Skógrækt

Kafli 5 SKÓGRÆKT

ÁðurenviðförumfráHallormsstað, skulumviðbiðjaskógarvörðinn að koma með okkur út að Ormsstöðum. Þar er margt merkilegt að sjá: Hér er svæði sem nýlega hefur verið ræst fram og hér er nýtt að læra um skóginn og ræktun hans.

Ensvoofterumviðbúinaðnefnaskógræktaðorðiðerfariðaðskýra sig sjálft. Við erum hætt að hugsa um hvað í því felst. Og því leggjum viðþessaspurningufyrirskógarvörðinnaðleiðarlokum:„Hvaðmerkir orðið í raun og veru? Hverju eigum við að svara ef við erum spurð?“

Skógrækt merkir ræktun skóga í þeim tilgangi að afla viðar. Er þá ýmist átt við ræktun eldri skóga eða gróðursetningu trjáplantna þar sem ekki var skógur fyrir. Skógræktin mótast aðallega af tvennu, annars vegar fjárhagshliðinni en hins vegar af þvi hvaða trjátegundir skuli rækta án þess að frjómáttur jarðvegsins þverri.

Framræsla

Súrefni er nauðsynlegt öllum gróðri. Trén taka til sín súrefni bæði gegnum rætur, barr og blöð. En þegar kyrrstaða er á vatni í jarðvegi verðurhannsnauðuraðsúrefni.Þaraðaukiermjögblauturjarðvegur

tyrfinn og kaldur og loftiðþvísvaltsemliggur að honum.

Í slíkum jarðvegi vex trjágróður illa og vöxtur trjánnaverðuróeðlilegur þar til landið hefur verið ræstfram.Þettaséstmjög greinilega í mýrunum Plöntun Ljósmyndari: Nikoline fyrirofanOrmsstaði.Þær voru skóglausar áður en þær voru ræstar fram.

Sáning

Skógurinn yngir sig upp af sjálfsdáðun þegar trén hafa náð vissum aldri og borið fræ. Einnig er unnt að sá til skóga þar sem nóg er af góðu og ódýru fræi.

Plöntun

Viðhöfumáðurrættumplöntuntrjátegunda.Enhérerréttaðminnast á eftirfarandi atriði. Annaðhvort verður að sá trjáfræi eða setja niður plönturþarsemskóglaustlandertekiðtilskógræktar.Viljimenntaka upp ræktun trjátegunda sem ekki eru fyrir verður að gera hið sama. Síðari aðferðinni er oftast beitt og liggja til þesss margar ástæður. Meðal annars er trjáfræ mjög dýrt og torfengið en við sáningu þarf margfalt magn.

Umhirða

Þótt fjöldi trjáplantna hafi verið settur niður má enginn halda að verki sé lokið og aðeins þurfi biðlund þar til skógurinn er fullvaxinn. Alls konar óhöpp geta komið fyrir fyrstu árin eftir plöntun, einkum þó á berangri.

48 ÆSKAN OG SKÓGURINN

Mikillgrasvöxturdregurmjögúrvextiallstrjágróðurs.Hannrænir ljósi, hita, raka og næringu frá hinum ungu, viðkvæmu trjáplöntum og tefur eðlilegan vöxt þeirra. Sömu áhrif hafa birkiteinungar sem mynda þétta runna umhverfis ungar barrplöntur.

Þvíernauðsynlegtaðhaldagrasvextiogbirkisprotumískefjumeins og frekast er unnt.Fylgjast þarf með því hvort sjúkdómar eru í trjám og fjarlægja þegar þau tré sem sjúk eru.

Loks geta vor- og hausthret tortímt ungplöntum og verður þá að fylla í skörðin ef vanhöld eru mikil.

Grisjun

Grisjun er einn veigamesti þáttur skógræktar. Með henni getur skógræktarmaðurinn haft áhrif á vöxt og þroska skógarins. Með öxi og sög mótar hann skóginn að vild sinni.

Grisja þarf skóginn þegar hann verður of þéttur og greinar trjánna násaman.Séþaðekkigertítímaverðastofnarnirmjóirogtrjákrónur litlar. Auðskilið er að lítil trjákróna á stóru tré megnar ekki að afla því nægrarfæðusvoaðtréðhættiraðdafna.Engrisjunerhiðvandasamasta starf og ætti enginn að vinna að henni fyrirhyggjulaust.

ÆSKAN OG SKÓGURINN 49

50 ÆSKAN OG SKÓGURINN

Kafli 6 ÓVINIR SKÓGARINS

Eftir vikudvöl í Hallormsstaðaskógi getur ekki hjá því farið að við höfum komið í Atlavík. Við skulum skreppa þangað enn einu sinni áður en við höldum burt frá Hallormsstað.

AtlavíkerlítilvíkinnarlegaíHallormsstaðaskógiuppfráLagarfljóti. Tær lækur liðast niður víkina um sléttar grundir grasi grónar, vaxnar kjarrihérogþar.Tilbeggjahandaeruháir, skógivaxnirásar.Víðasér í nakta hamraveggi sem teygja sig fram að fljótinu, mynda víkina og veita henni skjól.

AtlavíkurergetiðíLandnámuogDroplaugarsonasöguogsegirþar aðGraut-AtlihafinumiðþarnalandogbúiðíAtlavík.Enginnveitnú lengur hvenær byggð lagðist þarna niður.

Síðan Hallormsstaðaskógur var friðaður hefur Atlavík orðið fjölsóttur ferðamannastaður, því að landslagið er fagurt og einkennilegt. Tjaldstæði eru þarna mörg og góð. Á sumrin er Atlavík vinsælasti samkomustaður Austfirðinga.

Í þetta sinn förum við til Atlavíkur til að gerast sjálfboðaliðar og hreinsa til eftir síðustu samkomu. Það er allmikið verk; tölum ekki umíhverjuþaðerfólgið.Hitternógaðsjáverksummerki.Geturþað

verið að til séu svo lítilsigldir Íslendingar að fegurð og helgi landsins komiþeimekkertvið?Þvímiðurvirðistsvoogþeirerualltofmargir. En við vitum að það er vanþekking, fáfræði og hugsunarleysi sem á sökina. Leggjumst því á eitt til að opna augu fólks með því að benda því á að spilla ekki fegurð landsins.

Enmeiraaðsegjaþeirsemviljavelíöllugetaspilltgróðriogfegurð í andartaks gáleysi.

Ískógiogkjarrlendihefuroftorðiðstórtjónvegnaþessaðógætilega var farið með eld. Sérstaklega er mikil hætta í þurrkatíð einkum á vorin.Mosinnogsinaneruþáafareldfimogmikiðbálgeturkviknað af litlum neista.

Óstöðug veðrátta veldur einnig miklu tjóni öðru hverju.

Þá gera alls konar sveppir og skordýr usla í skóginum. Stundum veldur þetta skemmdum sem illt er við að ráða. En í trjágörðum og smálundum má halda þessum ófögnuði í skefjum.

52 ÆSKAN OG SKÓGURINN