CHẤN THƯƠNG THỂ THAO PHỔ BIẾN: BIỆN PHÁP CHỮA TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA Tai nạn thể thao thông thường rất dễ xảy ra khi tập luyện, đặc biệt đối với các vận động viên. Nếu không có biện pháp sơ cứu đúng lúc và chữa trị đúng cách, những chấn thương có thể dẫn tới biến chứng khó lường. Hãy xem ngay bài viết dưới đây để tìm hiểu một số loại chấn thương thường gặp, biện pháp điều trị thích hợp cũng như biện pháp phòng ngừa khi tập luyện thể thao.
1. Chấn thương thể thao là gì? Chấn thương trong thể thao là tình trạng tổn thương ở một hoặc nhiều bộ phận cơ thể, diễn ra khi tập thể dục hoặc chơi thể thao. Chấn thương thể thao có thể gặp ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể nhưng cụm từ này thường được hiểu là các tổn thương liên quan hệ thống cơ, xương, khớp và các mô liên quan như sụn, dây chằng.
Mắt cá chân là một trong những bộ phận dễ gặp tổn thương nhất trong thể thao.
Những nguyên do gây chấn thương trong thể thao có thể do chính người tập luyện hoặc đôi khi do môi trường và dụng cụ, cụ thể là: • Không khởi động hoặc khởi động không cẩn thậnthận nên khi vận động bất ngờ sẽ khiến lượng oxy và máu không được vận chuyển kịp thời đến các cơ, dẫn đến chấn thương. • Thay đổi cách tập luyện liên tục hay không tìm hiểu kỹ bài tập làm cho cơ thể dễ tập không đúng tư thế và bị chấn thương. • Một số dị tật như chân vòng kiềng, bàn chân bẹt, tay cán giá… rất dễ khiến người chơi gặp chấn thương khi tập luyện và thi đấu. • Sân tập gồ ghề hoặc trơn trượt, thời tiết khắc nghiệt, trang phục hoặc dụng cụ không thích hợp cũng là lí do khiến nhiều người bị chấn thương.
2. Các tổn thương thể thao thường gặp Sau đây là những chấn thương phổ biến nhất trong thể thao:
2.1. Bong gân Hiện tượng bong gân xảy ra do sự căng cơ quá mức làm tổn thương hoặc làm rách dây chằng khi té ngã hoặc trượt chân khi chơi thể thao. Dây chằng là những mảnh mô nối hai xương cùng nhau trong một khớp. Bong gân hay xảy ra ở bộ phận mắt cá chân, đầu gối và cổ tay. Trong đó, bong gân mắt cá chân là tình huống dễ mắc phải nhất.
Dấu hiệu nhận biết bong gân: • Đau nhức ở vùng khớp bị trẹo. Tầm 1 giờ sau, cảm giác đau nhức dần dần quay lại làm cho bạn không thể cử động vùng khớp đó được. • Vết thương sưng to, bầm tím, có hiện tượng tụ máu, khớp lỏng lẻo.
2.2. Căng cơ Căng cơ xảy ra khi cơ bị kéo căng quá mức và bị rách. Cơ cổ, bắp chân, háng, vùng thắt lưng và vai là những vị trí dễ xảy ra căng cơ. Nguyên nhân chính dẫn đến cơ bị căng là vì không vận động kỹ trước khi tập luyện hoặc do một lực tác động bất ngờ.
Khởi động không cẩn thận sẽ gây ra tình trạng căng cơ - rất thường gặp trong giới thể thao.
Dấu hiệu nhận biết căng cơ: Sưng, đau nhức và khó cử động tại vùng cơ bị căng. Cơn đau sẽ dịu dần khi người bệnh nghỉ ngơi (nếu ở mức độ nhẹ), hoặc cơn đau diễn ra trong nhiều ngày làm hạn chế vận động (nếu ở mức độ nặng).
2.3. Trật khớp Tai nạn thể thao có thể làm trật khớp ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể như đầu gối, khuỷu tay, háng. Lúc này, xương có thể bị lệch hoàn toàn hoặc không hoàn toàn ra khỏi khớp của nó.
