Þetta land átt þú

Kafli 7 ÞETTA LAND ÁTT ÞÚ

Lind í lautu streymir lyng á heiði dreymir þetta land átt þú.

Guðmundur Böðvarsson

Svo segir eitt af bestu skáldum Íslands. Satt er það. Þetta land átt þú. Þetta land eigum við.

Skyldurokkareruaðbyggjalandið, nytjaþaðskynsamlegaogskila því betra og auðugra til næstu kynslóðar. Það getum við.

Skógrækt á Íslandi er ekki lengur draumsýn. Skógrækt er í senn staðreynd og þjóðarnauðsyn sem ekki er unnt að sniðganga. Vaxandi þjóð krefst aukinnar ræktunnar.

Hvaða not, bein og óbein eru þá af skógunum?

Áhrifþeirraerumargvísleg.Viðgetumvartímyndaðokkurþauöll, þar sem við lifum í skóglausu landi og þekkjum varla skóga nema í ævintýrum.

En við skulum staldra við og athuga þetta örlítið nánar.

Arður

OkkurverðurávalltíferskuminnidvölináHallormsstaðogsústund er við sáum Guttormslund. Við heyrum margt um ræktun skóga sem okkur kom algerlega á óvart. Okkur var skýrt frá því að tekjur af Guttormslundi um 1960 hafi verið tæpar þrjú þúsund krónur árlega þegar búið var að draga allan kostnað frá. Er þá miðað við einn hektara lands og var þá lundurinn um tuttugu ára.Þessi arður fékkst þó eingöngu með sölu á girðingarstaurum.

Viðgetumlíkaskyggnstlengraframítímann.Samkvæmtmælingum ogútreikningumættiheildarvöxturinníGuttormslundieftir80árað nema um fjögur hundruð og sextíu teningsmetrum viðar á hektara.

Verðmætin aukast þó enn þegar viðnum er flett í bjálka og borð.

Hér er aðeins nefnt dæmi um arð af skógrækt á Austurlandi. En í mörgum öðrum héruðum er að vaxa upp ungskógur sem lofar góðu um framtíðina.

Atvinna

Hvarvetna veita skógar mikla vinnu. Með aukinni skógrækt á Íslandi yrðifjarmagnfluttinnísveitirlandsinsþarsemnáttúranávaxtarþað.

Mikilvinnaerviðplöntun, grisjunoghirðinguungskógar.Hundruð unglingaumalltlandstarfaviðgarðyrkjuogskógræktsumarlangten ættuaðskiptaþúsundum, þvíaðenginstörferuhollariæskulýðnum.

Skógarsemviðgróðursetjumbætalandið, eflasveitirnar, veitaniðjum okkar vinnu, gera atvinnulíf þjóðarinnar fjölbreyttara og gera þjóðina færari til sjálfbjargar.

Skjól

Áhrif skjóls á allan gróður sést óvíða betur hér á landi en í Hallormsstaðaskógi. Í skógarjaðrinum eru trén veðurbarin og kræklótt. Þau eru engin skrauttré en vernda skóginn gegn veðrum og minni

54 ÆSKAN OG SKÓGURINN

snjóflóðum. Þetta eru útverðir skógarins. En er lengra kemur inn í skóginn verða trén stórvaxnari og jurtagróður fjölskrúðugri. Fuglalíf er þar einnig mun auðugra en á bersvæði.

Skjólbelti hafa sömu áhrif. Ræktun þeirra er enn skammt á veg komin en vænta má mikils af henni í framtíðinni.

Skjólbelti hafa meðal annars þessi áhrif:

Þau lægja vindinn og auka jarðvegs- og lofthitann næst yfirborði jarðar.

Skjól dregur úr uppgufun og varnar ofþornun.

Afurðir búfjár verða meiri þar sem beitt er á skýlt land.

Okkurlíðurbeturviðvinnuáskýldulandi, ekkisístviðýmisskonar jarðyrkjustörf.

Vatnsmiðlun

Um leið og snjóa leysir á vorin, hleypur vöxtur í ár og læki og þau flæða yfir landið í kring. Skriður falla úr fjallshlíðum og flytja aur og grjót niður á láglendi. En vegir og önnur mannvirki skemmast í vatnavöxtum. Þetta þekkja allir hér á landi.

