Пишување за печатени медиуми by Jane Stefanov

xxx

ÏÈØÓÂÀ Å ÇÀ ÏÅ×ÀÒÅÍÈ ÌÅÄÈÓÌÈ

> Çîðàí Áî¼àðîâñêè < > Áðàíêî Ãåðîñêè < > Äàóò Äàóòè < > £àñìèíà Ìèðîíñêè < > Àíäîí Äàâ÷åâ <

Ìàêåäîíñêè èíñòèòóò çà ìåäèóìè 2005 >>> 1

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ÏÈØÓÂÀ Å ÇÀ ÏÅ×ÀÒÅÍÈ ÌÅÄÈÓÌÈ Êíèãàòà å èçäàäåíà âî ðàìêèòå íà Åäíîãîäèøíà øêîëà çà íîâèíàðñòâî íà Ìàêåäîíñêèîò èíñòèòóò çà ìåäèóìè. > Èçäàâà÷: Ìàêåäîíñêè èíñòèòóò çà ìåäèóìè Ïîðòà Áó àêîâåö À2/1: 1000 Ñêîï¼å, Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à > Àâòîðè: Çîðàí Áî¼àðîâñêè, Áðàíêî Ãåðîñêè, Äàóò Äàóòè, £àñìèíà Ìèðîíñêè è Àíäîí Äàâ÷åâ > Óðåäóâà÷êè îäáîð : Ä-ð. Âåñíà Øîïàð, Æàíåòà Òðà¼êîñêà, Áèë¼àíà Ïåòêîâñêà, Ìèëå Áîø àêîâñêè > Ëåêòîð : Ñîôè¼à ×îëàêîâñêà - Ïîïîâñêà > Äèçà¼í è òåõíè÷êà îáðàáîòêà : £àíå Ñòåôàíîâ > Ôîòîãðàôèè : Àíäîí Äàâ÷åâ > Ïå÷àòè : Âèíñåíò-ãðàôèêà

CIP - Êàòàëîãèçàöè¼à âî ïóáëèêàöè¼à Íàðîäíà è óíèâåðçèòåòñêà áèáëèîòåêà Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè , Ñêîï¼å 070:808.1(035) Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè:êàêî äà ðàçìèñëóâàø, ïëàíèðàø è ïèøóâàø çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè / [àâòîðè íà êíèãàòà: Çîðàí Áî¼àðîâñêè; Áðàíêî Ãåðîñêè; Äàóò Äàóòè; £àñìèíà Ìèðîíñêè; Àíäîí Äàâ÷åâ; ôîòîãðàôèè Àíäîí Äàâ÷åâ]. Ñêîï¼å : Ìàêåäîíñêè èíñòèòóò çà ìåäèóìè, 2005. - 157 ñòð.; èëóñòð. ; 24 ñì. (Åäèöè¼à ÌÈÌ øêîëà) Òåðìèíîëîãè¼à: ñòð. 152-157 ISBN 9989-2182-8-5 1. Áî¼àðîâñêè, Çîðàí à) Íîâèíàðñêè òåêñòîâè çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè - Òåõíèêà íà ïèøóâà å Ïðèðà÷íèöè COBISS.MK-ID 60405002

2 >>>

xxx

Ñîäðæèíà >>>

> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî

[7]

> Âåñò

[39]

> Íîâèíàðñêè æàíðîâè

[73]

> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à

[101]

> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî

[125]

> Óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà

[147]

> Òåðìèíîëîãè¼à

[151]

Îñîáèíèòå íà âåñòà [9]; £àçèêîò è ìåäèóìèòå [11]; Íîâèíàðñòâîòî è êðåàòèâíîñòà [14]; Êàêî äî íîâè ïðèêàçíè [16]; Íîâèíàðèòå è íèâíèòå ñåòèëà [19]; Ìåäèóìèòå è öåëíèòå ãðóïè [22]; Èçâîðè íà èíôîðìèðà å[24]; Òåõíèêè íà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè [27]; Èñòðàæóâà÷êî íîâèíàðñòâî [32].

Âåñò [41]; Îñíîâåí ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å [44]; Ìîäåëè íà ñòðóêòóðèðà å [47]; Åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà [50]; Àãîë - ôîêóñèðà å íà âåñòà [54]; Ëèä [57]; Ñòðóêòóðèðà å ñî âîäå å (êîó÷èíã) [60]; Íîâèíàðñêè ñòèë [62]; Ïðèíöèï íà øåñòå ïðàøà à [67].

Íîâèíàðñêè æàíðîâè [75]; Îñíîâíè íîâèíàðñêè æàíðîâè [77]; Ñïåöèôè÷íè íîâèíàðñêè æàíðîâè [84]; Ñïåöèôè÷íè áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíðîâè [91];

Ïî¼àâà íà ôîòîãðàôè¼àòà [103]; Ôîòîàïàðàò è êàêî ôóíêöèîíèðà [106]; Ôîòîíîâèíàðñòâî [109]; Êàòåãîðèè âî ôîòîíîâèíàðñòâîòî [112]; Ôîðìóëà íà îñóìòå ôîòîãðàôèè [122].

Åòèêà [127]; Íîâèíàðñêàòà åòèêà è ïóáëèêàòà [131]; Ñëó÷à¼îò Ìàêåäîíè¼à [136]; Êîäåêñ íà íîâèíàðèòå íà Ìàêåäîíè¼à [137]; Èçâåñòóâà å çà ðàçëè÷íîñòèòå [139]; Ïîñåáíîñòèòå íà ìàðãèíàëèçèðàíèòå ãðóïè [144].

Óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà [139]

>>> 3

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

4 >>>

xxx

Ìàêåäîíñêèîò èíñòèòóò çà ìåäèóìè (ÌÈÌ) ñå çàôàòè ñî íå òîëêó åäíîñòàâíà, íî, çà ñâî¼àòà ðàáîòà íåîïõîäíà àêòèâíîñò èçäàâà å íà íîâèíàðñêè ïðèðà÷íèöè êîè å ãè ñîäðæàò îñíîâíèòå ïðàâèëà è íàñîêè çà ïèøóâà å çà ïå÷àòåíèòå è çà åëåêòðîíñêèòå ìåäèóìè. Ïðåä âàñ ñå ïðâèòå äâå èçäàíè¼à íà åäèöè¼àòà ÌÈÌ Øêîëà Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè è Ïèøóâà å çà åëåêòðîíñêè ìåäèóìè . Íàøà öåë áåøå äà ñîçäàäåìå ïðèðà÷íèöè êîè å áèäàò êîðèñíî ÷åòèâî çà ñòóäåíòèòå íà Åäíîãîäèøíàòà øêîëà çà íîâèíàðñòâî (ÅØÍ) øòî ðàáîòè âî ðàìêèòå íà ÌÈÌ, íî è èçâîð íà èíôîðìàöèè çà ñèòå ïî÷åòíèöè âî ïðîôåñè¼àòà. Êíèãèòå ñå ïðàâåíè ñïîðåä íàñòàâíàòà ïðîãðàìà è ñîäðæèíèòå êîè ñå äåë îä ÅØÍ, øòî ïàê íóäè ñåðèîçåí ìàòåðè¼àë êî¼ å ãè âîâåäå ÷èòàòåëèòå âî îñíîâèòå íà íîâèíàðñêàòà ïðîôåñè¼à è å èì ãè ïðåòñòàâè äèëåìèòå íà ñîâðåìåíîòî íîâèíàðñòâî è ðàçâî¼îò íà íîâèòå ìåäèóìè. Ïðèðà÷íèöèòå ìîæå äà ãè êîðèñòèòå êàêî íàñòàâåí ìàòåðè¼àë, íî, è êàêî àëàòêè íèç êîè å îáåçáåäèòå îäãîâîðè íà âàøèòå ïðàøà à. Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè è Ïèøóâà å çà åëåêòðîíñêè ìåäèóìè ¼à ïî÷èòóâààò óìåòíîñòà íà ïèøóâà å íà ¼àñåí è åäíîñòàâåí ¼àçèê, êîðèñòå¼ è íèçà ïðèìåðè çà äîïîëíóâà å è îá¼àñíóâà å íà äàäåíîòî ïðàâèëî. Òóêà å íà¼äåòå êðàòêè è ¼àñíè íàñîêè êîè å âè ïîìîãíàò äà ãî ïîìèíåòå ïðîöåñîò íà îñïîñîáóâà å è ó÷å å íà íà¼âàæíèòå ðàáîòè êîè òðåáà äà ãè çíàå ñåêî¼ äîáàð íîâèíàð. Àâòîðè íà êíèãèòå ñå èñêóñíè íîâèíàðè è óðåäíèöè îä ìàêåäîíñêèòå ìåäèóìè, åäíè îä íà¼äîáðèòå íîâèíàðñêè ïåðà äåíåñ. Òèå ñå òðåíåðè-ïðåäàâà÷è íà ÌÈÌ, ïðîôåñèîíàëöè êîè âî èçìèíàòèòå äâå ãîäèíè íåñåáè÷íî ãî âëîæè¼à ñâîåòî çíàå å è äîëãîãîäèøíî èñêóñòâî âî ïîäãîòîâêàòà íà Øêîëàòà è íå¼çèíîòî óñïåøíî èìïëåìåíòèðà å. Ìàêåäîíñêèîò èíñòèòóò çà ìåäèóìè ñå çàáëàãîäàðóâà íà õîëàíäñêàòà íåâëàäèíà îðãàíèçàöè¼à Press Now êî¼à ôèíàíñèñêè ãî ïîääðæàà èçäàâà åòî íà ïðèðà÷íèöèòå. Ìàêåäîíñêè èíñòèòóò çà ìåäèóìè

>>> 5

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

6 >>>

xxx

Ã Ë À Â À

Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî

> Çîðàí Áî¼àðîâñêè >>> 7

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

8 >>>

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

xxx

> Çîðàí Áî¼àðîâñêè Îñîáèíèòå íà âåñòà ÊÓ×ÅÒÎ ØÒÎ £À ÊÀÑÍÀ ÂÅÑÒÀ Íà íèêîãî äîñåãà íå ìó óñïåàëî äà äåôèíèðà óíèâåðçàëíà è óëòèìàòèâíà äåôèíèöè¼à íà âåñòà êàêî îñíîâåí åëåìåíò íà íîâèíàðñòâîòî. Êîëêó è äà ñàêàìå äà èìàìå ôèíà è åäíîñòàâíà äåôèíèöè¼à çà âåñòà óïîòðåáëèâà çà ñèòå îêîëíîñòè, òîà å íåâîçìîæíî. Èìàëî ìíîãó îáèäè äà ñå íàïðàâè òîà: íåêî¼ àíîíèìåí òèï ñè èãðàë ñî çáîðîâè è ðåêîë äåêà âåñòà (news) å ñ$ øòî ñå ñëó÷èëî íà ñåâåð, èñòîê, çàïàä è íà ¼óã (North, East, West and South). Ìíîãóìèíà ñå ïîâèêóâààò íà ïðèíöèïîò äåêà íå ìîæå äà ñå äåôèíèðà, íî êîãà å ñå âèäè, âåäíàø ñå ïðåïîçíàâà . Ðîáåðò Äå¼íà, óðåäíèê íà ó¼îðê ñàí (New York - Sun), ñòàíà ñëàâåí ïî ñâî¼àòà äåôèíèöè¼à: Íå å âåñò êîãà êó÷å å êàñíå ÷îâåê, òóêó êîãà ÷îâåê å êàñíå êó÷å . Òî¼ ¼à ñìåòàë íåîáè÷íîñòà çà åäíà îä íà¼áèòíèòå êàðàêòåðèñòèêè íà âåñòà. Íå å âåñò êîãà êó÷å å Åâå óøòå íåêîëêó îáèäè: Òàðíåð Êàòëè , íåêîãàøåí óðåäíèê êàñíå ÷îâåê, òóêó êîãà âî ó¼îðê òà¼ìñ , ¼à îïèøàë âåñòà êàêî íåøòî øòî íå ñè ãî ÷îâåê å êàñíå êó÷å . çíàåë ïîðàíî . îçåô Ïóëèöåð ðåêîë äåêà âåñòà òðåáà äà å: îðèãèíàëíà, ðàçëè÷íà, ðîìàíòè÷íà, åäèíñòâåíà, äà ïðåäèçâèêóâà óáîïèòíîñò, äà å ñìåøíà, èíöèäåíòíà, ñåíçàöèîíàëèñòè÷êà è äà ïðåäèçâèêóâà îçáîðóâà å. Çíà÷è, íåøòî ñëè÷íî êàêî Äå¼íà - äà å íåîáè÷íà. Åâå åäåí îáèä ñî êî¼ ìîæå äà ñå èçâëå÷å ñóøòèíàòà íà ïîâå åòî ïðèôàòåíè äåôèíèöèè: Íàñòàí êî¼ âðåäè äà áèäå âåñò å îíî¼ øòî ¼à ìåíóâà ñòàòóñ êâî ñèòóàöè¼àòà, èëè øòî ñå çàêàíóâà äà âëè¼àå íà ñòàòóñ êâî ñèòóàöè¼àòà . Íî, íè îâàà äåôèíèöè¼à ¼à íåìà óíèâåðçàëíîñòà, çàòîà å íà¼äîáðî íèç êàðàêòåðèñòèêèòå íà ïðèðîäàòà íà âåñòà äà ñå ðàçãëåäààò ñèòå íå¼çèíè àñïåêòè. Ñåäóì êàðàêòåðèñòèêè íà âåñòà Åäíà îä öåíòðàëíèòå îñîáèíè íà âåñòà å íå¼çèíîòî âëè¼àíèå, îäíîñíî èìïàêò. Âåñòà å ñå èçáîðè çà ñâîå ìåñòî è âàæíîñò òîëêó êîëêó øòî å áèäå ãîëåìî è äëàáîêî íå¼çèíîòî âëè¼àíèå íà ëó åòî èëè ïðîöåñèòå. Ãëîáàëèçàöè¼àòà íà ñâåòîò è ïðîöåñèòå íå ¼à äåâàëâèðàøå îñîáèíàòà íà ëîêàëíîñò êàêî îñîáèíà íà âåñòà. Ãëîáàëíèòå èíôîðìàöèè ìîæàò äà áèäàò èíòåðåñíè, íî çåì¼îòðåñîò îä ñåäóì ñòåïåíè âî Ñêîï¼å å âåñò ñî ïðèîðèòåò çà íåãîâèòå æèòåëè çà ðàçëèêà îíàà çà çåì¼îòðåñîò âî Òà¼âàí âî èñòèîò äåí. >>> 9

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Âåñòà ìîðà äà áèäå áðçà è ïëàñèðàíà âî âèñòèíñêî âðåìå. Íàâðåìåíîñòà íà âåñòà å ïðàâîïðîïîðöèîíàëíà íà íå¼çèíèîò åôåêò. Âåñòà ñå âðçóâà çà ëó å. Èìè àòà (ëó åòî) ¼à ïðàâàò îçåô Ïóëèöåð ðåêîë âåñòà. Ëó åòî ñàêààò äà ÷èòààò çà îíèå ñî êîè ñå äåêà âåñòà òðåáà äà å: èäåíòèôèêóâààò, à òîà, âîîáè÷àåíî, ñå ïîçíàòèòå è ñëàâíèòå. îðèãèíàëíà, ðàçëè÷íà, Ãîëåìè èìè à ïðàâàò ãîëåìè âåñòè. ðîìàíòè÷íà, åäèíñòâåíà, Êîíôëèêòèòå ñå âî ñðåäèøòåòî íà ñòâàðíîñòà. äà ïðåäèçâèêóâà Íîâèíàðñòâîòî íå å èíäèôåðåíòíî íà òîà, ïà çàòîà óáîïèòíîñò, äà å ñìåøíà, èíöèäåíòíà, êîíôëèêòîò å åäíà îä îñîáèíèòå íà âåñòà. ñåíçàöèîíàëèñòè÷êà è äà Ëó åòî ñàêààò äà ÷èòààò çà îíèå øòî ãè îñòâàðóâààò ïðåäèçâèêóâà ñîíîâèòå. Òîà å õóìàíàòà äèìåíçè¼à íà âåñòà. îçáîðóâà å. Èäåíòèôèêóâà åòî ñî ñóäáèíàòà íà îíèå çà êîè ñå èçâåñòóâà, çà îíèå øòî ãî èñêóñèëå íåîáè÷íîòî, å ïîñàêóâàíî ÷åòèâî. Ñåêî¼à âåñò èìà ñâî¼à öåëíà ãðóïà. Ïîíåêîãàø îä òîà íà êîãî ìó å íàìåíåòà çàâèñè äàëè òàà å áèäå íà íàñëîâíàòà ñòðàíèöà èëè âî ïðâèòå òðè ìèíóòè íà âå÷åðíèòå âåñòè.

10 >>>

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

xxx

£àçèêîò è ìåäèóìèòå ÏÓÁËÈÊÀÒÀ È ÏÎÐÀÊÀÒÀ Åëåìåíòàðíàòà êîìóíèêàöè¼à èìà òðè åëåìåíòè: ïóáëèêàòà, ïðèêàçíàòà è ïîðàêàòà. Òðèòå ï ïðàâàò åäíà öåëèíà è ãè îáåäèíóâà ìåäèóìîò. Çà äà ãî íàïðàâè òîà, ìåäèóìîò ôîðìèðà ñâî¼ ¼àçèê. Çà äà äî¼äåìå äî ðóäèìåíòàðíèòå åëåìåíòè íà ¼àçèêîò íà ìåäèóìèòå, å ãî ïðèìåíèìå ïðèíöèïîò íà äåêîíñòðóêöè¼à. Ïóáëèêàòà ¼à ôîðìèðààò ÷èòàòåëè, ãëåäà÷è, ñëóøàòåëè, Èíòåðíåò-êîðèñíèöèòå... Ïîðàêàòà å ñîäðæàíà âî òåêñòîò, ôîòîãðàôè¼àòà, Ìåäèóìèòå èìààò ñèëíî âëè¼àíèå. £àçèêîò ãðàôèêàòà, âèäåîòî, òîíîò, ÕÒÌË-êîäîò, îäíîñíî ìåòà¼àçèêîò íà ìåäèóìèòå å íèâíîòî íà äèãèòàëíàòà èíôîðìàòè÷êà òåõíîëîãè¼à (ÈÒ). îðóæ¼å.

Ñèðîìàøêèîò Áîáî Çà äà îñîçíàåìå âî êàêîâ ñîîäíîñ ñå îâèå äâå ïîçèöèè íà åëåìåíòàðíàòà êîìóíèêàöè¼à âî íîâèíàðñòâîòî, ìîæåáè å íè ïîìîãíàò îäãîâîðèòå íà ïðàøà àòà: > Äàëè ïóáëèêàòà ¼à ñôà à ïîðàêàòà îä íîâèíàðñêèîò ïðîäóêò? > Êàêî ñå ñëó÷óâà îâàà êîìóíèêàöè¼à? Ìîæíèòå îäãîâîðè íà îâèå ïðàøà à ñå èçâëåêóâààò îä âëè¼àíèåòî íà ìåäèóìèòå âðç ëó åòî. Ñòàðè ñå äåáàòèòå çà ôîðìèðà åòî íà ¼àâíîòî ìèñëå å ñî ïîìîø íà ìåäèóìèòå. Òîà íå áèëî ñåêîãàø ñî ïîçèòèâåí ïðåäçíàê, ïà ìíîãó ïîâå å ñå äåáàòèðà çà ìåäèóìèòå îä àñïåêò íà âëè¼àíèå íà äå¼ñòâóâà åòî. Íàñèëñòâîòî, ïîëèòè÷êèòå áîðáè, ñåêñóàëíèòå êîíöåïòè ñå ñàìî âðâîò íà òåìèòå êîè êàêî ñîäðæèíè ñå äåë îä ìåäóìñêîòî âëè¼àíèå. Íà¼åêñïëèöèòåí ïðèìåð çà âëè¼àíèåòî íà ìåäèóìîò âðç ëó åòî å åêñïåðèìåíòîò çà êóêëàòà Áîáî íàïðàâåí íà Óíèâåðçèòåò Ñòåíôîðä âî Êàëèôîðíè¼à, ÑÀÄ. Ïðîôåñîðîò Àëáåðò Áàíäóðà ñî ñâî¼îò òèì ãî èñòðàæóâàë íàñèëñòâîòî êà¼ ëó åòî. Òî¼ âåðóâàë äåêà àãðåñè¼àòà ìîðà äà îá¼àñíè òðè àñïåêòè: ïðâî, êàêî ñå ðàçâèâààò àãðåñèâíèòå ôîðìè íà îäíåñóâà å; âòîðî, øòî ãè ïðîâîöèðà; è òðåòî, øòî îäðåäóâà äàëè ëó åòî, êîè âå å åäíàø ðàçâèëå ôîðìè íà àãðåñè¼à, ïî èçâåñíî âðåìå ïîâòîðíî å ìàíèôåñòèðààò òàêâî îäíåñóâà å. Âî îâî¼ åêñïåðèìåíò åäíà ãðóïà äåöà áèëå âíåñåíè âî åäíà ñîáà âî êî¼à èìàëî ñàìî åäåí òåëåâèçîð. Íà òåëåâèçîðîò áèë ïóøòåí ôèëì âî êî¼ íåêîëêóìèíà âîçðàñíè ëó å óäèðàëå ñî ÷åêàí, òåïàëå, âëå÷êàëå ïî çåì¼à, ìàëòðåòèðàëå åäíà ãóìåíà êóêëà êî¼à ñå âèêàëà Áîáî. Îòêàêî ãî èçãëåäàëå ôèëìîò, äåöàòà áèëå âíåñåíè âî ñîáà ïîëíà ñî óáàâè èãðà÷êè, íî èì áèëî ðå÷åíî äåêà íå ñìåàò äà ñè èãðààò ñî íèòó åäíà îä íèâ. Àíàëèòè÷àðèòå ãè çàáåëåæàëå ïðâèòå çíàöè íà ôðóñòðàöèè. Ïî íåêîå âðåìå, äåöàòà áèëå âíåñåíè âî èñòàòà ñîáà >>> 11

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

âî êî¼à ñå ñíèìàë ôèëìîò ñî Áîáî. Òàìó áèë Áîáî è èñòèòå ðåêâèçèòè îä ôèëìîò. Íà äåöàòà íå èì áèëî ðå÷åíî íèøòî. Ñàìî ïî íåêîëêó ñåêóíäè, Áîáî áèë çäðîáåí îä óäèðà å. Îòêàêî ãî ïîâòîðèëå åêñïåðèìåíòîò íåêîëêó ïàòè, òèìîò íà Áàíäóðà êîíñòàòèðàë äåêà 88% îä äåöàòà âî åêñïåðèìåíòîò ãè èìèòèðàëå îíèå îä ôèëìîò ñî Áîáî. Îñóì ìåñåöè ïîòîà, 40% îä äåöàòà øòî ïîêàæàëå àãðåñè¼à çà âðåìå íà åêñïåðèìåíòîò ñ$ óøòå èìàëå àãðåñèâíè îäíåñóâà à ñëè÷íè íà îíèå îä ôèëìîò çà Áîáî. Ìåäèóìèòå èìààò ñèëíî âëè¼àíèå. £àçèêîò íà ìåäèóìèòå å íèâíîòî îðóæ¼å. Ñî ¼àçèêîò íà ìåäèóìèòå ñå ïðåíåñóâààò ïîðàêèòå êîè íè ãîâîðàò çà àêòåðè (íà íàñòàíè); çà àêòèâíîñòè è íàñòàíè è çà ïîñëåäèöèòå. Ïîðàêèòå ñå äèçà¼íèðààò: > çà ïóáëèêàòà; > çà äà ãî ïðîåêòèðààò íàøèîò è îïøòåñòâåíèîò èäåíòèòåò íà äðóãèòå; > âðñêèòå ìå ó íèâ, êîè: - òðåáà äà ãè ðàçáåðåìå; - äà ãè îäîáðèìå èëè îäðå÷åìå. Ãðàíèöèòå íà ¼àçèêîò ãè äèêòèðààò ãðàíèöèòå íà ñâåòîò Ñîöèîëèíãâèñòèêàòà ïðàâè ðàçëèêà ïîìå ó ñåêî¼äíåâíèîò ¼àçèê (êîëîêâè¼àëåí) è ¼àçèêîò çàä ãîâîðîò . £àçèêîò çàä ãîâîðîò å îíî¼ ¼àçèê øòî ãî ãîâîðàò óìåòíîñòà è íåêîè àñïåêòè íà ôèëîñîôè¼àòà è íàóêàòà. Íà äðóãàòà ñòðàíà îä ñïåêòàðîò íà ¼àçèöèòå çàä ãîâîðîò ñïà à è ¼àçèêîò íà ìåäèóìèòå. Åâå åäíà îä ïîâå åòî äåôèíèöèè çà ¼àçèêîò íà ìåäèóìèòå îä êîìóíèêîëîãîò Ìåêäîíàëä: £àçèêîò íà ìåäèóìèòå å ñèñòåì Ñâåòîò ñòàíóâà îíà øòî çà êîìóíèêàöè¼à êî¼ å ïîøèðîêî èíòåãðèðàí âî ïîøèðîê ãî ãîâîðèìå: îïøòåñòâåí è êóëòóðåí êîíòåêñò è êî¼ ïîìàãà âî îãðàíè÷óâà àòà âî ìî¼îò êîíñòðóèðà åòî íà ñïåöèôè÷íà ðàìêà íà ïåðöåïöè¼à è ¼àçèê ñå èíäèêàöè¼à çà ðàçìèñëóâà å . ( MacDonald, Dwight, A Theory of Mass Culture , ãðàíèöèòå íà ìî¼îò ñâåò , Free Press, 1957). Wittgenstein (1966). Çà äà ñå äîðàñâåòëè è äîïðåöèçèðà îâàà ïîçèöè¼à, òðåáà äà ñå ñòàâè âî åäåí êóëòóðîëîøêè êîíòåêñò è ìîæå äà ñå ïðèìåíè ñëåäíîâî äîîá¼àñíóâà å: £àçèêîò íà ìåäèóìèòå å âî ïîòåñíà ðåëàöè¼à ñî ¼àçèêîò íà íàðîäîò, íà ðåãèîíîò, ¼àçèêîò íà îäðåäåíè ïîòåñíè ãðóïè, ñî ñòàðîñíèòå ãðóïè, ñî ïîëîâàòà ïðèïàäíîñò, ñî ñîöè¼àëíèòå êëàñè èòí... (The Oxford Dictionary of English Grammar,Sylvia Chalker and Edmund Weiner. Oxford University Press, 1998) Âî òàà íàñîêà, êîãà ðàçìèñëóâàìå çà òîà êîëêó åäíà ñðåäèíà è êóëòóðà âëè¼àå âî ôîðìèðà åòî íà ¼àçèêîò è íà ¼àçèêîò íà ìåäèóìèòå âî ñâî¼îò êóëòóðåí àìáèåíò, òðåáà äà ñå èìà ïðåäâèä ðàçìèñëóâà åòî íà Âèòãåíøòà¼í íà îâàà òåìà, êî¼ âåëè: Ñâåòîò ñòàíóâà îíà øòî ãî ãîâîðèìå: îãðàíè÷óâà àòà âî ìî¼îò ¼àçèê ñå èíäèêàöè¼à çà ãðàíèöèòå íà ìî¼îò ñâåò , Wittgenstein (1966). 12 >>>

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

xxx

£àçèêîò ñîçäàâà èäåíòèòåò. Âî îäíîñ íà îâà ïðàøà å, íàïîìîø å ïîâèêàìå óøòå åäåí ñîöèîëèíãâèñò, êî¼ âåëè: Êîãà ãîâîðèø èëè ïèøóâàø íåøòî, òè êîðèñòèø èçâîðè íà ìà¼÷èíèîò ¼àçèê çà äà ñå ïðîåêòèðàø ñåáå ñè êàêî îäðåäåíà ëè÷íîñò, ðàçëè÷íà âî ðàçëè÷íè îêîëíîñòè. Èñòî òàêà, ñå ïðîåêòèðàø ñåáå ñè êàêî àíãàæèðàíà ëè÷íîñò âî îäðåäåíè àêòèâíîñòè. Àêî íåìàì èäå¼à êî¼ ñè òè è øòî ïðàâèø, íåìà äà ìîæàì äà ñôàòàì øòî ìè âåëèø, øòî ïèøóâàø è øòî ìè ïîðà÷óâàø . (James Paul Gee (1999) An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method. London: Routledge, 13) Íîâèíàðñêè ¼àçè÷åí êîä (Í£Ê) Íîâèíàðñêèîò ¼àçè÷åí êîä ãî ñîçäàâààò: - åëåìåíòèòå íà âåñòà; - íîâèíàðñêèòå æàíðîâè; - ðàçëè÷íèòå ìåäèóìè; - ðàçëè÷íèòå öåëíè ãðóïè; - èçäàâà÷êèòå ôîðìàòè. £àçèêîò íà æóðíàëèñòèêàòà ãî ôîðìèðààò è îñíîâíèòå åëåìåíòè íà âåñòà: íàñëîâîò; ëèäîò/âîâåäîò (êî¼, øòî, êàäå, êîãà, çîøòî, êàêî); êóñè ïàðàãðàôè ñïîðåä ïðèíöèïîò ïðåâðòåíà ïèðàìèäà ; îá¼åêòèâíîñòà; öèòàòèòå; ðàçëè÷íèòå èçâîðè; ¼àñíèîò è åäíîñòàâåí èçðàç; ñòåãíàòà ñòðóêòóðà âî ôîðìàòà. Íîâèíàðñêèîò ¼àçè÷åí êîä ãî ñîçäàâààò è ðàçëè÷íèòå ìåäèóìè. Íà ïðèìåð, ðàäèîòî ñî òîà øòî òðåáà äà îáðíå îñîáåíî âíèìàíèå íà àêöåíòîò; íà ðèòàìîò; íà íîâèíàðñêèòå ôîðìàòè; íà íà÷èíîò íà îáðà à å íà ñëóøàòåëèòå; íà íà÷èíîò íà îáðà à å íà ñîãîâîðíèöèòå. Çà ñèòå òèå âåøòèíè å íåîïõîäåí åäåí äðóã, ïîèíàêîâ, îäíîñíî - ìåäèóìñêè ìåòà¼àçèê.

>>> 13

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Íîâèíàðñòâîòî è êðåàòèâíîñòà ËÓ ÅÒÎ ØÒÎ ÃÎ ÑÀÊÀÀÒ ÏÐÎÂÅÒÐÓÂÀ ÅÒÎ ÍÀ ÓÌÎÒ Îíà øòî ãî èìà êàæàíî ñëàâíèîò Òîìàñ Àëâà Åäèñîí äåêà ãåíè¼îò å ñîñòàâåí îä 1 ïðîöåíò èíñïèðàöè¼à è 99 ïðîöåíòè ïåðñïèðàöè¼à (ïîòå å) ìîæåáè íà¼ìíîãó ñå îäíåñóâà íà íîâèíàðèòå è íà íîâèíàðñêàòà ðàáîòà. Àêî îâèå ñòàâîâè çà êðåàòèâíîñòà è ðàáîòàòà ãè ïîãëåäàìå îä àñïåêò íà íîâèíàðñòâîòî, ìîæå äà ñå ñòåêíå âïå÷àòîê äåêà íîâèíàðñòâîòî å ïðèëè÷íî ìàêîòðïíà, òåðåíñêà ðàáîòà, êî¼à ìíîãó ÷åñòî å âî âðñêà ñî ìíîãó òðèâè¼àëíè ðàáîòè è äåêà íåìà ìíîãó âðñêà ñî êðåàòèâíîñòà. Íî, äàëè å áàø òàêà? Íîâèíàðñêàòà ïðàêòèêà óêàæóâà íà íåøòî äðóãî. Íà àêòèâíîñòè è ïîñòàïêè çà êîè ñå íåîïõîäíè òâîðå÷êè è êðåàòèâíè ìåòîäè. Îñîáèíè íà òâîðå÷êèîò äóõ Íà¼äîáàð íà÷èí çà ïîòêðåïà íà òåçàòà äåêà íîâèíàðñòâîòî å âî òåñíà âðñêà ñî êðåàòèâíîñòà å äà ñå ðàçãëåäààò îñîáèíèòå íà òâîðå÷êèîò äóõ. Òâîðå÷êèîò äóõ ãè ãëåäà ðàáîòèòå íà íîâ è íåîáè÷åí íà÷èí. ïðèìåð 1

ïðèìåð 2

Òâîðå÷êèîò äóõ ãè ãëåäà ðàáîòèòå íà íîâ è íåîáè÷åí íà÷èí.

Íà ïðèìåðîò áð. 1, íåêî¼ å ïðåïîçíàå ñàìî åäíà ñëèêà - âàçíàòà. Íåêî¼ äðóã ñî ïîâå å ñêëîíîñòè êîí âèçóåëíîòî, å âèäè äâà ïðîôèëà. Êðåàòèâíèîò äóõ å ïðåïîçíàå ñèìáîëèêà íà äâà ëèêà, ñèëóåòè íà ïðîôèë âî íåêàêîâ çàåäíè÷êè êîíòåêñò. Âî âèçóåëíàòà çàìêà íà ïðèìåðîò áð. 2, íåêî¼ å ïðåïîçíàå ñàìî ëèê íà ñòàðèöà è íåìà äà ãî âèäè ëèêîò íà ìëàäàòà æåíà ñî åðäàí îêîëó âðàòîò è ñî ïîãëåä âî çàäíèíàòà íà ñëèêàòà. Ïîêðà¼ îâàà åäíà ïîèíàêâà ïåðöåïöè¼à íà ðàáîòèòå, òâîðå÷êèîò äóõ ãî êðàñàò è ñëåäíèâå îñîáèíè: > óïîðíîñò; 14 >>>

xxx

> óáîïèòíîñò; > îòâîðåíîñò. Òâîðå÷êèîò äóõ íå ñå çàòâîðà âî êàëàïè, îäíîñíî ñîïñòâåíîòî èñêóñòâî íå ãî ñòàâà âî ôèîêè, íå ãî êîíçåðâèðà. Çà íåãî òîà å ñåêîãàø îòâîðåíî çà ïðîìåíè âðç îñíîâà íà íîâè èñêóñòâà è ñîçíàíè¼à. Îâèå îñîáèíè òðåáà äà ãè ïîñåäóâà è íîâèíàðîò, áèäå¼êè òîêìó òî¼ å ïîñòî¼àíî ñîî÷åí ñî ïðîìåíèòå. Ëó åòî ñî òâîðå÷êè äóõ çíààò äà ñî÷óâñòâóâààò è íå ¼à îòôðëààò òàà îñîáèíà êàêî ñëàáîñò. Àêî íîâèíàðîò ¼à èìà òàà êàðàêòåðèñòèêà, ñåêîãàø ¼àñíî å ãè ïðåïîçíàâà íåøòàòà è îä àñïåêò íà åìîòèâíîñòà. Âíàòðåøíàòà ìîòèâàöè¼à, èëè ñàìîìîòèâèðàíîñòà, èñòî òàêà, å åäíà îä áèòíèòå îñîáèíè íà òâîðå÷êèîò äóõ. Âî òàà ñìèñëà, è íîâèíàðîò íèêîãàø íåìà äà äîçâîëè ìîòèâàöè¼àòà äà äîà à ñàìî îäíàäâîð (îä óðåäíèêîò, îä öåëíàòà ãðóïà, îä ñîïñòâåíèêîò íà ìåäèóìîò...). Âî öåëàòà ñåðèîçíîñò è âàæíà óëîãà íà íîâèíàðñòâîòî, ïðîòàãîíèñòèòå íà îâàà ïðîôåñè¼à ìîðà äà èìààò è äîáðà ñìèñëà çà õóìîð, êàêî óøòå åäíà âàæíà îñîáèíà íà òâîðå÷êèîò äóõ. Áðå¼íñòîðìèíã (áóðà íà èäåè) Ïîñòî¼àò ïîâå å íà÷èíè íà ïîòòèêíóâà å è îäðæóâà å íà òâîðå÷êèîò äóõ è êðåàòèâíîñòà. Îâäå å ñå çàäðæèìå ñàìî íà áðå¼íñòîðìèíãîò, áèäå¼ è íîâèíàðèòå ñî íåãî ñå ñðå àâààò ðå÷èñè ñåêî¼äíåâíî. Ðåäàêöèñêèòå ñîñòàíîöè íå ñå íèøòî äðóãî îñâåí ñïðîâåäóâà å íà îâàà êðåàòèâíà àëàòêà . Ñàìî øòî çà äà áèäå óñïåøíà, òðåáà äà ñå ñïðîâåäóâà ñïîðåä ïðàâèëàòà. Ñåêîãàø òðåáà äà ñå èìà ìíîãó ¼àñíà òåìà è öåë. Îíèå øòî çàî÷íóâààò ñî ðå÷åíèöàòà À¼äå äà âèäèìå øòî å ïðàâèìå äåíåñ/óòðå/èäíàòà íåäåëà íåìà äà áèäàò óñïåøíè. Ìíîãó ïîäîáðî å äà áèäàò òåìàòñêè îïðåäåëåíè. Øòî äà íàïðàâèìå îâàà ãîäèíà îäáåëåæóâà åòî íà 8 Ìàðò äà áèäå ïîðàçëè÷íî îä ïðåòõîäíèòå è îä îíà øòî å ãî íàïðàâàò íàøèòå êîíêóðåíòè? Ìíîãó å âàæíî äà ñå ïîñòèãíå ñòåïåíîò êîãà ñåñèèòå íà áðå¼íñòîðìèíãîò ñå ñïðîâåäóâààò ñïîíòàíî, ñî ó÷åñòâî íà ñèòå âî ðåäàêöè¼àòà. Êîãà å ñå ïîñòèãíå òîà, òðåáà äà ñå ïî÷èòóâà ïðàâèëîòî äåêà íåìà ëîøè èäåè. Ñåêî¼à èäå¼à òðåáà äà ñå ïðîâåðè.

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

Çàïàìåòè: - Ãëåäà¼ ãî ñâåòîò ñî øèðîêî îòâîðåíè î÷è. - Áèäè êîëêó øòî å ìîæíî ïîîá¼åêòèâåí. - Ñåêîãàø áàðà¼ äîïîëíèòåëíè èíôîðìàöèè. - Óïîòðåáóâà¼ ðå÷íèöè, ëåêñèêîíè, åíöèêëîïåäèè, Èíòåðíåò. - Äîáðà ïîäãîòîâêà å ïîëîâèíà ðåøåíèå. - Áåãà¼ îä êîíôîðìèçìîò. - Âåðóâà¼, íî ñàìî îòêàêî äîáðî è ëè÷íî å ïðîâåðèø. - Óî÷è ãè äèâåðãåíòíèòå ìèñëè è îðèãèíàëíè èäåè íà äðóãèòå. - Îòôðëà¼ ãè áëîêàäèòå è ôèêñàöèèòå âî ìèñëå åòî. - Âíèìàâà¼ íà ïðå÷êèòå îä åìîòèâíà ïðèðîäà, áèäè ñàìîóâåðåí. - Èçáåãíóâà¼ ðóòèíè è ëîøè íàâèêè. - Íå ãóáè íàäåæ ïîðàäè íåòâîðå÷êèòå ïåðèîäè. - Ñåêîãàø òðåáà äà òè å ¼àñíî øòî ñàêàø (ïîäãîòîâêà). - Ðåøåíè¼àòà íå ñå ïî¼àâóâààò ñàìî íà ðàáîòíàòà ìàñà, øåòà¼, ëåòà¼, ñìåòà¼ íà ñ$. - Ñåêîãàø íîñè ñè áåëåæíèê. - Íå îòôðëóâà¼ ãè çàñåêîãàø è áðçî ÷óäíèòå (ëîøèòå) èäåè. - Òðàãà¼ ïî àíàëîãèè. - Èçáåãíóâà¼ ïàóøàëíè îöåíè çà ñâîèòå è çà òó èòå èäåè, - Ïîâå å ãëàâè - ïîâå å çíàå å. - Ãðèæè ñå çà ñâîåòî òåëî. >>> 15

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Êàêî äî íîâè ïðèêàçíè ÂÈÄËÈÂÈ ÂÅÑÒÈ, ÍÅÂÈÄËÈÂÈ ÏÐÈÊÀÇÍÈ Ðóòèíàòà è ìðçåëèâîñòà ñå íà¼äåñòðóêòèâíèòå íîâèíàðñêè âèðóñè . Íîâèíàðñêàòà ïðîôåñè¼à å åäíà îä íà¼äèíàìè÷íèòå ïðîôåñèè, à ìîæå äà ñå êàæå è íà¼äèíàìè÷íà. Âåñòèòå ñå ñëó÷óâààò ñåêî¼äíåâíî, à òàêâà êàêâà øòî å òåõíîëîãè¼àòà äåíåñ íèêîãàø íå ìîæå äà ñå ïðåòïîñòàâè êîãà åäåí íàñòàí ìîæå äà äîáèå ãëîáàëíî çíà÷å å. Áèäå¼ è å òàêâà, òàà áàðà öåëîñíà ïîñâåòåíîñò íà íîâèíàðîò, à òî¼ ñòàíóâà ïîñâåòåí òîãàø êîãà íå ÷åêà íàñòàíèòå äà äî¼äàò ïðåä íåãî. Ìíîãó íåâèäëèâè ïðèêàçíè ñå êðè¼àò çàä ñåêî¼äíåâíèòå è âèäëèâè íàñòàíè. Ïîñâåòåíèîò íîâèíàð ãëåäà çàä íàñòàíèòå è îä íèâ ñîçäàâà íîâè íàñòàíè èëè ïðèêàçíè. Çà äà íå îòàïàò ñåòèëà íà íîâèíàðèòå, òèå ìîðà ïîñòî¼àíî äà ñå íà øòðåê è äà ãî ãëåäààò îíà øòî íå ìîæàò äà ãî âèäàò äðóãèòå. Âî èçáîðèòå, ðåôåðåíäóìèòå, ñîîáðà à¼íèòå íåñðå è, óáèñòâàòà, çàòà¼óâà àòà íà äàíîê, âî øòðà¼êîâèòå è, ïîíåêîãàø, âî ðàáîòàòà íà èíñòèòóöèèòå èìà äðàìà, íî òàà å - î÷åâèäíà äðàìà. Íàñïðîòè òèå è òàêâèòå íàñòàíè, íîâèíàðèòå ïèøóâààò è çà äðàìèòå èëè çà ïðèêàçíèòå çà ïîáåäíèöè è ïîáåäåíè, çà êîíôëèêòè è çà ðàçðåøíèöè, çà èíñòèòóöèè øòî ôóíêöèîíèðààò è çà èíñòèòóöèè øòî áëîêèðààò ðàçâî¼, çà ëó å øòî èì ïîäëåãíóâààò íà èñêóøåíè¼àòà è çà ëó å øòî ñå èçäèãààò íàä òðàãåäèèòå. Òîà ñå ÷îâå÷êè ïðèêàçíè. Èäåíòèôèêàöè¼àòà íà ïóáëèêàòà ñî òèå ïðèêàçíè å êëó÷íàòà îñîáèíà íà íîâèíàðñêèòå çàïèñè. Êàêî äà ñå ïðîíà¼äàò îâèå, ìíîãó ÷åñòî, íåâèäëèâè ïðèêàçíè? Íà¼âàæíî å äà ñå èìà ïîñòî¼àíà æåëáà òèå ñèñòåìàòñêè äà ñå îòêðèâààò. Òàêà å ñå ïîáåäè ìðçåëèâîñòà, à ðóòèíàòà ìîæå äà ñå ñîâëàäà àêî ñå íåãóâààò íåêîëêó àëàòêè . Ïðèìåð: Ïîñëåäèöè Ñêîïñêè òàêñèñò âîçåë ïàòíèöè âî Òðåñîí÷å è îñòàíàë çàâåàí öåëà íåäåëà âî ñåëîòî.

