es n pec Ăşm i er al o
10
0
Nº 100 ANO XVIII Agosto – Setembro 2012 n 0 10 o C afr on ig n 0 a 10 o C afr mems Ca on ig n 0 a 10 o C afr mems oratder Ca on ig n 0 iv no a 10 o C afr mems oratder o C C ig 0 n 10 o afron as o ad ivo o 0 nm m r er ig em Ca at n 10 Co afr em as o d iv o 0 nm ig o Ca rat ern o 10 Co afr em as rat der iv o 0 n ig o Ca iv m r o d o n 10 Co afr em as C at er 10 o iv n ig C 0 a m a or ad o no 0 a Co on frigem s C ativ ern 10 Co frig n mem a orat ad o o 0 a nm a m s em or C iv ern 100 Co frig em s C or at ad o o a nm a or ad at ivo ern 100 Co frig em s C at e iv n o a iv o 100 o C afr memas rat der o C afr on ig iv a o ad ig mem s rat er o C as o a iv Ca rat der o C der iv A D n o E o R
AFRIGA 10
af N
C
DIULJ D&X
DGH
UQLOOR LQG
G
ig
R
O
D
U
C
I
Ă“
N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
O
cA co de n nm rn re o in em o vi t o st er ra a io t r ivo da
N
M
E
M
O
R
A
T
IV
O
0 s at er 10 C afr as or Ca ivo no 0 on ig Ca ativ der 10 C afr memas C der o n 0 on ig o a o n 100 C afr memas rat der o o C Co afr nm iga or ad ivo n ig em s C at er m as em C or ad ivo or ad ativ erat er o iv no o
P
0s
ri ga
O
10 n 0 10 o C afr on ig n 0 a 10 o C afr mems Ca on ig n 0 a 10 o C afr mems oratder Ca 0 o ig iv n Co afr nm as or der o o C n iga em Ca ativ no 10 on m 0 em s C oratder o C a mem or ad iv no 100 on frig o at er o a m a r iv no 10 Co fr em s C ativ o 0 n ig o 10 Co afr mem as rat ader o 10 0 n afr m ig or Ca ivo no d em a
A
L
I
C
I
A
G.CASTRO GOSPELL XACOBA S. ANDRES GOSPELL 8026 CABADO GOSPELL LENI
VILARMOR XACOBEO BARI 6025 TOBÍAS XACOBEO PILAR BOS COCHERO XACOBEO JESSICA ET
VALBUENA LAUTAMIC DONCELLA
JAIME LAUTAMIC 269
OS HERDEIROS LAUTAMIC ROSA 827
TOP I1N0T0. TPI
RMADO
CONFI
MADO
R CONFI
ADO
RM CONFI
SUMARIO
AFRIGA P
R O
D
U C
I
Ó N
D
E
L
E
I
T
E
D
E
G
A
L
I
C
I
A
FORMACIÓN I Máster en Produción de Leite da USC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Curso sobre uso de lodos de depuradora en solos agrícolas . . . 10
CONVOCATORIAS XXXIV Concurso Rexional de Asturias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
EXPLOTACIÓN Granxa O Cancelo (Miño) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
SANIDADE Programas sanitarios na recría de xovencas . . . . . . . . . . . . . . . 28
ECONOMÍA Resultados das explotacións galegas en 2010 . . . . . . . . . . . . . . 38
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO Ensilado en bolsas: unha nova técnica para a conservación . . 52 Importancia dun correcto picado nas forraxes ensiladas . . . . . 66 Evolución da calidade dos ensilados na cornixa cantábrica . . . 74
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Avaliación das variedades de gramíneas e leguminosas . . . . . . 83 Beneficios das pradeiras de trevo violeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Importancia de pastos e forraxes para reducir custos . . . . . . . 114
Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva. SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo. VOCAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla.
Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa. DIRECTOR, Manuel Darriba. DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez. DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez. DESEÑO-MAQUETACIÓN: Marcos Sánchez, Martín Sánchez. COORDINACIÓN-EDICIÓN, Verónica Rodríguez Gavín. REDACCIÓN, José Luís Ramudo, Begoña Gómez Rielo. FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido. ADMINISTRACIÓN, Marta Sánchez. Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO. Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366. Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es. Web: www.ager.com.es Imprime: Gráficas Rigel SA. Tirada: 9.500 exemplares. Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados.
Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:
Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:
If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:
revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web
www.revistaafriga.com Síganos tamén en Facebook Síganos también en Facebook Follow us on Facebook
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
5
Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automรกticas Estabulaciones Libres distribuciรณn material gandeiro
LAS
MEJORES GANADERร AS ELIGEN NUESTROS PRODUCTOS GANADERIA NOVELLE (PARADELA - LUGO)
Gomas y Camas para Vacas
Limpiezas Automรกticas
Tubular Bovino
2 LIMPIEZAS AUTOMĂ TICAS DE CABLE PARA PASILLOS, CUBĂ?CULOS, CORNADIZAS, BARRERAS Y BEBEDEROS INSTALADOS EN GANADERĂ?A NOVELLE PARA 120 VACAS
PolĂgono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) 4ELĂ?FONO 4/.) s 3ERVICIO 4Ă?CNICO E-mail: toni@dismagan.es // Web: www. dismagan.es
distribuciĂłn material ganadero
Distribuidor en Asturias: !LMACENES ,ADISLAO 3 , 0OLĂ“GONO %L :ARRĂ“N 3 . ,A %SPINA 3ALAS !STURIAS 4LF
8
FORMACIÓN
O máster desenvolverase nas instalacións do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal) sitas no CIAM
MÁSTER EN PRODUCIÓN DE LEITE ESCOLA POLITÉCNICA SUPERIOR
A USC ESTREA UN MÁSTER EN PRODUCIÓN DE LEITE Profesores da Universidade de Santiago de Compostela, investigadores da Xunta de Galicia e profesionais da produción de leite propoñen o novo máster en resposta á demanda do sector lácteo galego e da cornixa cantábrica. XUSTIFICACIÓN DO MÁSTER Desde hai uns anos, diversos profesores da USC estanse achegando ao Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), dependente da Xunta de Galicia, nun intento de que a súa actividade investigadora e docente acade o sector lácteo galego. Estas iniciativas, sempre recollidas e aceptadas polos investigadores do CIAM, levaron a ambos colectivos a cavilar sobre a importancia que tería para o sector lácteo, e en consecuencia para o sector agrario, a realización de actividades de formación, investigación e transferencia de coñecementos de xeito coordinado. A partir destas inquedanzas xérase o presente Máster de Produción de Leite, propio da Universidade de Santiago de Compostela, co obxectivo de formar a futuros técnicos para que desenvolvan a súa actividade no sector da produción de leite. Dunha banda, con este máster preténdese cubrir un oco no sistema universitario de Galicia, carente na actualidade de estudos específicos destinados á produción de leite. Doutra, búscase aproveitar a demanda do sector lácteo ga-
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
lego, cada vez máis dinámico, profesional e competitivo, que require de técnicos cualificados. A finalidade do título é a adquisición por parte dos estudantes dunha formación avanzada, de carácter especializado e multidisciplinar, orientada á especialización na produción láctea e, en concreto, á galega. O profesional titulado no Máster en Produción de Leite terá como misión específica contribuír a resolver os problemas de produción primaria, de infraestruturas das explotacións lácteas e de xestión das mesmas, de forma que permita mellorar a calidade de vida da poboación e o desenvolvemento do rural, tendo presente a utilización eficiente dos recursos nun marco de protección do medio e sen perder de vista a complexidade económica, social e ambiental do medio rural. Para cumprir estes obxectivos, o titulado contará cunha formación básica que lle permita deseñar, proxectar e executar obras e instalacións, mellorar procesos e proporcionar posibles solucións aplicables aos problemas reais das explotacións de vacún leiteiro.
FORMACIÓN
OBXECTIVOS E METODOLOXÍA A combinación de materias de produción láctea xunto con outras de produción de forraxes, calidade e economía fan que este máster encaixe coa demanda de técnicos que ten o sector, sometido neste momento a unha dinámica empresarial moi esixente no referido á profesionalización. Salientar tamén que a oferta formativa ten un enfoque multidisciplinar e integral na que se conta con profesionais de alto prestixio no eido da produción de leite, investigadores, docentes da Universidade e técnicos de empresas privadas, o que permite abarcar contidos interesantes, actuais e aplicables á realidade. O enfoque metodolóxico baséase en clases presenciais con contidos teóricos e prácticos, estudos de casos, realización de exercicios, conferencias maxistrais de expertos nacionais e internacionais e visitas a instalacións. ORGANIZACIÓN O máster desenvolverase nas instalacións do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal) sitas no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. Será anual e coincidirá coa duración do curso académico, iniciándose no mes de setembro de 2012 e rematando en xullo do 2013. O custo de matrícula é de 1.500 euros e ten como límite para a preinscrición o 7 de setembro de 2012. A documentación necesaria para a preinscrición inclúe una carta de intencións (con carácter facultativo), o currículo do candidato e o seu expediente académico. Poderase enviar por correo electrónico ou postal á Escola Politécnica
Superior da USC (rúa Benigno Ledo, campus universitario, 27002 Lugo). Como requisito para o acceso, os candidatos terán que ter como mínimo un primeiro ciclo universitario. Posteriormente, estableceranse criterios de selección en función dos perfís que presenten os alumnos. O número máximo de prazas ofertadas por curso é de 15 e poderase solicitar bolsa de estudos para o pago da matrícula. O número de créditos que se ofertarán será de 50. Do total, 12,5 corresponden a prácticas en empresas e outros 12,5 ao traballo de fin de máster. Os 25 restantes serán créditos presenciais equivalentes a 250 horas lectivas destinadas a diferentes materias: Produción de forraxes, Morfoloxía e fisioloxía da vaca de leite, Alimentación, Instalacións gandeiras, Calidade de produto, Organización do traballo nas explotacións e Economía da produción de leite. Por último, salientar que o máster conta coa colaboración de Leyma Central Lechera S.A., a Cooperativa Agraria Provincial da Coruña, S.C.G. e a empresa Progando S.L. Asemade, para a realización das prácticas en empresas estanse elaborando convenios con entidades como o Laboratorio Interprofesional Galego de Análise da Leite, Seragro S. Coop. Galega, Ingacal-CIAM, Cooperativa Agraria Provincial da Coruña, S.C.G., Progando S.L. ou Os Irmandiños, S. Coop. G. Máis información en www.masterenproduciondeleite.es ou ben contactando cos coordinadores: Carlos José Alvarez López, da USC (tlf. 982 823 261, carlosjose.alvarez@usc.es), e César Resch Zafra, do Ingacal (tlf. 881 881 811, cesar.resch.zafra@xunta.es).
SERVIZO VETERINARIO ESPECIALIZADO EN TRANSFERENCIA EMBRIONARIA EQUIPO AUTORIZADO PARA O INTERCAMBIO INTRACOMUNITARIO ES11ET05B
TENDA VIRTUAL DE COMPRAVENDA DE EMBRIÓNS ASESORAMENTO XENÉTICO SEGUROS GANDEIROS
daniel@embriovet.es administracion@embriovet.es móbil 649.80.90.64
javier@embriomarket.com administracion@embriomarket.com móbil 636.97.76.10
TODA A INFORMACIÓN QUE PRECISAS EN: www.embriomarket.com Telefax Telefax +34.981.791.843 +34.981.791.843 www.embriomarket.com TODA A INFORMACIÓN QUE PRECISAS EN: AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
9
10
FORMACIÓN
CURSO DE VERÁN SOBRE BOAS PRÁCTICAS NO USO DE LODOS DE DEPURADORA EN SOLOS AGRÍCOLAS O Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural (Ibader), adscrito á Universidade de Santiago de Compostela, organiza un curso da Universidade de Verán 2012 centrado nas boas prácticas na utilización de lodos de depuradora en solos agrícolas, forestais e espazos degradados. Farase coa colaboración das empresas Agroamb Prodalt S.L.U. (AGROAMB) e Tratamientos Ecológicos del Noroeste (TEN) e terá lugar na sede do Ibader, no campus de Lugo, do 5 ao 7 de setembro. No programa teórico, estruturado nas áreas de lexislación, riscos e valorización agronómica, abrangueranse cuestións coma o estado actual da lexislación sobre o uso agrícola de lodos a nivel europeo, a normativa española e autonómica, os elementos potencialmente tóxicos, a corrección da contaminación de tipo microbiano, a mitigación do problema dos olores, a valorización de lodos en distintas clases de terreos, a compostaxe e os tecnosoles. Os asistentes a este curso tamén realizarán dúas visitas de carácter práctico: o día 6 irán á depuradora de Lugo e ás instalacións da empresa de valorización de residuos orgánicos AGROAMB, en Castro de Rei (Lugo), e o día 7 coñecerán como se elaboran e empregan os tecnosoles na mina de TEN, en Touro (A Coruña).
Seguros agrarios
Protexa a súa explotación agraria En ”la Caixa” ofrecémoslle unha extensa gama de seguros especificamente pensada para cubrir os riscos que poidan xurdir no día a día da súa explotación agraria. Así, poderá asegurar os ingresos da súa colleita e do seu gando, cubrirá os riscos do seu negocio e garantirá a súa protección, a da súa familia e mais a dos seus traballadores.
AgroCaixa
[Ti [ es a Estrela Información suxeita ás condicións xerais, particulares e especiais de cada póliza, así como ás condicións de subscrición. SegurCaixa Adeslas, S.A. de Seguros e Reaseguros. VidaCaixa, S.A. de Seguros e Reaseguros. Caixabank, S.A., operador de banca-seguros exclusivo de VidaCaixa, S.A., con CIF A-58333261, e autorizado de SegurCaixa Adeslas, S.A., con CIF A-28011864, inscrito no rexistro administrativo de mediadores da DXSFP co código C0611A08663619, e autorizado para a distribución de seguros CASER, en virtude do convenio de distribución entre VidaCaixa e CASER.
www.laCaixa.es/agrocaixa
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
COMA SEMPRE, OS PRIMEIROS DENDE 1975
TANQUES DE FRĂ?O Baixo consumo e alto rendemento
Salas de ordeĂąo
ColchĂłns Elmega: confort, duraciĂłn, suavidade e impermeabilidade Arrimadores de comida mecĂĄnicos
Coas nosas novas camas para area gaste sĂł a area imprescindible Calidade e limpeza co mĂnimo consumo
Os nosos cepillos son completamente abatibles; permiten un fĂĄcil acceso do tractor Ăł establo
Consulte prezos sen compromiso Camiùo vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruùa) – ESPAÑA 7HOI ¹ ‡ )D[ H PDLO HOPHJD#HOPHJD FRP ‡ ZHE ZZZ HOPHJD FRP
12
PUBLIRREPORTAXE
AGROPEC ACOLLERÁ O XXXIII CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA EN XIXÓN Un outono máis, Xixón celebra a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras, máis coñecida como Agropec. A cita, organizada pola Cámara Oficial de Comercio, Industria e Navegación da capital xixonesa, incluirá no seu programa, como é habitual, o desenvolvemento de talleres, xornadas técnicas, exhibicións de animais e, por suposto, o Concurso Nacional da Raza Frisona.
A
trixésimo terceira edición do Nacional de Conafe reunirá as mellores frisonas das ganderías de todo o país no recinto feiral xixonés Luis Adaro do 27 ao 30 de setembro. Tras a entrada do gando e o día de descanso, o certame propiamente dito comezará o sábado 29 a partir das dez da mañá co concurso de xatas e xovencas, no que sairán a pista un total de nove seccións. Xa pola tarde, a partir das 16:30 horas, celebrarase o duodécimo concurso nacional de manexadores.
UNHA VEZ REMATADO O CONCURSO PROCEDERASE Á ENTREGA DE PREMIOS ÁS MELLORES VACAS DA AVALIACIÓN XENÉTICA DE XUÑO 2012
O domingo día 30, de novo a partir das 10:00 horas, continuarase co xulgamento das catorce seccións de vacas en lactación. Unha vez rematado o concurso procederase á entrega de premios ás mellores vacas da avaliación xenética de xuño 2012. No campionato nacional da raza que tivo lugar neste mesmo recinto a comezos de outubro do ano pasado xuntáranse 136 reses provenientes das comunidades autónomas de Andalucía, Asturias, Cantabria, Castela e León, Cataluña, Galicia e Navarra e, como xa ocorrera na edición anterior, foron as granxas do Principado as que conseguiron os principais premios, incluídos o de vaca gran campiona, que foi para Pacho Goldwyn Telva (da gandería Badiola), e o de xovenca gran campiona, que recaeu en Flora Knowledge Inés (de Casa Flora).
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Deste evento encárganse a Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) e a Asociación Frisona de Asturias (Ascolaf), co patrocinio da Consellería de Agrogandería e Recursos
Autóctonos do Principado de Asturias, o Concello de Xixón, o Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, a Cámara de Comercio de Xixón e a Caja Rural de Asturias.
MF 7600 ES EL MOMENTO www.masseyferguson.com/7600
RED MF DE GALICIA Y ASTURIAS A CORUÑA M.A.LISTE VILLAVERDE, S.L. Oroso Tel. 981681652 MUIÑO SUMINISTROS, S.L. San Sadurniño Tel. 981404515 AGRÍCOLA CARBALLEIRA, S.L. Pontedeume Tel. 981431899 TALL. CASTELLANA, S.C. Carballo Tel. 981789511 DESIDERIO FACAL Carballo Tel. 981703288
TALLER A. MAZARICOS, S.L. A Picota - Mazaricos Tel. 981852267 LUGO AGROFORESTAL SAN ISIDRO, S.L. Lugo TEL. 982207334 TALL. FDO. RIVAS, S.L. Cospeito Tel. 982520105 AGRÍCOLA CADI, S.L. Sarria TEL. 982531187 JULIO ALVITE GARCÍA Pastoriza TEL. 982349341
es una marca mundial de AGCO.
MASIDE MAQUINARIA, S.L. Baralla TEL. 982363339 CIAL. LEMOS EIRE, S.L. Chantada Tel. 982440274 TALL. LOUREIRO Ribadeo Tel. 982128473 OURENSE DESAGRI, S.L. Quintela de Canedo Tel. 988211274 AGRÍCOLA SUÁREZ Xinzo de Limia Tel. 988461127
PONTEVEDRA TALLERES PIÑEIRO Sisán-Ribadumia Tel. 986718067 MAXIDEZA, S.L. Lalin Tel. 986781468 ASTURIAS JOSÉ MANUEL UZ ALBA Tineo Tel. 985837060 AGRÍCOLA COSTA VERDE Gijón Tel. 985167934
14
CONVOCATORIAS
XXXIV CONCURSO REXIONAL DE RAZA FRISONA DE ASTURIAS. AVILÉS, 7 DE XULLO Manolero Storm Coral, xovenca campiona
Pacho Goldwyn Telva en competición
PACHO GOLDWYN TELVA, VACA GRAN CAMPIONA DO PRINCIPADO O Rexional de Asturias deste ano, organizado por Ascol o 7 de xullo no recinto feiral Luis Adaro de Xixón, xuntou 118 frisonas de moi bo nivel procedentes de 36 ganderías. Houbo repartición de premios, non obstante, o gordo do campionato foi para unha vaca presentada en pista por José Ramón Badiola. Esta trixésimo cuarta edición do consolidado certame morfolóxico de Asturias estivo xulgada polo alemán Markus Mock, dono da gandería Stueblehof e con experiencia en numerosos concursos celebrados por toda Europa. O seu criterio fixo que triunfara no campionato Pacho Goldwyn Telva, da gandería Badiola (Gozón), merecedora do título
CATEGORÍAS
de vaca adulta campiona e gran campiona de Asturias; trátase dunha vaca de 6 anos moi completa e valorada, non en van, ostenta o título de gran campiona nacional, colleitado en Xixón en outubro de 2011. Badiola tamén recolleu o premio de vaca intermedia campiona con Badiola Goldwyn Silvana, así como a distinción ao mellor rabaño.
PALMARÉS GAÑADORA
GANDERÍA
XATAS DE 8 A 10 MESES
Manolero Sid Laura
Manolero
XATAS DE 11 A 13 MESES XOVENCAS DE 14 A 16 MESES E XATA CAMPIONA
Flora Jordan Mandy Flora Goldwyn Hollywood ET
Flora Flora
XATA CAMPIONA ASCOL
Casao Ashgold Selena
El Casao
XOVENCAS DE 17 A 19 MESES XOVENCAS DE 20 A 22 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 23 A 26 MESES XOVENCA CAMPIONA ASCOL VACA NOVA ATA 30 MESES VACA NOVA 31-35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA
Badiola Damion Keira Manolero Storm Coral La Corona 4807 Wilcox Flora Tambo Destello Flora Sánchez Ainhoa Coto Dúpex Celizz
Badiola Manolero La Corona Flora Flora Casa Coto
VACA INTERMEDIA 3 ANOS
Flora Howie Tarta
Flora
VACA INTERMEDIA 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACA ADULTA 5 ANOS VACA ADULTA 6 ANOS OU MÁIS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA DE ASTURIAS VACA CAMPIONA ASCOL MELLOR RABAÑO MELLOR CRIADOR
Badiola Goldwyn Silvana Mono Venturo Shottle Roxet ET Pacho Goldwyn Telva Bernabé Eva Atlantis Gandería Badiola Gandería Flora
Badiola Casa Venturo Badiola Bernabé
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
CONVOCATORIAS
Vista dunha das seccións do campionato de vacas
No palmarés do concurso de vacas entraron ademais Casa Venturo (Salas), con Mono Venturo Shottle Roxet ET como gran campiona reserva, e Casa Coto (Tineo), con Coto Dúplex Celizz como vaca nova campiona. Houbo repartición de títulos igualmente na final de xatas e xovencas, onde a gandería Flora (Valdés), mellor criadora do Rexional, subiu ao podio con Flora Goldwyn Hollywood ET, xata campiona, e a gandería Manolero (Tineo) con Manolero Storm Coral, xovenca campiona. Da primeira, o xuíz destacou a angulosidade e capacidade e estrutura leiteiras e, da segunda, o carácter leiteiro e a calidade de óso.
Flora Goldwyn Hollywood ET, xata campiona
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
15
BouMatic
A ALIANZA FRIOR-BOUMATIC PRESENTA NOVOS EQUIPOS EN GALICIA SAT AGROPEGAL (Caraño, Pol) As novas instalacións da SAT Agropegal inclúen unha sala de muxido traseiro XPRESSWAY SUPREME 2x20 de Boumatic equipada con medición electrónica, sistema de detección de mamite, saída rápida revoltable, 2 bombas de baleiro de lóbulos, variadores de frecuencia para as bombas de baleiro e variadores de frecuencia para as bombas de descarga do leite. Así mesmo, contan co empuxador automático para achegar as vacas á sala de muxido. Nesta explotación lucense, Frior instalou tamén un intercambiador coaxial de SERAP para enfriar o leite con auga, co que se pode conseguir que este chegue ao tanque a uns 15 °C. As dúas arrobadeiras de cable para a limpeza dos patios tamén foron subministradas por Frior.
Sistema XPRESSWAY SUPREME 2x20 na SAT Agropegal de Pol
O presidente da Deputación de Lugo, J.R. Gómez Besteiro, visitou a explotación lucense o día da presentación dos novos equipos
Vista central da sala da SAT Agropegal
Vista xeral da sala
O sistema XPRESSWAY SUPREME ofrece unha comodidade óptima durante o muxido As arrobadeiras da SAT Agropegal foron subministradas por Frior
GANADERÍA TOXO (O Toxo, Lalín) A nova sala de muxido da Ganadería Toxo é un sistema traseiro XPRESSWAY SUPREME 2x12 de Boumatic. Está equipada con medición electrónica, sistema de detección de mamite, saída rápida revoltable, 2 bombas de baleiro e variadores de frecuencia para as bombas de baleiro. Así mesmo, dispoñen do empuxador automático para achegar as vacas á sala de muxido. Frior tamén instalou nesta explotación pontevedresa un tanque de leite de 15.000 litros da marca SERAP equipado cun recuperador de calor de 450 litros de Boumatic para quentar a auga aproveitando a calor que desprende o tanque.
Vista xeral da sala de muxido da Ganadería Toxo
Sistema traseiro XPRESSWAY SUPREME de 24 puntos de muxido
SAT FAMILIA MARTÍNEZ (Xemerás, San Vicenzo de Curtis, Vilasantar) Nesta explotación coruñesa substituíron a sala de muxido que tiñan polo sistema traseiro XPRESSWAY SUPREME 2x16 de Boumatic, que está equipado con medición electrónica e sistema de detección de mamite. Ten saída rápida revoltable, dúas bombas de baleiro de aceite, variadores de frecuencia para as bombas de baleiro e empuxador automático para achegar as vacas á sala de muxido. A novidade deste equipo é o programa de xestión HERDMETRIX que leva incorporado. Este programa conta tamén con sistema de detección de celos. O tanque de leite, de 24.000 litros, posúe o recuperador de calor de 450 litros de Boumatic para quentar a auga e o intercambiador coaxial de SERAP para enfriar o leite. Frior tamén instalou na SAT Familia Martínez os cubículos, as cornadizas, os comedeiros e os bebedoiros.
A sala da granxa coruñesa é de 31 puntos
Tanque con recuperador de calor de Boumatic na SAT Familia Martínez
Vista posterior da sala na SAT Familia Martínez
Distribuidores en Galicia Provincia de A Coruña
FRIOR, S.L. Û`>°Ê`iÊ >ÃÌ >]Ê£x{ÊUÊ£x°ÎääÊ iÌ> â ÃÊUÊ/ v\Ê n£°ÇÇ°{x°ääÊUÊ > °ÊvÀ ÀJvÀ À°V ,Ö>Ê`>Ê i À>]Ê£ÎÊUÊ£x°ÈnäÊ"À`iÃÊUÊ/ v\Ê n£°Èn°Ó£° x
Agricola Olveira " Ûi À>]ÊÃÉ ]Ê£x£x£Ê Õ LÀ >ÊUÊ/ v\ÊÈn °xΰÎ{°äÓ Provincia de Lugo
Serviagricola, S.L.
ÉÊ Õ>À` >Ã]ÊxÓ]Ê Õ} ÊUÊ/ v\Ê nÓ°Ó£°ÓÈ°£{ÊUÊ > \ÊÃiÀÛ >}À V >J Õ ` À°V
Agrícola de Meira Û`>°Ê`i Ê i iÀ> Ã ]Ê {Ê Ê i À>ÊUÊ/ v\ÊÈÓÈ°È °xä°ÈxÊUÊ > \L>ÀÝ>° i À>JÌi iv V>° iÌ Provincia de Pontevedra
Leiva y Lorenzo, S.C.
É Ài > ]ÊÈn ]Ê > ÊUÊ/ v\Ê nÈ°Çn°ä£°nÓÊUÊ > \Ê i Û>Þ Ài â JÌiÀÀ>°iÃ
18
EXPLOTACIÓN
GRANXA O CANCELO, MIÑO Vista xeral da granxa
DO PRODUTOR AO CONSUMIDOR APOSTANDO POLA CALIDADE E A INNOVACIÓN A Granxa O Cancelo sitúase en Bermantes (Miño, A Coruña) e responde á aposta da Cooperativa Agraria Provincial da Coruña polo sector lácteo galego e o desenvolvemento rural. O seu principal rasgo distintivo é a comercialización directa dunha parte do produto a través de máquinas expendedoras de leite fresco e da elaboración de xeados artesáns.
En maio de 2009, a Cooperativa Agraria Provincial da Coruña poñía en marcha unha nova liña de negocio a prol do sector lácteo: a xestión directa da Granxa O Cancelo. As instalacións xa existían previamente, a cooperativa encargouse de facer as reformas necesarias e dende aquela explótaa en réxime de alugueiro. A dignificación dos recursos humanos é a premisa básica desta granxa, e entre os obxectivos que con ela se perseguen están o de formar á xente do servizo de substitución do que dispoñen na cooperativa, recibir a alumnos procedentes das escolas agrarias de Sergude e Fonteboa e máis da universidade e, por suposto, digni-
ficar a produción de leite e achegar o produto ao consumidor final. Ademais, este proxecto integrador tamén serve como fonte de probas cuxos resultados aplican ao labor de asesoramento que desde a cooperativa prestan a outras explotacións. O responsable da Granxa O Cancelo é o técnico especialista en xestión de empresas agroalimentarias Juan Freire. Non obstante, as dúas persoas que traballan a diario nela son Manolo García e Edmundo Castrillón, cada un na súa respectiva quenda de traballo. A maiores, contan cun terceiro empregado que cobre os días libres, as vacacións e as baixas dos dous asalariados fixos.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
EXPLOTACIÓN
Foto de familia dos coordinadores, os empregados da granxa e dos obradoiros de leite e xeados e o presidente da cooperativa
A DIGNIFICACIÓN DOS RECURSOS HUMANOS É A PREMISA BÁSICA DA GRANXA O CANCELO O día no que nos achegamos ata alí para facer a reportaxe, a mediados de xullo, tiñan 85 femias en lactación e 6 secas. A cota da que dispoñen actualmente é de 880.000 quilos e a produción media do mes de xuño fora de 42,5 litros vaca/día. Se tomamos como referencia o ano 2011, a media de produción en control leiteiro foi de 11.200 litros vaca/ano, a un 3,60% de graxa, un 3,40% de proteína e un reconto de células somáticas de 109.000. Se ben a maior parte da cabana é frisona, teñen algunha femia roja sueca debido á súa grande achega de proteína, fundamental para o sabor e a calidade do leite fresco e dos xeados que elaboran.
Máquina expendedora de leite fresco
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
19
20
EXPLOTACIÓN
Salchicha de gran húmido de millo
Dispoñen de dous silos de trincheira de formigón armado cunha capacidade de 1.500 m3
Á MARXE DO SALARIO PACTADO, OS TRABALLADORES RECIBEN PRIMAS EN FUNCIÓN DA PRODUCIÓN E DO RECONTO DE CÉLULAS SOMÁTICAS
De abril a outubro fan o carro dúas veces ao día para que a comida estea máis fresca
QUENDAS DE TRABALLO E SALARIOS O turno de mañá comeza ás 5 da madrugada e remata ás 3 da tarde, mentres que o da tarde se divide en dúas partes: de 12.00 a 15.00 e de 17.30 a 23.00 horas. Juan explicounos que o establecemento de rutinas e protocolos de traballo son fundamentais no día a día desta explotación, polo que os empregados dispoñen dun plan de traballo no que se ordenan as actividades que hai que facer en cada momento. Por outra banda, á marxe do salario pactado, os traballadores reciben primas en función da produción e do reconto de células somáticas. Cunha produción entre 37 e 40 litros por vaca e día cobran unha gratificación e por riba de 40 outra superior. No relativo ás células somáticas, perciben un incentivo se o reconto se sitúa entre 100.000 e 125.000 RCS/ml e outro se o nivel é inferior ás 100.000. ALIMENTACIÓN E SUPERFICIE AGRARIA A ración das vacas de produción está composta por 25 kg de silo de millo, 13 de bagazo de cervexa, 6,5 de gran húmido de millo, 4,5 de colza, 2 de palla, 1 de alfalfa e 750 gramos de concentrado. Estas cantidades equivalen a unha inxesta de 25 kg de materia seca e o seu custo económico é de 5 euros vaca/día. De abril a outubro fan o carro dúas veces ao día, xa que así a comida está máis fresca e as vacas aumentan a apetencia e a inxesta. Ademais, a mestura do pesebre arrímana 5 veces ao día. Para Juan, a alimentación das vacas secas é fundamental. A mestura que inxiren actualmente inclúe 7 kg de palla moída, 2 de forraxe de avea, 2 de concentrado e 1 de gran húmido, cantidades que se traducen aproximadamente en 11 kg de materia seca. A elaboración da ración faise directamente na granxa previo asesoramento do nutrólogo Javier López Vila, de Seragro.
O encarecemento das materias primas nos últimos tempos provocou un cambio na composición das racións, facendo que substituísen a soia pola colza. Na Cooperativa Agraria Provincial da Coruña fan compras directas de materias primas desde o porto para rebaixar os prezos na medida do posible. Non obstante, Juan asegura que é fundamental revisar a ración continuamente e estar abertos a facer cambios para que os custos non se disparen. As 16 hectáreas das que dispoñen –en réxime de alugueiro– destínanas integramente á produción de millo, que se dá moi ben na zona. Empregan ciclos 500-600 que adoitan sementar a principios de abril. A produción da campaña pasada ascendeu ás 16 t/ha, cun custo de 33 euros/tonelada.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Rescounter II, lo más fiable del mercado
Detección de celos con alto grado de precisión y sin falsas alarmas Detección de celos en terneras, la inversión más rentable para su explotación: Consiga fertilidades superiores al 60% con semen sexado. Reducción de hasta un 50% del número de inseminaciones/ternera preñada. Hasta un 85% de ahorro en tratamientos hormonales. Amortización en el primer año. Consulte con su distribuidor. GEA Milking & Cooling WestfaliaSurge
GEA Farm Technologies Ibérica, S.L Avda. Sant Julià, 147 - 08403 GRANOLLERS (Barcelona) Tel. +34 938 617 120 - Fax +34 938 494 988 E-mail: agricola@gea.com - www.gea-farmtechnologies.es
engineering for a better world
GEA Farm Technologies
22
EXPLOTACIÓN
Na Granxa O Cancelo dispoñen de 90 cubículos dispostos cabeza con cabeza Contan con 9 ventiladores e cun sistema de aspersión de auga para previr o estrés por calor. Os comedeiros son de aceiro para optimizar a limpeza da alimentación
Os dous primeiros anos practicaron a rotación de cultivos, combinando o de millo no verán e o de pratenses no inverno. En cambio, o ano pasado só cultivaron millo, pero para este volverán a sementar unha mestura de leguminosas con raigrás en toda a superficie debido ao encarecemento das forraxes no mercado. Deste xeito, a previsión é recoller dous cortes de herba e un de millo. O gran húmido de millo (35% de humidade) que inclúen na ración cómpranllelo a agricultores da zona e logo ensílano na explotación en forma de salchicha. En canto á distribución do terreo, 8 hectáreas están pegadas á explotación e as outras 8 disemínanse en 9 parcelas, nun raio de 700 metros arredor da granxa. MANEXO E BENESTAR Na Granxa O Cancelo fanse tres muxidos ao día: ás 5.30, ás 13.00 e ás 21.00 horas. A sala é tipo tándem de seis puntos. Co obxectivo de favorecer o benestar das vacas e de que non teñan que esperar moito tempo antes de ser muxidas, son pasadas á sala de espera en dous turnos. O tempo medio que lles leva muxir é de 2 horas e cuarto. Os comedeiros son de aceiro para favorecer a hixiene, ao igual que os 6 bebedoiros dos que dispoñen. As camas son de area, que fan tres veces ao día e renovan 2 veces á semana; agora mesmo están empregando 12 quilos de area por cubículo ao día. Coa finalidade de previr o estrés por calor, este ano fixeron un investimento importante nun sistema de aspersión de auga combinado con ventiladores. Os chorros de auga actívanse en función da temperatura e a humidade existentes en cada momento e logo actívanse os ventiladores (9 en total) para secar. Tamén contan con dous cepillos de cow comfort.