Dấu hiệu phân biệt trật khớp:
• Khớp sưng to, phù nề và biến dạng. • Xuất huyết dưới da, tụ máu bầm ở phần mềm xung quanh khớp. • Đau nhiều, kèm theo tê bì hoặc cảm giác kiến bò khiến khớp không thể co, duỗi như bình thường.
2.4. Xương bị gãy Gãy xương là một chấn thương thể thao xuất hiện khi có một lực tác động mạnh từ bên ngoài. Tùy thuộc vị trí và hướng lực tác dụng, xương có thể gãy theo chiều dọc, chiều ngang hoặc gãy thành nhiều mảnh. Xương bị gãy là trường hợp cấp tính, cần được cấp cứu và xử lý kịp thời. Nếu không, có thể dẫn đến biến chứng do mất máu, tổn hại thần kinh, chèn ép mạch máu,… thậm chí tử vong.
Dấu hiệu nhận biết gãy xương: • Nghe âm thanh lạo xạo dưới da khi chấn thương xảy ra. • Ngay tại vị trí xương gãy bị bầm tím, sưng đỏ, biến dạng.
2.5. Tổn thương đầu gối Do khớp gối đảm nhận nhiều hoạt động khi chơi thể thao nên dễ bị tổn thương đột ngột, bao gồm: • Giãn, rách hoặc đứt dây chằng chéo trước (ACL) hay gặp nhất ở bộ môn thể thao cần phản ứng nhanh (bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, võ thuật…), gây triệu chứng đau, sưng và khó vận động đầu gối. • Giãn hoặc đứt dây chằng chéo sau (PCL) mặc dù ít gặp hơn, nhưng vẫn có và gây đau nhiều vùng sau gối, sưng viêm và khớp gối lỏng lẻo. • Kéo căng hoặc rách dây chằng giữa khớp gối (MCL) là tổn thương hay gặp trong bóng đá, khiến cầu thủ bị đau gối dữ dội.
• Chấn thương dây chằng bên ngoài (LCL) là chấn thương thể thao ít xảy ra, nhưng tạo ra mức độ tổn hại nghiêm trọng, khiến mặt ngoài đầu gối sưng tấy, cứng khớp và lâu dần dẫn đến thoái hóa khớp. • Rách sụn chêm khớp gối xảy ra khi vận động viên thể thao bật dậy quá nhanh từ tư thế ngồi xổm. Biểu hiện dễ nhận biết nhất là khớp gối bị đau, sưng và phát ra tiếng lạo xạo khi vận động.
Đầu gối thường gánh chịu áp lực rất lớn khi tập luyện, thi đấu nên rất dễ xảy ra chấn thương nhất là trong môn đạp xe và đẩy tạ.
2.6. Chấn thương vai - cánh tay - khuỷu tay Tập luyện cường độ cao hoặc thực hiện động tác sai tư thế là nguyên do gây ra chấn thương ở vai, cánh tay và khuỷu tay:
• Tổn thương ở vai thường gặp là sai khớp, viêm hoặc rách vòng bít quay, viêm gân chóp xoay, vai đông cứng, tổn hại sụn viền khớp vai. Biểu hiện dễ nhận thấy là đau, sưng, cứng vùng vai; không thể cử động vai và cánh tay bình thường; khớp vai biến dạng… • Viêm gân cơ nhị đầu (Biceps Tendinitis) là hiện tượng viêm ở đầu dài của 2 gân cơ nhị đầu bao gồm cả đầu dài và đầu ngắn, thường xảy ra khi gặp các vị trí chấn thương khớp vai. • Hội chứng khuỷu tay Tennis (tennis elbow) hoặc viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay có biểu hiện là đau khi cử động khuỷu tay, nhất là khi cầm vật nào đó hoặc xoay cẳng tay.