Ñêèöèðà å íà ïðè÷èíèòå è ïîñëåäèöèòå Ïðè÷èíè Ðàçâèâà åòî, ñêèöèðà åòî íà åäíà òàêâà ìàïà íà êî¼à íà åäíà ñòðàíà Âðåìåíñêè íåïîãîäè; ñå èñöðòàíè ïîñëåäèöèòå, à íà äðóãàòà ëîøî îäðæóâà å íà ïàòèøòàòà; íåñîîäâåòíî ïðè÷èíèòå ïîìàãà äà ñå îòêðè¼àò è èäåíòèôèêóâààò ïðèêðèåíèòå èíôîðìèðà å è ïðåäóïðåäóâà å çà åëåìåíòè íà íàñòàíèòå è äà ñå ñîñòî¼áèòå íà ïàòèøòàòà; ñîãëåäààò ñëåäíèòå ìîæíè íîâè íàñîêè ñëóæáè çà ïîìîø îä íà ðàçâî¼. åëåìåíòàðíè íåïîãîäè.

Ñåêî¼à îä íàâåäåíèòå ïðè÷èíè å ïîòåíöè¼àëíà íîâà òåìà. 16 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

Ïðîìåíà íà àãîëîò Îâî¼ ïðèíöèï çíàå äà îòêðèå öåëîñíî íîâà ïåðñïåêòèâà íà íåêî¼ íàñòàí. Åäåí îä íà¼öèòèðàíèòå ïðèìåðè íà ïðèìåíàòà íà îâî¼ ïðèíöèï å ïîçíàòàòà ïðèêàçíà çà ãðîáàðîò íà îí Ô. Êåíåäè íà íîâèíàðîò èìè Áðåñëèí îä Âàøèíãòîí ïîñò (Washington Post). Äîäåêà öåëàòà íàöè¼à è íà¼âèñîêèòå äîñòîèíñòâåíèöè íà ÑÀÄ è íà ìå óíàðîäíàòà çàåäíèöà ìó ¼à îääàâàëå ïîñëåäíàòà ïî÷åñò íà óáèåíèîò ïðåòñåäàòåë îí Ô. Êåíåäè ïîêðà¼ íåãîâèîò ïîñìðòåí îäàð íà Êàïèòîë Ðîòîíäà âî Âàøèíãòîí, è äîäåêà ñèòå àìåðèêàíñêè ìåäèóìè èçâåñòóâàëå çà òîà, Áðåñëèí áèë âî ïîòðàãà ïî ñâî¼àòà ïðèêàçíà. Òî¼ çàìèíàë íà ãðîáèøòàòà Àðëèíãòîí è ñå ñðåòíàë ñî ÷îâåêîò øòî ãî ïîäãîòâóâàë ãðîáîò çà óáèåíèîò ïðåòñåäàòåë. Íîâèíàðîò íà Âàøèíãòîí ïîñò ¼à îïèøàë ðàáîòàòà íà ãðîáàðîò è ðàçãîâàðàë ñî íåãî çà íåãîâèòå ÷óâñòâà ñïðåìà ïðåòñåäàòåëîò. Ñëåäíèîò äåí ïðèêàçíàòà íà Áðåñëèí áèëà íà¼÷èòàíàòà íîâèíàðñêà ñòàòè¼à çà ñìðòòà íà Êåíåäè. Íåãîâàòà ïðèêàçíà ñå îá¼àâóâà è äåí-äåíåñ è ñåêîãàø ãè ïðåäèçâèêóâà èñòèòå åìîöèè êàêî è âî äàëå÷íàòà 1963 ãîäèíà. Èäåíòèôèêóâà å Èäåíòèôèêàöè¼àòà å åäíà îä îñíîâíèòå îñîáèíè íà Àêî øòî å âàæíî ëèòåðàòóðíèòå äåëà. Äîáðèòå êíèæåâíè äåëà, ìå ó äðóãîòî, äåíåñêà, óòðå å áèäå ñå òàêâè è ïîðàäè òîà øòî ÷èòàòåëèòå ñå èäåíòèôèêóâààò ñî âàæíî çîøòî . Ìîæåáè ëèêîâèòå è ñî ñèòóàöèèòå âî äåëàòà. Èñòîòî ñå ñëó÷óâà è âî êî¼ îòêðèâà ñîñåìà íîâà íîâèíàðñòâîòî. ×èòàòåëèòå/ãëåäà÷èòå/ñëóøàòåëèòå ñåêîãàø äèìåíçè¼à íà íåêî¼ íàñòàí. ñå ïðàøóâààò êîëêó îäðåäåí íàñòàí ãè äîïèðà è ñå îäíåñóâà íà íèâ. Íàñòàíèòå ìîæàò äà ïîíóäàò íîâè ïðèêàçíè àêî ôåíîìåíèòå ñå ïåðñîíèôèöèðààò - àêî ñå ðàñêàæàò íèç ñóäáèíàòà è èñêóñòâàòà íà ðåàëíè è êîíêðåòíè ëó å. Èãðàòà íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à Àêî øòî å âàæíî äåíåñêà, óòðå å áèäå âàæíî çîøòî . Ìîæåáè êî¼ îòêðèâà ñîñåìà íîâà äèìåíçè¼à íà íåêî¼ íàñòàí. Çàä çàâåñàòà óáîïèòíèîò íîâèíàð ñåêîãàø ñè ãî ïîñòàâóâà åäíîñòàâíîòî ïðàøà å: øòî, âñóøíîñò, íàâèñòèíà ñå ñëó÷óâà? Êîãà íåêî¼ å äîáèå ïðèçíàíèå çà èñêëó÷èòåëíà õðàáðîñò è ïîæðòâóâàíîñò âî ñïàñóâà åòî ÷îâå÷êè æèâîòè, ïðèêàçíàòà íå å âî ïðèçíàíèåòî. Ïðèêàçíà å íåãîâîòî õåðî¼ñòâî. Ïðèêàçíàòà å âî íåêîè êîè ñå óãëåäàëå íà õåðî¼îò è ñå óãëåäàëå íà íåãîâîòî äåëî. Äåòåêòîð çà ïðèêàçíè Ëîöèðà¼ ¼à åìîòèâíàòà òî÷êà íà ïðèêàçíàòà. Ïðîíà¼äè ¼à òî÷êàòà êàäå øòî òàà ñå ðàçãîðóâà, òî÷êàòà íà áåñ, òî÷êàòà êî¼à íàäðàçíóâà. Ïðîíà¼äè ¼à òî÷êàòà íà ðàäîñò, íà îëåñíóâà å. >>> 17

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ëîöèðà¼ ãè ëèíèèòå íà èñêðèâóâà å. Ïðîíà¼äè ãè òåíçèèòå, ïîòåíöè¼àëíèòå êîíôëèêòè. Ïîêàæè ãî ÷îâå÷êîòî ëèöå íà ïðîáëåìèòå. Îäëóêèòå ãè äîíåñóâààò ëó å - ëó å ñòðàäààò îä òèå îäëóêè. Ëó åòî ñå ïðèêàçíè. Îòêðèâà¼ ãè ëó åòî. Îòêðè¼ ãî êðà¼îò. Ïðåìíîãó ïðèêàçíè çáîðóâààò ñàìî çà ïî÷åòîêîò. Êà÷è ñå ïîâèñîêî è âèäè êàäå è êàêî å çàâðøè íåêî¼à ïðèêàçíà. Ïðèêàçíàòà êàêî áðàí Ïðèêàçíàòà, òåìàòà íà åäåí íàñòàí, ìîæå äà ñå ãëåäà êàêî áðàí. Êîãà ñå ïèøóâà çà òîà êàêî ñå ñîçäàâà(ë) è êàêî ñå êðåâà(ë) òî¼ áðàí, ðàñêàæóâàìå çà òîà êàêî ñå ñîçäàë íàñòàíîò. Íî, áðàíîò èìà ñâî¼ òåê. Òî¼ îäè ïîíàòàìó. Íà ñâî¼îò ïàò äî áðåãîò ìîæå äà çàôàòè è äà ïîíåñå èëè ïîòîïè ìíîãó íåøòà. Êîãà å ïðèñòèãíå äî áðåãîò, òî¼ ñå ðàçáèâà. Îä òîà êîëêó å ãîëåì è ñèëåí ìîæå äà Îòêðè¼ ãî êðà¼îò. Ïðåìíîãó ñå ñîçäàäå íîâà ïðèêàçíà. Êîãà å ñå ïîâëå÷å, íà áðåãîò ïðèêàçíè çáîðóâààò ñàìî îñòàíóâààò òðàãè, îäíîñíî íîâè çàïèñè. çà ïî÷åòîêîò. Êà÷è ñå ïîâèñîêî è âèäè êàäå è êàêî å çàâðøè íåêî¼à ïðèêàçíà.

Àíòèáèîòèöè ïðîòèâ ðóòèíàòà > Ôîðìèðà¼ ñâåñò íà ëîâåö. Çà íîâèíàðîò íåìà ëîâîñòî¼. > Ñåêî¼à ïðèêàçíà èìà ïðîäîëæåíèå. Ïðèêàçíèòå ñîçäàâààò ïðèêàçíè. > ×èòà¼ âåñíèöè. Çàáåëåæóâà¼ òðåíäîâè. Åäíàø å èíöèäåíò, äâà ïàòè å êîèíöèäåíöè¼à, òðè ïàòè å òðåíä. > ×èòà¼ ñ$ äðóãî. > Ñëåäè ãè îãëàñèòå. È âî íèâ ñå êðè¼àò ïðèêàçíè. > Ïðîøåòà¼ îêîëó òâîèòå ñåêòîðè íàäâîð îä âîîáè÷àåíîòî âðåìå. Íà ïðèìåð, íî å. Íèêîãàø íå ñå çíàå. > Îäâðåìå-íàâðåìå ÷èòà¼ ãî òâî¼îò òåëåôîíñêè áåëåæíèê. > ×èòà¼ ãè òâîèòå ïðåòõîäíè ñòàòèè, èçâåøòàè, èíòåðâ¼óà. > Îáåëåæè ãè íà êàëåíäàð äåíîâèòå êîãà ñå ñëó÷èëå ïîçíà÷à¼íè íàñòàíè. Íà ïðèìåð: åäíà ãîäèíà ïî ïîïëàâàòà ìîæå äà áèäå äîáðà òåìà çà òîà øòî å íàïðàâåíî. > Îäâðåìå-íàâðåìå ïîñâåòè èì âíèìàíèå è íà îáè÷íèòå ñìðòíèöè . Íàâèêíàòè ñìå äåêà âåñòèòå ãè ïðàâàò ïîçíàòèòå ëè÷íîñòè, íî èìà è èñêëó÷îöè. > Ëåòà¼, øåòà¼ è ñìåòà¼ íà ñ$.

18 >>>

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

xxx

Íîâèíàðèòå è íèâíèòå ñåòèëà ÍÎÂÈÍÀÐÑÊÈ ÌÅÒÀÂÅØÒÈÍÈ Ñåêî¼ ïðîôåñè¼à ñå îñòâàðóâà ñî âåøòèíè è ìåòàâåøòèíè. Âî íîâèíàðñòâîòî âåøòèíèòå ñå ñîãëåäóâààò âî àêòèâíîñòèòå ñî êîè åäåí íîâèíàð ¼à èçâðøóâà ñâî¼àòà ðàáîòà - èçâåñòóâà å, ïèøóâà å, êîðåêòíî èìåíóâà å íà èçâîðèòå, íååòèêåòèðà å... Ìåòàâåøòèíèòå ñå âåøòèíè îä ïîâèñîê ðåä çà ïîñòèãíóâà å ïîãîëåìè åôåêòè âî íîâèíàðñêàòà ïðàêòèêà. Íà ïðèìåð, ìåòàâåøòèíàòà êðèòè÷êè äà ñå ìèñëè ïðèäðóæåíà ñî îñíîâíèòå âåøòèíè îâîçìîæóâà ïîâïå÷àòëèâ èìïàêò íà íîâèíàðñêèîò ïðîäóêò. Áåç ìåòàâåøòèíèòå, âåøòèíèòå ñå êàêî ÷åêàí âî ðàöåòå íà íåêîå äåòå. Íîâèíàðñêèòå îáðàçîâíè èíñòèòóöèè è ïðîãðàìè íåìààò íèêàêîâ ïðîáëåì êîãà ñòàíóâà çáîð çà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè Äîäåêà âåøòèíèòå ñå âåøòèíè. Òèå ñå óòâðäåíè è ñòàíäàðäèçèðàíè êîãà ñòàíóâà çáîð çà íèâíî âêëó÷óâà å âî íîâèíàðñêîòî îáðàçîâàíèå. Çà ìåíóâààò âî çàâèñíîñò îä ðàçëèêà îä íèâ, ìåòàâåøòèíèòå ñå òåìà íà êîíòèíóèðàíà èñòîðèñêèòå îêîëíîñòè è ðàñïðàâà âî ìåäèóìñêèòå è àêàäåìñêèòå êðóãîâè, íî çà íèâ íîâèíàðñêàòà è ìåäèóìñêà ïðàêòèêà, ìåòàâåøòèíèòå íèêîãàø íå å äîãîâîðåíî øòî ñå òèå, äàëè å ìîæíî äà ñå ñå ñåêîãàø èñòè. ñèñòåìàòèçèðààò ñïîðåä íåêîè ïðàâèëà è äàëè ìîæàò äà ñå Óñâîåíèòå ìåòàâåøòèíè è ó÷àò. íèâíîòî ïðàêòèêóâà å Îíà øòî òðåáà äà ñå çàïàìåòè âî âðñêà ñî ïîìàãà äà ñå êàðàêòåðèñòèêèòå íà âåøòèíèòå è ìåòàâåøòèíèòå å äîäåêà ïðåïîçíàâààò çàñòàðåíèòå âåøòèíèòå ñå ìåíóâààò âî çàâèñíîñò îä èñòîðèñêèòå âåøòèíè è äà ñå îêîëíîñòè è íîâèíàðñêàòà è ìåäèóìñêà ïðàêòèêà, óñâî¼óâààò èëè ìåòàâåøòèíèòå ñå ñåêîãàø èñòè. Óñâîåíèòå ìåòàâåøòèíè è óñîâðøóâààò íîâèòå. íèâíîòî ïðàêòèêóâà å ïîìàãà äà ñå ïðåïîçíàâààò çàñòàðåíèòå âåøòèíè è äà ñå óñâî¼óâààò èëè óñîâðøóâààò íîâèòå. £àñíà ïåðñïåêòèâà £àñíàòà ïåðñïåêòèâà è ïîãëåä íà ðàáîòèòå å ñïîñîáíîñò äà ñå ïðåïîçíààò ðàáîòèòå âî íèâíèîò êîíòåêñò. Çà òàêâî íåøòî å íåîïõîäíî åäåí êàíàë âî óìîò íà íîâèíàðèòå äà áèäå ÷èñò è ïðîòî÷åí. Îâî¼ ïðåäóñëîâ ïîìàãà íåøòàòà äà ñå ãëåäààò áåç ïðåäðàñóäè, áåç àãåíäà (îòâîðåíè èëè ïðèêðèåíè), áåç ôèëòåð è áåç îäíàïðåä óòâðäåíè èíòåðïðåòàöèè. Åäíîñòàâíî, òîà çíà÷è äà áèäåø òàìó - íà íàñòàíîò, äà áèäåø öåëèîò òàìó ñî ñèòå íîâèíàðñêè âåøòèíè. óáîïèòíîñò Îâàà îñîáèíà å àêòèâíàòà ôîðìà íà ¼àñíèîò àãîë êàêî ïîçèöè¼à. óáîïèòíèîò íîâèíàð ïðàøóâà, îäè ñî øèðóì îòâîðåíè î÷è è ãëåäà è ïîâòîðíî ñå çàãëåäóâà. Íèêîãàø íå ïîìèíóâà ïî èñòèîò ïàò. >>> 19

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Îòâîðåíîñò Îòâîðåíèîò óì, ñâåæèíà íà ïåðöåïöè¼àòà å ñïîñîáíîñò êî¼à ïîìàãà äà ñå ïðîíà¼äå ðàçëèêàòà ìå ó äâå íàâèäóì èñòè íåøòà. Îâàà ìåòàâåøòèíà ïîìàãà äà ñå ãëåäààò ðàáîòèòå ¼àñíî îä ðàçëè÷íà ïåðñïåêòèâà è äà ñå ãëåäààò è ïðåïîçíàâààò ðàáîòèòå îä ïåðñïåêòèâà íà äåòå è âîçðàñåí, îä àãîë íà äåâî¼êà è ìà¼êà, îä àãîë íà åäíà èëè äðóãà åòíè÷êà ãðóïà. Ñî÷óâñòâî Ïðåöèçíî îäáðàíèîò àãîë è ïîãëåä íà ðàáîòèòå ìîæå äà èì íàòîâàðè òåæîê òîâàð íà íîâèíàðèòå. Íå å åäíîñòàâíî Êàêî ñòóäåíòèòå ïî ðàáîòèòå äà ñå ãëåäààò òàêâè êàêâè øòî ñå è äà ñå íåìà ìåäèöèíà êîãà å ñå ñîî÷àò ñî çàøòèòà âî èëóçè¼àòà äåêà íå å ñ$ òàêà êàêî øòî èçãëåäà . íåñîâðøåíîñòà íà Íîâèíàðèòå òðåáà äà íàó÷àò äà æèâåàò ñî òîà øòî ãî ãëåäààò. ÷îâå÷êèîò îðãàíèçàì, Òîà íå âîäè êîí âòîðàòà ìåòàâåøòèíà. òàêà è íîâèíàðèòå Íîâèíàðèòå ìîðà äà íàó÷àò äà æèâåàò ñî òîà øòî ãî ìîæàò äà äîæèâåàò ãëåäààò. Àêî íå ñå ïðèñïîñîáàò íà îâà, íîâèíàðñêàòà ðàáîòà äóõîâíà êðèçà êîãà å ñå ìîæå äà ñå èñïîëíè ñî öèíèçàì, èðîíè¼à, ìîæå äà èçëåçàò ñîî÷àò ñî íàäâîð îä ðåàëíîñòà è äà ãè ðåëàòèâèçèðààò ðàáîòèòå. Êàêî íåñîâðøåíîñòà íà ñòóäåíòèòå ïî ìåäèöèíà êîãà å ñå ñîî÷àò ñî íåñîâðøåíîñòà ÷îâåêîò êàêî ñîöè¼àëíî íà ÷îâå÷êèîò îðãàíèçàì, òàêà è íîâèíàðèòå ìîæàò äà äîæèâåàò áèòèå è íà íåãîâèòå îïøòåñòâåíè çàåäíèöè. äóõîâíà êðèçà êîãà å ñå ñîî÷àò ñî íåñîâðøåíîñòà íà ÷îâåêîò êàêî ñîöè¼àëíî áèòèå è íà íåãîâèòå îïøòåñòâåíè çàåäíèöè. Òåøêî å îä äåí íà äåí äà ñå áèäå èçëîæåí íà îïøòåñòâåíè è ñîöè¼àëíè äåâè¼àöèè, íà òðàãåäèè, íà êàòàñòðîôè è çàãóáè, íà ïðåäàâñòâà è óáèñòâà, íà êðàæáè è ñèëóâà à ñî ñìðò è ñî ñòðàäà à... Îâèå ñèòóàöèè ìîæàò äà ïðåäèçâèêààò äâå åêñòðåìíè ïîçèöèè. Íîâèíàðîò ìîæå äà ãëåäà íà íèâ ñî ñóïåðèîðíîñò èëè äà ìó ïîäëåãíå íà ÷óâñòâîòî íà âèíà ïîðàäè íåìîæíîñòà íà ïðîôåñè¼àòà âåäíàø, òóêà è ñåãà äà âëè¼àå íà íåøòàòà. Ñî÷óâñòâóâà åòî íå å íåøòî øòî òðåáà äà ñå èñêëó÷è îòêàêî ðàáîòèòå å ñå ïîãëåäíàò îä ¼àñíà ïåðñïåêòèâà. Òîà å íåîïõîäíî, íî äî îíàà ìåðà êî¼à íåìà äà ãè áëîêèðà îá¼åêòèâíèòå ïîçèöèè çà èíôîðìèðà å. Ïîñâåòåíîñò £àñíàòà ïåðñïåêòèâà è ñî÷óâñòâîòî ãè îáâðçóâà íîâèíàðèòå íà ïðèíöèïèòå íà èçáàëàíñèðàíîñò è òî÷íîñò. Ïîñâåòåíè íà âèñòèíàòà, íîâèíàðèòå ñåêîãàø å ¼à äîâåäàò äî ìåòàâåøòèíà ñâî¼àòà îïðåäåëáà äà ¼à çàøòèòàò âèñòèíàòà. Êîíòåêñòóàëèçèðà å Âî ïîâå åäèìåíçèîíàëíèîò ñâåò âî êî¼ æèâååìå, òåøêî å äà ñå ïðîíà¼äàò ðàáîòè øòî èìààò ñàìî åäíî çíà÷å å. Çà íîâèíàðèòå ñåêî¼ íàñòàí òðåáà äà áèäå âèäåí âî êîíòåêñò è êîãà èíôîðìèðàìå çà íåãî, 20 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

òî¼ òðåáà äà áèäå ïîñòàâåí âî òàêîâ êîíòåêñò çà äà ìîæå äà ãè ïîâðçå ñèòå ôàêòîðè ñî êîè å ïîâðçàí. Òîà íå çíà÷è äåêà íîâèíàðèòå äàâààò ñîïñòâåíà èíòåðïðåòàöè¼à íà íàñòàíèòå. Íîâèíàðèòå ñàìî ïîñåäóâààò âåøòèíà êî¼à èì ïîìàãà íà êîðèñíèöèòå íà ìåäèóìèòå äà ãè âèäàò íàñòàíèòå âî ñåâêóïíèîò êîìïëåêñ íà çíà÷å à. Èñòàêíóâà åòî íà ñàìî åäåí àñïåêò íà íåêî¼ íàñòàí è ïðèêðèâà åòî íà äðóãèòå å èñêðèâåíà ñëèêà íà âèñòèíàòà. Çà äà èì ïîìîãíàò íà ÷èòàòåëèòå/ãëåäà÷èòå/ñëóøàòåëèòå äà ãè ãëåäààò íàñòàíèòå âî êîíòåêñò, íîâèíàðèòå ìîðà äà ñå óñîâðøóâààò âî ðàçáèðà åòî íà ñâåòîò. Êîí îâèå øåñò íîâèíàðñêè ìåòàâåøòèíè ñå âêëó÷óâààò è îíèå çà êðåàòèâíîñòà è îíàà ñïåöè¼àëíà âåøòèíà êî¼à å ãè íàó÷è ìåäèóìñêèòå ïðîôåñèîíàëöè äà ñå ÷óâààò îä ñóåòàòà. Áèäå¼ è ñòàíóâà çáîð çà äâå ìíîãó âàæíè ìåòàâåøòèíè, íà íèâ èì ñå ïîñâåòåíè äâå ïîñåáíè ãëàâè âî îâàà êíèãà.

>>> 21

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ìåäèóìèòå è öåëíèòå ãðóïè ÏÈØÓÂÀ ÅÒÎ ÇÀ ÊÎÃÎ ÁÈËÎ Å ÏÈØÓÂÀ Å ÇÀ ÍÈÊÎÃÎ Ñïåöèôè÷íà öåëíà ãðóïà å ïîäãðóïà îä íåêî¼à ïîãîëåìà ïóáëèêà (÷èòàòåëè, ãëåäà÷è, ñëóøàòåëè) íà êî¼à ìåäèóìîò èñïðà à ïîðàêà, îäíîñíî åìèòóâà ðàäèî èëè ÒÂ-ïðîãðàìà èëè èñïîðà÷óâà ïå÷àòåí (âåñíèöè) èëè äèãèòàëåí ìàòåðè¼àë (Èíòåðíåò-ìåäèóì). Êîãà çàïî÷íà åðàòà íà ïå÷àòåíèòå ìåäèóìè èëè íà òåëåâèçè¼àòà è ðàäèîòî, ïóáëèêàòà áåøå çàòå÷åíà è íàèâíà. Ìíîãóìèíà îä ëó åòî òîãàø ìèñëåà äåêà ìåäèóìèòå èìààò öåë äà çàáàâóâààò è äà èíôîðìèðààò åäíà ãåíåðàëíà ïóáëèêà áåç ðàçëèêà íà íå¼çèíèòå ðàçëèêè âî îäíîñ íà ãîäèíèòå, ñîöè¼àëíèîò è ïîëòè÷êè ñòàòóñ, ïîëîâàòà è êóëòóðíàòà ðàçëè÷íîñò. Íàáðãó ñòàíà ñîñåìà ¼àñíî äåêà ñåãìåíòèðà åòî íà ïóáëèêàòà ¼à äåôèíèðà ïîðàêàòà. Îâàà îñîáèíà íà èíòåðàêöè¼à íà ïîðàêàòà è íà ïóáëèêàòà ïîäîöíà ñòàíà öåíòðàëíàòà òåìà íà ðåêëàìíèîò áèçíèñ êîãà íàâèêèòå è ñïåöèôèêèòå íà ïóáëèêàòà ñå ïîäèãíàà íà íèâî íà Èäåíòèôèêàöè¼àòà, íàóêà - ìàðêåòèíãîò. ñåãìåíòèðà åòî è îñîáèÑå ðàçáèðà, èäåíòèôèêàöè¼àòà, ñåãìåíòèðà åòî è íèòå íà îääåëíèòå ãðóïè îñîáèíèòå íà îääåëíèòå ãðóïè íà ïóáëèêàòà, âî îäíîñ íà íà ïóáëèêàòà, âî îäíîñ íà ìåäèóìèòå, èñòî òàêà, ñòàíàà öåíòðàëíî ïðàøà å, îñîáåíî ìåäèóìèòå, èñòî òàêà, òîãàø êîãà ìåäèóìèòå ñòàíàà íà¼âëè¼àòåëíèòå òðàíñìèòîðè ñòàíàà öåíòðàëíî ïðàøàíà ïîðàêèòå øòî ãî ôîðìèðàà ¼àâíîòî ìèñëå å. å, îñîáåíî òîãàø êîãà Ìåäèóìèòå è îðãàíèçàöèèòå øòî ñå çàíèìàâààò ñî ìåäèóìèòå ñòàíàà íà¼âëè¼àòåëíèòå òðàíñìèèäåíòèôèêàöè¼à íà ñåãìåíòèòå íà ïóáëèêàòà è ñî íàâèêèòå íà òîðè íà ïîðàêèòå øòî ãî òèå ñåãìåíòè, êàêî è ñî èñïèòóâà å íà ¼àâíîòî ìèñëå å, äåíåñ ôîðìèðàà ¼àâíîòî êîðèñòàò ñîôèñòèöèðàíè ìåòîäè è èíñòðóìåíòè êîè êàêî ìèñëå å. ïàðàìåòðè ãè çåìààò ãîäèíèòå, ïîëîò, åòíè÷êàòà ïðèïàäíîñò, êóëòóðíèòå íàâèêè, ñîöè¼àëíèòå è åêîíîìñêèòå âðåäíîñòè. Óòâðäóâà åòî íà îñîáèíèòå íà îääåëíèòå öåëíè ãðóïè ïîòîà âëè¼àå âî ñîçäàâà åòî êðèòåðèóìè çà êðåèðà å íà åäíà ÒÂ, ðàäèî, ïå÷àòåíà èëè Èíòåðíåò-ïîðàêà. Ïîä ïîðàêà ïîäðàçáèðàìå öåëîñåí è êîìïëåêñåí ïàêåò ïðîèçâîäè ñîîäâåòíè íà îâèå ìåäèóìè. Øòî ñàêàì äà êàæàì è íà êîãî £àñíàòà ñëèêà çà íàâèêèòå è ìåíòàëíèîò êîíöåïò íà óòâðäåíàòà öåëíà ãðóïà ãî îäðåäóâà íàøàòà òåìà, àãîëîò íà òàà òåìà, òîíîò, ¼àçèêîò íà ìåäèóìñêàòà ïðîäóêöè¼à, îäíîñíî íàøèîò öåëîñåí îäíîñ è ïðèñòàï êîí óòâðäåíàòà ïîðàêà. Òîà ñå ïîñòèãíóâà è ñå ïðàâè ìíîãó ïîëåñíî êîãà èìàìå ¼àñíà ñëèêà çà öåëíàòà ãðóïà, îäíîñíî çà ïðîñå÷íèîò ïðîôèë íà ãëåäà÷îò, ñëóøàòåëîò è ÷èòàòåëîò. Ïèøóâà åòî, êðåèðà åòî çà êîãî áèëî å ïèøóâà å, ñîçäàâà å çà íèêîãî . 22 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

Çàòîà, âðåìåòî ïîòðîøåíî íà óòâðäóâà å íà ïóáëèêàòà íå å çàëóäíî èçãóáåíî âðåìå. Ìåäèóìèòå, îäíîñíî íîâèíàðèòå, òðåáà äà ñìåòààò íà òîà äà ¼à ïîçíàâààò ñâî¼àòà ïóáëèêà èëè ïóáëèêàòà íà êî¼à ñå îáðà ààò ïðâ ïàò. Ïîçíàâà åòî íà ïóáëèêàòà âêëó÷óâà åëåìåíòè çà íèâíîòî çíàå å çà îäðåäåíà òåìà: êîëêó è êàêî òðåáà äà ñå îá¼àñíè, øòî ìîæå äà ñå ïðåòïîñòàâè, êî¼ ¼àçèê òðåáà äà ñå èçáåðå, êîè ïðèìåðè ñå íà¼ñîîäâåòíè... Ïðåäâèä òðåáà äà ñå çàìå è åìîòèâíèîò àñïåêò, îäíîñíî ÷óâñòâàòà íà öåëíàòà ãðóïà. Ñåêî¼ ñåãìåíò îä ïóáëèêàòà, âî çàâèñíîñò îä ñîïñòâåíàòà êóëòóðà èëè îáè÷àè, èìà ñâîè æåëáè, íàäåæè, ñîíîâè, ñòðàâîâè è êîøìàðè. Âî òàà ñìèñëà, ñåêîãàø êîãà ñå ïèøóâà òåêñò èëè êîãà ñå ïîäãîòâóâà ïðîäóêöè¼à íà ÒÂ èëè ðàäèîìàòåðè¼àë è êîãà ñå çàçåìà ïîçèöè¼àòà íà íåóòðàëíîñò, òðåáà äà ñå âíèìàâà íà îääåëíèòå åìîòèâíè ðåëàöèè êîí òåìàòà. Âî îäíîñ íà òîà ìîæå äà ïîìîãíå ôèäáåêîò, îäãëàñîò íà ìåäèóìñêèòå ïîðàêè.

>>> 23

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Èçâîðè íà èíôîðìèðà å ÇËÀÒÍÈ ÏÐAÂÈËÀ Íîâèíàðèòå ïèøóâààò ðåàëíè ñòîðèè. Ðåàëíèòå ñòîðèè ãè ñîçäàâààò ðåàëíè ëó å, èíñòèòóöèè... Ñèòå òèå ñå èçâîðè íà èíôîðìàöèèòå øòî íîâèíàðîò, ïî îäðåäåíà îáðàáîòêà, èì ãè ïðåíåñóâà íà ÷èòàòåëèòå/ãëåäà÷èòå/ñëóøàòåëèòå. Ãëàâíàòà ïðè÷èíà çà êîðèñòå å íà èçâîðèòå çà èíôîðìèðà å å äà ñå èñïîëíè ôóíêöè¼àòà íà âåðîäîñòî¼íîñò è íà ñèãóðíîñò íà èíôîðìàöè¼àòà. Òîà ãî çãîëåìóâà êðåäèáèëèòåòîò è àâòîðèòåòîò íà íîâèíàðîò è íà ìåäèóìîò êà¼ ÷èòàòåëèòå/ãëåäà÷èòå/ñëóøàòåëèòå. Âî èñòî âðåìå, òîà å êëó÷íèîò ôàêòîð íà åäíî àðãóìåíòèðàíî íîâèíàðñòâî. Êîëêó è äà ñå ñòèëñêè çàíèìëèâî íàïèøàíè è ñòðóêòóðèðàíè èíôîðìàöèèòå âî åäåí íîâèíàðñêè òåêñò, àêî ïóáëèêàòà çàä íèâ íå ãî âèäè ðåàëíèîò èçâîð, òèå íåìà äà áèäàò ïðèôàòåíè. È íå ñàìî òîà. Äåíåøíèîò ìåäèóìñêè ïîòðîøóâà÷ ñàêà äà ñëóøíå/ïðî÷èòà ïîâå å ìèñëå à - îäíîñíî, ïîâå å èçâîðè. Èçâîðèòå ìîæàò äà áèäàò ïðèìàðíè è ñåêóíäàðíè. Ïðèìàðíè èçâîðè ñå îíèå èçâîðè íà èíôîðìèðà å øòî ¼à èìààò èíôîðìàöè¼àòà îä ïðâà ðàêà. Òèå ìîæàò äà áèäàò ó÷åñíèöè âî íàñòàíè, æðòâè íà íàñòàíè, ñâåäîöè... Ñåêóíäàðíè èçâîðè ñå àðõèâñêè ìàòåðè¼àëè, åêñïåðòè... Åäíî îä íåêîëêóòå çëàòíè ïðàâèëà âî íîâèíàðñòâîòî å äåêà ñèòå èíôîðìàöèè òðåáà äà áèäàò ïîòâðäåíè îä äâà ìå óñåáíî íåçàâèñíè èçâîðà. Ôîðìóëàòà êî¼à ãî îá¼àñíóâà òåðìèíîò ìå óñåáíî íåçàâèñíè èçâîðà å: 1. èçâîðîò À íå ¼à äîáèë èíôîðìàöè¼àòà îä èçâîðîò Á è îáðàòíî; 2. èçâîðèòå À è Á íå äîøëå äî èíôîðìàöè¼àòà îä èñòèîò èçâîð Â. Íà¼äîáðî å äâàòà èçâîðà äà áèäàò ïðèìàðíè èçâîðè, à óøòå ïîäîáðî å äà ñå çàïàìåòè äåêà íå òðåáà äà ñå ïðèôàòè íèøòî êàêî ôàêò äîäåêà èíôîðìàöè¼àòà íå ãî ïîëîæè òåñòîò äâà èçâîðà . Êîðèñòå åòî èçâîðè èíäèöèðà äåêà íîâèíàðîò íå ñîîïøòóâà ëè÷íî ìèñëå å, óêàæóâà íà òîà äåêà ñå íóäè ïîâå å îä ñàìî ïîâðøíî çíàå å çà íåêî¼à òåìà èëè íàñòàí è äåêà çàä èíôîðìàöèèòå èçíåñåíè âî íîâèíàðñêèîò òåêñò ñòî¼àò åêñïåðòè, îäíîñíî ðåëåâàíòíè ïîçíàâà÷è íà òåìàòà. ×åòèðè áîè èçâîðè Èñêàçèòå íà èçâîðèòå ìîæàò äà áèäàò ïðåíåñåíè íà ïîâå å íà÷èíè. Íåêî¼ èçâîð ìîæå äà áèäå ñàìî ñïîìíàò êàêî ñàìîäîâîëíà è àâòîðèòåòíà ðåôåðåíöà çà ïîòêðåïà íà îäðåäåí ñòàâ; ìîæå äà ñóìèðààò íåãîâèòå ãëàâíè èäåè è ñòàâîâè âî íàðàòèâíà ôîðìà; ìîæå äà ñå ïàðàôðàçèðà åäíà îä íåãîâèòå ïîçíà÷à¼íè èç¼àâè è ìîæå äà ñå öèòèðà. 24 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

Âî ñèòå ñëó÷àè ïîñòî¼àò ÷åòèðè ïðèíöèïè øòî òðåáà äà ñå ïî÷èòóâààò. > Èñêàçèòå íà èçâîðèòå òðåáà äà ñå óïîòðåáóâààò êîëêó øòî å ìîæíî ïîêîíöèçíî çà äà íå ñå ðàçâîäíè ó÷åñòâîòî íà íîâèíàðîò. > Êîãà íîâèíàðñêèîò òåêñò ñîäðæè èñêàçè îä äâà ñïðîòèâñòàâåíè èçâîðà, òðåáà äà ñå âíèìàâà òèå äà áèäàò èçáàëàíñèðàíè. > Ñåêîãàø òðåáà ìíîãó ¼àñíî äà ñå ìàðêèðà èñêàçîò (ïàðàôðàçà, öèòàò) íà èçâîðîò îä àâòîðñêèîò òåêñò íà íîâèíàðîò. > Êîãà ñå êîðèñòàò ïîâå å èçâîðè íåêîëêóêðàòíî âî åäåí íîâèíàðñêè òåêñò, ñåêî¼ èñêàç òðåáà äà áèäå ïðåöèçíî èäåíòèôèêóâàí ñî àâòîðîò. Îïøòî ïîçíàòè ìåñòà, ïîäàòîöè è ôàêòè íå ñå ïðåíåñóâààò âî äèðåêòíè öèòàòè. Êîìåíòàðèòå, ìèñëå àòà, åìîöèèòå ñå îíà øòî òðåáà äà ñå ïðåíåñå äèðåêòíî è àâòåíòè÷íî. Àòðèáóöè¼à (èìåíóâà å) Àòðèáóöè¼à èëè èìåíóâà å å êîãà èñêàçîò (äèðåêòåí èëè ïàðàôðàçèðàí) âî íîâèíàðñêèîò òåêñò å ïîâðçàí ñî èçâîðîò ñî øòî èíôîðìàöè¼àòà ñòåêíóâà âåðîäîñòî¼íîñò è êðåäèáèëèòåò. Ñî äðóãè çáîðîâè, àòðèáóöè¼à å êîãà êàæóâàìå êî¼ ãî Îïøòî ïîçíàòè ìåñòà, êàæóâà èñêàçîò. ïîäàòîöè è ôàêòè íå ñå Âî ñòàíäàðäíîòî íîâèíàðñêî ïèøóâà å ïîñòî¼àò òðè ïðåíåñóâààò âî äèðåêòíè íà÷èíè íà êî¼ ñå âðøè èìåíóâà åòî. öèòàòè. Êîìåíòàðèòå, Âî ïî÷åòîêîò íà ðå÷åíèöàòà: ìèñëå àòà, åìîöèèòå ñå > Ïåòðîâñêè âåëè: Íà îâî¼ íàòïðåâàð ó÷åñòâóâàì çà äà îíà øòî òðåáà äà ñå ïîáåäàì . ïðåíåñå äèðåêòíî è > Ïåòðîâñêè âåëè äåêà íà îâî¼ íàòïðåâàð ó÷åñòâóâà çà àâòåíòè÷íî. äà ïîáåäè. Íà êðà¼îò íà ðå÷åíèöàòà: > Íà îâî¼ íàòïðåâàð ó÷åñòâóâàì çà äà ïîáåäàì , âåëè Ïåòðîâñêè. > Íà íàòïðåâàðîò ó÷åñòâóâà çà äà ïîáåäè, âåëè Ïåòðîâñêè. Èìåíóâà åòî ìîæå äà ñå ëîöèðà è íà íåêîå ëîãè÷íî ìåñòî âî ñðåäèíàòà íà ðå÷åíèöàòà: > Íà îâî¼ íàòïðåâàð , âåëè Ïåòðîâñêè, ó÷åñòâóâàì çà äà ïîáåäàì . èëè > Íà îâî¼ íàòïðåâàð, âåëè Ïåòðîâñêè, ó÷åñòâóâà çà äà ïîáåäè. Îä îâèå ïðèìåðè ìîæå äà ñå âèäè äåêà èçáîðîò íà àòðèáóöè¼àòà çàâèñè è îä òîà äàëè ñàêàìå äà êîðèñòèìå äèðåêòåí öèòàò èëè èíäèðåêòåí, îäíîñíî ïàðàôðàçà íà èñêàçîò íà èçâîðîò. Ñóøòèíñêàòà ðàçëèêà å âî òîà øòî äèðåêòíèîò öèòàò ãî ïðåíåñóâà èñêàçîò âî ïðâî ëèöå è îâîçìîæóâà îäðåäåíà äèíàìèêà è äðàìàòèêà âî íîâèíàðñêèîò òåêñò.

>>> 25

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Àíîíèìíè èçâîðè Êîðèñòå åòî àíîíèìíè èçâîðè, êîëêó è äà å êîíòðîâåðçíî è íåøòî çà øòî ïîñòî¼àíî ñå âîäàò ïîëåìèêè, ñåïàê, å äîçâîëåíî. Äîáðèîò íîâèíàð òðåáà äà íàñòî¼óâà äà ãî óáåäè èçâîðîò äåêà øòåòàòà îä ìîë÷å åòî è îä àíîíèìíîñòà å ïîãîëåìà îä øòåòàòà êî¼à áè íàñòàíàëà ñî ¼àñíî èçðàçåí àâòîðèçèðàí ñòàâ. Íî, íîâèíàðñêàòà ïðàêòèêà ïðèôà à äåêà ïîñòî¼àò ñèòóàöèè êîãà èçâîðîò òðåáà äà áèäå çàøòèòåí. Âðç îñíîâà íà òîà, âî íàøàòà çåì¼à, êàêî è âî ñèòå äðóãè ñî âèñîê ñòåïåí íà äåìîêðàòè¼à è ìåäèóìñêà êóëòóðà, àíîíèìíîñòà íà èçâîðèòå å çàøòèòåíà ñî çàêîíñêè ïðîïèñè Äîáðèîò íîâèíàð òðåáà äà äîêîëêó ïîäàòîöèòå íà èçâîðîò ñå äåïîíèðàíè âî ðåäàêöè¼àòà. íàñòî¼óâà äà ãî óáåäè Òîà ïðåòïîñòàâóâà äåêà êîãà ñòàíóâà çáîð çà àíîíèìíè èçâîðè, èçâîðîò äåêà øòåòàòà îä ïîñòî¼àò è îäðåäåíè ïðàâèëà. ìîë÷å åòî è îä Êîãà ñòàíóâà çáîð çà àíîíèìíè èçâîðè, åäíî îä àíîíèìíîñòà å ïîãîëåìà íà¼âàæíèòå ïðàâèëà, èëè ìîæåáè ïîäîáðî - ñîâåòè, å îä øòåòàòà êî¼à áè àòðèáóöè¼àòà íà èçâîðîò, îäíîñíî ñòåïåíóâà åòî íà íàñòàíàëà ñî ¼àñíî ðåëåâàíòíîñòà íà èçâîðîò äà áèäå êîëêó øòî å ìîæíî èçðàçåí àâòîðèçèðàí ñòàâ. ïîâèñîêî. Íà ïðèìåð: Àíîíèìåí èçâîð âî Ìèíèñòåðñòâîòî çà âíàòðåøíè ðàáîòè ìîæå äà áèäå è õàóçìà¼ñòîðîò âî Ìèíèñòåðñòâîòî, íî Àíîíèìåí èçâîð îä Ñåêòîðîò çà áîðáà ïðîòèâ êîðóïöè¼àòà âå å çâó÷è ïîâåðîäîñòî¼íî. Îä èñêóñíèòå íîâèíàðè ìîæå äà ñå ïðèôàòè è îâî¼ ñîâåò. Àêî èìà ïîòðåáà îä íàâèñòèíà êðà¼íà çàøòèòà íà èçâîðîò - íå óïîòðåáóâà¼òå äèðåêòíè öèòàòè. Ñòèëîò íà èçðàçóâà å âî äèðåêòíèîò öèòàò ìîæå äà ãî îòêðèå èäåíòèòåòîò íà èçâîðîò.

