La Quotidiana: Premiera dalla "Fausta piuniera"

Page 1

Il velo che dovra in plaz en la posta

Pitschens lufs-tscherver en l’Engiadina

A Zernez ha in chatschader observà il venderdi passà ina luffa-tscherver cun dus pitschens. Pagina 7

ENGIADINA

Inspirada da la cuntrada da Sent

In sonda passada es statta illa Grotta da cultura Schigliana a Sent la vernissascha d’üna exposiziun da l’artista SabineHuber Ella es nada a Basilea e viva a Movelier, e daspö l’on 1998 passainta ella üna part da la stà in Engiadina Bassa a Sent ed as lascha inspirar per sias ouvras da la cuntrada muntagnarda da Sent e da seis cuntuorns. L’exposiziun actuala illa Grotta da cultura, cun lavuors dals ultims trais ons, as nomna «aua e crappa» e muossa purtrets in diversas grondezzas ed in divers stils. (fmr/bcs) Pagina 7

SURSELVA

Premiera

dalla «Fausta piuniera»

La «Fausta piuniera» ha envidau il vendergis vargau alla premiera a Breil sut tschiel aviert. Il publicum ei vegnius delectaus cun extracts dalla historia dalla piuniera dil turissem da Breil, la Fausta Capaul che ha aviert sia ustria avon 150 onns. E quella ustria hapurschiulaculissaperininainscenaziunteatralmusicalach’ei suandadaalsmudestsfastitgsbiograficsexistentsdallaFaustaCapaul. Ella vala tenor il toc ed il program accumpignont per ina dunna curaschusa che ha gudiu dabia simpatia lunsch sur il cunfins dalla vischnaunca da Breil. L’inscenaziun ei buca mo secuntentada cun fatgs historics, ella ha era tratg il fil el temps turistic contemporan e sias sfidas.

Giugaduras e giugadurs han demussau grond plascher ed engaschi da seschluitar dafertontier en diversas rollas. E gest il vitturin e raquintader ha menau cun ferma cumparsa, giug e plaid tras l’inscenaziun. (fmr/ac)

Pagina 5

Festas tut a dubel

«Far las festas cura ch’ellas crodan» – sa cloma in vegl proverbi. Ma co èsi da far, sche prest tut ils arranschaments e tut las festas crodan en il Grischun sin ina fin da l’emna? Il «Städtlifest» a Glion, la «Scuntrada a Savognin», la festa dal vitg a Falera, l’Open Air Chapella, la festa da giubileum 20 onns Lucmagn, la buorsa da mineralias a Mustér, RockSedrun (guardafoto) ed anc autras festivitads èn stadas l’emprima fin d’emna d’avust. La FMR ha visità intginas e rapporta. (fmr) Paginas 3, 6, 8

Tgenin ch’è il pled il pli orribel per l’autur LeoTuor chattais vus ora sin pagina 12.

Avertura s’etablida

L’averturadilPassdilLucmagndurontiglunvierneisuenter20onnss’etablida.Queiseresultadallasexplicaziunsdallacussegliera guvernativa Carmelia Maissen e siu collega Claudio Zali la sonda vargada alla fiasta dalla Pro Lucmagn a Pian Segno

ANDREAS CADONAU/FMR

Ils hosps d’antruras ha rendiu honur alla Fausta. FOTO LARISSA CATHOMEN

Servetsch d’abunents e da distribuziun: tel. 0844 226 226

mail: abo@somedia.ch

Cun in project forestal da plirs milliuns francs e in indrez permanent da siglientar lavinas ei il cantun Tessin promts d’augmentar la segirtad duront igl unviern al Pass dil Lucmagn. Quei ha il cusseglier guvernativ dil cantun Tessin, Claudio Zali declarau a caschun dalla fiasta da giubileum dalla Pro Lucmagn la sonda varga-

Carmelia Maissen, cussegliera guvernativa

da a Pian Segno «Il credit concediu sto aunc vegnir confirmaus dil parlament cantunal.» Dalla vart grischuna ein las lavurs per sanar ed engrondir la gallaria per liung dil lag da fermada gia s’avanzadas. Per Carmelia Maissen ei il Pass dil Lucmagn neu da sia historia, «impurtonts pil hanletg ed il brat cultural.»

Pagina 6

Pretsch Fr. 2.50 27. annada,
149
FMR
Fundaziun Medias Rumantschas, Via da Masans 2, 7000 Cuira, 081 544 89 11, redacziun@fmr ch
numer
GA 7007 Cuira Glindesdi, ils 7 d’avust 2023
L’Auto da posta vegn a frida bain cun il boom dal turissem da velos en il Grischun Pagina 2
«Tgei ei tiu plaid il pli horribel?»
FOTO SUSI ROTHMUND
«Impurtonts pil hanletg e brat cultural.»
9 771424 749004 1 0 0 3 2

SCOLASTAS E SCOLASTS

Massa annunzias, ma ils raps che mancan

La scola auta da pedagogia grischuna ha survegnì per il nov onn da studi annunzias da record. En tut cumenzan 245 persunas il settember in studi. Quai èn 60 studentas e students dapli che budgetà.Quaiècolliàcunsfidas.TenorGian-PaoloCurcio,ilrectur da la scol’auta da pedagogia, muntian dapli studentas e students numnadamain era ch’i dovra dapli persunal, dapli infrastructura e la fin finala er dapli daners. Tar il persunal hajan ins chattà schliaziuns cun auzar pensums e cun engaschar nova glieud. Tar l’infrastructura saja la scola a la tschertga da novas localitads en la citad da Cuira Qua sajan ins sin buna via, declera Gian-Paolo Curcio Las finanzas sajan dentant anc ina giada in’autra sfida. Il budget per quest onn saja gia vegnì fatg avant bun in onn a mez. E lura n hajan ins betg pudì savair ch’il dumber d’annunzias giaja talmain ensi, declera il rectur da la scola. (rtr/fmr)

HOTELS GRISCHUNS

Damain letgs occupads en hotels

Per 2,4 % è il dumber da pernottaziuns en ils hotels grischuns sa reducì dal schaner fin il zercladur, sch’ins cumpareglia cun la medema perioda dal 2022. Exact han ins dumbrà 2779323 pernottaziuns. Quai resorta da las novas cifras da l’Uffizi per economia e turissem dal Grischun. Ferm è il digren tar ils giasts svizzers. Tar quels è il dumber da pernottaziuns sa reducì per betg main che 7,2 % l’emprim semester da quest onn. Quai èn bunamain 140000 pernottaziuns damain en congual cun il 2022. (rtr/fmr)

PROJECTS DA SOLAR

Offensiva solara evochescha boom en il Grischun

Cunzunt lieus turistics èn interessadas per indrizs solars pli gronds. E davostiers stattan era concerns d’energia da la Bassa

En il Grischun datti almain 10 projects. Axpo, Repower e las ovras d’electricitad da Turitg (EWZ) planiseschan dus projects pli gronds. Auters èn planisadas dad interpresas indigenas:

Las ovras engiadinaisas (EKW) ensemen cun Energia Engiadina (EE), l’ovra electrica a Samedan ed Energia Alpina (EA) da Sedrun. Ils indrizs planisads sin in’autezza da 1700 m s.m. ensi duain cuvrir il basegn d’energia cun ina prestaziun da ca. 70 megawatts e l’electricitad da fin 50000 chasadas. La surfatscha duvrada è gronda e munta dad in tozzel hectaras a bunamain in km quadrat.

