdag 18 augustus, Dinsdag 20 september, Maandag 17 oktober, Maandag 14 november, Dinsdag 13 december Tijdstip: 1x/maand van 19u-22u Locatie: Jeugdherberg De Blauwput (Kleine Zaal), Martelarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station).

SEKSUEELLOTGENOTENGROEPMISBRUIK

GROEPEN ROND

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringswerker Wendy Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel.antwerp@gmail.com of 0484 81 44 08 (Thomas)

begeleid door ervaringsdeskundige Sylvia. Ben je slachtoffer geweest van seksueel misbruik en wil je graag lotgenoten ontmoeten? Dan is deze praatgroep misschien iets voor jou.

Heb je langdurige of buitensporige angsten of pieker je vaak? Heb je steeds terugkerende dwanggedachten en/of -handelingen? Kom vrij blijvend naar onze maandelijkse praatgroep ‘angst en dwang’ en maak kennis met andere lotgenoten. Inschrijven en meer info: angstendwangleuven@gmail.com of 0494 15 19 90 (Bram) of 0497 17 66 11 (Jef)

De meeste lotgenotengroepen voorzien in een online aanbod of ver zorgen activiteiten in de buitenlucht indien de geplande activiteiten door Covid-19 niet kunnen doorgaan.

Inschrijven en meer info: borderline.uilenspiegel.leuven@gmail.com of 0499 73 36 86 (Walter). Data: Zaterdagen 10 september, 8 oktober, 12 november, 10 december Tijdstip: maandelijks op zaterdag van 14u - 16u (onthaal vanaf 13:45)

PraatgroepKWETSBAARHEDENSPECIFIEKELOTGENOTENGROEPSEKSUEELMISBRUIKHASSELTvoorlotgenoten

LOMMEL/MOL

Data: Woensdag 31 augustus: De axenroos onderlinge relaties beter begrijpen en benoemen Inschrijven en meer info: samengroeienantwerpen@gmail.com of via 0484 40 45 18 (Sven).

bijeenkomsten kan je in contact komen met anderen, praten over wat je zoal tegenkomt, samen iets doen, praten over thema’s… Zo kan je op een laagdrempelige manier stappen zetten in je herstel. De focus ligt vooral op het ontmoeten, maar we behandelen ook regelmatig een thema. We bepalen het programma in samenspraak met de aanwezigen. Het is een open groep voor zij die ontmoetend wil len herstellen. Inschrijven en meer info: ontmoetendherstellen@gmail.com of 0492 23 84 78 (Bart)

Data: Dinsdagen 30 augustus, 27 september, 25 oktober, 29 november, 20 december (elke laatste dinsdag van de maand)

Tijdstip: 18u30-21u Locatie: ’t Vooruitzicht, Stelenseweg 19, 2440 Geel

Tijd: 19u-21u Locatie: Jac Geel, Diestseweg 135, 2440 Geel

AfdelingANTWERPENGeel

Data: Een nieuwe reeks start 2 keer per jaar (sept. en feb.) Frequentie: 2-wekelijks (8 keer) Tijd: 9u30-10u Locatie: ’t Vooruitzicht, Campus OPZ Stelenseweg 19, 2440 Geel

Bij de lokale afdeling in de regio Antwerpen staat lotgenotencontact cen traal: iedereen met een psychische kwetsbaarheid komt tijdens al onze activiteiten en gespreksnamiddagen uitgebreid aan bod in een besloten én veilige kring: Samen Groeien Antwerpen

Tijdstip: 19u-21u, vanaf september 13u-15u Locatie: ‘tAktief – de KlApper (voorheen De Link Activering), Lotgenotengroep 2de verdiep, Antwerpsestraat 179, 2640 Mortsel

• Flippo Wil je gehoord worden en een samenhorigheidsgevoel creëren! Heb je het mentaal even lastig? Kom dan zeker naar onze groep, die zelf door 3 enthousiaste jongeren begeleid wordt. Voor jongeren vanaf 16 tot en met 25 jaar.