26 >>>

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

xxx

Òåõíèêè íà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè ÈÍÒÅÐÂ£Ó Ñîáèðà åòî èíôîðìàöèè å åäíà îä îñíîâíèòå ðàáîòè âî íîâèíàðñêàòà ïðàêòèêà. Èíôîðìàöèèòå ñå ñîáèðààò îä ðàçëè÷íè èçâîðè; ñå ñïîðåäóâààò è óñîãëàñóâààò è ñå ïîäãîòâóâààò çà äèñòðèáóöè¼à, îäíîñíî çà ïðåíåñóâà å äî êîðèñíèöèòå (÷èòàòåëèòå, ãëåäà÷èòå, ñëóøàòåëèòå...). Ïîñòî¼àò ïîâå å íà÷èíè, îäíîñíî òåõíèêè, çà ñîáèðà å èíôîðìàöèè. Ïîêðà¼ íàá óäóâà åòî è èñòðàæóâà åòî (research), íà¼ðàñïðîñòðàíåòàòà è íà¼÷åñòî êîðèñòåíà òåõíèêà å - èíòåðâ¼óòî. Òóêà å ïîòðåáíî äà ñå íàãëàñè äåêà îâäå, âî îâàà ãëàâà, íàðå÷åíà Èçâîðè íà èíôîðìèðà å, ãî êîðèñòèìå òåðìèíîò èíòåðâ¼ó êàêî íà÷èí íà êîìóíèêàöè¼à ñî èçâîðèòå è êàêî ìåòîäîëîãè¼à çà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè, à íå êàêî æàíð. Òåõíèêàòà íà èíòåðâ¼óèðà å å íàâèñòèíà îñíîâàòà è äî òóêà òàà èçãëåäà ñîñåìà åäíîñòàâíà. Ïîñòàâóâà å Ïîñòî¼àò ïîâå å íà÷èíè, ïðàøà à. Íî, äàëè å íàâèñòèíà òàêà åäíîñòàâíî. Ïîíåêîãàø îäíîñíî òåõíèêè, çà íåêîè èçâîðè åäíîñòàâíî íå ñàêààò äà çáîðóâààò; ÷åñòîïàòè ñîáèðà å èíôîðìàöèè. èìà ñèòóàöèè êîãà íå ñå ïîñòàâóâààò âèñòèíñêèòå ïðàøà à; Ïîêðà¼ íàá óäóâà åòî è íå ðåòêî ñå ñëó÷óâà äà ñå ñîî÷èìå ñî ôàêòîò äåêà íå ãè èñòðàæóâà åòî (research), èíòåðâ¼óèðàìå âèñòèíñêèòå èçâîðè - íåêî¼ äðóã çíàå ïîâå å; íà¼ðàñïðîñòðàíåòàòà è íà¼÷åñòî êîðèñòåíà øòî ¼à îïðåäåëóâà ìåðêàòà è êàäå ñå ãðàíèöèòå... Îâà ñå ñàìî äåë îä ïðàøà àòà øòî òðåáà äà ñå òåõíèêà å - èíòåðâ¼óòî. ñîâëàäààò. Çàòîà, èíòåðâ¼óòî êàêî òåõíèêà çà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè å îä îñîáåíà âàæíîñò. Îâäå å ãî ðàçãëåäàìå èíòåðâ¼óèðà åòî âî íåãîâèòå ÷åòèðè ôàçè: 1. ïîäãîòîâêà çà èíòåðâ¼ó; 2. ñîçäàâà å àìáèåíò çà èíòåðâ¼ó; 3. èíòåðâ¼óèðà å; 4. ïèøóâà å. Èíòåðâ¼óèðà åòî èìà íà¼äîáðè åôåêòè êîãà ñå ïðàâè ëèöå â ëèöå. Íîâèíàðèòå êîè èíñèñòèðààò íà íà¼äîáðîòî ñåêîãàø å ñå çàëàãààò çà îâî¼ íà÷èí íà èíòåðâ¼óèðà å. Ñåïàê, âî ðåàëíîñòà ìíîãó ÷åñòî èìà ñèòóàöèè êîãà èíòåðâ¼óèðà åòî ìîðà äà ñå íàïðàâè ïðåêó òåëåôîí, èëè ïðåêó åëåêòðîíñêà ïîøòà (è-ìå¼ë). Ïðåäíîñòèòå è íåäîñòàòîöèòå íà îâèå íà÷èíè íà êîìóíèêàöè¼à å ãè ðàçãëåäàìå ïîíàòàìó. Ïîäãîòîâêà çà èíòåðâ¼ó Ìíîãó íîâèíàðè, îñîáåíî ïî÷åòíèöèòå, ¼à ïîòöåíóâààò ïîäãîòîâêàòà çà èíòåðâ¼ó. Êîãà å ñå ñòåêíå äîâîëíî èñêóñòâî, ìîæíî å äà ñå äîïóøòàò ñèòóàöèè äà ñå ñïðîâåäå èíòåðâ¼ó áåç ïðåòõîäíà >>> 27

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ïîäãîòîâêà, íî äóðè è òîãàø òîà å íåøòî øòî òðåáà äà ñå èçáåãíóâà. Íàâèñòèíà, ïîíåêîãàø òðåáà äà ñå ðåàãèðà ìíîãó áðãó, çà äåñåòèíà ìèíóòè, íî ñåêîãàø êîãà çà òîà èìà è íà¼ìàëêó ïðîäóêòèâíî âðåìå çà îâàà ïîñòàïêà, ïîäãîòîâêàòà íå òðåáà äà ñå çàíåìàðóâà. Åâå íåêîëêó ôàçè âî ïîäãîòîâêàòà çà èíòåðâ¼ó. 1. Äîìàøíà ðàáîòà Ìàëêó äîìàøíà ðàáîòà íåìà äà áèäå îäâèøíà. Ïîìàãà ïîäîáðî äà ñå ðàçáåðå òåìàòà, äà ñå èçáåðàò âèñòèíñêèòå èçâîðè è äà ñå ðàçâè¼àò âèñòèíñêèòå ïðàøà à. Äîìàøíîòî ìîæå äà ñå ïðàâè íà ðàçëè÷íè ìåñòà. Íà ïðèìåð: > Âî àðõèâàòà íà ðåäàêöè¼àòà ìîæå äà ñå ïîáàðààò ñòàðèòå ïå÷àòåíè èëè åëåêòðîíñêè ìàòåðè¼àëè âî êîè ïîðàíî ñå ïèøóâàëî íà òàà òåìà; > Àðõèâèòå íà äðóãèòå ðåäàêöèè ìîæåáè èìààò íåøòî øòî äîñåãà íå ñòå ãî ñðåòíàëå; > £àâíèòå áèáëèîòåêè èëè äðóãè ìåñòà êàäå øòî ñå äîêóìåíòèðààò è ÷óâààò ðàçíè ïóáëèêàöèè è äðóãè çàïèñè ìîæàò äà áèäàò îä êîðèñò; > Èíòåðíåò - èàêî çà ïðåáàðóâà åòî íèç îâî¼ áåçãðàíè÷åí èçâîð íà èíôîðìàöèè å ïîòðåáíà îäðåäåíà âåøòèíà, ìîæå äà áèäå êîðèñíà áàçà çà ïîòðåáíèòå èíôîðìàöèè; > Åêñïåðòèòå, êîëåãèòå è äðóãèòå ëó å îêîëó íàñ. Ìíîãó å âàæíî çà âðåìå Âî ôàçàòà íà ïîäãîòîâêà íà èíòåðâ¼óòî/èíòåðâ¼óàòà íà èíòåðâ¼óàòà äà âëåãóâà è èçáîðîò íà èçâîðîò. Íå ñå ñåêîãàø âèñòèíñêèòå ÑËÓØÀÒÅ! Ïîíåêîãàø èçâîðè îíèå íà êîè ïðâî å ïîìèñëèòå. Íå áðçà¼òå. îäãîâîðèòå îòâîðààò íîâè Ðàçìèñëåòå. Ïîíåêîãàø âèñòèíñêàòà èíôîðìàöè¼à ¼à èìààò ïðàøà à. îíèå íà êîè ñå íàäåâàòå íà¼ìàëêó. Èñòîòî ñå îäíåñóâà è íà èçáîðîò íà åêñïåðòèòå êàêî èçâîðè êîè òðåáà äà ¼à äîîá¼àñíàò èëè êîíòåêñòóàëèçèðààò òåìàòà. ×åñòîïàòè, ïîðàäè ðóòèíà è ìðçåëèâîñò, íîâèíàðèòå èì ñå îáðà ààò ñåêîãàø íà èñòè åêñïåðòè. Ñåêîãàø áàðà¼òå ïîâå å èìè à. Çàâðøóâà¼òå ãè èíòåðâ¼óàòà ñî ïðàøà åòî: Äàëè ìîæåòå äà ìè ïîìîãíåòå è äà ìè ñóãåðèðàòå óøòå íåêîãî íà êîãî ìîæàì äà ìó ñå îáðàòàì çà äîïîëíèòåëíè èíôîðìàöèè èëè îá¼àñíóâà à? Ìîæå äà ïîìîãíå è ïðàøà åòî: Êî¼ å çàñåãíàò îä îâàà òåìà? Êî¼ ìîæå äà áèäå ïîãîäåí? Îäãîâîðîò ìîæå äà âå îäâåäå äî íîâè èçâîðè. Îòêàêî ñòå ãè ïîìèíàëå îâèå äâå ôàçè îä ïîäãîòîâêàòà çà èíòåðâ¼ó çà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè, çàïî÷íóâà äåëîò êîãà òðåáà äà ãè êîíöåïòóàëèçèðàòå ïðàøà àòà. Âî îâàà ôàçà ìíîãó ïîòòèêíóâà÷êî ìîæå äà áèäå ïðàâèëîòî íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à. Ïîâðçåòå ¼à òåìàòà ñî íèâ. Êî¼ å ( å áèäå) âîâëå÷åí? Êî¼ å ( å áèäå) çàñåãíàò? Øòî ( å) ñå ñëó÷óâà? Êàêâî å ( å áèäå) âëè¼àíèåòî? Øòî å ( å áèäå) ïðåçåìåíî? Êîãà ( å) ñå ñëó÷è(ëî)? Êàäå? Êàêî? Îòêàêî å ãè îïðåäåëèòå ïðàøà àòà, íå îäíåñóâà¼òå ñå êàêî äà ñòå âåí÷àíè çà íèâ. Ìíîãó å âàæíî çà âðåìå íà èíòåðâ¼óàòà äà 28 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

ÑËÓØÀÒÅ! Ïîíåêîãàø îäãîâîðèòå îòâîðààò íîâè ïðàøà à. Áåñìèñëåíî å äà ñå äðæèòå äî óòâðäåíèòå ïðàøà à àêî âî òåêîò íà èíòåðâ¼óòî íàñòàíèòå òðãíàò âî äðóãà íàñîêà. Îâàà ôàçà ¼à âêëó÷óâà è ïîäãîòîâêàòà íà îäíåñóâà åòî íà íîâèíàðèòå. Íèêîãàø íå ïîêàæóâà¼òå äåêà òåìàòà øòî ¼à ðàáîòèòå íå å âàø èçáîð. Ïîíåêîãàø íîâèíàðèòå äîáèâààò è ðåäàêöèñêè çàäà÷è, íî èíòåðâ¼óèðàíèòå íèòó ãè èíòåðåñèðà íèòó, ïàê, òðåáà äà ãî çàáåëåæàò òîà. Ñîîäâåòíî íîâèíàðñêî îäíåñóâà å å äà ñå ïîêàæå ìîòèâèðàíîñò. Ñîãîâîðíèöèòå çíààò äà ãî ïðåïîçíààò òîà. Âî òàêîâ ñëó÷à¼ ìîæåòå äà î÷åêóâàòå äåêà å äîáèåòå âèñòèíñêè îäãîâîðè. Ëó åòî ñàêààò äà çáîðóâààò. 2. Âîñïîñòàâåòå êîíòàêò Ñåãà å âðåìå äà ñå âîñïîñòàâè êîíòàêò ñî èçâîðèòå. Ñðåäáàòà òðåáà äà ñå ðåàëèçèðà êîëêó øòî å ìîæíî ïîáðçî. Íî, íå òðåáà ñî ñèãóðíîñò äà ñå î÷åêóâà äåêà èçâîðîò å ñå ñîãëàñè äà ñå âèäè ñî âàñ òîãàø êîãà âèå ãî áàðàòå. Áèäåòå ïîäãîòâåíè. Èçâîðîò ìîæå äà âè ïðåäëîæè äà ñå âèäèòå Àêî ñíèìàòå, íå ÒÎÊÌÓ ÑÅÃÀ. Âíèìàâà¼òå íà âèñòèíñêèîò òà¼ìèíã è ñìåòà¼òå çàáîðàâà¼òå äà: íà ðåçåðâíî âðåìå - âî ìå óâðåìå, ìîæåáè íåêî¼ äðóã èçâîð - ôà àòå áåëåøêè; èìà ïîêîðèñíè èíôîðìàöèè. - äà ñòàâèòå íîâè áàòåðèè; 3. Îáëå÷åòå ñå ñîîäâåòíî - äà äîáèåòå ñîãëàñíîñò Îâà, ñåêàêî, íå å ñîâåò îä âèñîê ïðèîðèòåò, íî èìà ìíîãó îä ñîãîâîðíèöèòå. Íå å ïðàêòè÷íà ïðèìåíà. Ïðèäðæóâà åòî êîí îâî¼ ñîâåò îñòàâà åòè÷êè èñïðàâíî äà ãî âïå÷àòîê äåêà íîâèíàðîò å ñîñåìà ñâåñåí çà ñèòóàöè¼àòà âî ïðàâèòå òîà ñêðèøíî; êî¼à ñå íàî à è äåêà âëàäåå ñî íåà. - âíèìàâà¼òå äèêòàôîíîò äà íå ñòàíå ¾èä ìå ó âàñ è Ñåêàêî äåêà àêî òðåáà äà ñå ñðåòíåòå ñî ðàáîòíèê øòî ñîãîâîðíèêîò; ãî ñîáèðà óáðåòî äîäåêà å íà ðàáîòíîòî ìåñòî íåìà äà ãî - íåìî¼òå ïîñòî¼àíî äà ñå îáëå÷åòå âàøèîò íà¼äîáàð êîñòóì. Àêî, ïàê, èìàòå ñðåäáà çàãëåäóâàòå âî ñî ïðåòñåäàòåëîò íà äðæàâàòà, áåçäðóãî íåìà äà ïî¼äåòå âî äèêòàôîíîò çà äà èíñ èëè âî ïàòèêè. ïðîâåðèòå äàëè ðàáîòè.

Ñîçäàäåòå àìáèåíò Îòêàêî ñòå ¼à çàâðøèëå äîìàøíàòà çàäà÷à è ñòå ¼à äîãîâîðèëå ñðåäáàòà íà êî¼à å ãî íàïðàâèòå èíòåðâ¼óòî çà äà ãè äîáèåòå íåîïõîäíèòå èíôîðìàöèè, ñîçäàäåòå àìáèåíò. 1. Îäáåðåòå íåóòðàëíà ñðåäèíà Ðåäàêöè¼àòà èëè íåêîå áó÷íî êàôóëå íå å âèñòèíñêèîò àìáèåíò çà ðàçãîâîð, îäíîñíî èíòåðâ¼ó. Íà¼äîáðî ìåñòî å îíà êàäå øòî èíòåðâ¼óèðàíèîò ñå ÷óâñòâóâà íà¼ïðè¼àòíî è, ïîíåêîãàø, íà¼áåçáåäíî. Ìîæå äà áèäå è âî íåãîâèîò äîì, íî âî òàêâèòå ñèòóàöèè òðåáà äà ñå âíèìàâà äà íå ñå ïðåìèíå ëèíè¼àòà íà ïðîôåñèîíàëíàòà äèñòàíöà. Èñêóñòâàòà ãîâîðàò äåêà ïðîäóêòèâåí àìáèåíò çà ñðåäáè å ãðàäñêèîò ïàðê. 2. Ñíèìà¼òå ãè èíòåðâ¼óàòà Ñåêîãàø ñíèìà¼òå ãè èíòåðâ¼óàòà ñî äèêòàôîí. Òîà ïîíåêîãàø ïðåäèçâèêóâà çàòâîðà å íà èçâîðèòå, íî óáåäåòå ãè ñîãîâîðíèöèòå >>> 29

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Èçáåãíóâà¼òå ïðàøà à íà êîè ìîæå äà ñå îäãîâîðè ñî äà , íå èëè ñî ìîæåáè . Íà¼÷åñòî òîà ñå ïðàøà àòà êîè çàïî÷íóâààò ñî äàëè .

Êîðèñíè èíôîðìàöèè

äåêà òîà ãî ïðàâèòå çà ïîàâòåíòè÷íî ðåãèñòðèðà å íà èñêàçèòå è íà ôàêòèòå. Èñêàçèòå çàðàäè ïðåöèçíèòå öèòàòè - àêî óïîòðåáèòå òàêâè âî íîâèíàðñêèîò òåêñò, à ôàêòèòå çàðàäè íèâíî òî÷íî ïðåíåñóâà å. Âî èñòî âðåìå, áèäåòå ñèãóðíè äåêà òîà å òàêà ñàìî çàðàäè èçâîðèòå. Çà âàñ âàæè ïðàâèëîòî äåêà ñíèìà åòî íà ðàçãîâîðèòå å ñàìî çàðàäè ñèãóðíîñò. Íèêîãàø íå äîçâîëóâà¼òå äà ïîìèñëèòå äåêà äèêòàôîíîò ¼à âðøè ðàáîòàòà çà âàñ. Çà âàñ âàæè äåêà ìîðà äà ñëóøàòå âíèìàòåëíî è äà ôà àòå áåëåøêè. Âåøòèíàòà íà ôà à å áåëåøêè å íåøòî øòî ìîðà äà ñå óñîâðøè. Îä òîà ïîòîà å çàâèñè êîëêó å áèäåòå åêîíîìè÷íè âî ôîðìèðà åòî íà âàøàòà íîâèíàðñêà çàäà÷à. Àêî íå ñòå áèëå êîíöåíòðèðàíè çà âðåìå íà èíòåðâ¼óòî è àêî íå ñòå áåëåæåëå, ïðåñëóøóâà åòî íà ñíèìåíèîò ìàòåðè¼àë å îäíîâî ïîìèíóâà å íèç ïðåòõîäíî âå å çàâðøåíà ðàáîòà. Ïîêðà¼ òîà, òåõíèêàòà ïîíåêîãàø çíàå äà çàòàè. Ñòå ñëóøíàëå çà ñòóòêàíè ëåíòè, èçáðèøàíè ñíèìêè, äèñòîðçèðàíè äèãèòàëíè çàïèñè... Àêî ñíèìàòå, íå çàáîðàâà¼òå äà: - ôà àòå áåëåøêè; - äà ñòàâèòå íîâè áàòåðèè; - äà äîáèåòå ñîãëàñíîñò îä ñîãîâîðíèöèòå. Íå å åòè÷êè èñïðàâíî äà ãî ïðàâèòå òîà ñêðèøíî; - âíèìàâà¼òå äèêòàôîíîò äà íå ñòàíå ¾èä ìå ó âàñ è ñîãîâîðíèêîò; - íåìî¼òå ïîñòî¼àíî äà ñå çàãëåäóâàòå âî äèêòàôîíîò çà äà ïðîâåðèòå äàëè ðàáîòè. 3. Íàïðàâåòå ãî èíòåðâ¼óòî 3/1. Çàïî÷íåòå ñî ëåñíè ïðàøà à Çà÷óâà¼òå ãè æåøêèòå ïðàøà à çà ïîäîöíà.

Âðåìå

Îâî¼ åäíîñòàâåí ãðàôèêîí íåìà öåë äà ïðåçåíòèðà íåêî¼à ìàòåìàòè÷êè ïðåöèçíà ôîðìóëà ñïîðåä êî¼à ñòåïåíîò íà êîðèñíàòà èíôîðìàöè¼à å ïðàâîïðîïîðöèîíàëíà íà âðåìåòî íåîïõîäíî çà äà ñå äî¼äå äî íåà. Îâà å ñàìî åäåí ñèáîëè÷åí ïðèêàç íà îïòèìàëíî èçâåäåíîòî èíòåðâ¼ó. Âîâåäîò âî èíòåðâ¼óòî òðåáà äà áèäå èñïîëíåòî ñî ëåñíè ïðàøà à. Òèå èìààò öåë äà ãî îñëîáàäàò ñîãîâîðíèêîò. Òî¼ òðåáà äà ïî÷óâñòâóâà ïðè¼àòåëñêà è ÷åñíà àòìîñôåðà, âî êî¼à ñåêîå íàðåäíî 30 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

ïðàøà å å ãî äîâåäå äî ôîêàëíàòà òî÷êà êîãà å ¼à äîáèåìå âèñòèíñêàòà èíôîðìàöè¼à. Àêî ñè äîçâîëèìå äà ¼à ïàðàôðàçèðàìå ìåòîäîëîãè¼àòà íà Ñîêðàò âî èçâåäóâà åòî íà ôèëîñîôñêèòå ìèñëè, ìîæåìå äà êàæåìå äåêà íîâèíàðîò å êàêî áàáèöà êî¼à ïîìàãà ïðè ðà à åòî. 3/2. Ïîñòàâóâà¼òå îòâîðåíè ïðàøà à Èçáåãíóâà¼òå ïðàøà à íà êîè ìîæå äà ñå îäãîâîðè ñî äà , íå èëè ñî ìîæåáè . Íà¼÷åñòî òîà ñå ïðàøà àòà êîè çàïî÷íóâààò ñî äàëè . Ìíîãó ïîïðîäóêòèâíè ñå ïðàøà àòà øòî çàïî÷íóâààò ñî êàêî , âî êàêâà ñèòóàöè¼à... , êàäå , êîëêó ... 3/3. Óïîòðåáóâà¼òå ïàóçè èëè ïîãëåäè øòî çíà÷àò íå ìè ñå âåðóâà , äàëè ñòå ñèãóðíè Åäíîñòàâåí òðèê å îíî¼ êîãà ïî îäãîâîðîò ïðàâèòå ïàóçà. Òîà îääàâà âïå÷àòîê äåêà î÷åêóâàòå äîîá¼àñíóâà å èëè äåêà íå âè å ñîñåìà ¼àñíî. ×åñòîïàòè ñå ñëó÷óâà òîêìó âî òèå äîïîëíóâà à äà ¼à èìàòå âèñòèíñêàòà èíôîðìàöè¼à. Áèäåòå âíèìàòåëíè äà íå ãî ïðàâèòå òîà ïî ñåêî¼ îäãîâîð. Âåäíàø å áèäåòå ïðî÷èòàíè . Åâå âè óøòå åäåí åäíîñòàâåí òðèê. Ïîíåêîãàø, ïî íåêî¼ îäãîâîð, ïðàøà¼òå: Çîøòî ãî âåëèòå òîà? Âî òàêâè ñëó÷àè, ñîãîâîðíèöèòå ãî äîïîëíóâààò îäãîâîðîò ñî íåêàêîâ ïðèìåð èëè èëóñòðàöè¼à. Ïðèìåðèòå è èëóñòðàöèèòå ñå äîáðè è çàðàäè âàñ - ïðèêàçíàòà ñòàíóâà ïî¼àñíà, íî è çàðàäè ÷èòàòåëèòå/ãëåäà÷èòå/ñëóøàòåëèòå. Òèå ñàêààò êîãà òåçèòå ñå ïîòêðåïåíè ñî ïðèìåðè. 3/4. Íå âïóøòà¼òå ñå âî ïîëåìèêà ñî èçâîðîò Òîà íå ñìåå äà ñå ïðàâè. Ìîæå äà ãî çàìîë÷èòå ñîãîâîðíèêîò. Íî, èìà èçëåç è îä òàà ñèòóàöè¼à. Åëåãàíòåí. Îáèäåòå ñå ñî âàêâî ïðàøà å: Âàøèòå îïîíåíòè íåìà äà ñå ñîãëàñàò ñî âàñ. Øòî áè èì îäãîâîðèëå íà òîà? 3/5. Ñåêîãàø áèäåòå ïîçèòèâíè Îòêàêî å çàâðøè èíòåðâ¼óòî, áèäåòå ñèãóðíè äåêà ñòå ñå ïîçäðàâèëå âî ïîçèòèâíà àòìîñôåðà. Ñåêîãàø òðåáà äà îñòàâèòå ïðîñòîð äåêà èçâîðîò å âè òðåáà è ïîíàòàìó, à è âî íåêîè äðóãè ñèòóàöèè. Ïèøóâà å Ñåãà å âðåìå äà ïî÷íåòå äà ¼à ïèøóâàòå ïðèêàçíàòà. Íî, ïðåä òîà áèäåòå ñèãóðíè äåêà: > èìàòå ïîâå å èçâîðè; > ñòå äîçâîëèëå àâòîðèçàöè¼à àêî òàà áèëà ïðåòõîäíî ïîáàðàíà îä âàñ; > ñîñåìà âè å ¼àñíà õèåðàðõè¼àòà íà èñêàçèòå è ôàêòèòå ñïîðåä âàæíîñò; > äåêà ñòå ãè ïðîâåðèëå ñèòå ïîäàòîöè, èìè à íà ëó å è èíñòèòóöèè è íèâíèòå ïîçèöèè è ôóíêöèè.

>>> 31

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Èñòðàæóâà÷êî íîâèíàðñòâî ÑËÅÄÈ ÃÈ ÏÀÐÈÒÅ * Àêî ñàêàìå äà ãî äåôèíèðàìå, íà¼åäíîñòàâíî å èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî äà ãî íàðå÷åìå - äîáðî íîâèíàðñòâî. Äîáðî, çàøòî ðåçóëòàòîò íà êðà¼íèîò ïðîäóêò íà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî çàâèñè ñàìî îä òîà êîëêó ñìå ñå äðæåëå äî òåõíèêèòå íà äîáðîòî íîâèíàðñòâî è äî ïîñòàïêèòå êîè, ñåïàê, áàðààò åäåí ïîñèñòåìàòñêè è ïîòåìåëåí ïðèñòàï. Ïðèðîäàòà íà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî Êîè ñå îñíîâíèòå ïðèíöèïè íà åäåí òàêîâ ïðèñòàï. Èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî å òåìåëíî, äîëãîòðà¼íî è âíèìàòåëíî ïðåáàðóâà å ïî ôàêòèòå. Åäíà îä ïîñòàïêèòå íà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî å äîêóìåíòèðà åòî íà ôàêòèòå, êîå íå ïîäðàçáèðà ñàìî ÷óâà å, òóêó è íèâíà àíàëèçà, ñåëåêöè¼à, õèåðàðõè¼à è ÷óâà å. Èíòåðâ¼óàòà êàêî òåõíèêà íà ïðèáèðà å íà èíôîðìàöèèòå âî èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî ñå òåìåëíè è åêñòåíçèâíè, à äðóãèòå ïîñòàïêè ÷åñòîïàòè ñå ñëè÷íè íà Èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðäåòåêòèâñêèòå (ïðèêðèåíî èñòðàæóâà å, íàá óäóâà å è âî ñòâî, èñòî òàêà, å ïðèíöèï íà îíèå øòî âåðóâààò äåêà îäðåäåíè ñèòóàöèè òà¼íî ñíèìà å). Ïîñòàïêèòå íà ìåäèóìèòå ñå ÷åòâðòàòà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî ñå òàêâè çàøòî ïðåäìåò íà îâà ñèëà , ÷óâàðè íà âèñòèíàòà èñòðàæóâà å ñå èíôîðìàöèèòå êîè íåêî¼ íàñòî¼óâà äà ãè è êîíòðîëîðè íà ìî òà íà ïðèêðèå ïðåä î÷èòå íà ¼àâíîñòà. èíñòèòóöèèòå è ïîåäèíöèòå. Èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî, èñòî òàêà, å ïðèíöèï íà îíèå øòî âåðóâààò äåêà ìåäèóìèòå ñå ÷åòâðòàòà ñèëà , ÷óâàðè íà âèñòèíàòà è êîíòðîëîðè íà ìî òà íà èíñòèòóöèèòå è ïîåäèíöèòå. Ïîðàäè òèå ñâîè îñîáèíè, èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî å óïîðíî, òðïåëèâî, âíèìàòåëíî è èçáàëàíñèðàíî. Îä ñåòî ïðåòõîäíî ïðîèçëåãóâà äåêà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî å äîëãîòðà¼íî, îêòðèâà èíôîðìàöèè êàêî ðåçóëòàò íà èñòðàãàòà íà íîâèíàðîò, íå íà òó è èñòðàãè è, äåôèíèòèâíî, ñå ïîòïèðà íà âèñòèíèòè è öåëîñíî ïðîâåðåíè ôàêòè. Íåìèðîò íà èñòðàæóâà÷èòå Èñòðàæóâà÷êèòå ïîñòàïêè âî íîâèíàðñòâîòî, ãåíåðàëíî, îïôà ààò: > ñëåäå å íà òðàãèòå íà ëó åòî; > ñëåäå å íà áî¼àòà íà äîêóìåíòèòå; > ñëåäå å íà ìèðèñîò íà ïàðèòå; > íàá óäóâà å, îäíîñíî ðàáîòà íà òåðåí. >>>_______________________ * Ðå÷åíèöàòà øòî ¼à èçãîâîðè èçâîðîò Äëàáîêî Ãðëî âî àôåðàòà Âîòåðãå¼ò ñòàíà ñèíîíèì çà èñòðàæóâà÷êî íîâèíàðñòâî. 32 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

Çîøòî äà ñå èíâåñòèðà âî èñòðàæóâà÷êî íîâèíàðñòâî Ïðîäóêòèâíîòî èñòðàæóâà÷êî íîâèíàðñòâî âëè¼àå íà ïðåèñïèòóâà å íà âîäå åòî íà ïîëèòèêàòà âî îäðåäåíà ñôåðà. Ïðåäèçâèêóâà ïðîìåíè ñî òîà øòî ïîâèêóâà íà îäãîâîðíîñò è íà êîíñåêâåíöèè íà îíèå íà êîè èì å äàäåí ìàíäàòîò îä ñòðàíà íà ìíîçèíñòâîòî, îäíîñíî íà îíèå íà êîè èì å îòñòàïåíî ïðàâîòî äà óïðàâóâààò ñî ðåñóðñèòå íà çàåäíèöàòà. Èñòðàæóâà÷êè îðèåíòèðàíèòå íîâèíàðè ïîñòî¼àíî óêàæóâààò íà íåáðåæíèòå ïîñòàïêè ñî ëîøè ïîñëåäèöè è ïîñòî¼àíî ¼à îäðæóâààò ¼àâíàòà äåáàòà. Îä àñïåêò íà ìåäèóìñêèîò áèçíèñ, èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî ¼à çãîëåìóâà ïðîäàæáàòà è ãëåäàíîñòà/ñëóøàíîñòà íà ìåäèóìèòå, ãè øèðè ãðàíèöèòå íà íîâèíàðñêàòà ñëîáîäà è ïðîôåñè¼à, è ïîñòî¼àíî ïîòñåòóâà íà ïðàâîòî íà ¼àâíîñòà çà ïðèñòàï äî èíôîðìàöèèòå. Âåøòèíè íà íîâèíàðèòå-èñòðàæóâà÷è Íîâèíàðîò-èñòðàæóâà÷ Íîâèíàðèòå ñî ñêëîíîñò êîí èñòðàæóâà÷êèòå ïîñòàïêè ìîðà äà èìà ñïîñîáíîñòè èìààò ïîèçîñòðåíî ÷óâñòâî è ïîóñîâðøåíè òåõíèêè íà çà öåëîñíà êîíòðîëà è çà èíòåðâ¼óèðà å è íà íàá óäóâà å, êàêî è ðåíäãåíñêè î÷è êîãà ìåíà èðà å íà ïðîöåñîò. ñå âî ïðàøà å äîêóìåíòè è äðóãè àðõèâñêè ìàòåðè¼àëè. Òî¼ ìîðà äà áèäå ñèãóðåí Íîâèíàðèòå-èñòðàæóâà÷è ìîðààò óøòå äîáðî äà ãî çíààò äåêà èìà âèñòèíñêà çàêîíîò, ïðîöåäóðèòå âî èíñòèòóöèèòå, äà ãè çíààò ïîñòàïêèòå ïðèêàçíà; äà ôîðìèðà è ìåòîäîëîãèèòå íà èñòðàæóâà å, äà çíààò äà ãî ñëåäàò èñòðàæóâà÷êà õèïîòåçà ìèðèñîò íà ïàðèòå è äà áèäàò óïîðíè, çàøòî âî äîëãîòðà¼íèòå êî¼à íà êðà¼îò òðåáà äà ñå è êîìïëåêñíè ïîñòàïêè íà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî òðàíñôîðìèðà âî äîêàæëèâà òåçà; ìîðà äà ÷åñòîïàòè å ñå ñîî÷óâààò ñî ¾èäîâè íà ìîëê êîãà öåëàòà èìà ñïîñîáíîñòè äà ãî âëîæåíà åíåðãè¼à èçãëåäà çàëóäíà. îðãàíèçèðà òèìîò, Íîâèíàðîò-èñòðàæóâà÷ ìîðà äà èìà ñïîñîáíîñòè çà ñðåäñòâàòà, âðåìåòî è öåëîñíà êîíòðîëà è çà ìåíà èðà å íà ïðîöåñîò. Òî¼ ìîðà èíôîðìàöèèòå; òðåáà äà äà áèäå ñèãóðåí äåêà èìà âèñòèíñêà ïðèêàçíà; äà ôîðìèðà çíàå êàêî è ñî øòî äà ãè èñòðàæóâà÷êà õèïîòåçà êî¼à íà êðà¼îò òðåáà äà ñå ïîïîëíóâà ïðàçíèíèòå; òðàíñôîðìèðà âî äîêàæëèâà òåçà; ìîðà äà èìà ñïîñîáíîñòè ìîðà è äâî¼íî äà ãè äà ãî îðãàíèçèðà òèìîò, ñðåäñòâàòà, âðåìåòî è ïðîâåðè ôàêòèòå. èíôîðìàöèèòå; òðåáà äà çíàå êàêî è ñî øòî äà ãè ïîïîëíóâà ïðàçíèíèòå; ìîðà è äâî¼íî äà ãè ïðîâåðè ôàêòèòå; òðåáà äà ãè çíàå ñèòå çàêîíñêè ïðîïèñè è ìîðà äà ¼à íàïèøå ïðèêàçíàòà. Ñëåäå å íà òðàãèòå íà ëó åòî Ëó åòî îñòàâààò òðàãè. Ëó åòî ñàêààò äà çáîðóâààò. Ëó åòî íå çíààò äà ÷óâààò òà¼íè. Èíôîðìàöèèòå ñàêààò äà áèäàò ñëîáîäíè. Ëó åòî ñïà ààò âî òàêàíàðå÷åíèòå - ïðèìàðíè èçâîðè. Íèâ ãè êîðèñòèìå çà äà ãè ïðèáåðåìå èíôîðìàöèèòå; çà äà èìàìå öèòàòè è îôèöè¼àëíè èç¼àâè; ëó åòî íè ñëóæàò çà äà ãè òîëêóâààò è îá¼àñíàò ïèøàíèòå äîêóìåíòè; íè ãî ïîòâðäóâààò îíà øòî âå å ãî çíàåìå è, êîíå÷íî, äàâààò ÷îâå÷êà äèìåíçè¼à íà íîâèíàðñêàòà ïðèêàçíà. Çàøòî >>> 33

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

åäíà èñòðàæóâà÷êà ïðèêàçíà, êîëêó è äà å äîáðî íàïðàâåíà, àêî å ñîçäàäåíà ñàìî âðç äîêóìåíòè, íåìà äà áèäå àòðàêòèâíà. Êîíå÷íî, êî¼ áèëî äîêóìåíò å ñîçäàäåí îä ëó å - òîãàø çîøòî äà ãè íåìàìå àâòîðèòå? Âî çàâèñíîñò îä òåìàòà íà èñòðàæóâà÷êàòà ñòîðè¼à, íà¼÷åñòî ïðèìàðíè è òðàäèöèîíàëíè èçâîðè ñå ïðåòñòàâíèöè íà âëàäàòà, áèçíèñ-ìåíà åðèòå, ïîëèöè¼àòà, âî¼ñêàòà è íà äðóãè ñëóæáè, àãåíöèè è èíñòèòóöèè. Âòîðîñòåïåíè ïðèìàðíè èçâîðè ñå ðàçíèòå åêñïåðòè, àäâîêàòè è äðóãè ëèöà îä ïðàâîñóäíàòà ïðîôåñè¼à, íåâëàäèíèòå îðãàíèçàöèè è çäðóæåíè¼à íà ãðà àíè, îðãàíèçàöèè íà ëîêàëíàòà çàåäíèöà, äðóãèòå íîâèíàðè, àãåíöèèòå è îðãàíèçàöèèòå çà õóìàíèòàðíà ïîìîø, ëó åòî çàä ñöåíàòà - íà¼÷åñòî îíèå êîè ñå ïîãîäåíè îä àêòèâíîñòèòå øòî ñå ïðåäìåò íà èñòðàæóâà÷êèòå ñòîðèè. Áèäå¼ è èñòðàæóâà÷êèòå ïîñòàïêè ïðåòïîñòàâóâààò êîíòàêò è ïðèáèðà å èíôîðìàöèè îä ãîëåì áðî¼ èçâîðè, íåîïõîäíà å íèâíà îðãàíèçàöè¼à ñïîðåä âàæíîñò. Êàñòèíãîò ìîæå äà áèäå ôîðìèðàí ñïîðåä ôèëìñêèîò ïðèíöèï: > âî ãëàâíèòå óëîãè: öåíòðàëíèòå èãðà÷è; îíèå øòî ñå âåäíàø çàä íèâ è êîè ìíîãó ÷åñòî, âñóøíîñò, ñå âèñòèíñêèòå àêòåðè; ëó åòî ïîãîäåíè îä àêòèâíîñòèòå èëè îä îäëóêèòå íà ãëàâíèòå àêòåðè; êëó÷íèòå åêñïåðòè... > âî ñïîðåäíèòå óëîãè: ïîðàíåøíè è ñåãàøíè ïðåòñåäàòåëè, ìèíèñòðè, äèðåêòîðè, êîìàíäàíòè, ãåíåðàëè, ìåíà åðè...; Ëó åòî îñòàâààò òðàãè. ïðè¼àòåëèòå è íåïðè¼àòåëèòå; ïîáåäíèöèòå è ïîáåäåíèòå; Ëó åòî ñàêààò äà ïîäáóöíóâà÷èòå... çáîðóâààò. Ëó åòî íå çíààò Áåç ðàçëèêà íà òîà íà êî¼à êàòåãîðè¼à ìó ïðèïà à èçâîðîò, äà ÷óâààò òà¼íè. òî¼ ìîðà äà áèäå âåðîäîñòîåí, ñèãóðåí, îäãîâîðåí, ïîçíàò è Èíôîðìàöèèòå ñàêààò äà áèäàò ñëîáîäíè. äîñòàïåí. Îòêàêî ñòå ñèãóðíè äåêà èìàòå íà ðàñïîëàãà å òàêâè èçâîðè, ñëåäóâà ïîñòàïêàòà êîãà ñå ïîäãîòâóâà òåðåíîò çà èíòåðâ¼óàòà. Ïðåä íèâíàòà ðåàëèçàöè¼à, íåîïõîäíî å äà íàïðàâèòå ïðåòõîäíî èñòðàæóâà å. Ïðî÷èòà¼òå ãè ñèòå ïå÷àòåíè è åëåêòðîíñêè ìàòåðè¼àëè âðçàíè äèðåêòíî èëè èíäèðåêòíî çà òåìàòà. Ðàñïðàøà¼òå ñå íàîêîëó. Íàïðàâåòå ïëàí ñïîðåä êî¼ ðåäîñëåä å ñå îäâèâààò èíòåðâ¼óàòà; êàäå å ãè ïðàâèòå è íà êàêîâ íà÷èí (ëèöå â ëèöå, ïðåêó òåëåôîí, ïðåêó èìå¼ë). Íàïðàâåòå ïëàí íà ìèíèìóì ïîñòèãíàò åôåêò îä åäíî èíòåðâ¼ó: øòî òðåáà íà¼ìàëêó äà èçâëå÷åòå îä íåêî¼ ñîãîâîðíèê çà äà íå áèäå ðàáîòàòà çàëóäíà. Âî âàêâèòå ïîñòàïêè íå ìîæåòå äà ñìåòàòå íà âòîðà øàíñà. Ñìèñëåòå íà÷èíè êàêî å ãî êðøèòå ìðàçîò. Äîáðè íîâèíàðñêè ïðàøà à Âíèìàòåëíèîò íîâèíàð ñåêîãàø ïîñòàâóâà îòâîðåíè ïðàøà à. Òîà ñå îíèå ïðàøà à íà êîè íèêîãàø íå ìîæå äà ñå îäãîâîðè ñî äà èëè íå : > Øòî ìèñëèòå çà...? > Êàêî ãî îá¼àñíóâàòå ôàêòîò...? 34 >>>

xxx

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

Áèäåòå ñèãóðíè äåêà äóðè è âî âàêâè ñëîæåíè íîâèíàðñêè çàäà÷è è íîâèíàðñêè ñòðóêòóðè ãè èìàòå îäãîâîðèòå íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à: êî¼, øòî, êàäå, êàêî, êîãà è çîøòî. Èñêëó÷èòåëíî êîðèñíè ñå äîïîëíèòåëíèòå ïðàøà à: > Ïîòêðåïèòå ãî îâà øòî ãî òâðäèòå ñî íåêàêîâ ïðèìåð? > Îá¼àñíåòå êàêî ñå ñëó÷èëî òîà? Ïîìàãààò è ïðàøà àòà êîè áàðààò ïî¼àñíóâà å: > Øòî ïîäðàçáèðàòå òî÷íî ïîä òîà? Ïðàøà à ñî áëàãà, íî êðåàòèâíà ïðîâîêàöè¼à: > Êàêî ãî çíàåòå òîà? > Áåçäðóãî èìàòå äîêàçè çà òîà? Òðèê ïðàøà à øòî ¼à ïðèêðèâààò äèðåêòíàòà ïîëåìèêà íîâèíàð/ ñîãîâîðíèê: > Âàøèòå îïîíåíòè íå âåðóâàì äåêà å ñå ñîãëàñàò ñî âàñ? > Ñå âåëè äåêà...? Ëîøè íîâèíàðñêè ïðàøà à Ïðàøà àòà íà êîè ìîæå äà ñå îäãîâîðè ñî äà èëè Ñåêîãàø áèäåòå ôåð íå íå ñå ìíîãó ïðîäóêòèâíè. Âíèìàòåëíèîò è íåóòðàëåí íîâèíàð òðåáà äà èçáåãíóâà ñïðåìà âàøèòå èçâîðè. Ñåêîãàø áèäåòå ïðåöèçíè ïðàøà à ñî ñóãåðèðàí îäãîâîð: âî äîãîâàðà åòî îêîëó > Âèå, ñåêàêî, ñòå áåñíè øòî âàøèòå êðèòè÷àðè...? Íèêîãàø íå ïîñòàâóâà¼òå ïðàøà à ñî êîè îäíàïðåä ñå ìåñòîòî è óñëîâèòå âî êîè å ñå âîäè ðàçãîâîðîò; èçâèíóâàòå èëè ñè ñîçäàâàòå àëèáè: ñåêîãàø ïðàøóâà¼òå äàëè > Ñå èçâèíóâàì øòî å âå ïðàøàì, íî...? òîà øòî ãî êàæóâà èçâîðîò > Çíàì äåêà çâó÷è àïñóðäíî, íî...? å îôèöè¼àëíî èëè Àêî ïîñòàâèòå ïðàøà å âî êîå, âñóøíîñò, èìà äâå, íåîôèöè¼àëíî (ñìåå èëè áèäåòå ñèãóðíè äåêà å äîáèåòå îäãîâîð ñàìî íà åäíîòî. È íå ñìåå äà ñå îá¼àâè), îäíîñíî äàëè òîà ñàìî íà îíà øòî å ãî îäáåðå ñîãîâîðíèêîò. Ñåêîãàø áèäåòå ôåð ñïðåìà âàøèòå èçâîðè. Ñåêîãàø íåîôèöè¼àëíîòî ìîæå äà áèäåòå ïðåöèçíè âî äîãîâàðà åòî îêîëó ìåñòîòî è óñëîâèòå ñå êîðèñòè êàêî áåêãðàóíäâî êîè å ñå âîäè ðàçãîâîðîò; ñåêîãàø ïðàøóâà¼òå äàëè òîà ìàòåðè¼àë. Ñåêîãàø íàñòî¼óâà¼òå äà ãî øòî ãî êàæóâà èçâîðîò å îôèöè¼àëíî èëè íåîôèöè¼àëíî (ñìåå óáåäèòå èçâîðîò äà áèäå èëè íå ñìåå äà ñå îá¼àâè), îäíîñíî äàëè íåîôèöè¼àëíîòî îôèöè¼àëåí è äà áèäå ìîæå äà ñå êîðèñòè êàêî áåêãðàóíä-ìàòåðè¼àë. Äîãîâîðåòå öèòèðàí. ñå çà èìåíóâà åòî, à äîêîëêó èçâîðîò èíñèñòèðà íà àíîíèìíîñò, çàåäíè÷êè äîãîâîðåòå ãî ñòåïåíîò íà èäåíòèôèêàöè¼à (íà ïðèìåð: èçâîðè âî êàáèíåòîò íà ïðåìèåðîò; èçâîðè âî âðâîò íà âëàäàòà...) Ñåêîãàø áåëåæåòå ãè ìåñòàòà, àìáèåíòîò, äåòàëèòå, äâèæå àòà íà ñîãîâîðíèöèòå... Êàêî äåòàëè ñåêîãàø ñå àòðàêòèâíè åëåìåíòè øòî ãî ïðàâàò êîëîðèòîò íà âàøàòà ïðèêàçíà. Ïðîáëåìè çà âðåìå íà èíòåðâ¼óàòà Ñåêîãàø áèäåòå âíèìàòåëíè êîãà íåêî¼ íåî÷åêóâàíî å âè ïðè¼äå è å âè ïîíóäè òåìà çà èñòðàæóâà å. Ñðåòíåòå ñå è ðàçãîâàðà¼òå, íî >>> 35