O ENCARECEMENTO DAS MATERIAS PRIMAS NOS ÚLTIMOS TEMPOS PROVOCOU UN CAMBIO NA COMPOSICIÓN DAS RACIÓNS, FACENDO QUE SUBSTITUÍSEN A SOIA POLA COLZA RECRÍA E MELLORA XENÉTICA As femias para a recría envíanas a un centro especializado en Valladolid, do que a cooperativa é propietaria ao 50% xunto con outra empresa de Castela e León. No mes de xullo tiñan alí arredor de 65 xatas. Como a capacidade da granxa xa está colmada, cada ano obteñen importantes ingresos pola venda non só de recría senón tamén de vacas adultas. A primeira inseminación sitúase nos 15 meses e medio, a media de inseminacións por preñez en 2,4 doses (1,3 nas xovencas) e a do intervalo entre partos en 411 días (no ano 2011). Juan están convencido de que a mellora xenética é moi importante para acadar un rendemento óptimo. El mesmo se encarga de facer os acoplamentos unha vez ao ano coa colaboración de Africor Coruña. Os criterios de selección que teñen en conta para a escolla dos sementais son: que teñan unha produción de leite de + 1.000 kg, que sexan positivos en índice de proteína e que teñan unha boa profundidade de ubre. Os touros cos que están inseminando actualmente as vacas son Gospell, Lautamic, Gerard e Planet, mentres que para as xovencas este ano compraron doses de Super e Toy-Story. Tamén empregan o cruzamento industrial en femias que son xeneticamente peores ou nas repetidoras a partir da quinta inseminación. As características que buscan á hora de producir son cantidade e proteína. No ámbito morfolóxico, a media ICO da explotación é de 1.619 puntos e a media de cualificación está nos 80,5. Entre a cabana actual contan con 7 vacas de cualificación MB 86 e unha MB 89. Non obstante, Juan asegurounos que neste campo aínda teñen bastante marxe de mellora.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
TUBIO ROMERO Ctra. Santiago-Noia Km 15, 15281 Urdilde – La Coruña Tno. 981 805112 – importlait@importlait.com – www.importlait.com
S.A.CHRISTENSEN & CO www.sac.dk
lo a tod ores a s. a r ria pa uid AC istrib Cana S d y e es d de 31 leares r o s d a orta nemo sula, B p o m os i y disp penín m o S ÑA oda la A P ES o de t larg
Este es el equipo de ordeño UNIFLOW3. Es el equipo de ordeño más moderno fabricado por SAC.
Posiblemente sea el mejor equipo de ordeño que existe, tiene una estabilidad de vacío insuperable durante el ordeño, ayudando a reducir al mínimo las células somáticas en cualquier instalación.
Si usted lo desea, puede llamarnos y se lo demostramos directamente en su instalación, sin ningún coste por su parte.
Si ya disfruta de una instalación de SAC, e intentan venderle cualquier otro equipo de ordeño que no sea SAC, no se deje engañar, no permita que le intenten vender un equipo de peor calidad enmascarado como una oferta especial, provocandole un desembolso totalmente inútil y empeorando el funcionamiento de su instalación.
24
EXPLOTACIÓN
Tamén dispoñen de máquinas de bag in box (na imaxe detrás do conxelador) para a distribución do leite
Os xeados comercialízanse en envases dun litro, medio litro e bólas
INSTALACIÓNS E MAQUINARIA A Granxa O Cancelo conta cun único establo no que aloxan as vacas de produción, as secas e os animais recén nacidos, que no caso das femias permanecen en boxes individuais ata os 25 días, cando as envían ao centro de recría. O establo alberga tamén as salas de espera e de muxido. Trátase dunha estrutura de 1.500 metros cadrados construída en formigón prefabricado. Os laterais son de malla cortaventos excepto un que tamén ten bloque. Actualmente, o almacén está integrado no propio establo, pero Juan comentou o día da visita que tiñan previsto facer un no exterior de estrutura metálica. A maquinaria necesaria para os labores diarios da granxa téñena en propiedade. Falamos do tractor, o carro mesturador, a cisterna, a manipuladora telescópica e demais maquinaria secundaria. Para as campañas de ensilado optan pola contratación do servizo a unha empresa externa especializada.
LEITE FRESCO E XEADOS Un dos rasgos diferenciadores da Granxa O Cancelo é a comercialización directa do 15% do leite a través de máquinas expendedoras e da elaboración de xeados artesáns. Actualmente teñen dúas máquinas en funcionamento: unha na Coruña e outra en Betanzos. Ademais, dispoñen doutras catro que contan instalar ao longo deste ano. O que pretenden con este sistema de distribución é potenciar o consumo de leite fresco e natural, converténdoo nun produto de proximidade e, sobre todo, facendo fincapé no seu alto valor engadido ao tratarse dun leite pasteurizado a baixa temperatura e procedente dunha única granxa, co cal o risco sanitario se reduce.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
EXPLOTACIÓN
Sala de pasteurización do leite. Á dereita, máquina coa que elaboran os xeados
Logo da pasteurización, o leite é arrefriado e transportado en tanques herméticos nunha furgoneta isoterma ata o punto de distribución. Xa na máquina expendedora, o consumidor encontrará leite do día e poderá escoller a cantidade que máis lle conveña, desde un vaso ata un máximo de 5 litros. Ademais, tamén poderá mercar o envase na propia máquina (agás as garrafas de 5 litros). O prezo establecido é de 1 euro/litro; un vaso custa 40 céntimos (80 céntimos comprando o vaso con cacao). De cara á súa conservación (mantense en perfecto estado ata 8 días) é importante non romper a cadea de frío e mantelo entre 1 e 5 °C. Outra pequena porcentaxe da produción envásase en botellas de litro e medio que se distribúen en varios establecementos hostaleiros e pequenas tendas de alimentación.
A responsable da área de leite e xeados, Brígida Hermida, asegura que é un leite “que gusta moito” e que o consumidor, unha vez que se acostuma a este sistema, convértese nun “consumidor fiel”. Os xeados elabóranos na propia explotación e caracterízanse polo seu alto valor engadido derivado do emprego de leite cru recén muxido e de ingredientes de alta calidade. Os de froita, por exemplo, conteñen entre un 30 e un 40% de froita fresca comprada sempre que é posible a produtores locais. Tamén existe unha relación entre volume e peso moito máis alta cá que pode existir en calquera xeado industrial. O proceso de elaboración é sinxelo: prepárase a mestura do sabor que se queira, pasteurízase a mestura e logo arrefríase, dándolle a textura de xeado de crema (mínimo dun 8% de graxa e un 2,5% proteína). E todo iso faise cunha única máquina. Os sabores que ofrecen van desde os tradicionais (nata, vainilla, chocolate…) e os de froita fresca de tempada (amorodo, fresa, plátano, kiwi, pexego…) ata os máis innovadores: o de licor café de Gomariz e o de castaña. Onde se poden atopar estes xeados? Segundo nos explicou Brígida, atoparémolos nalgúns restaurantes e cafeterías, así como en pequenas tendas de alimentación, nas cales se ofertan en envases dun litro, medio litro ou bólas. O seu prezo de mercado é sensiblemente máis elevado có prezo medio dos industriais, pero dende a Granxa O Cancelo defenden que o maior peso por volume e a calidade son factores que hai que valorar.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
25
INNOVADOR SISTEMA DE ALIMENTACIÓN. LELY VECTOR En este 2012 Lely nos vuelve a sorprender con un sistema de alimentación de las granjas que rompe con los modelos tradicionales. Se trata de un sistema totalmente automatizado: recoge los alimentos, los mezcla y los reparte por la pesebrera de forma autónoma y cada pocas horas. Los beneficios son notables: ahorro de trabajo y mano de obra, comida fresca y disponible las 24 horas del día y ahorro de energía.
INTRODUCCIÓN El Lely Vector automatiza la alimentación de la granja como en el ordeño lo hace el robot Astronaut o en la limpieza de parrillas lo hace el Discovery. Una granja con los equipos Lely será más eficiente, ya que la tarea que realiza el equipo (ordeño, limpieza, alimentación) se realiza durante las 24 horas del día los 7 días de la semana y tiene un ahorro notable en mano de obra. La idea de Lely es manejar 2 millones de kg de leche por unidad de trabajo.
CÓMO FUNCIONA El sistema necesita de una superficie donde el ganadero deposita los alimentos conocida como cocina. En cada cuadrante de esta superficie se sitúa un tipo de alimento. Por toda la cocina se mueve una grúa con pinza que es capaz de localizar el tipo de alimento que necesita. El otro componente del vector es la unidad que mezcla los componentes y reparte en la pesebrera. En un momento determinado se ha programado una mezcla A para distribuir en una ruta X. El procedimiento comienza situándose la unidad de reparto en la zona de carga. La grúa comienza a recoger los componentes según la ración programada. El sistema dispone de báscula que permite saber las cantidades exactas de los componentes. El sistema también controla los sinfines del concentrado. A medida que se van añadiendo los componentes se va realizando la mezcla. Esta labor se realiza con la energía eléctrica de la granja. Una vez terminada la mezcla, la unidad se mueve hacia la pesebrera de reparto y comienza la descarga en el tramo programado. Este proceso se realiza con la energía de las propias baterías de la unidad de reparto. Al terminar la unidad retorna a la zona de carga para iniciar la siguiente ruta. La máquina también tiene la capacidad de funcionar como arrimador (Lely Juno), por ejemplo, hacer el retorno a la zona de carga arrimando la comida en una pesebrera anteriormente repartida. La cocina puede albergar la comida necesaria para cubrir 3 días en la granja. El silo se mantiene en bloque, con lo cual está poco expuesto al oxígeno manteniendo su calidad por varios días. Un Lely Vector podría alimentar un rebaño de 250-300 vacas.
SUS VENTAJAS Las vacas dispondrán de comida fresca durante todo el día. El sistema distribuirá una nueva mezcla cada 4 horas, por lo que la comida siempre estará apetecible. Esta ingesta repartida en el tiempo mejora también el pH del rumen. El efecto es que las vacas comerán más y, por lo tanto, producirán más. El reparto durante todo el periodo del día facilita el acceso a las vacas débiles de la jerarquía.
Lely estima que el ahorro de trabajo del Lely Vector frente a los sistemas tradicionales es de 8 horas por semana. También es muy interesante la autonomía que proporciona el sistema, por ejemplo, cubrir adecuadamente la cocina con los diferentes componentes (silo, alfalfa, etc.) un viernes y no volver a realizar esta tarea hasta el lunes siguiente. El ahorro de energía de este sistema frente al gasoil que consumen los remolque mezcladores es muy importante. Una parte sustancial del ahorro se consigue al realizar las mezclas en pequeñas cantidades. Por otro lado, al ser un sistema eléctrico no produce contaminación y apenas ruidos. En el 2013 estará disponible para España.
LELY ASTRONAUT A4 La manera natural de ordeñar
Como ocurre con todas nuestras soluciones para el sector lácteo, el nuevo robot de ordeño Lely Astronaut A4 ha sido desarrollado con una prioridad muy clara: la vaca. El robot garantiza la máxima calidad de la leche y sus instrumentos de gestión únicos le permiten mantener el control total del rebaño. Puede confiar plenamente en el robot. Y en nosotros. Las 24 horas del día, todos los días del año.
AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER LOS CORRALES DE BUELNA Tel: +34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com
www.lely.com Innovators in agriculture
28
SANIDADE
PROGRAMAS SANITARIOS NA RECRÍA DE XOVENCAS
Este artigo pretende proporcionar ao gandeiro unha serie de medidas sanitarias no manexo da recría para obter xovencas cun peso ao parto que lles permita un axeitado arranque de lactación, cunha idade (24 meses) que abarate os custos de amortización. O CONTROL SANITARIO NO NACEMENTO Se o destino é un centro de recría, é importante facer unha análise de rinotraqueíte infecciosa bovina (IBR), diarrea vírica bovina (BVD), neosporose e paratuberculose da nai, xa que pode existir un aumento nos niveis de anticorpos, sobre todo na neosporose. En xeral, as nais deberán ser seronegativas a BVD, IBR gE, neosporose e paratuberculose e negativas a BVD antíxeno. No caso da cría acabada de nacer, se é posible a recollida de sangue e soro previas á inxestión dos costros, evitaranse as interferencias de anticorpos procedentes da nai nas súas análises.
CONTROL SANITARIO EN ANIMAIS COMPRADOS Poderanse aceptar animais procedentes de nais positivas a anticorpos de IBR e BVD sempre que teñamos a certeza
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Eduardo Yus1, Mª Luisa Sanjuán1, Ramiro Fouz2, Carmen Eiras3, Ignacio Arnaiz3, F. Javier Diéguez1 1 Unidade de Epidemioloxía e Sanidade Animal (Facultade de Veterinaria), Instituto de Investigación e Análise Alimentarias, USC 2 Africor-Lugo 3 Laboratorio de Sanidade e Produción Animal da Xunta de Galicia
de que a explotación está libre destas enfermidades. No caso de neosporose e paratuberculose, aínda que as xatas sexan seronegativas, a nai ten que selo tamén. Se non coñecemos a situación da explotación, o animal deberá ser tamén negativo ao antíxeno e anticorpos de BVD. A mostra de elección para a detección de antíxeno de BVD nas xatas menores de cinco meses será a mostra do tecido do epitelio da orella. Para IBR, a xovenca será negativa a anticorpos anti-gE.
SANIDADE
Obxectivos do control sanitario Obxectivo Mortalidade Tratamentos por diarrea Tratamentos por pneumonĂa
1 a 60 dĂas < 5% < 25% < 10%
61 a 120 dĂas < 2% < 2% < 15%
121 a 180 dĂas < 1% < 1% < 2%
As boas condiciĂłns de hixiene das instalaciĂłns son fundamentais para evitar cadros de mamites
PROGRAMAS SANITARIOS NA LACTACIĂ&#x201C;N E TRAS O DESTETE ATA O PARTO
DIARREAS NEONATAIS Son causadas por diversos tipos de bacterias, virus e parasitos. A persistencia destes microorganismos vese favorecida pola presenza de materia orgĂĄnica e humidade na corte. O contaxio prodĂşcese por vĂa oral, de xeito que cando os patĂłxenos chegan ao tracto dixestivo provocan dano intestinal e diarreas. Para a prevenciĂłn dĂŠbense procurar partos en salas individuais limpas e secas, un correcto encostrado, aloxar as xatas en zonas limpas e secas, desinfectar frecuentemente os aloxamentos â&#x20AC;&#x201C;xa que determinados microorganismos son moi resistentes no ambienteâ&#x20AC;&#x201C;, limpar e desinfectar correctamente os utensilios de alimentaciĂłn, evitar a mestura de xatas de diferentes idades e o trĂĄnsito de animais adultos pola zona de xatas, e evitar levar restos de feces da zona de adultas ĂĄ de xatas nas botas ou nos Ăştiles de traballo. As xatas con diarrea poden chegar a perder ata un 12% do seu peso en lĂquido. Na maiorĂa dos casos, as xatas po-
den chegar a morrer polos efectos da deshidrataciĂłn e do desequilibrio electrolĂtico. Para tratar esta enfermidade dĂŠbese: R5 Rehidratar a xata. Con independencia da causa, esta ĂŠ a medida mĂĄis efectiva e inmediata a seguir. R5 Reducir a cantidade de leite ou retirala totalmente por un mĂĄximo de 48 horas. Unha retirada prolongada pode causar dano nas cĂŠlulas intestinais produtoras de encimas, o que producirĂĄ problemas cando se lle trate de volver a dar leite.
&RQIÂH QXQ VHUYL]R GH UHFUÂD SURIHVLRQDO H SUÂł[LPR TXH SHUPLWH UHGXFLU FXVWRV QD H[SORWDFLÂłQ Â&#x2021; 'LUHFFLyQ WpFQLFD D FDUJR GR YHWHULQDULR GH UHFRxHFLGR SUHVWL[LR LQWHUQDFLRQDO -XDQ 9LFHQWH *RQ]iOH] 0DUWtQ
Â&#x2021; &ULDQ]D GDV [RYHQFDV HQ ERDV FRQGLFLyQV ELRFOLPiWLFDV H GH PDQH[R VXSHUDQGR RV HVWiQGDUHV GH EHQHVWDU DQLPDO
Â&#x2021; 8QKD Ă&#x20AC;QFD GH KHFWiUHDV H LQVWDODFLyQV FRQ FDSDFLGDGH SDUD DQLPDLV
Â&#x2021; 5HDOL]DFLyQ GDV SUREDV SUHFLVDV SDUD JDUDQWLU D UHLQFRUSRUDFLyQ GRV DQLPDLV iV H[SORWDFLyQV QXQKDV FRQGLFLyQV VDQLWDULDV H SURGXWLYDV ySWLPDV
Â&#x2021; 3HUPDQHQFLD GH [RYHQFDV GHVGH RV GtDV DWD RV PHVHV Â&#x2021; 'LVWULEXFLyQ GR JDQGR HQ ORWHV VHJXQGR D LGDGH D FRQGLFLyQ FRUSRUDO H R HVWDGR Ă&#x20AC;VLROy[LFR SDUD XQKD PDLRU DWHQFLyQ GD V~D VD~GH DOLPHQWDFLyQ H KL[LHQH
FrontĂłn SAT
FrontĂłn, PantĂłn 27437 Lugo (Galicia) (+34) 673 828 844 www.frontonsat.com info@frontonsat.com
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 100
29
30
SANIDADE
ENFERMIDADE RESPIRATORIA BOVINA (ERB) Nesta etapa é moi importante o control das pneumonías, ao tratarse dunha das principais causas de baixas ou de morbilidade. A ERB é provocada por diferentes tipos de virus e bacterias. Estas últimas actúan como axentes complicantes tras a acción inicial dos virus. Nas pneumonías, o microorganismo elimínase coas secrecións conxuntivais e respiratorias e transmítese directamente por aerosois ou contacto, ou indirectamente a través da auga ou dos alimentos. Existen varias causas que favorecen a aparición de enfermidades respiratorias, como a humidade ou temperatura inadecuadas e, especialmente, a deficiente ventilación, que alteran os mecanismos de defensa locais do sistema respiratorio do animal. Isto permite que as bacterias citadas, que se atopan de forma habitual no sistema respiratorio dos bovinos, proliferen e ocasionen enfermidades respiratorias de maior ou menor gravidade.
Corte mal ventilada que predispón a procesos respiratorios (secreción purulenta)
Para previr as pneumonías hai que: R5 Proporcionar unha boa ventilación, evitando as correntes de aire e as emanacións gasosas da fosa de xurro. R5 Manter as xatas secas, con boa cama. O pelo actúa de illamento e proporciona unha capa de aire ao redor do animal. Se o pelo está mollado perde a súa capacidade illante. R5 Evitar o contacto nariz con nariz das xatas. A saliva e as gotas de humidade do tracto respiratorio poden facer que os microorganismos que causan a pneumonía se transmitan dun animal a outro. Débese, polo tanto, manter os grupos separados por idades, evitando o amoreamento de animais, que provoca estrés e favorece os contaxios. O contacto das xatas con animais adultos, cun sistema inmune máis desenvolvido, é unha fonte común de patóxenos.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
A PRINCIPAL FONTE DE CONTAXIO DA DIARREA VÍRICA BOVINA SON OS ANIMAIS PERSISTENTEMENTE INFECTADOS, OS QUE SE CONTAXIARON CO VIRUS NO ÚTERO MATERNO NOS PRIMEIROS MESES DE XESTACIÓN RINOTRAQUEÍTE INFECCIOSA BOVINA (IBR) Trátase dunha enfermidade vírica, normalmente respiratoria e ás veces con signos reprodutivos; actualmente, nas explotacións é asintomática na maioría dos casos. As vacinas son eficaces para evitar a súa difusión, pero o emprego de vacinas non-marcadoras non permite diferenciar animais infectados dos vacinados, polo que de cara a controlar e erradicar a enfermidade nunha explotación é necesario o emprego de vacinas marcadoras. A existencia de animais que superaron a infección, pero que permanecen como portadores (animais latentes), é a principal fonte de reinfección dos rabaños.
DIARREA VÍRICA BOVINA (BVD) É unha enfermidade vírica moi estendida en Galicia que provoca elevadas perdas económicas tanto pola súa sintomatoloxía (abortos, infertilidade, diarreas e problemas respiratorios en xatos) como por facilitar a aparición doutras patoloxías debido a que produce unha baixada das defensas do animal. A principal fonte de contaxio son os animais persistentemente infectados (PI), que son animais que se contaxiaron co virus no útero materno nos primeiros meses de xestación. Estes animais eliminan grandes cantidades de virus, xa que en pouco tempo son capaces de contaxiar un rabaño e, polo tanto, perpetuar o nacemento de novos PI no caso de infectar outras vacas xestantes. Para evitar o contaxio do rabaño é importante impedir a entrada de PI, polo que cómpre a realización de analíticas de laboratorio. Así, os animais comprados deberán ser negativos a anticorpos e antíxeno. No caso de comprar vacas preñadas, deberemos asegurarnos de que non son portadoras dun animal PI.
PARATUBERCULOSE BOVINA Causada polo Mycobacterium avium paratuberculosis, é unha enfermidade crónica e de desenvolvemento lento, de forma que os animais se infectan normalmente nos primeiros días ou semanas de vida pero os signos clínicos da enfermidade aparecen cando son adultos. Os animais enfermos eliminan a bacteria polas feces –contaminando o establo, o alimento, a auga e os pastos– e tamén a través do leite e o costro. Ademais, a bacteria é moi resistente no medio natural. Pode vivir durante varios anos nas feces dos animais e nos prados. É importante resaltar a dificultade para o diagnóstico nas primeiras fases da infección. Os síntomas iniciais son: diminución na produción láctea, infertilidade, aumento dos recontos celulares no leite e, posteriormente, diarrea crónica, adelgazamento progresivo e morte.
)OR[DYH[ ,Q\HFWDEOH (152)/2;$&,12
6 ( ( £12 ' ( 7 ( 8 4 2 f $ ' 1 $ +$* Evita las lesiones necróticas y fibrosas a nivel de matadero
Mejora el bienestar animal
Composición Enrofloxacino ................................................................100 mg. Excipiente c.s.p ................................................................1 ml Especies de destino Bovino y Porcino Posología y vía de administración Bovino: 2,5 mg/kg p.v. / día o 2,5 ml de FLOXAVEX 100 mg/ml solución inyectable por 100 kg p.v. al día, durante 5 días consecutivos. Administrar por vía subcutánea evitando aplicar más de 5 ml en el mismo punto de inyección. Porcino: 2,5 mg/kg p.v./día o 2,5 ml de FLOXAVEX 100 mg/ml solución inyectable por 100 kg p.v. al día, durante 3 días consecutivos. El tratamiento del síndrome MMA de las cerdas se realizará durante 1 ó 2 días consecutivos. Administrar por vía intramuscular en la musculatura del cuello. No aplicar más de 2,5 ml en el mismo punto de inyección. TIEMPO DE ESPERA Bovino: Carne 7 días, Leche 96 horas Porcino: Carne 9 días Presentaciones Envases de 100 y 250 ml. Número de Autorización de comercialización: 2.277 ESP
Ctra. Reus-Vinyols Km. 4,1 - Ap. Correos, 60 - Teléfono 977 850 170* - Fax 977 850 405 - 43330 RIUDOMS (Tarragona)
www.spveterinaria.com
32
SANIDADE
Adelgazamento nunha femia frisona afectada de paratuberculose
Evitar: R5 ,5 )-.,)-5 5& #. 5 5 (#' #-5- ,)*)-#.#0)R5 )(. '#( #ฤ (-5 )(5 -5 )-5 /&.)-5( -5 ),. -5 5, ,รน
,) /, ,9 R5 2., ' ,5 5&#'* 4 5 5 5 -#( #ฤ ( R5 0#. ,5#( ),*), #ฤ (-5 5 (#' #-5#( . )R5 &#'#( ,5)-5 (#' #-5 2 , .), -5 (5 -
NEOSPOROSE BOVINA ยง5 /(" 5 ( ,'# 5 * , -#. ,# 5 *,) / # 5 *),5 )-*), 5 (#(/'85 -5 0 -5 B")-* ), -5 #(. ,' # ,#)-C5 #( รฏ . (- 5 )5#(2 ,#,5 ),' -5 5, -#-. ( # 5 )5* , -#.)5*, - (. -5 ( -5 -5 5 (-5 5 )/.,)-5 ")-* ), -5 ล (#.#0)-5 +/ 5 )(. '#( (5 5 /! 65 5 )'# 5 5)-5* -.)-5B., (-'#-#ฤ (5"),#4)(. &C85 ,. 5 )5* , -#.)5+/ 5 (.) )5 (5+/#-. -5()-5 . # )-5 )5 (#' &5B. # )5( ,0#)-)5 5'/- /& ,C65*)&)5+/ 5 +/ ,รก5#( . )5 5 ),' 5 ,ฤ (# 652 5+/ 5)-5")-* ), -5 ล (#.#0)-5B (-C5#( รฏ . (- 5 )5#(2 ,#,5+/#-. -5*, - (. -5 ()-5 ),.)-5 -50 -8 (" 5 0 5 #( . 5 . (5 /(" 5 &. 5 *,) #&# 5 5 ., (-'#.#,5 5 #( #ฤ (5 )-5 - /-5 ล &&)-I -5 B., (-'#-#ฤ (5 0 ,.# &C8 5' #),5* ,. 5 )-5 -)-65 5ฤ (# 5' (# -. #ฤ (5 5 ( ,'# 5รฏ5 5*, - (4 5 5 ),.)-85 'รฏ(5- 5*) 5*,) / #,5, -), #ฤ (5 . &5 5#( ,.#&# 8 รฏ (- 5 ( &#4 ,5 .) )-5 )-5 (#' #-5 +/ 5 . ฤ (5 "#-.),# &5 5 ),.)-65 5. 'รฏ(5 -5( #-5 5 -5ล && -5 5 (#' #-5*)-#.#0)-85 ยง5( - ,#)5# (.#ล ,5)-5 (#' #-5- ,)*)-#.#0)-65+/ 5-)(5)-5 +/ 5' (. ฤ (5 5#( #ฤ (5()5, ฤ )8
MAMITE EN XOVENCAS -5#( #ฤ (-5*) (5* ,-#-.#,50 ,#)-5' - -5 (. -5 )5* ,.)5 -52)0 ( -65)5+/ 5-/*ฤ (5. '*)5-/ล # (. 5* , 5+/ 5 -. -5 #( #ฤ (-5- 5 -. & 4 (5')#5 (5 5( &!ฤ (-5 -)-5*,) /4 (5 ()5* ,' ( (. 5 )5. # )5' ' ,#)8 5 *, - (4 5 5 ' '#. 5 (5 2)0 ( -5 )'*,)' . 5 5 -ฤ 5 /./, 5 * # 5 5 *,) / #ฤ (5 5 & #. 65 2 5 +/ 5 )5 ' #),5 - (0)&0 ' (.)5 )5 . # )5 !& ( /& ,5 *,) ฤ - 5 ( 5 *,#' #, 52 -. #ฤ (8 , 5 5 *, 0 ( #ฤ (5 5 )(.,)&5 รฏ - 5 . ,5 (5 )(. 5 +/ 5 )5 ' ' (. ' (.)5 (., 5 (#' #-5 ()(5 -ฤ 5 *,) / 5 /(5 ()5
AFRIGA ANO XVIII - Nยบ 100
UNHA VACA CON NEOSPOROSE TEN UNHA ALTA PROBABILIDADE DE TRANSMITIR A INFECCIร N AOS SEUS FILLOS E FILLAS
' รก(# )5-) , 5)5 *#. &#)5 5 - รน(. ,5 )5. .)65- (ฤ (5. 'รฏ(5 )(. 2#)-5 5 #( #ฤ (-5 5 5 -.#'/& #ฤ (5 *, )45 5 *,) / #ฤ (5 5& #. 85 )&)5. (.)65 , (- 5- * , ,5)-5 (#' #-5 ' 'ฤ (-5 )/5 )&) ,&& -5 /(5 ( &5 * , 5 0#. ,5 +/ 5 ' ' (85 'รฏ(5- 5 (5. ,5 (5 )(. 5)/.,)-5 .), -5 )')5 5 &#' (. #ฤ (5 52 . -5 )(5& #. 5 5 (#' #-5 )(5' '#. 5)/5 5 2#-. ( # 5 5 . .)-5 -/*, (/' , ,#)-5 )(5 . # )5 !& ( /& ,5 B รฏ (- 5)* , ,C8 -5- !/#(. -5 / -.#ฤ (-5, & #)( -5 ) 5"#2# ( 52 , &5 -5 #(-. & #ฤ (-5)( 5- 5' (. ฤ (5)-5 (#' #-5. ฤ (5#(ล / ( # 5 ()-5*,) -)-5 5' '#. 9 R5 ' -5-/ # -8 R5 (-. & #ฤ (-5 5 # รน #&5&#'* 4 8 R5 2#-. ( # 5 5')- -5B'รก#-5#'*),. (. 5 (5รฏ*) -5 -.#0 #-C85 -. -5 *) (5 ./ ,5 )')5 0 .), -5 5 2 (. -5 /- (. -5 5' '#. -85 ' #-65 -5')- -5 , (5/(" 5 & -#ฤ (5( 5*/(. 5 )5. .)5B &!/(" -50 -5. (5- 0 , 5+/ 5 *) 5 /- ,5+/ 5)5. .)5- 5, -* C65)5+/ 5* ,'#. 5รก-5 . ,# -5 -. & ,- 5( 5* &5 )5. .)5 5 (., ,5*)&)5),#ล #)85 ),5.) )5#-.)65" #5+/ 5' (. ,5(/(" -5 ) -5 )( # #ฤ (-5 5 "#2# ( 5( -5 ' -5 5 -5#(-. & #ฤ (-5 (52 , &8 5/.#&#4 #ฤ (5 5 ฤ )-5 5. .)-5 (52)0 ( -5()-5 รน -5 (. ,#), -5 )5 * ,.)5 * , 5 #'#(/รน,5 -5 ()0 -5 #( #ฤ (-5 #(., ' ' ,# -5 ()5 -)5 )-5 '# ,)),! (#-')-5 /- (. -5 5 ' '#. -5 )(-# , -5 ' # (. #-8 'รฏ(5- 5 50 &), ,5)5 '*, !)5 50 #( -5B )(5 )(.,)&5 )5 0 . ,#( ,#)C5 5 . ,5 -* # &5 )# )5 )-5 * ,.)-5 +/ 5 - 5 *,) / (5 ( 5 รฏ*) 5 -.#0 &65 /(" 5 รฏ*) 5 'รก#-5 0), & 5 * , 5 5 * ,# #ฤ (5 5' '#. 65 -* # &' (. 5()-5 (#' #-5 5 *,#' #,)5* ,.)65+/ 5. ,รก(5* ),5 -. )5#('/(#. ,#)5+/ 5)-5 /&.)-85 OUTRAS ENFERMIDADES DE INTERESE EN XOVENCAS
DERMATOMICOSE )(5 ( ,'# -5*,)0) -5*),5 /(!)-65+/ 5- 5 )(. 2# (5 )(5 #&# 5 (., 5 )-5 (#' #-5 5 *,) / (5 & -#ฤ (-5 ( 5 * &65 * &)5 5. !/' (.)85 ),. -5+/ (. -65"ฤ '# -65-/ # -5 5 )(5 -. , )5 0), (5 5#( #ฤ (85 )5' -')52 #.)65)5 '), ' (.)5 5 (#' #-5. 'รฏ(5 )' (. 5 5*, - (4 5 -. -5*,) -)-8 5 #( # ( # 5 รฏ5 ' #),5 ()-5 (#' #-5 ()0)-65 2 5 +/ 5 )5 /' (.)5 )5!,)-),5 5* &65 )5. '*)65 #'#(ฤ 5 5, *.#0# 5 )5 /(!)8 -5 (.# ฤ (2# )-5 5*,#' #, 5 & #ฤ (5()(5 -.รก(5, 2#-., )-5* , 5)5- /5/-)5 (5! ( )50 ฤ (65*)&)5+/ 5 5*, 0 ( #ฤ (5 รฏ5 /( ' (. &85 รฏ (- 5 ' (. ,5 )-5 -. &)-5 &#'*)-65 - (5 ')#. 5 (-# 5 5 (#' #-65 5#&& ,5)-5 (#' #-5 )(5& -#ฤ (-5 /.รก( -5. (.)5 5 - 5 )' 5 5' , )-85
34
SANIDADE
A PRESENZA DE MAMITE EN XOVENCAS COMPROMETE A SÚA FUTURA CAPACIDADE DE PRODUCIÓN DE LEITE, XA QUE O MAIOR DESENVOLVEMENTO DO TECIDO GLANDULAR PRODÚCESE NA PRIMEIRA XESTACIÓN ARTRITE/MIOCARDITE
Lesión cutánea por fungos e artrite nunha xata
A causa máis frecuente destas dúas enfermidades son bacterias que se atopan normalmente onde vive o animal. O embigo é unha porta de entrada óptima para este tipo de patóxenos. Polo tanto, hai que extremar a hixiene e o manexo dos becerros ao nacer. As bacterias disemínanse polo organismo e alcanzan órganos como o corazón (a miocardite pode ocasionar morte de súpeto), articulacións etc.
