Craega | N.º 55 - Inverno 2020
Informe anual do MAPA
Galicia é a que máis leite e polo eco produce en España
Fogar de Santiso: valor rural na era COVID Trasdeza Natur, cando emprender en ecolóxico ten premio Os produtos con selo chegan a 14 comedores escolares
3 6 10 12 14 16 18
| Informe MAPA 2019 | A entrevista | A reportaxe | Cociña eco | Novas breves | Axenda | Aliméntate bio
CRAEGA EDITA: Craega SECRETARIO: Javier García Lozano DIRECCIÓN TÉCNICA: Manuel María Cancio Álvarez RESPONSABLE DE COMUNICACIÓN: Elva Otero Radío DEPÓSITO LEGAL: LU 59-2015
Establecementos colaboradores
Establecementos colaboradores
minoristas A Casa da Quenlla, SC Praza de Abastos, nave 7, casetas 227-228-229 15703 Santiago de Compostela A Coruña 696 506 800 acasadaquenlla@yahoo.es
Ecotenda78 R/ Venezuela, 78 15404 Ferrol (A Coruña) 881 122 675 info@econtenda78.com www.ecotenda78.com
A Cesta da Saúde Ramón Cabanillas, 10 15701 Santiago de Compostela A Coruña 981 592 595 acestadasaude@gmail.com acestadasaude.es
Eu Consumo Responsable R/ Santo Domingo, 4, local 5, Galería Viacambre 32003 Ourense 988 219 849 euconsumoresponsable@gmail.com www.euconsumoresponsable.es
A Despensa do Avó Francisco R/ Mallorca, 2, baixo 27003 Lugo 982 042 056 - 653 985 961 info@adespensadoavofrancisco.com
Ecotienda Orillamar R/ Orillamar, 76, baixo 15002 A Coruña 881 928 749 tienda@ecotiendaorillamar.com
As Cabaciñas R/ Restollal, 79, baixo 15702 Santiago de Compostela A Coruña 981 593 462 cabacias@yahoo.es Consumo Consciente Árbore R/ Arquitecto Pérez Bellas, 5, baixo 36203 Vigo Pontevedra 986 233 497 info@arbore.org www.arbore.org D´Aldea Rosalía de Castro, 25, baixo 15701 Santiago de Compostela A Coruña 981 598 504 daldea.santiago@gmail.com Ecocentro Natureza Avda. de Galicia, 52, baixo 27400 Monforte de Lemos Lugo 982 404 797 - 982 105 230 Ecogaliza Praza de Abastos, nave 7, locais 222-223-224 15704 Santiago de Compostela A Coruña 654 609 611 ecogaliza@yahoo.es www.ecogaliza.com
Herbolario Menta R/ Cesáreo Tizón, 25 32500 O Carballiño Ourense 988 274 123 solchasa@yahoo.es Horta + Sá R/ Pérez Ardá, 26, baixo esq. 15009 A Coruña 981 285 021 hortaisabel@yahoo.es Horta Fresca Tenda Ecolóxica R/ Damas Apostólicas, 13, baixo (A Ramallosa) 36370 Nigrán Pontevedra 986 352 675 hortafresca.ramallosa@gmail.com La Aldea Biomarket, SL Avda. Finisterre, 25 15004 A Coruña 981 976 165 riapemon@laaldeabiomarket.com www.laaldeabiomarket.com Oibio R/ Doctor Fléming, 55, baixo 32003 Ourense 988 619 952 www.oibio.es
hostaleiros Puro Bío R/ Bernardo González Cachamuiña, 28, baixo 32004 Ourense 988 603 773 purobio@purobio.es; jose@purobio.es Tenda Bio-Casa Xorxeira R/ Waldo Álvarez Insua s/n Praza de Abastos 36670 A Estrada Pontevedra 660 804 298 casaxorxeira@gmail.com Tenda Ecolóxica Equilibrio Avda. dos Mallos, 1 15007 A Coruña 881 898 788 - 981 242 435 equilibrio@tendaecoloxica.com www.tendaecoloxica.com Terrae Orgánica Rúa Venezuela, 76, baixo 36204 Vigo Pontevedra 986 115 550 www.terraeorganica.com terraeorganica@gmail.com Todo Bio, SL R/ Doutor Fleming, 7 B 32003 Ourense 988 251 257 todobio@hotmail.com www.todobio.com Verde Bioleta, SL R/ Pizarro, 81 36204 Vigo Pontevedra 986 493 617 - 986 113 068 vbtienda@hotmail.com
A Nosa Terra Rúa Nova, 8 27001 Lugo 982 229 235 celianeira@hotmail.com A Parada das Bestas Pidre, 27 27207 Palas de Rei Lugo 982 183 614 info@aparadadasbestas.com www.aparadadasbestas.com Canela Bakery Coffee Praza Maior, 6-8 27001 Lugo 982 106 604 canela@canelaba.com Fogar do Santiso Trasellas, 13, Luou 15886 Teo A Coruña 981 805 985 fogar@fogardosantiso.es www.fogardosantiso.es Restaurante Amodo R/ Montero Ríos, 34 36201 Vigo Pontevedra contacto@restauranteamodo.com www.restauranteamodo.com Restaurante Campos Rúa Nova, 2-4 27001 Lugo 982 229 743 - 982 220 284 info@restaurantecampos.es www.restaurantecampos.es
Restaurante España R/ Teatro, 10 27001 Lugo 982 242 717 - 982 229 938 info@restauranteespana.es www.restespana.com Restaurante Miramar R/ Arnela, 35 15114 Ponteceso A Coruña 981 738 039 www.miramardecorme.com Restaurante O Grelo Campo da Virxe, s/n 27400 Monforte de Lemos Lugo 982 404 701 ogrelo@resgrelo.com www.resgrelo.com Restaurante Paprica Rúa das Nóreas, 10 27001 Lugo 982 255 824 restaurantepaprica@gmail.com www.paprica.es Restaurante Porta Santiago Ronda da Muralla, 176 27002 Lugo 982 252 905 portasantiago@mundo-r.com Taberna do Labrego Camiño Real, 32, Pacios 27372 Begonte Lugo 982 398 262 tabernadolabrego@hotmail.com www.tabernadolabrego.com
INFORME MAPA 2019 >
Galicia afianza o seu liderado estatal en
leite e polo ecolóxicos
L
eite de vaca, carne de polo e de porco, ovos, mexillóns e algas. Son os fortes do sector ecolóxico galego no conxunto estatal. Territorio produtor por excelencia, 18 de cada 100 granxeiros censados en España desenvolven aquí a súa actividade. De feito, o rexistro de gandeiros certificados (328) pon a Galicia no segundo posto a nivel nacional, tal e como recollen os datos do Ministerio de Agricultura de 2019. Co máximo de conserveiras de peixe e mariscos (38), o eco autóctono chega ata a terceira posición no informe do Goberno. No sector lácteo ecolóxico, Galicia é a raíña indiscutible e continúa sen acadar teito. En España, hai 232 granxas e máis da metade localízanse na comunidade. Son 119, 10 máis que en 2018. O liderado reflíctese tanto na cifra de reses (4.770) como nos volumes de produción (22.149 t). De aquí sae algo máis do 50 % do leite que se certifica no Estado (40.450 t). Encabezar o sector beneficia a industria galega á hora de ostentar a exclusiva de dous derivados:
nata (14 t) e manteiga (15 t). Por certo, a produción de nata case se triplicou en só un ano. Pola súa banda, o queixo eco (67 t) ascende no último exercicio do cuarto ao terceiro posto por detrás de Madrid e Murcia.