I sa tracta da Andermatt-Sedrun-Mustér (Axpo ed EA), Laax (Repower), Savognin (EWZ), Spligia-Tambo (EWZ), Motta Naluns a Scuol (EKW/EE) e Madrisa a Claustra (Repower). In indriz è planisà sper il lai da fermada a Nalps a Sedrun (Axpo), sin l’Alp Run a Mustér (IWB) e sper il port aviatic a Samedan (EW Samedan). (sda/fmr)

LA CIFRA DAL DI

Il boom da velos para d’esser tschessà

Il temp da corona è per blers e bleras era stà il temp da velo L’onn 2020 han passa in mez milliun velos chattà in possessur u ina possessura en Svizra. Ussa, trais onns pli tard, è la situaziun in’autra. La dumonda en las stizuns è sa reducida, però las destinaziuns turisticas sentan ch’il sport da bike è daventà en general pli popular

RTR/FMR

Fertant ch’i n’è betg stà pussibel da producir durant il temp da corona tants velos sco quai ch’ins avess pudì vender èn ussa ils magasins plains ed ins pudess vender blers velos. La dumonda na saja betg pli uschè gronda, din ils vendiders da velos che RTR ha dumandà. Per exempel Stefan Brenn da la butia Steffi Velosport a Cuira: «Nus vendain 20 fin 25% pli pauc ch‘il temp da corona. Nus ans accurschain che la glieud dat ora ils daners per autras chaussas.»

Pretschs èn crudads

Blers hajan era gia cumprà lur velo durant il temp da corona, e na dovrian uss betg in nov Passa in mez milliun velos èn vegnids vendids l’onn 2020 en Svizra. Perquai che la dumonda na saja betg pli uschè gronda hajan ils velos era pers valur, di Pietro Bono che maina dapi 30 onnslabutiaPietro'sVeloshopaCuira:«Sch’in velo custava avant 6000 francs, custa el ussa 5200. Ils pretschs èn pelvair crudads ferm.» Tranter ils victurs dals velos sajan segiramain ils e-bikes. La glieud haja entschet a schazegiar ils velos cun motor Quai saja stà uschia durant il temp da corona e restà enfin oz. Tar Pietro Bono per exempel contribuescha la vendita da velos da motor per 80% da la svieuta.

Ils e-bikes vegnan vendids bain

Ina butia che venda be velos da motor è la m-way ch’i dat dapi nov onns a Cuira. Ed il concept para da sa cumprovar Sco il manader FabioDalleVedovedi,hajanelsvendìquestonn dapli velos cumpareglià cun il medem temp durant ils onns da corona. Dentant era els sentan ina differenza. La clientella cumpria cunzunt models pli bunmartgads, e quels pli chars – vul dir da 6000 francs ensi – restian en la butia. Uschia percorschian era els ina differenza tar ils onns passads.

Era a Rabius en Surselva è la dumonda per velos tschessada, dentant be pauc. Per quai ha Gabriel Candinas da La Bikeria era decidì da

dischlocar sia butia ed engrondir il lavuratori:

«Ils davos onns han blers cumprà in velo nov, e quels ston in pau a la giada vegnir reparads. Cunzuntilse-bikesdovrandapliservice.Insha la tocca che isa pli fitg.»

Damain velos, damain giasts en ils territoris turistics?

Il sport da mountainbike è daventà pli popular ils davos onns en il Grischun – cunzunt dapi il temp da corona. Quai conferma per exempel Eliane Bernasocchi-Volken da l’Arena Alva:

«Nus avain vendì passa il dubel dapli chartas da bike cumpareglià cun l’onn 2019.»

Era ils territoris da Scuol e dad Arosa/Lai sentan quest svilup Ensemen cun Cuira porscha Arosa/Lai sut il num «Bike Kingdom» sur 50 vias e dus parcs da bike. E malgrà ch’els n’hajan ils davos onns betg engrondì la purschida sajaquellatschertgadadalsosps diReto

Wyss Uschia ch’ins possia propi partir dal fatg che daplirs possedian ussa in velo e ch’els veglian era duvrar quel en muntogna. Damain giasts en general Per cumparegliar las cifras da bike da quest onn cun quellas dals onns da corona, per gliez saja la stagiun anc memia giuvna, manegian ils pledaders da las destinaziuns turisticas. A Mustér sco era a Flem/Laax/Falera percorschan ils responsabels dentant che pli pauca glieud è denturn. En il vitg sez dentant era si en il territori. Quai en cumparegliaziun cun ils onns da corona. Eliane Bernasocchi-Volken da l’Arena Alva di: «Sch’ins cumpareglia las cifras da quest onn cun l’onn passà essan nus lev enavos cun las entradas da bike, dentant betg extrem. Nus essanplitostdal’opiniunchequaihadafarcun corona. Ussa san ins puspè viagiar en l’exteriur e quai sent’ins in zic.»

Hai anc plaz en postas e trens per velos?

La popularitad da bikes è s’augmentada fitg ils davos onns. Quai munta er ch’il plaz manca durant la stagiun auta en ils meds da transport publics. La FMR ha retschertgà co che la situaziun è tar trens ed autos da posta.

LAURA SCHÜTZ/FMR

L’onn 2022 ha la branscha da trens vendì sur 420000 chartas da velo dal di e stgars 14000 pass da velo (abunaments da l’onn) en Svizra Tenor Olivier Dischoe, spezialist da communicaziun da la VFF (SBB) correspunda quai ad in augment da 28 resp da 34% en cumparegliaziun cun l’onn 2019.

«L’obligaziun da reservar in plaz per l’agen velo gida da reglar la gronda dumonda ch’i po dar», di Olivier Dischoe.Tuttina possia capitar che plazs da velos vegnan per part occupads cun autra bagascha sin tschertas lingias.

dormaingiatapproximativperdi.Insschazegiachegiats dorman radund 70 % da lur vita – tenor l’organisaziun da protecziun d’animals «Vier Pfoten» – Buna notg, char min! (fmr/sb)

Era Simon Rageth da la communicaziun d’interpresa da la Viafier retica conferma ch’il plaz per velos possia vegnir stgars durant la stad en ils trens durant dis da grond traffic. En Surselva haja dentant per regla avunda plaz. Pli pauc problematic en autos da posta En ils autos da posta para la situaziun d’esser in zic pli lucca. «I dat mo punctualmain problems, en general vegnin nus a frida bain cun la dumonda», rapporta Ben Küchler, pledader da medias da l’AutoDaPosta I na saja era betg uschia ch’ins possia constatar tschertas lingias che fissan spezialmain pertutgadas. Impurtant saja da s’etablir en il turissem. Il boom da bikes rendia per l’AutoDaPosta en quest senn, ch’ils autos da posta passan savens tuttina tras regiuns in zic giud via che daventan uss pli dumandadas.

Prevegnir a nauschas surpraisas

In auto da posta haja plaz davos per circa sis velos. Transportar in bike en l’auto da posta n’è betg lubì tenor Ben Küchler «Igl è dentant da far attenziun, perquai che betg tuts models d’auto da posta pon insumma transportar velos», avertescha el

Il meglier saja da s’infurmar avant ina tura davart las offertas da la lingia giavischada. En intgins chantuns pon ins gia reservar ordavant in plaz, en il Grischun però betg. Ben Küchler di dentant ch’ins veglia installar in portal da reservaziuns en l’entira branscha da transport svizra.

In auto da posta ha

LA QUOTIDIANA 2 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
FOTO RTR
Pietro Bono venda per gronda part e-bikes, dentant era mountainbikes, velos per la citad e per uffants
14
uras
FOTO AUTODAPOSTA AG
mintgamai plaz per circa sis velos

La Surselva, ina tenda da fiasta

Dalla fiasta dil marcau da Glion via Rock Sedrun alla buorsa da cristallas a Mustér entochen alla fiasta dil vitg da Falera. Sursilvanas e Surslivans ha giu ina gronda schelta d’occurrenzas e da sedivertir la fin dalla jamna vargada

ANDREAS CADONAU, FMR

Ils amitgs dalla cristalla ein serendi la sonda e dumengia vargada a Mustér nua che la Uniun Cristallina ha organisau la 59avla buorsa da cristallas. Duront dus dis han 72 exposituras ed expositurs derivonts dall’entira Svizra presentau e

handlegiau cristallas che astgan tenor reglament d’exposiziun bein vegnir tagliadas, denton buca preparadas tecnicamein ed elavuradas a fittament. L’aura empaumalguessadallafindallajamnaha forsa plitost carmalau hosps ella halla Cons a Mustér che ad ina occurrenza sut tschiel aviert. Sco per exempel al festival

da musica Rock Sedrun nua ch’igl ei reussiu als organisaturs ina ga dapli da metter en pei in program da musica interessant ed divertent.