CLOSTRIDIOSE Trátase dunha enfermidade causada polas toxinas producidas por bacterias do xénero Clostridium. En condicións normais, estas bacterias atópanse en pequenas cantidades no intestino, o que permite ao animal ter certa inmunidade. A diminución da motilidade intestinal por atonías (temperaturas moi baixas ou inxesta de líquidos fríos) altera a eliminación de toxinas e favorece a aparición de clostridiose. Alimentos en mal estado ou inadecuadamente formulados, cambios bruscos na dieta ou un exceso na inxesta de leite tamén poden provocar parálise intestinal ou indixestión con fermentacións anómalas que favorecen a multiplicación destas bacterias; deste xeito, increméntase a produción de toxinas. Esta multiplicación anormal de Clostridium tamén se pode deber a tratamentos antibióticos non adecuados ou prolongados, ou á presenza de parisitoses intestinais ou doutras enfermidades víricas ou bacterianas que poden producir alteracións na mucosa intestinal. Os síntomas van dende a morte de súpeto e o decaemento ata a anorexia con febre e diarrea (que pode ser hemorráxica). Ademais das boas prácticas de manexo (vixilancia da alimentación e das condicións ambientais), nas explotacións de risco poderase realizar un programa de vacinación axeitado. PROGRAMAS DE VACINACIÓN No caso da BVD, a vacinación ten como obxectivo fundamental evitar a infección fetal en caso dun brote e mitigar as perdas que pode provocar a inmunodepresión das defensas do animal asociada ao proceso. A vacina é só unha ferramenta máis do programa de control. Débense empregar vacinas inactivadas dada a posibilidade de que unha cepa de vacina viva produza infección do feto en femias xestantes. Na IBR, a conveniencia da vacinación está determinada pola súa posible transmisión aeróxena en distancias de ata 200-300 metros e pola existencia de animais portadores latentes (dos que algún pode ser negativo a anticorpos séricos). As vacinas deben ser marcadoras, vivas ou inactivadas. Dada a alta incidencia da ERB, a vacinación pode supor unha boa medida de control. Usaranse vacinas vivas ou inactivadas fronte aos virus e as bacterias máis frecuentes. Na vacinación con cepas de virus vivos pode considerarse a aplicación intranasal, xa que proporciona boa inmunidade na principal vía de entrada dos patóxenos sen interferir coa posible presenza de anticorpos costrais.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
No caso das diarreas neonatais, e para asegurar a adecuada transferencia de inmunidade costral fronte á diarrea, aconséllase desenvolver un programa vacinal a todas as nais no período de secado fronte a diarreas víricas e bacterianas. A primeira dose aplicarase oito semanas antes da data de parto prevista (pode coincidir coa derradeira muxidura) e a revacinación unhas tres semanas máis tarde. Existen vacinas comerciais que conteñen diferentes combinacións de distintas especies patóxenas de Clostridium, ou preferiblemente toxoides (toxina inactivada) destes. Ante a presenza endémica de Leptospira spp., serovariedade hardjo (serovariedade adaptada ao gando vacún), nunha área determinada onde está a explotación das xatas, podería considerarse a aplicación de vacinas específicas para previr problemas reprodutivos. Programa de vacinas segundo as necesidades valoradas polo veterinario Enfermidade
1
2
Idade na que se aplica a dose vacinal (meses) 3 4 6 7 8 9 10 15 16 19
BVD IBR ERB Clostridiose Leptospirose
X X X X
X
X
X X
X X
X X
X
X X
X
22
X X
PROGRAMAS DE CONTROL DE PARASITOS En función do historial da explotación con relación á criptosporidiose recomendarase a administración de halofuxinona nas xatas acabadas de nacer para a prevención de diarreas debidas a Cryptosporidium spp. As medidas de control fronte a outro tipo de protozoos, os coccidios, poden comezar xa nas xatas de entre cinco e dez días mediante a aplicación de suldimidina na auga de bebida (durante 4-5 días) ou ben diclazurilo ou toltrazurilo vía oral (administración única) como medida de prevención xeral nos casos nos que se coñeza o historial previo do proceso en orixe ou na propia granxa de recría. En animais xa afectados pódense empregar os mesmos principios activos a maior dose. No caso da saída das xatas ao pasto, débese contemplar un programa para o control de nematodos gastrointestinais e pulmonares, hipodermose bovina e fasciolose, fundamentalmente.
SANIDADE
ÕiÛ>Ê}> >Ê`iÊ«À `ÕVÌ ÃÊ«>À>ÊiÛ Ì>ÀÊ >Ã
V iÀ>ÃÊÊ i ÊÛ>V>ÃÊÊ ÞÊ Ûi >Ã Pastos encharcados que elevan o risco de contaxio de parasitos
UÊ ÞÕ`>Ê>Ê > Ìi iÀÊ >ÃÊ«iâÕ >ÃÊÃ> >à UÊ Ì> i ÌiÊiviVÌ Û UÊ À> Ê« `iÀÊ`iÊ>` ià UÊ À µÕiV ` ÊV Ê iÊ6iÀ> UÊ,iëiÌÕ Ã ÊV Êi Ê i` Ê> L i Ìi UÊ ?V Ê`iÊÕÃ>À
UN ADECUADO PROTOCOLO DE DESPARASITACIÓN NON SÓ DESPARASITA AS XATAS, SENÓN QUE TAMÉN DIMINÚE A POBOACIÓN DE PARASITOS (LARVAS) SOBRE O PASTO Un adecuado protocolo de desparasitación non só desparasita as xatas, senón que tamén diminúe a poboación de parasitos (larvas) sobre o pasto. As xatas poden ser desparasitadas empregando preferiblemente ivermectina ou eprinomectina, xa que cobren un amplo espectro: nematodos gastrointestinais e pulmonares, miases e parasitos externos. Se a saída ao pasto é continuada, pódese formular unha desparasitación trimestral nos animais menores dun ano e semestral nos maiores desta idade. Se a saída ao pasto é estacional, pódese desparasitar na primavera, cando os días mornos e húmidos poidan favorecer o incremento das cargas de parasitos sobre os pastos e o gando. Posteriormente, aplicarase unha segunda dose ás cinco semanas. Coas dúas doses asegúrase unha protección adecuada durante o período máis crítico antes de que no verán a desecación e a alta temperatura dificulten máis o ciclo dos nematodos. Para a hipodermose (barros), antes do outono débese aplicar un tratamento eficaz a base de eprinomectina, ivermectina, doramectina ou moxidectina por vía tópica. Así evítase que posibles larvas de mosca causantes da enfermidade danen os tecidos do animal durante a súa migración tras a posta de ovos no verán, no caso de que se produza saída ao pasto na época de actividade das moscas. Igualmente, débese ter en conta un adecuado tratamento fronte á fasciolose, para o que se aplicará unha dose de netobimin, albendazol, oxiclozanida ou clorsulón cada 3-6 meses na época de saída ao pasto, tendo en conta sempre a frecuencia de saída, a pluviometría e a temperatura en cada época.
C/Bernat Etxepare 4, Bajo 20.280 Hondarribia (Guipuzkoa)
Tlf +34 619 24 48 37 e-mail: alfredo@sokepa.com
www.sokepa.com Buscamos distribuidores
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
35
36
PUBLIRREPORTAXE
A MARCA GALEGA 100% CONSOLIDA O SEU ÉXITO NO MERCADO Este selo, impulsado pola Xunta de Galicia, avala e identifica o leite galego de calidade diferenciada. Transcorrido xa ano e medio desde a súa posta en marcha, o éxito do selo Galega 100%, impulsado pola Xunta a través da Consellería do Medio Rural e do Mar e que avala e identifica o leite galego de calidade diferenciada, segue medrando no mercado. Un informe recente, elaborado pola prestixiosa consultora Nielsen, empresa líder en servizos e investigación de mercados, reflicte a boa acollida que ten este indicativo entre os consumidores. Galega 100% consolídase así como a referencia indiscutible do leite de calidade producido e envasado en Galicia. Catro marcas comerciais asumiron ata o momento o reto de avalar o seu leite
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
con este selo: Leyma, Feiraco, Larsa e Deleite. Esta última é a que ten a maior cota de mercado de Galega 100%. Galega 100% nútrese do leite producido nas ganderías incorporadas ao Rexistro galego de explotacións de calidade diferenciada, creado polo Decreto 57/2010, do 8 de abril, e modificado posteriormente para endurecer as condicións de integración. Deste xeito, Galega 100% ofrece hoxe un produto da máxima calidade, suxeito aos controis dos servizos veterinarios oficiais da Xunta de Galicia, e garantido pola certificación de calidade do Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal).
PUBLIRREPORTAXE
GALEGA 100% NÚTRESE DO LEITE PRODUCIDO NAS GANDERÍAS INCORPORADAS AO REXISTRO GALEGO DE EXPLOTACIÓNS DE CALIDADE DIFERENCIADA
Tamén se recolle como obxectivo estratéxico a potenciación da información, transparencia e vixilancia da calidade, trazabilidade, prezos etc. Estes obxectivos correspóndense con varias liñas de actuación que teñen en común a posta en valor do leite e os produtos lácteos galegos con base na súa diferenciación pola orixe e a calidade mediante unha identificación específica no mercado. Enténdese, neste sentido, que é necesario promover e apoiar a redefinición e implantación dun novo modelo de sector lácteo galego enfocado ao mercado moderno, viable, competitivo, estable e economicamente autosuficiente nos novos escenarios de futuro nos que desenvolverá a súa actividade o sector. Neste contexto, a Xunta impulsou a creación deste selo específico, Galega 100%, que avala e identifica o leite galego de calidade diferenciada.
EXPLOTACIÓNS
SECTOR ESTRATÉXICO O lácteo ten a condición de sector estratéxico para Galicia. Na nosa Comunidade prodúcese case o 40% do leite de España e localízase máis da metade do total nacional de explotacións lácteas. Ademais, o leite representa en Galicia máis do 30% do valor da produción agraria, e case un 50% da produción gandeira. En números redondos, máis de 50.000 galegos viven directa ou indirectamente do sector lácteo. A Xunta, consciente desta importancia, mantén unha aposta decidida polo futuro deste eido, malia as dificultades. Neste contexto enmárcase o Plan Es-
tratéxico desenvolvido polo Goberno galego e que, de xeito resumido, contempla actuacións en cinco grandes eixos: BZaadgV YV XdbeZi^i^k^YVYZ cd fjZ Vi^cmZ { egdYjX^ c# BZaadgV YV XdbeZi^i^k^YVYZ cd Z^Yd YV igVch[dgbVX^ c ^cYjhig^Va# 6YVeiVX^ c Vdh bZgXVYdh# KZgiZWgVX^ c Z gZ\jaVX^ c hZXidg^Va# 9^[ZgZcX^VX^ c! Xdbjc^XVX^ c! ^bVmZ Z egdbdX^ c# En relación con este último eixo, os principais obxectivos deste plan son a potenciación da identidade corporativa, imaxe, comunicación e promoción do lácteo galego.
Máis do 70% das explotacións lácteas galegas, que integran en torno ao 80% da produción, cumpren estes parámetros de calidade, sensiblemente máis restritivos que os xa rigorosos da normativa europea. Deste xeito, ofrece hoxe un produto da máxima calidade, suxeito aos controis dos servizos veterinarios oficiais da Xunta de Galicia, e garantido pola certificación de calidade do Ligal. O seu principal obxectivo é conseguir unha fácil e sinxela identificación, por parte dos consumidores, do leite galego de calidade diferenciada, o que contribúe a poñer en valor este produto nos mercados. O consumidor que escolla un produto no que aparece este distintivo ten a seguridade de estar consumindo un produto de Galicia, e dunha calidade excepcional.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
37
38
ECONOMÍA
OS RESULTADOS TÉCNICO-ECONÓMICOS DAS EXPLOTACIÓNS GALEGAS EN 2010 Este traballo presenta os resultados das explotacións leiteiras galegas en 2010. Os datos proceden de 178 explotacións de vacún de leite de toda Galicia no período que abrangue de xaneiro a decembro de 2010. Claudio López Garrido e Fernando Barbeyto Nistal Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo claudio.lopez.garrido@xunta.es fernando.barbeito.nistal@xunta.es
Na campaña 2010-2011, que rematou o 31 de marzo de 2011, desapareceron en Galicia 383 explotacións leiteiras, aínda que para ter unha cifra máis próxima á real
teríanse que incluír parte das 3.251 cesións temporais que se produciron nese período, pois moitas desas explotacións deixaron de producir leite. Considerando conxuntamente ambas as dúas cifras como abandonos, teríase unha taxa de desaparición de explotacións que podería alcanzar o 25%. Se consideramos o período 2006-2010, a cota total de Galicia só aumentou un 5,2%, en tanto a cota por explotación o facía nun 30,3% grazas á diminución do número de explotacións nun 19,2% (táboa 1 e gráfico 1).
Táboa 1. Evolución da distribución da cota e do número de explotacións leiteiras por estrato de tamaño (2006-2010) 2006 Cota kg < 40.000 40.000 - 99.999 100.000 - 149.999 150.000 - 299.999 300.000 - 599.999 600.000 - 1.199.999 1.200.000 - 2.399.999 * 2.400.000 TOTAL Cota media (kg/explotación) Fonte: Consellería do Medio Rural
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Explotacións Nº % 4.148 25,9 4.384 27,4 2.522 15,7 3.449 21,5 1.206 7,5 275 1,7 32 0,2 5 0,0 16.021 100
2010 Cota total
kg 83.230.910 296.512.603 308.885.985 714.682.517 481.912.784 220.063.379 47.060.061 14.493.970 2.166.842.209 135.250
% 3,8 13,7 14,3 33,0 22,2 10,2 2,2 0,7 100
Explotacións Nº % 2.554 19,7 3.331 25,8 1.957 15,1 2.867 22,2 1.708 13,2 452 3,5 55 0,4 8 0,1 12.932 100
Cota total kg 54.146.392 227.089.908 240.340.048 603.056.025 693.941.532 356.896.227 80.135.683 23.887.989 2.279.493.804 176.268
% 2,4 10,0 10,5 26,5 30,4 15,7 3,5 1,0 100
ECONOMÍA
Gráfico 1. Evolución do número de explotacións e da cota/ explotación (kg) en Galicia
Gráfico 2. Evolución do prezo do leite (€/100 l) en Galicia (2006-2010)
Fonte: Instituto Galego de Estatística e Observatorio do Sector Lácteo
Ademais da desaparición de explotacións, cómpre salientar as transferencias de cota dos estratos inferiores aos superiores. As explotacións de menos de 100 toneladas de cota pasaron de representar o 53,3% das totais e de dispor do 17,5% da cota total en 2006 a ser o 45,5% das totais co 12,4% da cota total no 2010, mentres as explotacións de máis de 300 toneladas, que eran o 9,4% das totais e contaban co 35,3% da cota en 2006, pasaron a ser o 17,2% co 50,6% da cota en 2010. Polo tanto, mantense a tendencia á concentración da produción de leite nun número de explotacións cada vez menor e con rabaños máis grandes.
PREZO DO LEITE Salvo no primeiro trimestre, o prezo do leite en 2010 foi superior ao de 2009 ao longo de todo o ano. De todos modos, o aumento do prezo medio anual foi irrelevante. A evolución do prezo do leite en 2010 é semellante á de 2006, aínda que os valores medios mensuais foron algo inferiores, o que explica os resultados económicos das explotacións. Aínda que moitos produtores sigan tomando como referencia os elevados prezos de 2007 e 2008, o acontecido neses dous anos foi algo excepcional (gráfico 2).
Máquina vendida a:
Pequenas en tamaño, grandes en prestacións Distribuidas por:
DOVAL MAQUINARIA AGRíCOLA Avda. Terra Cha, 11 27260 CASTRO RIBERAS DE LEA (Lugo) Telf. : 982 310 026 - 659 445 627 660 417 676 Fax: 982 310 295 e-mail: info@dovalmaquinaria.com www.dovalmaquinaria.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
39
40
ECONOMÍA
O PREZO MEDIO DO LEITE EN GALICIA SEGUE A SER INFERIOR AO DE ESPAÑA, AÍNDA QUE A DIFERENZA MEDIA ANUAL (1,67 €/100 L) EN 2010 FOI INFERIOR Á DOS ANOS ANTERIORES
Gráfico 3. Evolución do prezo do leite en Galicia e en España (2007-2010)
Fonte: MARM e Observatorio do Sector Lácteo
O prezo medio do leite en Galicia segue a ser inferior ao de España, aínda que a diferenza media anual (1,67 €/100 l) en 2010 foi inferior á dos anos anteriores. O prezo non tivo grandes oscilacións ao longo do ano, aínda que a partir de xullo rexistrou un incremento que se prolongou ata decembro, cando alcanzou o máximo. Esta tendencia é semellante á seguida polo prezo en España (gráfico 3). A distribución das explotacións en función da súa produción e do prezo do leite mostra que o prezo medio en 2010 foi superior ao de 2009, pero inferior ao prezo mínimo de 2008, en todos os estratos. Por outra parte, o prezo máximo de 2010, ademais de ser inferior ao prezo máximo de todos os anos anteriores, tamén o foi respecto do prezo medio de 2007 e de 2008 en todos os estratos (táboa 2). As diferenzas entre os prezos máximos e mínimos fóronse reducindo desde 2007 a 2010 dentro de cada estrato e para o conxunto das explotacións. Así, a diferenza máxima de prezo dentro do mesmo estrato alcanzaba os 17,93 €/100 litros en 2007, mentres que en 2010 só era de 3,42 €/100 litros.
A diferenza entre o prezo medio do estrato superior e o do inferior en 2010 foi semellante á de 2009 (4,87 €/100). Esta diferenza vénse mantendo arredor do 19% nos catro últimos anos. Aproximadamente, o 83 % das explotacións, que comercializa o 49% do leite de Galicia, recibiu un prezo inferior ao da media xeral. OS RESULTADOS DE 2010 A produción media (554.534 litros) das explotacións que participaron na análise é moi superior á media das explotacións galegas, aténdonos á cota láctea media por explotación na Comunidade Autónoma (176.268 kg). Tanto a marxe neta coma o beneficio melloraron en relación aos de 2009 debido ao incremento do prezo do leite e á redución do custo de produción. Das 178 explotacións analizadas, 105 participaran no estudo realizado en 2009. A evolución deste grupo permanente é coincidente, en liñas xerais, coa da totalidade das explotacións en ambos os dous anos. O número de vacas e a superficie aumentaron un 3,6% aproximadamente con respecto a 2009, mais a carga gandeira mantívose constante. O rendemento leiteiro experimentou un incremento do 3,6% que se plasmou no aumento do leite comercializado por explotación nun 7,6% (táboa 3).
Táboa 2. Prezo do leite (À/100 l) e número de explotacións por estratos de produción en 2007-2010 Ano
2007
2008
2009
2010
Litros/explotación
) 100.000
100.001200.000
200.001300.000
300.001400.000
400.001700.000
> 700.000
Total
Nº explotacións
6.425
3.661
1.726
759
765
251
13.587
Prezo medio
32,96
35,70
36,98
38,12
38,89
39,45
36,54
Prezo máximo
42,16
44,96
46,20
47,66
48,94
49,00
49,00
Prezo mínimo
25,46
28,59
30,15
30,84
31,01
31,87
25,46
Nº explotacións
6.380
3.622
1.722
759
766
257
13.506
Prezo medio
33,96
35,93
37,17
38,70
39,24
40,02
36,84
Prezo máximo
41,67
44,46
45,96
46,87
48,01
48,33
48,33
Prezo mínimo
30,81
32,58
33,22
35,20
35,76
36,23
30,81
Nº explotacións
6.173
3.421
1.735
770
932
286
13.317
Prezo medio
25,53
26,72
27,80
29,32
29,72
30,41
27,69
Prezo máximo
30,23
31,80
32,86
34,43
34,54
35,68
35,68
Prezo mínimo
23,34
23,63
25,01
26,98
27,15
27,63
23,34
Nº explotacións
5.886
3.228
1.598
859
1.029
332
12.932
Prezo medio
25,79
27,34
28,43
29,52
29,96
30,66
28,59
Prezo máximo
27,90
29,46
30,71
31,65
32,06
32,31
32,31
Prezo mínimo
24,60
26,48
27,28
28,23
29,07
29,65
24,60
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
42
ECONOMÍA
OS RESULTADOS MOSTRAN QUE PARA A RENDIBILIDADE DUNHA EXPLOTACIÓN É TAN IMPORTANTE O CONTROL DOS CUSTOS DE PRODUCIÓN COMO O PREZO DO LEITE OU OS INGRESOS Táboa 3. Índices técnico-económicos en 2010 e do grupo permanente 2009-2010 2009
2010
2010
Grupo permanente
Media xeral
Grupo cabeza
Grupo cola
105
178
45
45
Número de explotacións CARACTERÍSTICAS DAS EXPLOTACIÓNS SAU (ha)
30,3
31,4
34,5
29,3
40,7
Nº de vacas
59,8
62,0
62,0
50,1
71,4
Produción comercializada (l/expl.)
524.011
563.713
554.534
448.152
635.336
Produción/SAU (l/ha)
15.660
17.308
17.942
16.113
15.325
Vacas/ha
2,0
2,0
1,8
1,7
1,8
UGM/ha
2,78
2,92
2,60
2,47
2,70
Partos/vaca/ano
0,86
0,86
0,87
0,81
0,86
Rendemento (l/vaca)
8.783
9.100
8.968
8.962
8.922
Concentrado (kg/vaca)
3.144
3.184
2.995
2.937
3.040
Concentrado/leite (g/l)
360
350
330
330
340
Graxa (%)
3,78
3,75
3,75
3,75
3,72
Proteína (%)
3,21
Calidade do leite
3,18
3,22
3,21
3,21
Bacterias (000)
21
19
22
24
23
Células (000)
229
235
241
258
241 31,82
Prezo do leite (À/100 l)
31,62
32,42
32,08
32,88
Prezo do concentrado (À/t)
286
275
275
262
285
Relación prezos leite/concentrado
1,10
1,17
1,16
1,25
1,11
31,62
32,42
32,08
32,88
31,82
RESULTADOS UNITARIOS (€/100 l) Venda de leite Venda de animais
2,08
1,88
1,01
0,91
1.15
Variación do inventario
1,60
0,99
1,94
1,98
1,40
Outros ingresos
6,52
5,83
5,50
6,94
4,57
Produto bruto
41,81
41,12
40,53
42,71
38,94
Compra de gando
0,87
0,53
0,38
0,55
0,41 10,33
Compra de concentrado vacas
8,82
7,95
8,57
4,75
Compra alimentos recría
1,95
2,38
2,29
2,05
2,44
Produción propia, forraxes
2,69
2,92
2,89
1,85
4,00
Compra de forraxes
0,90
0,86
0,98
0,52
1,43
Sanidade e reprodución
2,85
2,72
2,54
2,49
2,91
Enerxía e maquinaria
2,96
3,40
3,20
2,90
3,87
Total gastos variables
21,05
20,77
20,84
15,10
25,39
Amortizacións técnicas
2,87
2,75
2,89
2,55
3,28
Man de obra retribuída
1,52
1,41
1,28
0,98
1,56
Outros custos fixos
5,34
4,46
4,30
4,08
5,04
Total custos fixos
9,73
8,62
8,47
7,61
9,88
Custo de produción
30,78
29,39
29,31
22,71
35,27
Xuros dos capitais propios
1,03
1,83
1,96
1,59
2,23
Renda das terras propias
1,02
1,17
1,36
1,42
1,40
Custo do traballo familiar
2,98
2,77
2,81
3,48
2,27
Total custos de oportunidade
5,03
5,77
6,14
6,50
5,90
Custos totais
35,81
35,16
35,45
29,21
41,17
Marxe neta
11,03
11,72
11,22
20,00
3,67
Beneficio
6,00
5,96
5,09
13,50
-2,22
RESULTADOS GLOBAIS (À/explotación) Marxe neta
57.798
66.095
62.231
89.612
23.347
Beneficio
31.458
33.593
28.203
60.484
-14.112
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
“ultimamente habia muchos rumores y estos se han confirmado: italia tiene un fantastico nuevo n° 1” Holstein International
“con mejor conformación que lo que sugeriría su grupo de padres, mascalese proporciona vacas con fortaleza lechera, longevas y con buenos parametros de salud y fertilidad”. thebullvine.com
LIBRE DE
italian style
TY
BRACHYSPINA
presenta
un toro de
Mascalese Maliarda GP84
Mascalese Lamborghini
Semenzoo Italy MEJOR HIJO DE BOLTON PROBRADO
MEJOR HIJO DE BOLTON “TY” (Libre de Brachyspina) EN USA
MEJOR TORO PROBADO EN ITALIA
lpi canada
tpi usa
pft italy
zani bolton mascalese et tl ty it017990516801 aAa423561 bolton x o-man x t.adam x emerson x formation x bellwood x mascot x bell gene x chairman x marquis ned x fury lad PFT 2891 LECHE 1902 kgs. %G +0.06 %P +0.02 TIPO 3.01 UBRE 2.85 PATAS 2.98 ICO 3554 LECHE 1540 kgs. %G +0.01 %P +0.00 TIPO 3.09 UBRE 2.26 LONG. 113 TPI 2198 LECHE 1798 lbs. %G +0.02 %P +0.02 TIPO 2.79 UBRE 2.30 SCS 2.72 LPI 2972 LECHE 2255 kgs. %G +0.00 %P +0.04 CONFORMACION 14 FORTALEZA LECHERA 17
Distribuido en Galicia por: Distribuido en Galicia por:
Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019 Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019
w wwwww. s. se emmeennzzoooo. .i itt ~~ ssee m @ ss eem meennzzoooo. .eess m ee nn zz oo oo @
España España
44
ECONOMÍA
A produción de leite por vaca non deixou de aumentar entre 2006 e 2010, aínda que en 2009 experimentou unha caída, talvez pola baixa do prezo do leite, mentras que o consumo de concentrado non deixou de descender desde 2007
O efecto combinado do incremento do consumo de concentrado por vaca (1,3%) co do rendemento leiteiro (3,6%) explica que a relación entre consumo de concentrado e produción de leite pasase de 360 a 350 gramos/litro. En 2010, o prezo medio anual do leite experimentou un aumento do 2,5% con respecto ao ano anterior e o prezo do concentrado, unha redución do 3,8%. Os custos variables diminuíron un 1,3% e os fixos un 11,4%, pero os de oportunidade aumentaban un 14,79%. O resultado foi unha redución do custo de produción nun 4,5% e dos custos totais nun 1,8%. Cómpre salientar que o gasto en alimentos comprados, incluída a alimentación da recría, supón entre o 49 e o 62% dos custos variables e entre o 25 e o 38% dos custos totais. Esa variabilidade explica, en parte, as diferenzas de resultados das explotacións. O produto bruto baixou un 1,65% a pesar de ter aumentado o prezo do leite, en tanto que a marxe neta se incrementaba un 6,25% e o beneficio un 0,7% comparativamente cos de 2009, que foron os peores da última década. Para explicar as diferenzas entre explotacións realizouse unha análise de grupos mediante a comparación dos resultados medios da totalidade cos dos grupos de cabeza e cola, que reúnen, respectivamente, o 25% das explotacións con mellores resultados e o 25% que obtén os peores. O criterio de ordenación para definir os grupos en función dos resultados económicos foi a relación porcentual entre o custo total de produción e o produto bruto da explotación. As 45 explotacións que forman o grupo de cabeza teñen unha superficie menor que as de cola (29,3 vs. 40,7 ha), un número de vacas lixeiramente inferior (50,1 vs. 71,4 vacas) e un volume de produción comercializada inferior (488.152 vs. 635.336 litros/explotación). A carga gandeira é inferior no grupo de cabeza, tanto en vacas (1,7 vs. 1,8 vacas/ha), como en UGM (2,47 vs. 2,70 UGM/ha), mais o seu rendemento leiteiro é algo
CISTERNAS FLEXIBLES, IDEALES PARA ALMACENAR AGUA O PURÍN, GASÓLEOS Y OTROS RESIDUOS LÍQUIDOS DE LA EXPLOTACIÓN
Distribuidor: Telfs. 689 005 584 630 865 609 info@xarcemo.com www. xarcemo.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
maior (8.962 vs. 8.922 l/vaca) e a produción por unidade de superficie, menor (15.325 vs. 15.660 l/ha). O grupo de cabeza ten unha relación mellor entre concentrado consumido e produción de leite (330 vs. 340 g/l), como se pode comprobar no gráfico 9. Como o prezo do leite foi superior no grupo de cabeza e o do concentrado inferior, a relación entre ambos os prezos (1,25 vs. 1,11) propiciou unha vantaxe adicional para este grupo, no que o consumo de concentrado foi menor. As explotacións de cabeza son máis pequenas e con menor volume de produción que as de cola e cun nivel de intensificación semellante. En termos unitarios, os ingresos procedentes da venda do leite (32,88 vs. 31,82 €/100 l) e o produto bruto (42,71 vs. 38,94 €/100 l) son superiores no grupo de cabeza; mais non por explotación, debido ao seu menor volume de produción. Tanto os custos variables (15,10 vs. 25,39 €/100) como os fixos (7,61 vs. 9,88 €/100 l) foron inferiores no grupo de cabeza e, en consecuencia, tamén o foron os custos de produción (22,71 vs. 35,27 €/100 l) e os totais (29,21 vs. 41,17 €/100 l). Só os custos de oportunidade (6,50 vs. 5,9 €/100 l) foron inferiores no grupo de cola debido ao custo do traballo familiar. O resultado final foi unha marxe neta superior (20,0 vs. 3,67 €/100 l) e un beneficio de 13,5 €/100 litros no grupo de cabeza fronte a unha perda de 2,22 €/100 litros no de cola. As diferenzas son constatables tanto en termos relativos como nos globais por explotación. Os resultados mostran que para a rendibilidade dunha explotación é tan importante o control dos custos de produción como o prezo do leite ou os ingresos. Así, a diferenza entre o produto bruto do grupo de cabeza e o de cola é de 3,77 €/100 litros, mentres que a existente entre os custos totais de ambos os dous grupos se eleva a 11,96 €/100 litros. En definitiva, as explotacións de cabeza teñen mellores resultados, a pesar do seu menor tamaño, porque o seu manexo é mais eficiente.
Goldwyn x BW Marshall x Formation
che + 1.232 .50 U kgs. bre +2 .96 Lo ng. 11 3
00 ICO
Tipo + 3
TOP 1
Artes
Nue va Ago s Prueb sto 2 as ICO + 0 3 1 .507 2 N°1 Le
Alpado Sonia VG86
Manteniendo su Liderazgo
RECOMENDADO
NOVILLAS
ARTES se consolida tras las nuevas pruebas de Agosto como el Goldwyn de referencia, el mejor y más completo del panorama internacional. Con más de 100 hijas ya en su prueba, sus datos continúan siendo impresionantes. La ALTA FERTILIDAD de su semen avalada por los excelentes datos de campo que reportan los propios ganaderos y su FACILIDAD DE PARTO, confirman a Artes como uno de los sementales más demandados en el mundo. Compruébalo!
Artes Erica VG85
Alpado Sonia VG86
Go-Farm Tina VG89-Hermana completa
Distribuido en Galicia por:
Manuel Reija 610 52 67 85 - Angel López 677 229 407 - Noel Balsa 619 760 916 - Alberto Lamas 680 115 019
www.semenzoo.it ~ semenzoo@semenzoo.es
España
46
ECONOMÍA
EVOLUCIÓN DOS RESULTADOS (2006-2010) A serie de resultados das 15 explotacións que estiveron presentes en todas as análises realizadas entre 2006 e 2010 ofrece unha perspectiva da evolución do sector lácteo galego no último lustro (táboa 4).
UNHA REDUCIÓN DO CONSUMO DE CONCENTRADO NON TEN POR QUE SUPOR UNHA BAIXADA DO RENDEMENTO LEITEIRO
Táboa 4. Evolución dos índices técnico-económicos do grupo permanente 2006-2010 2006
2007
2008
2009
2010
25,5
26,9
26,7
26,7
27,0
CARACTERÍSTICAS DAS EXPLOTACIÓNS SAU (ha) Nº de vacas
47,3
48,7
51,6
53,8
57,2
Produción comercializada (l/expl.)