AVES DE CURRAL Galicia tamén é unha potencia na produción de aves de curral. Segundo o informe do ministerio, aquí están 36 das 103 granxas que existen en España. Aínda que é a segunda comunidade en cifra de explotacións (por detrás de Cataluña), o censo de cabezas de gando e o volume de carne permítenlle ocupar o primeiro posto. Dos 968.820 polos computados no Estado, 860.464 pertencen a unha explotación galega. Cun aumento dun 222 % no último ano, é precisamente o vertixinoso crecemento do rexistro avícola autóctono o que tira deste segmento no conxunto estatal e favorece que anote unha suba próxima ao 150 %. CRAEGA
> 3
INFORME MAPA 2019 >
Número de explotacións gandeiras. Ano 2019 Comunidade autónoma Andalucía Aragón Asturias Baleares Canarias Cantabria Castela-A Mancha Castela e León Cataluña Estremadura Galicia Madrid Murcia Navarra A Rioxa País Vasco Comunidade Valenciana Total nacional
Bóvidos Carne 2.238 9 161 49 4 61 90 36 500 131 167 11 15 1 41 7 3.521
Leite 1 1 53 4 25 1 1 14 119 2
Aves de curral Galiñas Polos poñedoras Carne Ovos 1 38 1 7 6 4 41 3 45 9 2 16 7 18 44 61 2 3 36 27
2
1
9
2
232
103
Apicultura 92 1 9 5 24 9 18 39 12 9 35 5 2 7 3 4 4 278
1 9 2 19 6 308
Das 36 explotacións galegas saíron 84 de cada 100 t de polo ecolóxico das que se produciron en España. As 1.614 t que recolle o informe supoñen un progreso dun 49,7 % en relación ao curso anterior.
No sector lácteo ecolóxico, Galicia é a raíña indiscutible e continúa sen acadar teito
En ovos bio, Galicia sitúase en segunda posición en unidades (23.879.197). Produción que procede das 139.384 galiñas rexistradas nas 27 granxas que computa o informe.
<
CRAEGA
O progreso do sector apóiase no aumento do censo gandeiro que, cun avance do 106,8 %, acada as 9.084 cabezas. Con algo máis da cuarta parte do porco ecolóxico que existe en España, Galicia lidera desta vez o rexistro nacional.
POTENCIA EN MEL Galicia é terceira comunidade en apicultura ecolóxica e así queda reflectido en todas e cada unha das variables. Conta con 35 explotacións e 14.152 colmeas que pecharon 2019 cunha produción de 228,8 t de mel. Pola súa propia xeografía e grazas aos seus 2.500 km de costa, en acuicultura o sector bio galego non ten rivais. Os 47 operadores (34 de mexillón e 13 de algas) representan o 77 % dos produtores especializados neste segmento a nivel estatal.
Número de cabezas de gando/colmeas. Ano 2019 Comunidade autónoma Andalucía Aragón Asturias Baleares Canarias Cantabria Castela-A Mancha Castela e León Cataluña Estremadura Galicia Madrid Murcia Navarra A Rioxa País Vasco Comunidade Valenciana Total nacional
4
No que a porcino se refire, hai 17 explotacións. Son tres máis que en 2018, un incremento que enxalza á comunidade á terceira posición estatal. O sector empurra con forza e case logra duplicar a produción de carne ata chegar ás 385 t, o 13,6 % do total nacional. Non obstante, non consegue abandonar o cuarto lugar e por diante continúan Aragón, Andalucía e Castela e León.
Bóvidos Carne 108.180 882 10.518 291 145 4.469 6.752 3.779 42.989 13.987 6.291 1.348
Porcino Leite 64 29 2.802 49 1.940 83 44 1.377 4.770 821
5.557 3.301 1.296 75 5 5.162 5.501 897 9.084
Aves de curral Galiñas Polos poñedoras Carne Ovos 115.569 4.800 48.173 10.456 2.893 7.820 1.800 7.564 2.990 2.263 174.586 8.137 61.866 79.683 169.389 280 6.760 860.464 139.384
288 1.334 23 1.854 593 203.435
76
7.800
312
1.119 58
700
12.367
32.343
968.820
700 27.140 2.620 27.852 31.068 833.937
Apicultura 26.496 46 1.197 158 959 1.446 4.804 19.660 1.543 1.383 14.152 889 338 1.306 793 575 1.275 77.020
INFORME MAPA 2019 >
Producións gandeiras ecolóxicas certificadas. Ano 2019 CARNE peso en canal (t) Vacún Porcino 20.407,417 630,384 18,150 744,420 486,188 8,540 47,566 30,000 44,800 1.467,190 0,510 308,370 581,590 848,640 164,550 1.818,310 116,610 228,231 385,711 61,390 69,153 137,700 243,200 3,500 51,600 26.091,179 2.812,541
Comunidade autónoma Andalucía Aragón Asturias Baleares Canarias Cantabria Castela-A Mancha Castela e León Cataluña Estremadura Galicia Madrid Navarra A Rioxa País Vasco Comunidade Valenciana Total nacional
INDUSTRIAS O peso da gandería ecolóxica en Galicia é un factor determinante á hora de desenvolver un tecido industrial que transforme o produto e o introduza no mercado. Con 112 industrias relacionadas coa produción animal, ocupa o terceiro posto na táboa estatal. 38 dedícanse á elaboración e conservación de peixe, crustáceos e moluscos e levan á comunidade a exhibir outro máximo nacional. 31 teñen que ver coa carne; 26 fabrican produtos alimenticios de orixe animal e 17 están vencelladas aos lácteos.