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

íèêàêî íå ñå ñìååòå äà ñå ñîãëàñèòå äåêà ¼à ïðèôà àòå òåìàòà ñ$ äîäåêà íå äîáèåòå áàðåì åëåìåíòàðíè ïèñìåíè äîêàçè êîè å ãî ïîòêðåïàò òâðäå åòî. Ïðåä äà çàïî÷íåòå äà ¼à èñòðàæóâàòå òåìàòà, íàïðàâåòå åäíî ìàëî èñòðàæóâà å çà ëèöåòî øòî âè ¼à äîøåïíàëà . Êî¼ å ìîòèâîò? Àêî ñàìè èçáåðåòå òåìà è òðãíåòå ïî íå¼çèíèòå òðàãè, ìîæå äà ñå ñëó÷è äà íàëåòàòå íà çàòâîðåíè èçâîðè. Èñòðàæåòå çîøòî íå ñàêààò äà çáîðóâààò. È âî òàà ïîñòàïêà ñå êðèå ãîëåì, èëè âàæåí, äåë îä ïðèêàçíàòà. Íî, íèêàêî íå îòêàæóâà¼òå ñå. Îáèäåòå ñå íà ïîñðåäåí íà÷èí äà ñòèãíåòå äî èçâîðîò (ñîïðóãàòà, ðîäíèíèòå, ïðè¼àòåëèòå, êîëåãèòå...) Ïðîíà¼äåòå íåêî¼ êî¼ ìîæå äà ãàðàíòèðà çà âàøàòà äîáðà íàìåðà è ïðîôåñèîíàëíà îäãîâîðíîñò. Áèäåòå ¼àñíè è íåäâîñìèñëåíè çîøòî ãî ïðàâèòå ñåòî òîà. Ïîíåêîãàø ïîìàãà è àêî îòêðèåòå íåøòî îä òîà øòî ñòå ãî îòêðèëå äî òî¼ ìîìåíò. Ñåêîãàø îñòàâà¼òå äîêóìåíòàðíè òðàãè è äîêàçè çà âàøàòà ðàáîòà. Ïèñìà ñî îáðà à à è áàðà à, ôàêñ-êîïèè, ðåãèñòðèðàíè òåëåôîíñêè ðàçãîâîðè... Ñåêîãàø íàñòî¼óâà¼òå äà ãî óáåäèòå èçâîðîò äà áèäå Ñåêîãàø íàñòî¼óâà¼òå äà ãî óáåäèòå èçâîðîò äà áèäå îôèöè¼àëåí è äà áèäå öèòèðàí. Àêî è ïîíàòàìó èíñèñòèðà íà îôèöè¼àëåí è äà áèäå àíîíèìíîñò, îáèäåòå ñå ñî íåêîëêó òðèêîâè. Ïðàøà¼òå äàëè öèòèðàí. èìà íåêî¼ äîêóìåíò èëè äðóãî ëèöå íà êîå ìîæòå äà ñå ïîâèêàòå çàðàäè âåðîäîñòî¼íîñòà íà èñêàçîò. Ïîíåêîãàø óñïåâà àêî èì ðå÷åòå äåêà å ñå îáèäåòå äà íà¼äåòå óøòå íåêîãî øòî å ãî êàæå èñòîòî - ëó åòî ñå ÷óâñòâóâààò ñèãóðíè êîãà íå ñå ñàìè. È àêî ïî ñèòå îáèäè èçâîðîò è ïîíàòàìó èíñèñòèðà íà àíîíèìíîñò, ïðèôàòåòå è áèäåòå ñèãóðíè äåêà ìîæåòå äà ãî çàøòèòèòå èäåíòèòåòîò íà âàøèîò ñîãîâîðíèê. Ïîíåêîãàø èçâîðèòå ñå ïî¼àâóâààò ñî ïîðòïàðîë èëè ñî àäâîêàò. Íå âîçíåìèðóâà¼òå ñå. Òðåáà ¼àñíî äà ñòàâèòå äî çíàå å äåêà ïóáëèêàòà ñàêà äà ãè ÷óå ðàáîòèòå îä ïðâà ðàêà. Àêî íà ïîñòàâåíî ïðàøà å äîáèåòå îäãîâîð îä ïîðòïàðîëîò èëè îä àäâîêàòîò, ñâðòåòå ñå êîí èçâîðîò ñî ïðàøà åòî: À âèå øòî ìèñëèòå çà òîà . Àêî êîìóíèêàöè¼àòà è íàòàìó ïðîäîëæè ñî ïîñðåäíèêîò, ïðåêèíåòå ¼à ñî îá¼àñíóâà å äåêà ðàçãîâîðîò íàòàìó íå âîäè âî âèñòèíñêàòà íàñîêà. Áèäåòå òðïåëèâè. Àêî äîòîãàø ðàáîòèòå ñòå ãè ìåíà èðàëå òàêà êàêî øòî òðåáà, èçâîðîò ñàì å âå ïîáàðà. Äîêóìåíòàðíà ñîñòî¼áà íà óìîò Ïðèáèðà åòî è èñòðàæóâà åòî íèç äîêóìåíòèòå å âòîðèîò ñåðèîçåí äåë îä ïîñòàïêèòå íà èñòðàæóâà÷êîòî íîâèíàðñòâî. Ñïîðåä ãåíåðàëíàòà îïðåäåëáà íà èçâîðèòå, òèå ñïà ààò âî ñåêóíäàðíèòå èçâîðè êîè ìîæàò äà áèäàò ïðâîñòåïåíè è âòîðîñòåïåíè. Ïðâîñòåïåíè äîêóìåíòàðíè èçâîðè ñå íåïîçíàòèòå ïèøàíè ìàòåðè¼àëè êîè íà¼÷åñòî íå ñå äîñòàïíè íà ¼àâíîñòà èëè ¼à êîðèñòàò ïðèâèëåãè¼àòà íà öåëîñíà òà¼íîñò èëè äåëóìíà ¼àâíîñò. Òàêâà ïðèâèëåãè¼à èìààò äîêóìåíòèòå âî èñòðàæíàòà ïîëèöèñêà è ñóäñêà 36 >>>

>>> Âîâåä âî íîâèíàðñòâîòî <

xxx

ïîñòàïêà, ðàçóçíàâà÷êèòå ìàòåðè¼àëè, ñìåòêèòå âî áàíêèòå, êðåäèòíèòå ïîñòàïêè, ìåäèöèíñêèòå äîñèå¼à... Âòîðîñòåïåíè äîêóìåíòàðíè èçâîðè ñå ñèòå ¼àâíè è ïðåòõîäíî ïóáëèêóâàíè ìàòåðè¼àëè êîè ìîæàò äà ïîìîãíàò âî ïîäåòà íîòî çàïîçíàâà å ñî òåìàòà íà íîâèíàðñêîòî èñòðàæóâà å, çàïîçíàâà å ñî çàêîíñêèîò êîíòåêñò è ïðîöåäóðè. Ïðîáëåìè âî êîðèñòå åòî íà äîêóìåíòèðàíèòå èçâîðè Íîâèíàðñêàòà ïðàêòèêà êà¼ íàñ ñ$ óøòå ñå ñîî÷óâà ñî ïðîáëåìè âî êîðèñòå åòî íà äîêóìåíòèðàíèòå ìàòåðè¼àëè, îñîáåíî âî ñôåðàòà íà ¼àâíèòå ñëóæáè è àðõèâè. Íà¼÷åñòè ïðè÷èíè çà òîà ñå ðåöèäèâîò íà êóëòóðàòà íà òàåí äîêóìåíò , ïîòîà ïîëèòè÷êèòå èíòåðâåíöèè, íåäîâîëíîòî ïîçíàâà å íà çàêîíîò è íà ïðàâîòî äà ñå áèäå èíôîðìèðàí, êðà¼íî áèðîêðàòèçèðàíèòå ïðîöåäóðè çà ïðèñòàï äî äîêóìåíòèðàíèòå èíôîðìàöèè, êàêî è íå¼àñíèîò ñòàòóñ íà èíãåðåíöèè âî îáåçáåäóâà åòî íà ïðèñòàïîò äî èíôîðìàöèèòå. Êàêî è äà å: äîêóìåíòèòå íå ñå íèêîãàø ïðâàòà è êðà¼íà ïðè÷èíà çà äà ñå èçâåäóâààò çàêëó÷îöè: ÷åñòîïàòè ñîäðæàò áà¼àòè èíôîðìàöèè; èíôîðìàöèèòå èàêî åäíàø âå å ñå äîêóìåíòèðàíè, ìîðà äà áèäàò ïðîâåðåíè è âåðèôèêóâàíè çàøòî - äóðè è äîêóìåíòèðàíèòå èíôîðìàöèè, êàêî è ëó åòî, ìîæå äà í$ èçëàæàò. Äîêóìåíòèòå ñå öèãëèòå âî ãðàäáàòà íàðå÷åíà èñòðàæóâà÷êà ñòîðè¼à, äîäåêà èñêàçèòå íà ëó åòî å ìàëòåðîò øòî ìó äàâà öâðñòèíà íà ãðàäáàòà - Âèëè¼àì Ãå¼íñ (William Gaines, Mad Magazine)

Êîðèñòåíà ëèòåðàòóðà è âåá-ñà¼òîâè: The World News Prism , William A. Hachten, Iova State University Press, 1999 Reading the News , Robert Karl Manoff, Michael Schudson, Pantheon Books, New York, 1987 Storia del Giornalismo , Giovanni Gozzini, Paravia Bruno Mondadori, Editori, 2000 The Assiciated Press Stylebook , Norm Goldstein, Perseus Publishing, Cambridge, Massachusettts, 2000 The Reporter s Handbook (An Investigator s Guide to Documents and Techniques) , Steve Weinberg, Bedford/St.Martin s, Boston-New York, 1995 Getting the Story (Beats reporting) , Henry H. Schulte, Marcel P. Dufresne, Macmillan College Publishing Company, New York, Toronto, Oxford, Singapore, Sydney, 1994 http://www.poynter.org http://www.journalism.org >>> 37

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

38 >>>

xxx

Ã Ë À Â À

Âåñò

> Áðàíêî Ãåðîñêè > Äàóò Äàóòè >>> 39

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

40 >>>

>>> Âåñò <

xxx

> Áðàíêî Ãåðîñêè Âåñò ÈÍÔÎÐÌÀÖÈ£À ØÒÎ ÂÐÅÄÈ ÄÀ ÑÅ ÎÁ£ÀÂÈ Îä ìîìåíòîò êîãà íàóòðî ãè îòâîðàìå î÷èòå äîäåêà íàâå÷åð íå í$ ñîâëàäà ñîíîò, íèå ñâåñíî ðåãèñòðèðàìå èë¼àäíèöè èíôîðìàöèè. Íà íà¼ãîëåìèîò äåë îä íèâ íå èì îáðíóâàìå ïîñåáíî âíèìàíèå. Íåêîè, ñåïàê, í$ ïîòòèêíóâààò äåòà íî äà ãè èñòðàæèìå, äà ãè äîïîëíèìå, äà ãè âåðèôèêóâàìå è çà íèâ äà ¼à èíôîðìèðàìå îïøòàòà ¼àâíîñò. Äàëè å äåí èëè å íî ? Òàà åäíîñòàâíà èíôîðìàöè¼à øòî ¼à ðåãèñòðèðàìå ñî åäåí ïîãëåä íà îêîòî çà íàñ èìà ïðàêòè÷íî çíà÷å å (îä íåà, íà ïðèìåð, çàâèñè äàëè å ãè âêëó÷èìå ñâåòèëêèòå âî íàøèîò äîì). Òåøêî å çàìèñëèìå ñèòóàöè¼à øòî íàëàãà òàà èíôîðìàöè¼à äà ¼à ðàçìåíèìå ñî äðóãè ëó å èëè äà ¼à îá¼àâèìå âî ìåäèóìèòå (ñåïàê, åâå åäíà òàêâà ìîæíà ñèòóàöè¼à: èçâåñòóâà÷îò îä ôóäáàëñêèîò íàòïðåâàð ìå ó ðåïðåçåíòàöèèòå íà Ìàêåäîíè¼à è íà Êàíàäà, êî¼ ñå íàî à íà àìåðèêàíñêà ïî÷âà, ñâî¼îò äèðåêòåí èçâåøòà¼ îä íàòïðåâàðîò å ãî ïî÷íå ñî èíôîðìàöè¼àòà äåêà âî ìîìåíòîò òàìó å 22 ÷àñîò è äåêà å òåìíèöà - òàà èíôîðìàöè¼à å âàæíà, áèäå¼ è êà¼ íàñ, âî Ìàêåäîíè¼à, ñåãà å 6 ÷àñîò íàóòðî è å äåí). Äàëè å òîïëî èëè å ñòóäåíî? È òàà èíôîðìàöè¼à çà íàñ íåìà äðóãà âðåäíîñò îñâåí øòî å ïðåñóäíà çà íåêîè åäíîñòàâíè îäëóêè îä íàøèîò ñåêî¼äíåâåí æèâîò. Îä íåà, íà ïðèìåð, çàâèñè Âåñòà å èíôîðìàöè¼à øòî âðåäè äà ñå îá¼àâè. êàêî å ñå îáëå÷åìå çà äà ãî çàøòèòèìå ñâîåòî òåëî îä íåïðè¼àòíèòå òåìïåðàòóðíè ïðîìåíè. Íî, âî èçâåñíè îêîëíîñòè, òàà èíôîðìàöè¼à ìîæå äà äîáèå ìíîãó ïîøèðîêî çíà÷å å. Íà ïðèìåð, ñâåäîöè ñìå íà çàñòðàøóâà÷êà ñíåæíà áóðà. Àêî ñå îáèäåìå äà ¼à èñòðàæèìå òàà èíôîðìàöè¼à è àêî ñå ¼àâèìå âî Óïðàâàòà çà õèäðîìåòåîðîëîøêè ðàáîòè, å äîçíàåìå äåêà ñíåæíîòî íåâðåìå äîà à îä ñåâåð è äåêà âî òåêîò íà ñëåäíèòå íåêîëêó ÷àñà áóðàòà å ñå çàñèëè è å ñå ïðîøèðè íà ¼óã. Âå å çáîðóâàìå çà èíôîðìàöè¼à êî¼à ñîäðæè áèòíà íîâîñò è âëè¼àå âðç ñåêî¼äíåâíèîò æèâîò íà èë¼àäíèöè ëó å îä íàøàòà íåïîñðåäíà îêîëèíà è ïîøèðîêî. Çàòîà òàà òðåáà äà ñòàíå äîñòàïíà íà øèðîêàòà ïóáëèêà, à òîà çíà÷è äà ñå îá¼àâè âî ìåäèóìèòå. Òàà èíôîðìàöè¼à ñòàíóâà âåñò. Íà¼îïøòàòà äåôèíèöè¼à íà ïîèìîò âåñò (âî àíãëèñêèîò ¼àçèê news) áè ãëàñåëà åäíîñòàâíî: âåñòà å èíôîðìàöè¼à øòî âðåäè äà ñå îá¼àâè. Òîà áè ìîæåëî äà ñå ñòîðè âî åäíà êðàòêà íîâèíàðñêà òâîðáà, âî êî¼à èíôîðìàöè¼àòà å ñå ïðåäàäå êàêî åêîíîìè÷åí, ëàïèäàðåí îäãîâîð íà íåêîëêó îñíîâíè ïðàøà à (êî¼, øòî, êîãà, êàäå, êàêî è çîøòî). Òîãàø çáîðóâàìå çà âåñòà êàêî ñïåöèôè÷åí è äîìèíàíòåí æàíð âî ìåäèóìèòå. Íî, âåñòà ìîæå äà áèäå è îñíîâà, îäíîñíî ìèíèìàëåí âðåäíîñåí åëåìåíò íà ñåêî¼à íîâèíàðñêà òâîðáà, áåç îãëåä íà íå¼çèíèòå æàíðîâñêè êàðàêòåðèñòèêè è îáåì. >>> 41

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Òåìàòà çà êî¼à çáîðóâàìå íàâèäóì å ñàìî òåîðåòñêà. Íî, âî ñåêî¼äíåâíàòà ïðàêòèêà âî ðåäàêöèèòå, òàà èìà ïðàêòè÷íî çíà÷å å. Òðãóâà¼ è ñî èíôîðìàöèèòå è îáèäóâà¼ è ñå äà ¼à îïðåäåëàò íèâíàòà âèñòèíñêà âðåäíîñò íà ïàçàðîò, íîâèíàðèòå è óðåäíèöèòå ÷åñòî ãî ïîñòàâóâààò òîà åäíîñòàâíî ïðàøà å: øòî å, âñóøíîñò, âåñòà? Ìëàäèîò íîâèíàð ñå îáèäóâà äà ìó ¼à ïðîäàäå ñâî¼àòà ïðèêàçíà íà óðåäíèêîò, à îâî¼ âåäíàø ãî ïîñòàâóâà êëó÷íîòî ïðàøà å: êàäå å òóêà âåñòà? Ñî îâà òî¼ áàðà äà ìó îá¼àñíè íîâèíàðîò êîè ñå ôîêóñíèòå ôàêòè âî íåãîâîòî ðåìåê-äåëî è çîøòî òèå òðåáà äà äîïðàò äî íåãîâèòå ÷èòàòåëè. Ïðàøà àòà øòî ¼à ïðîäëàáî÷óâààò îâàà ìàëà, íî ñóøòèíñêè âàæíà äåáàòà çà îïðåäåëóâà å íà ñóäáèíàòà è âðåäíîñòà íà ñåêî¼à èíôîðìàöè¼à øòî òåæíåå äà ñòàíå âåñò, ñå ñëåäíèâå: > Øòî èìà òóêà íîâî? > Êîãî ãî çàñåãà òîà? > Äàëè å òîà áëèñêó äî íàñ? > Äàëè èíôîðìàöè¼àòà ñå îäíåñóâà íà ïîçíàòè ëè÷íîñòè? Øåñòå îñíîâíè êðèòå> Äàëè èíôîðìàöè¼àòà ñîäðæè êîíôëèêò? ðèóìè êîè îïðåäåëóâààò > Øòî èìà òóêà èíòåðåñíî è íåîáè÷íî? êîëêó åäíà èíôîðìàöè¼à Øåñòå îñíîâíè êðèòåðèóìè êîè îïðåäåëóâààò êîëêó âðåäè äà ñòàíå âåñò åäíà èíôîðìàöè¼à âðåäè äà ñòàíå âåñò (àíãëèñêèîò òåðìèí (àíãëèñêèîò òåðìèí çà îâà çà îâà å newsworthy) ñå: íîâîñò, âëè¼àíèå, áëèñêîñò, å newsworthy) ñå: > íîâîñò; ïðîìèíåíöè¼à, êîíôëèêò è àòðàêòèâíîñò. > âëè¼àíèå; Íîâîñò. Îñâåí íåêîè èíôîðìàöèè îä ñåðâèñåí êàðàêòåð, > áëèñêîñò; êîè âñóøíîñò íå ïðåòñòàâóâààò íîâèíàðñêè òâîðáè, à ñåïàê > ïðîìèíåíöè¼à; ñå îá¼àâóâààò âî âåñíèöèòå (òåëåôîíèòå íà äåæóðíèòå > êîíôëèêò; ñëóæáè è íà ¼àâíèòå óñòàíîâè, âîçíèòå ðåäîâè è ñëè÷íî) è > àòðàêòèâíîñò. îñâåí èíôîðìàöèèòå øòî ñòàíóâààò íîâîñò íà òî¼ íà÷èí øòî ïðâ ïàò ¼àâíî ñå ñîîïøòóâààò èëè ðàçîòêðèâààò, íèêî¼ íå êóïóâà ñòàðè èíôîðìàöèè. Åäíîñòàâíî, èíôîðìàöèèòå âðåäíè çà îá¼àâóâà å òðåáà äà áèäàò îá¼åêòèâíî íîâè è àêòóåëíè. Òîà å êðèòåðèóì øòî ¼à îïðåäåëóâà ïðèìàðíàòà âðåäíîñò íà âåñòà. Íà òîà óïàòóâà è ëîãèêàòà íà îáðàçóâà åòî íà çáîðîò øòî ¼à èìåíóâà íàøàòà ïðîôåñè¼à: íîâî - íîâèíà - íîâèíàð. Èìïàêò/âëè¼àíèå. Êîëêó ïîâå å ëó å ñå çàñåãíàòè îä åäíà èíôîðìàöè¼à, òîëêó ïîâå å òàà çàñëóæóâà äà ñå îá¼àâè. Îâî¼ äîìèíàíòåí êðèòåðèóì ïðè îïðåäåëóâà åòî íà âðåäíîñòà íà âåñòà å ïîâðçàí ñî íà¼âàæíèîò ìîòèâ íà ëó åòî äà êóïóâààò âåñíèöè - òèå êóïóâààò èíôîðìàöèè øòî èì ïîìàãààò ïîëåñíî äà ñå àäàïòèðààò íà æèâîòíèòå îêîëíîñòè è ïðîìåíè. Ïðè òîà, âî êîíòåêñòîò íà åäåí öèâèëèçàöèñêè âðåäíîñåí ñèñòåì êàðàêòåðèñòè÷åí çà îâà ìîäåðíî âðåìå, çà íà¼âàæíè æèâîòíè îêîëíîñòè ãè ñìåòàìå òèå øòî ñå îäíåñóâààò íà ñàìèîò æèâîò, íà çäðàâ¼åòî è íà ñèãóðíîñòà âîîïøòî. Èíôîðìàöèèòå çà ñèòå áèòíè ïðîìåíè âî òèå îêîëíîñòè èìààò àïñîëóòíî íà¼âèñîêî âëè¼àíèå. 42 >>>

xxx

>>> Âåñò <

Çíà÷è, èíôîðìàöèèòå êîè ñå îäíåñóâààò íà çàãðîçóâà åòî íà æèâîòîò, íà çäðàâ¼åòî è íà ñèãóðíîñòà (ïðèðîäíè êàòàñòðîôè, íåñðå è, ñìðò, áîëåñòè è ñëè÷íî) íà¼ìíîãó ãè çàñåãààò ëó åòî. Áëèñêîñò. Ïîñåáåí àñïåêò íà äåôèíèðà å íà âëè¼àíèåòî íà åäíà èíôîðìàöè¼à å îïðåäåëóâà åòî íà íå¼çèíàòà áëèñêîñò (ãåîãðàôñêà, íî è äðóãà) äî öåëíàòà ãðóïà ðåöèïèåíòè. Ïðàâèëîòî å åäíîñòàâíî: êîëêó èíôîðìàöè¼àòà ñå îäíåñóâà íà íàñòàí èëè ïî¼àâà ïîáëèñêó äî íàñ, òîëêó ïîâå å òàà âðåäè äà ñå îá¼àâè. Èíôîðìàöè¼àòà çà äâàåñåò æðòâè âî àâèîíñêà íåñðå à âî Ðóñè¼à âî íàøèòå âåñíèöè âðåäè êîëêó çà ñèòíà âåñò âî ðóáðèêàòà Ñâåò . Íàñïðîòè òîà, âåñòà çà äâå æðòâè âî ñîîáðà à¼íà íåñðå à âî Áèòîëà, ñåêàêî, å ñå íà¼äå íà íàñëîâíàòà ñòðàíèöà. Íî, àêî ìå ó äâàåñåò æðòâè âî Ðóñè¼à èìà äâà¼öà Ìàêåäîíöè, òàà èíôîðìàöè¼à íè ñòàíóâà áëèñêà íà åäåí äðóã íà÷èí - òîãàø òàà áåçäðóãî å íà¼äå ìåñòî íà íàñëîâíàòà ñòðàíèöà. Ïðîìèíåíöè¼à. Èíôîðìàöèèòå øòî ñå îäíåñóâààò íà ïîçíàòè (ïðîìèíåíòíè) ¼àâíè ëè÷íîñòè ïðèâëåêóâààò ïîâå å âíèìàíèå îäîøòî âåñòèòå âî êîè àêòåðè ñå àíîíèìíè ëè÷íîñòè. Âåñòà çà ñîîáðà à¼íà íåñðå à âî êî¼à ëåñíî å Êîëêó åäíà èíôîðìàöè¼à å ïîâðåäåí ïîçíàò ïîëèòè÷àð ñèãóðíî å ñå îá¼àâè íà ïîíåîáè÷íà è íàñëîâíàòà ñòðàíèöà, äîäåêà âåñòà çà ñîîáðà à¼êà âî êî¼à ïîàòðàêòèâíà, òîëêó òàà çàãèíàë íåïîçíàò ãðà àíèí å îñòàíå âî äíîòî íà ñòðàíèöàòà ïîâå å âðåäè. Ïîíåêîãàø ïîâå å îä íîâîñòà è Öðíà õðîíèêà . Êîíôëèêò. Èíôîðìàöèèòå çà êîíôëèêòíè íàñòàíè è âëè¼àíèåòî, íåñåêî¼äíåâíîñòà è ñîñòî¼áè ñåêîãàø ïðèâëåêóâààò ãîëåìî âíèìàíèå. Ëîøèòå íåîáè÷íîñòà íà íàñòàíèòå âåñòè, à òîà çíà÷è âåñòèòå çà âî¼íè, ïðîòåñòè, øòðà¼êîâè, è ïî¼àâèòå ïðèäîíåñóâààò òåïà÷êè è äðóãè êîíôëèêòè, âî ïðèíöèï, ìíîãó ïîäîáðî ñå âåñòèòå çà íèâ äà áèäàò ïðîäàâààò îä äîáðèòå âåñòè. âèñîêî âðåäíóâàíè. Àòðàêòèâíîñò. Âî âåñòà çà àâèîíåñðå àòà âî Ðóñè¼à íåìà æðòâè-Ìàêåäîíöè. Íî, èìà åäíà èíòåðåñíà ñèòíèöà âî ïðèêàçíàòà: çàäíèîò äåë íà àâèîíîò ñå îòêîðíàë ïðè ïðâèîò óäàð îä ãðåáåíîò, ïîòîà ñå ëèçãàë ïî ñíåæíàòà ïàäèíà êàêî ñàíêà è çàïðåë ÷åòèðèåñåò ïàòíèöè ïðåæèâåàëå áåç ãðåáàíèöà íà òåëîòî. Øòî å ñòîðèìå ñî îâàà âåñò? Òàà áåçäðóãî å ñå íà¼äå íà íàñëîâíàòà ñòðàíèöà. Çàòîà øòî çáîðóâà çà åäåí àòðàêòèâåí íàñòàí, çà íåîáè÷íîòî ñïàñóâà å íà ìíîãó ëó å îä ñèãóðíà ñìðò. Êîëêó åäíà èíôîðìàöè¼à å ïîíåîáè÷íà è ïîàòðàêòèâíà, òîëêó òàà ïîâå å âðåäè. Ïîíåêîãàø ïîâå å îä íîâîñòà è âëè¼àíèåòî, íåñåêî¼äíåâíîñòà è íåîáè÷íîñòà íà íàñòàíèòå è ïî¼àâèòå ïðèäîíåñóâààò âåñòèòå çà íèâ äà áèäàò âèñîêî âðåäíóâàíè. Êðèòåðèóìèòå çà âðåäíóâà å íà èíôîðìàöèèòå íè ïîìàãààò è ïðè îïðåäåëóâà åòî íà âàæíîñòà íà åëåìåíòèòå âî ïðîöåñîò íà ñòðóêòóðèðà å íà âåñòà.

>>> 43

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Îñíîâåí ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å ÍÀ£ÂÀÆÍÎÒÎ ÍÀÏÐÅÄ! Áåç îãëåä âî êî¼ æàíðîâñêè îáëèê ñàêàìå äà ¼à ïðåäàäåìå èíôîðìàöè¼àòà âðåäíà çà îá¼àâóâà å, ïðîöåñîò ïî÷íóâà ñî îïðåäåëóâà å íà ñòðóêòóðàòà íà íàøàòà òâîðáà. Øòî å ïðâî, à øòî ïîñëåäíî? Øòî å áèäå ãëàâàòà, øòî òåëîòî, à øòî îïàøêàòà? Îä øòî çàâèñè ñåòî òîà? Èìà ëè íåêî¼à ïîñåáíà ëîãèêà? Ïîñòî¼àò ëè íåêîè ïîñåáíè ïðàâèëà? Ñòðóêòóðèðà åòî íå å åäíîñòàâíà çàäà÷à. Íå å äîâîëíî íàøàòà âåñò äà ñîäðæè îá¼åêòèâíî âðåäíà èíôîðìàöè¼à - òàà ìîðà äà áèäå íàïèøàíà òàêà øòî áðçî è óâåðëèâî å ¼à îäáðàíè ñâî¼àòà âðåäíîñò ïîðàäè êî¼à çàñëóæóâà äà áèäå îá¼àâåíà, å ãî ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò è å ìó îâîçìîæè äà ÷èòà ëåñíî è áðçî. Àêî âðåäíîñòà íà íàøàòà èíôîðìàöè¼à çàâèñè îä ìîòèâèòå ïîðàäè êîè íàøèîò ÷èòàòåë ðåøàâà äà ¼à êóïè , íå¼çèíàòà ñòðóêòóðà çàâèñè îä íåãîâèòå ÷èòàòåëñêè íàâèêè. Ïîñòî¼àò ïîâå å ðåôåðåíòíè èñòðàæóâà à, ÷è¼à öåë å äà ñå ïðîó÷è íà÷èíîò íà êî¼ ÷èòàòåëîò ãî êîíñóìèðà íàøèîò îñíîâåí ïðîèçâîä. Ìå ó óòâðäåíèòå ñîçíàíè¼à, íà¼âàæíè ñå ñëåäíèâå ÷åòèðè: ×èòàòåëîò íåìà âðåìå. Æèâååìå âî áðêîòíèöà. Ëó åòî ×èòàòåëîò... îá¼åêòèâíî íåìààò äîâîëíî âðåìå çà ÷èòà å âåñíèöè. Åäíî ...íåìà âðåìå; ñêîðåøíî èñòðàæóâà å íà àãåíöè¼àòà Áðèìà Ãàëóï ãî ...å ñåñòðàí è óáîïèòåí; ïîòâðäè ñîçíàíèåòî äåêà ïðîñå÷íèîò ìàêåäîíñêè ÷èòàòåë îä ...êóïóâà îä èçëîã; ...íåìà òðïåíèå. ñâîåòî âðåìå èçäâî¼óâà ñàìî îêîëó 30 ìèíóòè äíåâíî çà ÷èòà å äíåâíè âåñíèöè. Ñîïñòâåíèöèòå, óðåäíèöèòå è íîâèíàðèòå âî äåñåòèíà îâäåøíè äíåâíè èçäàíè¼à ìîæàò äà ñå íàäåâààò îäâà¼ íà ïîëîâèíà ÷àñ âíèìàíèå îä ñâîèòå ÷èòàòåëè. Øòî ïîïðâî äà ñå ïðî÷èòà âî òî¼ âðåìåíñêè òåñíåö? ×èòàòåëîò å ñåñòðàí è óáîïèòåí. Íàñïðîòè õðîíè÷íèîò íåäîñòèã îä âðåìå, ÷èòàòåëîò å óáîïèòåí. Îâà å åðà íà ìàñîâíè êîìóíèêàöèè è íà Èíòåðíåò. Ëó åòî èìààò áåçáðî¼ ìîæíîñòè äà äî¼äàò äî ìíîãó èíôîðìàöèè îä ðàçíè îáëàñòè íà æèâîòîò è òîà áèòíî ãè ïðîøèðóâà íèâíèòå âèäèöè è èíòåðåñè. Ìîäåðíèîò ÷èòàòåë å ñåñòðàí è êîìïåòåíòåí. ×èòàòåëîò êóïóâà îä èçëîã. Ìàëêó âðåìå, à ãîëåìî óáîïèòñòâî. Êàêî äà ñå íàäìèíå òî¼ ¼àç? Ëåñíî å äà ñå êóïàò ÷åâëè àêî èìà ñàìî åäíà ïðîäàâíèöà âî ãðàäîò - òåøêî å äà ñå èçáåðå àêî ìîðàìå äà ïîñåòèìå äâàåñåò ïðîäàâíèöè, à ïðè òîà âðåìåòî íè å îá¼åêòèâíî îãðàíè÷åíî. Øòî ïðàâèìå âî òàêîâ ñëó÷à¼? Êóïóâàìå îä èçëîã. Ñå çàãëåäóâàìå âî èçëîçèòå íà ïðîäàâíèöèòå è àêî âèäèìå íåøòî øòî íè ñå äîïà à, âëåãóâàìå, ïðàøóâàìå è êóïóâàìå. Àêî íå, âåäíàø ïðîäîëæóâàìå, äî ñëåäíàòà ïðîäàâíèöà. Ñî ïðàâî 44 >>>

xxx

>>> Âåñò <

ïðåòïîñòàâóâàìå äåêà ïðîäàâà÷èòå ¼à çíààò òàà íàøà íàâèêà è çàòîà âî èçëîãîò ãè íóäàò íà¼ìîäåðíèòå, íà¼êâàëèòåòíèòå è íà¼óáàâèòå ÷åâëè. Òàêà å è ñî âåñíèöèòå. È íàøèîò ÷èòàòåë êóïóâà îä èçëîã. Èçëîãîò íà íàøèîò âåñíèê å íàñëîâíàòà ñòðàíèöà - òàìó òî¼ î÷åêóâà äà ãè ïðîíà¼äå íà¼âðåäíèòå âåñòè èëè ìàêàð íèâíèòå íàñëîâè. Èçëîãîò íà íàøàòà âåñò å íå¼çèíèîò íàñëîâ, ïðâàòà ðå÷åíèöà, ïðâèîò ïàðàãðàô - òàìó ÷èòàòåëîò î÷åêóâà äà ãî ïðî÷èòà íà¼âàæíîòî, èíôîðìàöè¼àòà ñî íà¼ãîëåì èìïàêò èëè àòðàêòèâíîñò. Èçëîãîò íà íàøàòà ðå÷åíèöà å ïðâèîò çáîð - çàòîà òîà ìîðà äà áèäå íà¼ñèëíèîò çáîð, à íèêàêî èíàêó èëè â÷åðà , íà ïðèìåð. ×èòàòåëîò íåìà òðïåíèå. Òî¼ ñàêà äà ÷èòà áðçî è ëåñíî. Òî¼ áàðà âåñòà äà ¼à ðàçáåðå è ñàìî àêî ¼à ïðî÷èòà íàñëîâíèöàòà íàäíàñëîâîò, íàñëîâîò è ïîäíàñëîâîò. Ìîæåáè è ëèäîò. È ñàêà ñåòî òîà äà ìó ôàòè îêî . Àêî íåøòî ìó ãî îäâëå÷å âíèìàíèåòî, àêî íåêàäå çàïíå, àêî ìó ñòàíå áàâíî èëè çäîäåâíî, òî¼ âå å íåìà äà ÷èòà. È íåìà äà ñå âðàòè íàçàä. Òð÷à äî ñëåäíàòà âåñò øòî å ìó ãî ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî. Çàøòî, ïîëîâèíà ÷àñ ìèíóâà áðçî. Ïîòðåáèòå è íàâèêèòå íà ÷èòàòåëîò ñå òèå øòî ãî íàìåòíóâààò îñíîâíèîò ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å íà âåñòà: íà¼âàæíîòî íàïðåä! À øòî å íà¼âàæíîòî? Îäãîâîðîò âå å íè å ïîçíàò íà¼âàæíîòî å íîâîòî, îíà øòî çàñåãà íà¼ìíîãó ëó å, îíà øòî å íà¼áëèñêó äî íàøèîò ÷èòàòåë, îíà øòî å ïîâðçàíî ñî ëè÷íîñòè øòî ãè çíàå, îíà øòî å êîíôëèêòíî è îíà øòî å Ïîòðåáèòå è íàâèêèòå íà ÷èòàòåëîò ñå òèå øòî ãî íåîáè÷íî è íåñåêî¼äíåâíî. Òåìåëíèîò ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å èçãëåäà, íî è íàìåòíóâààò îñíîâíèîò îá¼åêòèâíî å åäíîñòàâåí. Êàêî ÷èòàòåëè - äóðè è íîâèíàðèòå ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å èìààò ñâîè 30 ìèíóòè çà ÷èòà å îä çàáàâà - òî¼ ïðèíöèï íà âåñòà: íà¼âàæíîòî íàïðåä! ëåñíî ãî óñâî¼óâàìå, áèäå¼ è îäãîâàðà íà íàøèòå íàâèêè. Ïà, ñåïàê, ïðàêòèêàòà ïîêàæóâà äåêà êîãà ïèøóâàìå, íå å ñîñåìà åäíîñòàâíî è ëåñíî äà ñå îïðåäåëàò íà¼âàæíèòå ôàêòè è òèå äà ñå ïîìåñòàò íàïðåä, âî ïî÷åòîêîò íà íàøàòà âåñò. Ñåêî¼ ïî÷åòíèê êàêî äà èìà âðîäåí îòïîð ñïðåìà óñâî¼óâà åòî íà îñíîâíèîò ïðèíöèï è ïîíåêîãàø ñå ïîòðåáíè ìåñåöè óïîðåí òðåíèíã äà ñå ñêðøè òî¼ îòïîð. Ïðîáëåìîò å âî òîà øòî ñèòå èì ðîáóâàìå íà íàâèêèòå ñòåêíàòè âî òåêîò íà íàøåòî íåôîðìàëíî è ôîðìàëíî îáðàçîâàíèå. Ïðâèòå áà¼êè è ïðèêàçíè øòî ãè ñëóøàìå âî æèâîòîò ïî÷íóâààò ñî îíà ñè áåøå åäíàø åäåí... è çàâðøóâààò ñî è òàêà æèâåå¼à ñðå íî äî êðà¼îò íà æèâîòîò . Óøòå îä ìàëè íîçå ó÷èìå äà ðàçìèñëóâàìå è äà ðàñêàæóâàìå õðîíîëîøêè. Âî òåêîò íà íàøåòî øêîëóâà å íèøòî áèòíî íå ñå ìåíóâà. Ïèñìåíèòå ðàáîòè è åñåèòå øòî ãè ïèøóâàìå èìààò ñòðîãî óòâðäåíà õðîíîëîøêà ñòðóêòóðà: âîâåä ñî êî¼ ñå âîâåäóâà òåìàòà, ðàçðàáîòêà âî êî¼à ñå ðàçðàáîòóâà è çàêëó÷îê âî êî¼ ñå ñîîïøòóâà íà¼âàæíàòà, çàêëó÷íà ìèñëà. Íå å åäíîñòàâíî äà ñå íàïóøòè åäåí íà÷èí íà ðàçìèñëóâà å è íà ñòðóêòóðèðà å è äà ñå ïðèôàòè íîâ. Òîà å ïðåñâðòåí ìîìåíò. È >>> 45

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

âî èñòîðè¼àòà íà íîâèíàðñòâîòî íàïóøòà åòî íà õðîíîëîøêàòà ñòðóêòóðà ñå ñìåòà çà ïðåñâðòåí íàñòàí. Áèëî äà ñòàíóâà çáîð çà âåñòà çà óáèñòâîòî íà Ëèíêîëí çà âðåìå íà åäíà òåàòàðñêà ïðåòñòàâà èëè çà ðèçè÷íîòî èçâåñòóâà å îä ãðà àíñêàòà âî¼íà âî Àìåðèêà ñî ïîìîø íà íåñèãóðíèòå òåëåãðàôñêè ëèíèè êîè ìîæåëå äà áèäàò ïðåñå÷åíè âî ñåêî¼ ìîìåíò, áèë íåîïõîäåí ñèëåí ìîòèâ, ïðåñóäíî âàæíà ïðè÷èíà çà âî ìèã äà ñå ñôàòè áåñìèñëàòà íà õðîíîëîøêîòî ñòðóêòóðèðà å íà âåñòèòå. Èàêî òîà äåíåñ íè èçãëåäà íåâåðî¼àòíî è ìîæåáè íåñåðèîçíî, áèë ïîòðåáåí ñåðèîçåí ìèñëîâåí íàïîð çà äà ñå ñôàòè äåêà ïðèêàçíàòà çà óáèñòâîòî íà Ëèíêîëí íå ìîðà (è íå ñìåå!) äà ïî÷íå ñî äåòàëèòå çà íåâàæíàòà ïðåòñòàâà, òóêó ñî Ïðåñâðòåí ìîìåíò âî òðàãè÷íàòà âåñò äåêà ïðåòñåäàòåëîò å çàñòðåëàí. Íàøàòà èñòîðè¼àòà íà íîâèíàðïðàêòèêà ïîêàæóâà äåêà è ñåãà, êîãà îñíîâíèîò ïðèíöèï íà ñòâîòî: Ïðåòñåäàòåëîò å ñòðóêòóðèðà å íà íîâèíñêèòå òâîðáè å øèðîêî çàñòðåëàí! ðàñïðîñòðàíåò, ñ$ óøòå íè å ïîòðåáíà ñåðèîçíà àíàëèçà è âíèìàòåëíî âðåäíóâà å íà ôàêòèòå çà äà ñå îïðåäåëè øòî å íàâèñòèíà íà¼âàæíî. Òàêà, âî ìíîãó íàøè âåñíèöè âåñòà çà ñîîáðà à¼êà âî êî¼à èìà äâå æðòâè ñ$ óøòå ìîæåìå äà ¼à ïðî÷èòàìå ñòðóêòóðèðàíà õðîíîëîøêè: Â÷åðà âî 15 ÷àñîò, íà àâòîïàòîò Òåòîâî - Ñêîï¼å, ñå ñëó÷è òåøêà ñîîáðà à¼íà íåñðå à, âî êî¼à çàãèíàà äâå ëèöà. Íîâèíàðîò íå ñè ãî ïîñòàâèë ïðàøà åòî: êî¼ ôàêò èìà íà¼ãîëåì èìïàêò, øòî íà¼ìíîãó ãè çàñåãà ëó åòî? À òîà áåçäðóãî å îäãîâîðîò íà ïðàøà åòî äàëè âî íåñðå àòà èìà æðòâè è êîè ñå òèå. Òîãàø, àêî íà¼âàæíîòî òðåáà äà áèäå íàïðåä, ìîðà äà ñå ñòðóêòóðèðà ïîèíàêó: Äâå ëèöà çàãèíàà âî ñîîáðà à¼íàòà íåñðå à øòî ñå ñëó÷è íà àâòîïàòîò Òåòîâî - Ñêîï¼å, â÷åðà âî 15 ÷àñîò.

