3 Proef met kippenbotje

Je docent heeft van tevoren het practicum ‘Stevigheid samenstelling’ uitgevoerd. Je gaat nu naar het resultaat kijken.

Demonstratieproef a Wat neem je waar bij het kippenbotje dat in zoutzuur heeft gelegen? b Wat neem je waar bij het kippenbotje dat in de vlam is gehouden? c Verklaar wat er bij de beide botjes is gebeurd.

Je kunt een zelfde soort proef ook bekijken in een filmpje. Scan de QR-code en bekijk het filmpje 'Samenstelling bot'.

Bij de demonstratieproef heeft een kippenbotje in zoutzuur gelegen. Een ander kippenbotje is in een vlam verbrand.

4 Kalkstof

Meer dan de helft van de vrouwen die in verwachting zijn krijgt te weinig kalk binnen. Wat kan er gebeuren als een zwangere vrouw te weinig kalk binnenkrijgt?

Er zijn twee antwoorden goed.

☐ De botten van de vrouw worden minder stevig.

☐ De botten van het ongeboren kind worden niet stevig genoeg.

☐ De stevigheid van de botten blijft hetzelfde.

Beenweefsel

Botten zorgen voor stevigheid. Vooral de buitenkant is hard en stevig. Veel botten zijn vanbinnen hol en opgevuld met beenmerg. De meeste botten hebben aan de uiteinden sponsachtig beenweefsel (figuur 2). Anders worden de botten veel te zwaar en dat is niet handig als je beweegt.

Onder de microscoop zie je dat beenweefsel bestaat uit cellen met tussencelstof ertussen (figuur 3). De tussencelstof bestaat uit veel kalkstof en weinig lijmstof. Door het beenweefsel lopen bloedvaten die bouwstoffen aanvoeren. Daardoor kan een bot groeien en herstellen als het gebroken is.

tussencelstof

Kraakbeenweefsel

Een functie van kraakbeen is om je botten soepel langs elkaar te laten glijden. Kraakbeen zit op veel plaatsen in je lichaam. Het zit:

• aan de uiteinden van sommige botten;

• tussen je wervels;

• tussen je ribben en je borstbeen;

• in je oorschelp en het puntje van je neus.

Kraakbeenweefsel bestaat uit cellen met tussencelstof ertussen (figuur 4).

De tussencelstof bestaat voor het grootste deel uit lijmstof. Kraakbeenweefsel bevat geen bloedvaten. Als kraakbeen beschadigd raakt, kunnen er dus moeilijk stoffen aangevoerd worden. Daardoor herstelt kraakbeen meestal niet goed.

W I ST JE DAT?

Wat is een bloemkooloor?

Boksers en judoka’s krijgen vaak harde klappen op hun oren. Of hun oren zitten klem tijdens het sporten. Ze kunnen dan een bloemkooloor krijgen. Hoe ontstaat zo’n bloemkooloor? Beenweefsel heeft bloedvaten, maar kraakbeen heeft geen bloedvaten. Daardoor komen er maar langzaam kraakbeencellen bij. Een ernstige beschadiging van kraakbeen herstelt daarom nooit meer volledig. Het kraakbeen kan dan afsterven en van vorm veranderen.

beencel uitloper van de beencel

5 Kalkstof en lijmstof

Vul in het schema de woorden ‘veel’ en ‘weinig’ in.

Kalkstof Lijmstof

6

Kraakbeenweefsel

Beenweefsel

Beenweefsel of kraakbeenweefsel

Bekijk de twee foto's van microscopische preparaten.

7 Gevonden schedel

Leg uit waarom er geen oren aan een gevonden schedel zitten. Gebruik in je antwoord de woorden kraakbeen, been, kalkstof, lijmstof.

Tip: Je mag internet gebruiken.

H8 Oude en jonge botten

Een kind en een oude vrouw struikelen allebei. Een van de twee heeft een arm gebroken.

Bij wie is de kans daarop het grootst? Leg ook uit waarom.

PLUS P8 Groeiende oren

Hoe ouder je wordt, hoe groter je oren worden. Hoe kan dat? Uit onderzoek blijkt dat oren vooral langer worden. Het kraakbeen in je oren groeit niet, maar rekt uit. De oren van mannen ‘groeien’ in 40 jaar gemiddeld met ongeveer 9 mm in de lengte en 3 mm in de breedte. Bij vrouwen is dat 8 mm in de lengte en 2 mm in de breedte.

Dit heb je nodig:

• geodriehoek

Dit ga je doen:

1 Werk in tweetallen.

2 Meet van elkaar de lengte van de oorschelp, van de bovenkant tot het onderste deel van je oorlelletje.

3 Meet ook het breedste deel van je oorschelp.

4 Zet de gegevens in de tabel.

5 Bereken hoe breed en lang je oren over 40 jaar waarschijnlijk zijn.

Naam Oorlengte nu Oorlengte over 40 jaar Oorbreedte nu Oorbreedte over 40 jaar

Welke bewering over de oorschelpen is waar?

◯ De oorschelpen zijn bij iedereen even groot.

◯ De tussencelstof in kraakbeen bestaat vooral uit lijmstof.

◯ Het kraakbeen in je oren groeit altijd door.

Meer oefenen met de stof uit deze paragraaf? Kies online voor Herhaling of Plus.