Total
Ave 4,744
9,768 3,200 62,640 107,946 55,550 1.614,845 61,337 1,050 1.921,080
29.337,487 796,910 493,096 131,458 35,800 47,353 2.369,470 1.071,705 1.291,040 2.676,232 2.231,996 61,390 197,694 137,700 317,650 68,334 41.265,315
Aínda a pesar de que a industria eco galega non desempeña un papel relevante no conxunto nacional, ano tras ano adquire maior protagonismo. As empresas especializadas en elaborar e comercializar produto bio case se cuadriplicaron en Galicia na última década e hoxe representan xa o 25,7 % do censo do Craega. Con 62 inscritos, as comercializadoras medraron no último curso preto dun 35 %.
Pola súa propia xeografía e grazas aos seus 2.500 km de costa, en acuicultura o sector bio galego non ten rivais
Datos extraídos do informe Produción ecolóxica. Estatísticas 2019 do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA), novembro 2020
Producións gandeiras ecolóxicas certificadas. Ano 2019 Produtos lácteos (t) Comunidade autónoma
Leite cru producido na explotación Vaca
Andalucía
480,000
Leite cru
5.964,592
Baleares
88,823
Canarias
Castela e León Cataluña Estremadura Galicia Madrid
5.964,592 155,497
10,478
158,800 4.489,589
4.489,589
113,710
2.129,210
Queixo
5,500
7,210
28,940
45,165
Outros lácteos
33,826
3,253
6,340
11,000 620,840
36,500
53,800
11,400
971,100
210,440
Ovos (uds)
Mel (t)
34.944.251
401,851
9.047.523
0,500
3.396.997
11,060
1.429.536
0,418
2.030.000
14,400
391.166
20,583
23.574.700
63,622 233,237
81,847
391,611
8.561.602
2.999,002
17.893.947
34,645
1.679.640 23.879.194
19,412 228,881
135,102 22.149,796 22.149,796 22.260,036 3.136,280
14,038
15,267
67,332
1.380,646
3.906,060
3.122,490
371,860
410,880
930,000
200,000
150,000
200,000
160.000
4,000
11,445
67,460
100,868
17,461
22,439
6.484.107
9,628
786.000
19,640
936,000
1.041,600
A Rioxa País Vasco
Leite acidificado
2.997,922
Murcia Navarra
Manteiga
28,990
Asturias
Cantabria
Nata
11.645,904
Aragón
Castela-A Mancha
Leite para consumo directo
Comunidade Valenciana Total nacional 40.450,004 56.164,223 26.343,702
14,038
15,267
18,850
4,830
6.099.588
6,000
738,649
9.745.987 3.094,493 216,780 150.104.238
46,680 1.133,407
CRAEGA
> 5
A ENTREVISTA >
Cociña para Cáritas. Levou os seus pratos ecolóxicos ata o comedor de Inditex. A tenda online funciona outra vez para darlles saída, entre outros, ás hortalizas e aos destilados de produción propia con selo do Craega. E prepara menús para entregar a domicilio ou recoller no local. A maquinaria do Fogar non para na pandemia, aínda a pesar de que os cinco restaurantes que ten espallados por toda Galicia estiveron pechados. A COVID-19 é un duro golpe, pero tamén un respiro necesario para probar accións novas e rescatar ideas aparcadas por falta de tempo. Unha consultoría, unha aceleradora de empresas, un motor de emprendemento rural… Xosé Santiso, propietario do negocio, defende o valor dun proxecto que botou a andar hai un cuarto de século con tres piares clave: sustentabilidade, compromiso rural e economía circular.
Xosé Santiso: “O Fogar dignifica o rural. Non queremos que ninguén se avergoñe”
6
<
CRAEGA
»
O Santiso, como negocio de raíces rurais, é un privilexiado no contexto da pandemia? É complexo. O noso proxecto ten moitas facetas e localizacións distintas. Estamos no rural, pero tamén en ámbitos urbanos. Somos case autosuficientes para poder resistir durante bastante tempo cunha pandemia, pero iso non quita que nos dese un duro golpe. Tivemos os cinco restaurantes pechados e boa parte do cadro de persoal nun ERTE. Pero en momentos como o verán si que fomos uns privilexiados. Temos espazo exterior, produción propia e non dependemos de axentes externos. Se falamos en termos de cultura de empresa, o que nos trouxo o confinamento foi tempo. O Fogar leva 25 anos traballando para ser un referente de transformación social, ambiental, gastronómico e tamén do sector primario. Pero sempre prima o hoxe e non hai marxe para nada máis.
A ENTREVISTA >
» O seu é un proxecto en proceso de
reinvención constante? O certo é que a nós a COVID-19 non nos obrigou a reinventarnos. Levámolo facendo dúas décadas. Xa na crise de 2008 creamos un plan estratéxico a 100 anos porque pensamos que a sustentabilidade nunca pode ser curtopracista. A nosa empresa conta con tres patas equilibradas: social, ambiental e económica. A pandemia está deixando moi prexudicada esta última, pero reforza as outras dúas. Co negocio pechado ao 90 % durante semanas, hai que ter un colchón financeiro para subsistir ata que a situación cambie. Ou quedas parado e te pos a chorar ou aproveitas esa paréntese sen ingresos para facer todo que tiñas pendente por falta de tempo. E decidimos centrarnos na posta en valor e deseñar a folla de ruta para activar o Fogar consultora, aceleradora, formadora de emprendemento rural, transformadora social…
»
Entón esta paréntese obrigada serviu para reactivar o Plan Estratéxico do Santiso? Cando tomamos a decisión de crear un Fogar a cen anos, a maior motivación era deixar unha herdanza digna ás seguintes xeracións. A restauración e a alimentación deben levarse ao ámbito da sustentabilidade real. Se non introduces acción nun plan estratéxico es unha illa. Hai que saber utilizalo para educar, transformar
xente da túa contorna, xerar máis valor e lograr que outras organizacións e administracións se impliquen. Durante moitos anos, nós fixemos iso mesmo. Mirabamos só o que tiñamos diante dos pés porque non chegabamos a todo. Agora esa bagaxe sérvenos para investir en nós mesmos e explicarlles a outros un caso real. Eu creo na innovación e na evolución constante. É a clave para adaptarse aos tempos e para seguir á fronte do cambio.
