6. Praktična i teorijska zasnovanost programa obuke

Definisanje pojmova Stručna podrška koja se u kriznim okolnostima pruža pozivaocu putem telefonsko- digitalnog kontakta može imati različite vidove. Ona može predstavljati davanje informacija, upućivanje na različite servise, savetodavno-edukativnu podršku, redukciju panike kod pozivaoca, smanjenje anksioznosti, prihvatanje konfuznih sadržaja, a sve sa ciljem da se osoba koja traži podršku umiri, ojača, usmeri i samovrednuje. Naše uverenje je da je, posebno u kriznim okolnostima, značajno da profesionalna podrška ne bude svedena na prosto davanje informacija već da je uloga kompetentnog profesionalca da telefonski / onlajn kontakt koristi da prepozna potrebe sagovornika i odgovori na njih. Mada je ovaj program namenjen, pre svega, realizatorima osnovnih stručnih poslova u socijalnoj zaštiti i šire, on se oslanja na teorijske i praktične osnove iz oblasti savetovanja, jer su one resurs za razvoj znanja i veština efikasne komunikacije neophodnih svakom profesionalcu koji pruža psihosocijalnu podršku. Upotreba reči savetovanje primenjeno na psihološke probleme počinje 1930. godine kada je Karl Rodžers počeo da razvija svoj pristup usmeren na klijenta u SAD. Termin je izabrao da bi mogao da kao psiholog legalizuje svoju psihoterapijsku praksu, do tada dozvoljenu jedino lekarima. Međutim, izbor ovog termina je sporan, s obzirom na širok spektar različitih značenja koje ima. U svakodnevnoj upotrebi obično se koristi za davanje gotovih saveta (advice-giving). Međutim, savetovanje, u značenju o kome govorimo, nije izjednačeno sa davanjem saveta. To je jedna od najtežih lekcija koje stručnjak treba da nauči. Slušajući probleme drugih ljudi često prvo pokažemo potrebu da popravimo stvari za tu osobu, da kažemo „da sam ja na tvom mestu…“. Savetovanje o kome govorimo podrazumeva potpuno drugačiji pristup. Britanska Asocijacija za savetovanje ga definiše na sledeći način:

Cilj savetovanja je da obezbedi šansu za klijenta da radi na tome da živi na način koji ga više zadovoljava i pruža mu više resursa. Iz ovog određenja može se videti da je klijent taj koji je nosilac promene, njegov aktivan odnos prema određivanju ciljeva i značaj klijentove evaluacije procesa koja je značajna bar koliko i savetnikova.

Uloga savetnika je da podstiče rad klijenta na način koji poštuje klijentove vrednosti, lične resurse i kapacitete za samoodređenje. Gerard Egan uvodi pojam pomagača („helpers“), to su osobe koje nisu po osnovnom pozivu kvalifikovane za savetovanje, ali su ovladale nekim veštinama savetodavnog rada i primenjuju ih u podršci osobama sa kojima dolaze u kontakt. To, na primer, može biti učitelj deteta koji podržava njegovu porodicu ili medicinska sestra koja radi sa srodnicima svojih pacijenata. Savetovanje se može odnositi na definisanje i razrešavanje specifičnih problema, donošenje odluka, nošenje sa krizama, unapređenje odnosa, razvojne teme, promovisanje i razvoj lične samosvesti, rad sa osećanjima, mislima, percepcijama, unutrašnjim i spoljašnjim konfliktima.

Glavni cilj je omogućavanje klijentu da ide, na svoj način, prema življenju koje će ga više zadovoljiti i ispuniti kao osobu i člana društvene zajednice.

Rad savetnika odražava teorijski pristup na kome je savetovanje zasnovano. Osnovne funkcije teorije, koja stoji iza procesa savetovanja, su da obezbeđuje konceptualni okvir, rečnik koji se koristi i stvara osnov za istraživanja. Savetnik nudi rečnik klijentu da bi mu pomogao da bolje razume problem na kome radi i stvorio zajednički okvir razumevanja. Ako je teorija dobro preneta klijentu, ona može da poveća njegovo razumevanje posledica sopstvenog ponašanja i olakša mu uspostavljanje veće kontrole. Različiti pristupi savetovanju generisani su u okviru različitih terapijskih pravaca. Postoje brojne podele osnovnih terapijskih pristupa, pa i savetovanja koja proizilaze iz njih. U praksi se najčešće sreće eklekticistički pristup, koji iz različitih škola savetovanja preuzima elemente koje smatra funkcionalnim u formulaciji klijentovog problema i intervencijama kojim podstiče put traženja rešenja. Najznačajnije teorije, odnosno pristupi svetovanju na koje se ovaj program oslanja su sledeći:

- Savetovanje usmereno na klijenta ili Rodžerijansko savetovanje (po Karlu Rodžersu kao autoru). U ovom pristupu, savetnik obezbeđuje klimu koja podstiče lični rast, a klijent je tada slobodan i u stanju da istražuje i razvija se u skladu sa svojim željama i potrebama. Sesije karakterišu aktivno slušanje, empatija, bezuslovno prihvatanje i prirodnost. - Biopsihosocijalni pristup ističe da svi mi imamo fizičke, intelektualne, socijalne, emocionalne, profesionalne i duhovne potrebe. Zanemarivanje ovih potreba umanjuje naše sposobnosti da se nosimo sa stresom. Pored toga, mi živimo u socio-ekonomskim uslovima koji mogu da osnaže ili naruše našu dobrobit. - Savetovanje zasnovano na snagama se fokusira na ono što je dobro u životu osobe. Savetnik i klijent rade zajedno da pronađu prošle i sadašnje uspehe i koriste ih u suočavanju sa sadašnjim i budućim izazovima. Pozitivno mišljenje ili Naučeni optimizam se odnose na učenje posmatranja stvari iz pozitivne perspektive - fokusiranje na ono što ide dobro. - Kognitivno bihejvioristička terapija (ABC metod) se može opisati kao – kako ja razmišljam, tako se osećam i postupam. - Terapija fokusirana na rešenja (Gde želim da budem?!) fokusira se na ono što klijent želi da postigne kroz terapiju više nego na probleme koji su ga naveli da traži pomoć. Pristup se ne usmerava na prošlost, već na sadašnjost i budućnost. Od klijenta se traži da zamisli kako budućnost može biti drugačija kada problem više ne bi postojao. - Egzistencijalistički pristup (Zašto sam ja ovde) je, takođe, poznat kao Terapija smislom. Kao što je Viktor Frankl izneo „Onaj ko zna „zašto“može da dostigne gotovo svako „kako“, terapija se bavi kreiranjem identiteta osobe i uspostavljanja smisaonih odnosa sa drugima.

Kod telefonsko-digitalne alternativne podrške u krizi proces se realizuje samo sa jednim članom porodice i svaka promena kod njega afektira promene u čitavoj porodici, pa je pomagaču značajno poznavanje osnovnih pojmova sistemske porodične terapije.