Inschrijving en meer info: tikiki@telenet.be (Kristin)

30

LOTGENOTENGROEP DEPRESSIE MECHELEN (HER-)LEVEN

Stefanie Devos en Luk Bevernage, beiden hulpverleners met ervarings kennis, begeleiden deze praatgroep. Ben jij een psychisch kwetsbare hulpverlener en wens je mensen te ontmoeten die in dezelfde situatie zitten, dan is deze groep zeker iets voor jou. ‘Het is een merkwaardige vaststelling dat hulpverleners met een psychische kwetsbaarheid hun ervaringskennis niet (mogen/kunnen) gebruiken, niet (standaard) uitgenodigd worden door collega’s om deze te delen. Meer nog, er leeft in instellingen een cultuur waarin weinig ‘vrije ruimte’ is, noch ‘vrijplaatsen’ zijn, om hierover in dialoog te gaan.´

Praatgroep voor lotgenoten begeleid door lotgenoten Kristin en Philip.

Inschrijven en meer info: flippojongerengroep@hotmail.com of 0473 28 32 01 (Anke)

Data: Dinsdagen 16 augustus, 30 augustus, 13 september, 27 september, 11 oktober, 25 oktober Tijdstip: 2x/maand van 19u-21u Locatie: Blinkhuis Mechelen, Tichelrij 7, 2800 Mechelen

Data: Woensdagen 7 september, 5 oktober, 2 november (Allerzielen, onder voorbehoud), 7 december (elke eerste woensdag van de maand)

HULPVERLENERSLOTGENOTENGROEPCLIëNTERVARING

HerstelgroepAfdelingANTWERPENKempenUilenSpiegel

Inschrijving en meer info: Stefanie Devos (devos_stefanie@hotmail. com) en/of Luk Bevernage (lukbevernage@hotmail.com)

SamenAfdelingANTWERPENLOSGROEPENVANDIAGNOSESMortselGroeienMortsel

BRUSSEL

Inschrijven en meer info: praatgroepturnhout@outlook.com of 0468 00 70 43 (Anke) Data: Donderdagen 21 juli, 18 augustus, 15 september, 20 oktober, 17 november, 15 december (elke derde donderdag van de maand) Tijdstip: 19u-21u Locatie: Lokaal van T’ANtWOORD vzw, Otterstraat 114, 2300 Turnhout

– Spiegel 2022 / 2

Inschrijven en meer info: herstelgroepuilenspiegelkempen@gmail.com of 0484 81 44 08 (Thomas, maa, din, don)

PraatgroepAfdelingANTWERPENTurnhoutTurnhout is een ontmoetingsplaats voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Er wordt rond verschillende thema’s gepraat.

• Ontmoetend herstellen (open groep) Ontmoetend herstellen is een initiatief van twee ervaringsdeskundigen in de TijdensKempen.demaandelijkse

• Zomers Praatcafé Het praatcafé is een nieuw project in kader van de opstart van Uilen Spiegel in het Brusselse Gewest. Het is een open plek waar je gewoon jezelf kan zijn en je vriendenkring kan uitbreiden. Het praatcafé vindt om de twee weken plaats en iedereen is vrij om te komen wanneer die zelf wilt. Inschrijven en meer info: Op voorhand inschrijving is niet nodig. Deel name is gratis, eigen consumpties zelf te betalen. Uitgestelde drankjes zijn Gezelschapsspelletjesmogelijk. zijn beschikbaar via Caroline Wil je graag helpen bij het organiseren van het praatcafé? Dan kan je Caroline contacteren via caroline@uilenspiegel.net Data: Donderdag 11 augustus, Donderdag 25 augustus Tijd: Van 14u-16u Locatie: Dienstencentrum Randstad, Hovenierstraat 45, 1080 SintJans-Molenbeek

Data: Zaterdagen 17 september, 15 oktober, 17 december Tijdstip: 1X/maand op zaterdag van 10u-12u Locatie: Jeugdherberg De Blauwput, Martelarenlaan 11A, 3010 KesselLo (achterkant Leuven Station).

Kempen is een werkgroep waarin de deelnemers werken aan hun maatschappelijk en persoonlijk herstel, en dit op eigen tempo. We leren van elkaar door het delen van ervarin gen, al dan niet gekaderd binnen een thema. De thema’s worden in samenspraak met de groep gekozen. De groep bestaat uit maximum 8 deelnemers en wordt begeleid door enkele ervaringsdeskundigen. De deelnemers bevinden zich in een verschillend stadium van herstel. We werken met een gesloten groep in evenwaardigheid, zelfrespect en respect voor onze medemens.