46 >>>

>>> Âåñò <

xxx

Ìîäåëè íà ñòðóêòóðèðà å ÍÀÐÀÒÈÂÅÍ ÌÎÄÅË È ÏÐÅÂÐÒÅÍÀ ÏÈÐÀÌÈÄÀ Âî ðåôåðåíòíàòà ëèòåðàòóðà äåòà íî ñå îïèøóâààò ïîâå å ìîäåëè íà ñòðóêòóðèðà å íà íîâèíàðñêèòå òâîðáè. Íåêîè îä òèå ìîäåëè ñå ïîâðçàíè è ñî æàíðîâñêèòå îñîáåíîñòè, çà øòî ïîäîöíà å ñòàíå çáîð. Ñèòå òèå ìîäåëè ñå èíîâàòèâíè è èíñïèðàòèâíè è ãî çàñëóæóâààò íàøåòî öåëîñíî âíèìàíèå. Âïðî÷åì, ïî óñâî¼óâà åòî íà îñíîâíèòå ïðèíöèïè è ìîäåëè íà ñòðóêòóðèðà å è ïî íàïîðíèîò äðèë ñî êî¼ òèå å ñòàíàò íàøà äíåâíà ðóòèíà, ïðåä íàñ ñå îòâîðà îãðîìíîòî ïîëå íà åêñïåðèìåíòèòå, êîãà äî ïîëí èçðàç äîà à íàøàòà èíâåíòèâíîñò. Ñòðóêòóðèðà åòî íà íàøàòà ïðèêàçíà å êàêî ìîíòèðà åòî ôèëì - ìîæíîñòèòå ñå áåçáðî¼íè. Ñåïàê, âîâåäóâà åòî âî ïðîöåñîò íà ñòðóêòóðèðà å ïî÷íóâà ñî äåôèíèðà åòî íà äâà íà¼îïøòè ìîäåëà: > ìîäåë íà ïðåâðòåíà ïèðàìèäà è > íàðàòèâåí ìîäåë. Ìîäåë íà ïðåâðòåíà ïèðàìèäà. Íà¼÷åñòî ñå êîðèñòè ïðè ñòðóêòóðèðà åòî ëèä íà ò.í. òâðäè âåñòè (hard news), ñòàíäàðäíè èçâåøòàè (news-reports) è ñòàíäàðäíè ïðèêàçíè (news-stories). Âî ëèäîò íà âåñòà ïîìàëêó âàæíè äèðåêòíî ñå ñîîïøòóâààò åëåìåíòèòå íà åëåìåíòè âåñòà øòî ñîäðæàò íîâîñò è íà¼ãîëåì èìïàêò, à ïîòîà ñå ðåäàò äðóãèòå åëåìåíòè íà¼ìàëêó âàæíè íà ñòðóêòóðàòà ïî ïðèíöèïîò íà îïà à å åëåìåíòè íà íèâíàòà âàæíîñò: âàæíèòå, ïîìàëêó âàæíèòå è, íà êðà¼îò, íà¼ìàëêó âàæíèòå. Ïðåâðòåíà ïèðàìèäà Òàêà ñòðóêòóðèðàíà, âåñòà îâîçìîæóâà äà ñå êðàòè ìåõàíè÷êè, ïàðàãðàô ïî ïàðàãðàô, îä äíîòî êîí âðâîò. Íàðàòèâåí ìîäåë. Ñëèêîâèòî ñå îïèøóâà êàêî ìîäåë íà ðèáà. Ãëàâàòà íà ðèáàòà å ãëàâàòà (ëèäîò) íà ïðèêàçíàòà. Òàà ëèä ãè ñîäðæè åëåìåíòèòå íà íîâîñòà, âëè¼àíèåòî, àòðàêòèâíîñòà, ïðîìèíåíöè¼àòà, êîíôëèêòîò. Ñëåäóâà òåëîòî íà ðèáàòà, îäíîñíî äðóãèòå ðàçðàáîòêà íà ëèäîò åëåìåíòè êîè ãî ïîääðæóâààò èëè ãî ðàçðàáîòóâààò ëèäîò. Íà êðà¼îò å îïàøêàòà, áåç êî¼à íå ñå ìîæå: áèòåí åôåêòèâåí êðà¼ åëåìåíò, äåòà , åôåêòåí êðà¼ øòî ãî êðàñè äåëîòî. Íàðàòèâåí ìîäåë Îâî¼ ìîäåë îäãîâàðà íà >>> 47

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ñòðóêòóðèðà åòî íà ò.í. ìåêè âåñòè (soft news), ôè÷åð-èçâåøòàè (feature-reports), ôè÷åð-ïðèêàçíè (feature-stories) è ñëè÷íî, âî êîè äîìèíèðà àòðàêòèâíîñòà, õóìàíèîò àãîë, íàðàöè¼àòà, íåîáè÷íèòå äåòàëè, ñëèêèòå, åìîöèèòå. Åâå êàêî áè ìîæåëà åäíà èñòà âåñò äà ñå ñòðóêòóðèðà ñïîðåä äâàòà ìîäåëà. Íà¼íàïðåä, äà ñå îáèäåìå äà íàïèøåìå åäíà òâðäà âåñò: >> Äâå ëèöà ñå òåøêî ïîâðåäåíè âî ïîæàð, âî êî¼ öåëîñíî èçãîðå êó à íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî ñêîïñêàòà íàñåëáà îð÷å Ïåòðîâ, â÷åðà âî 11 ÷àñîò. Ïîæàðîò, òðåò ïî ðåä âî ïîñëåäíèòå äâå íåäåëè íà îâàà óëèöà, èçáóâíàë ïîðàäè äîòðàåíè åëåêòðè÷íè èíñòàëàöèè, ñîîïøòè èñòðàæåí ñóäè¼à. Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) äîáèëå èçãîðåíèöè îä âòîð ñòåïåí ïî ðàöåòå è òåëîòî äîäåêà ñå îáèäóâàëå ñàìèòå äà ãî èçãàñíàò ïîæàðîò ñî êîôè âîäà íà î÷èãëåä íà ñâîèòå ñîñåäè, êîè íåçàèíòåðåñèðàíî ãè î÷åêóâàëå ïîæàðíèêàðèòå. Ïå÷àòîò îäàìíà ¼à èçãóáè Íàñòðàäàíèòå ñå íàäâîð îä æèâîòíà îïàñíîñò, íî ñå òðêàòà ñî åëåêòðîíñêèòå çàäðæàíè íà áîëíè÷êî ëåêóâà å. ìåäèóìè âî áðçèíàòà íà ïðåíåñóâà åòî íà Çíà÷è, âî âðâîò íà íàøàòà ïèðàìèäà ãè ïîñòàâèâìå âåñòèòå. Çàòîà íîâèíàðèòå åëåìåíòèòå ñî íà¼ãîëåìî âëè¼àíèå: äâå æðòâè, öåëîñíî âî âåñíèöèòå ñåãà èçãîðåíà êó à âî ïîæàð. Ñëåäóâà óøòå åäåí ôàêò ñî ãîëåìî íàñòî¼óâààò äà ¼à îòêðè¼àò âëè¼àíèå: ïîçíàòà å ïðè÷èíàòà íà íåñðå àòà, äîòðàåíè è äà ¼à èñêîðèñòàò åëåêòðè÷íè èíñòàëàöèè. Òóêà âåäíàø å è áèòíàòà áåêãðàóíä ïðåäíîñòà íà ïèøàíèîò èíôîðìàöè¼à äåêà ñòàíóâà çáîð çà òðåò ïîæàð çà äâå íåäåëè çáîð - à òîà å íåãîâàòà âî èñòàòà óëèöà. Ïðè êðà¼îò íà âåñòà ñëåäóâà îïèñ íà íà÷èíîò óáàâèíà, íåãîâàòà ìàãè¼à. íà êî¼ íàñòðàäàíèòå ñàìèòå ñå îáèäåëå äà ãî èçãàñíàò ïîæàðîò. Ñîñåìà íà äíîòî íà ïðåâðòåíàòà ïèðàìèäà íàïèøàâìå è êóñà èíôîðìàöè¼à çà íèâíàòà çäðàâñòâåíà ñîñòî¼áà. Âàêà ñòðóêòóðèðàíà, âåñòà ìîæå äà ñå êðàòè ìåõàíè÷êè, îä äíîòî êîí âðâîò, ðå÷åíèöà ïî ðå÷åíèöà, ñ$ äî ëèäîò. Äà ñå îáèäåìå ñåãà äà íàïðàâèìå åäíà ìåêà âåñò, ñî èñòèòå ôàêòè. å ïî÷íåìå ñî ïðåâðåäíóâà å íà èíôîðìàöèèòå: ìîæåìå ëè íàìåñòî èíôîðìàöè¼àòà øòî ñîäðæè íà¼ãîëåìî âëè¼àíèå, êàêî äîìèíàíòíà äà ¼à îïðåäåëèìå ïðèêàçíàòà çà äâà¼öàòà ñòàðöè êîè ñî ãîëè ðàöå ñå îáèäóâààò äà ãî èçãàñíàò ïîæàðîò íà î÷èãëåä íà ñâîèòå íåçàèíòåðåñèðàíè ñîñåäè? Ïîòîà áè ìîæåëå äà ¼à ïðåäàäåìå èíôîðìàöè¼àòà çà ïîñëåäèöèòå, à âî îïàøêàòà ôàêòèòå çà ïðè÷èíèòå çà ïîæàðîò. >> Ñî ãîëè, íå¼àêè ðàöå è ñî êîôè âîäà, äâà¼öà ñòàðöè ñå îáèäåëå äà ãè ñêðîòàò ïëàìåíèòå ¼àçèöè øòî ¼à ïðîãîëòàëå íèâíàòà êó à íà î÷èãëåä íà íèâíèòå ñîñåäè, êîè íåçàèíòåðåñèðàíî ãè î÷åêóâàëå ïîæàðíèêàðèòå. Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) äîáèëå èçãîðåíèöè îä âòîð ñòåïåí ïî ðàöåòå è ïî òåëîòî. Òèå ñå íàäâîð îä æèâîòíà îïàñíîñò, íî ñå çàäðæàíè íà áîëíè÷êî ëåêóâà å. 48 >>>

xxx

>>> Âåñò <

Ïîæàðîò âî íèâíàòà êó à âî ñêîïñêàòà íàñåëáà îð÷å Ïåòðîâ èçáè â÷åðà âî 11 ÷àñîò ïîðàäè äîòðàåíè èíñòàëàöèè, ñîîïøòè èñòðàæåí ñóäè¼à. Îâà å òðåò ïîæàð çà äâå íåäåëè íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí. Äâàòà ìîäåëà íà ñòðóêòóðèðà å íå ñå èñêëó÷óâààò åäåí ñî äðóã. Íàïðîòèâ. Îñîáåíî âî ïîñëîæåíèòå íîâèíàðñêè òâîðáè, òèå ìîæàò óñïåøíî äà ñå êîìáèíèðààò è äà èì äàäàò ñâåæèíà. Òàêà, íà ïðèìåð, ìîæåìå íàøàòà ïðèêàçíà äà ¼à ñòðóêòóðèðàìå ñïîðåä ìîäåëîò íà ïðåâðòåíà ïèðàìèäà, à ñåïàê äà ñå îïðåäëèìå çà èíäèðåêòåí, îäëîæåí ëèä, êî¼ å ãî çãðàï÷è âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò íà åäåí ïîèíàêîâ íà÷èí. È îáðàòíî. Àêî íàøàòà ôè÷åðñ-ïðèêàçíà ¼à ñòðóêòóðèðàìå ìåêî, ìîæíî å åäåí íå¼çèí äåë (òåëîòî íà ðèáàòà , íà ïðèìåð) äà ãî ñòðóêòóðèðàìå ñïîðåä ïðèíöèïîò íà ïðåâðòåíà ïèðàìèäà. Çà êî¼ ìîäåë å ñå îïðåäåëèìå çàâèñè îä ñîäðæèíàòà íà íàøèòå èíôîðìàöèè, îä äîëæèíàòà íà íàøàòà âåñò, îä íà÷èíîò íà êî¼ òàà ñå âðåäíóâà è ïëàñèðà, íî íà¼÷åñòî îä íàøàòà èíâåíòèâíîñò. Ïå÷àòîò îäàìíà ¼à èçãóáè òðêàòà ñî åëåêòðîíñêèòå ìåäèóìè âî áðçèíàòà íà ïðåíåñóâà åòî íà âåñòèòå. Çàòîà íîâèíàðèòå âî âåñíèöèòå ñåãà íàñòî¼óâààò äà ¼à îòêðè¼àò è äà ¼à èñêîðèñòàò ïðåäíîñòà íà ïèøàíèîò çáîð - à òîà å íåãîâàòà óáàâèíà, íåãîâàòà ìàãè¼à. Íàðàòèâíèòå ìîäåëè íà ñòðóêòóðèðà å íà ïðèêàçíèòå äîáèâààò ñ$ ïîãîëåìî çíà÷å å, áèäå¼ è îâîçìîæóâààò ìíîãó ïîãîëåìà ñëîáîäà è èíâåíòèâíîñò âî èçðàçóâà åòî è âî ñòèëîò.

>>> 49

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà ÏÐÂÀÒÀ ÐÅ×ÅÍÈÖÀ Å ÍÀ£ÂÀÆÍÀ Íà¼âàæíè åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà íà âåñòà ñå: ëèäîò, îá¼àñíóâà åòî íà âëè¼àíèåòî, áåêãðàóíäîò, ïîääðæóâà÷êèòå ôàêòè, öèòàòèòå è ïàðàôðàçèòå è ñåêóíäàðíèòå òåìè. Ëèä. Òîà å ïðâàòà ðå÷åíèöà, îäíîñíî ïðâèîò ïàðàãðàô âî íàøàòà ïðèêàçíà. Êîíñòðóêöè¼àòà íà ëèäîò ïî÷èâà íà îñíîâíèîò ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å - íà¼âàæíîòî íàïðåä! Ëèäîò ãî îäðàçóâà àãîëîò íà ïðèêàçíàòà. Òî¼ ñå òðóäè äà îäãîâîðè íà ïåòòå îñíîâíè íîâèíàðñêè ïðàøà à ïëóñ øåñòîòî: êî¼, øòî, êîãà, êàäå, êàêî è çîøòî. Ñèòå äðóãè åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà ïðîèçëåãóâààò îä íåãî èëè ñå ïîâðçàíè ñî íåãî. Îá¼àñíóâà å íà âëè¼àíèåòî. Ïîíåêîãàø, èàêî ïðàâèëíî ëèäîò ãî ôîêóñèðàìå íà ôàêòèòå øòî ñîäðæàò íà¼ãîëåì âëè¼àíèå-èìïàêò, ÷èòàòåëîò îä ëèäîò íå å âî ñîñòî¼áà äà çàêëó÷è çîøòî íåãîâàòà ïðèêàçíà çàñåãà ìíîãó ëó å. Íà ïðèìåð, ãóâåðíåðîò íà öåíòðàëíàòà áàíêà ñîîïøòóâà äåêà îïøòèòå êàìàòíè ñòàïêè íåìà äà ñå çãîëåìàò. Òîà å èíôîðìàöè¼à ñî îãðîìåí èìïàêò, íî ïðîñå÷íî èíôîðìèðàíèîò ÷èòàòåë íå çíàå çîøòî å òîà òàêà. Çàòîà å íóæíî âî åäíà ðå÷åíèöà èëè âî åäåí êóñ ïàðàãðàô èìïàêòîò äà ñå îá¼àñíè (âî ëèòåðàòóðàòà íà àíãëèñêè ¼àçèê òî¼ åëåìåíò Åëåìåíòè íà íà ñòðóêòóðàòà ñå íàðåêóâà nut graph). Âî íàøèîò ñëó÷à¼, ñòðóêòóðàòà: òðåáà äà ñå îá¼àñíè äåêà êàìàòíèòå ñòàïêè äèðåêòíî âëè¼ààò > ëèä; íà èíôëàöè¼àòà è íà ñòàáèëíîñòà íà äîìàøíàòà âàëóòà. > îá¼àñíóâà å íà Òîãàø ÷èòàòåëîò ðåàãèðà: à õà, çíà÷è çàòîà å âàæíà òàà âëè¼àíèåòî/èìïàêòîò; èíôîðìàöè¼à, çàòîà òàà ìåíå ìå çàñåãà. > áåêãðàóíä; Áåêãðàóíä. Ñòàíóâà çáîð çà ôàêòè çà íàñòàíèòå è çà > ïîääðæóâà÷êè ôàêòè; > öèòàòè è ïàðàôðàçè; ïî¼àâèòå øòî èì ïðåòõîäåëå íà îíèå íà êîè ñå îäíåñóâà íàøàòà àêòóåëíà âåñò. Çàäíèíñêèòå èíôîðìàöèè ñå îñîáåíî âàæíî ïðè èçâåñòóâà åòî çà íàñòàíè åäíîïîäðóãî, âî íèçà. Ñåêî¼à âåñò îä íèçàòà ìîðà äà ñîäðæè áàðåì åäíà ðå÷åíèöà øòî å ¼à ïîñòàâè âî âðåìåíñêè êîíòåêñò è âî ðåëàöè¼à ñî ïðåòõîäíàòà âåñò îä íèçàòà. Ïîòðåáàòà çà ïëàñèðà å áåêãðàóíä, èñòî òàêà, å ïîâðçàíà ñî íàâèêèòå íà íàøèòå ÷èòàòåëè. Òèå íåìààò ïîòðåáà, óøòå ïîìàëêó îáâðñêà, ðåäîâíî äà êóïóâààò âåñíèöè, äà ãè ñëåäàò ñèòå íàñòàíè è äà áèäàò äåòà íî èíôîðìèðàíè çà ñèòå îáëàñòè îä îïøòåñòâåíèîò æèâîò. Áåêãðàóíäîò òðåáà äà èì îâîçìîæè áðçî è ëåñíî äà ñå âêëó÷àò âî íàñòàíîò èëè âî ïîøèðîêèîò êîíòåêñò è òàêà åäíîñòàâíî è ëåñíî äà ¼à ïðî÷èòààò íàøàòà ïðèêàçíà. Çà çíà÷å åòî íà îâî¼ åëåìåíò çáîðóâà è ïðàêòèêàòà ïðèñóòíà âî ìíîãó âåñíèöè òâðäèòå âåñòè çà âàæíèòå íàñòàíè äà ñå ïëàñèðààò îäâîåíî, íà óäàðíè ìåñòà (íà íàñëîâíàòà èëè íà ïîñëåäíàòà 50 >>>

xxx

>>> Âåñò <

ñòðàíèöà), ïà äà ñå ëèíêóâààò ñî áåêãðàóíä-ïðèêàçíèòå, ñî èíòåðâ¼óàòà, ñî êîìåíòàðèòå è ñî äðóãèòå òâîðáè âî âíàòðåøíîñòà íà âåñíèêîò. Òàêà, íà ïðèìåð, óðåäíèêîò íà íàñëîâíàòà ñòðàíèöà óäàðíî å ¼à îá¼àâè âåñòà çà òðî¼öàòà çàêëàíè Ìàêåäîíöè âî Èðàê, à âíàòðå å ïîíóäè îïøèðíà áåêãðàóíä-ïðèêàçíà çà åêñòðåìèñòè÷êàòà ôðàêöè¼à øòî ãî èçâåëà çëîñòîðñòâîòî, ïðèêàçíà çà òðèòå æðòâè è çà íèâíîòî ïàòóâà å âî Èðàê, ïîòðåñåí èçâåøòà¼ çà ïðèåìîò íà âåñòà âî ðîäíèîò ãðàä, êîìåíòàð èòí. Ïîääðæóâà÷êè ôàêòè. Àêî ëèäîò å åäåí èìïðåãíèðàí è êîìïàêòåí îäãîâîð íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à, ïîääðæóâà÷êèòå ôàêòè ñå ðàçðàáîòêà íà ñåêîå îä òèå ïðàøà à îääåëíî. Ñî íèâ ñòðóêòóðàòà íà íàøàòà ïðèêàçíà ñå ðàçãðàíóâà. Âî êðàòêèòå âåñòè, ïàê, ñî äîïîëíèòåëíè ôàêòè ñå äîîá¼àñíóâààò ñàìî íà¼âàæíèòå ôàêòè îä ëèäîò. Öèòàòè. Èñêàçèòå äàâààò æèâîñò è àâòåíòè÷íîñò íà íàøàòà âåñò. Äèðåêòíèîò ãîâîð å äðàìàòóðøêè åëåìåíò âî ïðèêàçíàòà è òî¼ ñåêîãàø ãî ïðèâëåêóâà âíèìàíèåòî. Ïîíåêîãàø ÷èòàòåëèòå ÷èòààò è íà òî¼ íà÷èí øòî áóêâàëíî Çàïîìíè ñêîêààò îä öèòàò äî öèòàò - âåøòèòå íîâèíàðè äîáðî ãî çíààò Öèòàòîò ñîäðæè ìèñëå à, òîà è ÷åñòî ïðèêàçíàòà ¼à êîíñòðóèðààò îêîëó íà¼ñèëíèòå ñòàâîâè è åìîöèè, à öèòàòè, êîè ñå íå¼çèíèîò ñêåëåò. Íå å ñëó÷à¼íî è òîà øòî èíôîðìàöèèòå ãè öèòàòèòå è èìè àòà íà ëè÷íîñòèòå ñïîìíàòè âî ïðèêàçíàòà ïðåíåñóâà íîâèíàðîò. ïîíåêîãàø ñå áîëäèðààò. Âî öèòàòèòå ïðåíåñóâàìå ìèñëå à, ñòàâîâè è åìîöèè, à íå èíôîðìàöèè. Âî ìíîãó âåñíèöè ñðå àâàìå ïîãðåøíî öèòèðà å. Âî ñòèëîò íà ñëåäíèîâ ïðèìåð: Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) äîáèëå èçãîðåíèöè îä âòîð ñòåïåí ïî ðàöåòå è òåëîòî, äîäåêà ñå îáèäóâàëå ñàìèòå äà ãî èçãàñíàò ïîæàðîò , èç¼àâè èñòðàæíèîò ñóäè¼à. Äà, ñòàíóâà çáîð çà áèòíè èíôîðìàöèè øòî íîâèíàðîò ãè äîáèë îä èñòðàæíèîò ñóäè¼à, íî áåñìèñëåíî å òèå äà ñå ïðåíåñóâààò âî äèðåêòåí ãîâîð. Àêî å íóæíî òèå ôàêòè äà ñå àòðèáóèðààò - à ñ$ øòî íå å íåñïîðåí è î÷èãëåäåí ôàêò ìîðà äà ñå àòðèáóèðà! - òîãàø òàêâèòå ôàêòè ãè ïðåíåñóâàìå âî ïàðàçôðàçè. Êàêî âî ðå÷åíèöàòà: Ïîæàðîò, òðåò ïî ðåä âî ïîñëåäíèòå äâå íåäåëè íà îâàà óëèöà, èçáóâíàë ïîðàäè äîòðàåíè åëåêòðè÷íè èíñòàëàöèè, ñîîïøòè èñòðàæåí ñóäè¼à. Ñèëåí öèòàò áè ìîæåë äà áèäå åäåí åìîòèâåí èñêàç, âî êî¼ èñòðàæíèîò ñóäè¼à áè èçðàçèë ÷óäå å îä îäíåñóâà åòî íà ñîñåäèòå íà íåñðå íèòå ñòàðöè: Âî ìî¼àòà êàðèåðà ñóì áèë íà óâèä íà äåñåòèöè ïîæàðè è íèêîãàø íå ñóì âèäåë ëó åòî âàêà íåìî è íåçàèíòåðåñèðàíî äà ¼à ãëåäààò òðàãåäè¼àòà íà ñâîèòå ñîñåäè , ðå÷å èñòðàæíèîò ñóäè¼à. Å, òîà å âå å íåøòî äðóãî. Ñåêóíäàðíè òåìè. Òèå íå ñå íåîïõîäåí, íî ìîæàò äà áèäàò âàæåí åëåìåíò íà ñòðóêòóðàòà íà íàøàòà âåñò. Åäíà ïðèêàçíà îòâîðà ìíîãó äðóãè. Ñàìî åäåí ôàêò å ïðèìàðåí è îêîëó íåãî ¼à ôîêóñèðàìå íàøàòà ïðèêàçíà. Íî, íåìà äà áèäå îäâèøíî, à çà ÷èòàòåëîò ìîæå äà áèäå ïðèâëå÷íî àêî íåêî¼ îä ôàêòèòå ñî âòîðîñòåïåíî çíà÷å å >>> 51

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ñå îòâîðè êðàòêî, êîëêó äà ñå íàâåñòè ñåêóíäàðíàòà òåìà øòî áè ìîæåëà äà áèäå ðàçðàáîòåíà âî íåêî¼à ñëåäíà ïðèêàçíà, ìîæåáè óøòå âî óòðåøíèîò áðî¼. Òàêà ñå ïðåäèçâèêóâà óáîïèòñòâîòî íà ÷èòàòåëîò è ñå ñîçäàâà èçâåñíî î÷åêóâà å. Ïîñåáíè åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà íà âåñòà ñå íàñëîâíèöàòà è àíòðôèëåòî. Íàñëîâíèöà. Òàà ñå ñîñòîè îä íàäíàñëîâ, íàñëîâ, ïîäíàñëîâ è ìå óíàñëîâè. Çàâèñíî îä êîíöåïöè¼àòà è îä ãðàôè÷êîòî îáëèêóâà å íà âåñíèêîò, íî è îä äîëæèíàòà íà òåêñòîò, ¼à óòâðäóâàìå ïîòðåáàòà îä åëåìåíòèòå íà íàñëîâíèöàòà - ñå ðàçáèðà, íàñëîâîò ñåêîãàø å íóæåí, íî äðóãèòå åëåìåíòè íå ñå. Îñíîâíàòà ôóíêöè¼à íà íàñëîâíèöàòà å ñî øòî ïîìàëêó çáîðîâè è êîëêó øòî å ìîæíî ïîêîìïëåòíî äà ãî ñîîïøòè íà¼áèòíèîò ôàêò îä íàøàòà âåñò. Êîãà å ãî ïðî÷èòà íàäíàñëîâîò, íàñëîâîò è ïîäíàñëîâîò, ÷èòàòåëîò òðåáà äà èìà ¼àñíà ïðåòñòàâà çà øòî ñòàíóâà çáîð âî íàøàòà ïðèêàçíà. Íàñëîâíèöàòà òðåáà Íàñëîâîò å ... äà íóäè êðàòêà, ôëåø èíôîðìàöè¼à, êî¼à ìîæå äà ... ëàïèäàðåí; ôóíêöèîíèðà ñàìîñòî¼íî - ÷èòàòåëèòå ÷åñòî ãè ÷èòààò ñàìî ... èíôîðìàòèâåí; íàñëîâíèöèòå è î÷åêóâààò è ñî òàêâî ïðåëåòóâà å äà ãè ... ïðåöèçåí; äîáè¼àò íà¼âàæíèòå èíôîðìàöèè. ... óäàðåí; Âòîðîñòåïåíà, íî èñòî òîëêó âàæíà ôóíêöè¼à íà ... àòðàêòèâåí. íàñëîâíèöàòà, à îñîáåíî íà íàñëîâîò, å äà ãî çãðàï÷è âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò è äà ãî ïîêàíè äà ÷èòà. Çàòîà, òàà òðåáà äà áèäå íàïèøàíî äèðåêòíî, ïëàñèòè÷íî, èíòðèãèðà÷êè, ïîíåêîãàø ñî óìåðåíà óïîòðåáà íà ôèãóðàòèâíè èçðàçè. Öåíòðàëåí äåë íà íàñëîâíèöàòà å íàñëîâîò. Òî¼ òðåáà äà áèäå ëàïèäàðåí, èíôîðìàòèâåí, ïðåöèçåí, óäàðåí è àòðàêòèâåí. Íàñëîâîò òðåáà äà ñîäðæè åäíà äèðåêòíà ôëåø èíôîðìàöè¼à - ñàìî åäíà, íèêîãàø äâå. Èñêóñòâîòî í$ ó÷è äåêà íàñëîâîò ïî ïðàâèëî íå òðåáà äà ñîäðæè ïîâå å îä øåñò çáîðà, íå ñìåòà¼ è ãè ñâðçíèöèòå. Îñîáåíî òðåáà äà ñå èçáåãíóâààò îäâèøíè èíòåðïóíêöèñêè çíàöè. Âî íåãî òðåáà äà èìà ñèëíè çáîðîâè è àêòèâíè ãëàãîëè. Êîíå÷íî, òî¼ òðåáà äà áèäå àòðàêòèâàí, à òîà çíà÷è äîïàäëèâ, èíâåíòèâåí, èçíåíàäóâà÷êè è îðèãèíàëåí. Àíòðôèëå. Ïîíåêîãàø, âî ïîãîëåìèòå íîâèíàðñêè òâîðáè, êàêî ïîñåáåí ãðàôè÷êè åëåìåíò, âî ðàìêà ìîæå äà ñå âìåòíå åäíà ìàëà àòðàêòèâíà âåñò, åäåí ñèëåí öèòàò èëè äðóã èíòåðåñåí äåòà . Âîîáè÷àåíî, òåêñòîò âî àíòðôèëå èìà ïîñåáåí íàñëîâ, ïîíåêîãàø è ôîòîãðàôè¼à èëè ãðàôèêà. Àíòðôèëåòî ñå ñìåòà çà ñîñòàâåí äåë íà ñòðóêòóðàòà íà íàøàòà ïðèêàçíà, íî íåêîè ãî òðåòèðààò è êàêî ïîñåáíà, êðàòêà íîâèíàðñêà ôîðìà. À ñåãà, äà ñå îáèäåìå äà ¼à ïðîøèðèìå íàøàòà ìàëà ïðèêàçíà çà ïîæàðîò è äà ãè ïðèêàæåìå îñíîâíèòå åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà: (íàäíàñëîâ) Â÷åðà âî îð÷å Ïåòðîâ (íàñëîâ) 52 >>>

xxx

>>> Âåñò <

Ñòàðöè ñî ãîëè ðàöå ãàñåëå ïîæàð (ïîäíàñëîâ) Òðåòà îãíåíà ñòèõè¼à çà äâå íåäåëè íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí (ëèä) Äâå ëèöà ñå òåøêî ïîâðåäåíè âî ïîæàð, âî êî¼ öåëîñíî èçãîðåëà êó à íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî ñêîïñêàòà íàñåëáà îð÷å Ïåòðîâ, â÷åðà âî 11 ÷àñîò. (ïîääðæóâà÷êè ôàêòè) Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) äîáèëå èçãîðåíèöè îä âòîð ñòåïåí ïî ðàöåòå è òåëîòî äîäåêà ñå îáèäóâàëå ñàìèòå äà ãî èçãàñíàò ïîæàðîò ñî êîôè ñî âîäà, íà î÷èãëåä íà ñâîèòå ñîñåäè, êîè íåçàèíòåðåñèðàíî ãè î÷åêóâàëå ïîæàðíèêàðèòå. Íàñòðàäàíèòå ñå íàäâîð îä æèâîòíà îïàñíîñò, íî ñå çàäðæàíè íà áîëíè÷êî ëåêóâà å. (ïàðàôðàçà, àòðèáóöè¼à) Èñòðàæíèîò ñóäè¼à Ìèëàí Ðàäåâñêè ñîîïøòè äåêà ïîæàðîò èçáóâíàë ïîðàäè äîòðàåíè åëåêòðè÷íè èíñòàëàöèè. (öèòàò) Âî ìî¼àòà êàðèåðà ñóì áèë íà óâèä íà äåñåòèöè ïîæàðè è íèêîãàø íå ñóì âèäåë ëó åòî âàêà íåìî è íåçàèíòåðåñèðàíî äà ¼à ãëåäààò òðàãåäè¼àòà íà ñâîèòå ñîñåäè , ðå÷å òî¼. (áåêãðàóíä) Îâà å òðåòà îãíåíà ñòèõè¼à çà äâå íåäåëè íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí. (ñåêóíäàðíà òåìà) Ïðåòñòàâíèê íà îñèãóðèòåëíàòà êîìïàíè¼à Âàðäàð îñèãóðóâà å ñîîïøòè äåêà å áèäå óïàòåíà òóæáà äî ÅëåêòðîÑêîï¼å ïîðàäè íåðåäîâíî îäðæóâà å íà ãëàâíèîò åëåêòðè÷åí âîä.

>>> 53

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Àãîë - ôîêóñèðà å íà âåñòà ÅÄÍÀ ÏÐÈÊÀÇÍÀ - ÅÄÅÍ ÀÃÎË Àãîëîò å íà¼áèòíèîò ôàêò íà êî¼ ñå ôîêóñèðà ëèäîò è îêîëó êî¼ ¼à ãðàäèìå íàðàòèâíàòà ëèíè¼à íà íàøàòà ïðèêàçíà. Àãîëîò ãî îïðåäåëóâàìå íà òî¼ íàèí øòî îäãîâàðàìå íà íåêîëêó åäíîñòàâíè ïðàøà à: > Çà øòî å ìî¼àòà ïðèêàçíà? > Øòî å âåñò âî ìî¼àòà ïðèêàçíà? > Øòî å íîâî? > Øòî å âàæíî çà ìî¼îò ÷èòàòåë? > Øòî ñàêàì äà ìó ñîîïøòàì? Íàøàòà âåñò çà ïîæàðîò âå å ¼à ïîñòàâèâìå îä äâà àãëà. Âî ïðâèîò ñëó÷à¼, íà ïðàøà àòà øòî ïîìàãààò äà ñå ôîêóñèðà ïðèêàçíàòà îäãîâîðèâìå íà ñëåäíèîâ íà÷èí: > Ìî¼àòà ïðèêàçíà å çà ïîæàð âî íàñåëáàòà îð÷å Ïåòðîâ. > Âåñòà âî ìî¼àòà ïðèêàçíà ñå ïîñëåäèèöèòå îä ïîæàðîò - äâå ëèöà äîáèëå èçãîðåíèöè è ñå íàî ààò âî áîëíèöà. > Íà ìî¼îò ÷èòàòåë ñàêàì äà ìó ñîîïøòàì äåêà èìàëî ïîæàð âî êî¼ äâà¼öà ñòàðöè ñå ïîâðåäåíè è èçãîðåëà åäíà êó à. Òîà çà íåãî å âàæíî, áèäå¼ è òî¼ ñåêîãàø ñàêà äà ïðî÷èòà âåñò âî êî¼à ñå çáîðóâà çà çàãðîçóâà å íà æèâîòîò, çäðàâ¼åòî, Àãîë áåçáåäíîñòà è èìîòîò íà ëó åòî. - Çà øòî å ìî¼àòà Ïîñòàâóâà¼ è ãî òàêà àãîëîò, ñòðóêòóðèðàâìå è ïðèêàçíà? - Øòî å âåñò âî ìî¼àòà íàïèøàâìå òâðäà âåñò, ôîêóñèðàíà íà ôàêòèòå øòî ãè íîñàò ïðèêàçíà? íîâîñòà è èìïàêòîò. Íî, íà ïðàøà àòà ìîæåìå äà - Øòî å íîâî? îäãîâîðèìå è ïîèíàêó: - Øòî å âàæíî çà ìî¼îò > Ìî¼àòà ïðèêàçíà å çà ïîæàð âî íàñåëáàòà îð÷å ÷èòàòåë? Ïåòðîâ. - Øòî ñàêàì äà ìó > Âåñòà âî ìî¼àòà ïðèêàçíà å ôàêòîò øòî äâà¼öà ñòàðöè ñîîïøòàì? ñå îáèäåëå ñî ãîëè ðàöå äà ãî çãàñíàò ïîæàðîò âî ñâî¼àòà êó à, à íèâíèòå ñîñåäè ãëåäàëå ìîë÷åøêóì è íå èì ïîìîãíàëå. > Íà ìî¼îò ÷èòàòåë ñàêàì äà ìó ðàñêàæàì åäíà ïðèêàçíà çà íàò÷îâå÷êè íàïîð íà äâà¼öà íåìî íè ëó å äà ñè ãî ñïàñàò èìîòîò è çà íåõóìàíèîò îäíîñ íà íèâíèòå ñîñåäè. Òàêâàòà õðàáðîñò, íî è òàêâîòî íåõóìàíî îäíåñóâà å, ñå íåñåêî¼äíåâíè - è òîà, âñóøíîñò, å âîçáóäëèâàòà íîâîñò âî îâî¼ íàñòàí. Îä îâî¼ àãîë (âî ëèòåðàòóðàòà íà àíãëèñêè ¼àçèê ÷åñòî ãî ñðå àâàìå òåðìèíîò human angle), ñîñòàâèâìå ìåêà âåñò, êî¼à ïîíàòàìó áè ìîæåëà äà ñå ðàçâèå âî èíòåðåñíà ïðèêàçíà. Êî¼ àãîë äà ñå èçáåðå? Øòî å ïîäîáðî? Ñåêî¼à ïðèêàçíà ìîæå äà ñå ðàñêàæå îä ïîâå å àãëè. Èçáîðîò íà àãîëîò çàâèñè îä êàðàêòåðîò íà ôàêòèòå øòî ñå ïðåäàâààò, îä æàíðîâñêàòà îïðåäåëáà, îä îáåìîò è íà¼ìíîãó îä àìáèöèèòå íà ñàìèîò àâòîð - òî¼ ìîæå íà çàäà÷àòà äà 54 >>>

xxx

>>> Âåñò <

ïðèñòàïè ðóòèíèðàíî è ñåêîãàø äà ãî ïðåòïî÷èòà òâðäîòî ôîêóñèðà å íà âåñòà, íî ìîæå äà ñå ïîòðóäè äà áèäå èíâåíòèâåí è èíîâàòèâåí è äà äà áàðà ïîèíàêâè àãëè. Íà¼âàæíî å äà ñå çàïîìíè ñëåäíîâî ïðàâèëî: åäíà ïðèêàçíà åäåí àãîë! Ñå ðàçáèðà, âî íàøàòà òâðäà âåñò çà ïîæàðîò íåèçáåæíî å ãî ðàñêàæåìå è íåñåêî¼äíåâíèîò îáèä íà ñòàðöèòå äà ¼à ñïàñàò ñâî¼àòà êó à, à å ¼à ñïîìíåìå è íåõóìàíîñòà íà ñîñåäèòå. Âî ìåêàòà âåñò, ïàê, áåçäðóãî å ãè ïðåíåñåìå áàçè÷íèòå ôàêòè çà íàñòàíîò: ôàêòîò äåêà äâà¼öàòà ñòàðöè ñå òåøêî ïîâðåäåíè, ïðè÷èíèòå çà íåñðå àòà è ñëè÷íî. Íî, âî ñåêî¼à îä äâåòå âåñòè äîìèíèðà åäåí àãîë, åäåí ôàêò, åäíà íàðàòèâíà ëèíè¼à. Òîà, âñóøíîñò, ãè ïðàâè ðàçëè÷íè. Ìëàäèòå íîâèíàðè ÷åñòî ñå ïîä èìïðåñè¼à íà ôàêòèòå ñî êîè ðàñïîëàãààò. Íèâíèòå íîâèíàðñêè áåëåæíèöè ñå ïîëíè ñî èíôîðìàöèè. Ñåêî¼à îä íèâ èìà ñâî¼à âàæíîñò. Êàêî äà ñå îïðåäåëè íà¼âàæíàòà? Êàêî äà íå ñå çàïîñòàâè íåêî¼à äðóãà, êî¼à, èñòî òàêà, å âàæíà? Çîøòî ðàìíîïðàâíî äà íå ïèøóâàìå çà ñèòå âàæíè ôàêòè çà íàñòàíîò? Çîøòî òâðäàòà è ìåêàòà âåñò ðàìíîïðàâíî íå ãè ñïîèìå âî åäíà ïðèêàçíà? ×åñòî ïîäëåãíóâàìå íà òàà åäíîñòàâíà è íàâèäóì ïðàêòè÷íà ëîãèêà. Íî, íàøàòà íåïîäãîòâåíîñò öâðñòî äà ¼à ôîêóñèðàìå ïðèêàçíàòà äîâåäóâà äî äåôîêóñèðà å íà Çàïîìíè âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò. ×èòà¼ è ¼à íàøàòà ïðèêàçíà Åäíà ïðèêàçíà - åäåí ñîñòàâåíà îä äâå èëè ïîâå å ðàìíîïðàâíè ïðèêàçíè, òî¼ àãîë! èìà ÷óâñòâî äåêà ñêîêà îä òåìà íà òåìà. Äà áèäå ðàáîòàòà óøòå ïîëîøà, ïîðàäè îáâðñêàòà äà áèäåìå åêîíîìè÷åíè, òðåòèðà¼ è ãè ôàêòèòå ðàìíîïðàâíî , âñóøíîñò, ñå îïðåäåëóâàìå çà ñåêî¼ îä íèâ äà íàïèøåìå ïî ìàëêó. Òîãàø ÷èòàòåëîò èìà âïå÷àòîê (âåðî¼àòíî òî÷åí) äåêà íå ñàìî øòî ñêîêàìå îä òåìà íà òåìà, òóêó ñèòå òåìè ãè òðåòèðàìå ïîâðøíî. Çàòîà ïðàâèëîòî åäíà ïðèêàçíà - åäåí àãîë ãî ïîñòàâóâàìå öâðñòî. Ìíîãó å âàæíî åëåìåíòèòå íà ñòðóêòóðàòà äà íå ¼à äåôîêóñèðààò íàøàòà âåñò. Âî âåñòà çà ïîæàðîò, íà ïðèìåð, êàêî ñåêóíäàðíà òåìà ãî ïëàñèðàìå ôàêòîò äåêà ñòàíóâà çáîð çà òðåò ïîæàð çà äâå íåäåëè íà èñòàòà óëèöà. Àêî ñàêàìå, áè ìîæåëå íà òî¼ ôàêò äà ìó äàäåìå è ïðâîñòåïåíî çíà÷å å, íî òîãàø òðåáà äà îïðåäåëèìå äðóã àãîë íà íàøàòà ïðèêàçíà: òðåò ïîæàð íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí çà äâå íåäåëè, íà¼àâåíà òóæáà ïðîòèâ ÅÑÌ ïîðàäè íåèñïðàâåí åëåêòðè÷åí âîä. Òîà âå å å òðåòà ïðèêàçíà, âî êî¼à âåñòà çà ïîæàðîò è çà ïîñëåäèöèòå å áèäå âî âòîð ïëàí, à áîðáàòà íà ñòàðöèòå ñî îãíåíàòà ñòèõè¼à è íåõóìàíîòî îäíåñóâà å íà íèâíèòå ñîñåäè - ìîæåáè ñàìî ñåêóíäàðíà òåìà. À¼äå äà ðàçìèñëèìå: ìîæíî ëè å âî îâàà ïðèêàçíà äà ñå ïðîíà¼äå óøòå åäåí, ÷åòâðòè àãîë? Äà, àêî ãî èçäâîèìå ôàêòîò çà íåõóìàíîòî îäíåñóâà å íà ñîñåäèòå íà æðòâèòå: æèòåëèòå íà Ìèñ Ñòîí íåìî ãè >>> 55

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ïîñìàòðàà ñâîèòå ñîñåäè äîäåêà òèå ¼à ñïàñóâàà êó àòà îä ïîæàð. Íîâèíàðîò å ñå îáèäå äà ãè èíòåðâ¼óèðà íåõóìàíèòå ñîñåäè, íî è ïðåòñåäàòåëîò íà ìåñíàòà çàåäíèöà. Ñâî¼ êîìåíòàð çà ñèòóàöè¼àòà ìîæå äà ïîíóäè è åäåí óðáàí ñîöèîëîã. Äàëè ïîñòîè ëåãàëíà îáâðñêà äà ñå ïîìàãà âî âàêâè ñëó÷àè? À¼äå äà èíòåðâ¼óèðàìå åäåí ïðàâíèê. Äàëè ñîñåäñêàòà ïîìîø ìîæåëà äà ñïðå÷è êàòàñòðîôà? Åòå äîáðî ïðàøà å çà ïîæàðíèêàðèòå. Íàêóñî, âëåãóâàìå âî íîâà, ÷åòâðòà ïðèêàçíà çà ïîæàðîò. Àãîëîò íà ïðèêàçíàòà ãî îïðåäåëóâàìå ïðåä äà ñåäíåìå äà ïèøóâàìå, à ÷åñòî óøòå âî òåêîò íà ñàìîòî èñòðàæóâà å. Òî¼, âñóøîñò, ãî äåôèíèðà è ïëàíîò íà èñòðàæóâà åòî: êàêâè äîêóìåíòè å ïðî÷èòàìå, ñî êîè èçâîðè å ðàçãîâàðàìå, øòî å áàðàìå íà Èíòåðíåò. Ïîíåêîãàø ñå ñëó÷óâà âî òåêîò íà èñòðàæóâà åòî äà äîáèåìå èäå¼à ðàäèêàëíî äà ãî ïðîìåíèìå àãîëîò íà íàøàòà âåñò. Àêî èìà öâðñòà ïðè÷èíà çà òîà - çíà÷à¼íà íîâîñò øòî ñìå ¼à ïðåâèäåëå, íåî÷åêóâàí êîíôëèêò, íåñåêî¼äíåâåí èñêàç, àòðàêòèâåí äåòà è ñëè÷íî - àãîëîò òðåáà äà ñå ïðîìåíè.