Fiasta dil marcau e fiasta dil vitg Tgi ch’ei sper il program da musica, la buorsa da cristallas ni eventualmein la

premiera da teater dalla «Fausta piuniera» aunc buca staus cuntentaus dil tuttafatg,eiserendiusilvendergisseraelasonda alla fiasta dil marcau da Glion. Era quei ina fiasta cun ina certa tradiziun ch’ei sepresentada cun la purschida usitada d’ustrias, fiera e divertiment. La gliesta dallas purschidas e participonts ei sco

adina stada liunga alla 28avla fiasta dil marcau da Glion.

E fiasta ha era la populaziun dil vitg da Falera fatg la sonda vargada e quei da cuminonza cun ils hosps da vacanzas. Il vendergis e la sonda vargada ha segiramein negin stuiu ver liung’uriala en Surselva.

SURSELVA 3 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
Alla buorsa da cristallas san ins cumprar mineralias da l’entira Svizra. Il vitg da Falera ha envidau hosps ed indigens a fiasta. FOTO LAURA SCHÜTZ La fiasta dil marcau da Glion, in liug adattau per sentupar FOTO CLAUDIO GODENZI ..Ni sulettamein contemplar ils scazis alpins. FOTOS ANDREAS CADONAU Il president communal dad Ilanz/Glion Marcus Beer ha gudiu la fiasta dil marcau da Glion. FOTO ANDREAS CADONAU Dabia divertiment musical al festival Rock Sedrun FOTO SUSI ROTHMUND
MUSTÉR FALERA GLION SEDRUN

In Zukunft mit Lesefreude!

In einer Welt, die von Technologie und schnellen Veränderungen geprägt ist, können das Lesenlernen und die Freude am Lesen leicht in den Hintergrund rücken. Doch der Erwerb der Fähigkeit, lesen zu können, und die Entwicklung einer echten Freude am Lesen sind von unschätzbarem Wert und prägen nicht nur die individuelle Persönlichkeit, sondern auch die gesamte Gesellschaft.

Lesen lernen: ein Fundament fürs Leben Lesen ist eine Grundfertigkeit, die die Basis für lebenslanges Lernen und persönliche Entwicklung bildet Schon in jungen Jahren, wenn Kinder die Buchstaben entdecken und zu Worten zusammensetzen, beginnt ein Abenteuer, das sie ein Leben lang begleiten wird Lesen ist der Schlüssel zur Bildung, denn es ermöglicht den Zugang zu Informationen, Wissen und neuen Ideen

In der Schule sind die Grundlagen des Lesens unumgänglich, um den Unterrichtsinhalten folgen zu können. Kinder, die frühzeitig lesen lernen, entwickeln in der Regel eine bessere schulische Leistung und eine stärkere Fähigkeit zur Problemlösung. Aber auch über die Schulzeit hinaus spielt das Lesen eine entscheidende Rolle. Im Berufsleben werden gut entwickelte Lese- und Verständnisfähigkeiten immer wichtiger, da sie den Umgang mit komplexen Informationen und technischen Texten erleichtern.

Lesen als Tor zur Fantasie und Kreativität Neben den praktischen Vorteilen ist das Lesen auch eine Quelle der Fantasie und Kreativität. Bücher bieten eine einzigartige Möglichkeit, in andere Welten einzutauchen und sich in die Gedanken und Gefühle von Charakteren einzufühlen. Romane, Märchen und Fantasy-Geschichten entfalten in den Köpfen der Leserinnen und Leser bunte Bilder und regen die Vorstellungskraft an. Diese Fähigkeit, sich in Geschichten zu verlieren, fördert die Kreativität und kann dazu beitragen, neue Ideen und Lösungsansätze für Herausforderungen im Alltag zu entwickeln.

Lesefreude: ein Schatz fürs Leben Das Lesenlernen allein reicht jedoch nicht aus. Es ist von entscheidender Bedeutung, dass

Kinder und Jugendliche die Freude am Lesen entdecken und diese Begeisterung weiterverfolgen. Ein Kind, das gerne liest, wird auch ausserhalb des Klassenzimmers mehr Zeit mit Lesen verbringen und so sein Wissen und seine Ausdrucksfähigkeit erweitern.

Die Förderung der Lesefreude ist eine gemeinsame Aufgabe von Eltern, Lehrern und der Gesellschaft insgesamt. Eltern können ihre Kinder frühzeitig mit Büchern vertraut machen und als Vorbilder dienen, indem sie selbst lesen, ihren Kindern vorlesen und über das Gelesene sprechen. Lehrerinnen und Lehrer haben die Möglichkeit, spannende und vielfältige Bücher auszuwählen und den Schülern die Schätze des Lesens näherzubringen. Eine besondere Hilfe, um Lesefreude zu fördern, ist das als Abonnement in Heftform erhältliche Schülermagazin SPICK, das von der Stiftung Lesen empfohlen wird. SPICK liefert den 9 bis 15 Jahre alten Leserinnen und Lesern Monat für Monat altersgerechte Artikel, Reportagen, Witze, Rätsel, Bastelanleitungen und Experimente.

Lesen in einer digitalen Welt

In einer Welt, in der digitale Medien immer präsenter sind, stellen sich Fragen zur Zukunft des Lesens. Obwohl elektronische Bücher und Online-Inhalte ihren Platz haben, sollten sie das traditionelle Lesen nicht ersetzen, sondern ergänzen. Printbücher bieten ein haptisches Erlebnis, das den Lesegenuss steigern kann. Dennoch können digitale Medien auch Zugang zu einer Vielzahl von Informationen und Texten bieten, die sonst schwer zugänglich wären.

Eine Investition in die Zukunft Lesen ist nicht nur eine Fähigkeit, sondern ein wertvolles Geschenk, das uns ein Leben lang

begleitet. Es ermöglicht Bildung, Fantasie und persönliches Wachstum. Die Freude am Lesen zu fördern, ist eine Investition in die Zukunft, denn lesebegeisterte Menschen werden zu aufgeschlossenen, kritischen und kreativen Mitgliedern der Gesellschaft

www.spick.ch 071 314 04 84

abo@spick.ch

Quelle: Daniel Jedzura/shutterstock.com SPICK Aboservice
PUBLIREPORTAGE
Über den Autor Alexander Volz Alexander Volz ist Jugendbuchautor, Chefredaktor MiniSPICK und Autor des SPICK Blogs für Eltern.

La piuniera ha carmalau dabia hosps

Il vendergis vargau ha la «Fausta piuniera», l’inscenaziun musical teatrala giu premiera el curtgin dalla Casa Fausta Capaul a Breil. In omagi ad ina dunna curaschusa che ha dau il segn da partenza al turissem indigen avon 150 onns. Ina inscenaziun dad ina partenza turistica che tila il fil el temps contemporan.