415.309
436.531
463.948
481.227
518.066
Produción/SAU (l/ha)
19.188
16.355
16.235
17.411
18.060
Vacas/ha
1,9
1,8
1,9
2,0
2,1
UGM/ha
2,57
2,55
2,75
2,90
3,11
Partos/vaca/ano
0,90
0,86
0,91
0,86
0,86
Rendemento (l/vaca)
8.802
8.970
9.006
8.947
9.053
Concentrado (kg/vaca)
3.205
3.234
3.224
3.085
2.926
Concentrado/leite (g/l)
360
360
360
340
320
Graxa (%)
3,82
3,81
3,79
3,69
3,70
Proteína (%)
3,24
Calidade do leite
3,21
3,22
3,17
3,20
Bacterias (000)
11
13
16
18
19
Células (000)
178
210
223
216
199 31,75
Prezo do leite (À/100 l)
32,16
40,32
40,44
29,65
Prezo do concentrado (À/t)
220
261
326
281
287
Relación prezos leite/concentrado
1,46
1,54
1,24
1,05
1,10
Venda de leite
32,16
40,32
40,44
29,65
31,75
Venda de animais
2,56
2,00
1,85
2,06
1,81
Variación do inventario
0,57
1,35
0,61
1,62
0,99
Outros ingresos
4,46
5,36
6,06
7,06
6,94
Produto bruto
39,57
49,03
48,96
40,38
41,50
Compra de gando
0,78
0,90
1,10
0,73
0,05
Compra de concentrado vacas
8,29
9,94
12,21
10,36
9,81
Compra alimentos recría
0,87
1,06
1,24
1,16
2,89
Produción propia, forraxes
3,36
3,62
4,27
3,76
3,78
RESULTADOS UNITARIOS (À/100 l)
Compra de forraxes
0,94
0,74
0,53
0,54
1,42
Sanidade e reprodución
2,73
2,81
2,84
2,83
2,60
Enerxía e maquinaria
2,42
1,89
2,12
1,99
3,36
Total gastos variables
19,39
20,96
24,33
21,36
23,91
Amortizacións técnicas
1,83
1,75
1,77
1,93
1,82
Man de obra retribuída
0,62
0,49
0,70
0,97
0,94
Outros custos fixos
4,27
5,53
6,12
6,91
4,67
Total custos fixos
6,72
7,77
8,59
9,82
7,42
Custo de produción
26,11
28,73
32,91
31,18
31,33
Xuros dos capitais propios
1,84
0,13
0,79
0,81
2,04
Renda das terras propias
1,47
1,48
1,27
1,33
1,25
Custo do traballo familiar
2,53
2,31
2,46
2,99
2,78
Total custos de oportunidade
5,84
3,92
4,52
5,13
6,07
Custos totais
31,95
32,65
37,43
36,31
37,40
Marxe neta
13,63
20,30
16,05
9,20
10,16
Beneficio
7,80
16,38
11,52
4,07
4,09
RESULTADOS GLOBAIS (€/explotación) Marxe neta
56.626
88.604
74.444
44.295
52.646
Beneficio
32.391
71.500
53.469
19.586
21.188
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Sandokan Mr. Sam x Aa r on x D uster
CONAFE 06/2012 t -FDIF LH t 5JQP t 6CSFT t -POHFWJEBE t #BKBT DÏMVMBT t 'BDJMJEBE EF QBSUP t 'FSUJMJEBE EFM UPSP
Foto: Jane Steel
136&#" $0/'*3."%"
MANTECON SANDOKAN 2674 (BB-82) Criador: Antonio Cedrún – Hoznayo – Cantabria
Sandokan, el toro revelación. Posee un pedigrí para hacer frente a los problemas de consanguinidad y aporta leche, facilidad de parto y funcionalidad
ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias C/ Magnolia, 80 bajo 27003 - Lugo Tfno.: 982 217 633 Fax: 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com
OKAN ET Sandy SAND
ABEREKIN, S.A. Centro de Inseminación Parque Tecnológico, Edificio N.º 600 48160 Derio (Bizkaia) - SPAIN Tfno.: +34 94 454 15 77 Fax: +34 94 454 08 78 e-mail: comercial@aberekin.com
www.aberekin.com
48
ECONOMÍA
O PREZO MEDIO ANUAL DO LEITE, DESPOIS DA SUBA ESPECTACULAR DE 2007, MANTÍVOSE ALTO DURANTE BOA PARTE DE 2008, PRODUCÍNDOSE LOGO UN DESCENSO QUE SE AGUDIZARÍA EN 2009 PARA COMEZAR A RECUPERARSE LIXEIRAMENTE EN 2010. PERO O PREZO DO CONCENTRADO NON DEIXOU DE AUMENTAR DESDE 2006
A superficie agraria útil media das explotacións aumentou un 5,9% e o tamaño do rabaño un 20,9%, aínda que en termos absolutos estes incrementos son modestos. Entre 2006 e 2010, a carga gandeira tamén medrou lixeiramente, pasando de 1,9 a 2,1 vacas/ha e de 2,57 a 3,11 UGM/ha. A evolución do consumo de concentrado por vaca e do rendemento leiteiro está ligada á do prezo do leite. A produción de leite por vaca non deixou de aumentar entre 2006 e 2010, aínda que en 2009 experimentou unha caída, talvez pola baixa do prezo do leite, mentres que o consumo de concentrado non deixou de descender desde 2007. A evolución de ambas as dúas variables mostra como unha redución do consumo de concentrado non ten por que supor unha baixada do rendemento leiteiro. Así, mentres en 2007 se consumían 3.234 kg/vaca para un rendemento de 8.970 l/vaca, en 2010 obtivéronse 9.053 l/vaca con 2.926 kg/vaca, pasando a relación entre consumo de concentrado e produción de leite de 360 a 320 g/l. O prezo medio anual do leite, despois da suba espectacular de 2007, mantívose alto durante boa parte de 2008, producíndose logo un descenso que se agudizaría en 2009 para comezar a recuperarse lixeiramente en 2010. Pola súa parte, o prezo do concentrado non deixou de aumentar desde 2006 e, aínda que descendeu en 2009, manteríase por riba do nivel de 2007. A relación entre o prezo do leite e o do concentrado pasou de 1,54 en 2007 a 1,10 en 2010, alcanzando o seu valor mínimo en 2009 (1,05). A consecuencia da variación do prezo do leite, o produto bruto, que se elevara considerablemente en 2007 e se mantivera en 2008, sufriría un agudo descenso en 2009 e só se recuperaría lixeiramente en 2010 (2,8%). Os custos variables aumentaron un 23,3% desde 2006, aínda que son inferiores aos de 2008. Os custos fixos, que non deixaran de medrar entre 2006 e 2009, experimentaron un descenso importante en 2010, situándose mesmo por baixo do nivel de 2007. Os custos de oportunidade veñen aumentando desde 2007 e os totais, despois dunha lixeira diminución en 2009, volveron elevarse en 2010 ata alcanzar valores próximos aos de 2008. A marxe neta, que viña diminuíndo desde 2007, mellorou algo en 2010 respecto de 2009, mais sen chegar a alcanzar a cifra de 2006. O mesmo se pode dicir do beneficio, aínda que en 2010 segue no nivel de 2009. Cómpre lembrar que en 2009 o descenso da marxe neta en relación con 2007 fora do 54,7%, e o do beneficio do 75,2%.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
OS RESULTADOS EN FUNCIÓN DO TAMAÑO E DA INTENSIFICACIÓN Ao estratificar as explotacións en función dalgúns dos índices utilizados, pódese obter unha visión complementaria da anterior. Se tomamos o volume de leite comercializado como indicador de tamaño, observaremos que a medida que este aumenta maior é a superficie agraria útil, así como o número de vacas, a produción por hectárea, a carga gandeira e o rendemento leiteiro por vaca e, salvo para o estrato superior, tamén se observa o mesmo comportamento no consumo de concentrado e na relación entre este e a produción de leite. Por tanto, as explotacións con maior volume de produción son tamén as máis intensivas (gráfico 4). Gráfico 4. SAU, vacas, rendemento leiteiro (l/vaca) e consumo de concentrado (kg/vaca) en función do volume de leite comercializado en 2010
Os ingresos pola venda do leite aumentan co volume de produción, aínda que os máis altos corresponden ao estrato de 600.000-800.000 litros, que goza da relación máis favorable entre os prezos do leite e concentrado e, curiosamente, obtén o produto bruto máis baixo. Aínda que o beneficio máis alto corresponda ao estrato superior e o máis baixo ao estrato inferior, a marxe neta máis alta é a do estrato inferior, o que indica que as explotacións grandes aínda teñen marxe para seguir reducindo custos (gráfico 5). Gráfico 5. Custos variables, custos fixos, marxe neta e prezo do leite en función do volume de leite comercializado en 2010
PREFABRICADOS Y HIERROS
TOURÓN Para cama de arena, paja, serrín, cascarilla de arroz, carbonato, biomasa, etc. Q También para camas de goma Q Diseño ergonómico para mayor cow-comfort del animal Q Ahorro de arena y otros materiales Q Drenajes para eliminar humedades y reducir las mamitis Q Ahorro de tiempo de colocación: 50 cubículos/día aproximadamente Q Cubículos dobles e individuales Q Con la supervisión y testaje de: Q
0RQWDMH GH QDYHV JDQDGHUDV HQ JHQHUDO (VWUXFWXUDV &HUFKDV \ SyUWLFRV &XELHUWDV GH QDYHV HQ XUDOLWD \ SDQHO ViQGZLFK 7DOOHU GH IHUUDOOD
N OV E DA D
CUBÍCULO DE HORM S P R E FA B R I G Ó N I CA D O S
Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com
50
ECONOMÍA
Estratificadas as explotacións en función do prezo do leite, obsérvase que os mellores resultados, tanto en marxe neta como en beneficio, corresponden ao estrato de prezo máis alto. Aínda que presente os custos totais máis elevados, estes compénsanse cuns ingresos tamén máis altos (gráfico 6).
Gráfico 8. Custos variables, custos fixos, marxe neta e prezo do leite en función do rendemento leiteiro (l/vaca) en 2010
Gráfico 6. Custos variables, custos fixos e marxe neta en función do prezo do leite (À/100 l) en 2010
Estratificadas as explotacións en función do rendemento leiteiro, que é un índice de intensificación produtiva, obsérvase que a maior produción por vaca, maior é o número de vacas, o volume de produción total e por hectárea, o consumo de concentrado por vaca e a relación entre concentrado e produción de leite (gráfico 7).
Estratificadas as explotacións en función da súa carga gandeira, outro índice de intensificación que vén aumentando desde 2007, obsérvase que en 2010 o 33,7% das explotacións analizadas estaba por debaixo das 2 UGM/ha, e o 34,8% superaba as 3 UGM/ha. A carga gandeira está relacionada directamente coa produción de leite por hectárea, coa produción total da explotación, co número de vacas e co rendemento leiteiro e, salvo para o estrato superior, tamén co consumo de concentrado por vaca e coa relación entre este e a produción de leite (gráfico 9). Gráfico 9. Custo de fertilizantes (€/ha), rendemento leiteiro (l/vaca) e consumo de concentrado (kg/vaca) en función da carga gandeira (UGM/ha) en 2010
Gráfico 7. Rendemento leiteiro (l/vaca), custo dos fertilizantes (À/ha) e consumo de concentrado (kg/vaca) en función do rendemento leiteiro (l/vaca) en 2010
As explotacións do estrato superior (maior ou igual a 10.000 litros/vaca), que son as máis grandes en número de vacas e volume de produción, son as que teñen custos variables, de produción, de oportunidade e totais máis baixos, así como un beneficio máis alto. Porén, as que conseguen unha marxe neta máis elevada son as do estrato inferior, o que indica que non existe unha relación clara entre resultados económicos e produción por vaca (gráfico 8).
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Por outra parte, a carga gandeira está relacionada inversamente cos custos de oportunidade e cos totais e directamente co beneficio, salvo para o estrato de 2,0 a 2,5 UGM/ ha. Co resto das variables non existe unha relación clara. As explotacións de 3,0 a 4,0 UGM/ha gastan en fertilizantes químicos máis cás que teñen unha carga inferior, o que evidencia un manexo deficiente. As explotacións a partir de 4,0 UGM/ha, as máis intensivas, son as que conseguen unha marxe neta e un beneficio máis elevados, aínda que non sexan as que reciben un prezo polo leite máis alto nin teñan un produto bruto maior; mais son as que presentan custos variables, de produción, de oportunidade e totais máis baixos (gráfico 10).
ECONOMÍA
A MARXE NETA, QUE VIÑA DIMINUÍNDO DESDE 2007, MELLOROU ALGO EN 2010 CON RESPECTO A 2009. O MESMO SE PODE DICIR DO BENEFICIO, AÍNDA QUE EN 2010 SEGUE NO NIVEL DE 2009 Gráfico 10. Custos variables, custos fixos, marxe neta e prezo do leite en función da carga gandeira (UGM/ha) en 2010
CONCLUSIÓNS Os resultados económicos das explotacións leiteiras galegas en 2010 melloraron en relación aos de 2009, pero foron inferiores aos de 2006. O aumento da marxe neta e do beneficio respecto a 2009 débese máis á redución dos custos que ao lixeiro incremento do prezo do leite. Aínda que o prezo medio do leite en Galicia segue a ser inferior ao de España, a diferenza parece tender a reducirse, igual que a diferenza entre o prezo máximo e o mínimo pagados en función do volume de leite vendido. O 83% das explotacións, que comercializa o 49% do leite de Galicia, recibiu un prezo inferior ao medio. A evolución dos resultados económicos das explotacións entre 2006 e 2010 explícase polas oscilacións do prezo do leite e o aumento continuo dos custos de produción. O aumento do rendemento leiteiro, do número de vacas e da carga gandeira permitiu aumentar o volume de leite das explotacións, non obstante, ese incremento da produción non significou a mellora da marxe neta nin do beneficio. Os resultados mostran que na rendibilidade das explotacións é tan importante o control dos custos de produción coma o prezo do leite e os ingresos. Así, a diferenza entre o produto bruto do grupo de cabeza e o de cola é moi inferior á existente entre os custos totais de ambos os grupos. As explotacións de cabeza, sendo máis pequenas e con menor volume de produción que as de cola, son tamén menos intensivas e cun manexo máis eficiente.
Q JOHN DEERE 6320 AÑO 2007 SUSPENSION 6000 HORAS, JOHN DEERE 6910, JOHN DEERE 21 40 SINPLE, CARRO MEZCLADOR SEKO 17 M COM FRESA, CARRO MEZCLADOR KUHN 1050 COM FRESA, ARADOS, GRADAS, PULVERIZADORES, ETC
Q DISTRIBUIDORES RECK PARA GALICIA
Maquinaria usada en stock
DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA
Encamadora suspendida Para arena, serrín, cascarilla, carbonato, paja picada, etc
VENTA Y REPARACIÓN DE MAQUINARIA AGRÍCOLA
B.J.O. ROJO, S.L.
AGRICOLA LOUSADA
Barrio da Cruz, 8 - Sta. Leocadia - Castro de Rei (Lugo) (Concesionario tractores VALTRA y arados LOTARIO) TeléfonoÊ nÓÊΣ{ÊäÎÇÊUÊFax 982 314 904 Lousada - Guntín (Lugo) Móviles Benedicto 670 535 100 - José 678 432 835 Telf.: 982.20.83.50 – 636.81.8300 www.bjorojo.com ComercialÊÈÇnÊ{ÎÓÊnÎ{ÊUÊE-mail landmaschinenrojo@yahoo.es
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
51
52
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
ENSILADO EN BOLSAS. UNHA NOVA TÉCNICA PARA A CONSERVACIÓN DAS FORRAXES
Foto 1. Silo bolsa de millo e sorgo
Neste artigo analizamos polo miúdo as posibilidades que ten o ensilado de forraxes en silos bolsa ou salchicha (como alternativa aos silos trincheira), unha práctica que aínda é pouco común nas explotacións galegas.
HISTORIA DOS SILOS EN BOLSAS Os primeiros prototipos de máquinas embolsadoras ou embutidoras (como tamén son coñecidas) dos que temos noticias foron construídos en Alemaña na década dos anos 1970. Estas primeiras máquinas e as bolsas de plástico que empregaban foron perfeccionadas tanto en Europa coma en EEUU, adaptándose ás necesidades particulares de cada mercado e a distintos tipos de alimentos. Nos últimos 20 anos, a técnica do ensilado en bolsas tense espallado rapidamente por todo o mundo e na actualidade emprégase para conservar forraxes, como millo, alfalfa ou herba, e outros alimentos, como polpa de remolacha, gran húmido de cereais ou destilados húmidos de cervexerías ou de plantas de bioetanol.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Fernández-Lorenzo, B.; Pereira, S.; Valladares, J.; Resch, C.; Costoya, M.; Flores, G. e-mail: bruno.fernandez.lorenzo@xunta.es
As primeiras máquinas de embolsar, que chegaron ao noso país a comezos dos anos 2000, eran máquinas pequenas deseñadas para ensilar cereais. Este tipo de máquinas segue a ser empregado hoxe en día para conservar gran húmido de millo. Na actualidade, hai poucas empresas de servizos en Galicia que teñan máquinas embolsadoras deseñadas para ensilar forraxes. Por esta razón, non é moi común ver nas nosas explotacións millo ou herba conservados neste tipo de silos (foto 1).
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
Foto 2. Máquina embolsadora no inicio do ensilado
AGRICULTURA
O INVESTIMENTO INICIAL PODE CHEGAR A SER NULO SE OPTAMOS POR ALUGAR A MÁQUINA E NON TEMOS QUE CONSTRUÍR UNHA SOLEIRA NOVA PARA ALMACENAR AS BOLSAS
O tamaño das máquinas varía desde as que fan bolsas de 1,2 m de diámetro ata as que as fan de ata 3,6 m de diámetro. O sistema de alimentación pode ser mediante unha tolva situada por riba do rotor ou mediante unha cinta transportadora lateral. O primeiro é máis acaído para ensilar grans e o segundo para forraxes. O rotor pode consistir nun parafuso sen fin, horizontal, na dirección de avance da salchicha, ou nun rotor con aspas, perpendicular á salchiFUNCIONAMENTO DAS MÁQUINAS EMBOLSADORAS cha, sendo este último o que levan as máquinas máis granO modo de funcionamento das máquinas de embolsar fai des, empregadas normalmente para ensilar forraxes. Por lembrar o proceso de facer embutidos, de aí os nomes po- último, o sistema de compactación pode ser de dous tipos, pulares que reciben: máquina embutidora e silos salchicha. con ou sen cables. No primeiro caso (foto 2), a máquina A máquina de embolsar, autopropulsada ou accionada pola leva, enrolados en dous tambores, dous cables de aceiro, un toma de forza dun tractor, recibe a forraxe ou o gran e em- a cada lado da bolsa, que van atados a unha portería metápúxao a través dun rotor cara ao interior da bolsa a través lica situada no outro cabo da salchicha. A presión de comdo seu extremo aberto. A bolsa deposítase no chan e a má- pactación conséguese mediante a regulación dos freos dos quina vaise desprazando amodo, a medida que a bolsa se tambores e das rodas da máquina. No segundo caso, a mávai enchendo. En xeral, tódalas máquinas seguen este mes- quina non leva cable ningún e a presión de compactación mo principio de funcionamento, pero existen diferenzas de conséguese só regulando os freos das rodas da máquina. tamaño, sistema de alimentación, tipo de rotor e sistema de O rotor de compactación adoita ser accionado mediante a compactación que fan que algunhas se adapten mellor ca toma de forza dun tractor, aínda que tamén existen máquioutras ao ensilado de forraxes. nas grandes autopropulsadas.
ENSILADO DE MAÍZ EN MICROSILOS
TRATADO CON INOCULANTES
NO ES HIERBA, ES MAÍZ
PRECIOS ESPECIALES COMPRANDO DURANTE CAMPAÑA (SEPTIEMBRE Y OCTUBRE)
MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA. -AVENA ENIFICADA CON SILO DE MAIZ (50% - 50%) -SILO DE MAIZ CON GIRASOL (68% - 32%) -SILO DE CENTENO ANTES DE ESPIGAR
VENTAJAS DEL MICROSILO
UÊÊDisponibilidad del producto en las cantidades deseadas UÊÊFácil y cómodo de transportar UÊÊPuede utilizarse directamente como comedero ad libitum UÊÊPuede estar al aire libre UÊÊLarga conservación: hasta 24 meses
Tels: 629558710 - 618742195
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
53
54
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
A FRONTE DOS SILOS BOLSA TEN UNHA MENOR SECCIĂ&#x201C;N E, EN CONSECUENCIA, O AVANCE DIARIO Ă&#x2030; MAIOR. POR ESTA RAZĂ&#x201C;N PODEN RESULTAR MĂ IS INTERESANTES PARA AS EXPLOTACIĂ&#x201C;NS PEQUENAS OU PARA AS QUE FAN ALIMENTACIĂ&#x201C;N DIFERENCIADA POR LOTES DE VACAS
CARACTERĂ?STICAS DOS PLĂ STICOS USADOS NOS SILOS BOLSA As bolsas de plĂĄstico son normalmente de polietileno (PE) coextrusionado, de cor branca por fĂłra e negra por dentro. O diĂĄmetro das bolsas que normalmente se atopan no mercado varĂa entre 1,2 m e 3,6 m; a lonxitude, entre 30 e 75 m; e o grosor, entre 0,2 e 0,3 mm. En comparaciĂłn cos plĂĄsticos que se adoitan usar nas trincheiras, ademais de seren mĂĄis resistentes, teĂąen un maior espesor e son mĂĄis impermeables ao osĂxeno (tĂĄboa 1).
R5
R5 R5
TĂĄboa 1: CaracterĂsticas fĂsicas de tres plĂĄsticos para ensilar analizados polo CIAM Silo trincheira ParĂĄmetro Espesor (mm) Densidade (gr/cm3) Permeabilidade ao osĂxeno (en cm3 O2 /m2 e dĂa, a 23ÂşC, 0% hr e 740 mmHg)
Bag silo
negro 0,16 0,987
transparente 0,04 0,93
branco e negro 0,23 0,949
734
>20.000
650
R5
Non obstante, non todos os plĂĄsticos son iguais en termos de durabilidade e permeabilidade ao osĂxeno, polo que ĂŠ recomendable pedir esta informaciĂłn ao noso provedor.
R5
VANTAXES DO ENSILADO EN BOLSAS En comparaciĂłn co ensilado en trincheira de formigĂłn ou bĂşnker, o ensilado en bolsa presenta varias vantaxes que explican a rĂĄpida expansiĂłn desta tĂŠcnica e que citamos a continuaciĂłn: R5 (),5 #(0 -.#' (.)5 #(# # &8 Nos silos trincheira, o custo da obra inicial ĂŠ moi elevado e os custos de
R5
amortizaciĂłn do capital son superiores que nos silos bolsa. Nestes Ăşltimos, o investimento inicial pode incluso chegar a ser nulo, se optamos por alugar a mĂĄquina e non temos que construĂr unha soleira nova para almacenar as bolsas. Isto fai que o ensilado en bolsa sexa unha tĂŠcnica atractiva para aquelas explotaciĂłns que necesiten aumentar o nĂşmero de silos, ben por un incremento da produciĂłn de forraxe ou polo aumento do rabaĂąo, e non queiran ou non poidan acceder a un crĂŠdito para ampliar os silos trincheira. Ou tamĂŠn, para aquelas que teĂąen un aumento de produciĂłn imprevisto e non teĂąen onde almacenalo. #),50 &) # 5 5 (-#& )85A velocidade do proceso de enchido, compactaciĂłn e tapado do silo ĂŠ moito mĂĄis rĂĄpido que nos silos trincheira, podendo chegar a procesar ata 1 t/min. Isto reduce as perdas por respiraciĂłn, acelera o inicio da fermentaciĂłn e mellora a calidade. #),5#'* ,' #&# ao osĂxeno, salvo que por accidente ou mal manexo se faga un burato na bolsa. #),50 &) # 5 5 0 ( 5( 5 ,)(. 8 A fronte dos silos bolsa ten unha menor secciĂłn e, en consecuencia, o avance diario ĂŠ maior. Deste xeito, redĂşcense o desenvolvemento de fungos, o quecemento e a apariciĂłn de ensilaxe estragada (foto 3). Por esta razĂłn, as bolsas resultan mĂĄis interesantes para as explotaciĂłns pequenas ou para aquelas que fan alimentaciĂłn diferenciada por lotes de vacas. (), -5* , -5 5' . ,# 5- , polas razĂłns anteriores (ver tĂĄboa 2). Isto ĂŠ asĂ se o silo se manexa correctamente e non hai buratos, en cuxo caso as perdas poden ser mĂĄis grandes que nun silo trincheira. #),5Ĺ&#x201A; 2# #&# 8 Os silos en bolsa pĂłdense facer de distintos tamaĂąos sen que a calidade se vexa afectada. Isto permite aproveitar mellor a superficie dispoĂąible na granxa. Permite, tamĂŠn, separar forraxes de distintas parcelas por calidades ou, no caso da herba, separar os cortes sucesivos en silos distintos. (),5,#- )5 5 # (. -5& ), #-8 Non existe o risco de envorcado dos tractores, como nos silos trincheira ou nos silos en plataforma, durante o pisado da forraxe no silo.
TĂĄboa 2: Perdas de MS durante o enchido, conservaciĂłn e aproveitamento da ensilaxe, segundo o tipo de silo e o contido en MS Tipo de silo BĂşnker
Platafoma
Bolsa Rotopacas
%MS da forraxe
Enchido
20 30 40 20 30 40 20 30-40 30-40 40-50
2-5 2-5 3-6 3-6 3-6 4-7 1-2 1-2 1-2 2-3
Perdas durante todo o proceso, expresadas en % MS ConservaciĂłn Apertura* eďŹ&#x201A;uente gas superďŹ cie 4 9 2 3-10 1 7 3 3-10 0 6 4 5-15 5 8 2 3-10 0 7 4 3-10 0 6 6 5-15 2 6 2 1-5 0 5 2 1-5 0 8 5 1-5 0 6 6 1-5
TOTAL 20-30 16-26 18-31 21-31 17-27 21-34 12-17 9-14 15-20 15-20
Fonte: Holmes e Muck, 2000. * As perdas trala apertura, durante o aproveitamento, estĂmanse asumindo un bo manexo da fronte e poden ser de 3-5% con chan de cemento, 4-6% en asfalto, 6-8% en grava e 8-15 sobre terra
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 100
56
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
PARA OS ENSILADOS EN BOLSA RECOMENDAMOS UN PICADO FINO, A UNHA LONXITUDE TEĂ&#x201C;RICA DE MENOS DE 2 CM, COMO O QUE PROPORCIONAN AS COLLEITADORAS PICADORAS AUTOPROPULSADAS
DESVANTAXES DO ENSILADO EN BOLSAS AsĂ e todo, cando os comparamos cos silos trincheira, presentan certas desvantaxes que convĂŠn ter en conta. R5 ( , ' (.)5 )-5! -.)-5 (/ #-, se non se teĂąen en conta os custos da amortizaciĂłn do capital do silo trincheira. Naquelas explotaciĂłns que xa teĂąen amortizado o silo trincheira, o alugueiro da mĂĄquina implica un importante gasto extra no proceso de ensilado. R5 (),5 (-# 5 5 )'* . #Ä&#x2030;( 5' #),5-/* ,Ĺ&#x20AC; # 5 -* ĂšĹ&#x20AC; 5 )5-#&) que nos silos trincheira. Isto fai que, en caso de rotura accidental do plĂĄstico, o deterioro aerĂłbico sexa maior e mĂĄis rĂĄpido. Nestes casos, as perdas de MS poden ser moito mĂĄis grandes. R5 #),5 )(-/')5 5 *&ĂĄ-.# ), que haberĂĄ que reciclar adecuadamente. R5 +/#, 5 ,. 5 2* ,# ( # 5 5/(" 5'ĂĄ+/#( 5 (5 2/-. . Facer unha salchicha compacta e sen irregularidades require unha mĂĄquina correctamente axustada e un operador experimentado, especialmente en ensilaxes de herba.
Foto 3. Se o silo estĂĄ ben feito, as perdas por presenza de material podre nas beiras son menores
R5 -Ăš. - 5'ĂĄ#-5-/* ,Ĺ&#x20AC; # por tonelada de forraxe, o que pode ser un problema en moitas explotaciĂłns. Nun silo trincheira, a superficie necesaria por tonelada de MS almacenada pode variar entre 0,8 e 2,5 m2/t MS, dependendo da densidade de compactaciĂłn e da altura do silo. Nos silos bolsa, as necesidades de superficie poden variar entre 3,4 e 6,2 m2/t MS, debido a que a sĂşa densidade e altura son menores e a que, ademais, cĂłmpre deixar un espazo libre entre bolsa e bolsa para o paso da mĂĄquina e a revisiĂłn periĂłdica do silo (ver tĂĄboa 3). R5 -Ăš. - 5 /(" 5 -/* ,Ĺ&#x20AC; # 5 (5 , ( 5 5 &#'* de pedras ou elementos punzantes que poidan furar a bolsa. No caso de termos que construĂr unha soleira de obra nova, o custo engadido pode ser elevado.
TĂĄboa 3: Necesidade de superďŹ cie en m2/t MS en silos bolsa e en silos trincheira en funciĂłn da densidade e o diĂĄmetro ou a altura do silo CompactaciĂłn Baixa
Densidade (kg MS/m3) 175
Media
200
Alta
240
Silos bolsa DiĂĄmetro (m) 2,4 2,7 3,0 2,4 2,7 3,0 2,4 2,7 3,0
SuperďŹ cie (m2/t MS) 6,2 5,3 4,7 5,4 4,7 4,1 4,5 3,9 3,4
Densidade (kg MS/m3) 200
250
300
Silos trincheira Altura (m) 2 3 4 2 3 4 2 3 4
SuperďŹ cie (m2/t MS) 2,5 1,7 1,3 2,0 1,3 1,0 1,7 1,1 0,8
AsĂşmese que a densidade tĂpica dos silos bolsa e trincheira varĂa entre valores de 175 a 240 kgMS/m3 e 200 a 300 kgMS/m3, respectivamente. AsĂşmese que a anchura final dun silo en bolsa de diĂĄmetro 2,4 m, 2,7 m e 3 m ĂŠ de 3,6 m, 4m e 4,4 m, respectivamente, ao que haberĂĄ que engadir 1,5 m de pasillo por cada bolsa
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 100
Solamente con alimentos de alta calidad se obtienen altas producciones en las vacas lecheras. El buen ensilado de maíz es básico para la producción
www.schaumann.info
Consiga máxima rentabilidad con los productos de ensilado de BONSILAGE MAÍZ ✚ un 5 % más de alimento digestible ✚ un 5 % menos de pérdidas del ensilado en el frente
➜ un 10 % más de energía con BONSILAGE MAÍZ Más energía y más leche por hectárea gracias a la estabilidad de su ensilado de maíz Con las mismas Has. más alimento y de más calidad para sus animales En momentos en los que el precio de las materias primas aumenta sobremanera, la energía adicional que aporta BONSILAGE MAÍZ es más valiosa que nunca (de 100 a170 € / ha. de incremento de beneficios)
MARAGATOS, 75 · 49600 BENAVENTE · Tel. 980630497 · Fax 980634088
60
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
Foto 4. Cinta de alimentación e rotor da máquina embolsadora empregada no ensaio, cos sacos no momento de seren introducidos
CALIDADE DAS FORRAXES ENSILADAS EN SILOS BOLSA ¿En que tipo de silos é mellor a calidade das ensilaxes, nos silos bolsa ou nos silos trincheira? Ata o ano 2009, apenas existían estudos que nos permitiran responder a esta pregunta. Para poder facelo, levouse a cabo no CIAM un ensaio co obxectivo de caracterizar a calidade das ensilaxes de millo conservado nestes dous tipos de silos. O 7 de outubro fixéronse, en paralelo, catro silos de millo: dúas trincheiras, de 13 m x 6,7 m x 1,5 m, e dúas bolsas, de 2,74 m de diámetro e 12 m de lonxitude. Os silos trincheira compactáronse cunha pa mixta e foron tapados ao día seguinte cunha lámina de PE (Siloplast) e malla antipaxaros. Os silos bolsa fixéronse con PE branco e negro, usando unha máquina embolsadora (foto 2) modelo Ag-Bagger 7000 (Ag-bag), e foron selados o mesmo día, inmediatamente despois de seren enchidos. Durante o proceso, apartáronse 200 kg de millo picado procedentes da mesma parcela, homoxeneizáronse e dividíronse en 32 porcións, mostreáronse e enchéronse 32 sacos de malla de nailon. Estes sacos foron enterrados nos silos a distintas alturas (foto 5). En total, enterráronse en cada silo oito sacos con aproximadamente 4 kg de millo cada un. No mes de marzo abríronse un silo trincheira e un silo bolsa e os sacos de malla foron recuperados ao mesmo tempo. Un mes máis tarde, fíxose o mesmo cos outros dous silos. Os sacos de millo recuperados foron inmediatamente pesados e mostreados para analizar a composición química, a calidade fermentativa, os recontos microbianos e a estabilidade aeróbica. Na táboa 4, preséntanse os resultados de composición química do millo antes de ensilar. A composición química do millo que foi ensilado nos silos trincheira foi semellante ao que se ensilou nos silos bolsa, polo que as diferenzas que atopemos nas ensilaxes serán debidas soamente á técnica do ensilado. Táboa 4: Calidade do millo en fresco antes de ensilar Variable Trincheira Bolsa p MS (%) 32,4 32,5 ns MO (% MS) 97,2 97,1 ns PB (% MS) 6,2 6,3 ns FAD (% MS) 20,9 20,6 ns FND (% MS) 43,0 42,6 ns IVMOD (% MO) 72,1 72,3 ns MS: materia seca, MO: materia orgánica, PB: proteína bruta, FAD: fibra ácido deterxente, FND: fibra neutro deterxente, IVMOD: dixestibilidade in vitro, p: probabilidade do test estatístico F; ns=non significativo; * medias significativamente diferentes cunha prob F<0,05
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
DENSIDADE E POROSIDADE DA ENSILAXE DE MILLO Na táboa 5, móstranse a densidade de compactación e a porosidade medidas nos dous tipos de silo (bolsa e trincheira). A compactación foi moito menor e, en consecuencia, a porosidade foi moito maior nos silos bolsa. A porosidade elevada aumenta a velocidade de infiltración do aire e acelera o deterioro aeróbico nos silos abertos. Cómpre lembrar que en silos trincheira recoméndanse valores de porosidade menores a 0,45. Táboa 5: Densidade de compactación e porosidade nos silos de millo Variable Densidade en fresco (kg/m3) Densidade en MS (kg MS/m3) Porosidade (m3/m3)
Trincheira 659 234 0,32
Bolsa 395 138 0,59
COMPOSICIÓN QUÍMICA E VALOR NUTRITIVO DA ENSILAXE Na táboa 6, preséntanse os valores de composición química, valor nutritivo e perdas de MS. O contido en MS do millo ensilado nas bolsas foi superior que nas trincheiras. A causa deste incremento está na produción de efluente (foto 6) que tivo lugar no rotor da máquina embolsadora, pero que non foi observado no silo trincheira. Sen dúbida, co efluente producido nos silos en bolsa escaparon minerais, carbohidratos e compostos nitroxenados solubles, o que explicaría o incremento observado no contido en MO e nas perdas de MS, e a diminución do contido en PB, DMO e enerxía. Con este ensaio confírmase que unha leve produción de efluente no proceso de ensilado produce unha importante caída no valor nutritivo das ensilaxes e unha perda considerable de MS. Por outra banda, tamén aprendimos que o contido en MS a partir do cal non se produce efluente é superior nos silos en bolsa que nos silos trincheira. Para evitar a produción de efluente durante o embolsado, cun tipo de máquina semellante ao empregado, o millo debería ter un contido en MS igual ou superior ao 35%. Táboa 6: Composición química e valor nutritivo das ensilaxes de millo en silos búnker vs. silos bolsa Variable MS (%) MO (% MS) PB (% MS) FAD (% MS) FND (% MS) CSA (% MS) ALM (% MS) DMO (% MO) UFL Perdas de MS (%)
Trincheira 31,3 96,3 6,9 22,8 43,7 3,7 31,1 73,4 0,97 1,3
Bolsa 35,2 96,7 6,3 22,4 41,9 3,6 32,2 72,4 0,96 4,7
p *** *** *** ns *** ** * *** ** **
MS: materia seca, MO: materia orgánica, PB: proteína bruta, FAD: fibra ácido deterxente, FND: fibra neutro deterxente, IVMOD: dixestibilidade in vitro, p: probabilidade do test estatístico F; ns=non significativo; * medias significativamente diferentes cunha prob p<0,05, p<0,01 e p<0,001, respectivamente
62
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
CÓMPRE NON SUPERAR A PRESIÓN MÁXIMA RECOMENDADA PARA CADA BOLSA. A MAIORÍA DOS PLÁSTICOS VEÑEN CON LIÑAS IMPRESAS NAS QUE SE NOS INDICA CAL É O NIVEL MÁXIMO DE COMPACTACIÓN CALIDADE DE CONSERVACIÓN, CALIDADE HIXIÉNICA E ESTABILIDADE AERÓBICA Na táboa 7, móstranse os resultados de calidade fermentativa, recontos microbianos e estabilidade aeróbica. A calidade de conservación foi boa nos dous tipos de silos, o que reflicte a boa ensilabilidade do millo. Non obstante, o proceso de fermentación foi máis curto nos silos bolsa, como se deduce do maior valor de pH e o menor contido dos produtos da fermentación (láctico, acético, butírico e etanol). Isto pode deberse a que a fase aeróbica inicial do proceso de ensilado foi máis curta nas bolsas. Cómpre lembrar que nos silos bolsa o enchido foi moi rápido e o pechado inmediato, mentres que nos silos trincheira o proceso de enchido durou máis tempo e o pechado fíxose ao día seguinte. Por outro lado, nos silos bolsa a degradación da proteína foi menor, como se deduce do menor contido en NH3 e N soluble, presumiblemente debido á maior rapidez no inicio da fermentación e a unha baixada máis rápida do valor de pH. Os recontos de levaduras foron superiores nos silos bolsa, seguramente debido a unha maior infiltración de aire na fronte, facilitada pola súa maior porosidade xa comentada. Así e todo, a estabilidade aeróbica foi superior e o quecemento dos silos expostos ao aire durante sete días foi menor. Pero isto advírtenos de que, nos silos bolsa, é necesario avanzar máis rápido na fronte para evitar a proliferación excesiva de fungos e o conseguinte quecemento do silo. Táboa 7: Calidade de conservación, recontos microbianos e estabilidade aeróbica nos silos millo Variable pH Ácido láctico (% MS) Ácido acético (% MS) Ácido propiónico (% MS) Ácido butírico (% MS) Etanol (% MS) N-NH3 (% N) N soluble (% N) Levaduras (log10 ufc/g) Mofos (log10 ufc/g) Estabilidade aeróbica (horas) Deterioro aeróbico (ºC)
Trincheira 3,5 8,2 1,7 0,4 0,1 1,49 8,9 67
Bolsa 3,6 5,6 1,3 0,3 0,0 1,32 6,0 53
p *** *** ** ns *** * *** ***
2,3 1,5 81 9
3,2 1,7 182 3
** ns *** ***
p: probabilidade do test estatístico F; ns=non significativo; *, **, *** medias significativamente diferentes cunha prob p<0,05, p<0,01 e p<0,001, respectivamente
En resumo, o contido en proteína bruta e enerxía do millo ensilado en bolsa foi menor que nos silos trincheira e as perdas de MS foron maiores. Esta diminución cremos que foi debida á produción de efluente, observada soamente nos silos bolsa. Non obstante, a calidade da proteína foi superior, posiblemente debido á maior rapidez do proceso de ensilado, e a estabilidade aeróbica foi superior.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Foto 5. Enterrado dos sacos nun silo trincheira
Non temos datos para saber cal podería ser o resultado desta comparación, de non terse producido efluente, porque non puidemos repetir o ensaio. Noutros traballos científicos sobre o tema, pero realizados con alfalfa e sen produción de efluente, ou ben non se atoparon diferenzas significativas no valor nutritivo entre os silos bolsa e trincheira (Broderick e Muck, 2009), ou ben este foi superior no primeiro (Muck, 2008). RECOMENDACIÓNS PARA UN CORRECTO ENSILADO EN BOLSA Desde o ano 2009, téñense feito no CIAM nove silos en bolsa, de herba, millo e sorgo, para alimentar as vacas incluídas en distintos ensaios. Da experiencia práctica adquirida podemos extraer as seguintes recomendacións para obter unha ensilaxe de calidade: R5 Cómpre seleccionar un plástico bo. Isto é, que sexa resistente e altamente impermeable ao osíxeno. Debemos pedirlle ao noso subministrador que nos dea información sobre estas dúas características (resistencia e permeabilidade). R5 Cómpre non superar a presión máxima recomendada para cada bolsa. A maioría dos plásticos veñen con liñas impresas nas que se nos indica cal é o nivel máximo de compactación que non debemos superar. Se nos excedemos, aumenta o risco de rotura do plástico e as consecuencias poden ser graves, porque se pode estragar a ensilaxe toda. R5 A salchicha debe formarse seguindo unha liña recta e cun perfil regular, para que non se formen bolsas de aire no seu interior. Para conseguilo hai que manexar correctamente os freos da máquina embolsadora e o tamaño de picado da forraxe. R5 A regulación correcta da presión de freado require experiencia no manexo da máquina que se está a empregar. A presión de freado debe ser elevada, pero sen superar o nivel máximo de estiramento da bolsa; constante, para conseguir un perfil regular; e adecuada ao contido en humidade da forraxe. As forraxes húmidas, por debaixo do 35% MS, precisarán menor presión para reducir (na medida do posible) a formación de efluente, mentres que as forraxes máis secas, por riba de 45% MS, precisarán aumentar a presión para garantir unha boa densidade de compactación.