56 >>>

>>> Âåñò <

xxx

Ëèä ÇÃÐÀÏ×È ÃÎ ÂÍÈÌÀÍÈÅÒÎ ÍÀ ×ÈÒÀÒÅËÎÒ Äîáðèîò ëèä å îñíîâà íà ñåêî¼à íîâèíñêà ïðèêàçíà. Ëèäîò ãî îäðàçóâà àãîëîò, ãî çãðàï÷óâà âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò è ãî âîâåäóâà âî ïðèêàçíàòà, ïðåçåíòèðà¼ è ìó ãè ôîêóñíèòå ôàêòè, íî è ïîäèãà¼ è ãè íåãîâèòå î÷åêóâà à è åìîöèè. Ïîñòî¼àò äâà âèäà ëèäà: > äèðåêòíè è > îäëîæåíè. Äèðåêòåí ëèä. Äèðåêòíèîò èëè ñòàíäàðäåí ëèä íàñòî¼óâà âåäíàø äà ãè ïðåäàäå ôîêóñíèòå ôàêòè è äà îäãîâîðè íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à. Åâå åäåí òàêîâ, ñòàíäàðäåí ëèä çà íàøàòà òâðäà âåñò çà ïîæàðîò: êî¼: Äâå ëèöà øòî: ñå òåøêî ïîâðåäåíè êàêî: âî ïîæàð, âî êî¼ öåëîñíî èçãîðåëà êó à êàäå: íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî ñêîïñêàòà íàñåëáà îð÷å Ïåòðîâ êîãà: â÷åðà âî 11 ÷àñîò. Ïðè êîíñòðóèðà åòî ñòàíäàðäåí ëèä, âàæíî å äà ãî îïðåäåëèìå ôîêóñíîòî ïðàøà å. Âî ñëó÷à¼îâ, íîâèíàðîò êàêî íà¼âàæåí åëåìåíò íà ëèäîò ãî îïðåäåëèë îäãîâîðîò íà ïðàøà åòî êî¼ . Òîà å âðâîò íà ïðåâðòåíàòà ïèðàìèäà âî îâàà ðå÷åíèöà. Âå å ðåêîâìå, ïðåâðòåíàòà ïèðàìèäà å ïðèíöèï íà ñòðóêòóðèðà å è íà ñåêî¼à íîâèíàðñêà ðå÷åíèöà - îä òîà ïðàâèëî ñå îòñòàïóâà ñàìî ïî ñèëàòà íà ñèíòàêñè÷êèòå ïðàâèëà, êîè ãî îïðåäåëóâààò çáîðîðåäîò âî ðå÷åíèöàòà. Ïà äóðè è òîãàø, àêî å íóæíî, ïðàâèìå êîìïðîìèñè ñî ñèíòàêñàòà (êàêî âî ñëó÷à¼îâ, êîãà ïðèëîãîò çà âðåìå, êî¼ âî âåñò ìîäåë íà ïðèíèöèï òðåáà äà áèäå ïîáëèñêó äî ïðèðîêîò, ñòðóêòóðèðà å ñå íàøîë ñîñåìà íà êðà¼îò íà ðå÷åíèöàòà, òâðäà ïðåâðòåíà áèäå¼ è ñòàíóâà çáîð çà íà¼ìàëêó âàæåí åëåìåíò, ïèðàìèäà êî¼ òðåáà äà áèäå íà äíîòî íà ïèðàìèäàòà). ìåêà íàðàòèâåí Âî îäãîâîðîò íà ïðàøà åòî êî¼ , ìîæåâìå äà ñå îïðåäåëèìå è çà äèðåêòíà èäåíòèôèêàöè¼à íà ëèöàòà: >> Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) îä Ñêîï¼å ñå òåøêî ïîâðåäåíè âî ïîæàð, âî êî¼ öåëîñíî èçãîðåëà íèâíàòà êó à íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî íàñåëáàòà îð÷å Ïåòðîâ, â÷åðà âî 11 ÷àñîò. Âî ïðèíöèï, êîãà ñòàíóâà çáîð çà ëèöà êîè íå ñå îïøòî ïîçíàòè, ñå îïðåäåëóâàìå çà çàäîöíåòà èäåíòèôèêàöè¼à, êàêî âî ïðâèîò ñëó÷à¼: âî ëèäîò óïîòðåáóâàìå ðåôåðåíòíà ôðàçà (äâå ëèöà), à ïîòîà èìè àòà å ñå ïî¼àâàò ïîäîëó âî ïðèêàçíàòà.

ëèä äèðåêòåí îäëîæåí

>>> 57

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Äèðåêòíèîò ëèä íå ìîðà íóæíî äà îäãîâîðè íà ñèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à. Òî¼ ìîæå äà ãè ñóìèðà îäãîâîðèòå ñàìî íà íà¼âàæíèòå. Âî íàøèîò ñëó÷à¼, áè ìîæåëå âî ëèäîò äà ãè èñïóøòèìå îäãîâîðèòå íà ïðàøà àòà êîãà è êàäå : > Äâå ëèöà ñå òåøêî ïîâðåäåíè âî ïîæàð, âî êî¼ öåëîñíî èçãîðåëà êó à. Íî, âå å ñëåäíàòà ðå÷åíèöà ìîðà äà ïîêàæå äåêà ïîñòîè ïðè÷èíà ïîðàäè êî¼à ñìå ñå îïðåäåëèëå çà âàêâî ñóìèðà å. Ïðè÷èíàòà, íà ïðèìåð, áè ìîæåëà äà áèäå íàøàòà æåëáà øòî ïîáðçî äà ãè èäåíòèôèêóâàìå æðòâèòå. Ïà òàêà: > Äâå ëèöà ñå òåøêî ïîâðåäåíè âî ïîæàð, âî êî¼ öåëîñíî èçãîðåëà êó à. Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) äîáèëå èçãîðåíèöè îä âòîð ñòåïåí äîäåêà ãî ãàñíåëå îãíîò øòî â÷åðà âî 11 ÷àñîò ãî çàôàòèë íèâíèîò äîì íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî íàñåëáàòà îð÷å Ïåòðîâ. Ñóìàðíèîò ëèä ìîæå äà ñå ñêðàòè è äà ñå èìïðåãíèðà äî íèâî íà åäåí ñîñåìà êóñ, ôëåø-ëèä: > Äâå ëèöà ñå òåøêî ïîâðåäåíè âî ïîæàð. Îäëîæåí ëèä. Ïðåäàâà åòî íà ôîêóñíèòå ôàêòè, îäíîñíî îäãîâîðèòå íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à ìîæåìå äà ãè îäëîæèìå è âåñòà äà ¼à ïî÷íåìå ñî öèòàò, äåòà , ñëèêà, ïðàøà å, äóõîâèòà ïîåíòà, íàðàöè¼à èëè äðóã àòðàêòèâåí åëåìåíò. Ïîåíòàòà íà îâàà ïîñòàïêà å äà ãî èçíåíàäèìå è äà ãî âîçáóäèìå ÷èòàòåëîò äà ãî çãðàï÷èìå íåãîâîòî âíèìàíèå íà åäåí ïîèíàêîâ íà÷èí. Ïðè òîà, òðåáà äà âíèìàâàìå âåäíàø ïî èçíåíàäóâà÷êèîò ëèä äà ñëåäè ñòàíäàðäåí, êî¼ å ãî ïîääðæè è å ãî îïðàâäà îäëàãà åòî è å ¼à îôîðìè öåëèíàòà íà ãëàâàòà íà âåñòà. Ëèäîò ìîæå äà ñå îäëîæè ñî åäåí ñèëåí, äðàìàòè÷åí öèòàò: > Âî ìî¼àòà êàðèåðà íå ñóì âèäåë âàêâà íåõóìàíîñò , èç¼àâè èñòðàæíèîò ñóäè¼à øòî èçâðøè óâèä íà ïîæàðîò âî êî¼ ñå ïîâðåäåíè äâà¼öà ñòàðöè äîäåêà ñî ãîëè ðàöå ñå áîðåëå ïðîòèâ îãíîò, à íèâíèòå ñîñåäè ãè ãëåäàëå íåçàèíòåðåñèðàíî. Ëèäîò ñî öèòàò å âîîáè÷àåí êîãà èçâåñòóâàìå çà ãîâîðè, èç¼àâè è çà ïðåñ-êîíôåðåíöèè. Íî, âî ñëó÷à¼îâ ñå îïðåäåëóâàìå çà äèðåêòåí èñêàç âî ãëàâàòà íà âåñòà, áèäå¼ è òîà ¼à çàñèëóâà äðàìàòèêàòà. Ëèäîò ìîæåìå äà ãî îäëîæèìå è ñî åäåí äåòà îä ñöåíàòà íà íàñòàíîò: > ×åòèðèòå âðåäíè ðàöå íà Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íà íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) â÷åðà ïîäãîðåà äî ëàêòè, îáèäóâà¼ è ñå äà ãî ñïàñàò ñâî¼îò èìîò îä ïëàìåíèòå ¼àçèöè. Èëè ìîæåáè ñî åäíà âàêâà íàðàöè¼à: > Ïîëîâèíà âåê òðóä è ìàêà ïðîãîëòà â÷åðà îãíîò íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî ñêîïñêàòà íàñåëáà îð÷å Ïåòðîâ. Äâà¼öà ñòàðöè ñå îáèäîà ñî ãîëè ðàöå äà ìó ñå ñïðîòèâñòàâàò íà ïîæàðîò øòî ¼à çàôàòè è öåëîñíî ¼à èçãîðå íèâíàòà êó à. Íèâíèòå ñîñåäè íåçàèíòåðåñèîðàíî ¼à ãëåäàà áîðáàòà ñî îãíîò è íåìî ãî 58 >>>

xxx

>>> Âåñò <

èñïðàòè¼à àìáóëàíòíîòî âîçèëî øòî ãè îäâåäå Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) âî áîëíèöà. À çîøòî íå è ñî ïðàøà å? > Èìà ëè õóìàíè ëó å íà óëèöàòà Ìèñ Ñòîí âî ñêîïñêàòà íàñåëáà îð÷å Ïåòðîâ? Àêî èìà, òèå â÷åðà íå áåà ïðèñóòíè äà èì ïîìîãíàò íà íèâíèòå ñîñåäè Èëè¼à Ïåòðîâ (78) è íà íåãîâàòà ñîïðóãà Òðà¼àíêà Ïåòðîâà (68) äîäåêà ¼à ñïàñóâàà îä ïîæàð ñâî¼àòà êó à è òàêà çàâðøè¼à âî áîëíèöà. Ëó åòî øòî áåà íà ìåñòîòî íà íàñòàíîò íèâíàòà äðàìà ¼à ñëåäåà íåìî è íåçàèíòåðåñèðàíî. Âî íà¼îïøòà ñìèñëà, ìîæå äà ñå êàæå äåêà äèðåêòíèîò ëèä å âîîáè÷àåí çà ñòðóêòóðèðà å ñïîðåä ìîäåëîò ïðåâðòåíà ïèðàìèäà. Çíà÷è, çáîðóâàìå çà òâðäè âåñòè è çà ñòàíäàðäíè èçâåøòàè è ïðèêàçíè. Îäëàãà åòî íà ëèäîò å âîîáè÷àåíî çà ìåêèòå âåñòè, çà ðåïîðòàæíèòå èçâåøòàè è çà ôè÷åðñ-ïðèêàçíèòå. Çíà÷è, çáîðóâàìå çà íàðàòèâíèîò ìîäåë íà ñòðóêòóðèðà å. Íî, ñòàíóâà çáîð çà ïðàâèëî îä êîå èìà ìíîãó èñêëó÷îöè. Îñîáåíî âî ïå÷àòîò. Âå å çáîðóâàâìå çà òðåíäîò âî ïå÷àòîò ñ$ ïîâå å äà ñå ôîðñèðà ìåêî ÷åòèâî: äåòàëè, íàðàöè¼à, äðàìñêè åëåìåíòè, åìîöèè è ñëè÷íî. Çàòîà òðåáà äà íàñòî¼óâàìå è òâðäèòå âåñòè è ïðèêàçíè ïî÷åñòî äà ãè îìåêíóâàìå ñî îäëîæåíè ëèäîâè. Âåøòèíàòà íà ïèøóâà å äîáðè ëèäîâè ñå ñòåêíóâà ñî óïîðåí òðåíèíã. Âî ïî÷åòîêîò, íàñòî¼óâàìå êîëêó å ìîæíî ïîóñïåøíî äà ¼à ñîâëàäàìå òåõíèêàòà íà êîíñòðóèðà å äèðåêòíè ëèäîâè (îäãîâàðà å íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à è êîíñòðóèðà å ïðåâðòðåíà ïèðàìèäà). Êîãà å ñå îáó÷èìå äà ãî ïðàâèìå òîà âåøòî è ðóòèíèðàíî, íàñòî¼óâàìå äà ïèøóâàìå îäëîæåíè ëèäîâè è äà ãî ðàçìàâíåìå íàøèîò òàëåíò.

>>> 59

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ñòðóêòóðèðà å ñî âîäå å (êîó÷èíã) ÊÐÅÀÒÈÂÍÀ ÀËÀÒÊÀ Âðåäíóâà åòî íà èíôîðìàöèèòå, èçáîðîò íà ìîäåëîò íà ñòðóêòóðèðà å, äåôèíèðà åòî íà àãîëîò è êîíñòðóèðà åòî íà ëèäîò è íà äðóãèòå åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà íà âåñòà - ñèòå òèå ïîñòàïêè ñå äåë îä åäåí ñëîæåí ïðîöåñ íà àíàëèçà. Äà áèäå íåçãîäàòà ïîãîëåìà, ñòàíóâà çáîð çà ïîñòàïêè êîè ìîðà äà ñå èçâåäàò áðçî è åôèêàñíî, áèäå¼ è íîâèíàðîò ñåêîãàø òâîðè âî èñöðïóâà÷êà áèòêà ñî âðåìåòî. Ïîêðà¼ òîà, îä íåãî ñå áàðà äà äå¼ñòâóâà âåøòî è ðóòèíèðàíî, à èñòîâðåìåíî äà áèäå èíâåíòèâåí è äà ¼à èçáåãíóâà ñòåðåîòèïíîñòà øòî ¼à íîñè ðóòèíàòà. Íå å ëåñíî äà ñå îäãîâîðè íà òî¼ ïðåäèçâèê. Çà ñðå à, íà ðàñïîëàãà å èìàìå åäíà ïîëåçíà àëàòêà, êî¼à íè ïîìàãà óñïåøíî äà ãè ñîâëàäàìå òåøêîòèèòå âî òî¼ ïðîöåñ. Ñòàíóâà çáîð çà âîäå å èëè êîó÷èíã (coaching). Îñíîâíàòà öåë å äà Ïðàøà à çà âîäå å ìó ñå ïîìîãíå íà íîâèíàðîò íà òî¼ íà÷èí øòî å ñå ïîòòèêíå (êîó÷èíã): íåãîâàòà êðåàòèâíîñò è îñîáåíî ñâåñíîñòà çà îñíîâíèòå - Êî¼ å àãîëîò? ïðàâèëà è ïðèíöèïè íà ôîêóñèðà å è ñòðóêòóðèðà å íà - Øòî å âåñò? âåñòà. - Êî¼à èíôîðìàöè¼à Âî åäíà íåäîâðøåíà è ñóðîâà ôîðìà, ÷åñòî è âî íà¼ìíîãó òå èçíåíàäè? - Äàëè òè ñå ïîòðåáíè ïîãðåøíà íàñîêà, ïðàêòèêàòà íà äîãîâàðà å ìå ó äîïîëíèòåëíè íîâèíàðîò è óðåäíèêîò å ñòàíäàðäíî ïðèñóòíà âî íàøèòå èíôîðìàöèè? ðåäàêöèè. Íîâèíàðèòå ñå âðà ààò îä òåðåí ñî ïîëíè - Øòî å ëèä? áåëåæíèöè, èì ðåôåðèðààò íà ñâîèòå óðåäíèöè è ïîòîà òèå - Êîè ñå íà¼ñèëíèòå çàåäíè÷êè ñå äîãîâàðààò êàäå å ïðèêàçíàòà, øòî áè ìîæåëî öèòàòè? äà áèäå ëèäîò, êîè ñå íà¼ñèëíèòå öèòàòè è ñëè÷íî. Ñëàáîñòà - Äàëè òè å ïîòðåáåí íà îâàà ïîñòàïêà å âî òîà øòî óðåäíèêîò ñåêîãàø îá¼åêòèâíî áåêãðàóíä? å âî ïîçèöè¼à äà îäëó÷óâà, à òàà ðîë¼à ãî ïàñèâèçèðà - Êîè ñå äðóãèòå íîâèíàðîò: òî¼ ãè ñëóøà óïàòñòâàòà îä ñâî¼îò ïðåòïîñòàâåí, åëåìåíòè? - Ìîæàì ëè äà òè íà¼÷åñòî ñå ïðèêëîíóâà êîí íèâ è ñå íàâèêíóâà äåêà íå å ïîìîãíàì íà äðóã íà÷èí? íåãîâà ðàáîòà äà ãè âðåäíóâà èíôîðìàöèèòå è äà ñòðóêòóðèðà. Âèñòèíñêî ïëîäîòâîðíî âîäå å å êîãà ìå ó íîâèíàðîò è íåãîâèîò âîäè÷ ñå âîñïîñòàâóâà ðàìíîïðàâíîñò íà êðåàòèâíà îñíîâà. Òîà ñå ïîñòèãíóâà íà òî¼ íà÷èí øòî âîäè÷îò ñàìî ìó ïîñòàâóâà ïðàøà à íà íîâèíàðîò. Òî¼ íå îäëó÷óâà, íå ïðåäëàãà, ïà äóðè ñå âîçäðæóâà îä ñóãåñòèâíè ïðàøà à. Îä äðóãà ñòðàíà, íîâèíàðîò å äîëæåí äà ðàçìèñëè è äà îäãîâîðè íà ñèòå ïðàøà à øòî å ìó áèäàò ïîñòàâåíè. Âî ïîñòàïêàòà íà âîäå å ñå ïîñòàâóâààò íåêîëêó ñòàíäàðäíè ïðàøà à: > Êî¼ å àãîëîò íà òâî¼àòà ïðèêàçíà? > Øòî å âåñò âî òâî¼àòà ïðèêàçíàòà? > Êî¼à èíôîðìàöè¼à íà¼ìíîãó òå èçíåíàäè? 60 >>>

xxx

>>> Âåñò <

> Äàëè òè ñå ïîòðåáíè äîïîëíèòåëíè èíôîðìàöèè? > Øòî áè ìîæåëî äà áèäå ëèä íà òâî¼àòà ïðèêàçíà? > Êîè ñå íà¼ñèëíèòå öèòàòè? > Äàëè òè å ïîòðåáåí áåêãðàóíä? > Êîè ñå äðóãèòå âàæíè åëåìåíòè íà ñòðóêòóðàòà íà òâî¼àòà ïðèêàçíà? > Ìîæàì ëè äà òè ïîìîãíàì íà äðóã íà÷èí? Åãçàëòèðàí îä ôàêòèòå è îä íèâíîòî çíà÷å å, íåðâîçåí ïîðàäè ðîêîò, îäãîâàðà¼ è íà îâèå ïðàøà à, íîâèíàðîò ïðèíóäíî ãè ñðåäóâà ìèñëèòå, àíàëèçèðà, ñòðóêòóðèðà, èçáèðà, òâîðè. Íà¼âàæíî å òîà äà ãî ïðàâè ñàìîñòî¼íî. Òî¼ íå ñìåå äà ïîáàðà ãîòîâè îäãîâîðè, à àêî ïîáàðà - òî¼ øòî ãî âîäè íå ñìåå äà ìó ãè äàäå. Ïî çàâðøóâà åòî íà êîó÷èíãîò, êî¼ è çà íà¼ñëîæåíèòå ïðèêàçíè íå áè ñìååëî äà òðàå ïîâå å îä 5 äî 10 ìèíóòè, íîâèíàðîò òðåáà äà íàïðàâè íà¼ìàëêó äâå ðàáîòè: äà íàïèøå êóñî, òåëåãðàôñêî ðåçèìå íà ñâî¼àòà ïðèêàçíà âî íà¼ìíîãó 10 çáîðà è äà íàöðòà ñêèöà íà ñòðóêòóðàòà. Ðåçèìåòî å äåôèíèöè¼à íà àãîëîò íà ïðèêàçíàòà - òîà, âñóøíîñò, å îñíîâàòà íà íå¼çèíèîò ñòàíäàðäåí ëèä. Ñêèöàòà, ïàê, ãî ïîêàæóâà èçáðàíèîò ìîäåë íà ñòðóêòóðèðà å è èçáîðîò íà åëåìåíòèòå. Ïîæåëíî å íîâèíàðîò äà ìó ãè ïîêàæå íà ñâî¼îò âîäè÷ ðåçèìåòî è ñêèöàòà íà ñòðóêòóðàòà è îä íåãî äà ïîáàðà êóñ, åäíîìèíóòåí ôèòáåê. Äóðè ïîòîà ñå ïðèñòàïóâà êîí äîïîëíèòåëíî èñòðàæóâà å è ïèøóâà å èëè - âåäíàø êîí ïèøóâà å. Âðåìåòî ïîòðîøåíî çà êîó÷èíã íèêîãàø íå å èçãóáåíî. Òðóäîò ìó ñå èñïëàòóâà è íà òî¼ øòî ìó å ïîòðåáíà ïîìîø, íî è íà òî¼ øòî âîäè. Äâà¼öàòà ãè ðàçâèâààò ñâåñíîñòà çà ïðîöåñîò è ñâîèòå âåøòèíè. Òîà ñå îäðàçóâà íà íèâíèîò ïðîèçâîä, à òîà, ïàê, ìó ¼à îëåñíóâà çàäà÷àòà íà óðåäíèêîò è ãî ñêðàòóâà âðåìåòî çà ðåäàêòèðà å.

>>> 61

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Íîâèíàðñêè ñòèë £ÀÑÍÎ, ÊÐÀÒÊÎ, ÁÐÇÎ Íàøèîò çáîð äîïèðà äî èë¼àäíèöè ëó å. Ñåêî¼ îä íèâ èìà ñâîè èíòåðåñè è ñâîå íèâî íà îáðàçîâàíèå è ¼àçè÷íà êóëòóðà. Ñåêî¼ òðåáà äà ¼à ðàçáåðå è ëåñíî è áðçî äà ¼à ïðî÷èòà íàøàòà ïðèêàçíà. Âî ñïðîòèâíî, íå¼çèíîòî îá¼àâóâà å ãóáè ñåêàêâà ñìèñëà. Çàòîà ìîðà äà ïèøóâàìå ¼àñíî, êðàòêî è áðçî. Ïðèìàðíàòà ñòèëèñòè÷êà ïðåôåðåíöè¼à íà íîâèíàðñêèîò èçðàç, çíà÷è, å äà ñå ïèøóâà ¼àñíî. Áåç îãëåä äàëè ïèøóâàìå çà öåíèòå íà ¼à¼öàòà íà çåëåíèòå ïàçàðè èëè çà íà¼íîâèòå ìàêðîåêîíîìñêè äâèæå à, íàøàòà ïðèêàçíà ìîðà äà áèäå íàïèøàíà òàêà äà ¼à ðàçáåðå íàøèîò ïðîñå÷åí ÷èòàòåë. Òî¼ èìà çàâðøåíî ñðåäíî îáðàçîâàíèå è âåðî¼àòíî íèêîãàø íå ó÷åë øòî å ìàêðîåêîíîìè¼à, èíôëàöè¼à, äåôëàöè¼à, åñêîíòíà ñòàïêà è ñëè÷íî. Ñå ðàçáèðà, èäå¼àòà íå å âî òîà íîâèíàðîò äà ãè èçáåãíå èëè äà ãè ïðåâåäå ñèòå òåðìèíè è äà ñìèñëóâà íåîëîãèçìè. Íî, òî¼, ñåïàê, òðåáà äà ñå îáèäå -äà ¼à ðàñêàæå ïðèêàçíàòà ðàçáèðëèâî, ïîìèðóâà¼ è ãè ¼àçèêîò íà ñåêî¼äíåâ¼åòî è ñòðó÷íèòå òåðìèíè. Òî¼ å óñïåå àêî Ïðâèîò óñëîâ äà ñå ÷èòàòåëîò ñôàòè øòî å òîà øòî ñå ñëó÷óâà âî ïèøóâà ¼àñíî å äîñëåäíî ìàêðîåêîíîìè¼àòà, çîøòî ãî çàñåãà è êàêî å ñå îäðàçè âî äà ñå ïî÷èòóâà ïðàâèëîòî: íåãîâèîò æèâîò. ¼àñíî âî ãëàâàòà - ¼àñíî íà Ïðâèîò óñëîâ äà ñå ïèøóâà ¼àñíî å äîñëåäíî äà ñå õàðòè¼à. ïî÷èòóâà ïðàâèëîòî: ¼àñíî âî ãëàâàòà - ¼àñíî íà õàðòè¼à. Íîâèíàðîò å äîëæåí íà¼íàïðåä ñàìèîò äà ãè ïðîó÷è è äà ãè ðàçáåðå ñèòå âàæíè è ïîìàëêó âàæíè ôàêòè, äà èçâðøè àíàëèçà, äà ãî èçäâîè âàæíîòî îä íåâàæíîòî è ïîòîà óâåðëèâî äà ãè ñîîïøòè âàæíèòå ôàêòè. ×èòàòåëîò ìîðà äà ñòåêíå âïå÷àòîê äåêà íîâèíàðîò ñóâåðåíî âëàäåå ñî òåìàòà è äåêà å ñïîñîáåí íèç íåà êîìïåòåíòíî äà ãî âîäè. Íå ìîæå äà ñå ïèøóâà ¼àñíî áåç äà ñå ïèøóâà ãðàìàòè÷êè êîðåêòíî. Íîâèíàðîò òðåáà äîáðî äà ãè ïîçíàâà ïðàâîïèñîò è ãðàìàòèêàòà íà ñâî¼îò ¼àçèê è äîñëåäíî äà ãè ïî÷èòóâà. £àçèêîò å æèâà ìàòåðè¼à. Ãðàìàòè÷êèòå è ëåêñè÷êèòå ñòàíäàðäè ñå ìåíóâààò ñåêî¼äíåâíî. Çàòîà òðåáà ïîñòî¼àíî ïëîäîòâîðíî äà ñîðàáîòóâàìå ñî ïðåòñòàâíèöèòå íà ¼àçè÷íàòà âëàñò âî íàøèòå ðåäàêöèè - ëåêòîðèòå. Îñîáåíî òðåáà äà ñå âíèìàâà äà ñå óïîòðåáóâààò çáîðîâè îä ñòàíäàðäíèîò ¼àçèê. Ïîä âëè¼àíèå íà ñòðàíñêèòå ¼àçèöè, íà äè¼àëåêòèòå è íà æàðãîíîò, ÷åñòî óïîòðåáóâàìå çáîðîâè êîè íå ñå âî ôîíäîò íà ìàêåäîíñêèîò ëèòåðàòóðåí ¼àçèê, áåç äà áèäåìå ñâåñíè çà òîà. Òàêà, íà ïðèìåð, ÷åñòî ãî óïîòðåáóâàìå çáîðîò êîíöåïò, íå çíàå¼ è äåêà ñòàíäàðäíèîò çáîð å êîíöåïöè¼à. Åâå óøòå íåêîëêó ïðèìåðè íà øèðîêî ðàñïðîñòðàíåòè ëåêñè÷êè ãðåøêè: îñíîâ - îñíîâà, ñìèñîë ñìèñëà, ñîñåì - ñîñåìà, ïðåêó (100 åâðà) - ïîâå å îä, ïðåâçåìà ïðåçåìà, îòâàðà - îòâîðà, äîïðèíîñ - ïðèäîíåñ, çåì¼îäåëèå 62 >>>

xxx

>>> Âåñò <

çåì¼îäåëñòâî, ïðåïðåêà - ïðå÷êà, êîàëèöèîíåí - êîàëèöèñêè èòí. Íå å ãðåâ äà íå ñå çíàå. Ãðåâ å äà íå ñå ó÷è. Ñåêî¼ îä íàñ èìà îïðåäåëåí ôîíä íà ãðåøêè øòî óïîðíî ãè ïîâòîðóâà. Ñî ïîìîø íà ïîèñêóñíèòå óðåäíèöè è îñîáåíî ñî ïîìîø íà ëåêòîðèòå, òðåáà äà ñå îáèäåìå äà ñòàíåìå ñâåñíè çà ñâîèòå îìèëåíè ãðåøêè, äà ãè çàáåëåæèìå è äà íàñòî¼óâàìå äà íå ãè ïîâòîðóâàìå. Ïîæåëíî å âíèìàòåëíî äà ãè ïðîó÷èìå è íà¼âàæíèòå ñèíòàêñè÷êè ïðàâèëà. Çáîðîâèòå âî ôðàçàòà è âî ðå÷åíèöàòà òðåáà ìå óñåáíî äà ñå ñîãëàñóâààò ñïîðåä ãðàìàòè÷êèòå êàòåãîðèè (ëèöå, ðîä, áðî¼), çàøòî âî ñïðîòèâíî ñå äîáèâààò íå¼àñíè ôðàçè è ðå÷åíè÷íè êîíñòðóêöèè. Êàêî îâàà: Åäåí îä ëåêàðèòå øòî ïðèñóñòâóâàøå íà îïåðàöè¼àòà ñîîïøòè äåêà òàà óñïåàëà. Òðåáà: Åäåí îä ëåêàðèòå øòî ïðèñóñòâóâàà íà îïåðàöè¼àòà ñîîïøòè äåêà òàà óñïåàëà. Ïîñåáíî ÷óâñòâèòåëíî å ïðàøà åòî íà çáîðîðåäîò. Ãåíåðàëíèîò äèðåêòîð Àðñîâñêè ðàáîòíèöèòå ãî îáâèíè¼à äåêà íå ñàêà äèðåêòîðèòå äà ãè ïîâèêà íà ñîñòàíîê. Äà, íåøòî íå å â ðåä ñî îâàà ðå÷åíèöà. Ðåäîò íà çáîðîâèòå å èçìåøàí. Ñòàíäàðäíèîò çáîðîðåä íàëàãà íà ïðâî ìåñòî äà áèäå ïîäìåòîò (ñóá¼åêòîò), êîëêó å ìîæíî ïîáëèñêó äî íåãî äà áèäå ïðèðîêîò (ïðåäèêàòîò), à ïîòîà äèðåêòíèîò è èíäèðåêòíèîò ïðåäìåò (îá¼åêò). Òàêà, ñïîðíàòà ðå÷åíèöà òðåáà äà ñå íàïèøå âàêà: Ðàáîòíèöèòå ãî îáâèíè¼à ãåíåðàëíèîò äèðåêòîð Àðñîâñêè äåêà íå ñàêà äà ãè ïîâèêà äèðåêòîðèòå íà ñîñòàíîê. Ñåìàíòè÷êàòà ïðåöèçíîñò å ñëåäíîòî âàæíî ïðàâèëî çà ¼àñíî èçðàçóâà å. Ñåêîãàø íàñòî¼óâàìå äà óïîòðåáóâàìå çáîðîâè êîèøòî ïîáëèñêó ãî îá¼àñíóâààò ïîèìîò. Äà ðàçãëåäàìå äâå åäíîñòàâíè ðå÷åíèöè: Ïðåòñåäàòåëîò å ïîäãîòâåí çà äè¼àëîã. Åêèïàòà å ñïðåìíà çà ïðâåíñòâåí íàñòàï. Øòî å ñïîðíî âî íèâ? Ñåìàíòèêàòà. Äà ñå áèäå ñïðåìåí çíà÷è äà ñå èìà âîë¼à. Äà ñå áèäå ïîäãîòâåí çíà÷è äåêà ïîäãîòâêèòå ñå çàâðøåíè. Çíà÷è, äà áèäåìå ïðåöèçíè: Ïðåòñåäàòåëîò å ñïðåìåí çà äè¼àëîã. Åêèïàòà å ïîäãîòâåíà çà ïðâåíñòâåí íàñòàï. Íîâèíàðñêîòî èçðàçóâà å áàðà ìàêñèìàëíà ñåìàíòè÷êà ïðåöèçíîñò. Öåíèòå íå ìîæàò äà áèäàò ïîñêàïè, òóêó ïîâèñîêè ïðîèçâîäèòå ñå ïîñêàïè. Ñàíêöèèòå ìîæàò äà ñå çàñèëàò, íî óøòå ïîäîáðî å àêî ñå çàîñòðàò. Òî÷êàòà íå ìîæå äà áèäå ïîìåñòåíà, òóêó ñòàâåíà íà äíåâíèîò ðåä. Ïðè òîà, îñîáåíî âíèìàâàìå äà óïîòðåáóâàìå çáîðîâè ñî íåóòðàëíî çíà÷å å. Àêî ÷îâåêîò íåøòî ðåêîë, òîãàø å ïîòðåáíà äîáðà è îä èñêàçîò âèäëèâà ïðè÷èíà çà äà íàïèøåìå äåêà èñòàêíàë, ïîäâëåêîë èëè äîäàë. È îä åòè÷êè ïðè÷èíè óïîòðåáóâàìå íåóòðàëíè íàìåñòî ïå¼îðàòèâíè èçðàçè: âåëèìå çàâèñíèê îä äðîãà, à íå íàðêîìàí; õåíäèêåïèðàí, à íå èíâàëèä, õîìîñåêñóàëåö, à íå ïåäåð; Àëáàíåö, à íå Øèïòàð; Ìàêåäîíåö, à íå Ñëàâîìàêåäîíåö èòí. Ñåêîãàø ïðåòïî÷èòàìå àêòèâíè íàìåñòî ïàñèâíè ãëàãîëñêè >>> 63

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ôîðìè. Ïàñèâíî: Ñìåòêàòà íà ó÷èëèøòåòî å áëîêèðàíà îä ñòðàíà íà Ìèíèñòåðñòâîòî çà îáðàçîâàíèå. Àêòèâíî: Ìèíèñòåðñòâîòî çà îáðàçîâàíèå ¼à áëîêèðàëî ñìåòêàòà íà ó÷èëèøòåòî. Ïàñèâíèòå ôîðìè ñå êàðàêòåðèñòè÷íè çà ôîðóìñêîòî èçâåñòóâà å è çà ïîòïà à åòî ïîä âëè¼àíèåòî íà ò.í. àäìèíèñòðàòèâåí ¼àçèê. Ïàñèâíî: Â÷åðà âî Ñîáðàíèåòî áåøå äîíåñåí çàêîí çà âåðñêèòå çàåäíèöè. Àêòèâíî: Ñîáðàíèåòî â÷åðà äîíåñå çàêîí çà âåðñêèòå çàåäíèöè. Èçáåãíóâàìå ñòðàíöèçìè, æàðãîí, ôèãóðàòèâíè èçðàçè, êëèøåà è àäìèíèñòðàòèâåí ¼àçèê. Òèå ñîçäàâààò ñåìàíòè÷êà çáðêà è ñòèëèñòè÷êè íåâêóñ. Ñòðàíñêèòå çáîðîâè êàêî øòî ñå äèë, êîíñòàíòåí, åëàáîðèðà, èíòåðåòíè÷êè, ðåëàöèè è ðåëåâàíòíî ìîæàò åäíîñòàâíî äà ñå ïðåâåäàò íà ìàêåäîíñêè ¼àçèê: äîãîâîð, ïîñòî¼àí, îá¼àñíóâà, ìå óåòíè÷êè, îäíîñè, áèòíî. Ñåêîãàø êîãà å ìîæíî ñòðàíñêèòå çáîðîâè äà ãè ïðåâåäåìå ñî äîìàøíè, òðåáà äà ãî ñòîðèìå òîà. £àñíîñòà íà èçðàçîò îñîáåíî ¼à çàãðîçóâààò ôèãóðàòèâíèòå è æàðãîíñêèòå èçðàçè, ïîñåáíî òèå îä ò.í. àäìèíèñòðàòèâåí ¼àçèê. Çîøòî ìîðà äà ñå êàæå äåêà æàëáàòà èìà êàðàêòåð íà èòíîñò íàìåñòî ¼àñíî äà ñå ñîîïøòè äåêà æàëáàòà å èòíà? Åäåí ìàêåäîíñêè ïîëèòè÷àð îáîæàâà äà ãî óïîòðåáóâà çáîðîò îäðàáîòè. È íèå ìîðàìå äà ãî îäðàáîòèìå íàøåòî è äà ãî ïðåâåäåìå òî¼ çáîð. Çíà÷è, ñðàáîòè. Âëàäàòà íå å ñåìàôîð äà äàäå çåëåíî ñâåòëî. Òàà äàâà äîçâîëà. À ôèíàíñèñêèòå ñðåäñòâà åäíîñòàâíî ñå ïàðè. Ñëîæåíèòå ðå÷åíèöè ñå òåøêè çà ñëåäå å è çà ðàçáèðà å. Çàòîà, ñåêîãàø êîãà åäíà ñëîæåíà ðå÷åíèöà ìîæå äà ñå ïîäåëè íà äâå èëè ïîâå å åäíîñòàâíè ðå÷åíèöè, òðåáà äà ãî ñòîðèìå òîà. Îñîáåíî òîãàø êîãà äåë-ðå÷åíèöèòå íåïîòðåáíî ñå ñïî¼óâààò âî ñëîæåíè ðå÷åíèöè. Êàêî âî ïðèìåðîò: Âî ïðîåêòîò ó÷åñòâóâààò ïàðòíåðè îä Ãðöè¼à, à ãðàäîíà÷àëíèêîò Ïåíîâ âåòè ôèíàíñèñêà ïîìîø. Îäâèøíàòà èíòåðïóíêöè¼à, èñòî òàêà, óìåå äà ñîçäàäå êîíôóçè¼à âî èçðàçîò. Òðåáà äà ¼à èçáåãíóâàìå ïðåòåðàíàòà óïîòðåáà íà èíòåðïóíêöèñêè çíàöè. Òîà îñîáåíî ñå îäíåñóâà íà çíàöèòå èçâè÷íèê, öðòè÷êà, òî÷êà è çàïèðêà, çàãðàäè è äðóãè. Ïîñåáíà ïðèêàçíà ñå íàâîäíèöèòå, ñî êîè íåïîòðåáíî ãè óêðàñóâàìå ôèãóðàòèâíèòå èçðàçè. Âî íåêîè íàøè âåñíèöè âå å íå ñå óïîòðåáóâààò íàâîäíèöè çà èìè à íà óëèöè, íà ïîçíàòè ôèðìè, íà ñïîðòñêè êëóáîâè è ñëè÷íî. Âîäèìå áèòêà èíòåðïóíêöèñêèòå çíàöè ñîñåìà äà ãè ïðîòåðàìå îä íàñëîâèòå. Åêîíîìè÷íîñòà å âòîðîòî ïî âàæíîñò áàðà å íà íîâèíàðñêàòà ñòèëèñòèêà. Ìà¼ñòîðè¼àòà å âî òîà ñî ìàëêó çáîðîâè äà ñå êàæå ïîâå å. Ïðè÷èíàòà çà îâà å ïîçíàòà: èíôîðìàöèè èìà ñ$ ïîâå å, à âðåìå çà ÷èòà å - ñ$ ïîìàëêó. £àçîò ìå ó ïîòðåáèòå è ìîæíîñòèòå ãî íàäìèíóâàìå ñî åêîíîìè÷íî èçðàçóâà å. Óïîòðåáóâàìå êðàòêè ôðàçè è ðå÷åíèöè. Äîëãèòå è êîìïëèêóâàíè ôðàçè ñå íåçãðàïíè è ïîíåêîãàø äîâåäóâààò äî 64 >>>

xxx

>>> Âåñò <

ñåìàíòè÷êà çáðêà. Çîøòî äà ñå êàæå ïðåòñåäàòåëîò íà Âëàäàòà íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à êîãà ìîæå äà ñå ðå÷å ïðåìèåðîò? Çîøòî äà ñå êàæå äîêîëêó êîãà ìîæå ïîêðàòêî, àêî? Âå å çàêëó÷èâìå äåêà äîëãèòå è ñëîæåíè ðå÷åíèöè òðåáà äà ñå ïîäåëàò. Íî, çîøòî äà êðàòèìå è äà äåëèìå êîãà ìîæåìå äà ïèøóâàìå êðàòêè ðå÷åíèöè? Òðåáà äà ¼à èçáåãíóâàìå ïðåòåðàíàòà óïîòðåáà íà àòðèáóòè è íà àïîçèöèè, êàêî âî ïðèìåðîò: Êîìèñè¼àòà íà Ñîáðàíèåòî íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à çà êóëòóðà, íà ïîñåáíà ñåäíèöà, âîäåøå ðàñïðàâà çà ïðåäëîãîò äà ñå äîíåñå çàêîí çà îáíîâà íà ñòàðèîò òåàòàð âî Ñêîï¼å. Êà¼ íàñ íåìà äðóãî ñîáðàíèå îñâåí îíà íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à (îïøòèíñêèòå ñîáðàíè¼à îäàìíà ñòàíàà ñîâåòè). Àïîçèöè¼àòà å îäâèøíà, áèäå¼ è å ¼àñíî äåêà ñîáðàíèñêàòà êîìèñè¼à ðàñïðàâà íà ñåäíèöà, à íå íà óëèöà. Çíà÷è, ìîæå è âàêà: Ñîáðàíèñêàòà êîìèñè¼à çà êóëòóðà ðàñïðàâàøå çà ïðåäëîãîò äà ñå äîíåñå çàêîí çà îáíîâà íà ñòàðèîò òåàòàð âî Ñêîï¼å. Áåçìèëîñíî ãè êðàòèìå ñèòå åêñïëèöèòíî ðåäóíäàíòíè (îäâèøíè) çáîðîâè è ôðàçè. Ìîäàëíèòå çáîðîâè è ôðàçè, íà ïðèìåð, ñåêîãàø ñå ðåäóíäàíòíè. Íå íè ñå ïîòðåáíè èíàêó, âïðî÷åì, âî òàà ñìèñëà èòí. Áåçìèëîñíî êðàòèìå è âî ïðèìåðèòå íà ïëåîíàñòè÷íè ôðàçè: çàåäíè÷êà ñîðàáîòêà - ñîðàáîòêà, âðåìåíñêè ïåðèîä - ïåðèîä, ìàëå÷êî ãðàò÷å - ãðàò÷å, îêîëó ñòîòèíà - ñòîòèíà, îêîëó 32 - 32, âëåçíè áèëåòè - áèëåòè èòí. Ãè êðàòèìå è ñèòå çáîðîâè è ôðàçè êîè íå ñå ôîðìàëíî ðåäóíäàíòíè, íî íå ñå íåîïõîäíè çà ðàçáèðà å íà ñìèñëàòà íà ðå÷åíèöàòà. Êîíå÷íî, ïîêðà¼ øòî ìîðà äà ïèøóâàìå ðàçáèðëèâî è êðàòêî, îä íàñ ñå áàðà äà ïèøóâàìå áðçî. Áðçèíàòà ñå ïîñòèãíóâà ñî óñâî¼óâà å íà ïðàâèëàòà çà ¼àñíî, ïðåöèçíî è åêîíîìè÷íî èçðàçóâà å. Âî ïðèíöèï, ïîëåñíî è ïîáðçî ñå ïèøóâà êîãà ñå ïèøóâà ¼àñíî è êðàòêî, îäîøòî êîãà ñå ïèøóâà çáðêàíî è äîëãî. Íî, âî ïðàêòèêàòà óìåå äà áèäå è ñîñåìà ïîèíàêó. Çàòîà ïîñòî¼àò äîïîëíèòåëíè ïðàâèëà êîè íè ïîìàãààò äà ïèøóâàìå ïîáðçî. Ïðâî äà ñå ïîäãîòâèìå, ïîòîà äà ïèøóâàìå. Íîâèíàðîò òðåáà âíèìàòåëíî äà ¼à ñêèöèðà ñòðóêòóðàòà íà ñâî¼àòà ïðèêàçíà, äà ãè ïîäãîòâè ñâîèòå áåëåøêè, äà ãè îïðåäåëè öèòàòèòå, ïà äóðè ïîòîà äà ñåäíå äà ïèøóâà. Ïðåä äà ñå âðçåìå çà êîìï¼óòåðîò, èìàìå ìíîãó ðàáîòà íà õàðòè¼à. Àêî óñïåøíî ¼à çàâðøèìå, å ïèøóâàìå ìíîãó ïîáðçî è ïîäîáðî. Ìèñëèìå êðàòêî, ïèøóâàìå êðàòêî. Íå ìîæåìå äà ïèøóâàìå áðçî àêî ìèñëèìå áàâíî è äîëãî. Ñî óïîðíî âåæáà å, ìîæåìå äà ïîñòèãíåìå íàøàòà ìèñëà äà òå÷å áðçî è äà ñå îôîðìóâà âî êðàòêè è ¼àñíè ðå÷åíèöè. Òîà å ïðåäóñëîâ äà ïèøóâàìå áðçî è äà ñå áîðèìå ñî âðåìåòî. Çáîðóâàìå, ïà ïèøóâàìå. Ñåêîãàø å ïîäîáðî ïðâî äà ¼à èçãîâîðèìå íàøàòà ðå÷åíèöà, à ïîòîà äà ¼à íàïèøåìå. Íåñïîðíî å äåêà íèå çáîðóâàìå ïîêðàòêî è ïîáðçî, à ïèøóâàìå ïîäîëãî è ïîáàâíî. Àêî å òàêà, åäíîñòàâíî òðåáà äà ïèøóâàìå òàêà êàêî øòî >>> 65

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

çáîðóâàìå. À òîà çíà÷è ïðâî äà èçãîâîðèìå, à ïîòîà äà çàïèøåìå. Ïèøóâàìå íà õàðòè¼à. Ïèøóâà åòî ñî êîìï¼óòåð íóäè èçâîíðåäíè ìîæíîñòè. Íî, òîà èìà è åäåí ãîëåì íåäîñòàòîê - í$ îñëîáîäóâà îä îáâðñêàòà äà ïèøóâàìå äèñöèïëèíèðàíî, êðàòêî è ïðåöèçíî. Êîãà ïèøóâàìå íà õàðòè¼à, íå ìîæåìå äà ñè ãî äîçâîëèìå ëóêñóçîò äà áèäåìå íåäèñöèïëèíèðàíè, áèäå¼ è ðåäàêòèðà åòî íà íàøèîò òåêñò çàïèøàí íà õàðòè¼à íå å åäíîñòàâíî êàêî ðåäàêòèðà åòî íà òåêñò íà êîìï¼óòåð. Çàòîà, ìîøíå ïðàêòè÷íà âåæáà çà áðçî, êðàòêî è ¼àñíî ïèøóâà å å êîãà ïèøóâàìå ñî ìîëèâ íà õàðòè¼à.