ANDREAS CADONAU/FMR

«Tes hosps ein cheu Fausta » Rest il vitturin, meina buca mo ils hosps cun sia «Frena» neuasi da Glion via la via nova denter Vuorz e Breil entochen avon igl esch dalla Casa Fausta Capaul El porta la bagascha dalla illustra cuminonza da hosps dalla Fausta Capaul sin tribuna e presenta al publicum ina schelta da prominents e meins prominents clients che prendan dimora en l’emprema casa d’albiert a Breil La casa cun sia ustiera e cuschiniera enconuschenta lunsch entuorn, ha aviert sias portas avon 150 onns Fausta piuniera senumna l’inscenaziun che Annadora Friberg, David Flepp e Susan Rup han mess sin tribuna e che Fiona Cavegnhaenramaueninfinvestgiumusical

Avon culissa originala Per il maletg da tribuna ha l’inscenaziun buca stuiu far grondas stentas La fassada dalla Casa Fausta Capaul ei la digna culissa che animescha la fantasia dallas aspectaturasedilsaspectatursdas’imaginartgei chei tut succediu duront ils decennis che la Fausta e siu um Alois ha tgamunau il menaschi

Giugaduras e gigadurs seschluetan dafertontier en diversas rollas e midan cassaca tenor basegns per documentar l’entschatta dil turissem da Breil e la historia dalla Fausta piuniera E la damonda tschentada ella cuviarta repartgida all’entrada dil giug fatschenta secapescha il publicum «Tgisà cu la Fausta semuossa?», sin finiastra dalla ustria ni silla tribuna en

curtgin? Veronica Cathomen, Lea Cavegn, Sandro Cavegn, Theo Cavegn, Ronja Muoth LucasSantos LuanaVincenz Michelle Zenklusen, Gion Giusep Albin, Julian Cathomas, Meini Cavegn, Daniela Seiler e Marc Seiler han veseivlamein plascher da seschluitar ellas diversas rollas ed els dattanallahistorialavetach’animeschailpublicum

Ina historia tgamunada dil vitturin Rest en ina admirabla demanonza e lungatg che tschaffa aspectaturas ed aspectaturs Alfred Cathomas ella rolla dil Rest ha mussau ina ga dapli ch’il teater schai ad el el saung e ch’el sesenta dacasa sin tribuna

E schizun la buna Frena il cavagl trai cun perseveronza sias rundas entuorn la Casa Fausta Capaul e transportescha regularmein ils hosps avon casa

«La stad ei la Casa Fausta Capaul stada a disposiziun als hosps dalunsch e damaneivel e duront igl unviern als indigens » E la Fausta ha para sezza schizun dau jass edempleniuinanil’autralargiasch’ingiugadur muncava In agir che ha dau da discutar alla runda da dunnas che sedamonda:«Dacodeinnusdunnasatgnameinbuca jass » Gia avon 150 onns ei la via denter Vuorz e Breil stada in tema E la Fausta piuniera fa enzacu il pass el temps contemporan nua ch’ina via denter ils dus vitg ei tuttenina puspei cheu. E lu fuss secapescha da rispunder la damonda che brischa para sut las unglas: Cu cumpara la Fausta? Per la risposta ston ins visitar ina dallas proximas presentaziuns dalla Fausta piuniera dils 9/11/12 e 13 d’uost.

SURSELVA 5 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
Acturas ed acturs dalla Fausta piuniera ein seschluitai en diversas rollas ed han demussau dabia flexibilitad. FOTOS LARISSA CATHOMEN Rest, il vitturin, meina tras il giug ed ingantescha denteren ovras artisticas. Hosps dètg originals ein incantai dalla Casa Fausta Capaul. E tgei manegian pomai las dunnas da Breil dalla ustiera curaschusa?
«La stad ei la Casa Fausta Capaul stada a disposiziun als hosps dalunsch e damaneivel e duront igl unviern als indigens.»

Fiasta cun egliada el futur

Cun empau retard ha la Pro Lucmagn envidau la sonda vargada a Pian Segno alla fiasta da giubileum da 20 onns. La cussegliera guvernativa grischuna Carmelia Maissen ed il cusseglier guvernativ tessines Claudio Zali ha dau investa ellas stentas cantunalas per sustener l’avertura dil pass duront igl unviern.

ANDREAS CADONAU/FMR

Lacusseglieraguvernativaeparsuradildepartement d’infrastructura, energia e mobilitad dil cantun Grischun, Carmelia Maissen ha regurdau allas Alps ch’ein part da nossa identitad E ch’ils carstgauns che vivan els cuolms ein da vegl enneu sespruai da surmuntar quei che separa La cussegliera guvernativa grischuna ei sedrizzada la sonda vargada a Pian Segno dalla vart tessinesa dil Pass Lucmagn als presents alla fiasta da giubileum dalla Pro Lucmagn Per Carmelia Maissen ei gest la liunga historia dil Pass dil Lucmagn in mussament per la gronda valur ch’il pass ha buca sulet per la populaziun locala E per colligiar las duas varts dil pass s ’ engascha la Pro Lucmagn dapi varga 20 onns e perquei ha ella envidau la populaziun e la politicaperfestivarilsdusdecennisvargai

Continuadas investiziuns

E per dar in egliada el futur ed en quei futur dall’avertura dil pass duront igl unviern investescha il cantun Grischun considerablas summas, sco quei che Carmelia Maissen ha explicau. Investiziuns che succedan gest e che La Pro Lucmagn,

cul president e cusseglier naziunal Martin Candinas al tgamun, ha presentau ella Val dil Blegn. Carmelia Maissen ha en siu plaid da fiasta era menziunau la gallaria al pei dil Péz Scopi ch’ei momentan enconstrucziunechedaventaaschia.«La pli liunga gallaria dall’entira reit da vias dil cantun Grischun.» Carmelia Maissen ha vinavon menziunau las ulteriuras investiziuns ch’il cantun impunda ils pro-

xims onns ella via dil pass. Investir vul denton era il cantunTessin, sco quei ch’il cusseglier guvernativ dil cantun Tessin Claudio Zali ha getg la sonda vargada a PianSegno Scoschefdildepartementda vias dil cantun Tessin ha el explicau che la spunda sur la via dil Pass Lucmagn gest visavi Pian Segno retscheivi proximamein in indrez permanent da siglientar lavinas. Quei liug seigi empau il calcogn

d’Achilles quei che pertucca lavinas e tener liber il pass. Tenor il president dalla ProLucmagnMartinCandinasfusseisecapescha pli sempel da construir en quei liug ina gallaria. «Il territori da Pian Segnosesanflaeninterritoridavalurnaziunala ed aschia eis ei buca pusseivel da construiringallaria.»Ilsdanersperiglindrez permanent da siglientar lavinas ha il cantun Tessin para mess dalla vart. Ulte-

rius 15 milliuns ei il Tessin promts d’investir en in project d’uaul e che duess proteger ulteriuramein la via dil pass da lavinas, sco quei che Claudio Zali ha expliau. «Ils daners che la regenza tessinesa ha concediu sto il parlament cantunal aunc lubir.»

Fermir il traffic public MartinCandinashaaccentuauchelaPro Lucmagn vul era s’engaschar per promover il traffic public sur il pass. «Era sche nus essan sco uniun primarmein cheu per segirar l’avertura duront igl unviern.» Fermir il traffic public vul gir instradar dapli cuors e quei senza stuer midar posta sil hospezi. «A liunga vesta vesein nus era cuors dad auto da posta duront igl unviern.»Entochenchequelscurseschan vegn ei denton aunc a cuzzar in amen. Engraziau ha il president dalla Pro Lucmagn allas collaboraturas ed als collaboraturs dalla Pro Lucmagn. «Els han fatg e fan oreifra lavur per ch’il pass restia aviarts. E quellas collaboraturas e collaboraturs san far diever dad in impressiunont parc da maschinas, sco quei ch’ins ha saviu constatar la sonda vargada al pei dil Pass Lucmagn.

SURSELVA 6
Glindesdi, ils 7 d avust 2023
La prolungaziun dalla gallaria dalla vart grischuna ei sin buna via. La representanza politica dad omisuas varts dil Pass dil Lucmagn ei stada presenta alla fiasta da giubileum dalla Pro Lucmagn. FOTOS ANDREAS CADONAU Il president dalla Pro Lucmagn Martin Candinas ha engraziau a collavuraturas e collavuraturs per lur engaschi La cussegliera guvernativa Carmelia Maissen ha puntuau la valur dil Pass dil Lucmagn per la populaziun. Ed il cusseglier guvernativ dil cantun Tessin Claudio Zali ha annunziau investiziuns a favur dalla segirtad dalla via sur il pass Visavi Pian Segno preveda il cantun Tessin dad installar in indrez permanent da siglientar lavinas.