» Considera suficientes as medidas que
está adoptar a Administración para o sector hostaleiro? Aceptamos calquera medida que haxa para o sector. Pero en canto aos criterios empregados para establecer as normas, cómpre facer algunha puntualización. Adóptanse medidas estándar e non se teñen en conta as peculiaridades de cada negocio. Cando un establecemento está situado nunha carballeira e hai 10 metros de separación entre as mesas, entendo que nese sitio as posibilidades de contaxio son menores que nun supermercado. E se preparas pratos para levar, por que non comer na carballeira e non na casa? A Administración debería abrir ámbitos seguros para a hostalaría, ao igual que está facendo co sector da cultura. Temos locais en centros urbanos que son moi pequenos e estou de acordo en pechar. Pero en Teo, Oleiros e Allariz, non. E para os que non dispoñan de espazos exteriores
“Se falamos en termos de cultura de empresa, o que nos trouxo o confinamento foi tempo”
CRAEGA
> 7
A ENTREVISTA >
“Cremos que as accións teñen que ser na orixe, na transformación do consumidor, nos valores que identifican as normativas, nos comités ambientais, na educación…”
coma os nosos, hai alternativas. Temos cociñas móbiles que poderiamos poñer ao servizo doutros hostaleiros para que se instalen en parques ou espazos abertos das cidades.
»
O servizo de entrega a domicilio é unha das liñas que estreou o Santiso coa pandemia. A acollida é boa? A facturación é irrelevante para o volume dunha estrutura como a nosa. Está concibido como unha acción de marketing para que a xente vexa que segues aí e para concienciar sobre o consumo de produto de tempada. O que mellor funciona son os combos familiares cunha oferta económica moi agresiva. Sacas mercancía case a custo para que o cliente siga crendo en ti. Lanzamos unha caixa de hamburguesas para facer na casa, organizamos unhas xornadas carnívoras, cestas de Nadal con produto local, temos outra oferta para encher a neveira con hortalizas da nosa horta… Pero a aceptación é ridícula. Non hai concienciación.
» Está a pasar o mesmo coa venda online?
Xa tiveramos unha tenda online hai moitos anos e agora reactivámola. Pero non funciona, é só un complemento. Non é posible vender produto local ecolóxico na túa contorna a través de Internet. No confinamento, a xente seguiu mercando nas grandes superficies, xusto onde non se achega valor 8
<
CRAEGA
ao tecido local. Por iso cremos que as accións teñen que ser na orixe, na transformación do consumidor, nos valores que identifican as normativas, nos comités ambientais, na educación…
»
Que significa a familia nas orixes do proxecto Santiso? Todo. O meu avó era unha persoa moi inventiva. Era músico, construía muíños, contaba historias… O meu pai era poeta, filósofo, músico… Por enriba de todo, quería moito a súa terra. Emigrou. Estivo entre 10 e 12 anos en diferentes países, aprendendo idiomas e coñecendo outras culturas. E cando volveu para aquí, fíxose agricultor traballando para terceiros. Unha persoa peculiar. A min desde neno inculcáronme ese sentimento de enraizamento, de apego á terra. Comecei co meu pai as clases de música con oito anos e tamén con el achegueime á recuperación de tradicións como a malla, o Entroido… En 1996 abrimos o Fogar. Construímolo coa axuda dos rapaces que viñan comigo ao instituto. Queriamos facer un mundo surrealista, traer a cidade ao rural para que visen o seu valor. Pero o obxectivo sobre todo era que restauración e gastronomía se convertisen nun medio para transmitir a cultura e as raíces. Creamos unha romaría permanente, un espazo onde revivir o pasado, onde comer coas mans no chan de terra como se te trasladases aos
A ENTREVISTA > tempos dos Picapedra… O primeiro día, acababamos de abrir, había mil persoas na porta.
»
E desde aquela ata chegar aos cinco restaurantes… O de abrir restaurantes non é algo que nos gustase. Foi un xeito de darlle saída ao noso produto e de manter a cultura do proxecto. Temos unha estrutura de autoabastecemento desde 2007. No rural, a estacionalidade é brutal. Traballas dous meses no verán e algo as fins de semana no resto do ano. A partir de 2008, entre a crise e o carné por puntos, a xente deixou de saír. E había que buscar alternativas. Pero para facelo ben, respectando a trazabilidade e a economía circular, precisas profesionalizar todos e cada un dos teus departamentos. Se ademais queres transmitir o valor que hai detrás de cada prato e respectar a túa filosofía empresarial, fai falla volume. Co cal, abrimos por necesidade. Agora estamos en Teo, Santiago (Santiso Compostela e Taverna Galega), Oleiros e Allariz. Fáltanos o mar. A idea é abrir nas Rías Baixas porque levamos moito tempo mercando produto á Confraría de Pescadores de Aldán.
»
Ademais de levar o Santiso ao mar, algún outro proxecto entre mans? Estamos cun proxecto para converternos en provedores de materia prima para o comedor
de Inditex a través de Sodexo (xestora do servizo). Agora que o ritmo de traballo é moi baixo, podemos destinar unha quenda a prepararlles produtos elaborados. Temos infraestrutura para facer, por exemplo, unha croqueta vegana con materia prima 100 % orgánica, local e de tempada. Ademais, desde marzo estamos cociñando para Cáritas porque vemos que existe unha necesidade moi grande. A longo prazo, valoramos a opción de crear unha distribuidora de ecolóxico. É moi difícil que unha empresa externa poña en valor o que hai detrás do noso proxecto.
»
Como imaxina o Santiso pospandemia? O valor do proxecto debe acadar moito máis peso. O Fogar ten que ser un axente transformador a través do coñecemento e non só da comida. A xente que agora recoñece o que fai O Santiso xa sabe de sustentabilidade e está moi concienciada. Para o resto, é un sitio no que o pasas ben, que ten historia, que é atractivo… Dálles igual o que hai detrás do prato. Estamos nun momento no que é importante que se perciba o que hai máis alá da fachada. Nós defendemos a nosa terra e non queremos que as seguintes xeracións se avergoñen do rural. Hai que dignificalo.