Data: Zaterdag 3 september: ouder-kind relatie zaterdag 1 oktober: oorlog zaterdag 5 november: korte verhalen zaterdag 3 december: geuren zaterdag 4 februari: liefde Tijd: 1x/maand op zaterdag van 10u-12u Locatie: Circuit, Circusstraat 7B, 1000 Brussel

Inschrijven en meer info: crosbabe@hotmail.com (Annelies) of 0471 02 68 76 (Annelies)

PraatgroepLIMBURG West-Limburg

Locatie: Ontmoetingscentrum De Buiting, Tessenderlosesteenweg 18, Paal (gesloten tijdens het bouwverlof)

Annelies en Koen organiseren elke eerste zaterdag van de maand een praatgroep voor psychisch kwetsbare mensen uit de ruime regio Roese lare en Izegem. Gezellig samenzijn en vrijblijvend lotgenotencontact. De bijeenkomsten gaan afwisselend door in Roeselare en Izegem. Thema’s voor de praatgroep worden in overleg met de groep bepaald.

PraatgroepAFDELINGOOST-VLAANDERENGENT`Angstmet

In deze groep delen we levenservaringen rond herstel en bewustwor ding. De thema’s worden in overleg met de groep bepaald. Inschrijven en meer info: houbrechts.jozef@gmail.com of 0479 33 48 22 (Jef)

Locatie: Te Izegem: Den Omgang, Ommegangstraat 17, 8870 Izegem Te Roeselare: De Bieweg, Wallenstraat 46-48, 8800 Roeselare

Let Op! Vanaf september andere locatie: LDC De Merelaar, Poelstraat 37, 9820 Merelbeke

• Thema-avonden De thema’s worden in overleg met de groep bepaald en maand na maand in een programma naar de leden gemaild.

Heb jij nood aan een plek waar er wordt gevraagd hoe het met je gaat en waar je mee bezig bent, waar je je hart kunt luchten en ongedwon gen jezelf kunt zijn? Dan ben jij helemaal welkom in de praatgroep te Brugge: Wistermee!

• Kooksessies: Data: Dinsdagen 16 augustus, 20 september, 18 oktober, 15 november (elke derde dinsdag van de maand) Tijdstip: 9u-13u

Data: Vrijdagen 19 augustus, 16 september, 21 oktober, 18 november (elke derde vrijdag van de maand)

Tijdstip: 19u-21u30 (ontmoetings- en thema-avonden)

Inschrijven en meer info: nachtuil@uilenspiegel.net of 0495 30 87 52 (Eliane) bellen tussen 18u-21u

Data: Roeselare: Zaterdag 3 september Izegem: Zaterdag 1 oktober Roeselare: Zaterdag 5 november Izegem: Zaterdag 3 december Tijdstip: 14u-17u.

• Leesgroep Nachtuil De leesgroep Nachtuil, richt zich tot psychisch kwetsbare mensen die op een aangename en toegankelijk manier literatuur willen ontdekken. Je hoef geen boekenwurm te zijn en voorbereidingen zijn ook niet nodig. We doen het door het lezen en bespreken van (vooral) teksten uit romans, maar ook gedichten, uitspraken, beschouwingen en meer. De leesgroep wordt begeleid door Eliane Manquoi en Jolanda Siuzdak.

Data: Woensdag 17 augustus: buitenactiviteit; wandeling in het Min newaterpark met een ijsje. Vanaf 15u. Woensdagen 14 september, 16 november, 14 december: thema’s nog nader te Woensdagbepalen26oktober: `Kwartiermaken´ met spreker Peter Dierinck Tijdstip: 1x/maand op woensdag van 17u-18u30 Locatie: Huis met vele kamers, Oostmeers 105, 8000 Brugge, op enkele stappen van het NMBS station van Brugge

Inschrijven en meer info: angstmetzijnvelegezichten@gmail.com of 0497 65 56 20 (op maandag tussen 19u-20u). Data: Woensdagen 10 augustus, 14 september, 12 oktober, 9 november, 14 december (elke tweede woensdag van de maand) Tijdstip: 19u-21u. Locatie: Kwenenboszaal, Sint-Elooistraat 104, 9820Merelbeke

Spiegel 2022 / 2 – 31 Onze activiteiten vind je www.uilenspiegel.net/activiteitenopI NSCHRIJVEN IS STEEDS VERPLICHT, TENZIJ ANDERS VERMELD