2.7. Viêm cân gan chân Viêm cân gan chân là hiện tượng viêm cân gan ở bàn chân, thường gây ra cảm giác đau nhói và buốt ở phần gót chân. Trong nhiều trường hợp, tình trạng đau cân gan chân lâu ngày có thể gây ra gai xương gót khiến người bệnh đau khi di chuyển, ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt cũng như chất lượng cuộc sống.
Viêm cân gan chân là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến gai gót chân.
Biểu hiện nhận biết: • Đau nhói một vùng ở mặt dưới xương gót nơi cân gan chân bám vào xương gót gây khó khăn khi đi lại bằng chân trần trên nền cứng. • Thường đau dữ dội về sáng và giảm nhẹ trong ngày, nhưng cơn đau có thể trở lại sau khi vận động đi lại nhiều.
2.8. Viêm gân gót chân Achilles Viêm gân gót chân là tình trạng gân Achilles cử động quá mức gây ra sự quá tải về lực và trọng lực, làm tổn thương vùng gót chân. Phần gân Achilles là vị trí có khá ít mạch máu nên khi chịu đựng áp lực lớn sẽ dễ gây chấn thương, thậm chí có thể dẫn đến rách hoặc đứt gân gót.
3. Biện pháp điều trị chấn thương trong thể thao Có nhiều cách điều trị chấn thương thể thao và bạn có thể xem xét vị trí và mức độ nghiêm trọng của chấn thương mà lựa chọn ra cách thức phù hợp.
3.1. Biện pháp sơ cứu tổn thương RICE Đối với những chấn thương cấp tính, bác sĩ sẽ chỉ định áp dụng phương pháp RICE. Đây cũng là những bước sơ cấp cứu tai nạn khi chơi thể thao, thể dục cơ bản mà chúng ta có thể xử lý tạm thời trước khi đến bệnh viện: • Nghỉ ngơi (Rest): Giảm vận động và nghỉ ngơi để cơn đau giảm bớt đáng kể. • Chườm lạnh (Ice): Dùng túi chườm lạnh chuyên dụng áp lên khu vực chấn thương trong vòng 24 giờ sau chấn thương để giảm sưng và đau. Nên chườm lạnh liên tục trong khoảng 2 – 3 ngày sau chấn thương, mỗi lần chườm lạnh chỉ nên từ 20 – 30 phút và cách nhau 3 – 4 giờ.
• Băng bó (Compression): Biện pháp băng bó góp phần cố định khớp cũng như dây chằng, hạn chế để chấn thương trở nặng. Lưu ý nếu cảm thấy đau nhức hay băng quá chặt, nên nới lỏng hơn để máu được lưu thông dễ dàng. • Nâng cao (Elevation): Kê gối bên dưới vị trí chấn thương, sao cho phần bị bong gân hoặc trật khớp cao hơn so với cả cơ thể. Biện pháp này giúp dịu cơn đau và giảm sưng khá hiệu quả. Nhưng, tổn thương với bất kỳ mức độ nặng nhẹ nào đều có khả năng phát triển thành các di chứng nguy hiểm như viêm khớp, thoái hóa khớp, đau thần kinh tọa… thậm chí tổn thương thần kinh và làm ảnh hưởng đến sinh hoạt mỗi. Nếu có những dấu hiệu như cơn đau xuất hiện dài ngày và ngày càng nặng nề, vết thương sưng tấy và biến đổi màu da, xương biến dạng, không thể vận động bình thường, gãy xương, liệt thần kinh cảm giác, mất ý thức, buồn nôn, chóng mặt,... cần đến bệnh viện khám ngay lập tức!
3.2. Các biện pháp chữa trị phục hồi sau sơ cứu Sau sơ cứu ban đầu bằng phương pháp RICE, bác sĩ sẽ xác định có nên chữa trị bổ sung để hồi phục hoàn toàn chấn thương hay không. Các cách xử lý bao gồm:
Phẫu thuật Đây là biện pháp điều trị hay được sử dụng cho các chấn thương rách dây chằng chéo trước, rách dây chằng bên trong gối khi tổn thương nặng.