66 >>>

>>> Âåñò <

xxx

> Äàóò Äàóòè Ïðèíöèï íà øåñòå ïðàøà à ÊÎ£, ØÒÎ, ÊÎÃÀ, ÊÀÄÅ, ÇÎØÒÎ È ÊÀÊÎ Âåñòà, èëè äðóã íîâèíàðñêè íàïèñ, íåìà äà èìà çàîêðóæåíà öåëèíà àêî íå îäãîâîðè íà îñíîâíèòå íîâèíàðñêè ïðàøà à. Âî àíãëèñêàòà ëèòåðàòóðà òèå ïðàøà à ñå íàñëîâåíè ñî 5W+H (WHO, WHAT, WHEN, WHERE, WHY+ HOW), äîäåêà âî äðóãèòå ¼àçèöè èìààò äðóãè áóêâè (íà ìàêåäîíñêè áè ñå ïðåâåëå êàêî 4Ê+Ø+Ç( ÊÎ£, ØÒÎ, ÊÎÃÀ, ÊÀÄÅ, ÇÎØÒÎ È ÊÀÊÎ). Îäãîâàðà åòî íà òèå ïðàøà à íå òðåáà äà áèäå ìåõàíè÷êè, òóêó ñîäðæèíñêè. Ñî äðóãè çáîðîâè, íîâèíàðîò íå òðåáà äà ïðàâè ïðàøàëíèê îä øåñòå ïðàøà à è äà îäãîâîðè íà íèâ, è äà ñîñòàâè ñóâîïàðåí è íåèíòåðåñåí òåêñò, òóêó ïðàøà àòà òðåáà äà ãè îäãîâîðè íèç ñòðóêòóðèðà å íà âåñòà èëè äðóãà íîâèíàðñêà ïðèêàçíà. Òîà òðåáà äà áèäå íåíàìåòëèâî è íèç ïðèêàçíàòà íà ÷èòàòåëîò äà ìó ãè äàäå ñèòå çíà÷à¼íè åëåìåíòè çà îäðåäåí íàñòàí: çà êàêâà ñëó÷êà ñòàíóâà çáîð, êîãà ñå ñëó÷èëî, êîè ñå âêëó÷åíè, êàäå ñå ñëó÷èëî, êàêî, êîè ñå ïðè÷èíèòå. Àêî ñå íàïðàâè òîà áåç ôîðñèðà å, áåç íàïîð øòî áè ãî çàìîðóâàë èëè áè ìó ñîçäàë êîíôóçèè íà àâòîðîò, òîãàø 4Ê+Ø+Ç( ÊÎ£, ØÒÎ, ÊÎÃÀ, ÊÀÄÅ, ÇÎØÒÎ È ÊÀÊÎ) å èìàìå äîáðî íàïèøàí íîâèíàðñêè òåêñò. 5W+H (WHO, WHAT, Çîøòî îäãîâàðàìå íà ñëåäíèâå ïðàøà à? WHEN, WHERE, WHY+ HOW)

ÊÎ£? Íà îâàà ïðàøà å îäãîâàðàìå çà ëó åòî, êàêî ëèêîâè íà ïðèêàçíàòà. Áèäå¼ è çàä ñåêî¼ íàñòàí òðåáà äà ñòîè íåêî¼, êàêî èçâðøèòåë íà äåëî, íîñèòåë íà íåêàêâî äå¼ñòâî êîå ïðåäèçâèêàëî íåøòî, âî ñâî¼ñòâî íà èçâðøèòåëè íà äåëî, íà æðòâè èëè ñâåäîöè. Ñåêîãàø ïðèêàçíèòå çà ëó åòî ãî ïðèâëåêóâààò âíèìàíèåòî íà ïóáëèêàòà, îñîáåíî àêî ñòàíóâà çáîð çà ïîçíàòè ëè÷íîñòè îä ¼àâíèîò æèâîò, áèëî îä ïîëèòè÷êèîò, êóëòóðíèîò, åêîíîìñêèîò, ñîöè¼àëíèîò, áèëî îä åñòðàäàòà, îäíîñíî ìàñêóëòóðàòà... Íî, íå ñå ïðàâàò âåñòè ñàìî çà ¼àâíè ôàöè , òóêó è îáè÷íèòå ëó å ñå äîâîëíî àòðàêòèâíè àêî èì ñå ñëó÷èëî íåêî¼ âàæåí íàñòàí âî æèâîòîò. Òîà ìîæå äà áèäå íåêî¼à ëè÷íà èëè ñåìå¼íà òðàãåäè¼à, íåêî¼ êîíôëèêò, ñïîð ñî èçâðøíàòà èëè ñóäñêàòà âëàñò èòí., íî è óñïåõ âðåäåí çà âíèìàíèå è àôèðìàöè¼à. Ñî åäåí çáîð, êîãà âî íàøèòå ïðèêàçíè èìàìå ëó å, îäãîâàðàìå íà ïðàøà åòî ÊÎ£. Ïðèòîà, òðåáà äà áèäåìå òî÷íè âî ïèøóâà åòî íà èìè àòà è íà íèâíîòî ñâî¼ñòâî. ØÒÎ? Øòî èì ñå ñëó÷èëî íà ëó åòî. Èëè, øòî ñå ñëó÷èëî, âîîïøòî, çà äà ïèøóâàìå?

>>> 67

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Çîøòî áè ïèøóâàëå çà åäåí ÷îâåê îä íàøåòî ñîñåäñòâî è çà íåãîâèîò äåí áåç íèêàêâè ïðîìåíè èëè íîâè ìîìåíòè? Íî, àêî íà ãðà àíèíîò ìó äî¼äå ñìåòêà çà ñòðó¼à ïåò ïàòè ïîãîëåìà îä íåãîâèòå ïðèìà à, è ïîðàäè íåìîæíîñò äà ïëàòè ìó ¼à ïðåêóíóâààò ñòðó¼àòà ñðåäå çèìà, òîãàø å íàïðàâèìå èíòåðåñíà ïðèêàçíà, áèäå¼ è íåøòî ñå ñëó÷èëî èëè ñå ñëó÷óâà øòî ïåäèçâèêóâà èçâåñíè ïîñëåäèöè. Òîãàø èìàìå åëåìåíòè äà çàïî÷íåìå âåñò âî ñòèëîò: Íà ñêîï¼àíåöîò Ï.Ê. Åëåêòðî-Ñêîï¼å ìó ¼à èñêëó÷è ñòðó¼àòà âî íåãîâèîò äîì ïîðàäè íåïëà à å íà ñìåòêàòà çà ïîòðîøåíà åëåêòðè÷íà åíåðãè¼à çà ìà¼, ¼óíè, ¼óëè, àâãóñò âî âèñèíà îä 30.000 äåíàðè... Àêî òîà øòî ìó ñå ñëó÷èëî íà Ï.Ê. èì ñå ñëó÷èëî èñòîâðåìåíî è íà äðóãè ñòîòèöè æèòåëè íà ãëàâíèîò ãðàä, øòî çíà÷è äåêà òîà å íåêàêâà ïî¼àâà, òîãàø ïðèêàçíàòà å áèäå óøòå ïîèíòåðåñíà. ÊÎÃÀ? Îíà øòî ñå ïèøóâà âî íîâèíàðñêèîò òåêñò íå å íèòó ðàñêàç íèòó ôèêöè¼à. Íîâèíàðîò íå ìîæå äà ïèøóâà çà áåçâðåìåíñêè íàñòàíè, òóêó çà òàêâè øòî ñå ñëó÷èëå äåíòà êîãà ñå ïèøóâà èëè åäåí äåí ïðåä äà ñå îá¼àâè. Òåõíèêàòà íà ïå÷àòå åòî íà âåñíèöèòå ãî ÷èíè ñâîåòî, ïà âåñòèòå îáè÷íî ñå îá¼àâóâààò ñî åäåí äåí çàäîöíóâà å âî ñïîðåäáà ñî åëåêòðîíñêèòå ìåäèóìè, âêëó÷èòåëíî è âåá-ñòðàíèöèòå. Çàòîà ïîñòîè òàà òðêà ñî âðåìåòî çà îá¼àâóâà å îòêàêî íåøòî ñå ñëó÷èëî. Íî, è âî ñàìàòà âåñò èëè ïðèêàçíà ìîðà äà ïîñòîè âðåìåíñêàòà äåòåðìèíàíòà çà íàñòàíîò èëè çà íåêî¼à ïî¼àâà çà êî¼à ìîæåìå äà íàïðàâèìå ïîèíàêâà ïðèêàçíà. Çàòîà òðåáà äà ãî ëîöèðàìå òî÷íîòî âðåìå íà íàñòàíîò. Ïðèìåð: Âî ñàáîòàòà íàâå÷åð ñå óðíà ñòîëá íà äàëíîâîäîò, ïðè øòî ñêîïñêàòà íàñåëáà ×àèð îñòàíàâî âî ìðàê ïåò ÷àñà... Êàêî øòî ìîæå äà ñå âèäè îä ïðèìåðîò, âðåìåíñêàòà êàòåãîðè¼à íè óêàæóâà íå ñàìî íà âðåìåòî êîãà ñå ñëó÷èë íàñòàíîò, íî è âðåìåòî íà òðàå å íà íåêîå äå¼ñòâî äî êîíå÷íèîò åïèëîã. Àêî íåêî¼à ïî¼àâà òðàå ïîäîëãî âðåìå (äåíîâè, íåäåëè...), âî íàøèòå íàïèñè (âî íèçà) å òðåáà ïîñòî¼àíî íà âåøò íà÷èí äà ãè ïîâòîðóâàìå âðåìåòî êîãà ïî÷íàëî äå¼ñòâîòî, îäíîñíî êîãà ñå ñëó÷èë íàñòàíîò, è íåãîâîòî âðåìå íà òðàå å (ïðèñóòíîñòà) âî î÷èòå íà ¼àâíîñòà. Òðåáà äà ñå íàãëàñè äåêà íå ñàìî àêî èíôîðìèðàìå, òóêó è àêî ñàêàìå äà ãî êîìåíòèðàìå íàñòàíîò, ìîðà äà ãè äàäåìå âðåìåíñêèòå ðàìêè, íî, ñåêàêî, è äðóãèòå ïðàøà à. ÊÀÄÅ? Ïàê ñî àíàëîãè¼à âî ëèòåðàòóðàòà, å ðå÷åìå äåêà íîâèíàðîò íå ìîæå äà èçìèñëè ïðèêàçíà êàêî äà ñå ñëó÷èëî íåøòî ...âî çåì¼àòà Íåáèäíèíà . Èñòî êàêî âðåìåòî, òðåáà äà ãî ëîöèðàìå è òî÷íîòî ìåñòî íà íàñòàíîò. Íà ïðèìåð, ìîæåìå äà íàïèøåìå çà íåêî¼à òåïà÷êà âî Òåòîâî è íåìà äà çãðåøèìå, áèäå¼ è íà ïîøèðîêàòà ïóáëèêà âî çåì¼àòà å 68 >>>

xxx

>>> Âåñò <

äîâîëíî àêî ãî êàæåìå ãðàäîò. Íî, å áèäåìå ìíîãó ïîòî÷íè àêî êàæåìå äåêà òåïà÷êàòà ñå ñëó÷èëà ìå ó äâà¼öà ãîñòè âî ðåñòîðàíîò Áóðå íà óë. ... áð. ... âî òåòîâñêàòà íàñåëáà Äðåíîâåö. Àêî íå ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò, òîãàø îíàà ëîêàëíàòà å ñàêà äà ¼à çíàå òî÷íàòà ëîêàöè¼à, áèäå¼ è òîà å íåãäå áëèñêó äî íèâ. Èñòî òàêà, áèòíî å êîãà ñå ïèøóâà çà âåñòè ïîâðçàíè ñî ïîìàëè ñðåäèíè (ñåëà, ìåñíîñòè...), äà ãè îäðåäèìå ñïîðåä òîà êàäå ãðàâèòèðààò (êî¼à îïøòèíà, ãðàä...), îäíîñíî íà êàêâà ðåëàöè¼à äî íèâ ñå íàî ààò èëè, ïàê, íà êàêâè êîìóíèêàöèñêè ðåëàöèè ñå íàî ààò (Ïðèìåð: Íà ïàòîò Ãîñòèâàð - Êè÷åâî, âî ìåñíîñòà Ñòðàæà, ïàòîò å çàâåàí ñî ñíåã...). Ïàê ñî öåë äà èì ñå äàäå íà ÷èòàòåëèòå îïèñ íà ìåñòîòî. ÊÀÊÎ? Àêî ãè èìàìå ïðåäâèä ïðåòõîäíèòå ïðàøà à, íà ïðâ ïîãëåä èçãëåäà äåêà îäãîâàðà¼ è íà íèâ èìàìå äîâîëíî èíôîðìàöèè çà åäíà âåñò. Íî, äàëè ñî òîà å èñïîëíåòî óáîïèòñòâîòî íà ïóáëèêàòà? Ñåêàêî, íå. Åäíà îä äâåòå ïîñëåäíè ïðàøà à çà êîè òðåáà äà ñå îäãîâîðè å êàêî ñå îäâèâàë íàñòàíîò. Åâå åäåí îïèñ çà ñîîáðà à¼íà íåñðå à èçâàäåí îä îôèöè¼àëíî ñîîïøòåíèå îä ÌÂÐ: Ñóäèðîò ñå ñëó÷èë êîãà âîçèëîòî ìàðêà ìåðöåäåñ , óïðàâóâàíî îä Ì.Ñ., ïðåìèíàëî îä äåñíàòà íà ëåâàòà ëåíòà è óäðèëî âî àâòîáóñ ìàðêà ÌÀÍ ñî õîëàíäñêà ðåãèñòðàöè¼à, ïðè øòî øîôåðîò íà ïàòíè÷êîòî âîçèëî ñå çäîáèë ñî òåøêè òåëåñíè ïîâðåäè... Âî ïðèìåðîò, êî¼ å êëàñè÷åí çà âåñòè îä ñëè÷åí òèï, ñå äàâà âåðçè¼à äîáèåíà îä ïîëèöè¼àòà, êî¼à íè êàæóâà êàêî äîøëî äî ñóäèðîò. Çà äà ñå äàäå îäãîâîð íà òîà ïðàøà å íå å ëåñíî, áèäå¼ è áàðà ïîâå å èñòðàæóâà å îñâåí ãîëèòå ôàêòè. Òóêà ñå íà¾èðà è ïîñëåäíîòî ïðàøà å. ÇÎØÒÎ? Àêî ñå íàäîâðçåìå íà ïðåòõîäíèîò ïðèìåð, ñåãà å âðåìå äà ãî ïîñòàâèìå ïîñëåäíîòî ïðàøà å? Àêî ìåðöåäåñîò ¼à ïðåäèçâèêàë íåñðå àòà ñî ïðåî à å íà ñïðîòèâíàòà ëåíòà (à çà òîà ãîâîðè èñòðàãàòà ñïîðåä íàïðàâåíèòå ôîòîãðàôèè èëè ñíèìêè íà ìåñòîòî íà íàñòàíîò), îñòàíóâà äèëåìàòà çîøòî (êî¼à å ïðè÷èíàòà)? Íîâèíàðîò òðåáà äà îäãîâîðè ïîâèêóâà¼ è ñå íà îôèöè¼àëíè è äðóãè èçâîðè çîøòî ñå ñëó÷èëà íåñðå àòà. Äàëè ïîðàäè íåïðèñïîñîáåíà áðçèíà êîí óñëîâèòå íà ïàòîò? Êàêîâ áèë êîëîâîçîò? Äà íå å ïîðàäè îïàñíà êðèâèíà? Äàëè âîçà÷îò ¼à èçãóáèë êîíòðîëàòà ïîðàäè óìîð èëè ïîðàäè ïè¼àíñòâî? Äà íå ìó ñå èñïðå÷èëî íà ïàò íåêîå æèâîòíî èëè ïåøàê? Ñëè÷íî å çà êî¼ áèëî íàñòàí. Çàä îäðåäåíà ïîñëåäèöà ìîðà äà ïîñòîè íåêàêâà ïðè÷èíà. Çàä îáè÷íà òåïà÷êà, èëè êðèìèíàëíà ïðåñìåòêà, íå ìîðà äà áèäàò âèñòèíñêèòå ïðè÷èíè íàâðåäëèâèòå çáîðîâè, òóêó ìîæåáè ñòàðè íåðàñ÷èñòåíè ñìåòêè (ïàðè, çàëàäåíè îäíîñè...), çà êîè òðåáà äà òðàãà íîâèíàðîò. >>> 69

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Çàêëó÷îê: îòêîãà íîâèíàðîò å îäãîâîðè íà øåñòå ïðàøà à, ìîæå äà ñìåòà äåêà ¼à çàâðøèë óñïåøíî çàäà÷àòà. Îíà øòî å áèòíî äà ñå êàæå å òîà äåêà ñåêî¼ íîâèíàðñêè íàïèñ, íà åäåí èëè íà äðóã íà÷èí, òðåáà äà ãè èìà îäãîâîðèòå íà øåñòå ïðàøà à. Îòòóêà òðåáà äà ñå ðàñ÷èñòè è åäíà äèëåìà êî¼à íåêîè àâòîðè íåâíèìàòåëíî ¼à ïðîòóðààò: à òîà å êîãà çáîðóâààò è çà ñåäìîòî ïðàøà å îä êîãî? Ñìåòàìå äåêà òîà å íàâëåãóâà å íà íîâî ïîãëàâ¼å - èçâîðè, òàêà øòî íåìà ïîòðåáà äà ñå ïðîøèðóâà ëèñòàòà íà ïðàøà àòà áåç ïîòðåáà. ÍÅÊÎÈ ×ÅÑÒÈ ÃÐÅØÊÈ ÍÀ ÏÎ×ÅÒÍÈÖÈÒÅ Íà èñêóñíèòå ïðîôåñèîíàëöè ðåòêî êîãà èì ñå èñïóøòààò ãðåøêè ïîâðçàíè ñî øåñòå ïðàøà à, íî è òèå âî ïî÷åòîêîò íà íîâèíàðñêàòà êàðèåðà íå áèëå èìóíè íà íåêîè ëàïñóñè êîè ìíîãó ëåñíî ãè çàáåëåæóâààò êà¼ ïîìëàäèòå êîëåãè. Åâå åäíà ìàëà ëèñòà íà ãðåøêè êîè òðåáà äà ñå åëèìèíèðààò óøòå âî ñòàðòîò. 1.Íåîäãîâàðà å íà íåêîå îä ïðàøà àòà. Åâå, âî ïðèìåðîò íà ñëåäíàòà âåñò, êî¼à íà ïðâ ïîãëåä èçãëåäà êàêî äà å çàîêðóæåíà, èìà ìíîãó íåïðåöèçíîñòè è íåìà îäãîâîðè íà íåêîè îä ïðàøà àòà. ÏÐÈÒÂÎÐÅÍÈ ÎÃÐÀÁÓÂÀ×È ÍÀ ÒÀÊÑÈÑÒÈ Ïîëèöà¼öè îä åäíà ïîëèöèñêà ñòàíèöà (çàá. íà àâò. êî¼à ïîëèöèñêà ñòàíèöà) ïðèâåäîà äâå îñîìíè÷íè ëèöà çà ðàçáî¼íèøòâî, çà êîè ñå âåðóâà äåêà ïðåòõîäíèòå äåíîâè îãðàáèëå äâà¼öà òàêñèñòè. (Íåìà îäãîâîð êîãà ñå ñëó÷èë ãðàáåæîò.) Ïðâîòî ðàçáî¼íèøòâî, ñïîðåä èíôîðìàöè¼àòà øòî ¼à äîáèâìå îä ÌÂÐ, ãî èçâðøèëå âî áëèçèíà íà åçåðîòî (çàá. íà àâò. êîå åçåðî, âî êî¼ ãðàä). Ñ.È.(23) è Á.Ñ.(18) äåíòà (çàá. íà àâò. êî¼ äåí) ñå êà÷èëå âî âîçèëîòî íà Ä.Ê. îä òàêñè-êîìïàíè¼àòà Ïóëñêîìåðö âî öåíòàðîò íà ãðàäîò (çàá. íà àâò. êî¼ ãðàä) è ïîáàðàëå äà ãè ïðåíåñå äî åçåðîòî. Êîãà ïðèñòèãíàëå íà êðà¼íàòà äåñòèíàöè¼à, åäåí îä îñîìíè÷åíèòå èçâàäèë âîçäóøåí ïèøòîë ìàðêà âàëòåð è ìó ñå çàêàíèë íà âîçà÷îò, êî¼ íå çíàå¼ è äåêà å âîçäóøåí, èì ¼à äàë íà ðàçáî¼íèöèòå öåëàòà äíåâíà çàðàáîòóâà÷êà îä 1.200 äåíàðè. Âòîðèîò íàïàä ñå ñëó÷èë åäåí äåí ïîòîà (çàá. íà àâò. íàâåäåíî å åäåí äåí ïîòîà, à ãî íåìà ïðâèîò äåí), ñåãà íà òàêñèñòîò íà êîìïàíè¼àòà Ñòàðî Âîäíî . Òàêñèñòîò Ñ.Ò., ïîä çàêàíà íà âîçäóøíèîò ïèøòîë, èì äàë íà ðàçáî¼íèöèòå 900 äåíàðè è ìîáèëåí òåëåôîí íîêèà , âðåäåí 12.000 äåíàðè. 2. Ìåøà å íà âðåìè àòà. Òîà íà¼÷åñòî ñå ñëó÷óâà îä çàáîðàâåíîñò íà àâòîðèòå. Ñå ñëó÷óâà äà ïèøóâààò çà íåêî¼ íàñòàí âî ñåãàøíî âðåìå, çàáîðàâà¼ è êîãà òðåáà äà áèäå îá¼àâåíî. Àêî å çà ðàäèî èëè ÒÂ, íåìà íèêàêâà ãðåøêà, íî àêî âåñòà ñå îá¼àâóâà âî 70 >>>

xxx

>>> Âåñò <

óòðåøåí âåñíèê, ñåêàêî, çà íàñòàíîò å ïèøóâàòå âî ìèíàòî âðåìå èëè, çà äà èçáåãíåòå çàáóíè, ìîæå äà ñå êîðèñòè äàòóìîò íà äåíîò êîãà ñòå ãî ïèøóâàëå òåêñòîò. Âî íåêîè âåñíèöè ñå êîðèñòàò äàòóìè, äîäåêà âî äðóãè íå. Òîà çàâèñè îä âîñïîñòàâåíàòà ïðàêòèêà îä óðåäíèøòâîòî. Íîâèíàðèòå òðåáà äà ãî ïî÷èòóâààò ìîäåëîò øòî ñå êîðèñòè. Ïðèòîà, òðåáà äà èìàìå ñåêîãàø íà óì äåêà íà ÷èòàòåëèòå (ãëåäà÷èòå è ñëóøàòåëèòå) òðåáà äà èì áèäå ¼àñíî êîãà ñå ñëó÷èë íàñòàíîò, áåç ðàçëèêà äàëè å ãî êîðèñòèòå ñåãàøíî èëè ìèíàòî âðåìå. Ðåïîðòåðèòå íå ìîæå äà êîðèñòàò èñòî ãðàìàòè÷êî âðåìå çà ñèòå âèäîâè ìåäèóìè: äíåâåí âåñíèê, ìàãàçèí, ðàäèî, ÒÂ èëè îí-ëà¼í. 3. Îáèä âî åäíà ðå÷åíèöà äà ñå îäãîâîðè íà ñèòå øåñò ïðàøà à. Íå ìîðà! Òàà ðå÷åíèöà áè áèëà ïðåäîëãà è ïðåîïòîâàðåíà ñî ôàêòè, à çãîðà íà òîà è èçíàñèëåíà è êîíôóçíà. Ïðîöåíåòå ãè êîè ñå íà¼ïðèîðèòåòíèòå ïðàøà à çà ïðâàòà ðå÷åíèöà èëè âîâåäîò, à äðóãèòå îäãîâîðåòå ãè âî Çàêëó÷îê: ïðîäîëæåíèå íà òåêñòîò. Oòêîãà íîâèíàðîò å 4. Ïîãðåøíî ïèøóâà å íà èìè àòà. îäãîâîðè íà øåñòå À áå, êàêî ñå âèêàøå òî¼...? Îâà å ÷åñòî ïðàøà å øòî ïðàøà à, ìîæå äà ñìåòà èì ãî ïîñòàâóâààò íîâèíàðèòå íà ñâîèòå êîëåãè, âî îáèä äà äåêà ¼à çàâðøèë óñïåøíî ãè èçáåãíàò ìîæíèòå íåòî÷íîñòè ñî èìè àòà íà ïðåòñòàâíèöè çàäà÷àòà. íà ðàçíè ñóá¼åêòè èëè äðóãè èçâîðè. Íå å èñòî íåêî¼ øòî ñå ïðåçèâà Ñòî¼ìåíîâñêè äà ãî íàðå÷åòå Ñòî¼àíîâñêè, èëè ìåñòî Õàëèëè - Õàëèìè. Çàòîà òðåáà äà ñå îòâîðàò è óøèòå è î÷èòå êîãà ôà àìå áåëåøêè âî íàøèîò íîòåñ. 5. Çàáîðàâà å íà ôóíêöèèòå ïîêðà¼ èìè àòà. Íå ìîæå äà ñå ñïîìåíå íåêîå èìå, à äà íå ñå çíàå âî êàêâî ñâî¼ñòâî å. Òðåáà äà ñå çíàå êî¼ å êî¼ âî ïðèêàçíàòà.

>>> 71

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

72 >>>

xxx

Ã Ë À Â À

Íîâèíàðñêè æàíðîâè

> £àñìèíà Ìèðîíñêè > Äàóò Äàóòè >>> 73

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

74 >>>

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

xxx

> £àñìèíà Ìèðîíñêè Íîâèíàðñêè æàíðîâè ÌÎÄÅËÈ È ÔÎÐÌÈ Âåñòèòå, îäíîñíî èíôîðìàöèèòå íîâèíàðîò ãè ñîîïøòóâà íà ðàçëè÷åí íà÷èí è, âî çàâèñíîñò îä íèâíàòà âàæíîñò, ñîäðæèíà è ïîäàòîöè ñî êîè ðàñïîëàãà, ãè ñìåñòóâà âî ðàçëè÷íè îáëèöè. Êàêîâ îáëèê å îäáåðå çàâèñè îä ïîâå å ôàêòîðè. Äîêîëêó èíôîðìàöè¼àòà òðåáà áðçî äà ñå ïëàñèðà, íàñòàíîò, ïðîáëåìîò èëè ïî¼àâàòà ïîáðçî äà ñòèãíàò äî ïðèìàòåëèòå, íîâèíàðîò å óïîòðåáè åäåí îä îñíîâíèòå èëè èíôîðìàòèâíè îáëèöè íà ¼àâíî êîìóíèöèðà å, êàêî øòî ñå âåñòà è èçâåøòà¼îò. Àêî îäðåäåíà ïî¼àâà, íàñòàí èëè ïðîáëåì èìààò ïîñåáíî çíà÷å å çà ¼àâíîñòà, äîïèðààò îäðåäåí èíòåðåñ, øòî å Ïîäåëáà: íóæíî äà ñå îá¼àñíè, îáðàçëîæè è àíàëèçèðà, òîãàø > îñíîâíè íîâèíàðñêè íîâèíàðîò ñå îïðåäåëóâà çà èíòåðïðåòàòèâåí èëè æàíðîâè; êîìåíòàòîðñêè îáëèê íà èçðàçóâà å, êàêî øòî ñå îñâðòîò, > ñïåöèôè÷íè íîâèíàðñêè êîìåíòàðîò èëè ñòàòè¼àòà, îäíîñíî ñî òàêàíàðå÷åíèòå æàíðîâè; > ñïåöèôè÷íè ñïåöèôè÷íè íîâèíàðñêè æàíðîâè. Íî, âî ñëó÷à¼ àêî òðåáà áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè îäðåäåíà ïî¼àâà èëè íàñòàí äà ñå îïèøå ñî öåë äà ñå äîëîâè æàíðîâè. àòìîñôåðàòà, àìáèåíòîò è ëó åòî, òîãàø ïðèñòàïîò å áèäå îïèøóâà÷êè, îäíîñíî ðàñêàæóâà÷êè. Òîãàø ñå êîðèñòàò ñïåöèôè÷íèòå áåëåòðèñòè÷êè èðàçóâà à øòî ñå íàðåêóâààò áåëåøêà, ðåïîðòàæà èëè ôå òîí. Åäíà îä ìîæíèòå êëàñèôèêàöèè íà ñèòå îâèå íîâèíàðñêè èçðàçè å ñëåäíàâà: > îñíîâíè íîâèíàðñêè æàíðîâè; > ñïåöèôè÷íè íîâèíàðñêè æàíðîâè; > ñïåöèôè÷íè áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíðîâè. Îñíîâíèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè ãè îïôà ààò îíèå îáëèöè íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å ñî êîè ñå ñîîïøòóâààò, ïðåä ñ$, ôàêòèòå, îäíîñíî äîìèíèðààò ïîäàòîöèòå. Íåãîâè îñíîâíè è íà¼÷åñòè îáëèöè ñå: âåñò, èçâåøòà¼ è èíòåðâ¼ó. Íèâíà çàåäíè÷êà êàðàêòåðèñòèêà å èñêëó÷èòåëíî ðàöèîíàëåí èçðàç: êðàòêà è åäíîñòàâíà êîíñòðóêöè¼à íà ðå÷åíèöàòà, ¼àñíà ìèñëà, ïðåöèçíè ïîäàòîöè, ñåëåêöè¼à íà ôàêòèòå âî îäíîñ íà òîà øòî å ïðèîðèòåòíî è âàæíî äà ñå ñîîïøòè. Ñïåöèôè÷íèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè ãè ñî÷èíóâààò îíèå ôîðìè íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å êîè âî îñíîâà ¼à èìààò àíàëèçàòà, à íîâèíàðñêàòà âåñò å ïðåäìåò íà îá¼àñíóâà å, ïîâîä çà çàçåìà å èëè èçíåñóâà å ñòàâ. Ãëàâíè ôîðìè íà îâî¼ æàíð ñå: ñòàòè¼àòà, êîìåíòàðîò, îñâðòîò, ïîðòðåòîò. Òèå ñå êàðàêòåðèçèðààò ñî áîãàò ôîíä íà çáîðîâè è óïîòðåáà íà àòðàêòèâíè èçðàçè. Âî ñïåöèôè÷íèòå áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíðîâè ñïà ààò >>> 75

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

îíèå îáëèöè íà èçðàçóâà å âî êîè äîìèíèðà îïèøóâà åòî íà ñëó÷óâà åòî èëè ïî¼àâàòà è ïðèêàæóâà åòî íà íèâíàòà àòìîñôåðà èëè àìáèåíò. Âî íèâ èìà ìíîãó åëåìåíòè íà íîâèíàðñêî ïðåðàñêàæóâà å, ñëèêîâèòî íîâèíàðñêî èçâåñòóâà å çà íàñòàíè, ïî¼àâè, ëó å, ïðîáëåìè, ïðåäåëè, òðàäèöèè. Òóêà, âî îñíîâà, äîà à äî èçðàç èíäèâèäóàëíîòî è îðèãèíàëíîòî èçðàçóâà å íà íîâèíàðîò. Îñíîâíè îáëèöè íà îâî¼ æàíð ñå: ðåïîðòàæàòà, ïàòåïèñîò, öðòèöàòà, ôå òîíîò, êîçåðè¼àòà, õóìîðåñêàòà è èíòåðâ¼óòî (ðåïîðòàæíî).

76 >>>

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

xxx

Îñíîâíè íîâèíàðñêè æàíðîâè ÍÎÂÈÍÀÐÑÊÈ ÁÓÊÂÀÐ Êîãà èíôîðìàöè¼àòà òðåáà äà ñå ïëàñèðà áðçî è ôàêòîãðàôñêè, êîãà òðåáà äà ñå èíôîðìèðà çà íàñòàíîò áåç äà ñå íàâëåãóâà âî äåòàëè, àíàëèçè è êîìåíòàðè, íîâèíàðîò å óïîòðåáè åäåí îä îñíîâíèòå æàíðîâè èëè èíôîðìàòèâíè îáëèöè íà ¼àâíî êîìóíèöèðà å, êàêî øòî ñå âåñòà, èçâåøòà¼îò, èíòåðâ¼óòî. Âåñò å íà¼÷åñòèîò îáëèê íà íîâèíàðñêîòî èçðàçóâà å, òàêàíàðå÷åíà ãëàâà íà ñèòå îáëèöè íà íîâèíàðñêîòî êîìóíèöèðà å ñî ¼àâíîñòà è òàà ïî ïðàâèëî èíôîðìèðà êðàòêî, íî ñîäðæà¼íî. Âî îñíîâà, âåñòà òðåáà äà îäãîâîðè íà ñëåäíèâå ïåò ïðàøà à: êî¼, øòî, êîãà, êàäå è çîøòî, íà êîè âî ïîñëåäíî âðåìå ñå íàäîâðçóâà è øåñòîòî - êàêî. Òîà å ïîçíàòîòî ïðàâèëî íà ïåòòå ïðàøà à íà àíãëèñêè ¼àçèê Five W ; who, what, when, where, why and how. Îäãîâîðîò ñî êî¼ ¼à çàïî÷íóâàìå âåñòà ïðåòñòàâóâà íà¼íîâ è íà¼âàæåí ôàêò, çíà÷è ñóøòèíàòà íà íàñòàíîò, ïî¼àâàòà èëè ïðîáëåìîò - øòî ïðåòñòàâóâà ãëàâà íà âåñòà. Äðóãèòå âàæíè ôàêòè ñå ðåäàò ñïîðåä íèâíîòî çíà÷å å, à íå õðîíîëîøêè. Ðåäîñëåäîò íà âåñòà ìíîãó çàâèñè îä êàðàêòåðîò è ñîäðæèíàòà, îä íå¼çèíàòà íàìåíà, îä âèäîò íà ìåäèóìîò. Âî êëàñè÷íàòà òåîðè¼à íà íîâèíàðñòâîòî ñå áåëåæàò òðè òèïà íà ïðàâå å âåñòè: âåñò ïðàâåíà ñïîðåä ñèñòåìîò íà îáðàòíà ïèðàìèäà ; âåñò ñîñòàâåíà ñïîðåä ñèñòåìîò íà õðîíîëîãè¼àòà; è âåñò íàïðàâåíà ñïîðåä ñèñòåìîò íà îäëîæåíî äå¼ñòâî . Çà ïå÷àòåíèòå ìåäèóìè ñå êàðàêòåðèñòè÷íè: êëàñè÷íà âåñò, âåñò âî íèçà, ôëåø, àíòðôèëå, çàíèìëèâîñòè, ïðîòîêîëàðíè âåñòè è ñîîïøòåíè¼à (êîìèíèêåà). Êëàñè÷íàòà âåñò ñå ïðàâè ñïîðåä ïðàâèëîòî íà ïåòòå âàæíè ïðàøà à, ñòðóêòóðèðàíè ñïîðåä ïðèíöèïîò ãëàâà íà âåñòà (ëèä), íà îïà à å íà ôàêòèòå, îäíîñíî îáðàòíàòà ïèðàìèäà, èëè ñïîðåä ïðàâèëîòî íà îäëîæåíî äå¼ñòâî. Âåñòà ñàìî ïî ñåáå íå å øàáëîí çàøòî ñåêîãàø ñîîïøòóâà íîâè ôàêòè, íî ïðàâèëàòà íà âåñòà ìîðà äà ñå ïî÷èòóâààò çà äà áèäå ïðîôåñèîíàëíî ñîîïøòåíà. Òàà òðåáà äà áèäå íàïèøàíà åäíîñòàâíî, ñî ¼àñåí è ÷èñò ¼àçèê, êðàòêî è ïðåöèçíî, à ñìèñëàòà è çíà÷å åòî íà ôàêòèòå òðåáà äà áèäàò ñîîïøòåíè íà ëåñíî ðàçáèðëèâ íà÷èí. Èñòîâðåìåíî, âî âàêâàòà âåñò ôàêòèòå çà êîè ñå ãîâîðè è íèâíèòå áåëåçè ñå çàñòàïåíè âî åäíàêâà ìåðà (íîâîñòà, àêòóåëíîñòà, âèñòèíèòîñòà è âàæíîñòà, îäíîñíî çàíèìëèâîñòà). Âåñò âî íèçà ñå âåñòè øòî ñå ïðèìåíóâààò ÷åñòî âî íîâèíàðñòâîòî. Ñî íåà âî êîíòèíóèòåò ñå èçâåñòóâà çà íàñòàí øòî íå å çàâðøåí, øòî òå÷å ñî äåíîâè, íåäåëè, à ìîæå è ïîäîëã âðåìåíñêè ïåðèîä. Îâàà âåñò å êàðàêòåðèñòè÷íà çà ñëåäå å åëåìåíòàðíè íåïîãîäè, íî è ðåâîëóöèè, âî¼íè, áóíòîâè, ïðåãîâîðè, ñîîáðà à¼íè >>> 77