PraatgroepAfdelingWEST-VLAANDERENBruggeWistermee

• Ontmoetingsavonden: Ontmoetingsavonden zonder vooropgesteld thema, wel vrije inbreng en begeleiding. Data: Vrijdagen 1 september, 7 oktober, 4 november (telkens de eerste vrijdag van de maand)

GaNATUURGENOTENmeeopwandelen word een NatuurGenoot! Vanaf de lente 2022 bieden we om de 3 maanden een natuurwandeling aan (afstand: 5 à 6 km). Deze worden telkens begeleid door een natuur gids in duo met een lotgenotenbegeleider. Gezellig samenzijn met lotgenoten. Samen op ontdekking in de plaat selijke natuur. Maar vooral ervaren hoe wandelen in de natuur je herstel kan bevorderen. De natuurgids helpt je hierbij graag om écht met die natuur in verbinding te gaan. Goede stapschoenen en bij regenweer laarzen en waterdichte kledij. Buggy’s of rolstoelen zijn niet mogelijk tenzij anders vermeld. Deze wandelingen zijn makkelijk te bereiken met openbaar vervoer! Napraten en iets drinken kan nadien in de plaatselijke horeca (maar is uiteraard niet verplicht). (Maximaal 10 deelnemers).

Inschrijven en meer info: natuurgenoten@gmail.com of via Anneke 0479 89 14 40 We plannen nog wandelingen in op maandag 3 en/of 10 oktober.

PraatgroepAfdelingWEST-VLAANDERENRoeselare/IzegemRoeselare/Izegem

zijn vele gezichten´ Een praatgroep in een veilige omgeving voor iedereen die met angst te maken heeft. Vind steun en herkenning bij lotgenoten door ervaringen uit te wisselen en leer beter omgaan met je angst. Begeleid door ervarings deskundigen Lien & Filip.

psychose,isPsychosenet.bedéwebsitevoorstemmingenherstel Objectieve informatie, online hulp via e-mailspreekuur, filmpjes met heldere uiteenzettingen, getuigenissen en de laatste ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg. Steun UilenSpiegel met een gift Wil je UilenSpiegel steunen met een gift, dan krijg je van de belastingen een vermindering* van 45% op het gestorte bedrag. Dit kan voor giften vanaf 40 euro op kalenderjaarbasis op rekeningnummer BE34 0015 1222 9390, met vermelding ‘gift’. Zo kost een gift van 40 euro je slechts 22 euro, want je krijgt 18 euro terug. Je kan je gift ook spreiden met een maandelijkse permanente opdracht bij je bank. We zijn je van harte dankbaar! * Opgelet, als je geen belastingen moet betalen, omdat je weinig of geen inkomsten hebt, heb je geen recht op deze belastingvermindering. Heb jij vragen of klachten over patiëntenrechtenjouw?Chatmeteenombudspersoon Gratis, vertrouwelijk én anoniem www.overlegplatformgg.sittool.netop of via de QR-code Dinsdag 12:00 – 14:00 Dinsdag 18:00 – 20:00 Woensdag 15:00 – 17:00 Of surf www.ombudsfunctieggz.benaar Bezoek onze www.facebook.com/uilenspiegelVindwww.uilenspiegel.netwebsite:onsopFacebook: Save the Date - Jubileumfeest UilenSpiegel werd opgericht in 1997. Dat betekent dat we dit jaar 25 jaar bestaan. We werken volop aan een feestelijke herdenking van onze op richting. Het feest staat gepland op zaterdag 22 oktober 2022 in Leuven. Klinken we dan samen met jou op dit jubileum? Meer info op blz. 24 HERSTELACADEMIE Een HerstelAcademie voorziet een open cursusaanbod rond diverse thema’s die te maken hebben met mentaal welzijn. Ontdek het aanbod in jouw regio op www.herstelacademie.be Vereniging voor mensen met een psychische kwetsbaarheid Word lid voor slechts 5 euro per jaar! En ontvang het tijdschrift Spiegel vier keer in je brievenbus Stort 5 euro op rekeningnummer BE34 0015 1222 9390 met vermelding 'lidmaatschap' LachmannSvenfotoof via chat 02 315 44 Behoefte00aan een luisterend oor ? V.U.: Ingrid Jongeneelen, Weebroekweg 8A/19, 3071 Erps-Kwerps