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
AGRICULTURA
NOS SILOS BOLSA, AS NECESIDADES DE SUPERFICIE ADICADA AO SILO É MOI SUPERIOR, DEBIDO A QUE A SÚA DENSIDADE E ALTURA SON MENORES E A QUE CÓMPRE DEIXAR UN ESPAZO LIBRE ENTRE BOLSA E BOLSA PARA O PASO DA MÁQUINA E A REVISIÓN PERIÓDICA DO SILO
Foto 6. Produción de efluente durante o ensilado en bolsa
R5 A materia seca da forraxe debe ser suficiente para que non se produza efluente (foto 6). Isto vai depender do tipo de forraxe e da máquina. Na nosa experiencia, o ensilado de herba cun 30% MS e cunha máquina Manitoba 2400 non produciu efluente, pero si observamos efluente con millo de 32,5% MS, empregando unha máquina Ag-Bagger 7000 (Ag-bag). A nosa recomendación sería conseguir un contido mínimo de materia seca do 30% MS na herba e do 35% MS no millo. R5 O picado longo, como o que proporcionan os carros autocargadores empregados na herba, dificulta a compactación e a obtención dun perfil regular. Por esta razón, para os ensilados en bolsa recomendamos un picado fino, a unha lonxitude teórica de menos de 2 cm, como o que proporcionan as colleitadoras picadoras autopropulsadas. R5 O pechado da bolsa pódese facer con cinta adhesiva, que acostuma a proporcionar o fabricante, ou dobrando o extremo do plástico e atándoo, ben con bridas ou con corda. En todo caso, cómpre deixar unha lonxitude de plástico extra suficiente para esta operación, preferiblemente unha lonxitude equivalente ou superior ao diámetro da bolsa. Os extremos das bolsas débense cargar con sacos de terra ou outro material, para evitar que o plástico actúe coma un fol e se filtre aire do exterior. R5 Cómpre evacuar os gases producidos nos primeiros días despois de pechar o silo. Igual que ocorre nos silos trincheira, os primeiros días prodúcese unha gran cantidade de CO2 e outros gases, como produto da respiración, primeiro, e a fermentación, despois. Pero nos silos bolsa, a impermeabilidade é maior e o selado é máis hermético, polo que se pode formar unha gran bolsa de gas que podería chegar a romper a bolsa de non ter a precaución de baleirar o gas. Esta operación pódese facer abrindo levemente o plástico para evacuar os gases, tendo a precaución de non respiralos, e volvendo a tapar correctamente a bolsa. Outra opción é colocar, no cabo da bolsa, unha válvula específica para este tipo de silos, que algúns fabricantes proporcionan co plástico. R5 Durante a conservación, cómpre revisar regularmente
se existen buratos no plástico e tapalos inmediatamente con cinta adhesiva. Segundo a nosa experiencia, a que mellor funciona é a cinta adhesiva proporcionada polo propio fabricante das bolsas. R5 Unha vez aberto o silo, cómpre avanzar na fronte a unha velocidade superior a 30 cm/día. Algúns gandeiros adoitan colocar no bordo da salchicha unha corda ou cadea con pesos colgados nos extremos, para evitar a entrada de aire a rentes do plástico, especialmente pola parte superior, que é a peor compactada. CONCLUSIÓN O ensilado en bolsa ou salchicha pode ser unha alternativa interesante aos silos trincheira e plataforma. As súas vantaxes son menor investimento inicial, maior velocidade de ensilado, maior impermeabilidade, maior velocidade de avance na fronte, menores perdas de materia seca, maior flexibilidade e menor risco de accidentes laborais. As desvantaxes son o incremento dos gastos anuais, a menor densidade de compactación, a maior superficie específica do silo, o maior risco de perdas en caso de rotura do plástico, o maior consumo de plástico, a necesidade de experiencia no uso da máquina embolsadora e a necesidade de máis superficie de almacenamento. A calidade da ensilaxe pode ser igual ou superior, sempre que non se produza efluente e se sigan as recomendacións prácticas comentadas arriba.
BIBLIOGRAFÍA Muck, R. E., Broderick, G. A., e Brink, G. E., 2009. Effects of silo type on silage quality and losses. En: XVth International Silage Conference Proceedings, Madison, Wisconsin, USA. Broderick, G. A. e Muck, R. E., 2009. Effect of alfalfa silage storage structure and rumen-protected methionine on production in lactating dairy cows. J. Dairy Sci., 92, 1281-1289. Holmes, B. J. E Muck, 2000. Preventing Silage Storage Losses. En: http://www.uwex.edu/ces/crops/uwforage/prevent-silagestorage7.PDF, Madison,Wisconsin.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
63
64
PUBLIRREPORTAXE
E J A R R O F E D S A R O D A PIC
0 0 0 9 R F E I R E S Los hermanos Blanco Trigo posan junto al fundador de Durán Maquinaria Agrícola, Antonio Durán (en el centro), al pie de la picadora que acaban de adquirir
Durán Maquinaria Agrícola es el distribuidor exclusivo de las picadoras de forraje New Holland en España
- Cabina p anoramica - Potencias de 424 a 82 4 cv AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
PUBLIRREPORTAXE
N-640, km 87,5 - La Campiña 27192 Lugo - España Tel. +34 982 227 165 Fax +34 982 303 101 info@duranmaquinaria.com
www.duranmaquinaria.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
65
66
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
A IMPORTANCIA DUN CORRECTO PICADO NAS FORRAXES ENSILADAS O picado ou acondicionamento das forraxes é un dos apartados máis importantes durante a preparación dun ensilado, e aínda que as explotacións leiteiras son conscientes disto, non sempre se consegue realizar de forma adecuada. Debemos ter en conta que unha mala formulación sobre este proceso durante a época do ensilado pode supoñer graves problemas nutricionais nas nosas vacas durante todo o ano seguinte. Son varios os parámetros que inflúen na decisión do tipo de picado a realizar, variando en función do tipo de forraxe, estado vexetativo das plantas e técnica de ensilado. Aínda que o picado se asociou comunmente á fermentación do silo, tamén debemos ter en conta que influirá no manexo posterior que nós queiramos realizar desta forraxe. O ensilado foi desde hai moitos anos unha técnica excelente para a conservación das forraxes durante períodos prolongados de tempo, permitíndonos administrar ás nosas vacas leiteiras unha alimentación estable durante todo o ano. Nos últimos tempos aínda está cobrando maior importancia, xa que a inestabilidade nos mercados obriga ás explotacións a potenciar a produción de forraxes propias, buscando sempre a mellor calidade posible nelas para depender menos das compras externas.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Roberto C. Fernández Álvarez Veterinario asesor de explotacións leiteiras
Esta técnica de conservación de forraxes baséase nun proceso de fermentación láctica baixo condicións anaeróbicas (sen osíxeno). Estas bacterias lácticas reducen o pH da masa de forraxe para inhibir o crecemento dos microorganismos indesexables que puidesen destruír o material ensilado ou, como mínimo, reducir a súa calidade nutritiva e afectar negativamente á saúde dos animais. Para conseguilo fermentan a masa de forraxe producindo principalmente ácido láctico e, en menor proporción, ácido acético. Ambos ácidos serán os responsables de manter o pH estable e en valores suficientemente baixos.
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
AGRICULTURA
Cribas de Penn State
Para obter un bo ensilado e reducir as perdas na calidade das forraxes debemos baixar rapidamente os valores de pH no interior do silo e para isto necesitamos ausencia de aire e suficiente contido en carbohidratos fermentables. E aquí é onde cobra importancia o picado da forraxe, xa que se se realiza de forma adecuada poderemos compactar mellor a masa de forraxe, evitando que queden bolsas de aire no seu interior, e facilitaremos a liberación de carbohidratos para que poidan ser empregados polos microorganismos responsables da fermentación.
O TAMAÑO DE PARTÍCULAS QUE BUSCAMOS NOS NOSOS SILOS PARA OBTER UNHA BOA COMPACTACIÓN DEPENDERÁ DA MATERIA SECA DA FORRAXE Imos valorar as formas de picado que podemos aplicar durante a preparación do ensilado desde diferentes puntos de vista, xa que ademais de conseguir unha boa fermentación teremos que formularnos o seu aproveitamento tras a apertura do silo.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
67
68
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
Mala fermentación por un picado longo xunto con materia seca elevada
TIPO DE PICADO E FERMENTACIÓN Un picado fino, ou de partícula pequena, favorece a compactación do silo e elimina as bolsas de aire que puidesen quedar no interior da pila de forraxe. Ademais, o corte máis fino provoca un procesado maior tanto das plantas coma dos grans que aumenta a superficie sobre a que actuarán os microorganismos beneficiosos e a liberación de carbohidratos, producíndose unha mellor fermentación das forraxes que contribuirán ao seu maior aproveitamento no rume das vacas. O tamaño de partículas que buscamos nos nosos silos para obter unha boa compactación dependerá da materia seca da forraxe. En forraxes moi secas necesitaremos un picado máis intenso para conseguir unha boa compactación durante a enchedura e o pisado das pilas de silo, mentres que nas forraxes húmidas podemos permitirnos un picado menor. Desta forma atoparémonos con catro supostos diferentes: R5 Forraxe húmida e picado fino: compactación moi alta e boa fermentación. R5 Forraxe húmida e picado groso: boa compactación e fermentación. R5 Forraxe seca e picado fino: boa compactación e fermentación. R5 Forraxe seca e picado groso: mala compactación, presenza de bolsas de aire e desenvolvemento de fermentacións indesexables.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
SE O PICADO DA FORRAXE SE REALIZA DE FORMA ADECUADA PODEREMOS COMPACTAR MELLOR A MASA DE FORRAXE, EVITANDO QUE QUEDEN BOLSAS DE AIRE NO SEU INTERIOR, E FACILITAREMOS A LIBERACIÓN DE CARBOHIDRATOS PARA QUE POIDAN SER EMPREGADOS POLOS MICROORGANISMOS RESPONSABLES DA FERMENTACIÓN
Vemos que cun picado fino, xa sexa con forraxes húmidas ou secas, poderemos lograr unha boa compactación e fermentación. Porén, o picado groso só serve cando traballamos con forraxes bastante húmidas. A maior humidade da forraxe, máis baixo deberá ser o pH para poder conservarse correctamente, polo que para conseguir unha baixada rápida neste parámetro e evitar perdas nutritivas da forraxe tamén é aconsellable tender a un picado medio-fino. Por outro lado, en forraxes moi húmidas (por debaixo do 20% de materia seca), un picado excesivo pode aumentar a evacuación de líquidos durante a primeira fase de ensilado, producindo unha maior perda de nutrientes solubles. Aquí debemos buscar un estado intermedio do procesado en función do estado das plantas durante a súa recollida e tempo de presecado.
70
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
O tipo de picado no carro unifeed ĂŠ moi importante ĂĄ hora de valorar a necesidade de procesado dos ensilados
A FIBRA EFECTIVA DEPENDERĂ DO TIPO, FORMA E TAMAĂ&#x2018;O DA FIBRA QUE ESTEAMOS VALORANDO, E Ă&#x2030; O VALOR MĂ IS IMPORTANTE A CONSIDERAR CANDO QUEREMOS PRESERVAR A FUNCIĂ&#x201C;N RUMINAL E EVITAR A ACIDOSE CONSIDERACIĂ&#x201C;NS SOBRE A FIBRA EFECTIVA DAS FORRAXES ENSILADAS A fibra ĂŠ unha compoĂąente fundamental nas raciĂłns alimenticias dos ruminantes. Dentro dos diferentes tipos de fibra que podemos atopar na raciĂłn final que ofrecemos ĂĄs nosas vacas, a que provĂŠn das forraxes ĂŠ a responsable de promover a ruminaciĂłn e manter o equilibrio ruminal. Polo tanto, aĂnda que a fibra sexa a parte da planta menos dixestible e que menos nutrientes proporciona ao organismo, ĂŠ a que mantĂŠn o rume san e funcionando correctamente, proceso sen o cal non se poderĂa dixerir o resto de compoĂąentes da raciĂłn. O noso obxectivo debe ser conseguir o mĂĄximo potencial de inxestiĂłn de materia seca sen alterar as funciĂłns ruminais, e para isto debemos equilibrar as achegas de fibra na raciĂłn diaria. Pero a fibra non sĂł debemos valorala de forma quĂmica a travĂŠs das anĂĄlises de laboratorio, tamĂŠn hai que revisar o tamaĂąo de partĂcula co que traballamos e a sĂşa interacciĂłn na raciĂłn final. A fibra que presenta un subproduto industrial pode chegar a equipararse analiticamente ĂĄ proporcionada por un ensilado de gramĂneas, pero a estimulaciĂłn da ruminaciĂłn que xerarĂĄ cada alimento ĂŠ moi diferente. AquĂ ĂŠ onde xorde o concepto de fibra efectiva, definida como a capacidade real dun tipo de fibra para estimular a ruminaciĂłn e a salivaciĂłn que manterĂĄn o rume cun funcionamento Ăłptimo para a produciĂłn de leite. A fibra efectiva dependerĂĄ do tipo, a forma e o tamaĂąo da fibra que esteamos valorando, e ĂŠ o valor mĂĄis importante a considerar cando queremos preservar a funciĂłn ruminal e evitar a acidose. Segundo os estudos desenvoltos na Universidade de Pensilvania, existen recomendaciĂłns especĂficas para cada tipo de forraxe ensilada no que ao tamaĂąo de partĂcula se refire:
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 100
Hai que valorar a ďŹ bra efectiva doutras forraxes que se inclĂşan xunto cos ensilados na raciĂłn diaria da granxa
R5 (-#& )5 5'#&&)8 Este tipo de forraxe permite maior variabilidade de corte, dependendo principalmente do grao de inclusiĂłn que se faga na raciĂłn final. Cando o silo de millo ĂŠ o principal ingrediente da raciĂłn, pero se administra xunto con outro tipo de forraxe fibrosa, o corte debe ser inferior a 2 cm (< 19 mm) no 90% da masa ensilada, procurando que non mĂĄis do 3 ou 4% superen esa media. O ideal ĂŠ buscar entre un 45 e un 65% de partĂculas cun tamaĂąo entre 19 e 8 mm de lonxitude. Ă&#x2030; moi importante que durante o picado se evite que queden talos e follas de lonxitude elevada, posto que isto favorecerĂĄ a selecciĂłn no pesebre, separando as partes fibrosas e aproveitando case en exclusiva o gran e as porciĂłns moĂdas, o cal pode conducir a unha acidose clĂnica nos animais. Se o silo de millo ĂŠ a Ăşnica forraxe da raciĂłn, ou se administra sen carro mesturador xunto con outras forraxes, entĂłn debemos irnos a un picado mĂĄis groso, permitindo maior porcentaxe de partĂculas longas. Neste caso pĂłdese chegar a un 12-15% de partĂculas superiores aos 2 cm de lonxitude. R5 (-#& )5 5" , 8 Neste tipo de forraxes dependeremos en maior medida da materia seca da planta que da sĂşa porcentaxe de inclusiĂłn na raciĂłn. En xeral, recomĂŠndase que do 45 ao 75% da forraxe presente un tamaĂąo de partĂcula comprendido entre 19 e 8 mm, e que non mĂĄis do 15% supere este tamaĂąo (o lĂmite poderĂa chegar a un 25%). Vemos que hai diferenzas nas marxes de actuaciĂłn entre os tipos de ensilado, influenciados principalmente polo seu aproveitamento no interior do rume. No millo buscamos un procesado elevado para favorecer a sĂşa inxestiĂłn e que os microorganismos ruminais poidan utilizar todos os nutrientes dispoĂąibles, mentes que nos silos de herba podemos permitirnos picados menos axustados para utilizar a fibra efectiva da que dispoĂąen.
Patentados desde hace mĂĄs de 20 aĂąos
Asumimos la subida del IVA hasta el 31 de diciembre de 2012
OFERTA hasta
25% de descuent
o
72
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
No millo buscamos un procesado elevado para favorecer a súa inxestión e que os microorganismos ruminais poidan utilizar todos os nutrientes dispoñibles
DEBEMOS BUSCAR O EQUILIBRIO Logo de valorar a importancia que ten o picado ou procesado das forraxes durante o ensilado, debemos formularnos a estratexia a seguir en función das necesidades específicas de cada granxa e o seu sistema de alimentación. Non serve a mesma formulación para dúas granxas diferentes, incluso pode variar dentro dunha mesma explotación en función das perspectivas de alimentación que se formulen durante os próximos meses e o estado da forraxe que se recolle durante a presente campaña. Todos sabemos que non hai dous anos iguais na colleita da forraxe. Nunhas campañas hai moita forraxe e noutras pouca, nunhas chega moi seca ao momento da recollida e noutras moi húmida; tampouco sempre contamos co mesmo tipo de maquinaria para a súa colleita etc. Todos estes factores contribuirán a que a organización do picado deba adaptarse ao momento de ensilado, avaliando a situación particular de cada campaña. A nosa prioridade ao ensilar as plantas é que a súa conservación sexa óptima, procurando que a achega de nutrientes e o seu aproveitamento sexan máximos. Este apartado debe estar por riba de calquera outra formulación, xa sexa con respecto ao tipo de fibra ou ao tipo de ración que queiramos utilizar. Se partimos dun mal ensilado, todas as estratexias alimenticias que desenvolvamos posteriormente estarán abocadas ao fracaso. Cando procedamos ao corte da forraxe hai que valorar o seu estado vexetativo e o contido en humidade, polo tanto, de aquí sairá o primeiro punto de picado. Pero como vimos no referente á fermentación dos ensilados, podemos permitirnos certas marxes de picado en función do tipo de forraxe, o cal implica que segundo a forraxe que recollamos e as posibilidades de ensilado que teñamos, debemos formularnos unha ou outra función do aproveitamento que queiramos realizar desa forraxe.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
A NOSA PRIORIDADE AO ENSILAR AS PLANTAS É QUE A SÚA CONSERVACIÓN SEXA ÓPTIMA, PROCURANDO QUE A ACHEGA DE NUTRIENTES E O SEU APROVEITAMENTO SEXAN MÁXIMOS
O aumento do picado favorecerá a velocidade do paso ruminal e unha maior inxestión de materia seca nos animais. Tamén aumentará o aproveitamento dos nutrientes polos microorganismos do rume, xa que canto máis procesada estea unha forraxe máis dispoñibilidade de nutrientes ofrece. Pero isto ten un límite perigoso, xa que se todas as forraxes da ración están nesta situación de picado fino, podemos atoparnos con que a velocidade de paso polo rume é moi elevada, reducindo a ruminación e a salivación, o cal nos conducirá a episodios de acidose grave. Por iso, debemos equilibrar as achegas da ración total intentando aproveitar ao máximo as vantaxes de cada forraxe e obtendo unha mellor rendibilidade na alimentación dos nosos animais. Segundo as nosas expectativas de inclusión dese silo na ración das vacas, o tipo de alimentación que queiramos formular, outros tipos de forraxe que vaiamos empregar e o tipo de manexo que realicemos da ración, axustaremos a marxe de picado ás nosas necesidades sen impedir unha correcta conservación das forraxes. Respecto ao silo de millo, un picado fino facilita a capacidade de inxestión de materia seca e o aproveitamento dos nutrientes polos microorganismos ruminais. Emprégase en racións con altos niveis de inclusión desta forraxe, pero á vez necesita achegas extra de fibra efectiva en forma de forraxes grosas que manteñan a función ruminal estable, como a palla de cereal. Se non dispoñemos doutras achegas de fibra efectiva para a nosa ración, é a única forraxe da mestura ou a queremos utilizar con forraxes de tamaño de partícula pequeno e alta velocidade de paso ruminal (alfalfa deshidratada), debemos evitar o picado excesivamente fino, aínda que iso supoña perder inxestión de materia seca.
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
AGRICULTURA
Un correcto procesado dos ensilados evitará que as vacas escollan no pesebre
Tamaño de partícula recomendado pola Universidade Estatal de Pensilvania
Aínda que a fibra sexa a parte da planta menos dixestible e que menos nutrientes proporciona ao organismo, é a que mantén o rume san e funcionando correctamente
Tamaño de partícula
> 1,9 cm
KOFASIL® DUO
KOFASIL® S
Preparado de inoculantes bacterianos para la mejora de la estabilidad aeróbia y fermentación del ensilado. Lactobacillus plantarum DSM 3676 Lactobacillus plantarum DSM 3677 Lactobacillus buchneri DSM 13573
Preparado de inoculantes bacterianos para la prevención del calentamiento causado por el crecimiento de hongos y levaduras en ensilados, reduciendo la pérdidad de nutrientes. Lactobacillus buchneri DSM 13573
QUÍMICOS
BIOLÓGICOS
No caso do silo de herba, debido ás súas elevadas achegas de fibra efectiva, debemos buscar tamaños de partícula pequenos que estimulen a inxestión de materia seca e favorezan a velocidade de paso ruminal. Os silos de picado excesivamente longo, ademais de favorecer que a vaca escolla o concentrado na mestura, provocan que os animais reduzan considerablemente a súa capacidade de inxestión debido a que leva bastante tempo que o rume dixira esa fibra grosa. Tamén está o condicionante do tipo de carro unifeed que empreguemos, e iso debemos valoralo desde o mesmo momento no que recollemos a forraxe para ensilar. Neste caso, os silos de millo non adoitan ter problemas porque a súa forma de ensilado non require moito tratamento mecánico por parte deste tipo de máquinas durante a confección da mestura diaria. Porén, os silos de herba si que poden verse afectados considerablemente polo tipo de picado que poidamos facer cos nosos carros unifeed. Dependendo do tipo de coitelas, o seu estado de corte e a forma de mesturado, en moitas ocasións o silo de herba non chega a ser acondicionado correctamente durante a preparación da mestura. É frecuente observar bolas de herba na mestura cando traballamos con silos moi húmidos, ou talos tronzados pero non cortados no caso de silos secos de partícula moi longa. Todo isto leva a que os animais escollan no pesebre e, a pesar de formular as racións con contidos altos en fibra, podemos chegar a provocar unha acidose ruminal importante pola falta de homoxeneidade na comida que lles poñemos ás nosas vacas. Se este é o noso caso en particular, debemos realizar un picado adecuado deste tipo de silos fibrosos para favorecer o mesturado da ración.
Silo de millo
Silo de herba
Unifeed
2 a 4% como única forraxe
10 a 15% en silo hermético 15 a 25% silo zanxa ou moi húmido
6 a 10% mínimo
10 a 15% con gran aplastado
1,9 – 0,8 cm
40 a 50%
30 a 40%
30 a 50%
< 0,8 cm
40 a 50%
40 a 50%
40 a 60%
CONSIDERACIÓNS FINAIS Despois da exposición que vimos, gustaríame que como mínimo quedaran claros os seguintes puntos para que na próxima campaña, cando haxa que formular a forma de preparar a forraxe, existan argumentos suficientes para poder tomar unha decisión correcta. Polo tanto, debemos considerar: R5 Enfocar o picado para priorizar a conservación da forraxe fronte a todo o demais. R5 Utilizar tamaños de partícula pequenos para estimular ao máximo a inxestión de materia seca. R5 Manter niveis adecuados de fibra efectiva. R5 Valorar a mestura unifeed en conxunto, non cada forraxe por separado. R5 Facer previsións anuais sobre o consumo de forraxes para establecer estratexias de inclusión na mestura e formas de acondicionamento. R5 Valorar o picado dos carros unifeed que se empreguen na explotación.
Aínda que o picado de forraxes poida incrementar o tempo e o diñeiro investidos durante a campaña de recollida, podemos consideralo como un investimento para todo o ano que pode evitarnos graves problemas na nutrición dos nosos animais.
KOFASIL® EXCEL Premezcla líquida no corrosiva para reforzar la estabilidad aeróbica, especialmente en forrajes con alto nivel de materia seca, inhibiendo el crecimiento de hongos y levaduras. %HQ]RDWR VyGLFR (
6RUEDWR SRWiVLFR (
KOFASIL® ADIAL NUTRICIÓN S.L.
ADDCON EUROPE GmbH Keiserstr. 1a, 53113, Bonn Germany
MEJORA LA CALIDAD DEL ENSILAJE Ensilado con alto rendimiento nutricional y calidad higiénica
ADIAL NUTRICIÓN S.L. -Paratge de la Timba, 28 - 17742 Avinyonet de Puigvventós (Girona) - Tel. +34 972 576 155 -adial@adial.es - www.adal.es
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
73
74
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
As explotacións do norte de España manteñen a tendencia en alza ao emprego de millo forraxeiro conservado baixo forma de ensilado pola súa facilidade para integralo nos sistemas de alimentación unifeed
EVOLUCIÓN DA CALIDADE DOS ENSILADOS DE MILLO ELABORADOS NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS DA CORNIXA CANTÁBRICA NOS ÚLTIMOS ANOS Debido á súa elevada achega enerxética, e co obxectivo de conseguir os mellores resultados económicos ao menor custo posible, as explotacións leiteiras do norte peninsular tenden cada vez máis ao emprego de millo forraxeiro conservado baixo forma de ensilado, que se combina con gramíneas coma o raigrás italiano que tamén se inclúen na ración alimenticia baixo forma de ensilado. Cada vez con máis empeño, as explotacións leiteiras buscan que o seu sistema produtivo sexa capaz de adaptarse aos novos retos que se formulan pola desaparición das cotas lácteas en 2015, tratando de optimizar os seus recursos para conseguir o mellor resultado económico ao menor custo posible, co fin último de asegurar a súa supervivencia futura nunha contorna máis aberta e competitiva (Álvarez Pinilla e Pérez Méndez, 2010). Neste sentido, os modelos produtivos das explotacións leiteiras no norte de España pódense definir a partir do destino da Superficie Agraria Útil: producir soamente herba ou unha combinación, en distintas proporcións, de herba e cultivos forraxeiros (Arango Fernández e Fernández
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
B. de la Roza Delgado, A. Soldado, S. Modroño, M. A. González, A. Argamentería e A. Martínez Fernández Área de Nutrición, Pastos e Forraxes. Servicio Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida). Estrada de Oviedo s/n. 33300 Villaviciosa, Asturias (España)
Fano, 2011). Actualmente, ditas explotacións manteñen a tendencia en alza ao emprego de millo forraxeiro conservado baixo forma de ensilado pola súa facilidade para integralo nos sistemas de alimentación unifeed. Concretamente, en Asturias, o millo rótase habitualmente con raigrás italiano e inclúese nas racións alimenticias baixo forma de ensilado.
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
A planta enteira de millo ĂŠ considerada unha materia prima ideal para ensilar polo seu elevado valor nutritivo, porque a sĂşa colleita ĂŠ rĂĄpida, porque pode producir maior cantidade de materia seca por hectĂĄrea que a mesma superficie sementada con outros pastos e ademais porque non require de ningĂşn tratamento anterior para ser ensilado. Se ben o seu contido en azucres solubles non ĂŠ excesivo, a sĂşa capacidade tampĂłn ĂŠ tan baixa (MartĂnez-FernĂĄndez et ĂĄl., 2000) que basta unha mĂnima fermentaciĂłn dos azucres presentes na forraxe para reducir o pH o suficiente para garantir a estabilidade, conseguindo como produtos finais un adecuado contido de ĂĄcido lĂĄctico, pouco acĂŠtico e trazas ou ausencia de ĂĄcidos propiĂłnico e butĂrico. De feito, a cantidade de ĂĄcido lĂĄctico que ĂŠ necesario producir para alcanzar a estabilidade ĂŠ dĂşas ou tres veces inferior para o millo que para as outras gramĂneas e leguminosas (CaĂąeque e Sancha, 1998). Tras o proceso fermentativo, o ensilado de millo segue constituĂndo unha mestura Ăşnica de gran e fibra dixestible de grande utilidade en nutriciĂłn animal, que pode considerarse un alimento que proporciona un 70% de forraxe e un 30% de concentrado. CentrĂĄndonos na alimentaciĂłn de ruminantes, o ensilado de millo forraxeiro constitĂşe unha das principais opciĂłns debido ĂĄ sĂşa elevada achega enerxĂŠtica, a cal deriva do seu alto contido en carbohidratos de reserva (azucres solubles e amidĂłn) e ĂĄ boa dixestibilidade das sĂşas partes verdes (ArgamenterĂa et ĂĄl., 1997). O amidĂłn do ensilado de millo forraxeiro ĂŠ degradado no rume en menor medida e mĂĄis lentamente cĂł procedente doutros cereais: 13,7% h-1 para o amidĂłn do millo fronte ao 21,1% h-1 para o amidĂłn de cebada (Tamminga et ĂĄl., 1989). O amidĂłn non degradado no rume xera no intestino unha achega de glucosa Ăştil para economizar outros nutrientes glucoxĂŠnicos e previr trastornos por exceso da cetoxĂŠnese. Ademais, a degradaciĂłn lenta favorece o mantemento do pH ruminal, o crecemento da microflora alĂ establecida e estimula a inxestiĂłn. Estas caracterĂsticas adquiren especial relevancia en dietas con alta porcentaxe de herba ou ensilado de herba na raciĂłn (Geerts e Den Kamp, 1993). A maior limitaciĂłn nutricional dos ensilados de millo forraxeiro ĂŠ o seu escaso contido en proteĂna bruta. Esta deriva esencialmente das partes verdes (follas, talos e espatas) e resulta limitante fronte ĂĄs necesidades nitroxenadas dos ruminantes.
75
,A SOLUCIĂ&#x2DC;N MĂ&#x2030;S FRESCA PARA SU ENSILADO
- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.
O ENSILADO DE MILLO FORRAXEIRO Ă&#x2030; UNHA DAS PRINCIPAIS OPCIĂ&#x201C;NS DA ALIMENTACIĂ&#x201C;N RUMINAL DEBIDO Ă SĂ&#x161;A ELEVADA ACHEGA ENERXĂ&#x2030;TICA E Ă BOA DIXESTIBILIDADE DAS SĂ&#x161;AS PARTES VERDES
AGRICULTURA
LALSILÂŽ Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : s ,IMITA LAS PĂ?RDIDAS POR MOHOS Y HONGOS
s #ONSERVA SU ENSILADO FRESCO Y APETENTE HASTA EL COMEDERO
s /PTIMIZA EL VALOR NUTRICIONAL DE SU ENSILADO
! CADA ENSILADO SU SOLUCIĂ&#x2DC;N ,ALSIL
LALLEMAND BIO, SL TĂŠlf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com
www.lallemandanimalnutrition.com
AFRIGA ANO XVIII - NÂş 100
76
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
A GRANDE IMPORTANCIA QUE TEN O ENSILADO DE MILLO NA RENDIBILIDADE DAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS ASTURIANAS REQUIRE CONTROLAR QUE TEÑAN MÁIS PESO AS CARACTERÍSTICAS POSITIVAS CÁS NEGATIVAS. É DICIR, QUE HAXA ADECUADOS CONTIDOS EN MATERIA SECA, AMIDÓN E MATERIA ORGÁNICA DIXESTIBLE
O ensilado de millo constitúe unha mestura única de gran e fibra dixestible que pode considerarse un alimento que proporciona un 70% de forraxe e un 30% de concentrado
O resultado do conxunto de ensilados analizados evidenciou que os valores medios obtidos para os parámetros que definen a calidade nutritiva (figura 1) coinciden, en xeral, cos que figuran nas táboas publicadas polos sistemas de alimentación máis empregados: AFRC (Chamberlain e Wilkinson, 1996), NRC (National Research Council, 2001) e INRA (Baumont et ál., 2007). Así mesmo, estes valores tamén son concordantes cos datos promedio obtidos no Serida na avaliación de variedades de millo forraxeiro en Asturias ata o ano 2003, así como nos ensaios levados a cabo para a avaliación de diferentes aditivos comerciais. Para todos os parámetros analizados observouse unha gran variabilidade. Neste sentido atopámonos con que o contido en materia seca (MS) dos ensilados oscilou desde un 24%, que se corresponde cun estado de gran leitosopastoso, a un 48%, que equivale a un estado de gran vítreo. Cómpre destacar que, con respecto ao contido en materia seca, considérase que valores inferiores ao 25% diminúen o rendemento do cultivo e poñen en perigo o proceso fermentativo, e valores superiores ao 45% supoñen un estado fenolóxico demasiado avanzado para o seu aproveitamento como ensilado. Este parámetro presentou unha correlación negativa cos contidos en fibra, tal e como era de esperar, e positiva co contido en amidón, tal e como se observa na figura 2, ademais de coa dixestibilidade encimática da materia orgánica.