Í skógivöxnum löndum er þessu annan veg farið. Snjórinn bráðnar þar mun hægar, skógarnir taka til sín mikið vatnsmagn og rætur trjánna binda jarðveginn. Allt þetta eykur jafnstreymi ánna og gerir þær meðal annars hæfari til virkjunar og fiskiræktar.

Heilsugjafi

Skógarloftið er heilnæmt, tært og hressandi. Heilsuveilt fólk flykkist því til skóganna til þess að öðlast þar nýjan þrótt. Þá sækir þangað fjöldi fólks hvíld og frið frá önnum dagsins. Og enn aðrir stunda þar skemmtanir og útilíf sem aukið getur lífsgleði og heilbrigði ef rétt er á haldið.

En nú haustar og tré og runnar í skólagarðinum breyta um svip. Laufin taka að blikna. Eitt og eitt falla þau hljóðlega til jarðar og

ÆSKAN OG SKÓGURINN 55

þegarstormsveipirfarayfirfallaþauíhrönnum.Sumariðhefurkvatt, önnur árstíð tekið við en samt er engu lokið. Upphafið getur alveg eins verið hér.

Viðhöfumbúiðtrjábeðinnundirveturoghlúðaðfjölærublómunum. Í Hallormsstaðaskógi áttum við í sumar dvöl við leiki, nám og störf. Nú er veturinn einnig einráður þar. Ilmurinn frá björkinni er ekki hinnsamiogþyturinnílaufihennarheyristekkilengur.Engrenitrén berasittbarr, þóttvetursteypiyfirþauhvítrimjöll.Lengisérígrænar greinar sem minna á sumarið.

Þótt vetur ríki leynist líf um allan skóg, líf sem bíður nýs sumars, nýs vaxtar.

Bókinni lýkur hér en starfinu og sögunni um skóginn er ekki lokið.

56 ÆSKAN OG SKÓGURINN

ÖRNEFNASKRÁ

Alaska 5, 12, 20, 31 Alpafjöll 12, 23, 24 Asía 14, 28, 30, 32, 40 Atlavík 12, 23, 24, 28 Atlavíkurstekkur 19, 35 Austurland 34, 45, 50, 63 Árnessýsla 5, 9, 13, 40 Breiðamerkursandur 12, 23, 24, 28 31, 33, 49, 55, 60 Bretlandseyjar 3, 6, 9, 14, 18, 26 Brimnesskógur 1, 7, 13, 33 Bárðardalur 7, 9, 20 Bæjarstaðaskógur 13, 14, 55 Djúpá 3, 11 Evrópa 23, 25, 29 Eyjafjörður 13, 25, 29 Fljótsdalshérað 13, 15, 26 Flugumýri 14, 29, 31, 33 Fálkaklettur 11, 29, 30, 33 Gatnaskógur 18, 23, 24 Glóðafeykir 3 Guttormslundur 12 Gönguskarðsós 14, 26 Hafursá 28, 29 30 Hallormsstaðaskógur 11, 23, 14, 28, 34 Hekla 3, 11 Jökullækur 4 Jökulsá 6 Kerlingará 28 Klettafjöll 31 Kolafjörður 11, 28, 33 Kolbeinsárós 19, 28 Kyrrahaf 13 Lagarfljót 2, 23 Landbrot 10, 21, 24 Lýsishóll 33, 34 Mið-Evrópa 50 Mörk 21, 58 Noregur 11 Norður-Ameríka 10, 18 Norður-Noregur 4 Nýiskógur 20 Ormsstaðir 8, 28 Pýreneafjöll 5 ,13 Rússland 5, 29, 30 Skaftafellssýslur 11, 24, 29 Skaftártungur 7, 17 Snæfell 4, 16, 22, 43, 55, 60 Suðausturland 18, 20 Suðurland 5, 27, 30 Suðvesturland 11 Svíþjóð 15 Tromsfylki 30, 31 Vaglaskógur 14, 25 Vestfirðir 7, 18 Þingeyjarsýsla 11 Þistilfjörður 19 Þórsmörk 21

ÆSKAN OG SKÓGURINN 57