“O Fogar ten que ser un axente transformador a través do coñecemento e non só da comida”
Nota: entrevista realizada o 18/11/2020
CRAEGA
> 9
FOTO: MAPA
A REPORTAXE >
María José Tallón García (Trasdeza Natur) sostendo a distinción que lle outorgou o Ministerio nos XI Premios de Excelencia á Innovación para Mulleres Rurais
Trasdeza Natur, unha horta ecolóxica de premio
O
Agader 2018, o segundo premio Semente Ribeira Sacra e para pechar 2020 o que outorga o Ministerio de Agricultura ás mulleres rurais con mellores ideas. María José Tallón García, fundadora de Trasdeza Natur, non deixa de recibir recoñecementos pola horta ecolóxica que montou en Silleda (Pontevedra). “É o resultado de moito esforzo e traballo. Temos moi claro o modelo de negocio que debemos seguir”, sinala. Certificado polo Craega e cun sistema pioneiro para deshidratar froitas e verduras con enerxía solar, o seu proxecto levouna a recoller en Madrid o terceiro galardón dos XI Premios de Excelencia á Innovación para Mulleres Rurais na categoría de actividade agraria. Tallón sempre soubo que eido rural, agricultura ecolóxica e tecnoloxía sostible poden ir da man. En 2016, quedou sen traballo e foi daquela cando comezou a pensar na finca familiar como opción de autoemprego. Economista de formación, para profesionalizar a explotación de arredor de 6.000 m2 fixo unha inmersión inicial no sector primario a través de varios cursos e
10
<
CRAEGA
talleres que lle deron unha visión máis técnica. Quería cultivar vexetais sen tratamentos químicos, pero tamén transformar o produto para chegar a novos nichos de mercado. “Montamos o obradoiro e decatámonos de que a deshidratación era a forma de transformar que máis respecta o produto natural porque conserva a maioría das súas propiedades”, explica. Non foi sinxelo atopar unha tecnoloxía que cumprise coa súa filosofía. Despois de facer contactos en Centroamérica, Tallón deu cunha solución moito máis cerca, na Universidade de Santiago (USC). Na Facultade de Física estaban a traballar cun prototipo de secadoiro solar para algas e puxéronse de acordo para adaptalo á súa horta. En 2017, Trasdeza Natur comezou coa transformación de produto. “Fomos mellorando a máquina da USC pouco a pouco e adaptándoa ás nosas condicións co obxectivo de conseguir autonomía e pegada de carbono cero”, engade. Aproveitando a enerxía solar e sen ningunha emisión, o que obtén son froitas e verduras deshidratadas con selo ecolóxico para consumir con iogur, cereais ou como snack saudable.
A REPORTAXE >
OS EFECTOS DA COVID A pandemia en Trasdeza Natur ten un dobre efecto: ralentizou proxectos a piques de ver a luz e deu un discreto empurrón ás vendas online. “Notamos máis interese a nivel local, pero certo é que moita xente da cidade veu ao rural durante o confinamento e cultiva a súa propia horta”, comenta Tallón. Á súa clientela, fundamentalmente da zona, achéganlle hortalizas e froitas de tempada en formato fresco e deshidratado. Poden mercar a través da web e recibilo na casa (servizo en Silleda e arredores). Nun futuro, a súa intención é continuar desenvolvendo a tecnoloxía que tanta sona lle deu ao proxecto e sacar novos produtos deshidratados e en maiores cantidades.
A lagoa, unha depuradora natural para a rega O proxecto sostible de Trasdeza Natur conta tamén cunha lagoa para reutilizar a auga do taller e destinala á rega. Co obxectivo de evitar verteduras ao terreo ou á cuneta, optouse por instalar un sistema de depuración con plantas que permite eliminar os residuos sen danar o medio ambiente e, ademais, darlle un novo uso á auga. De feito, a empresa conta co selo de calidade turística en destino (categoría turismo industrial) e, periodicamente, recibe visitas de centros escolares, escolas técnicas, profesionais etc. As entradas pódense mercar na web.
A CERTIFICACIÓN
FOTO: TN
“No rural hai moitos camiños por explorar e agora debería estar máis vivo que nunca. Emprender é viable e dá moitas satisfaccións. Só o feito de estar en contacto coa natureza xera tranquilidade”, conclúe para animar as novas xeracións.
FOTO: TN
A horta de Silleda naceu coa convicción de que o selo do Craega era unha das súas pedras angulares. “Para nós é unha garantía de calidade. É un xeito de confirmar que fas as cousas ben porque hai un axente externo que, cun punto de vista oficial, certifica que é así”, recalca Tallón.
A lagoa está totalmente cuberta de plantas e funciona como un filtro verde
Nun dos extremos da horta ecolóxica atópanse os paneis solares que abastecen o taller
CRAEGA
> 11
COCIÑA ECO >
*Recomendamos que todos os ingredientes que se utilicen sexan de produción ecolóxica.
Pratos ecolóxicos e sinxelos que axuden a levar os xélidos días de inverno? Coa materia prima axeitada e sen necesidade de meterse moitas horas na cociña, é posible degustar receitas 100 % orgánicas, saudables e, por suposto, deliciosas. Para abrir boca, o chef Martín Mantilla Rodríguez explica como preparar uns exquisitos canelóns de cabaciña recheos. A continuación, Bubela Artesá, empresa lucense certificada polo Craega, convida a elaborar uns macarróns de castaña e centeo con crema. E a sobremesa é un biscoito de cenoria e lúcuma que chega da man de Euro Andean Trading, outra firma inscrita no Consello con sede en Chantada.
PRIMEIRO PRATO INGREDIENTES
ades) edianas (6 unid • Cabaciñas m unidade) • Berenxena (1 ade) rmello (1 unid • Pemento ve e) • Allo (1 dent idade) • Cebola (1 un ado (100 ml) • Tomate tritur e (1 lata) • Alga perceb (medio vaso) • Viño branco (c /s) iva virxe extra • Aceite de ol • Sal (c /s) ) • Vinagre (c /s g) • Nachos (50
Canelóns de cabaciña recheos de verduras con vinagreta de alga percebe ELABORACIÓN 1. Limpamos e lavamos as verduras. 2. Reservamos 4 cabaciñas. 3. Picamos en cadrados pequenos as verduras. 4. Rustrimos as verduras por orde de dureza: allo, cebola, pemento, cabaciña e berenxenas. 5. Engadimos o tomate triturado e o viño branco e deixamos cocer uns 5 minutos. 6. Colocamos unha ola con auga e sal a ferver. 7. Cortamos láminas de cabaciña coa axuda dun pelador ancho. 8. Cando a auga ferva engadimos as láminas de cabaciña e cocemos durante 30 segundos. A continuación retirámolas e poñémolas enriba de papel absorbente. 9. Coa axuda dun film ou papel de cociña colocamos as láminas de cabaciña de forma que monten unhas enriba doutras. 10. Engadimos o recheo e cerramos o canelón. 11. Para a vinagreta disolvemos un pouco de sal no vinagre e engadimos aceite de oliva virxe extra nunha proporción de un a tres, incorporamos as algas e salseamos o canelón.