Por outro lado, estes ensilados son moi sensibles á deterioración aeróbica, asociada á infiltración de aire na masa ensilada por un deficiente selado ou falta de compactación e ao crecemento de microorganismos indesexables como lévedos, fungos e incluso bacterias que elevan a temperatura do ensilado, provocando serias perdas de materia seca e unha gran diminución da dixestibilidade da proteína, unido a elevados valores de pH (De la Roza et ál., 2003). Estes feitos están directamente relacionados coa escaseza de xéneses de compostos antifúnxicos, coma o ácido acético e o ácido propiónico, nos procesos fermentativos desenvoltos en forraxes de alta ensilabilidade como é o millo forraxeiro e que, consecuentemente, ocasionan os problemas de estabilidade nos ensilados durante o almacenamento e, posteriormente, no transcurso da súa utilización na fase de alimentación. Paradoxalmente, unha excelente calidade fermentativa pode ocasionar problemas de estabilidade Figura 1. Intervalos de variación e valores medios dos aeróbica. principios nutritivos, así como estimación do contido A grande importancia que ten o ensilado de millo na enerxético dos ensilados de millo considerados rendibilidade das explotacións leiteiras asturianas require controlar que teñan máis peso as características positivas mencionadas cás negativas. É dicir, que haxa adecuados contidos en materia seca, amidón e materia orgánica dixestible. Que o pH sexa baixo e haxa suficiente ácido láctico, pero tamén algo de acético e propiónico para evitar o desenvolvemento de fungos e lévedos responsables da inestabilidade aeróbica. Debido ao anterior, este traballo pretende avaliar a variabilidade da composición en principios nutritivos e metabolitos de fermentación de mostras de ensilados de millo procedentes das explotacións leiteiras asturianas nos últimos anos. Para isto, durante un período de dous anos consecutivos, 2002 e 2003, seleccionáronse ao azar 150 mostras de ensilados de millo recollidas en explotacións leiteiras localizadas ao longo da xeografía da rexión e recibidas no Laboratorio de Nutrición do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida), nas que se proteína bruta; FND: fibra neutro deterxente; FAD: fibra ácido efectuou unha análise de principios nutritivos e caracte- PB: deterxente; FB: fibra bruta; Denz MOndc: dixestibilidade encimática da rísticas fermentativas (Martínez-Fernández et ál., 2004). materia orgánica neutro deterxente celulasa; EM: enerxía metabolizable
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
Figura 2. Correlación entre os contidos en materia seca (MS) e amidón dos ensilados de millo
AGRICULTURA
Con respecto ao contido en amidón, observouse tamén un amplo rango de valores relacionado non só coas distintas variedades de millo empregadas, senón tamén cos diferentes estados de desenvolvemento da planta. De aí que as correlacións atopadas entre as fraccións de fibra e o amidón fosen sempre negativas (figura 3).
Figura 3 a, b, c. Correlación entre o contido en amidón e os contidos en fibra neutro deterxente (FND), fibra ácido deterxente (FAD) e fibra bruta (FB)
SISTEMA DE MEDICIÓN CON RETIRADA AUTOMÁTICA E CONTROL DE PULSACIÓN
BOMBA DE BALEIRO DE TURBINAS
As novas tecnoloxías ó servizo do gandeiro PANTALLA TÁCTIL PARA A XESTIÓN DA EXPLOTACIÓN DENDE A SALA DE MUXIDO PORTA DE SELECCIÓN
GISOLIGNE S.L. Rúa da factoría 11, Pol. O Ceao - Lugo | Tlf. +34 982 217 561 | Fax. +34 982 200 | 612 info@gisoligne.es | www.gisoligne.es
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
77
78
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
Táboa 1. Porcentaxe de acertos na clasificación dos ensilados de millo segundo anos, de acordo á análise discriminante Ano 2002-2003 2008 2009 2010 2011
2002-2003 91,91 3,93 3,07 0,50 0,26
2008 5,88 78,65 29,89 5,79 4,45
A CANTIDADE DE ÁCIDO LÁCTICO QUE É NECESARIO PRODUCIR PARA ALCANZAR A ESTABILIDADE É DÚAS OU TRES VECES INFERIOR PARA O MILLO QUE PARA AS OUTRAS GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS Respecto á calidade fermentativa, os valores medios obtidos correspóndense en xeral cunha boa calidade: pH inferior a catro; ácido láctico superior ao 4%, baixos contidos de ácido acético e desprezables de ácidos propiónico e butírico. En canto ao valor medio de nitróxeno amoniacal referido ao nitróxeno total, resultou inferior ao 7%, o que indica unha pequena degradación da proteína inicial. De todo o conxunto de ensilados avaliados, un 15% presentou unha baixa calidade nutritiva, con valores de dixestibilidade encimática da materia orgánica inferiores ao 60%. Os baixos contidos en amidón destas mostras (sobre o 20%MS), cun promedio de contido en materia seca inferior ao 30%, son imputables a unha mala elección do momento óptimo de aproveitamento (demasiado cedo), consecuencia de colleitar antes de alcanzar o estado de gran pastoso vítreo, debido probablemente á elección dunha variedade de ciclo inapropiado. En canto á calidade fermentativa destes ensilados considerados como de baixa calidade nutritiva, os datos de ácido acético nestas mostras confirman unha correlación negativa deste parámetro coa materia seca, con contidos neste ácido superiores en máis dun 55% ao promedio poboacional e altos valores de pH (superiores a catro). Estas evidencias non cabe atribuílas a causas fortuítas derivadas dun mal manexo, como a contaminación con terra ou a infiltración de aire na masa ensilada, xa que o contido medio en cinzas foi inferior ao 5% e a ausencia de ácidos propiónico e butírico indica que non tiveron lugar fermentacións indesexables. En contrapartida, os ensilados con valores de dixestibilidade encimática da materia orgánica superiores ao 70% presentaron sempre contidos en materia seca superiores ao 30% e en amidón superiores ao 35% MS, cun valor medio deste último do 40% MS. O pH foi sempre inferior a catro e mellorouse a relación láctico/acético de 1,36 a 2,71. Posteriormente, entre os anos 2008 e 2011, e co propósito de avaliar a evolución da calidade nutritiva e fermentativa dos ensilados de millo, seleccionáronse 1.400 mostras de ensilados de millo, que se corresponden, coma no caso anterior, con gran parte das recibidas no Laboratorio de Nutrición do Serida para a súa análise e que representan o conxunto das explotacións asturianas (De la Roza et ál., 2012). A análise discriminante realizada entre as mostras correspondentes a 2002 e 2003 (N=150) e as novas mostras recollidas a partir de 2008 (N=1.400) mostrou claras diferenzas entre os ensilados no tempo. Así, a táboa 1 permite visualizar as porcentaxes da clasificación dos ensilados de millo, segundo campañas.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
2009 1,47 7,30 27,93 9,32 9,16
2010 0,74 3,93 17,32 54,16 20,94
2011 0,00 6,18 21,78 30,23 65,18
Un 92% das mostras correspondentes aos anos 2002 e 2003 foi correctamente clasificado como correspondente a eses anos. En 2008 foi correctamente clasificado na súa campaña o 79% dos ensilados. En canto aos ensilados do 2009, diferenciáronse claramente dos ensilados dos anos 2002 e 2003, pero menos dos das campañas máis próximas correspondentes a 2008, 2010 e 2011. Este mesmo efecto observouse en 2010 e 2011. Podemos dicir que houbo unha sensible mellora en calidade nutritiva desde 2002-2003 a 2008, que logo se atenuou como consecuencia dunha mellor elección de variedades e/ou unha recolección no momento oportuno, e tamén en calidade fermentativa, como consecuencia de melloras no proceso de conservación dos ensilados. O anterior pode confirmarse observando a evolución dos resultados analíticos no tempo mediante unha análise de comparación de medias. Encontrouse un aumento progresivo dos contidos en materia seca e amidón coa consecuente diminución de cinzas, proteína e as diferentes fraccións de fibra. Iso traduciuse nun incremento da dixestibilidade encimática da materia orgánica e enerxía metabolizable estimada que chegan a superar os valores recomendados por Argamentería et ál. (1997) para un ensilado de millo de calidade (figuras 4 a, b). Figuras 4 a, b. Valores promedio da calidade nutritiva en ensilados de millo en diferentes campañas: 20032009-2011
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
Por outra parte, a evolución dos parámetros que definen a calidade da fermentación dos ensilados mostraron unha tendencia cara á acidificación, con menores valores de pH e aumento na concentración de ácido láctico (figura 5). Figura 5. Evolución do pH e do contido en ácido láctico en ensilados de millo en diferentes campañas: 20032009-2011
AGRICULTURA
HOUBO UNHA SENSIBLE MELLORA EN CALIDADE NUTRITIVA DESDE 20022003 A 2008, QUE LOGO SE ATENUOU COMO CONSECUENCIA DUNHA MELLOR ELECCIÓN DE VARIEDADES E/OU UNHA RECOLECCIÓN NO MOMENTO OPORTUNO, E TAMÉN EN CALIDADE FERMENTATIVA, POLAS MELLORAS NO PROCESO DE CONSERVACIÓN DOS ENSILADOS Por último, de acordo cos resultados da comparación de medias para os contidos en nitróxeno amoniacal (N-NH3), que se poden ver na figura 6, a proteólese foi algo máis intensa en 2009. Porén, tendo en conta o baremo do INRA (1979), as medias para estes parámetros nos ensilados presentaron unha boa calidade fermentativa, con contidos en N-NH3 inferiores ao 10% e próximos á clasificación de excelentes segundo Beever (1996), que manifesta que os ensilados cunha porcentaxe entre 0 e 5% de N-NH3 son de excelente calidade fermentativa. Este feito tamén se puxo de manifesto na relación láctico/acética, que mellorou de 2,42 a 2,90 entre 2003 e 2011. Estes resultados indican que a fermentación foi maioritariamente homofermentativa e encamiñada á produción de ácido láctico, con escasa presenza de fermentacións secundarias e ausencia case total de fermentación butírica.
DOSGAN DOSGAN IMPORT IMPORT
Vis it ins e nues tala cio tras nes
RAZAS Holstein, Brown Suisse, Limousine, Bland de Aquitania, Charolais
Transporte incluído a la explotación
Posibilidad de financiacion a medida del cliente
Ventajas de comprar: Importamos directamente de Holanda, Francia, Alemania, Dinamarca, Austria Ganaderías de alta selección genética Novillas próximas al parto o paridas, según lo solicite el cliente Con todas las pruebas sanitarias y el mejor pedigree
Lezoce, S/N 27600 Sarria (Lugo) Te l f . : 6 3 6 0 2 8 8 9 3 dosganimport@gmail.com
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
79
80
AGRICULTURA
DOSSIER: ENSILADO DO MILLO
En canto aos contidos en ácido acético e ácido propiónico como garantes dunha maior estabilidade aeróbica, non houbo cambios no tempo. A mellor calidade fermentativa (menor pH, maior contido en ácido láctico e menor proteólese) non implicou á súa vez mellor estabilidade aeróbica. Esta deberá conseguirse a cargo de aditivos especiais ao respecto e é un reto para os próximos anos. Por todo iso, podemos dicir que o estudo da evolución da calidade dos ensilados de millo mostra claras diferenzas no tempo, permitindo realizar unha discriminación entre campañas con intervalos superiores a cinco anos e observándose unha evolución positiva da calidade dos ensilados no tempo, o que pode representar unha mellora na rendibilidade das explotacións agrogandeiras ao diminuír significativamente a necesidade de compra de alimentos externos. AGRADECEMENTOS Os autores agradecen ao INIA a financiación dos proxectos RTA2006-00082 e RTA2010-00128. Tamén desexan mostrar o seu agradecemento ao persoal do Laboratorio de Nutrición do Serida, ao persoal técnico de
Figura 6. Evolución do contido en proteína bruta e nitróxeno amoniacal referido a nitróxeno total presente nos ensilados de millo en diferentes campañas: 2003-2009-2011
ASA e a Alfonso Carballal, técnico en informática da área, sen cuxa colaboración sería imposible a realización deste traballo.
BIBLIOGRAFÍA ÁLVAREZ PINILLA A., PÉREZ MÉNDEZ J. A. (2010). Acciones de Futuro para el Sector Lechero en la Cornisa Cantábrica. Centro Nacional de Competencia de la Leche. Gobierno del Principado de Asturias. Oviedo (España). ARANGO FERNÁNDEZ J., FERNÁNDEZ FANO B. (2011). Tablero de Gestión de la explotación Lechera (TAGEL). Central Lechera Asturiana Sociedad Agraria de Transformación Granda-Siero, (España). ARGAMENTERÍA, A., DE LA ROZA, B., MARTÍNEZ, A., SANCHEZ, L., MARTÍNEZ, A. (1997). El ensilado en Asturias. Centro de Investigación Aplicada y Tecnología Agroalimentaria (CIATA). Ed.: Servicio de Publicaciones del Principado de Asturias, 127 pp. Oviedo (España). BAUMONT, A., DULPHY, J. P., SAUVANT, G., TRANG, G., MESCHY, F., AUFRERE, J., PEYRAUD, J. L., CHAMPCIAUX, P. (2007). Les tables de la valeur des aliments, pp. 184-190. En: Alimentation des bobins, ovins et caprins. Bessoins des animaux –Valeurs des aliments. Tables INRA 2007. Versailles Cedex (Francia). BEEVER D. (1996). Characterisation of forages: appraisal of current practice and future opportunities. En: Recent developments in ruminant nutrition. pp 113-127. Ed: Garnsworthy, P. y Cole, D. Nottingham University Press. Nottingham (UK). CAÑEQUE, V., SANCHA, J. L. (1998). Ensilado de forrajes y su empleo en la alimentación de rumiantes. Ed.: Mundi Prensa, 260 pp. Madrid (España). CHAMBERLAIN, A. T., WILKINSON, J.M. (1996). Feeding the dairy cow. Ed.: Chalcombe Publications. 241pp. Lincoln (Gran Bretaña). DE LA ROZA, B., MARTÍNEZ, A., ARGAMENTERÍA, A. (2003). El ensilado como método de conservación de forrajes. Informes Técnicos 2. 61 pp. Ed: SERIDA & KKK Ediciones. Oviedo, (España).
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
DE LA ROZA DELGADO, B. SOLDADO, A GÓNZÁLEZ, M. A. PELÁEZ M. Y MARTÍNEZ FERNÁNDEZ A. (2012). Evolución en la calidad de los ensilados de maíz: profesionalización de las explotaciones lecheras. En: Nuevos retos de la ganadería extensiva: un agente de conservación en peligro de extinción. Actas de la 51 Reunión Científica de la SEEP, 377-383. Pamplona (España). GEERTS, A., DEN KAMP, T. (1993). The impact of starch in silages maize. En: The Places for Grass in Land Use Systems. Pp 127-128. Ed.: British Grassland Society. University of Reeding. (UK). INRA (Institut national de la recherche agronomique). (1979). Alimentation des ruminants. Versalles, Francia: INRA publications. MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ, A., ARGAMENTERÍA, A., DE LA ROZA, B. (2000). Obtención de un forraje equilibrado en energía y proteína mediante la asociación maíz-leguminosa forrajera. 335-361. En: Actas de la III Reunión Ibérica de Pastos y Forrajes. Braganza-Lugo-Coruña. (Portugal-España). MARTÍNEZ-FERNÁNDEZ A., FERNÁNDEZ O., SOLDADO A., PELÁEZ M., CARBALLAL A., MODROÑO S., GALIANO R., DE LA ROZA B., ARGAMENTERÍA A. (2004). Incidencia del análisis físico-químico y metabolitos de fermentación en la calidad nutritiva de ensilados de maíz. En: Pastos y Ganadería Extensiva, pp 267-271. Ed: García Criado B. et al. Salamanca (España). NRC (National Research Council) (2001). Nutrient requiremnts of Dairy cattle. Seventh Revised Edition. National Academic Press. 381 pphington DC (USA). TAMMINGA, S., ROBINSON, P. H., VOGT, M.; BOER, H. (1989). Rumen ingesta kinetics of cell wall components in dairy cows. Anim. Feed. Sci. Technol., 25, 89-98.
AGROAMB
GRUPO
O Grupo AGROAMB está formado por un conxunto de empresas cuxa actividade completa o ciclo da xestión de residuos, contando para iso cun equipo multidisciplinar de profesionais con ampla experiencia na Xestión Medioambiental e Agronómica. É unha compañía orientada a dar solucións de valorización e xestión integral dos residuos, empregando sempre as mellores técnicas dispoñibles e optimizando a loxística de transporte. O Grupo AGROAMB posúe autorización para a xestión de: Valorización e xestión de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XV-00040 y SC-U-NP-XV-00036 ) Valorización e xestión de residuos industriais non perigosos (SC-INP-XV-00064 y RIV-24/01) Rexeneración ambiental Transporte de residuos perigosos (T/001/01) Transporte de residuos sólidos urbanos (SC-U-NP-XRT- 00072) Transporte de residuos industriais non perigosos (SC-I-NPXRT-00083, SC-I-NP-XRT-00056 e SC-I-NP-XRT-00122) Conforman o Grupo AGROAMB as seguintes empresas:
AGROAMB
VALORIZACIÓN E TRATAMENTO DE RESIDUOS BIODEGRADABLES
Titular da primeira planta cunha capacidade próxima a 300.000 tms/ano para a valorización e tratamento de residuos agrarios segundo o disposto no RD 824/2005 sobre fertilizantes, o RD 1310/1990 sobre a aplicación agrícola de lodos e o Regulamento CEE 1774/2002 sobre subprodutos animais. Agroamb aposta fortemente por I+D+i coa súa presenza en numerosos proxectos de investigación.
TRESAMB
LOXÍSTICA ESPECÍFICA EN CONTEDORES
Dispón de vehículos específicos en diferentes configuracións, adaptándose a cada necesidade medioambiental do cliente. Innovación e eficacia no transporte. Servizos de conselleiro de seguridade e operador de transportes.
AGROAMB-TRESIMA UTE
XESTIÓN E PRESTACIÓN DE SERVIZOS MEDIOAMBIENTAIS
Comercializa e coordina a prestación de servizos para a xestión ambiental integral dos distintos residuos (incluídos residuos perigosos). Desde a súa recente creación, xestiona máis de 50.000 tms/ano de residuos biodegradables.
ONEGA ARES, S.L.U.
SERVIZOS AVANZADOS DE TECNOLOXÍA AGRARIA
Empresa de servizos agrarios que conta cos últimos equipos en mecanización para a sementeira, cultivo e posterior recolección das diferentes producións agrarias.
TROBO AGRÍCOLA, S.C.G. PRODUCIÓN INTEGRADA DA TERRA
Sociedade para a explotación en común da terra, orientada á produción integrada de forraxes e cultivos enerxéticos. Dispón dun banco de terras que supera as 3.000 hectáreas.
Agroamb C/ Calzada das Gándaras, 11. Local baixo dta. 27003 Lugo Teléfono (+34) 982 231 365
Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com Web www.agroamb.com
100% GALEGO – GLOBALIZACIÓN – ENERXÍAS RENOVABLES –
R E C I C L A X E (30 POSTOS DIRECTOS, MÁIS DE 150 INDIRECTOS) – CAPITAL
AGROAMB está autorizada pola Administración española como PLANTA TÉCNICA para a elaboración de FERTILIZANTES orgánicos a partir de residuos e subprodutos biodegradables
D A
I+D+I – DESENVOLVEMENTO LOCAL – CREACIÓN DE EMPREGO
S E N T I D O
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
AGRICULTURA
Avaliación de variedades pratenses en pequena parcela no CIAM
VALOR AGRONÓMICO DAS VARIEDADES COMERCIAIS DE GRAMÍNEAS E LEGUMINOSAS PRATENSES. ACTUALIZACIÓN 2011 Dende 1978 ata 2011 avaliáronse en Galicia 231 variedades de raigrás italiano, 212 de raigrás inglés, 40 de raigrás híbrido, 92 de dactilo, 60 de festuca alta, 62 de trevo violeta, 49 de trevo branco e 60 de alfalfa, co obxectivo de coñecer o seu valor agronómico para a sementeira de pradeiras. Neste traballo preséntase unha síntese dos datos de todas as variedades avaliadas que están nas Listas Españolas de Variedades Comerciais ou no Catálogo Común de Especies Agrícolas da Unión Europea. A síntese obtívose por aplicación do método de mínimos cadrados á información dispoñible dende 1978 ata 2011, de maneira que cada variedade se pode comparar con todas e cada unha das restantes, dentro de cada especie, independentemente do ano en que se sementaran. OBXECTIVO Sintetizar a información obtida dende 1978 ata 2011 no programa de estudo do valor agronómico das variedades de raigrás italiano, raigrás inglés, raigrás híbrido, dactilo, festuca alta, trevo violeta, trevo branco e alfalfa en Galicia.
N. Díaz Díaz, Mª D. Díaz Díaz, S. Crecente Campo, G. Flores Calvete Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM). Apdo. 10, 15080 A Coruña
METODOLOXÍA Toda variedade nova seméntase nas fincas experimentais do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) en Mabegondo (A Coruña), a 100 m de altitude; A Pobra do Brollón (Lugo), a 400 m; e Marco da Curra (A Coruña), a 650. Todas as especies se sementaron en todas as localidades, agás a alfalfa, que só se sementou na Pobra do Brollón e, algúns anos, en Mabegondo.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
83
84
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Para cada especie hai un experimento independente con parcelas elementais de 6,5 m2, dispostas en bloques ao azar con catro repeticións, que inclúe as variedades novas xunto con variedades coñecidas, da orde de 4 por experimento, e que serven de referencia. Os experimentos fertilízanse anualmente con 160-240 kg/ha de N, 120 de P2O5 e 200 de K2O, e córtanse unhas 4-7 veces ao ano, durante dous anos en raigrás italiano e trevo violeta, e tres nas especies restantes. Determínase a produción en verde e contido en materia seca por parcela co obxecto de poder calcular a produción de cada corte e a anual, expresada en materia seca. As leguminosas non reciben nitróxeno. Á súa vez, na localidade de Mabegondo seméntanse en liñas para determinar a precocidade do espigado en gramíneas ou de floración en leguminosas. Os experimentos de raigrás inglés, dactilo e festuca alta mantéñense alén dos catro ou cinco anos, sen control da produción, para coñecer a súa persistencia, a cal se determina por observación visual en escala de 1 (desaparecida) a 9 (céspede denso). RESULTADOS Por aplicación do método de mínimos cadrados, sintetizouse a información obtida sobre todas as variedades ensaiadas dende 1978 ata 2011, expoñéndose nas táboas 1 a 9 os resultados das que están na Lista Española de Variedades Comerciais (LEVC), actualizada en febreiro do 2012, ou no Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea (CCUE), actualizado en febreiro do 2012. Na táboa 10 indícanse as datas aproximadas de principio do espigado para cada grupo de precocidade e especie.
TÁBOA 1 Variedades de raigrás italiano alternativo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Ploidía3
Produción 1º ano4
Adige
T
106
3
Agraco 812
T
100
7
Variedades
Nº de ensaios Casas comerciais
16,17
Andy
T
98
11
Aramo
D
103
8
Attila
T
104
6
Avance
T
97
11
Barcimatra
T
94
3
Barcomet
D
98
3
Barinella
D
105
3
Baritmo
D
97
3
4, 7
Barspectra
T
96
47
7
Barspirit
T
98
3
4, 7
Bartempo
T
93
3
4, 7
Bartigra
T
108
3
Barturbo
T
95
3
Braulio
T
99
12
Campivert
T
101
21
5, 10
Canigo
T
105
1
17
Caramba
T
98
15
Claro
T
97
13
16, 17
Daxus
D
115
3
11
Druva
D
98
3
Ducado
D
87
3
Elunaria
T
94
16
3
4,7
6
CÓDIGOS DAS CASAS COMERCIAIS
Energa
T
98
42
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Gipsyl
D
88
3
Grazer
D
87
3
Hellen
T
99
3
Jivet
T
101
3
Jumper
T
107
3
Labelle
T
98
7
15
Lemnos
T
104
3
6
Libonus
T
104
6
Lifloria
D
91
7
Advanta Ibérica, S.A. Agrusa Semillas Asturverde Clemson Seed S.L. Semillas Batlle, S.A. Calfensa Proyectos, S.L. Semillas Clemente, S.A. Semillas Dalmau Semillas Fito, S.A. Hortícola Alavesa, S.L.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.
Semillas Marisa S.A. Comercial Morera, S.L. Semillas Pioneer, S.A. Rocalba, S.A. Senasa (Nickerson Sur, S.A.) Semillas Sevil, S.A. Semillas El Solc Semillas Verón, S.A. Zulueta
7, 19
Forraxes con nome propio
VENA STRIGOSA Pratex R1
MEZCLAS FORRAXEIRAS Amplio cat谩logo de f贸rmulas adaptadas a distintos usos e terrenos
www.rocalba.com
Expresi贸n vegetal
86
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Variedades de raigrás italiano alternativo (cont.) Limella
D
101
7
Litop
D
97
3
Litoro
T
88
3
Lolan
T
101
3
Maddalena
T
98
3
Major
T
98
11
Melworld
D
114
3
Missyl
T
102
8
Mowester
D
98
13
Nerissa
D
103
3
Nival
T
101
24
Noble
D
93
9
Padano
T
110
3
Peleton
T
102
Pollanum
T
Pomba Portillo
TÁBOA 2 Variedades de raigrás italiano non alternativo inscritas na LEVC1 ou na CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Ploidía3
Produción 1º ano4
Nº de ensaios
Casas comerciais
Abys
D
98
3
11
Agraco 811
T
103
7
17
Alamo
D
98
3
7
Alouette
T
94
3
Ansyl
T
96
21
Antonia
T
99
3
11
Barextra
T
99
4
4, 7
Bargrosso
T
106
3
Barmultra
T
90
43
14
Barprisma
D
98
6
4, 7
22
11
Bartali
T
93
8
4, 7
93
7
6
Bartissimo
D
90
3
D
107
11
Bofur
T
94
12
D
97
3
3
Bolero
T
101
4
3
Promenade
T
100
13
14, 18
Caballo
T
103
15
15
Prompt
D
103
13
Califa
T
98
10
Puigmal
T
105
1
Cordelia
D
98
3
Sabroso
T
101
6
Danergo
T
102
4
Davinci
D
102
3
Salam
T
111
1
Samurai
T
95
8
Shoot
D
100
3
12
15
16, 17
17
9
Sicoris
T
101
1
Spark
D
90
6
17
Speedyl
T
104
34
14, 18
Starter
T
105
20
15
Trinova
T
96
38
Vallivert
T
103
26
Vespolini
T
102
3
Vivaro
T
109
3
Weldra
D
94
6
Wesley
T
101
7
5, 10
1
Variedades non avaliadas Variedades
Variedades
EF-486 Dasas
D
91
3
Energyl
D
103
3
Fabio
T
100
4
Fox
D
106
3
Ingot
D
100
3
Jeanne
T
102
6
Liberta
T
90
7
Lipo
T
101
52
Lipurus
T
105
3
Livictory
T
94
3
Locobelo
T
97
13
Macho
T
100
1
Marvel
T
91
3
Matador
D
94
8
Melcasso
D
94
3
Ploidía
Casas comerciais
Minaret
T
92
15
Barspectra II
T
4, 7
Modesto
D
96
8
Brixia
D
15
Monarque
T
101
6
Liquattro
T
2,16
Rapido
D
7
Sprint
D
16, 17
Surrey
D
7
Surrey Nova
D
7
Topspeed
D
7
14, 18
4, 7
6
14
3, 19
11
5, 10
14
Montblanc
T
99
20
Multimo
T
100
17
Multisolc Ax9
D
99
7
Parfait
T
99
3
Podium
D
95
7
15 9
Ralino
T
92
9
Roberta
T
98
41
Salome
T
103
3
Serenade
T
93
13
1
17
1
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais 2 CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea 3 D = Diploide, T = Tetraploide 4 100 =12,54 t/ha de materia seca (media de Tewera e Vitesse)
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
14, 18
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
AGRICULTURA
Avaliación de variedades pratenses en pequena parcela no CIAM
Variedades de raigrás italiano non alternativo (cont.) Sikem
D
92
12
4, 7
Solita
T
100
4
17
Sultan
T
101
3
3
Tauro
T
94
3
Taurus
T
103
18
15
Teanna
T
92
7
7, 15, 19
Tetila
T
94
10
16
Tonic
T
94
7
Tur
D
89
6
Turgo
T
94
19
Urbana
T
103
6
Vertibelo
D
98
9
Vicugna
T
97
3
Zorro
T
99
3
Variedades non avaliadas Variedades Adrina Altria Bardelta Barmultra II Barelli Dorike Gemini Ligrande Master Mondora Star
Ploidía T D D T D T T D T T D
Casas comerciais 16 11 4, 7 4, 7 4, 7 6 7 6 9 6 5, 7, 10
1
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 D = Diploide, T = Tetraploide 4 100 =13,53 t/ha de materia seca (media de Exalta, Finul e Lifapo) Todas as variedades espigan nun breve intervalo de tempo, cara a principios de maio en Mabegondo. Por iso non se fixeron grupos de precocidade. 2
5, 10
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
87
88
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Vista dos ensaios de avaliación de raigrases para ensilar
TÁBOA 3 Variedades de raigrás inglés inscritas na LEVC1 ou na CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Variedades Ploidía3 Moi precoces6 Anaconda Belcampo Belida Bronsyn Heraut Jaran Liprinta Moy Naki Nui Pimpernel Pionero Roper Ruanui Telstar Yatsyn1 Precoces Belramo Gallico Labrador Lacerta Neptun Pennant Prestige Rosalin Intermedias Aubisque Bargala Baristra Barmedia Chicago Citadel Clermont Courliss Falstaff Fennema Foxtrot Gandalf Horatio Indiana
Persis- Nº ensaios Produción4 1º ano 2º ano tencia5 1º / 2º ano
T T D D D T D D D D D T D D D D
101 107 96 108 92 108 99 99 85 107 97 82 100 95 98 107
107 97 93 96 97 109 100 98 82 110 103
6,0 5,6 4,5
102 99 94 109
5,4
D D T T T D T T
97 91 99 116 110 96 103 96
101 92 101 104 102 100 98 96
5,8 5,7 5,5
T T T T D T T D D D D D T D
101 98 98 103 98 91 104 98 99 100 89 95 95 86
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
103 101 100 102 95 96 103 86 95 99 100 89 94 102
5,5 5,8 3,2 6,3 5,3
6,3
4,5 5,8 6,0 5,0 5,7 4,6 5,7
16/19 4/4 25/25 3/3 3/3 3/3 5/5 5/5 3/3 3/3 6/2 1 8/8 9/8 5/5 12/12 8/10 7/9 18/14 3/3 3/3 3/3 5/5 9/9 17/17 3/3 5/5 3/3 3/3 14/13 11/11 3/3 2/2 3/3 2/2 3/3 3/3 2/2
Casas comerciais
8, 18, 19 4, 7 6
3, 5, 7, 8, 10, 14, 16, 17, 18 5, 10
11
14, 18 4, 7
11 11 11
Kimber Lilora Marino Missouri Napoleon Option Premium Stefani Tetramax Tonga Tove Victorian Serodias Aberavon Abercraigs Animo Argona Barelan Barlet Barmilka Barpastra Barplus Belfort Bovian Burton Calibra Ciami Cordoba Corsario Delphin Elgon Eminent Fanal Fetione Herbie Herbus Kentaur Kerdion Lasso Modane Orleans Pastour Perceval Piamonte Pomposo Portia Sirocco Tivoli York Moi serodias Barceltic Barmoric Barsintra Colorado Condesa Cornwall Dombo Forza Gazon Herbal Loporello Montagne Penduick Pradal Sakini Sydney Turandot Twystar Verano
D D T T T D D D T T T D
99 92 104 102 95 102 104 96 97 99 98 90
94 94 102 100 96 95 97 88 103 97 97 91
D T D D T D D T D T T D T D D T T T T T T D T T D D T D D D T T D T T D
85 110 82 87 98 94 94 91 99 100 104 97 97 115 90 107 104 102 99 90 100 97 97 108 86 89 100 95 96 94 107 101 96 102 94 94
105 101 85 88 92 94 91 89 98 93 94 94 98 108
T D T T T D D T D T T T D D D D T D T
95 96 108 97 95 87 101 99 84 100 99 99 96 89 89 95 106 98 100
94 88 97 98 98 93 102 99 88 98 94 98 102 87 87 93 88 86 90
99 104 95 91 101 92 95 104 82 92 92 90 100 88 104 102 84 103 89 94
5,5 5,7
5,4 6,2 5,4 4,8 4,6 3,8
5,8 4,7 4,9 4,7 5,5 5,8 4,9 5,5
6,0 6,2 4,5 6,2 5,7 5,7 5,4 5,6 5,7
5,2
5,0
5,3 5,9 5,7 5,4 3,6
5,9
5,3 5,7
3/3 6/6 7/10 2/2 2/2 3/3 3/3 3/3 8/8 14/13 14/13 3/3 2/2 2/2 3/3 6/6 3/3 8/8 3/3 7/7 3/3 2/2 3/3 3/3 2/2 11/10 1 9/ 3/3 17/16 3/3 7/7 9/9 15/16 9/8 3/3 7/7 3/3 3/3 3/3 2/2 3/3 3/3 3/3 2/2 2/2 2/2 9/9 3/3 3/3 3/3 15/10 49/51 3/3 70/72 3/3 3/3 3/3 3/3 11/13 3/3 3/3 4/3 3/3 3/3 3/3 3/3
7
5, 10 18 15
4, 7
7, 19
11 1 3
14 15
15 3
17
4, 7
15
11
11
11
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Avaliaciรณn de cultivos forraxeiros de inverno en pequena parcela no CIAM
AGRICULTURA
Variedades non avaliadas Variedades Alcancia Alcander Barata Capri Foresto Garibaldi Jalinas Jumbo Leia Maja Mathilde Prana Polim Sambin Temprano Twymax
Ploidรญa T T D D D T D T T T T T T D D T
Casas comerciais 11 15 4, 7 17 6 3 7 3 17 5, 10 3, 5, 6, 9, 10, 12, 14, 18, 19 3, 6 7 15 17 11
1
LEVC = Lista Espaรฑola de Variedades Comerciais. CCUE = Catรกlogo Comรบn de Variedades de Especies Agrรญcolas da Uniรณn Europea.
2
3
D = Diploide, T = Tetraploide. 100 =10,89 e 9,14 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1ยบ e 2ยบ ano, respectivamente. 5 Anotaciรณns tras o 3ยบ ano.. Escala 1-9, con valores mรกis altos para variedades mรกis persistentes. A escala centrouse facendo que a nota media de todas as variedades avaliadas fose 5. 6 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na tรกboa 10. 4
PRADEIRAS ANUAIS E PERENNES VARIEDADES:
A MELLOR SELECCIร N DE VARIEDADES, GRAMร NEAS E LEGUMINOSAS
ADAPTADAS AO CLIMA E SOLOS DAS ZONAS Hร MIDAS DA PENร NSULA IBร RICA
ALFALFAS INOCULADAS: Victoria, Plato, VERKO WESTERWOLD: ANDREA (D), Melworld (T), LEMNOS (T) RAY GRASS ITALIANO: Tetra๏ฌ orum(T), TURTETRA (T) RAY GRASS INGLร S: Tove(T), Meba(T), EMINENT (T) RAY GRASS INGLร S: Nui(D), Belida(D), TEMPRANO(D) RAY GRASS Hร BRIDO: Rusa(T), STERLING (T), BOXER(T) TREVOS ANUAIS: ENCARNADO. Contea. PERSA. Lighting, Laser. MICHELIANO. Paradana. TREVOS PERENNES: LADINO. Huia, California, Regal, Seminole. VIOLETA. GLOBAL (D), TEMPUS (T), Viola. VEZA SATIVA: Ebena, Topaze, Josรฉ. AVEA FORRAXEIRA, TRITICALE, GUISANTES PROTEAXINOSOS.