ZERNEZ Observà pitschens lufs-tscharvers

Sco cha l’Uffizi da chatscha e pes-cha ha comunichà in venderdi, ha ün chatschader fat sül territori da Zernez üna fotografia d’üna luffa-tscharvera cun duos pitschens. Il chatschader d eira als 22 da lügl 2023 tard la saira vi d’observar sulvaschina, sco cha l’uffizi ha declerà in sia comunicaziun. I’s tratta uschè da la prüma cumprouva chi giran pitschens lufs-tscharvers chi sun nats in Engiadina, daspö cha quista spezia es gnüda extirpada illa regiun dürant la seguonda mità dal 19avel tschientiner Fingià l’on passà vaivan chatschaders annunzchà d’avair vis pitschens lufstscharvers.

Lura mancaivan però ils muossamaints. Circa intuorn l’on 1872 es il luf-tscharver gnü extirpà in Engiadina Bassa. Uossa viva daspö almain trais ons ün luf-tscharver mas-chel permanentamaing i’l territori intuorn Zernez. L’identificaziun precisa da la femna – cun seis duos pitschens – haja amo da capitar, sco cha’l chantun scriva in sia communicaziun da venderdi. (cdm/rtr/ fmr)

Cun aua e crappa in grotta

Actualmaing ha lö illa Grotta da cultura Schigliana a Sent ün’exposiziun cun lavuors dals ultims trais ons da Sabine Huber L’artista viva a Movelier (JU) e passainta daspö il 1998 dürant la stà ün temp illa cuntrada muntagnarda da Sent e contuorns.

BENEDICT STECHER/FMR

L’artista Sabine Huber viva e lavura daspö l’on 2009 a Movelier in seis atelier i’l Jura svizzer e s’ha laschada inspirar ils ultims ons, adüna dürant la stà, da la cuntrada muntagnarda da Sent e da seis cuntuorns. A las rivas illa Val d’Uina, pro la Clemgia ed in oters lös sun naschüdas dürant var 25 ons indombrablas pitturas da tusch sün palperi, squitschs da plantas, serias da monotipias, fotografias e videos, chi vegnan per part elavuradas inavant in seis atelier a Monvelier

Monotipias sun tecnicas da squitschs simpels chi servan a reproducziuns da disegns obain d’oters muosters. Cuntrari ad oters proceders da squitsch resulta adüna be ün’unica copcha incumparabla.

Sunà svess a la vernissascha

Sonda passada ha gnü lö la vernissascha da l’exposiziun da Sabine Huber a Sent chis nomna «aua e crappa» e chi düra amo fin ils 3 d’october 2023. «Eu sun rivada a Sent la prüma jada

S-CHANF

dal1996cunmiatendaprolaVald’Uinaen’ha lura fat üna visita al cumün da Sent chid es stat per mai subit ün cumün da bellezza. Tuot la cuntrada m’ha fascinada e dat impuls per mias ouvras. Plü tard n’haja lura frequentà mias vacanzas illa Pensiun Platz a Sent. Eu m’ha confuondüda cull’art fingià da pitschna sü e n’ha lura fat ils stüdis a Basilea».

Sco cha l’artista ha dit in occasiun da la vernissascha, ha ella fingià expost üna jada illa grotta. E Nicola Deichmann chi realisescha las exposizuns insembel cun agüdonts, ha dit cha Sabine Huber haja gnü contact cun el e cha subit saja nada l’idea da far ün’exposiziun. Cun quai cha l’artista fa eir musica, ha ella imbelli svess la vernissascha cun seis saxofon. «Eu n’ha gnü da principi davent üna buna colliaziun culs indigens e m’ha chattada bainvgnüda quia», ha dit Sabine Huber in sonda a Sent.

Üna grotta per la cultura

La Grotta da cultura Schigliana Sent ha il böt d’inrichir la vita culturala a Sent e spordscha ad indigens e giasts üna rich’offerta d’occurrenzas

da buna qualità. Bleras artistas ed artists han ils ultims ons gnü la pussibiltà d’expuoner lur ouvras in ün ambiaint adattà. La grotta es eir ün lö d’inscunter per indigens e giasts e spordscha la pussibiltà das barattar cun ün magöl vin e dad avair uschè ün contact persunal cun artistas ed artists.

Cuort e bön

Sabine Huber es nada a Basilea ed ha stübgià a l’Università da Basilea istorgia d’art, ella ha frequantà la scoula da jazz e la scoula per art instructiva. Sper la musica e l’art educativa, cun disegnar, far gravuras, fotografias e sculpturas da palperi s’ha ella as specialisada eir ill’art da video Ils ultims ons ha ella expost a Delémont e pro exposiziuns da cumünanza eir sur cunfin in Italia e Spogna. Ella viva e lavura daspö il 2009 a Movelier

Da buna spraunza per l’Hotel Scaletta

L’hotel istoric Scaletta a S-chanf dess gnir aviert sülla stagiun d’inviern 2025/26. Ma aunz cu cumanzer cullas lavuors da fabrica, voul la Fundaziun Scaletta auncha ramasser var 1,5 milliuns francs.

Zieva üna renovaziun cumplessiva vess l’Hotel

Scaletta immez S-chanf d avrir sias portas darcho sülla stagiun d’inviern 2025/26. Cun 39 staunzas, ün restorant scu eir cun üna pitschna sela vess l’hotel darcho da der nova vita in vschinauncha, zieva ch’el es resto serro daspö da passa desch ans.

A maunchan 1,5 milliuns

La Fundaziun Scaletta S-chanf ho l’intenziun d’aquister e da transfurmer il cumplex istoric cun üna sanaziun structurela in ün hotel chi funcziuna in möd persistent Ed ella vuless garantir a lungia vista l’existenza da la chesa e da mantgnair quella scu lö d’inscunter Il proget da totelmaing 15,5 milliuns francs vegn sustgnieu eir da la vschinauncha da S-chanf da l’Agüd svizzer da muntagna dal chantun Grischun scu eir da la differentas fundaziuns e da privats. A la Fundaziun Scaletta

S-chanf maunchan auncha var 1,5 milliuns francs egen chapitêl per cha quist proget possa gnir lantscho Sper ün’acziun da crowdfunding haun ils iniziants uossa lantscho ün’ulteriura

ideja per gnir a raps – que cun spordscher üna «dividenda» in fuorma da pernottaziuns. Que ho declero il president da la fundaziun, Herbert Schmid, invers RTR. Ils respunsabels haun il

La Fundaziun Scaletta vuless garantir a lunga vista l’existenza da la chasa.

VISUALISAZIUN MAD

böt da ramasser la summa necessaria fin la fin da l’an, per pudair alura cumanzer a fabricher in avrigl dal 2024 e da fer la reavertüra in utuon da l’an 2026. (rtr/fmr)

La cumprouva in fuorma d’üna fotografia tras il spejel lung d’ün chatschader: in Engiadina Bassa haja darcheu dat üna reproducziun da lufs-tscharvers FOTO MAD UFFIZI DA CHATSCHA E PES-CHA

VALCHAVA

Ün Steinway ha chattà la via in Val Müstair

La Chasa Jaura a Valchava po festagiar quist on seis giubileum da 50 ons. Plü o main sco regal d’anniversari ha ella survgni da regal ün piano da la cuntschainta marca Steinway In gövgia, ils 10 d’avuost 2023, vain inaugurà l’instrumaint ed ingrazchà al donatur.