Podedes ver o vídeo desta receita aquí:
12
<
CRAEGA
12. Colocamos os nachos enriba para darlle textura crocante.
COCIÑA ECO >
SEGUNDO PRATO
Macarróns de castaña e centeo con crema
INGREDIENTES
rróns de castaña e • 1 paquete de maca centeo de 400 g a • 1 cullerada de fariñ a • 1 cebola picada fin tal xe • 200 ml de leite ve moscada • Sal, pementa e noz 1.ª presión • Aceite de xirasol de
ELABORACIÓN 1. Cocemos a pasta con abundante auga seguindo as indicacións do paquete. 2. Pochamos a cebola nunha tixola e, cando estea lista, engádese a fariña e reméxese. 3. Pouco a pouco, sen deixar de remexer, incorpórase o leite vexetal, coidando de que non queden grumos. 4. Salpimentar. 5. A lume lento, remexer continuamente ata ter unha salsa cremosa e suave. 6. Aderezar con noz moscada ao gusto e servir xunto coa pasta. Receita dispoñible en www.bubela.gal
SOBREMESA
Biscoito de cenoria e lúcuma INGREDIENTES
a • 150 g de cenoria relad l de arroz ra eg int • 150 g de fariña s de lúcuma en po • 2 culleradas sopeira cacao • 1 puñado de nibs de arroz • ½ brick de nata de roz • 100 ml de leite de ar s de aceite de oliva • 2 culleradas sopeira virxe extra esa de bicarbonato • 1 cullerada de sobrem en po • Un chisco de vainilla • Un chisco de sal de repostería • 1 sobre de fermento
ELABORACIÓN 1. Nun bol mesturar a fariña integral de arroz, a lúcuma en po, o bicarbonato, a vainilla en po, o sal e o sobre de fermento. 2. Engadir a cenoria relada e mesturar ben. 3. Prequecer o forno a 180 °C con calor arriba e abaixo. 4. Posteriormente engadir os ingredientes húmidos. Mesturar ata que formen unha masa. 5. Pór a masa nun molde e colocar sobre ela os nibs de cacao. Levar ao forno por 35-40 min.
Receita dispoñible en https://euroandean.com/recetas/
6. Unha vez frío, o biscoito xa está listo para degustar.
CRAEGA
> 13
NOVAS BREVES >
A CAMPAÑA DO CRAEGA SOMOS SEMENTE, FINALISTA NOS PREMIOS AGRIPINA A campaña do Craega Somos Semente resultou finalista nos Premios Agripina, un festival nacional que constitúe un referente no sector da publicidade, o marketing e a comunicación. Asinado pola axencia viguesa Roi Scroll, o traballo recibiu a distinción na categoría institucional.
a conciencia do consumidor. Concibida como un relato audiovisual de tres capítulos, os vídeos difundíronse nos perfís dixitais corporativos do Consello. Dispoñibles hoxe en www.somossemente.com, as pezas serven para explicar que é o selo e que significa a certificación.
Acompañada dunha estratexia dixital moi ambiciosa, a campaña arrancou en outubro de 2019 cun obxectivo moi claro: dar a coñecer a marca que ampara os produtos ecolóxicos certificados en Galicia e espertar
Non é a primeira vez que Somos Semente obtén un recoñecemento. En 2019, fíxose cun Premio Paraguas á Mellor Estratexia Dixital, galardón que concede o Clúster da Comunicación de Galicia.
O DIRECTORIO DE VENDA ONLINE DO CRAEGA SUPERA O MEDIO CENTO DE OPERADORES
XA É OFICIAL: APRAZADO ATA 2022 O NOVO REGULAMENTO DE PRODUCIÓN ECOLÓXICA
A pandemia está poñendo en valor o campo e o traballo do sector primario. Para achegar o produto certificado ao consumidor, o Craega dispón dun directorio no que figuran os operadores ecolóxicos que venden online. Con máis de medio cento de inscritos, na guía pódense atopar hortalizas e froitas de tempada, carne (de vacún e de polo), ovos, algas ou infusións, entre moitas outras propostas.
Ía entrar en vigor en xaneiro de 2021, pero finalmente Bruxelas decidiu aprazar a normativa de produción ecolóxica ata 2022 por mor da COVID-19, tal e como recolle o Diario Oficial da Unión Europea (DOUE). “A pandemia e a crise de saúde pública que orixinou representan un reto sen precedentes para os Estados membros e supoñen unha pesada carga para os operadores do sector”, argumenta o texto. A súa prioridade é agora manter a produción e os fluxos comerciais –continúa–, motivo polo cal “non poden prepararse ao mesmo tempo para a aplicación do novo marco normativo”.
Dispoñible na páxina web do Consello (www.craega.es) e en constante actualización, indica o tipo de produto, a área xeográfica na que leva a cabo a repartición e os datos de contacto para realizar o pedido. Segundo unha enquisa interna do Craega, antes da COVID-19 o 89 % dos operadores non dispoñía de servizo de venda online. 12 de cada 100 estreárono durante o estado de alarma e algo máis do 31,3 % ten previsto lanzalo a curto-medio prazo.
14
<
CRAEGA
Entre outras novidades, no futuro Regulamento (UE) 1693/2020 –substituto do 848/2018– permitirá a certificación en grupo para facilitar o acceso dos pequenos agricultores. Ademais, poderán levar o selo ecolóxico produtos como o sal, a cera de abella, a la ou os aceites esenciais.
NOVAS BREVES >
EN MARCHA UNHA NOVA EDICIÓN DO PREMIO ARESA
Entrega do Premio Aresa a Asoporcel, asociación gañadora da última edición
O Grupo Aresa e a Universidade de Santiago (USC) veñen de convocar a vixésimo primeira edición do certame que enxalza as iniciativas do eido rural. En consonancia co contexto socioeconómico derivado da pandemia, o xurado terá en conta desta vez aqueles proxectos que soubesen buscar un novo enfoque para adaptarse á COVID ou que fosen quen de proporcionarlles axuda a outros para saír adiante. As candidaturas poden presentarse nos rexistros (físico e dixital) dos campus que a USC posúe en Lugo e Compostela. O prazo
péchase o 31 de decembro (14 h). No mes de xaneiro celebrarase un acto único no que se darán a coñecer finalistas e gañador. Ao longo das últimas dúas décadas lograron facerse con este galardón operadores ecolóxicos como Novafrigsa, Alibós Galicia, Ingapan, Champivil e o propio Craega. Tamén obtiveron este recoñecemento a Asociación de Criadores da Raza Porcina Celta (Asoporcel), que foi o gañador da última edición; a IXP Ternera Gallega; o catedrático da USC Javier Guitián Rivera ou a Facultade de Veterinaria de Lugo.
CITA PREVIA NA OFICINA DO CRAEGA EN MONFORTE DE LEMOS Por razóns de saúde pública, o Craega estableceu un sistema de cita previa obrigatoria para resolver consultas presenciais na súa sede de Monforte de Lemos (Lugo). A solicitude debe tramitarse cun mínimo de 48 h de antelación a través das seguintes canles: • Correo electrónico: craega@craega.es • Teléfono: 982 405 300 • Horario: 08.00-15.30 h | 16.30-19 h (de luns a venres) Como medida de prevención fronte á COVID-19, o Consello lembra que o uso de máscara é obrigatorio, así como o respecto dunha distancia mínima interpersoal de 1,5 metros.