SEMPRE CALIDADE
GALEGA DE SEMENTES
MESTURAS DE PRADEIRAS DISPOร IBLES EN ENVASES DE 10 KG. APROVEITAMENTO INTENSIVO DURANTE TODO O SEU CICLO VEXETATIVO, SEGA EN VERDE, PASTOREO E ENSILADO
PRADEIRAS ANUAIS, O MELLOR CULTIVO COMO ALTERNANCIA ร DO MILLO WAM 1 mesturas de gramรญneas e leguminosas anuais WAM 2 mesturas de cereais e leguminosas PRADEIRAS PERENNES WAM 3 sega intensiva e ensilado (3 anos) DISPOร EMOS WAM 4 sega, pastoreo e ensilado (* 4 anos) WAM 5 pastoreo e heni๏ฌ cado DE SEMENTES PRADEIRAS PERENNES, MESTURAS Sร DE GRAMร NEAS WAM F2 EXTRA MODIFICADA sega intensiva e ensilado WAM F4 EXTRA MODIFICADA sega, pastoreo e ensilado
BIO
SOBRE DEMANDA PODEMOS CONFECCIONAR AS MESTURAS QUE NOS SOLICITEN
7!-%342!$! 3 , , s :ONA INDUSTRIAL DE 4OEDO ! %STRADA 0ONTEVEDRA %SPAร A 4ELF E &AX s INFO SEMILLASWAM COM s WWW SEMILLASWAM COM
AFRIGA ANO XVIII - Nยบ 100
89
90
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
TÁBOA 4 Variedades de raigrás híbrido inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Variedades
Produción comparada con: Raigrás inglés5 Raigrás italiano6 1º ano 2º ano 1º ano 2º ano
Ploidía3
Tipo4
T D T T T
Int Ita Ing Ita Int
117 126 108 128 112
109 99 104 111 103
91 99 85 100 88
96 86 92 98 91
5/5 3/3 14/10 3/3 15/10
T T T T D T T T D T T T T T T
Ing Int Ita Int Ita Ing Int Int Ita Ing Ing Ita Ing Ing Ita
118 115 114 110 119 114 103 126 112 105 111 124 106 106 113
99 105 101 102 101 101 100 104 100 96 108 107 95 98 106
92 90 89 86 93 89 80 99 87 82 87 97 83 83 89
88 93 89 90 89 89 89 92 89 85 96 95 84 87 94
2/2 8/8 27/16 6/6 6/6 5/5 3/3 3/3 25/13 8/7 3/3 5/5 3/3 5/5 30/24
D
Ita
123
99
96
88
5/5
T
Ing
105
96
82
85
8/8
Precoces 7 Blason Lemur Polly Sirene Tirna Intermedias Aberexcel Aligote Augusta Barladin Barsilo Fortimo Gladiator Ibex Manawa8 Molisto Neola Rubrido Solid Storm Texy Serodias Hybrix Moi serodias Molisto
Variedades non avaliadas Variedades Bastille Citeliac Gala Gosia Marmota Motivel Pletor Redunca Rusa Sabella Storm
1
Ploidía T D T T T T T T D T
Casas comerciais 15 14 17 6, 17 11 1 9 11 7 4, 7 7, 19
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 D = Diploide, T = Tetraploide. 4 Tipo: Ita = Italiano, Int = Intermedio, Ing= Inglés 5 100 =10,88 e 9,21 t/ha materia seca (media de Frances, Reveille, Brigantia, Condesa e Dombo), no 1º e 2º ano, respectivamente. 6 100 =13,91 e 10,40 t/ha materia seca (media de Exalta, Finul e Lifapo) no 1º e 2º ano, respectivamente. 7 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10. 8 Manawa figura na lista como Grasslands Manawa 2
É un produto Calfensa
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Segando un pasto de trevo violeta
Nº ensaios
Casas comerciais
11 11
15 4, 7 4, 7 3 11, 17 4, 5, 7, 9, 10, 14, 16, 18 3 15 5, 10 6
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Intermedias Athos Baraula Bariton Barlemas Beluga Cambria Fleurance Lumont Sparta Serodias Donata Lidaglo Ludac Moi serodias Barmoral Foly
TÁBOA 5 Variedades de dactilo inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Produción 3 1º ano 2º ano
Variedades Ultraprecoces Daga Moi precoces Accord Ambassador Currie Ereva Justus Micol Terrano Precoces
Nº ensaios 1º / 2º ano
Casas comerciais
4
96
104
6/6
116 100 97 115 98 85 92
107 105 94 104 102 97 99
6/8 6/8 2/2 3/3 6/8 3/3 3/3
Amba
93
97
5/8
Artabro Bardumas Cristobal Fala Howlong Lidacta Lude Lyra Niva Oberweihst Prairial Tarraco
111 108 112 86 110 99 102 87 97 92 98 107
104 100 103 98 99 97 102
36/37 3/6 3/6 2/2 7/7 3/3 4/7 3 3/6 5/5 27/30 6/8
99 97 98 101
6 11 9
3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19
AGRICULTURA
110 94 111 110 107 104 95 109 100
104 94 103 99 102 101 100 101 87
6/6 6/9 3/6 6/5 3/6 36/36 6/6 3/3 3/3
4, 7 4, 7
91 93 111
90 95 106
5/5 6/6 5/5
11, 14, 18
102 106
101 101
3/3 3/3
11
11
4, 7
Variedades de dactilo non avaliadas Variedades Loke Ludovic Luflor 5, 10, 11 18
Casas comerciais 6 1 15
1
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 100 =9,42 e 9,69 t/ha materia seca (media de Cambria, Luna Roskilde e Prairial) no 1º e 2º ano, respectivamente. 4 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10. 2
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
91
92
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
TÁBOA 6
TÁBOA 7 1
2
Variedades de festuca alta inscritas na LEVC ou no CCUE Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Variedades
Produción3 1º ano 2º ano
Nº ensaios 1º/2º ano
Moi precoces4 Bartucca Wrangler Precoces Alix Baradiso Bariane Belfine Eldorado
96 74
101 77
8/8 3/2
111 104 93 96 66
103 95 97 94 81
6/8 2/2 2/5 2/5 3/3
Fawn
96
96
36/44
Florine Prosper Segria Seine Intermedias Barolex Dauphine Demeter Emeraude Serodias Barcel Elfina Feline Fuego Hycor Kora Rebel Tima Moi serodias Azteca Miro Safari
108 101 103 102
102 98 99 105
2/2 2/2 8/8 8/10
96 95 101 92
94 93 101 99
2/2 3/3 7/7 2/2
99 98 101 96 111 95 77 104
95 95 98 100 106 104 86 103
8/8 6/6 4/4 6/6 4/4 4/4 4/4 44/49
74 66 68
82 73 70
6/6 8/8 4/4
Variedades de trevo violeta inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Asturias e Galicia (período 1978-2010)
Casas comerciais
Variedades Altaswede Astur Barfiola Britta Condado Corvus Diper Discovery Divin Heges4 Karim Lemmon Lucrum Maragato Nemaro Niké Perseo Pica Pirat Quinequelli Rajah Salino
17 4, 7 11 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10,14, 16, 17, 18, 19 11 11, 12, 16, 17 1, 15 4, 7 11 9
14 6
Variedade
Avaliación de variedades pratenses en pequena parcela no CIAM
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
95
104
3/3
Tedi Verdi Viola Violetta
100 89 96 97
114 103 100 101
1/1 3/3 3/3 14/11
Variedade
Casas comerciais 8 3
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 100 =9,65 e 10,10 t/ha materia seca (media de Fawn e Tima) no 1º e 2º ano, respectivamente. 4 Datas de espigado dos distintos grupos de precocidade na táboa 10. 2
Start
Casas comerciais
11 15 11 4, 7,14, 18 4, 7 6 12, 16 4, 5, 6, 7, 9, 10, 19 11 9 6 3, 5, 10, 12, 14, 16, 17, 19 14, 18, 19 3, 5, 6, 10, 14, 18
Variedades non avaliadas Chlumechy Larus Merviot Suez 1
Casas comerciais 5, 10 11 1 4, 7
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 100 =12,59 e 11,34 t/ha MS (media de Maragato e Violetta) no 1º e 2º ano, respectivamente. 4 Heges figura na lista como Heges Hohenheimer. 2
1
Nº ensaios 1º/2º ano 8/4 1/1 9/9 4/5 2/2 3/3 3/3 3/3 3/3 6/6 4/4 4/4 5/5 11/9 3/3 3/3 4/4 1/1 3/3 5/5 4/4 4/4
5, 10, 14, 16, 18
Variedades de festuca alta non avaliadas Bonsai Finelawn
Produción3 1º ano 2º ano 83 83 98 120 95 104 87 90 89 101 100 109 97 107 99 104 95 105 101 102 106 106 91 112 90 99 103 99 83 97 90 96 90 99 92 112 98 107 92 100 80 89 88 87
94
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Variedades non avaliadas
TÁBOA 8
Variedade Bombus Companion Merwi Regalgrace Ronny
Variedades de trevo branco inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Variedades3 Moi pequena Kent5 S 1846 Pequena Abercrest Aberherald Barvian Nanouk Rivendel Pequena/Intermedia Abervantaje Alberta Crusader Huia7 Lirepa Menna Milton Tasman Intermedia/Grande Aberdai Alice Apis Barblanca Haifa Lune de Mai Lustar Milkanova Olwen Pitau7 Retor Will Winter white Grande Aran Avalon California8 Ladino Regal Wawerley
Produción4 1º ano 2º ano
Nº ensaios 1º / 2º ano
Casas comerciais
Casas comerciais 5, 10 5, 10 6 14, 18 3, 6, 7, 19
1
84 87
83 92
2/2 5/6
91 88 83 76 92
93 94 87 70 90
1/1 1/1 5/6 1/1 8/8
102 112 101 98 98 106 99 104
101 97 103 99 99 98 104 105
1/1 1/1 1/1 15/15 6/6 1/1 1/1 3/3
106 117 94 97 106 101 101 98 105 99 94 104 98
110 111 104 103 95 100 107 94 106 104 88 110 106
1/1 1/1 3/3 1/1 2/3 6/7 1/1 5/6 6/6 5/6 2/2 1/1 3/3
117 108 102 94 104 94
122 104 101 88 107 100
1/1 3/3 10/10 1/1 8/8 1/1
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 Clasificadas polo tamaño de folla. 4 100 =9,59 e 8,17 t/ha materia seca (media de Huia e California) no 1º e 2º ano, respectivamente. 5 Kent figura na lista como Kent Wild White. 6 S 184 figura na lista como Aberystwyth S 184. 7 Huia e Pitau figuran na lista como Grasslands Huia e Grasslands Pitau. 8 California figura na lista como California Ladino. 2
TÁBOA 9 1,3,4,5,7,9,10,14,15,16,17,18,19
Variedades de alfalfa inscritas na LEVC1 ou no CCUE2 Síntese dos datos de Galicia (período 1978-2011) Variedades
11 5, 6, 8, 9, 10, 16 4, 7, 14
5, 10
1, 3, 4, 7, 9 12, 15 4, 5, 7, 10, 17
Produción3 1º ano 2º ano 3º ano
Nº ensaios 1º / 2º / 3º ano
Alcor Altiva Aragón Asmara
96 107 92 103
98 100 95 98
Aurora
88
84
84
2/2/2
Capitana Derby Europe Gea Gilboa Giulia Hunter River Medina Nogara PK-57Q53 Planet Salsa San Isidro Sequel Sutter Tango Verdor Victoria
93 101 102 100 87 104 95 89 97 103 91 104 98 93 93 107 99 96
77 88 99 99 83 100 91 78 91 87 93 94 101 72 95 105 98 101
87 87 100
2/2/2 5/5/4 18/18/17 1/1 7/7/7 1/1 1/1 2/2/2 2/2/2 1/1 1/1 1/1 13/13/13 2/2/2 2/2/2 1/1 1/1 6/6/6
98
87
93 104
100 80 101
103
1/1 1/1 15/15/15 1/1
Casas comerciais 17 9 2, 5, 10, 14, 17, 18, 19
5, 10 3, 4, 7, 11 4, 7, 16
16 14 13 6 11 14, 18
11 4, 7 5, 10, 14, 17, 18
Os ensaios de variedades forraxeiras pratenses son obxecto de interese por parte dos visitantes do CIAM
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
96
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
O investigador Juan Piñeiro atendendo unha visita de gandeiros aos ensaios de pequena parcela no CIAM
Variedades de alfalfa non avaliadas Variedade Ampurdan Belfeuil Comete Creno Emiliana Marina PR 56 S 82 PR 59N 49 PR 59N 59 Siriver Tierra de Campos Venus
Casas comerciais 12 14 11 3, 6 1, 15 1, 15 13 13 13 5, 10 5, 10, 14 16
BROMO CATÁRTICO (*) Variedade Baladin Luprime Sanson
Casas comerciais 5, 10 4, 7 9
1
LEVC = Lista Española de Variedades Comerciais. CCUE = Catálogo Común de Variedades de Especies Agrícolas da Unión Europea. 3 100 =15,58, 14,87 e 13,97 t/ha materia seca (media de Europe e San Isidro) no 1º, 2º e 3º ano, respectivamente. 2
TÁBOA 10 Datas aproximadas de principio de espigado en cada grupo de precocidade en Mabegondo (Abegondo, A Coruña) a 100 m de altitude Variedades Raigrás inglés e híbrido Ultraprecoces Moi precoces f. abril Precoces p. maio Intermedias p.-m. maio Serodias m.-f. maio Moi Serodias f. maio f. = finais; m.= mediados; p. = principios
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Dactilo m.-f. abril f. abril p. maio p.-m. maio m.-f. maio f. maio
Festuca alta f. marzo p. abril m. abril f. abril p. maio
FESTUCA DE PRADOS (*) Variedade Darimo Lipanther Preval Senu
Casas comerciais 15 6 11 3
FLEO (*) Variedade Casas comerciais Alma 5, 10 Climax 3, 5, 10, 12, 14, 18 Comer 6 Phlewiola 5, 10 (*) Non hai Lista de Variedades Comerciais en España para estas especies. Por iso non están avaliadas.
quieres un completo control de las malas hierbas
Para pastos de calidad y en cantidad.
La manera más sencilla de evitar repasos.
Para alcanzar la máxima cosecha.
Usted aplica cuando las ve, sin limitaciones.
Completo control de las malas hierbas resistentes y/o difíciles de controlar, tanto anuales como vivaces. Excelente complemento de los herbicidas tradicionales. Absorción rápida. Actividad sistémica Amplio y flexible periodo de aplicación. No residual. Compatible en mezclas.
Paseo de Recoletos, 16 - 28001 Madrid
No te quedes con las ganas
98
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES Vacas pastoreando preto da zona de repouso e sombra
AS PRADEIRAS DE TREVO VIOLETA PERMITEN ESTENDER A ESTACIÓN DE PASTOREO E PRODUCIR LEITE RICA EN ÁCIDOS GRAXOS POLIINSATURADOS DURANTE O VERÁN
No CIAM realizouse un ensaio no que se avaliou o efecto do pastoreo de pradeiras de trevo violeta e de raigrás inglés durante a última metade do verán sobre a produción e composición do leite de vacún. G. Flores1, C. Resch1, B. Fernández-Lorenzo1, A. González-Arráez1, J. Valladares1, T. Dagnac1, A. Latorre1, M.J. Agruña1, S. Pereira1, N. Díaz1, R. Giménez2 e X. Rodríguez-Diz3 1 Instituto Galego de Calidade Alimentaria. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (INGACAL-CIAM). Apartado 10. E-15080 A Coruña (España) / gonzalo.flores.calvete@xunta.es 2 INTA. EEA Manfredi. Córdoba (Argentina) 3 Leyma Central Lechera S. A. Polígono de Sabón, parcela nº 136. E-15142 Arteixo. A Coruña (España)
INTRODUCIÓN Estes traballos están orientados a mellorar e innovar os sistemas forraxeiros das explotacións leiteiras galegas, e realízanse dentro do proxecto de investigación PGIDIT 09MRU012E titulado “Leite de vaca rico en compoñentes funcionais obtido de forma natural mediante a alimentación con pastos e leguminosas forraxeiras nas granxas de Galicia”, liderado pola empresa Leyma Central Leiteira S.A. e cofinanciado pola Xunta de Galicia. AS RAZÓNS DO ESTUDO Un número crecente de explotacións de leite galegas están interesadas en diferenciar o seu leite en base ao modelo de manexo da alimentación do gando con pastos e forraxes. Trátase de conseguir de forma natural un produto cun perfil de ácidos
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
graxos (AG) máis acorde coas recomendacións dietéticas da Organización Mundial da Saúde (WHO, 2003). A graxa láctea contén un balance de AG menos favorable que os da graxa vexetal ou os do aceite de peixe, cunha alta concentración de C14:0 a C16:0 e baixas concentracións relativas de AG poliinsaturados. O leite de vacún é o terceiro alimento en importancia en relación ao consumo de lípidos pola poboación española, detrás dos aceites vexetais de oliva e xirasol (Toledano-Díaz, 2001), polo que é de interese incidir na modificación da súa composición. En termos xerais, o obxectivo de modificar a composición do leite de vaca é reducir as concentracións de ácidos láurico (C12:0), mirístico (C14:0) e palmítico (C16:0) debido aos seus efectos hipercolesterolémicos, e aumentar a concentración de AG insaturados, en particular os de sériea omega-3 e o ácido linoleico conxugado (CLA), considerados beneficiosos para a saúde humana en numerosos estudos (por exemplo Pariza, 1999; Parodi, 1999; Hughes e Dhiman, 2002; Lock e Baumann, 2004; Lock e Shingfield, 2004; Wahle et ál., 2004; Yaqoob et ál., 2004; Tricon et ál., 2005). Recentemente comprobouse en modelos animais que o consumo de ácido vaccénico (C18:1 11t) produce efectos beneficiosos na saúde, similares aos descritos para o CLA (Field et ál., 2009).
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
AGRICULTURA
UN NÚMERO CRECENTE DE EXPLOTACIÓNS DE LEITE GALEGAS ESTÁN INTERESADAS EN DIFERENCIAR O SEU LEITE EN BASE AO MODELO DE MANEXO DA ALIMENTACIÓN DO GANDO CON PASTOS E FORRAXES
Tomando mostras de pasto para determinar a dixestibilidade in vivo
Nun recente estudo da Axencia Nacional Francesa de Seguridade Sanitaria da Alimentación (ANSES, 2011) recoméndase, para a prevención do risco de determinadas enfermidades metabólicas, cardiovasculares e neuropsiquiátricas, que na dieta diaria o consumo de ácidos graxos saturados totais non supere o 12% da achega enerxética total diaria (AETD) e non pase do 8% AETD mediante a inxesta da AG saturados láurico (C12:0), mirístico (C14:0) e palmítico (C16:0). Ao mesmo tempo recomenda un consumo mínimo de determinados AG poliinsaturados considerados esenciais como o ácido linoleico (C18:2 n6c, cabeza de serie omega-6) e o ácido alfa-linolénico (C18:3 n3c, cabeza de serie omega-3), fixando un intervalo de entre 2 e 5% da AETD para o primeiro e de entre o 0,8 e 1% para o segundo. A composición en ácidos graxos do leite depende do xenotipo da vaca e do estado de lactación, pero o método máis adecuado para influír naquela é o manexo da nutrición (Givens e Shingfield, 2006). Unha dieta suplementada con lípidos de orixe mariña, aceites vexetais ou sementes de oleaxinosas exerce un efecto positivo na mellora do perfil lipídico do leite (Dhiman et ál., 1999; Lock e Garnsworthy, 2002; Dewhurst et ál., 2006), aínda que esta opción encarece notablemente o custo da alimentación. En opinión de Elgersma et ál. (2006), a alimentación das vacas de leite con forraxes representa a forma máis natural, sustentable e económica de mellorar a calidade do leite desde o punto de vista nutricional. A alimentación con forraxes aumenta o contido en AG poliinsaturados omega-3 e CLA do leite (Dewhurst et ál., 2003a, 2006), posto que aqueles son unha fonte natural rica en ácido alfa-linolénico e o CLA provén maioritariamente da biohidroxenación ruminal dos ácidos alfa-linolénico e linoleico a ácido vaccénico e a posterior desaturación deste na glándula mamaria (Harvatine et ál., 2009). As leguminosas en xeral, e o trevo en particular, teñen o potencial de mellorar o perfil de AG do leite en termos das recomendacións dietéticas actuais para os humanos (Dewhurst et ál.,2003b).
No sólo de Nitrógeno vive tu maíz forrajero
Ganadero, aproveche los beneficios del “Concepto ACTYVA” para su maíz forrajero. Yara, líder en agricultura sostenible y soluciones medioambientales, le recomienda tomar la decisión de abonar en una sola aplicación, justo en el momento de la siembra. -
Totalmente disponibles y asimilables Nitrógeno Nítrico y Amoniacal Fósforo en forma de polifosfato Aporta Magnesio y Azufre
Nota: contacte con su proveedor habitual que necesite corregir su maíz con micronutrientes (Fe, Zn, Mn,B...). YaraVita en sus varias formulaciones tiene la solución para corregir las deficiencias vía suelo o foliar.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
99
100
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Certas industrias lácteas galegas bonifican o leite enriquecido de forma natural en AG do grupo omega-3 respecto do leite estándar, o que constitúe un estímulo económico para os gandeiros. Normalmente, as explotacións que están neste programa realizan o pastoreo das pradeiras (dominadas por especies gramíneas, fundamentalmente raigrás inglés) durante o período de comezos de primavera ata mediados ou finais de xullo, combinándoo coa suplementación ao gando na estabulación. A partir desta época empeza a sentirse o efecto da falta de humidade sobre o crecemento dos pastos e a súa calidade deteriórase, sendo preciso alimentar ao gando con ensilados. Isto provoca un aumento dos gastos en alimentación non só polo maior custo dos ensilados respecto da forraxe pastada, senón porque é preciso recorrer á suplementación da ración con sementes ou aceites de oleaxinosas ricos en AG poliinsaturados (polo xeral liño) a fin de manter o perfil graxo do leite requirido pola industria. Nesta situación, os gandeiros mostran interese por coñecer as posibilidades de poder ampliar a estación de pastoreo mediante a utilización de especies pratenses que estendan a súa estación de crecemento no verán mantendo un adecuado valor nutricional. O trevo violeta (Trifolium pratense L.) ofrece vantaxes específicas como planta pratense comparada con outras especies de climas temperados. Entre elas cítase a presenza da enzima polifenol oxidasa, que mellora a utilización do nitróxeno e a protección á saturación dos lípidos no rume (Sullivan e Hatfield, 2006). É unha excelente forraxeira utilizada para ensilar e en pastoreo que une á súa propiedade de ser unha planta mellorante do chan outras características agronómicas positivas, como a facilidade de establecemento, vigor temperán, rápido crecemento, alto valor nutricional e bo rendemento (Smith, 2000). A súa raíz profunda, por outra banda, permite extraer humidade de horizontes inferiores do chan e presentar un mellor comportamento ás situacións de falta de humidade, comparado cos raigrases (Brown et ál., 2005). A pesar destas vantaxes, tal e como indica Piñeiro (2002) na súa análise sobre a situación dos prados e pradeiras de Galicia, no último cuarto do pasado século observouse unha redución no uso desta leguminosa, en paralelo á evolución dos sistemas de produción de leite cara a modelos intensivos. Na actualidade é unha especie pouco utilizada, como o demostra o feito de que as compras desta semente por parte das cooperativas agrarias galegas supuxesen a finais dos noventa aproximadamente o 3% do total das sementes forraxeiras adquiridas. Non hai na bibliografía moita información relativa ao efecto da alimentación con trevo violeta consumido en pastoreo sobre a resposta produtiva e composición do leite de vacún, sendo moito máis abundante para o caso dos ensilados, o cal se relaciona con que esta leguminosa resiste mal o seu aproveitamento a dente con presións altas de pastoreo e coa súa limitada persistencia no terreo (Wilkins e Jones, 2000; Ford e Barret, 2011).
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
OS GANDEIROS MOSTRAN INTERESE POR COÑECER AS POSIBILIDADES DE PODER AMPLIAR A ESTACIÓN DE PASTOREO MEDIANTE A UTILIZACIÓN DE ESPECIES PRATENSES QUE ESTENDAN A SÚA ESTACIÓN DE CRECEMENTO NO VERÁN MANTENDO UN ADECUADO VALOR NUTRICIONAL
LOCALIZACIÓN E CARACTERÍSTICAS DO ENSAIO O estudo realizouse desde finais de xullo a finais de setembro de 2010 nas instalacións do CIAM en Mabegondo (Abegondo, A Coruña). A finca está situada na zona de influencia das Rías Altas na costa atlántica de Galicia, a unha altitude de 100 metros sobre o nivel do mar, con chans de tipo cambisol húmico, de textura franco-limosa e de fertilidade media. Avaliáronse dous tratamentos de pastoreo con vacas de leite (pradeiras monofitas de raigrás inglés e de trevo violeta) con tres períodos de ensaio, precedidos por dúas semanas de adaptación dos animais aos tratamentos, que se estenderon do 25 de xullo ao 15 de agosto (período 1), do 16 de agosto ao 5 de setembro (período 2) e do 6 ao 26 de setembro (período 3). Utilizáronse dúas parcelas de 2 hectáreas cada unha, en cultivo monofito de raigrás inglés (cv. Heraut, diploide) e de trevo violeta (cv. Lemmon, diploide). A primeira fora sementada no outono de 2007 e a segunda a finais de marzo de 2010, con doses de 40 e 30 kg de semente/ha, respectivamente. A semente de leguminosa estaba inoculada. A fertilización axustouse ao indicado por Piñeiro et ál. (2009) para cultivos forraxeiros en chans de moderada acidez e contido medio en fósforo e postasa. Foron utilizadas 15 vacas leiteiras de raza Holstein do rabaño experimental do CIAM, pluríparas, que estaban no quinto mes de lactación (data media de parto do 20 febreiro de 2010) e dun potencial produtivo moderado (8.000 kg de media por lactación). As vacas foron asignadas ao azar a tres grupos homoxéneos en canto á súa produción media do período preexperimental, días en leite e número de partos; e foron muxidas dúas veces ao día, ás 8:00 h e ás 20:00 h. O pastoreo tiña lugar durante o día, entre as dúas muxiduras, permanecendo as vacas estabuladas pola noite. A dieta consistiu no consumo de pasto a vontade durante o pastoreo e unha mestura unifeed na estabulación, ofrecida en grupo ás 5 vacas de cada tratamento e consistente en 23 kg de ensilado de planta enteira de millo (33% de materia seca) e 2 kg de concentrado comercial cun 23,5% de proteína bruta, cuxa composición (en porcentaxe sobre peso fresco) era do 45,1% de soia-44, 43,8% de fariña de millo, 5,0% de cascarilla de soia e 5,1% dun corrector vitamínicomineral.
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
AGRICULTURA
A ALIMENTACIÓN DAS VACAS DE LEITE CON FORRAXES REPRESENTA A FORMA MÁIS NATURAL, SUSTENTABLE E ECONÓMICA DE CONSEGUIR MELLORAR A CALIDADE DO LEITE DESDE O PUNTO DE VISTA NUTRICIONAL
O manexo do pastoreo das vacas realizouse coa axuda de dous fíos móbiles electrificados, cambiando de parcela os animais cada dous ou tres días cando a altura media da herba pastada era igual ou inferior a 10 cm. O deseño da zona de pastoreo en cada tratamento foi realizado de forma que as vacas tivesen sempre acceso a unha zona arborada onde puidesen descansar á sombra e dispuxesen de auga fresca. Os animais pesáronse durante dous días consecutivos á mesma hora, tras a muxidura da mañá, ao comezo do período preexperimental e ao comezo e ao final de cada período. TOMA DE MOSTRAS A produción de leite de cada vaca en cada muxidura foi rexistrada diariamente ao longo de todo o ensaio. As tomas de mostras de leite, pastos, ensilado de millo e penso concentráronse na última semana de cada período. Tomáronse mostras individuais de leite de cada vaca durante tres días (martes a xoves) en seis muxiduras consecutivas de mañá e tarde na citada semana. Nesa mesma semana, e inmediatamente antes da entrada do gando nunha subparcela nova, tomáronse un 250 kg de pasto de cada tratamento mediante unha motosegadora de 0,90 m de anchura de barra de corte. Estas mostras foron introducidas en sacos de plástico de 75 litros de capacidade e conservadas conxeladas a -20 °C para a determinación da avaliación da dixestibilidade in vivo do pasto con ovinos aloxados en xaulas metabólicas. Tomáronse mostras do pasto para a determinación de materia seca e a realización da análise botánica, composición química, ácidos graxos e dixestibilidade in vitro no laboratorio, así como mostras do ensilado de millo e do penso ofrecido ao gando para a determinación de materia seca e a análise química. ANÁLISES DE MOSTRAS Análise de mostras de leite: as mostras de leite de cada muxidura mantivéronse refrixeradas a 4 °C e trasladáronse inmediatamente ao Laboratorio Interprofesional Galego de Análise de Leite (Ligal), onde se estimaron os contidos en graxa, proteína, lactosa e extracto seco magro por espectroscopía infravermella (Milkoscan), segundo o procedemento interno PE/LIGAL/34 do citado laboratorio. Análise da composición química de alimentos: as mostras de pastos, ensilado de millo e concentrados secáronse en estufa de aire forzado Unitherm, a 80 °C durante 16 horas, determinando o contido en materia seca por gravimetría.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
101
102
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
O TREVO VIOLETA PODE SER UN CULTIVO FORRAXEIRO INTERESANTE PARA ESTENDER A ESTACIÓN DE PASTOREO NA ZONA COSTEIRA DE GALICIA DURANTE O VERÁN NOS SISTEMAS DE PRODUCIÓN DE LEITE DE CALIDADE DIFERENCIADA
Pastoreo de trevo violeta
As mostras secas foron posteriormente moídas a 1 mm en muíño de martelos Christy&Norris. Sobre as mostras moídas de pastos e de ensilado de millo determináronse: o contido en humidade residual e cinzas (CZ) mediante desecación a 102 °C e a posterior calcinación secuencial a 460 °C nun analizador termogravimétrico MAC500 de Leco (LECO Corporation, St. Joseph, MI, EEUU); o de proteína bruta (PB), expresada como nitróxeno (N) total x 6,25, determinándose o N mediante dixestión micro Kjeldahl seguida da determinación colorimétrica do ión amonio, segundo o método descrito por Castro et ál. (1990) adaptado ao autoanalizador de fluxo continuo AAIII (Bran-Luebbe, Inc., Technicon Industrial Systems Corp., Tarrytown, NY, EEUU); o de fibra neutro deterxente (FND), fibra ácido deterxente (FAD), celulosa (CEL) e lignina (LAD) realizáronse seguindo os procedementos propostos por Van Soest e Robertson (1991) para FND e por Goering e Van Soest (1970) para FAD, CEL e LAD, adaptados ao dixestor Fibertec System modelo 1020 da marca Foss Tecator e ao FibreAnalyzer (ANKOM Technology Co., Fairport, NY, USA); o contido en carbohidratos non estruturais (CNET) e carbohidratos solubles en auga (CSA) realizouse segundo Castro (2000) e a análise de graxa total (EE) realizouse polo método oficial AOAC (2003) para forraxes, cereais-grao e alimentos animais en xeral, utilizando un equipo Soxtec TM 2050 de FOSS (FOSS Analytical AB, Högenäs, Suecia). A determinación da dixestibilidade in vitro da materia orgánica (DoTT) das mostras de forraxes realizouse mediante o método de Tilley-Terry modificado por Alexander e McGowan (1969), utilizando como animais doantes dúas vacas secas canuladas en rume, alimentadas a nivel de mantemento cunha dieta composta por feo de boa calidade, ensilado de herba de pradeira, ensilado de millo e un concentrado do 23,5% PB a base de fariña de cebada e soia. A análise do concentrado realizouse por NIRS nas dependencias do Ligal. Dixestibilidade in vivo do pasto: para determinar a dixestibilidade in vivo do pasto, por cada tratamento utilizáronse seis carneiros castrados de máis de dous anos de idade, de raza galega e aloxados en gaiolas metabólicas dotadas con separadores de feces e ouriños. Os animais dispuxeron dun corrector vitamínico-mineral a libre disposición e recibiron as dietas a avaliar como único alimento, que se ofreceu
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
nunha única comida a primeira hora da mañá, a un nivel restrinxido equivalente a uns 35 gramos de materia seca (MS) por quilo de peso vivo metabólico (P0,75) inicial. A ración diaria dos animais de cada tratamento preparouse mediante a mestura do pasto, previamente desconxelado, procedente de cada un dos tres períodos do ensaio de pastoreo con vacas de leite. A avaliación constou dun período de adaptación dos animais de 10 días de duración, seguido doutros 11 días continuados de pesada e mostraxe diaria do alimento ofrecido, do rexeitado e das feces producidas para cada animal. A mostraxe realizouse unha soa vez ao día, tomándose unha alícuota do 10% do alimento ofrecido e rexeitado e o 20% das feces producidas para cada animal. As mostras tomadas diariamente acumuláronse conxeladas a -20 °C, ata o final do ensaio. As mostras de alimento ofrecido analizáronse para MS, MO, N, FND, FAD, CEL, LAD, CNET, CSA e DoTT, e as de alimento rexeitado e as de feces para MS, MO, N e FND, segundo os métodos descritos no apartado anterior. Análise de ácidos graxos en mostras de pastos: a preparación das mostras de pasto para a análise de AG realizouse mediante secado en estufa a 80 °C durante 16 h e posterior moenda a 1 mm. Escolleuse esta metodoloxía por adaptarse mellor ás rutinas de laboratorio do CIAM en función dos resultados expostos por Arvidson et ál. (2009) e de traballos previos realizados no CIAM (Dagnac, datos non publicados) relativos á comparación de métodos de preparación da mostra de forraxe antes da extracción de AG. Sobre as mostras moídas, os AG foron simultaneamente extraídos e metilados mediante un procedemento modificado respecto do proposto por Sukhija e Palmquist (1988). Os ésteres metílicos dos ácidos graxos foron separados, identificados e cuantificados por cromatografía de gases utilizando un equipo Trace Ultra (Thermo Scientific) con detector de ionización de chama (FID), Autosampler modelos AI/AS 3000 (Thermo Scientific) e software Chrom Card Gas Chromatography Dáche System (Thermo Scientific). Cada ácido graxo foi cuantificado a través de calibración interna utilizando como patróns internos os ácidos C9:0, C17:1 e C20:2 metilados. Análise de ácidos graxos en mostras de leite: as mostras de leite pertencentes ao muxido diario de cada vaca mantivéronse conxeladas a -20 °C e a análise de AG realizouse no laboratorio de control de calidade da empresa LEYMA, S.A. nun cromatógrafo de gases (Agilent Technologies 6850 Network GC System) con FID dotado dunha columna capilar Supelco SP2560 de 100 m x 0,25 mm x 0,2 ?m, usando helio como gas portador. Análise estatística: os procedementos utilizados nas análises foron PROC GLM e PROC MIXED de SAS (SAS Institute, 2002-2008).