VerslafindaquistaprümavairaesrivàaValchavaüninstrumaint precius – ün nöbel clavazin a cua/piano da la marca Steinway I’s tratta d’ün regal da HugoLeutenegger daTurich a favur da la Chasa Jaura. Sco cha’l museum regiunal e chasa d’art scriva in üna comunicaziun, voul ella ingrazchar als 10 d’avuost 2023 per quist generus regal e quai in fuorma musicala e festiva.Trais musicistas–DeniseHoerni(violina),RoseKavacs(violoncello)eBarb Wagner (clavazin) – rendan onur a l’arriv da l’instrumaint in Val Müstair Ellas sunaran illa sala da la Chasa Jaura ouvras da F Mendelssohn Bartholdy e da W.A. Mozart. Il concert d ingrazchamaint vain moderà da David Spinnler

Cul clavazin tras l’on da giubileum

Dürant tuot la stà e l’utuon daja numerus concerts cun ed intuorn il nouv Steinway in Chasa Jaura, uschè cha l’instrumaint dà ün rom festiv al giubileum da 50 ons d’existenza dal museum regiunal e lö d’inscunter cultural in Val Müstair (cdm/fmr)

Tuot ils detagls a reguard la Chasa Jaura e davart seis program cultural dürant l’on da giubileum sun da chattar sün: www.chasajaura.ch.

ENGIADINA 7 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
Sabine Huber tanter duos exponats illa Grotta da cultura a Sent. FOTO BENEDICT STECHER Il Steinway chi fa uossa parada musicala in Chasa Jaura a Valchava FOTO CHASA JAURA

Tiers temperaturas pi bassas bunga atmosfera

Ensatge pi pac visitaders, plievgia all’antschatta e vers la fegn dall’occurrenza e tuttegna bungs affars per chels e chellas tg’on fatg venal lour products. Chegl la bilantscha dalla «Scuntrada» da venderde passo a Savognin.

GION NUTEGN STGIER/FMR

Siva digl 1985 ò la «fiera» da Savognin, oz numnada «Scuntrada», igl sies post fix aint igl calender d’arranschamaints dalla stad. Antschet ò l’istorgia dalla «fiera» da Savognin avant 38 onns cura tg’ò gia li a Savognin l’amprema «Scuntrada Rumantscha». Da lez taimp ins ò gia l’ideia d’anritgier ed agiuntar chella occurrenza cun ena fiera cun products ed artisanat indigen. L’organisaziun ò surpiglia a sies taimp l’Uniun da mastirants e commers Surses. Igl success dalla «fiera» da Savognin è sto grond, uscheia tg’ins ò decidia da lez taimp da cuntinuar cun chel event all’antschatta d’avost.

Treis persungas alla testa dall’organisaziun

Avant bung diesch onns è nia decidia da midar igl nom dall’occurrenza e chegl dalla fiera da Savognin tar la «Scuntrada». La raschung persiva è er tgi igl event ès’avanzoadegnadapletarenantopd’indigens e giasts, da blers proprietaris d abitaziuns u da tgesas da vacanzas e chegl dall’antiera regiun ed alloura er en inscunter da vigl e gioven Mido è an chels 38 onns alloura tgi igl domber d expositours indigens è sa redutgia fitg, persiva èn nias vetiers adegna daples expositours d’orsoura.

Realitad è alloura er tgi la «Scuntrada» è oz pitost ena occurrenza cun blera gastronomia, cun stands damagler e dabever e cun numerousas bars e chegl betg angal digls gastronoms sezs, mabagn er da plessas uniuns. Gio scu avant en onn on er venderde passo l Uniun da mastirants e commers Surses e las organisaziuns turisticas Anavant Surses e Turissem Savognin Beiva Alvra SA organiso l occurrenza. Appartignia agl comite d’organisaziun on Patrick Thurner,Veronica Janett- Netzer e LuanaTscharner

Passa 40 stands

Donn è tgi pac siva tgi la «Scuntrada» ò scumanzo è nia da plover e chegl cura tgi la veia principala a Savognin antschaveva planget a s’amplaneir cun blera gliout. Per bunga sort è igl temporal betg gist sto scu chel d’avant en onn tar la madema occurrenza, mabagn ensatge pi mievel.

Cun betg ple plover per varsaquantas ouras èn alloura tuttegna nias igls visitaders alla «Scuntrada», schi er per en po pi pacs tgi oters onns. Da plessas varts ins ò santia tgi seian pi pacs stands, chegl tgi Patrick Thurner dei, tgi seia ansomma betg. Passa40standsòido,deiel,chegltgiseia aint igl rom digls davos onns. El dei er tgi seia nia vandia blers products, aglmanc tants scu igls oters onns

schi betg daples products. L’ambianza è stada ple tgi angal bunga tiers l’ora e las temperaturas pi bassas. Tot tg’era da bunga lunga e cuntaint da s’antupar e sa veir puspe eneda. Cuntaints eran er igls expositours tg’on per part er fatg bungs affars cun sa vender fitg bagn lour products. Sa verifitgia è tgi dasper la vasta gastronomia davigl da cumprar blera vistga-

deira, roba da langa, tgapis e tgapelas e giaccas, persiva pac artisanat indigen ed er betg schi blers products dalla regiun.

Program lateral Scu igls oters onns er ò er betg mantgea venderdepassotarla«Scuntrada»enprogram lateral Uscheia davigl gist pigls unfants ena bela purscheida cun ena pare da scliviglier, en percurs da bike, ena pare da

golsdallascoladahockey legosgigantics, en carussel ed er en program spezial digl Pinocchio

Realitad è tgi nigns travagls gastronoms vevan ena musica tgi sunava agl li, chegl tgi era igls oters onns igl cass. Tuttegna ò la musica betg mantgea cun dar la noda musicala alla «Scuntrada» la capella Martegnas, la Musica instrumentala Savognin ed igls Fetters Sursetters.

GRISCHUN CENTRAL 8 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
Belas fotografias anramadas davigl da cumprar tar Tamara Giovanoli. Plascheir on igls unfants er gia digl capricorn dalla Banca Cantunala. Tgapis da cumprar, dantant duvro els ins ò betg cun esser nign suglegl. Astrid Thurner dalla Drogaria Surses vandeva products fatgs cun steilalvas. La veia principala a Savognin è betg stada schi populada scu oters onns dalla «Scuntrada». FOTOS GION NUTEGN
STGIER

PER VUS AL PULS DAL GRISCHUN rtr ch

19.00 LA STAILALVA

Ils schlaghers dals schlaghers

Nus giain bun 30 onns enavos e tadlain schlaghers dals onns 80 Igl è sco dad ir en in auter mund! Dentant, tgi avess cartì, plirs dals hits da lezzas uras audins anc oz – els èn daventads semperverds Per exempel: «Ich war noch niemals in New York» dad Udo Jürgens «Wahnsinn» da Wolfgang Petry, «Ich wollt nur mal mit dir reden» da Daliah Lavi u «Der Teufel und der junge Mann» da Paola ed anc bler dapli Bun divertiment!

Redacziun: Christa Soliva

FÜR GLARNER

PETER KUMMER, HÄNS UND SCHÖGG BÄBLER BETTMÜMPFELI

GUETNACHTGSCHICHTLI VOM MEGERLIMUGGI UF

GLARNERTÜÜTSCH

48 Seiten, gebunden

ISBN 978-3-906064-96-3 CHF 29 –

PETER KUMMER, HÄNS UND SCHÖGG BÄBLER BETTMÜMPFELI

GUETNACHTGSCHICHTLI UF GLARNERTÜÜTSCH

Die Geschichten möchten Spannungen lösen, an das anknüpfen, was die kleinen Zuhörer im Moment besonders beschäftigt. Sie möchten aber auch anregen zum Mitgestalten und Miterzählen. Bettmümpfeli sind Geschichten der Brüder Hans Bäbler (Megerlimuggi) und Jakob Bäbler (Megi und Müüsli) zum Nacherzählen, zum Abändern, als Schokoladenersatz, zur Fortsetzung, zum Weiterspinnen.