CRAEGA
> 15
AXENDA >
BIOCULTURA ON 2021
1.ª Feira virtual de Biocultura 21-23 xaneiro Online Organiza: Asociación Vida Sana Público: profesionais e público xeral www.bioculturaon.org Tel. 93 580 08 18 - actividades@vidasana.org
BIOFACH eSPECIAL 2021
1.ª edición dixital da Feira Mundial de Produtos Orgánicos 17-19 febreiro Online Organiza: NürnbergMesse GmbH Público: profesional www.biofach.de Tel. 93 238 74 75 - info@nuremberg-firal.com
BIOCULTURA BILBAO 2021
6.ª edición da Feira de Produtos Ecolóxicos e Consumo Responsable
ALIMENTARIA 2021
23.º Salón Internacional de Alimentación, Bebidas & Food Service 17-20 maio Recinto Gran Vía de Fira Barcelona Organiza: Alimentaria Exhibitions S.L.U. Público: profesional Frecuencia: bienal www.alimentaria.com Tel. 93 452 49 14 - dlapuerta@alimentaria.com
ORGANIC FOOD IBERIA 2021
2.ª edición da feira internacional para profesionais do sector ecolóxico 9-10 xuño Ifema-Feira de Madrid Organiza: Diversified Communications Público: profesional Frecuencia: anual www.organicfoodiberia.com Tel. 91 123 13 96 - mfranco@divcom.co.uk
SALÓN GOURMETS 2021 12-14 de marzo Bilbao Exhibition Centre (BEC) Organiza: Asociación Vida Sana Público: profesionais e público xeral Frecuencia: bienal www.biocultura.org/bilbao Tel. 93 580 08 18 - actividades@vidasana.org
34.ª Feira Internacional de Alimentación e Bebidas de Calidade 21-24 xuño Ifema-Feira de Madrid Organiza: Grupo Gourmets Público: profesional Frecuencia: anual www.gourmets.net/salon Tel. 91 548 96 51 - infosalon@gourmets.net
BIOCULTURA BARCELONA 2021
27.ª edición da Feira de Produtos Ecolóxicos e Consumo Responsable
FRUIT ATTRACTION 2021 13.ª Feira Internacional do Sector das Froitas e Hortalizas
6-9 maio Palau Sant Jordi Organiza: Asociación Vida Sana Público: profesionais e público xeral Frecuencia: anual www.biocultura.org/barcelona Tel. 93 580 08 18 - actividades@vidasana.org
16
<
CRAEGA
5-7 outubro Ifema-Feira de Madrid Organiza: Ifema e FEPEX Público: profesional Frecuencia: anual www.ifema.es/fruit-attraction Tels. 902 22 15 15 | 91 722 30 00 visit.registro@ifema.es
AXENDA >
ANUGA
36.ª Feira Internacional de Alimentos e Bebidas
A SEAE organiza cursos en produción ecolóxica para empresas
A 9-13 outubro KölnMesse, Colonia - Alemaña Organiza: Koelnmesse GmbH Público: profesional Frecuencia: bienal www.anuga.com Tel. +49221821-2240 info@koelnmesse.de
NATEXPO
Sociedade Española de Agricultura Ecolóxica/Agroecoloxía (SEAE) conta cun amplo programa de actividades formativas para empresas, cooperativas e outras organizacións do sector. A oferta inclúe cursos sobre os principais cultivos ecolóxicos (herbáceos/extensivos e gandería, viticultura, aguacate, fruticultura…); sanidade vexetal; certificación; sementes e material vexetal; industria e comercialización, e gandería. Todas as empresas dispoñen dunha axuda económica que se fai efectiva mediante bonificacións nas cotizacións da Seguridade Social. A SEAE bríndalles ás persoas interesadas a opción de realizar os trámites esixidos para obter vantaxes, desde o cálculo do crédito e a xestión da documentación ata a resolución de incidencias. En paralelo, a entidade organiza durante todo o ano cursos de diferente índole dirixidos ao sector ecolóxico, tanto en formato online como presencial. Máis información: formacion.empresas@agroecologia.net - Tels.: 96 126 71 22 e 68 762 29 24
Salón Internacional de Produtos Bio
HAZTE SOCI@ de SEAE 24-26 outubro París Nord Villepinte Organiza: Natexbio/Spas Público: profesional Frecuencia: bienal https://natexpo.com Tel. 93 343 55 10 f.gattini@cmtspain.com
BIOCULTURA MADRID 2021
36.ª edición da Feira de Produtos Ecolóxicos e Consumo Responsable
Acompáñanos en el camino hacia una transición agroecológica del modelo agroalimentario actual. Ser parte de SEAE significa apoyar a una organización abierta, próxima y transparente que trabaja con y para el sector de la producción ecológica y el movimiento agroecológico y, por tanto, que contribuye al cambio hacia un mundo mejor, más justo, equitativo y sostenible.
Ae, la “Revista Agroecológica de Divulgación” es gratis para soci@s de SEAE.
11-14 novembro Ifema-Feira de Madrid Organiza: Asociación Vida Sana Público: profesionais e público xeral Frecuencia: bienal www.biocultura.org/madrid Tel. 93 580 08 18 actividades@vidasana.org
Consulta nuestra página web: www.agroecologia.net Sociedad Española de Agricultura Ecológica/ Agroecología (SEAE)
Nota: algúns eventos poderían sufrir cambios posteriores á publicación da revista pola crise da COVID-19. Aconséllase comprobar as datas.
Sociedad Española de Agricultura Ecológica
Agroecología
Camí del Port, s/n. Km 1 - Edif ECA. Portón 1. Apdo 397 E-46470 Catarroja (Valencia) • +34 961 267 122 E-mail: comunicacion@agroecologia.net Facebook: SEAE.Agroecologia • Twitter: @SEAE_Agroecolog
CRAEGA
> 17
ALIMÉNTATE BIO >
Hortaliza, froita e mexillón eco para 14 comedores escolares de toda Galicia
C
remas de cabaza e de cabaciña ecolóxicas para abrir o menú e mazá ou kiwi bio para pechalo. O Craega levou produto con selo a 14 centros escolares de toda Galicia –1.919 comensais– no marco da campaña Come Local. Promovida por Slow Food Compostela (SFC) co amparo da Axencia Galega da Calidade Alimentaria (Agacal), a iniciativa arrancou o 16 de outubro coincidindo co Día Mundial da Alimentación e levouse a cabo durante o primeiro trimestre do curso. A acción fixo especial fincapé en Santiago e comarca. Con 1.400 usuarios, á Rede Municipal de Comedores Escolares do Concello de Ames destináronse 100 quilos de cabaciña certificada. Os equipos de cociña –centralizados en Milladoiro e Ortoño– encargáronse de preparar un nutritivo puré para os sete centros que integran o servizo. Na capital galega, foron os cativos das escolas infantís municipais os que tiveron ocasión de degustar produto ecolóxico. Para os 180 nenos de Conxo, Fontiñas e Meixonfrío, houbo unha apetitosa crema na que se empregaron 10 quilos de cabaza bio. E nas merendas, entre os tres centros repartíronse tres quilos de kiwi e outros tantos de mazá con selo.