SERVIZO EN CAMIĂ&#x201C;NS A CALQUERA PUNTO DE ESPAĂ&#x2018;A E PORTUGAL
INCLĂ&#x161;ESE APLICACIĂ&#x201C;N SOBRE O TERREO
GALICAL
Reducen rapidamente a acidez dos solos Aumentan a produtividade das colleitas
CALES E CARBONATOS AGRĂ?COLAS O S
S O L O S
G A L E G O S
GRAN PODER DE .%542!,):!#)Âź. EMENDA DE CAL VIVA GRANULADA (98% CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90% EMENDA DE CAL VIVA GRANULADA DOLOMĂ?TICA (35% MgO) (60% CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 90% EMENDA DE CAL VIVA (88% CaO) Gran poder de neutralizaciĂłn. Valor neutralizante: 77% EMENDA DE CAL APAGADA (70% CaO) Potencia o rendemento agrĂcola. De fĂĄcil asimilaciĂłn. Valor neutralizante: 58%
S O N
AC E D O S
0RESENTADO EN 3ACOS DE QUILOS "IG BAG DE QUILOS #AMIĂ&#x2DC;NCISTERNA OU CAMIĂ&#x2DC;N VOLQUETE %XTENDIDA NA PROPIA lNCA
EMENDA DE CAL APAGADA MĂ IS DOLOMĂ?A (61% CaO)(20% MgO) Aporta magnesio. Favorece a actividade clorofĂlica da planta. Valor neutralizante: 85% EMENDA CALIZA, CARBONATO (56% CaO) 3DUD FDPDV KL[LpQLFDV (ÂżFD] QD UHGXFLyQ GH PDPLWHV ambientais e dermatites. Apropiado para a produciĂłn de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 48% ENMENDE DE CALIZA MAGNESIANA (33% CaO, 17% MgO) Valor neutralizante: 58%. Aporta magnesio.
GALICAL, S.L.L. CALES Y DOLOMIAS AGRICOLAS !RIEIRAS S N 0 ) ,OUZANETA ,5'/ s 4ELĂ?FONO s &AX % MAIL INFO GALICAL ES s 7EB WWW GALICAL ES
104
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
O PASTO DE TREVO VIOLETA PRESENTOU UN VALOR NUTRITIVO MEDIO MÁIS ELEVADO QUE O DE RAIGRÁS INGLÉS
Trevo violeta en floración
OS RESULTADOS O ensaio realizouse durante os dous meses máis calorosos do verán do ano 2010, con temperaturas lixeiramente por encima da media da zona. As máximas diarias dos períodos primeiro a terceiro foron, respectivamente, 33,4 °C, 32,5 °C e 33,4 °C. A precipitación total rexistrada durante o ensaio ascendeu a 42,2 mm, cantidade que foi un 40% inferior á media da zona para o citado período (70,3 mm) e que se corresponderon a 14 días con choiva (3,01 mm/ día) centrados nos períodos segundo a terceiro, con sete e catro días de choiva, respectivamente. A pesar da elevada temperatura e da escasa contía das precipitacións, os pastos de leguminosas e, en menor medida, os de gramíneas resistiron ben a calor e non se agostaron, aínda que o raigrás estaba visiblemente espigado e o trevo violeta estaba ao 50% de floración desde o comezo do ensaio. En canto á composición botánica media do pasto ao longo do ensaio, as fraccións “gramíneas”, “leguminosas” e “outras especies” (expresadas en porcentaxe sobre materia seca) dos dous tratamentos foron, respectivamente, para o pasto de raigrás inglés, de 93,30%, 1,89% e 4,81%; e para o pasto de trevo violeta, de 5,39%, 74,94% e 19,67%. A fracción “outras especies” estaba representada maioritariamente por especies adventicias, predominando Plantago spp. e Rumex spp. en menor medida. Na táboa 1 preséntanse os resultados da avaliación in vivo das mostras de pasto acumuladas ao longo do ensaio, mostrando que o pasto de trevo violeta presentou un valor nutritivo medio máis elevado que o de raigrás inglés. Os coeficientes de dixestibilidade aparente da materia seca (DMS), da materia orgánica (DMO), do nitróxeno (DN) e da fibra neutro deterxente (DFND) foron significativamente superiores para o pasto de trevo violeta comparado co de raigrás, sendo observados, respectivamente, valores de: DMS 60,3% e 55,6%; DMO 61,4% e 55,5%; DN 59,1% e 55,3% e DFND 56,9% e 54,0%. Os valores medios de proteína bruta (PB) e de fibra neutro deterxente (FND) do pasto de trevo violeta e de raigrás foron, respectivamente, PB 15,0% e 10,4% MS e FND 49,6% e 62,2% MS.
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Táboa 1. Dixestibilidade in vivo e composición química media do pasto en oferta TIPO DE PASTO T. VIOLETA RAIGRÁS
Significación
Dixestibilidade in vivo (%) de:
Materia seca (DMS) Materia orgánica (DMO) Nitróxeno (DN) Fibra neutro deterxente (DFND) Fibra ácido deterxente (DFAD)
60,3
55,6
<0,001
61,4
55,5
<0,001
59,1
55,3
<0,001
56,9
54,0
<0,001
48,9
45,3
<0,001
Materia seca e composición químico-bromatolóxica
Materia seca (MS%) Materia orgánica (%MS) Proteína bruta (%MS)
19,0
32,4
-
85,7
88,6
-
15,0
10,4
-
Carbohidratos non estruturais (%MS)
5,0
8,6
-
49,6
62,2
-
35,9
35,2
-
27,9
28,7
-
8,5
5,3
-
Composición da parede celular
Fibra neutro deterxente (%MS) Fibra ácido deterxente (%MS) Celulosa (%MS) Lignina (%MS)
A evolución do contido de proteína, fibra neutro deterxente e dixestibilidade in vitro da materia orgánica (DoTT) das especies sementadas ao longo dos tres períodos do ensaio (táboa 2) pon en evidencia o descenso de calidade da forraxe co avance da estación. Entre o primeiro e terceiro período, a proteína bruta reduciuse de 16,2% a 14,4% MS para o trevo e de 12,0% a 9,0% MS para o raigrás; a dixestibilidade tamén diminuíu en ambas as especies de 67,6% a 61,4% e de 65,7% a 58,8%, mentres a FND aumentou de 39,0% a 43,9% MS e de 60,6% a 67,5% MS, respectivamente. Esta perda de calidade, aínda que se produce tanto para a leguminosa como para a gramínea, é claramente menos marcada para o trevo violeta e confirma a mellor calidade nutricional desta especie observada na avaliación in vivo.
106
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Táboa 2. Evolución do contido en proteína, fibra e dixestibilidade in vitro da materia orgánica das especies sementadas no pastoreo de verán Período
PB (%MS)
FND (%MS)
DoTT (%)
T. VIOLETA
RAIGRÁS
T. VIOLETA
RAIGRÁS
T. VIOLETA
RAIGRÁS
16,2 14,5 14,4
12,0 9,1 9,0
39,0 41,1 43,9
60,6 63,8 67,5
67,6 64,6 61,4
65,7 62,9 58,8
25/7-15/8 16/8-5/9 6/9-26/9
PB: proteína bruta; FND: fibra neutro deterxente; DoTT: dixestibilidade in vitro da materia orgánica
Un dos grupos de vacas do ensaio na zona de sombra
Na táboa 3 móstrase a composición media de ácidos graxos das mostras de pasto do ensaio. Ponse de manifesto o carácter predominantemente non saturado dos lípidos da forraxe, observándose diferenzas entre os dous tipos de pasto. Para o trevo violeta, os AG máis abundantes son os poliinsaturados alfa-linolénico (55,5%) e linoleico (18,5%), seguido do AG saturado ácido palmítico (15,6%), mentres que para o raigrás o alfa-linolénico é tamén o AG de maior concentración (63,8%), seguido do palmítico (13,3%) e do linoleico (10,5%). Atendendo á suma da AG das series omega-6 e omega-3, o trevo violeta e o raigrás mostraron valores, respectivamente, de 55,8% e 64,1% (total AG omega-3) e de 19,3% e 11,2% (total AG omega-6).
Táboa 3. Composición de ácidos graxos nas mostras de trevo violeta e raigrás inglés durante o pastoreo de verán Ácido graxo Símbolo
g/100 g de AG totais Nome
g/kg de materia seca
T. VIOLETA
RAIGRÁS
T. VIOLETA
RAIGRÁS
C12:0
Láurico
0,86
1,43
0,10
0.16
C14:0
Mirístico
0,33
1,08
0,04
0.12
C15:0
Pentadecílico
0,28
0,20
0,03
0.02
C16:0
Palmítico
15,60
13,31
1,87
1.53
C16:1
Palmitoleico
0,15
0,24
0,02
0.03
C17:0
Margárico
0,30
0,32
0,03
0.03
C18:0
Esteárico
2,34
2,46
0,28
0.28
C18:1 n9c
Oleico
1,92
1,97
0,23
0.22
C18:2 n6c
Linoleico
18,54
10,54
2,25
1.21
C20:0
Araquídico
0,85
0,72
0,10
0.08
C18:3 n6
a-Linolénico
0,35
0,46
0,04
0.05
C20:1n9c
Eicosanoico
0,23
0,17
0,03
0.02
C18:3 n3c
_-Linolénico
55,59
63,82
6,92
7,14
C22:0
Behénico
0,85
1,40
0,10
0,16
C20:3 n6
Eicosatrienoico
0,00
0,00
0,00
0,00
C22:1 n9
Erúcico
0,07
0,00
0,01
0,00
C20:3 n3
Eicosatrienoico
0,26
0,32
0,03
0,03
C20:4 n6
Araquidónico
0,41
0,27
0,05
0,03
C24:0
Lignocérico
0,94
1,30
0,11
0,14
Ácidos graxos totais
100,00
100,00
12,24
11,25
AG omega-6 *
19,30
11,26
2,34
1,29
AG omega-3 **
55,85
64,14
6,95
7,17
Relación omega-6/omega-3
0,35
0,18
-
-
* Total omega-3 = Suma de C18:3 n-3 e C20:3 n-3 ** Total omega-6 = Suma de C18:2 n-6c, C18:3 n-6, C20:3 n-6 e C20:4 n-6
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
,QWHUHFR HQWLGDGH FHUWLÂżFDGRUD TXH HQJORED RV GLVWLQWRV &RQVHOORV 5HJXODGRUHV GH $JULFXOWXUD (FROy[LFD GH (VSDxD FHUWLÂżFD DV &DOL]DV GH &DOIHQVD
,16802 ,16802 &(57,),&$'2 &(57,),&$'2
1Â&#x17E; GH FHUWLÂżFDGR
1Â&#x17E; GH FHUWLÂżFDGR
&)1
&)1
O millo e as praderĂas precisan de pH prĂłximos ĂĄ neutralidade. Tanto a caliza agrĂcola como a magnesiana que ofrece Calfensa, axudan a corrixir a acidez dos nosos solos, evitando a toxicidade do aluminio e favorecendo a asimilaciĂłn do fĂłsforo. AsĂ mesmo, melloran a sĂşa estrutura, aumentando a aireaciĂłn e a drenaxe. A caliza de Calfensa provĂŠn de calcita que, unha vez moĂda, ĂŠ de efecto mĂĄis rĂĄpido que a provinte de dolomita. Grazas ĂĄ ďŹ nura de moenda coa que traballa Calfensa, os seus produtos son altamente solubles. RĂĄpida acciĂłn diďŹ cilmente superable por outras calizas menos moĂdas ou granuladas. A diferenza do cal vivo, a caliza de Calfensa non ĂŠ agresiva, non produce queimaduras, o que facilita a sĂşa manipulaciĂłn, sendo, do mesmo xeito, respectuosa cos microorganismos beneďŹ ciosos do solo. Dado que se trata dun produto extraĂdo directamente da terra, non produce efectos negativos para o medio, sendo recoĂąecido polo Consello Regulador de Agricultura EcolĂłxica. AENOR certiďŹ ca os sistemas de XestiĂłn de Calidade, Medio Ambiente e Seguridade e SaĂşde no Traballo de Calfensa.
CALFENSA, A CALIZA DA TĂ&#x161;A TERRA CALIZA AGRICOLA - CALIZA MAGNESIANA
MODALIDADES DE SERVIZO: UĂ&#x160;Ă&#x160; * "Ă&#x160;-" , Ă&#x160;"Ă&#x160;/ ,, " UĂ&#x160;Ă&#x160; 6 - "°Ă&#x160;->VÂ&#x153;Ă&#x160;`iĂ&#x160; {äĂ&#x160; }°Â&#x2021;Ă&#x160; Â&#x2C6;}Ă&#x160; >}Ă&#x160;`iĂ&#x160;£°äääĂ&#x160; }° UĂ&#x160; Ă&#x160; ,
Novos granulados de Calfensa 1RWD RV FHUWLÂżFDGRV GH ,QWHUHFR QRQ VRQ DSOLFDEOHV DRV SURGXWRV JUDQXODGRV
OFICINAS:
FĂ BRICA:
27161 SANTA COMBA-LUGO TelĂŠfono: 982 30 59 02
OURAL-LUGO TelĂŠfono: 982 54 66 23
108
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Nave metabólica do CIAM empregada para a determinación da dixestibilidade in vivo con ovinos
Táboa 4. Efecto do tipo de pasto sobre a produción e composición do leite TIPO DE PASTO T. VIOLETA
RAIGRÁS
Significación
Produción de leite (PL, kg/día) PL non corrixida
25,19
23,07
<0,001
PLMG corrixida ao 3,5% de graxa1
27,13
24,29
<0,001
PLMGP corrixida ao 3,5% de graxa e 3,5% de proteína2
26,58
23,79
<0,001
Materia graxa
1001
882
<0,001
Materia proteica
787
704
<0,001
Extracto seco magro
2145
1942
<0,001
Produción de graxa e proteína (g/día)
Composición fisicoquímica do leite
Na táboa 4 indícanse os efectos observados do tipo de pasto sobre a produción e a composición do leite. A produción media diaria de leite estandarizado ao 3,5% de graxa do tratamento de pastoreo de trevo violeta foi de 27,13 kg e superou nun 12,3% á do raigrás (24,29 kg), manifestándose así a comparativamente mellor calidade nutricional do trevo violeta. Estímase que a dieta unifeed (ensilado de millo máis concentrado) ofrecida ás vacas na estabulación, que ascendía a 9,5 kg de MS vaca-1 día-1, cubriu aproximadamente a metade da inxesta potencial diaria das vacas no avanzado estado de lactación en que se atopaban. Chama a atención que as producións citadas se obtiveron cun consumo de penso moi reducido, de 2 kg vaca-1 día-1. Referido ao leite producido, o consumo de concentrado oscilou entre 74 g/l e 82 g/l para o pasto de trevo violeta e o de raigrás inglés, respectivamente. O leite do tratamento de pastoreo de trevo violeta tiña 1,3 décimas máis de materia graxa (MG) e 0,7 décimas máis de materia proteica (MP) que a do de raigrás, aínda que estas diferenzas non chegaron a ser significativas, do mesmo xeito que para o extracto seco magro (ESM). Os valores medios do ensaio foron: MG 3,88%, MP 3,09% e ESM 8,46%, cifras que están dentro dun rango normal. A maior produción de leite rexistrado para o pasto de trevo violeta fixo que o rendemento medio diario dos citados compoñentes fora significativamente superior neste tratamento, con valores de 1,00 kg/día, 0,78 kg/día e 2,14 kg/ día para MG, MP e ESM, respectivamente. A baixa concentración de urea en leite do tratamento de raigrás (127 mg/l) mostra un posible déficit de proteína na ración consumida polas vacas, consecuencia do avanzado estado fisiolóxico da gramínea, mentres que para o trevo violeta o devandito valor foi significativamente superior (223 mg/l). Valores situados no rango de 200 mg - 300 mg de urea/l identifícanse cunha adecuada subministración de proteína na dieta de vacas de leite (Ferguson, 2000). O tipo de pasto afectou á variación de peso vivo das vacas, que gañaron menos peso no tratamento de pastoreo de trevo violeta (0,095 g/día) comparado co de raigrás (0,698 g/día). Posto que o consumo de dietas baixas en proteína
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Materia graxa (%)
3,95
3,82
ns
Materia proteica (%)
3,12
3,05
ns
Lactosa (%)
4,58
4,56
ns
Extracto seco magro (%)
8,50
8,42
ns
Urea (mg/l)
223
127
<0,001
1
PLMG=0,4324 x PL+16,216 x PL x MG/100; onde: PLMG=kg leite corrixido ao 3,5% graxa; PL= kg leite non corrixido; MG= porcentaxe de graxa 2
PLMGP=0,323 x PL+12,82 x PL x MG/100 + 7,13 x PL x MP/100; onde: PLMGP= kg leite corrixido ao 3,5% graxa e 3,5% de proteína; PL= kg leite non corrixido; MG e MP: porcentaxes de graxa e proteína, respectivamente.
A PRODUCIÓN MEDIA DIARIA DE LEITE ESTANDARIZADO AO 3,5% DE GRAXA DO TRATAMENTO DE PASTOREO DE TREVO VIOLETA SUPEROU NUN 12,3% Á DO RAIGRÁS, MANIFESTÁNDOSE ASÍ A COMPARATIVAMENTE MELLOR CALIDADE NUTRICIONAL DO TREVO VIOLETA por vacas de leite, en comparación con dietas equilibradas, modifica a repartición de enerxía inxerida cara a unha maior ganancia de peso vivo e menor produción de leite (Law et ál., 2009), o reducido contido proteico da dieta de raigrás puido favorecer un balance enerxético máis positivo que o dos animais que pastaban o trevo violeta. Os resultados da análise dos ácidos graxos do leite producido ao longo do ensaio (táboa 5) indican que non se detectaron diferenzas significativas en canto ao contido en AG saturados de cadea media (C12 a C16) e longa (C18 a C22), nin no de AG saturados totais. Os compoñentes maioritarios deste grupo foron os ácidos palmítico (C16:0) e mirístico (C14:0), con valores medios (en porcentaxe sobre a AG totais, AGT) de 12,16% e 39,62%, sendo o do total de saturados de 71,86% AGT. Destácase o elevado contido en ácido palmítico con relación ao indicado por outros estudos, que polo regular se sitúa lixeiramente por baixo do 30% en dietas con forraxes tenras ou dietas ricas en concentrados (Pacard et ál., 2006; Shingfield et ál., 2008). Existe, con todo, unha correlación positiva entre a porcentaxe de fibra na ración e o contido en palmítico, citándose contidos da orde do 34% AGT de C16:0 con dietas do 50% de forraxes fibrosas (Grummer, 1991), podendo chegar ata o 42% AGT como límite superior (Paccard et ál., 2006).
110
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Vista da parcela de trevo violeta a finais de agosto
O LEITE PRODUCIDO CON PASTO DE TREVO VIOLETA MOSTROU UNHA COMPOSICIÓN MÁIS SAUDABLE COMPARADA CO TRATAMENTO DE RAIGRÁS INGLÉS
Táboa 5. Efecto do tipo de pasto sobre a composición de ácidos graxos do leite Composición (en % de AG totais)
TIPO DE PASTO T. VIOLETA
RAIGRÁS
Significación
C12:0
3,12
2,96
ns
C14:0
12,25
12,08
ns
C16:0
39,49
39,76
ns
C18:0
8,91
9,19
ns
C20:0
0,16
0,14
ns
C22:0
0,06
0,06
ns
C16:1
1,90
2,04
ns
C18:1 n9c
18,17
19,27
0,0047 0,0447
trans C18:1
2,33
2,08
C20:1
0,03
0,03
ns
C18:2 n6c
1,72
1,34
<0,0001
C18:2 n6t CLA total (C18:2 9c11t e outros isómeros)
0,23
0,12
<0,0001
0,76
0,69
ns
C18:3 n3c
0,93
0,55
<0,0001
C18:3 n6c
0,15
0,14
ns
C20:4 n6c
0,10
0,09
ns
C20:5 n3c
0,08
0,06
<0,0001
C22:5 n3c
0,12
0,11
ns
C22:6 n3c
0,00
0,00
ns
AG Saturados
71,94
71,82
ns
AG Poliinsaturados
4,29
3,32
<0,0001
AG omega-3 total
1,14
0,74
<0,0001
AG omega-6 total
2,31
1,82
<0,0001
Relación omega-6/omega-3
2,08
2,52
<0,0001
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
O pastoreo do trevo violeta aumentou significativamente o contido de ácido linoleico (C18:2 n6c), de alfa-linolénico (C18:3 n3c), de AG poliinsaturados totais e da AG totais das series omega-6 e omega-3, mentres que diminuíu a relación omega-6 /omega-3 e a concentración de ácido oleico (C18:1 n9c). Aínda que o contido en CLA non foi estatisticamente diferente entre tratamentos, o leite procedente do de trevo violeta mostrou unha concentración superior de ácidos graxos trans monoinsaturados de 18 átomos de C, cuxo principal compoñente é o ácido vaccénico, precursor do CLA na glándula mamaria e no corpo humano (Turpeinen et ál., 2002), polo que a súa presenza no leite é de relevancia nutricional. Os valores medios (en porcentaxe sobre AGT) para o trevo violeta e o raigrás inglés foron, respectivamente: ácido oleico 18,17% e 19,27%; ácido linoleico 1,72% e 1,34%; alfa-linolénico 0,93% e 0,55%; ácidos trans-C18:1 2,33% e 2,08%; AG poliinsaturados totais 4,29% e 3,32%; CLA 0,76% e 0,69%; AG omega-6 totais 2,31% e 1,82%; AG omega-3 totais 1,14% e 0,74% e a relación omega-6 /omega-3 2,08 e 2,52. Estes resultados indican que o leite producido con pasto de trevo violeta mostrou unha composición máis saudable comparada co tratamento de raigrás inglés. Faise notar que o leite producido no tratamento de pastoreo de trevo violeta cumpre os requirimentos esixidos pola empresa para este produto, mentres que o obtido no pastoreo de raigrás inglés quedaría por baixo dos valores establecidos. COMPARACIÓN COS RESULTADOS OBTIDOS POR OUTROS AUTORES Nun experimento onde se comparaban dietas a base de pastos frescos de raigrás inglés e trevo violeta, nun sistema de alimentación en pesebre con 2 kg de concentrado/día, Le et ál. (2009) atopan que os respectivos valores de proteína (3,18% vs. 3,11%), alfa-linolénico (1,47% vs. 0,81% AGT) e a AGT de cadea longa (>20 C, 0,70% vs. 0,50% AGT) eran máis elevados no leite das vacas que consumiran o trevo violeta. Os resultados do noso ensaio coinciden, en liñas xerais, cos observados polos devanditos autores.
El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros.
ENTEC® Cultivos forrajeros
ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno de ENTEC® se encuentra estabilizado por el inhibidor de la nitrificación DMPP, desarrollado por BASF y comercializado por K+S. Ahora en K+S Nitrogen hemos adaptado nuestra estrategia para que todavía más agricultores puedan utilizar ENTEC® y beneficiarse de sus excelentes resultados en cultivos forrajeros.
®Marca registrada del grupo K+S K plus S Iberia, S.L. División K+S Nitrogen Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 93 224 72 22 Fax. 93 221 41 93 Una empresa del grupo K+S
112
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
OS RESULTADOS DO ENSAIO PROBAN QUE É POSIBLE ESTENDER A ESTACIÓN DE PASTOREO AOS MESES CENTRAIS DO VERÁN E PRODUCIR LEITE ENRIQUECIDO EN AG POLIINSATURADOS E OMEGA-3 CON PASTOS DE TREVO VIOLETA É frecuente atopar na bibliografía valores do ácido alfalinolénico superiores ao 1% de AGT no leite de vacas que consomen pastos novos. Demostrouse, con todo, que cando o estado de madurez da forraxe é máis avanzado, os devanditos valores adoitan ser máis baixos, como resposta á menor concentración de C18:3 n3c na materia seca do pasto. Ferlay et ál. (2006) atopan que nas tres primeiras semanas de pastoreo da tempada o leite de vacas que pastaron unha pradeira natural tiña valores de 1,2% AGT de alfa-linolénico, mentres que dita concentración descendía ao 0,8% AGT ás 6 semanas. Resultados semellantes, reportados por Delaby et ál. (2002) e Kay et ál. (2005), foron atribuídos ao avanzado estado vexetativo da herba en pastoreos tardíos. Atendendo aos resultados do noso estudo, isto sucede para o raigrás inglés (0,74% de AG omega-3 totais no leite) pero non para o trevo violeta, que mostrou unha concentración un 50% superior (1,14% de AG omega-3). En correspondencia co maior nivel de alfa-linolénico do leite, a relación omega6/omega3 foi un 20% inferior para o tratamento de pastoreo de trevo violeta comparado co de raigrás, observación que confirma resultados doutros estudos realizados coas mesmas especies (Van Dorland et ál., 2008). Nunha análise de datos de experimentos de alimentación de vacún con forraxes, Lourenço et ál. (2008) indican que a maior riqueza en AG omega-3 do leite de vacas que consomen trevo violeta débese, fundamentalmente, a unha menor taxa de biohidroxenación ruminal nas devanditas dietas, nas que adoita observarse un aumento do fluxo duodenal de alfa-linolénico e de CLA. Esta circunstancia atribúese á presenza no trevo violeta da enzima polifenol-oxidasa, capaz de reducir os fenómenos de lipólise e posterior biohidroxenación no rume (Merry et ál., 2006; Lee et ál., 2007) e de aumentar, polo tanto, a presenza de AG poliinsaturados no leite. Como vimos no noso ensaio, é o raigrás inglés e non o trevo violeta o que mostra unha maior concentración de omega-3 na materia seca, sendo pola contra superior a súa presenza no leite producido con trevo violeta. Aínda que non se mediu a inxesta de pasto por parte das vacas, cabe supor, da maior produción de leite observado para o trevo violeta, que o consumo de materia seca de trevo violeta foi superior á do raigrás, en consonancia co superior valor nutricional e menor contido en parede celular daquel. En opinión de Vanhatalo et ál. (2007), a maior concentración na graxa do leite de AG poliinsaturados nas dietas con trevo violeta cabe ser atribuída á maior taxa de paso das leguminosas polo rume comparadas coas gramíneas, ademais da citada protección da encima polifenol-oxidasa. Mentres que parece haber acordo sobre o aumento da concentración de AG omega-3 en leite de vacas que consomen dietas de trevo violeta, menos claro parece o efecto que esta alimentación ten sobre o contido en CLA. A este
AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
Vacas en pastoreo de parcelas con trevo no CIAM
respecto, Wu et ál. (1997) observaron unha maior concentración de CLA no leite de vacas que pastaron trevo violeta comparada co procedente do pastoreo de gramíneas diversas, con valores medios de 1,4% e 0,9% de AG totais, respectivamente. Outros estudos non atoparon diferenzas, como é o caso do citado traballo de Lee et ál. (2009), onde o contido en CLA do leite de vacas que consumían trevo violeta e raigrás inglés era similar (1,06% AGT) e, nalgún caso, asociouse o consumo de trevo violeta cunha redución do contido en CLA do leite (Van Dorland et ál., 2008). Estes autores indican que, posto que o CLA é un metabolito intermedio da desaturación parcial do ácido linoleico, a protección ruminal dos AG poliinsaturados limitaría a produción daquel no rume. Por outra banda, dita protección reduciría tamén a dispoñibilidade de ácido vaccénico a partir dos AG alfa-linolénico e linoleico e por tanto a síntese ex novo de CLA na glándula mamaria mediante a desaturación enzimática do vaccénico. No noso ensaio, con todo, observouse que o tratamento de pastoreo de trevo violeta presentaba conxuntamente valores máis elevados de AG omega-3 e de CLA que o de raigrás, coincidindo tamén cun maior contido en AG trans-C18:1 e que, conxuntamente, mostra un perfil de AG claramente máis adecuado desde o punto de vista da saúde humana. CONCLUSIÓN Os resultados do ensaio proban que é posible estender a estación de pastoreo aos meses centrais do verán e producir leite enriquecido en AG poliinsaturados e omega-3 con pastos de trevo violeta, aínda nun estado fenolóxico avanzado, suplementando de forma económica ao pasto cunha dieta unifeed a base de ensilado de millo e unha baixa proporción de concentrado. Estes resultados mostran que o trevo violeta pode ser un cultivo forraxeiro interesante para estender a estación de pastoreo na zona costeira de Galicia durante o verán nos sistemas de produción de leite de calidade diferenciada. AGRADECEMENTOS Á empresa Leyma Central Lechera S.A., financiadora dos ensaios. BIBLIOGRAFÍA Está dispoñible mediante solicitude aos autores.
CV 32 FERTIGAFSA 0-26,5-0 ABONO ESPECĂ?FICO PARA PRADERAS
enmienda caliza granulada AMICOTE y CORBIGRAN aportan tecnologias exclusivas y nutrientes que permiten mejorar el rendimiento de los pastos y forrajes a travĂŠs del aumento de la producciĂłn y la calidad.
4ORRE %SPACIO 0ASEO DE LA #ASTELLANA $ -ADRID s 4ELĂ?FONO &AX s E MAIL INFO INTERGAL ES s WWW INTERGAL ES $ELEGADO PARA ,UGO ! #ORUĂ&#x2014;A Y !STURIAS s $ELEGADO PARA /RENSE Y 0ONTEVEDRA
114
AGRICULTURA
DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES
Autoridades e membros da organización durante o acto de clausura
A IMPORTANCIA DOS PASTOS E AS FORRAXES NA REDUCIÓN DE CUSTOS NAS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN O Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) puxo no punto de mira dos gandeiros a importancia que teñen os pastos e as forraxes para reducir custos de produción nas explotacións, ao reducir tamén a dependencia da compra de alimentos. Este foi o tema protagonista dunhas xornadas técnicas gratuítas que se desenvolveron na súa sede o 29 de xuño, con éxito de público, e que organizaron conxuntamente o CIAM, a Fundación Juana de Vega, o Ingacal e a Consellería do Medio Rural e do Mar. Para o desenvolvemento das xornadas contouse coa participación, como relatores, dos investigadores do CIAM especialistas en cultivos pratenses. Así, interviron César Resch Zafra, para falar da potencialidade de Galicia na produción de leite; Juan Piñeiro, para repasar o uso, a evolución e as tendencias das pradeiras; Jaime Zea Salgueiro, cunha conferencia sobre a produción de carnes con base en forraxes; e Gonzalo Flores Calvete, dando apuntamentos respecto da produción de leite de calidade diferenciada sobre a base de sistemas forraxeiros.
As xornadas técnicas sobre pastos e forraxes reuniron moitos asistentes no salón de actos do CIAM
Outro punto de vista diferente veu dado polo director xeral de Agricultura e Desenvolvemento Rural da Unión Europea, José Manuel Silva Rodríguez, quen se dirixiu ao auditorio para explicar as políticas agrícolas e de investigación relacionadas con esta temática. Tras a súa intervención, Silva procedeu a clausurar o acto xunto coa conselleira do Medio Rural e do Mar, Rosa Quintana, quen destacou o potencial que teñen en Galicia os cultivos forraxeiros, con case 1,4 millóns de hectáreas dedicadas a esta produción, e xunto co secretario xeral do Medio Rural e Montes, Tomás FernándezCouto, e o presidente da Fundación Juana de Vega, Enrique Sáez Ponte.
Consulta o vídeo na web www.revistaafriga.com AFRIGA ANO XVIII - Nº 100
CYCLIX BOVINO 250 mcg/ml – solución inyectable Composición: 1 ml de solución inyectable contiene: Cloprostenol sódico 263 microgramos (equivalente a 250 microgramos cloprostenol) Excipientes: Clorocresol 1 mg. Especies de destino: Hembras de ganado bovino. Indicaciones de uso: Inducción de la luteolisis que permite la reanudación del celo y la ovulación en hembras cíclicas si se utiliza durante el diestro, sincronización del celo (en 2 a 5 días) en grupos de hembras cíclicas tratadas simultáneamente, tratamiento del anestro y trastornos uterinos (endometritis, piometra) relacionados con cuerpos lúteos funcionales o persistentes, tratamiento de quistes lúteos ováricos, inducción del aborto hasta el día 150 de gestación, expulsión de fetos momificados, inducción del parto. Posología y vía de administración: Administrar por via intramuscular 0,5 ml/animal de clopostenol, equivalente a 2 ml de Cyclix® bovino/animal. Contraindicaciones: No usar en animales gestantes para los que no se pretende el aborto o la inducción del parto. No usar en animales con enfermedades espásticas de los tractos respiratorio y gastrointestinal. Precauciones especiales que deben adoptarse durante su empleo y para su uso en animales: Para reducir el peligro de infecciones anaerobias, que pudieran estar relacionadas con las propiedades farmacológicas de las prostaglandinas, debe tenerse especial cuidado en evitar inyectar en zonas contaminadas de la piel. Limpiar y desinfectar en profundidad los lugares de inyección antes de la administración. Precauciones que deberá adoptar la persona que administre el medicamento: Debe evitarse el contacto directo con la piel o las membranas mucosas. Las prostaglandinas del tipo F2_ pueden absorberse a través de la piel y producir broncoespasmo o aborto. Debe tenerse cuidado de evitar la auto-inyección o el contacto con la piel mientras se maneja el producto. Las mujeres embarazadas, mujeres en edad de procrear, asmáticos y personas con otros problemas del tracto respiratorio deben extremar las precauciones cuando manejen cloprostenol. Estas personas deben llevar guantes durante la administración de Cyclix. El vertido accidental sobre la piel debe lavarse inmediatamente con agua y jabón. En caso de auto-inyección, buscar atención médica inmediatamente y mostrarle el prospecto o el etiquetado al médico. Reacciones adversas (frecuencia y gravedad): Pueden aparecer infecciones anaerobias si penetran bacterias anaerobias en el tejido del lugar de inyección, en particular en la administración intramuscular. Cuando se utiliza para la inducción del parto y dependiendo del momento del tratamiento en relación con la fecha de la concepción, la incidencia de retención placentaria puede aumentar. Tiempo(s) de espera: Bovino: Carne: 2 días. Leche: Cero días. Presentación: Estuche individual de 250 mcg/ml, viales de 20 ml y 50 ml. Nº de registro: 1678 ESP. Con prescripción veterinaria.
La salud animal es nuestra pasión www.virbac.es
FOROS BETANZOS FESTA