GABI HEUSSI LEBEN FÜR DEN LADEN GLARNER LADENGESCHICHTEN –EINST UND HEUTE

256 Seiten, Broschur

ISBN 978-3-906064-95-6 CHF 29 90

SASI SUBRAMANIAM MEIN NAME IST FRIDOLIN

192 Seiten, gebunden

ISBN 978-3-907095-44-7 CHF 39 –

GABI HEUSSI

LEBEN FÜR DEN LADEN

GLARNER LADENGESCHICHTEN – EINST UND HEUTE

Ein Bürstenbinder legt den Grundstein für ein Modegeschäft, ein Zigermandli für einen OptikLaden, ein Skirennfahrer für ein Sportgeschäft. Geschichten, die das Leben, oder besser gesagt, der Laden schrieb – davon handelt dieses Buch. Oft beginnt die Geschichte bereits im vorletzten Jahrhundert. Ein kleiner Teil der Läden existiert noch und kämpft sich wacker durch das Internetzeitalter. Tauchen Sie ein in die 23 Ladengeschichten des Glarnerlandes und staunen Sie, was es einst alles zu kaufen gab.

SASI SUBRAMANIAM

MEIN NAME IST FRIDOLIN

Seit dem 6. Jahrhundert ist Fridolin ein Begriff. Das Glarner Wappen ist das einzige Kantonswappen in der Schweiz mit einer menschlichen Gestalt, dem «Sant Fridli». Sasi Subramaniam schuf als Fotograf einen «Fridolin»-Bildband. Die Texte stammen von Fridolin Hauser, dem Präsidenten des Fridlibunds. Das Vorwort schrieb die Kunstwissenschaftlerin Ursula Helg.

Buchhandlung oder bei der Somedia Press AG, www somedia-buchverlag ch, Telefon: 055 645 28

RTR 9 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
RADIO
TELEVISIUN 17.45 SIL PUNCT SIN SRF 1 L’emissiun d’infurmaziun sin SRF 1 cun suttitels tudestgs sin TXT 777 (repetiziun sin SRF info tranter las 18 00 e las 22 00) PROGRAM DA RADIO 06.00 Novitads 06.06 Actualitad bun ura 06.30 Novitads 06.40 Impuls 07.00 Novitads 07.06 Actualitad bun ura 07.30 Novitads 07.40 Kikeri6 08.00 Novitads 08.06 Actualitad bun ura 08.30 Novitads 09.00 Novitads 09.06 La cuppina 09.15 I chalender 09.45 Tge chaussas 10.00 Novitads 10.55 Rep Impuls 11.00 Novitads 11.03 Actualitad mezd 11.15 Musica 11.30 Novitads 12.00 Novitads 12.06 Actualitad mezd 12.20 Cumpact da mezdi 12.30 Rendez–vous SRF 13.00 Las gratulaziuns 14.00 Novitads 14.03 Musica 15.00 Novitads 15.03 Musica 16.00 Novitads 16.03 Semperverds 16.30 Program da kino 16.45 Tgi pomai èsi? 16.50 Prevista Sil punct 17.00 Novitads 17.06 Actualitad saira 17.30 Novitads 17.50 Novitads da port 18.00 Novitads 18.06 Revista dal di 18.10 Musica 19.00 La stailalva 20.00 Novitads 20.03 Musica 21.00 Novitads 21.03 Musica 22.00 Novitads 22.03 Musica 23.00 Novitads 23.03 Musica d s p j n g z a m b d h e j v n G c o z a k Q R T v NUS FESTIVAIN CUN VUS 30 ONNS IMPULS 25-08-2023 | 18:00 RTR LOUNGE A CUIRA S‘annunziai ussa via rtr.ch ABUNAI USSA NOSSA NEWSLETTER DA CHATSCHA rtr ch/newsletter LA CUPPINA INA SURPRAISA PER GIUBILARAS E GIUBILARS GLI –VE 09:00 SO/DU 10:00 rtr ch/gratulaziuns dapli sin www.rtr.ch reclama
UND HEIMWEHGLARNER Erhältlich in der
BÜCHER
63

Editura: Somedia Press AG

Editur: Hanspeter Lebrument CEO: Thomas Kundert

Editura Somedia Via Sommerau 32, 7007 Cuira; tel. 081 255 50 50, mail: verlag@somedia.ch

Redacziun responsabla:

Fundaziun Medias Rumantschas (FMR):

Schefredactur FMR: David Truttmann (dat)

Substitut schefredactur FMR: Hans Huonder (hh) Redacziun FMR: Augustin Beel (abc), Andreas Cadonau (ac)

Dan ela Derungs (dd) Flurin Andry (fa correctorat)

Gabriela Desax (gd correctorat) Claudia Cadruvi (v )

Madlaina Capeder (mc correcorat)

Sandra Ba zer (sab) Mart n Gabrie (mg) Martin Cam che (cam) Sandro Buchli (sb)

Adressas redacziunalas: FMR Fundaziun Medias Rumantschas, Via da Masans 2, 7000 Cuira

redacziun@fmr.ch tel. 081 544 89 11 www.fmr.ch

Servetsch d’abunents e da distribuziun:

Sommerau 32, 7007 Cuira, tel. 0844 226 226,

abo@somedia.ch

Concert en il «City West»

Ils 18 d’avust 2023 entschaiva puspè la retscha da concerts «chor-west» organisada dal Center per chors da Cuira. En il supermartgà «City West» stattan en il center questa giada las vuschs giuvnas da la «Stimmwerkbande». Tenor il motto «chantar unescha, fa plaschair e promova la stima per sasez» dattan ellas invista en lur activitads chanticas sut la direcziun dal dirigent Christian Klucker Entras chanzuns commuventas, gieus ed activads e cun mussar lur abilitads al public, survegnan els plaschair per il chant ed il saut. Entras scolaziun correspundenta emprendan els da far diever da vusch e corp da maniera adattada. En quest grà vegnan els scolads da magisters pro-

INTER-NAZIUNAL

PLIEVGIA EXTREMA EN LA SLOVENIA

Las malauras en Slovenia e l’Austria dals davos dis lascha crescher il privel da bovas. Perquai ch’in mir da serra è rut, èn tschients persunas vegnidas evacuadas e ston passentar quests dis en alloschis d’urgenza. Trais persunas èn gia vegnidas per la vita. (sda/fmr)

DUAS NAVS

FAN NAUFRAGI

Betg lunsch da l’insla mediterrana da Lampedusa han duas navs cun migrants fatg naufragi la fin d’emna. I ha probablamain dà blers morts. Sco che la guardia da costa fa da savair, èn fin 30 persunas sparidas. Era uffants pitschens e dunnas èn morts. 57 migrants ha la guardia salvà. (sda/fmr)

LAVURANTS

SAVENS MALSAUNS

fessiunals. Chantond chanzuns en plirs linguatgs vegn promovì lur sentiment linguistic e grazia a quellas survegnan els invista en autras culturas.

Il Center per chors da Cuira ha la finamira da purtar cultura en il quartier da Cuira vest organisond tals eveniments culturals, per ils quals i vegn dà l’occasiun mintgamai ad in’instituziun culturala grischuna da sa preschentar là ina giada al mais cun ina producziun da var trais quarts d’ura. (cdm/fmr)

La «Stimmwerkbande» sa preschenta al pierten dal center da cumpras «City West» ils 18 d’avust, a las 18.30.

9,3 dis han lavurants e lavurantas mancà en Svizra l’onn passà a la lavur pervia da malsogna u accident – tant sco anc mai Tenor l’Uffizi da statistica han cunzunt ils giuvens tranter 15 e 24 mancà al plaz da lavur pervi da malsogna, numnadamain 10,4 dis l’onn (sda/fmr)

PLAN DA PASCH PER L’UCRAINA?