18
<
CRAEGA
Aos 80 comensais do CEIP Xacinto Amigo Lera de Portomouro (Val do Dubra) tocoulles probar mexillón bio en diferentes versións: ao vapor, con vinagreta de granada, en croquetas, e gratinados con bechamel e queixo da DOP Arzúa-Ulloa.
CHARLAS EN VÍDEO No marco da campaña de SFC, o comedor do CEIP Os Muíños (Muxía) incluíu sete quilos de polo certificado acompañado de ensalada. De sobremesa, os 127 comensais tiveron unha das froitas de outono por antonomasia: a mazá. O mesmo produto puxo tamén o peche ao xantar ecolóxico da Eleven School-Montessori British Education Vigo. Así mesmo, os 114 usuarios da escola da cidade olívica tomaron crema de cabaza. Xa por último, a Come Local tamén se sumou a Escola Infantil Municipal O Bítere, de Barreiros (Lugo). Ademais de hortalizas e froitas de tempada, o menú incorporou iogures ecolóxicos. A maiores das degustacións, SFC tiña previsto complementar a acción cunha charla por vídeo para explicar aos nenos por que é importante consumir produto local e como identificar os diferentes selos de calidade.
Taboleiro de anuncios Véndese explotación de arando e framboesa en proceso de conversión a ecolóxico. Case no séptimo ano de plantación. O Mato, Palas de Rei (Lugo) Tels. 628 696 971 / 667558299
ecolóxicos. Venda de esterco de polos as Roz ez rígu Rod uel Raq Rodeiro (Pontevedra) @yahoo.es Tel. 617 242 881 - quelarr
Sacra. Ecoagroturismo no corazón da Ribeira para ecta perf XIII lo Casa de labranza do sécu as. óxic ecol e carn de a Vend desconectar. Pazo de Sabadelle, Chantada (Lugo) ail.com Tel. 650 343 777 - pepedopacio@hotm
Venda de hortaliza e verdura fresca variadas. Pequenos froitos e cogomelos. Horta Trasalba, Amoeiro (Ourense) Tel. 650 053 980
Horta ecolóxica con produtos de tempada. Carmen Pazos Rabuñal, Rois (A Coruña) Tel. 630 167 138 castro@hotmail.com enso carm
Venda de carne con certificación ecol óxica de raza autóctona vianesa. Animais criados en liberdade con pastos natu rais, castiñeiros e carballos. Xatos alimenta dos ao 80 % con leite materno. Lotes envasados ao baleiro. Servizo directo do gandeiro á casa. Ecovianesa SL, Berrande (Ourense) Tel. 676 966 255 - ecovianesa@gmail.com
Venda directa de castañ a fresca en tempada, castaña seca e fariña de castaña. Envasada e a gra nel. José Feijóo Gago | Pecado de Outono Tel. 659 499 570 pecadodeoutono@hotmail.e s
nas tarifas de Descontos do 20 % groturismo oa Ec aloxamento en no Craega. tos cri ins ra Arqueixal pa go) (Lu Albá, Palas de Rei 6 030 17 9 /62 Tels. 982 380 25 om l.c ixa ue arq @ contacto www.arqueixal.com
o, framboesa, cos (amorod es fr s a) e to oi fr Venda de rmella e negr e grosella ve s do an ar . , es moras oitos silvestr plantas de fr es tr es lv si s to Fragaira froi om aira@gmail.c 761 644 - frag 9 69 Tel. om t.c po .blogs www.fragaira
Venda de carne de vacún de produción ecolóxica de raza limusi n: canal (enteiro ou medio) e despezament os. Envío a domicilio en transporte frig orífico para non romper a cadea de frío . Tamén dispoñemos de animais de raza limusin con carta xenealóxica. Vicente Prieto Ledo Tel. 609 864 738 - info@li musinatouza.com
Venda de fabas ecolóxicas de Lourenzá a granel. Vicente Piñeiro Leitón Tel. 606 739 015
ha hectárea en Alúgase unha parcela dun o ano 2000. de des ica agricultura ecolóx Xermade (Lugo) José Hermida Fernández, hotmail.com Tel. 982 501 713 - an.geles@
Servimos pedidos de carne ecolóxica de tenreira envasada ao baleiro. Carnicería La Tomea, Rábade (Lugo) Jesús Dapena Tels. 982 390 355 / 607 289 806 susodapenacruz@hotmail.com
Produción de vacún, porcino raza celta , ovino, cabrún e polos ecolóxicos. Tam én temos ovos, cereais (millo, trigo e cent eo) e produtos da horta de tempada. Face mos servizo a domicilio na comarca das Mariñas coruñesas. Granxas de Lousada SC Tel. 657 103 468 - sboados@gmail.com
Venda de mel ecolóxico procedente das montañas de Ourense, de paraxes virxe s libres de contaminación. Combinación de néctares de flores e melados, que ofrec en unhas características organolépticas únicas. IXP Mel de Galicia. Tel. 683 424 643 - bicosdemel@bicosd emel.es www.bicosdemel.es
Servimos pedidos de carne ecolóxica de tenreira envasada ao baleiro. Carnicería Carballada, Sarria (Lugo) Tel. 982 886 225 info@carniceriacarballada.com
Realízanse sacrificios ecolóxicos. Matadoiro Comarcal de Sarria. San Xulián da Veiga, 27614 Luís López Tel. 982 531 273 - matadero@sarria.es
Sección gratuíta para os inscritos Para publicar os anuncios enviar a solicitude a comunicacion@craega.es
Impreso en papel procedente de bosques sostibles
Síguenos en:
Ronda M.ª Emilia Casas Baamonde, s/n Edificio Multiusos 27400 Monforte de Lemos (Lugo) Tel.: 982 405 300 craega@craega.es Logotipo europeo para os alimentos ecolóxicos
FEADER Europa inviste no rural