Vật lý trị liệu Các chuyên gia sẽ chỉ định một số bài tập thích hợp chẳng hạn như bài tập kéo giãn cơ, bài tập cải thiện cơ bắp hoặc được hỗ trợ từ thiết bị hiện đại nhằm khôi phục chức năng của cơ thể, có khả năng điều trị các loại chấn thương trong thể thao. Nhưng việc điều trị bằng vật lý trị liệu thường yêu cầu thời gian kéo dài, tác động từ từ.
Trị liệu thần kinh cột sống Đây là phương pháp chữa trị hiện đại bắt nguồn từ Mỹ, bác sĩ sẽ điều chỉnh các khớp xương và đốt sống sai lệch vào đúng vị trí ban đầu, từ đó trả lại đúng cấu trúc và chức năng của xương khớp, giúp cải thiện dẫn truyền dây thần kinh cột sống đi ngang qua các đốt sống. Nhờ vậy, cơn đau sẽ giảm dần và chấm dứt hẳn chỉ sau một thời gian ngắn mà không dùng thuốc hay phẫu thuật. Bài viết chi tiết về nắn chỉnh thần kinh cột sống - Chiropractic: TẠI ĐÂY Ngoài ra, nắn chỉnh cột sống còn đem lại nhiều lợi ích, bao gồm: • Nâng cao phản xạ thăng bằng. • Chữa trị chấn thương hiệu quả. • Cải thiện khả năng vận động. • Tăng cường sức mạnh và độ dẻo trục thân – lưng, bụng, khớp gối, khớp vai, khuỷu, cổ tay và cơ bắp cánh tay. Phòng khám ACC tự hào là đơn vị áp dụng Trị liệu thần kinh cột sống đầu tiên được Bộ Y tế cấp phép. Với 100% đội ngũ bác sĩ chuyên gia Chiropractic nước ngoài giàu kinh nghiệm, ACC cam kết mang đến chương trình chăm sóc & chữa trị các chấn thương thể thao đạt chuẩn quốc tế.
Bác sĩ Wade Brackenbury chăm sóc cơ xương khớp cho thủ môn Bùi Tiến Dụng trong quá trình luyện tập và thi đấu.
Xem thêmvề cách phòng ngừa và điều trị các chấn thương thường gặp trong thể thao - Tư vấn từ chuyên gia: https://www.youtube.com/watch?v=7rYvvLv-u90
4. Biện pháp ngăn ngừa tai nạn khi chơi thể thao Dưới đây là những cách có thể hỗ trợ bạn ngăn chặn chấn thương khi tập luyện thể thao: • Rèn luyện với mức độ vừa phải, thích hợp với thể trạng người tập. • Uống nhiều nước trước, trong và sau khi tập thể dục. • Chuẩn bị trang phục, dụng cụ đầy đủ và tìm hiểu kỹ thuật, tư thế trước khi tập luyện thể dục, thể thao. • Bắt đầu buổi tập với một số bài tập vận động, làm nóng cơ thể. • Kéo giãn cơ trước và sau mỗi buổi tập. • Luôn có sẵn những dụng cụ sơ cứu đơn giản khi tập luyện và thi đấu.
Trên đây là những biểu hiện nhận biết các loại tổn thương thể thao cũng như một số biện pháp điều trị phổ biến và cách ngăn ngừa khi tập luyện, thi đấu. Hi vọng những kiến thức này sẽ giúp bạn giảm nguy cơ chấn thương trong thể thao, nhất là có thêm kinh nghiệm sơ cấp cứu kịp thời để ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm bạn nhé! Nguồn tham khảo: https://dantri.com.vn/suc-khoe/6-nhom-chan-thuong-the-thao-va-cach-khac-phuchieu-qua-20220510163012148.htm https://reedsy.com/discovery/user/xuongkhopsuckhoe https://www.cryptocompare.com/profile/benhcoxuongkhop/ https://miarroba.com/suckhoexuongkhop https://forums.giantitp.com/member.php?260149-benhcoxuongkhop http://hawkee.com/profile/1195070/