Als discurs en l’Arabia Saudita davart la guerra en l’Ucraina va la fama d’in plan da pasch Quai tenor diplomats preschents a Dschidda. L’ospitant da l’Arabia Saudita haja preschentà ensemen cun auters pajais in tal plan. Quel prevedia l’integritad da l’Ucraina, in armistizi, discurs da pasch sut la ONU ed in barat da praschuniers. (sda/fmr)

ORIZONTS 11 Glindesdi, ils 7 d avust 2023
«STIMMWERKBANDE»
FOTO MAD
mail:
Inserats: Somedia Promotion, Städtlistrasse 12, 7130 Glion tel. 081 920 07 17, fax 081 920 07 18, mail: ilanz.inserate@somedia.ch La Quotidiana cumpara tschintg giadas ad emna Ediziun derasada, Südostschweiz cumplet: 64 565 exemplars (WEMF 2021) Derasaziun: 115 892 lecturas e lecturs (MACH-Basic 2021-1) La Somedia Press AG è possessura dals titels «Fögl Ladin», «Gasetta Romontscha», «Casa Paterna/La Pùnt» e «La Vousch da Surmeir». Pretschs d’abunaments sut: www.suedostschweiz.ch/aboservice Communicaziun da participaziuns considerablas sin fundament da art. 322 CP: nagin © Somedia FOTO BENEDICT STECHER
Via
mail:

COLUMNA-IMPULS

Zatgei plat en sac

LEO TUOR

«Tgei ei tiu plaid il pli horribel?» ha in dumandau mei sminond che jeu ditgi: luf Aber jeu hai buca detg: luf

Plaids dad ina silba ein mes plaids preferi. Quei ein plaids clars che van buca ditg entuorn la buglia e san tgei ch’ei vulan. Plaids horribels ein per mei da quels da quater silbas. Per exempel «te-le-fonin». Zaco ei quei plaid era memia liungs. Perquei tut che di «händy». Aber «händy», cun quei «ä» e quei «i» ei aunc pli da fugir che «telefonin».

Aber forsa ha quei da far cun mes ressenti-

30 onns Impuls

ments Jeu hassegel tut quei ch’ei plat Cunzun zatgei plat en sac ei per mei in sentiment pauc emperneivel

Gie, jeu sai, tgi metta in händy en sac, in hän-

Durant la stad publitgescha la FMR ina selecziun da texts emess ils davos 2–3 onns en l emissiun «Impuls» dad RTR Quell’emissiun po festivar quest onn ses 30avel anniversari La

dy s’auda enta maun, buca en sac. Enta maun ei quei zatgei triumfal. Sco da ver il tschurvi sin maun connectaus cugl entir mund Il tschurvi da ver drovas ti buca pli. Gia avon ils temps dil telefonin duvravan biars strusch il tschurvi. Ussa astgan tuts emblidar quel

Jeu hai il davos temps zuar entschiet a duvrar puspei in tec il tschurvi Pertgei ins auda che pervia da Putin cun sia uiara, savess ei vegnir scart vid d’unviern cun energia E lu eis ti survius meglier cul tschurvi, pertgei lez va tochen uss aunc senz ’electrisch

FOTO-FINISH

FMR ha fatg ina tscherna dad «Impuls» da tschintg auturs/as rumantschs/as: Zegna PittetDosch, Dumenic Andry, Fadrina Hofmann, Fabiola Carigiet e Leo Tuor

«In mat, che vul haver fortuna, Sto bein ornar sia persuna, Ch’el vesi or s-ch’in cardinal; Pertgei fittesch’ins si in pal, Sche dat ei bein in cardinal.

Perquei mett’jeu en miu concept

In veritabel, fin recept.

In mat che stat els megliers onns

Vegn aunc cun pauc enflaus vengonzs; Mo mats de varga trentatschun

Quels drovien senza remischun, Savuns ed auas cun essenza, Sch’els vulan buc far abstinenza (...)»

la cuntinuaziun da questa poesia da Giacun Hasper Muoth è da chattar sin pagina 79 dal tom 3, Poesias 1, 1997

AURA

I mida chanzun

Situaziun generala: Oz s ’allontanescha il disturbi cun aria bletscha vers ost e pressiun auta dominescha ils proxims dis l aura Oz: Igl è plitost variabel ed i po plover vinavant. En l’Engiadina e la Val Müstair in zic pli sulegliv

Prognosa: Damaun èsi detg sulegliv e sitg cun temperaturas fin 23 grads, mesemna l’emprim anc nivlus, ma suenter pli e pli sulegliv e temperaturas fin 26, en l’Engiadina fin 21 grads. E suenter midi chanzun: la stad turna cun temperaturas vers ils 30 grads.

Il schic mosaic

Sa chapescha, la davosa soluziun dal «schic mosaic» è stada Panaduz Il «schic mosaic» dad oz mussa il vitg da...? – Ils dus tips

per oz: 1. tip: Il lieu dad oz è en Lumnezia. 2. tip: Il num finescha cun«issen»–Diperdimussalaredacziun da la FMR ina survista

IL TIP Resilienza pudess gidar

AUGUSTIN BEELI/FMR

I dat adina situaziuns u problems en la vita Tgi che n ha nagins muments da malsegirtad, u che pretenda ch’el u ella n’haja mai problems, viva sin in nivel, u è simplamain en il settavel tschiel. Quai datti. Ma insacura ston ins tuttina returnar sin il mund. E quel po esser pretensius. Baud u tard vegnan ins confruntà cun pitschnas crisas. I po esser ch’ins va en ina buna ustaria e sa lascha servir in bun past. Ins po survegnir la crisa sch’ins chatta in chavel en la suppa. U ch’il risot è memia salà, u ch’ins è scuidus sin il cusrin che bajegia ina bella chasa nova.

Idat glieud che sa vilenta sgarschaivel Alura poi dar ina crisetta en la convivenza Ins tugna perquai ch’ins ha in nas crutsch,

ins s agitescha perquai ch ins n ha betg il success spetgà, ins s’irritescha e blastemma dal vischin che lascha ir il giat en l’iert da legums Ins plira e tantugna per quai e per tschai Dapli ch’ins «s ’approfunda» en il problem e mender ch ins sa senta Insatge auter è forsa ina crisa da la sanadad Ins vegn malsaun ed ha adina mal Quai po dar fastidis u influenzar il mintgadi

cartografica dad ina vischnanca grischuna, però ina carta mo cun ils edifizis e senza vias, nums ed auals. (fmr/sb)

Atgnamain san ils blers ch’i na gida nagut da tgirar la tristezza u d’avair cumpassiun cun sasez Lexplosiun emoziunala cun sdiavlar gidia da sa distgargiar, dian quels Ins po er cumenzar a prender medicaments. Per levgiar muments da malesser e dumagnar trumpadas, problems da convivenza, e forsa schizunt dolurs, pudessi dar in auter recept: Igl è in substantiv che sa numna «resilienza» Vus na savais betg tge che quai è? Deditgai in zic temp per retschertgar Dumandai il collega, forsa sa quel. Discutai en famiglia ed en biro da la resilienza. Giai en biblioteca,dumandaiincudeschdavartla resilienza Emprendaidadesserin zic resilients. Bavai te e restai lucs.

Di per di dat ina redactura u in redactur da la FMR in tip – senza garanzia che quel «tip» plaschia alura a tuttas e tuts.

FINALMAIN 12 Glindesdi, ils 7 d avust 2023 Rabius Glion Tusaun Cuira Tavau Zernez Arosa Scuol Surcasti Mesocco San Murezzan Müstair Aschera Poschiavo 13° 7° 19° 9° 19° 13° 17° 10 16° 8° 13° 8° 10 2° 7° 2° 13° 5° 14° 6° 16° 8° 8° 3° 12° 4° Zuoz 10° 1° 15° 9°
GRAFICA GEOGR.CH
Leo Tuor è autur e viva a Val (Surrein). Quest text è vegnì emess tar RTR sco «Impuls» ils 31 d’avust 2022.
CARICATURA LINUS FLEPP
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.