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

íåñðå è, íàó÷íè è äðóãè âèäîâè åêñïåäèöèè. Âåñòà êî¼à å ïðâà è ãè ñîäðæè îñíîâíèòå ïîäàòîöè çà íàñòàíîò å ñàìî îñíîâà íà ñèòå âåñòè øòî ñëåäóâààò. Ìå óòîà, ñèòå íàðåäíè âåñòè ãè èìààò åëåìåíòèòå íà ïðâàòà. Çàòîà, âî âåñòà øòî ¼à ñëåäè ïðâè÷íàòà è êî¼à, âñóøíîñò, ïðåòñòàâóâà ãðàäå å âåñò âî íèçà âî åäåí äåë ñåêîãàø èìà è åëåìåíòè îä îñíîâíàòà âåñò. Òîà øòî ñå ïîâòîðóâà å ïðàêòè÷íî êðàòêîòî ïîòñåòóâà å íà íàñòàíîò, à òîà øòî å íîâî ñå ñîîïøòóâà íà åäåí ïîîïñåæåí íà÷èí. Íå ñìåå äà ñå çàáîðàâè äåêà òîà øòî å íà¼íîâ ïîäàòîê, íà¼íîâ ôàêò, ìîðà äà èìà äîìèíàíòíî ìåñòî âî èíôîðìàöè¼àòà. Íîâîòî ìîðà äà å ñìåñòåíî âî ãëàâàòà íà âåñòà, à òîà øòî ñå ïîâòîðóâà êàêî åëåìåíò îä ïðâàòà âåñò ñå ïîìåñòóâà âî âòîðèîò äåë îä âåñòà. Êîãà íàñòàíîò å çàâðøè, çàâðøóâà è âåñòà âî íèçà. Òðåáà äà ñå âíèìàâà äåêà ñåêîãàø êîãà ñå ïðàâè ñëåäíàòà âåñò îä íèçàòà âåñòè, ñå çàïî÷íóâà ñî òîà øòî å íà¼íîâî è äîòîãàø ñîñåìà íåïîçíàòî çà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò. Ïîòîà, íà âåñòà, îäíîñíî íà íîâîñòà ñå íàäãðàäóâààò ïîäàòîöèòå îä ïðåòõîäíàòà âåñò è ñå ïî¼àñíóâà èëè äîîá¼àñíóâà çà øòî ñòàíóâà çáîð. Ôëåø å íà¼áðçàòà è íà¼çáèåíàòà êðàòêà âåñò. Ôëåø âåñòà, ñàìîòî èìå ÎÇÍÀóêàæóâà ñåêàâèöà (îä àíãëèñêîòî flash), Ôëåøîò ñå êîðèñòè çà áëèö, ñòðåëà, çíà÷è íåøòî áðçî è êðàòêî, îäíîñíî íåøòî øòî ñîîïøòóâà å äåëèêàòíè ñëó÷óâà à è óêàæóâà íà å íà¼áðçî è íà¼êðàòêî, è ïîñåáíî êàðàêòåðèñòè÷íî çà íåêîè ïîèíòåðåñíè ïî¼àâè. àãåíöèèòå, òàêàíàðå÷åíèòå ôàáðèêè çà âåñòè. Âî îñíîâà, òàà Îâàà âåñò å ñå ñîñòîè îä ñàìî åäíà ðå÷åíèöà, îä ñàìî åäåí ðåä, à ãè êàðàêòåðèñòè÷íà çà ïðåçåíòèðà ñàìî íà¼âàæíèòå íàñòàíè. Ôëåøîò ñå êîðèñòè âå÷åðíèòå âåñíèöè, a è çà çà ñîîïøòóâà å äåëèêàòíè ñëó÷óâà à è óêàæóâà íà íåêîè ðàäèîòî è çà òåëåâèçè¼àòà. ïîèíòåðåñíè ïî¼àâè. Îâàà âåñò å êàðàêòåðèñòè÷íà çà Äåíåñ ñå êîðèñòè âî âå÷åðíèòå âåñíèöè, êàêî è çà ðàäèîòî è çà òåëåâèçè¼àòà. åìèñè¼à øòî å âî òåê çà äà Äåíåñ ñå êîðèñòè âî åìèñè¼à øòî å âî òåê çà äà ñå ñîîïøòè ñå ñîîïøòè íåøòî íîâî è íåøòî íîâî è íåøòî âàæíî, êàêî øòî ñå, íà ïðèìåð, äðæàâåí íåøòî âàæíî. óäàð âî îäðåäåíà çåì¼à, ãîëåìà åëåìåíòàðíà íåïîãîäà, êèäíàïèðà å àâèîí, ðåçóëòàòîò îä íåêî¼ âàæåí ñïîðòñêè íàòïðåâàð. Ôëåø âåñòèòå ñå ñîîïøòóâààò êîãà ñå ñàêà íà ¼àâíîñòà âåäíàø äà ñå êàæå òîà øòî ñå ñëó÷èëî, äà íå ñå ãóáè âðåìå äîäåêà íå ñå äî¼äå äî äðóãèòå ïîäàòîöè âî âðñêà ñî îäðåäåí íàñòàí, ïðîáëåì èëè ïî¼àâà. Íî, èñòîâðåìåíî ñàìî àêî íîâèíàðîò å ñèãóðåí âî èçâîðîò íà èíôîðìèðà å, îäíîñíî å ñèãóðåí äåêà ñå ñëó÷èë íàñòàíîò. Àíòðôèëå Íåöåëîñíà, íî çíà÷à¼íà âåñò êî¼à èçíåñóâà íåêî¼ äåòà , èìïðåñè¼à, êðàòîê äè¼àëîã. Îâàà âåñò íà¼÷åñòî íå áè ìîæåëà äà áèäå îá¼àâåíà ñàìà çà ñåáå, òóêó êàêî íàäîïîëíóâà å îä äðóã òåêñò, êàêî äîîá¼àñíóâà å íà äðóãè íîâèíàðñêè æàíðîâè. Òàà ñå âðçóâà çà íèâ çà äà íå âèñè âî âîçäóõ, è çàòîà æàðãîíñêè âåëèìå - ðàì÷å, îäíîñíî ðàìêà (íàäîïîëíóâà å, îä ôðàíöóñêèîò çáîð entrefilet, âìåòíóâà å). Àíòðôèëåòî êàêî åäåí âèä íåöåëîñíà âåñò å ñïåöèôè÷íà è ñïîðåä ñîäðæèíàòà è ñïîðåä ôîðìàòà íà ñîîïøòóâà å, íî è ñïîðåä íà÷èíîò 78 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

íà òåõíè÷êîòî ïðåçåíòèðà å. Öåëòà íà àíòðôèëåòî å äà ãî ñâðòè âíèìàíèåòî êîí íåøòî, äà îäâîè íåøòî âàæíî øòî ñàêà äà ñîîïøòè, íåøòî ïîñåáíî äà èñòàêíå èëè íåøòî øòî ñàêà äà ãî èçëîæè íà êðèòèêà. Òîà ñå ñîñòîè îä èçâëå÷åí è íàãëàñåí ïîäàòîê, îä èçâåëå÷åíà ìèñëà èëè ñòàâåí àêöåíò íà íåêîè ôàêòè, ïîäàòîöè, áðî¼êè. Íà òàêîâ íà÷èí, ãî ðàçáèâàìå òåêñòîò òåõíè÷êè è òî¼ íå ëè÷è íà ÷àðøàô âî êî¼ å ñå çàãóáèìå, òóêó è åñòåòñêè ãî ðàçóáàâóâàìå è ãî ïðàâèìå ñîäðæèíñêè ïîïðèâëå÷åí. Ñ$ øòî íè ñå ÷èíè äîâîëíî èíòåðåñíî, íåîáè÷íî, äîâîëíî íîâî èëè îïòîâàðóâà÷êî ñî áðî¼êè øòî ñå âàæíè çà äà ñå ñîîïøòàò íà ¼àâíîñòà, å ãî ñìåñòèìå âî ðàìêà, îäíîñíî âî àíòðôèëå è å ãî íàïðàâèìå è ïîóáàâî è ïîðàçáèðëèâî. Àíòðôèëåòî, êàêî è ñåêî¼ òåêñò, áàðà íàñëîâ øòî å ãî ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî, å êàæóâà íåøòî, å ïðåäèçâèêà åìîöè¼à è å ãî íàïðàâè òåêñòîò ïîèíòåðåñàí çà äà ñå ÷èòà. È êîãà ñòàíóâà çáîð çà èíòåðâ¼ó, ìîæåìå äà ¼à êîðèñòèìå ôîðìàòà íà àíòðôèëå çà äà îäâîèìå íåøòî øòî ñìåòàìå äåêà å èíòåðåñíî, à íàåäíî è íîâî. Çàíèìëèâîñò Çàíèìëèâèòå âåñòè ñå ðàçëèêóâààò îä êëàñè÷íàòà âåñò ïî òîà øòî ãè êàðàêòåðèçèðà íåäîñòàòîêîò íà åäåí îä áèòíèòå åëåìåíòè àêòóåëíîñòà. Íà îâî¼ âèä âåñòè íå èì å ïðâè÷íà öåë äà èíôîðìèðààò, òóêó, ïðåä ñ$, äà ïðåäèçâèêààò èíòåðåñèðà å, äà çàáàâóâààò, äà çà÷óäàò, çàñìåàò. Íî, çàíèìëèâîñòèòå âî ñâî¼àòà îñíîâà èìààò è åäóêàòèâíè åëåìåíòè, ñîîïøòóâààò íåøòî íîâî è íåîáè÷íî, òàêà øòî òèå èñòîâðåìåíî ïîäó÷óâààò, ïðåäèçâèêóâààò âíèìàíèå èëè õóìàíî ÷óâñòâî. Íà ïðèìåð, àêî åäåí ãðà àíèí èçìèñëè íåøòî íîâî, íàïðàâèë íîâ ìîäåë íà òåõíè÷êà èíîâàöè¼à, ñåêàêî äåêà çàñëóæóâà äà áèäå îá¼àâåíà âåñò çà íåãî. Çàñëóæóâà äà áèäå îá¼àñíåòî øòî íàïðàâèë, êàêâà öåë èìà èíîâàöè¼àòà, çîøòî áè áèëà ïîëåçíà, à çîøòî íå, îä êàäå ïîòåêíóâà íåãîâîòî èíòåðåñèðà å äà ñå çàíèìàâà ñî òàêâà äå¼íîñò è ñëè÷íî. Äîêîëêó âàêâèîò òèï âåñòè íå ñå ïðàâàò óìåøíî, ëåñíî ìîæå äà ñå ñëó÷è äà ñå ïðåòâîðàò âî êè÷ èëè ñåíçàöèîíàëèçàì. Íà¼÷åñòî âàêâèòå âåñòè çáîðóâààò çà íàñòàíè èëè ëèöà ïîâðçàíè ñî íåîáè÷íè ïî¼àâè è ñëó÷óâà à. Èñêëó÷îê, ñåêàêî, ñå âåñòèòå îä îâî¼ òèï îä îáëàñòà íà íàóêàòà èëè ñëó÷óâà àòà âî ïðèðîäàòà. >>> 79

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Òðè âèäà èçâåøòà¼ > Îïøò; > Àíàëèòè÷êè; > Ðåïîðòåðñêè.

80 >>>

Èçâåøòà¼ Èçâåøòà¼îò (îä àíãëèñêèîò çáîð report, èçâåøòà¼, ïðèêàç, ñâåäî÷å å) å îñíîâåí íîâèíàðñêè æàíð, îäíîñíî îñíîâåí îáëèê íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å ïðåêó êî¼ ñå äàâà îäãîâîð íà ïðàøà àòà: êî¼, øòî, êîãà, êàäå è çîøòî, à âî ïîñëåäíî âðåìå è êàêî, è òîà íà òàêîâ íà÷èí ñî øòî ¼àâíîñòà ñå çàïîçíàâà ñî òåêîò íà çáèäíóâà åòî, ñî òåêîò íà íàñòàíîò. Çà èçâåøòà¼îò èìà ïîâå å òîëêóâà à, îäíîñíî íîâèíàðèòå óìåàò äà ãî êàðàêòåðèçèðààò êàêî ïðîøèðåíà âåñò , íî çàáóíà, ñåïàê, íå òðåáà äà ñå ïðàâè. Èçâåøòà¼îò å èçâåøòà¼, âåñòà ñè å âåñò. Èçâåøòà¼îò ñå ðàçëèêóâà îä âåñòà è ñïîðåä ïðèîäîò è ñïîðåä íà÷èíîò íà ïèøóâà åòî, íî è ñïîðåä ñîäðæèíàòà, óëîãàòà è íàìåíàòà. Îä äðóãà ñòðàíà, ìíîãó ïðàâèëà øòî ¼à êàðàêòåðèçèðààò âåñòà ãî êàðàêòåðèçèðààò è èçâåøòà¼îò. Ìå óòîà, äîäåêà âåñòà èíôîðìèðà çà íåêîãî èëè çà íåøòî ïî ïàò íà îñíîâíèòå åëåìåíòè, èçâåøòà¼îò èìà ïðîñòîð è çà äåòàëèòå. Òîà ñå êëó÷íèòå ðàçëèêè ìå ó âåñòà è èçâåøòà¼îò. Èçâåøòà¼îò ãî ðàñ÷ëåíóâà íàñòàíîò íà ñîñòàâíè äåëîâè, ïîíåêîãàø äóðè ïîñâåòóâà âíèìàíèå è íà îääåëíè äåòàëè. Äîäåêà âåñòà ñå çàäðæóâà íà èçíåñóâà åòî íà ôàêòèòå, èçâåøòà¼îò ñå âïóøòà âî íèâíî òîëêóâà å è îá¼àñíóâà å. Âèäîâè èçâåøòà¼ Ïîñòî¼àò òðè âèäà èçâåøòà¼: îáè÷åí (îïøò, èíôîðìàòèâåí èëè òåìàòñêè), àíàëèòè÷êè (èíòåðïðåòàòèâåí èëè êîìåíòàòîðñêè) è ðåïîðòåðñêè. Âî îñíîâà, òèå ñå ðàçëèêóâààò ïîðàäè ìåòîäàòà øòî ñå êîðèñòè çà ïðèêàæóâà å íà íàñòàíîò, îäíîñíî ïðåäìåòîò. Îïøòèîò èëè èíôîðìàòèâíèîò èçâåøòà¼ íè ¼à ïðåíåñóâà îïøòàòà ñëèêà çà íàñòàíîò, äîñëåäíî ãî ñëåäè òåêîò íà ñëó÷óâà åòî è ãè îáðàáîòóâà ñèòå íåãîâè âàæíè îêîëíîñòè è ïîäðîáíîñòè. Ïðèòîà, òî¼ ñå çàäðæóâà íà åäíî öåëîñíî òðåòèðà å íà òåìàòèêàòà è ïðåòñòàâóâà åäíîñòàâåí îáëèê íà èçðàçóâà å. Ñå êîðèñòè çà äà ñå çàïîçíàå ¼àâíîñòà ñî íàñòàíèòå êîè ñïà ààò âî òîà øòî ñå íàðåêóâà äíåâíà õðîíèêà, âîîáè÷àåíè ïîëèòè÷êè ñëó÷óâà à, åêîíîìñêè, êóëòóðíè, ñïîðòñêè, ñåòî îíà øòî ïðåòñòàâóâà äåë íà ¼àâíè ñîáèðè, ïðåãîâîðè è ñëè÷íè íàñòàíè. Òîãàø êîãà íîâèíàðîò îä ïîâå å òåìè îä îäðåäåí íàñòàí èçäâî¼óâà åäíà îä íèâ è íà íåà ãî ãðàäè öåëèîò òåêñò, ñòàíóâà çáîð çà òåìàòñêè èçâåøòà¼. Íîâèíàðîò òðåáà äà ¼à îäáåðå îíàà òåìà øòî å íà¼èíòåðåñíà çà ¼àâíîñòà, îäíîñíî òåìàòà øòî ñîîïøòóâà íåøòî íîâî, íåïîçíàòî èëè çàíèìëèâî. È êîãà ñå ïèøóâà òåìàòñêè èçâåøòà¼, íåãîâàòà ñòðóêòóðà ñå ãðàäè òàêà øòî ñå ïî÷íóâà ñî òîà øòî å ãëàâíî, òîà øòî âåäíàø å ãî ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî íà ¼àâíîñòà. Àíàëèòè÷êèîò èëè èíòåðïðåòàòèâíèîò èçâåøòà¼ èìà öåë äà ãè àíàëèçèðà èçíåñåíèòå ïîäàòîöè. Òîà ñå ïðàâè íà èíôîðìàòèâåí íà÷èí, ñî àíàëèçà êî¼à èìà ôóíêöè¼à íà åäíî ïðîäëàáî÷åíî èíôîðìèðà å. Ðåïîðòåðñêèîò èçâåøòà¼ ïîêðà¼ òîà øòî çáîðóâà çà îäðåäåí

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

íàñòàí, ¼à ïðèêàæóâà è àòìîñôåðàòà, àìáèåíòîò. Îâî¼ èçðàç ñå äîáëèæóâà äî áåëåòðèñòè÷êèîò íà÷èí íà ïèøóâà å è òîà ñî ëèòåðàòóðíè ïðåòåíçèè. Èçâåøòà¼îò ñâåäî÷è çà åäåí íàñòàí, à ñâåäî÷å åòî áàðà íåøòî ïîâå å îä ñàìî îñíîâíè ïîäàòîöè, ñâåäî÷å åòî áàðà îá¼àñíóâà å, ìèñëà, èäå¼à, ñòàâ èëè ëè÷åí îäíîñ íà àâòîðîò. Ïèøóâà¼ è ãî èçâåøòà¼îò, íîâèíàðîò ïðâî ãî ïðîöåíóâà íàñòàíîò è ¼à îäðåäóâà òåìàòà, à ïîòîà ïî÷íóâà äà ¼à ãðàäè ñòðóêòóðà, è òîà íà¼÷åñòî ñïîðåä ñèñòåìîò íà ïðåâðòåíà ïèðàìèäà. Èíòåðâ¼ó Èíòåðâ¼óòî å äåë îä îñíîâíèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè è êàêî îáëèê íà íîâèíàðñêî èñòðàæâà å å èñêëó÷èòåëíî ïðèñóòíî âî ñîâðåìåíîòî íîâèíàðñòâî. Îä äðóãèòå ôîðìè ñå ðàçëèêóâà âî ïðèîäîò, îä íàñòàíîò, îä ñïîñîáíîñòà íà ñîãîâîðíèöèòå - íà îíî¼ øòî ãî ïðàâè èíòåðâ¼óòî è îíî¼ øòî å èíòåðâ¼óèðàí. Êîëêó å âàæíî íîâèíàðîò äà óìåå äà íàïðàâè äîáðî èíòåðâ¼ó òîëêó å âàæíî îíî¼ øòî å èíòåðâ¼óèðàí äà óìåå äà ¼à èñêîðèñòè øàíñàòà è âî òåêîò íà èíòåðâ¼óòî èëè ðàçãîâîðîò äà ñå ïðåòñòàâè ñåáåñè èëè èíñòèòóöè¼àòà îä êàäå øòî äîà à âî íà¼äîáðî ìîæíî ñâåòëî. Âåðî¼àòíî ïî âåñòà, èíòåðâ¼óòî å íà¼ðàñïðîñòðàíåòèîò è íà¼ïîïóëàðíèîò íîâèíàðñêè æàíð. Êàðàêòåðèñòè÷íè åëåìåíòè íà èíòåðâ¼óòî ñå: èçáîðîò íà Óìåòíîñòà íà ïîñòàâóâà å ïðàøà à å ëè÷íîñòà, èçáîðîò íà òåìàòà è èçáîðîò íà ïðàøà àòà. Èíòåðâ¼óòî íàïðàâåíî ñî çíà÷à¼íà ëè÷íîñò, çà çíà÷à¼íà òåìà ñðæòà íà èíòåðâ¼óòî! è âî âèñòèíñêî âðåìå ñî âèñòèíñêè ïðàøà à ïðåòñòàâóâà ìîøíå âàæíà ôîðìà íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å. Èñòîâðåìåíî, ñî èíòåðâ¼óòî ñå ïîñòèãíóâà óøòå åäíà öåë äîáëèæóâà å íà íà¼ïîçíàòèòå ëè÷íîñòè äî ìàñîâíèîò àóäèòîðèóì. Íî, îä äðóãà ñòðàíà, ïðåêó èíòåðâ¼óòî è ñå äîçíàâà ìíîãó çà îíèå øòî ñå èíòåðâ¼óèðààò. Óìåòíîñò, èëè ïîäîáðî ðå÷åíî óìåøíîñò, íà íîâèíàðîò å äà ãî íàïðàâè èíòåðâ¼óòî êîëêó å ìîæíî ïîèíòåðåñíî, ïîïðîâîêàòèâíî, íà ôèí, íåíàìåòëèâ è íåíàïàäåí íà÷èí. Ñî íàñìåâêà è óìåðåí ãëàñ äà ñå ïîñòàâóâààò è íà¼ïðîâîêàòèâíèòå ïðàøà à, ïà ñîãîâîðíèêîò è äà ñå ñòàâè, øòî ñå âåëè, âî íåáðàíî, à ïðèòîà âî íèòó åäåí ìîìåíò äà íå ñå ÷óâñòâóâà êàêî äà å íà îñóäåíè÷êà êëóïà. Íàïðîòèâ, íîâèíàðîò òðåáà äà ñîçäàäå àòìîñôåðà íà ðåëàêñèðàíîñò, íà ïðèðîäíîñò, à èñòîâðåìåíî ïðåêó ïðàøà àòà äà îáåçáåäè îäãîâîðè êîè å ìó äàäàò è ïðèâëå÷íîñò íà èíòåðâ¼óòî. Íîâèíàðîò íèêîãàø íå òðåáà äà çàáîðàâè äåêà ïðåêó óìåøíîñòà íà ïîñòàâóâà åòî ïðàøà à ¼à ñîçäàâà êîìóíèêàöè¼àòà ñî îíî¼ êîãî ãî èíòåðâ¼óèðà. Íî, ïðåêó òàà êîìóíèêàöè¼à, âñóøíîñò, ¼à îñòâàðóâà êîìóíèêàöè¼àòà ñî øèðîêèîò àóäèòîðèóì, à ñîãîâîðíèêîò ãî ïðàâè äîñòàïåí, ïðèôàòëèâ, çàíèìëèâ èëè çäîäåâåí, ïðîâîêàòèâåí èëè áåçëè÷åí. >>> 81

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Èíòåðâ¼óòî, êàêî è äðóãèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè, ìîðà äà ãè ñîäðæè îñíîâíèòå åëåìåíòè íà ïðîôåñèîíàëíîòî íîâèíàðñòâî: ôàêòèòå, îá¼åêòèâíîñòà, èçáàëàíñèðàíîñòà, âèñòèíàòà. Ñå ðàçáèðà äåêà íå å ñåêîãàø ëåñíî äà ñå ðåàëèçèðà óñïåøíî èíòåðâ¼ó. Òîà ÷åñòî çàâèñè è îä ñîãîâîðíèöèòå, à ¼àñíî å äåêà èìà ïîìàëêó èëè ïîâå å óñïåøíè ñîãîâîðíèöè, êàêî øòî èìà ïîìàëêó è ïîâå å óñïåøíè íîâèíàðè. Òàêà, íà íåêîè äèðåêòíè ïðàøà à ñå äîáèâà çàîáèêîëåí îäãîâîð, îäíîñíî ñå îäáåãíóâà îäãîâîðîò. Íå ðåòêî èìà îáèäè ñîãîâîðíèöèòå äà ïëàñèðààò ñòàâîâè øòî èì èçãëåäààò èíòåðåñíè, ñàêà¼ è äà ãî èñêîðèñòàò ìîìåíòîò è äà íàïðàâàò åäåí âèä ïðîìîöè¼à èëè ïðîïàãàíäà çà ñâî¼àòà ðàáîòà. Èíòåðâ¼óòî å äîáðà ôîðìà êîãà íîâèíàðîò íå ïîçíàâà èëè íåäîâîëíî ïîçíàâà íåêî¼à òåìà. Àêî òåìàòà çà êî¼à íîâèíàðîò íåìà äîâîëíî èíôîðìàöèè, îäíîñíî çíàå å, ïðîèçëåãóâà îä íåêî¼ íàñòàí, òîãàø èíòåðâ¼óòî å íà¼äîáðàòà ôîðìà. Íà ïðèìåð, àêî ñå ñëó÷èëî çàãàäóâà å íà ðåêàòà Âàðäàð, íå ìîðà äà î÷åêóâàìå äåêà íîâèíàðîò å ñòðó÷åí çà äà ãè ïðîöåíè ïîñëåäèöèòå îä òàêâîòî çàãàäóâà å. Âî âàêîâ ñëó÷à¼, íà¼äîáðî ñå ïîñòàïóâà Âèäîâè èíòåðâ¼ó: êîãà ñå ïîêàíóâà íåêî¼ åêñïåðò îä ñîîäâåòíàòà îáëàñò è íèç > êëàñè÷íî èíòåðâ¼ó; èíòåðâ¼ó ñå ñîîïøòóâààò ðåëåâàíòíèòå èíôîðìàöèè è ôàêòè > èíòåðïðåòàòèâíî çà íàñòàíîò. èíòåðâ¼ó; > ðåïîðòàæíî èíòåðâ¼ó; Ïîêðà¼ ôîðìàòà íà äè¼àëîã, ïðåäíîñòà íà èíòåðâ¼óòî å > êîëåêòèâíî èíòåðâ¼ó. øòî îâîçìîæóâà èíôîðìàöèè îä ïðâà ðàêà. Òàêà, èçâîðíèòå çáîðîâè èìààò òåæèíà íà àâòåíòè÷íîñò è ñâåäîøòâî. Âèäîâè èíòåðâ¼ó > Êëàñè÷íî èíòåðâ¼ó - ôîðìà íà öèòèðàíè ïðàøà à è îäãîâîðè, íà¼÷åñòî ñå íàâåäóâà öåëàòà ñîäðæèíà íà ðàçãîâîðîò, è òîà òàêà êàêî øòî òå÷åë. > Èíòåðïðåòàòèâíî èíòåðâ¼ó - èëè èíòåðâ¼ó íà ñëîáîäíà èíòåðïðåòàöè¼à, ïðåðàñêàæóâà å íà ïðàøà àòà è íà îäãîâîðèòå. Íî, ñåïàê, ñå âîäè ñìåòêà è çà ñîäðæèíàòà è çà ðåäîñëåäîò íà ïðàøà àòà. > Ðåïîðòàæíî èíòåðâ¼ó - ïðàøà àòà è îäãîâîðèòå ñå òåìåëàò ñî ïðèìåñè íà ðåïîðòåðñêè âèäóâà à. Ñå ïðåíåñóâààò âïå÷àòîöè è îä îêîëèíàòà âî êîå ñå âîäåëî èíòåðâ¼óòî è çà âïå÷àòîöèòå íà ñàìîòî èíòåðâ¼ó. > Êîëåêòèâíî èíòåðâ¼ó - êîãà èñòîâðåìåíî ó÷åñòâóâààò ïîâå å ëèöà. Òîà å ôîðìà êîãà èìàìå åäåí íîâèíàð, à ïîâå å èíòåðâ¼óèðàíè çà ñîî÷óâà å íà ðàçëè÷íè ìèñëå à, ñòàâîâè, ñïîðåäáè è êîíôðîíòàöèè. Èíòåðâ¼ó - ðàçãîâîð Âî òåîðè¼àòà íà íîâèíàðñòâîòî, êàêî øòî ñïîìåíàâìå, èìà ðàçëè÷íè ñòàâîâè êîãà ñòàíóâà çáîð çà èíòåðâ¼óòî êàêî íîâèíàðñêà ôîðìà íà èçðàçóâà å. Äîäåêà çà åäíè ïîçíàâà÷è íåìà ðàçëèêà ìå ó 82 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

èíòåðâ¼óòî è ðàçãîâîðîò, çà äðóãèòå èìà ðàçëèêà. Ðàçãîâîðîò ñå ñìåòà çà ïîâèñîêà ôîðìà îä èíòåðâ¼óòî. Çà âîäå å ðàçãîâîð íå å äîâîëíî ñàìî äà ñå ïîñòàâóâààò ïðàøà à. Íîâèíàðîò ìîðà ìíîãó ïîâå å äà ñå ïîäãîòâè. Íà ïðèìåð, àêî ðàçãîâàðà ñî ïèñàòåë îêîëó ïðîìîöè¼àòà íà íåãîâàòà íà¼íîâà êíèãà, íà¼ìàëêó øòî òðåáà äà íàïðàâè å äà ãî ïðî÷èòà òîà äåëî. Èíòåðâ¼óòî è ðàçãîâîðîò, âî ñóøòèíà, ñå ìíîãó ñëè÷íè, è òîêìó çàòîà ìíîãóìèíà ãè èçåäíà÷óâààò. Ðàçëèêàòà å âî òîà äàëè íîâèíàðîò çíàå äîâîëíî çà òåìàòà. Àêî êà¼ èíòåðâ¼óòî íåøòàòà ñå ïîåäíîñòàâíè, íîâèíàðîò ïðàøóâà à ñîãîâîðíèêîò îäãîâàðà, âî ðàçãîâîðîò òî¼ òðåáà ðàìíîïðàâíî äà ó÷åñòâóâà âî äè¼àëîãîò, òðåáà äà ðàçãîâàðà. Ðàçãîâîðîò å äè¼àëîã âî êî¼ ìîæå äà èìà ñóäèð íà äâå ðàçëè÷íè ñòðàòåãèè, ñòàâîâè, ìèñëå à íà îäðåäåíà òåìà. Íîâèíàðîò òðåáà äà çíàå ìíîãó íåøòà çà ñîãîâîðíèêîò è òîà øòî òî¼ ãî ðàáîòè è, øòî å óøòå ïîâàæíî, äà ãè ïîñòàâóâà ïðàøà àòà âî âèñòèíñêî âðåìå è íà âèñòèíñêè íà÷èí. Ðàçãîâîðîò íå ñàìî øòî íîñè ñî ñåáå ðàìíîïðàâåí äè¼àëîã òóêó íàìåòíóâà è êîìåíòàð, çàêëó÷îê, ïðåòñòàâóâà å íà åäíà ëè÷íîñò, íà äåëà, íà ïðîöåñè, íà ñòðàòåãèè. Âèñòèíñêèîò ðàçãîâîð ñå ñìåòà çà íà¼ñîâðøåíà è íà¼îäãîâîðíà ôîðìà íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å, ðå÷èñè ñîâðøåíî ïîçíàâà å íà ñîãîâîðíèêîò è ñ$ øòî å ïîâðçàíî ñî íåãî. Âî ñïðîòèâíî, äîáèâàìå èìïðîâèçàöè¼à - íåøòî øòî íèêàêî íå ñìåå äà ñè äîçâîëè óñïåøåí íîâèíàð.

>>> 83

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ñïåöèôè÷íè íîâèíàðñêè æàíðîâè ÏÎÂÅ Å ÊÎËÎÐÈÒ Êîãà íîâèíàðîò å ïðîöåíè äåêà îäðåäåíà ïî¼àâà, íàñòàí èëè ïðîáëåì èìààò ïîñåáíî çíà÷å å çà ¼àâíîñòà, äåêà äîïèðààò îäðåäåí èíòåðåñ, øòî å íóæíî äà ñå îá¼àñíè, îáðàçëîæè è àíàëèçèðà, òîãàø ñå îïðåäåëóâà çà åäåí îä ñïåöèôè÷íèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè. Òèå ñå èìåíóâààò è êàêî èíòåðïðåòàòèâíè èëè êîìåíòàòîðñêè âèä èçðàçóâà à, êàêî øòî ñå: îñâðòîò, áåëåøêàòà, êîìåíòàðîò, ñòàòè¼àòà è ðåöåíçè¼àòà. Îñâðò Îñâðòîò êàêî ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð å íà¼êðàòêèîò îáëèê íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å îä ñèòå îáëèöè íà íîâèíàðñêàòà àíàëèòèêà. Âî îäíîñ íà ôàêòîãðàôè¼àòà, òî¼ å ñëè÷åí íà âåñòà, íî îäáèðà ñàìî åäíà êîíñòàòàöè¼à, ïðåäëîã, çàêëó÷îê, åäíà ìèñëà, åäíî ñôà à å, îäíîñíî åäíà ïîñåáíà ñïåöèôè÷íîñò, êàðàêòåðèñòèêà íà íåêîå ñëó÷óâà å èëè ïî¼àâà. Çàòîà, êîãà ñå ïèøóâà îñâðò, òðåáà äà ñå âíèìàâà äà ñå èçäâîè òàà ñïåöèôèêà çà âåäíàø äà ñå ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî Ñïåöèôè÷íè íîâèíàðñêè íà ¼àâíîñòà, äà ïðåäèçâèêà çàèíòåðåñèðàíîñò, íå ðåòêî äóðè æàíðîâè: è èçíåíàäóâà å. Êîìïîçèöè¼àòà òðåáà äà áèäå êðàòêà, íî > îñâðò; äèíàìè÷íà âî ñîîïøòóâà åòî íà ïîäàòîöèòå, à ¼àçèêîò áîãàò, > áåëåøêà; îäíîñíî óìåòíè÷êî-ëèòåðàòóðåí. > êîìåíòàð; Ïî÷åòîêîò ìîðà äà áèäå äèðåêòåí, òåìàòà âåäíàø äà ñå > ñòàòè¼à; íàìåòíå, à çàêëó÷îêîò íàïèøàí òàêà êàêî äà å èçâåäåí áåç > ðåöåíçè¼à. ãîëåìè ïîäãîòîâêè. Ñàìîòî èìå íà îñâðòîò óêàæóâà íà íåãîâàòà ôóíêöè¼à äåêà òî¼ ñå ïèøóâà ïî îäðåäåí íàñòàí, êî¼ å âå å çàâðøåí è íîâèíàðîò íà íåãî ñå îñâðíóâà çáîðóâà¼ è çà íà¼êàðàêòåðèñòè÷íèòå, íà¼èíòåðåñíèòå èëè íà¼çíà÷à¼íèòå ìîìåíòè îä òî¼ íàñòàí. Îñâðòîò íà¼÷åñòî ïðåòñòàâóâà åäíà åäèíñòâåíà êîíñòàòàöè¼à, ïðåäëîã, çàêëó÷îê, åäíà ìèñëà, åäíî ñôà à å, åäíà ñïåöèôè÷íîñò íà íàñòàíîò èëè íà ïî¼àâàòà. Ñòðóêòóðàòà ñå ïðàâè ñïîðåä ïðèíöèïîò íà âîâåä, êî¼ ñå ãðàäè íà ïðèâëå÷åí íà÷èí, ïîíåêîãàø ìîæå äà èçãëåäà äóðè èçíåíàäóâà÷êè, à êîìïîçèöè¼àòà å çáèåíà, ìàñèâíà, íî îáåçáåäóâà äèíàìèêà è ïðèâëå÷íîñò ñî âìåòíàòèòå ¼àçè÷íîñòèëèñòè÷êè áåëåçè íà èçðàçóâà å. Âî îñâðòîò íå òðåáà äà ñå øòåäàò ñòèëñêè èçðàçè, íåîáè÷íè ñïîðåäáè, ñòèëñêè ôèãóðè, êàêî è àëåãîðè¼à è àíàëîãè¼à. Áåëåøêà Áåëåøêàòà å êðàòîê ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð. Òîà å íàïèñ âî êî¼ ñå çàáåëåæóâà åäåí ôàêò, åäíà ïî¼àâà, åäíà èäå¼à èëè ïîñòàïêà, 84 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

íåøòî øòî ñïîðåä ñâî¼àòà ñîäðæèíà íå ìîæå äà ñå îáëèêóâà âî ôîðìà íà âåñò, íî, ñåïàê, ãî çàñëóæóâà âíèìàíèåòî íà ¼àâíîñòà äîêîëêó ñå ïðåíåñå ñî åäåí ïîñåáíî èçãðàäåí ñòèë. Îáè÷íî, áåëåøêàòà âî ôîêóñîò íà èíòåðåñîò ãî ñòàâà áåëåæå åòî, îäíîñíî ïðèêàæóâà åòî íà íåêî¼à íåãàòèâíà îïøòåñòâåíà ïî¼àâà, íà íåêî¼ ñëó÷à¼íî ïðåäèçâèêàí ñèòåí íàñòàí, íåêî¼ õóìàí ãåñò, íî íåøòî øòî, âî ñåêî¼ ñëó÷à¼, ìîðà äà áèäå âðåäíî îä àñïåêò íà ÷îâåêîâî âíèìàíèå. È îêîëó áåëåøêàòà èìà äèëåìè âî òåîðè¼àòà íà íîâèíàðñòâîòî. Íåêîè ¼à ñìåòààò çà èñòà ñî öðòèöàòà, à äðóãè òâðäàò äåêà å áëèñêà äî îñâðòîò. Íî, òîà øòî ìîðà äà ñå ðàçãðàíè÷è, ñåêàêî, å äåêà áåëåøêàòà íå ìîæå äà áèäå îñâðò, áèäå¼ è, êàêî øòî å ïîçíàòî, îñâðòîò çáîðóâà çà íåøòî øòî âå å çàâðøèëî. Ñå îñâðíóâà è àíàëèçèðà íàñòàí øòî çàâðøèë, äîäåêà áåëåøêàòà áåëåæè íåøòî øòî å íîâî, íàâèäóì áåçíà÷à¼íî, íî, ñåïàê, äîâîëíî èíòåðåñíî çà äà áèäå ïðåçåíòèðàíî âî ¼àâíîñòà. Áåëåøêàòà óêàæóâà íà íåêî¼à ïîñòàïêà, íåêî¼à ïî¼àâà èëè íà íåêî¼ íàñòàí ñî ñìèðåí, íî çàíèìëèâ òîí. Îáè÷íî áåëåæèìå íåøòà øòî ãè óî÷óâàìå êàêî íåòèïè÷íè, íåñåêî¼äíåâíè, êîè íå ïðåäèçâèêóâààò ñàìî âíèìàíèå, òóêó è åìîöèè. Êîìåíòàð Êîìåíòàðîò (îä ëàòèíñêèîò çáîð commentarius, øòî çíà÷è çàïèñ, òîëêóâà å, èçëàãà å, ðàçìèñëóâà å) ïðèïà à Ïðèìåð çà êîìåíòàð íà ñïåöèôè÷íèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè, íà òàêàíàðå÷åíàòà àíàëèòè÷íà èëè èíòåðïðåòàòèâíà ôîðìà íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å è, ïðåä ñ$, çíà÷è ïðåçåíòèðà å ëè÷åí ñòàâ âî ¼àâíîñòà. Âðç îñíîâàòà íà ëèäîò ñå ïðàâè íàäãðàäáàòà íà êîìåíòàðîò, îäíîñíî ñå ãðàäè ñòàâîò êî¼ ñå áðàíè îä ïî÷åòîêîò äî êðà¼îò. Ïðè ñîçäàâà åòî íà êîìåíòàðîò, êàêî è íà îñâðòîò èëè ñòàòè¼àòà, äîà à äî èçðàç è íîâèíàðñêèîò ñòèë, îäíîñíî óìåøíîñòà íà íîâèíàðîò ïðè ñîîïøòóâà åòî íà ôàêòèòå íà ïîèíòåðåñåí íà÷èí è ñî ïîáîãàò ôîíä íà çáîðîâè äà ñå âíåñå àòðàêòèâíîñò âî òåêñòîò. Êîìåíòàðîò êàêî ïî¼äîâíà îñíîâà ãè êîðèñòè âåñòà è èçâåøòà¼îò, êîè çáîðóâààò çà òîà øòî, êàäå, êàêî ñå ñëó÷èëî íåøòî, ñàìî çà äà äàäå îäãîâàð íà ïðàøà àòà çà ïðè÷èíèòå è ïîñëåäèöèòå, à èìà öåë äà óêàæå èëè äà ãè ïðåäâèäè íàòàìîøíèòå ñëó÷óâà à. Òî¼ ÷åñòî ïðåòñòàâóâà ïðâî íîâèíàðñêî ðåàãèðà å íà íåêî¼ íàñòàí, è èñòîâðåìåíî å ïðèñóòåí âî ñèòå ìåäèóìè; âåñíèöè, ðàäè¼à, òåëåâèçèè. Êîìåíòàðîò ñå îá¼àâóâà è ïàðàëåëíî ñî îá¼àâóâà åòî íà íåêî¼à âåñò çà íàñòàí èëè âåäíàø ïî íå¼çèíîòî îá¼àâóâà å. Èàêî êîìåíòàðîò íà¼÷åñòî å âðçàí ñî òåìàòà íà äåíîò, îäíîñíî íà¼àêòåóëíîòî ñëó÷óâà å, ñåïàê, ìîæå äà àêòóàëèçèðà è ïðîáëåì îä ìèíàòîòî êî¼ >>> 85

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

èìà äîïèðíè òî÷êè ñî òîà øòî ñå ñëó÷óâà âî ñåãàøíîñòà. Àêî ñòàòè¼àòà îòâîðà íîâè ïðîöåñè íà ðàçìèëóâà å è îöåíè, êîìåíòàðîò äàâà êàòåãîðè÷åí îäãîâîð íà îäðåäåíà ïî¼àâà. Òî¼ ïðåòñòàâóâà ¼àâíî èçðàçåíî ìèñëå å, ñòàâ, îöåíà çà îäðåäåí íàñòàí èëè ïî¼àâà øòî îáè÷íî óêàæóâà íà ïðåäèñòîðè¼àòà íà ðàçâî¼îò è íà ïîñëåäèöèòå íà òî¼ íàñòàí èëè ïî¼àâà êî¼ òðåáà äà áèäå àêòóåëåí è äà ãè ñëåäè ñëó÷óâà àòà âî îïøòåñòâîòî. Âî êîìåíòàðîò íà¼÷åñòî íåìà íåóòðàëåí ñòàâ, êàêî øòî å òîà ñëó÷à¼ ñî äðóãèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè. Ñòàâîò âî êîìåíòàðîò òðåáà äà áèäå ¼àñíî âèäëèâ, ïðåöèçåí, èçäðæàí è óáåäëèâ. Çà äà ìîæå äà ñå ïðàâè òîà óìåøíî è óñïåøíî, íîâèíàðîò òðåáà äà áèäå èñêëó÷èòåëíî äîáðî ïîäãîòâåí, ñî ãîëåìè ïðåäçíàå à çà òåìàòà èëè íàñòàíîò çà êî¼ ïèøóâà, äà èìà èíôîðìàöèè êîè ïîíåêîãàø è íå ñå ïîçíàòè íà ¼àâíîñòà. Ñïîðåä òåîðè¼àòà íà íîâèíàðñòâîòî, ïîñòî¼àò äâà âèäà êîìåíòàð: ïîëåìè÷åí è àíàëèòè÷åí. Ïîëåìè÷íèîò êîìåíòàð å îíî¼ øòî âî îñíîâà ðàçãîâàðà ñî íåêîãî èëè çà íåøòî, îäíîñíî çàçåìà ñïðîòèâåí ñòàâ îä îíî¼ íà êîãî ìó ñå îáðà à. Ïîëåìè÷íèîò êîìåíòàð å íà¼÷åñòî îäãîâîð íà îäðåäåí ñòàâ èçíåñåí âî ¼àâíîñòà ñî êî¼ ñå ïîëåìèçèðà, äåáàòèðà, ðàñïðàâà, ñå óáåäóâà è äîêàæóâà. Àíàëèòè÷êèîò êîìåíòàð èìà ïîïðîäëàáî÷åíà ñòðóêòóðà íà ñîîïøòóâà å íà ñòàâîò âî ¼àâíîñòà, îñâåòëóâà¼ è ãè àñïåêòèòå îä ïîâå å ñòðàíè çà íàñòàíîò çà êî¼ çáîðóâà. Çà óñïåøåí êîìåíòàð, Àíàëèçàòà ñå ãðàäè âðç áàçà íà ïðåòõîäíè ñîçíàíè¼à è òàêà áèòíî å áðçî äà ñå ðåàãèðà, äà ñå áèäå ñå çàçåìà ñòàâ êî¼ ñå áðàíè ïîòîà. àêòóåëåí è êîíêðåòåí. Ðàçëè÷íèòå øêîëè çà íîâèíàðñòâî íóäàò ðàçëè÷íè ïîäåëáè íà êîìåíòàðèòå. Íåêîè îä íèâ ïðàâàò ðàçëèêè ïîìå ó îáè÷åí êîìåíòàð è òîà øòî å óâîäíèê âî âåñíèöèòå. Îáè÷íèîò êîìåíòàð çáîðóâà çà äíåâíè òåìè, è òîà íå ñàìî îä ïîëèòè÷êèîò æèâîò, òóêó îä åêîíîìè¼àòà, êóëòóðàòà èëè îä ñïîðòîò, äîäåêà òåìàòà íà óâîäíèêîò ñå âðçóâà ñî îäðåäåíà çíà÷à¼íà ïî¼àâà èëè íàñòàí øòî èìà ñïåöèôè÷íî âëè¼àíèå âî ðàçâî¼îò íà îïøòåñòâîòî. Ñòðóêòóðàòà ñå ãðàäè ñïîðåä ïðèíöèïîò âîâåä, îñíîâíà òåìà è çàêëó÷îê, à ñòàâîò ñå ïðåïëåòêóâà è ¼àñíî ïðåïîçíàâà âî ñèòå íèâ, îä ïî÷åòîêîò äî êðà¼îò. Çà óñïåøåí êîìåíòàð, áèòíî å áðçî äà ñå ðåàãèðà, äà ñå áèäå àêòóåëåí è êîíêðåòåí. Ïîíåêîãàø ñå ïðàêòèêóâà, ïîêðà¼ èçâåøòà¼ îä îäðåäåí íàñòàí, äà ñå íàïèøå è êîìåíòàð. Íî, ñåêàêî, íîâèíàðîò òðåáà äà óìåå äà ïðîöåíè äàëè íàñòàíîò èìà òîëêàâà òåæèíà è äàëè å îä âàæåí èíòåðåñ çà ¼àâíîñòà èëè íå. Êîìåíòàðîò ìîæå äà áèäå àôèðìàòèâåí, ïîçèòèâåí èëè êðèòè÷êè, îäíîñíî íåãàòèâåí. Íà÷èíîò íà êî¼ ñå ïèøóâà êîìåíòàðîò, îäíîñíî ñå ãðàäè íåãîâàòà ñòðóêòóðà è êîìïîçèöè¼à, å åäíîñòàâåí è å ñïîðåä êëàñè÷íèîò ïðèíöèï íà âîâåä, ðàçðàáîòêà íà òåìàòà è îäðåäóâà å çàêëó÷îöè. Êîìåíòàðîò çàïî÷íóâà ñî íàâåäóâà å íåêîëêó îñíîâíè 86 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

ïîäàòîöè ñî êîè íà¼áðçî è íà¼äîáðî ñå ïðåòñòàâóâà íàñòàíîò øòî ñå êîìåíòèðà. Òîà ñå ïðàâè íà òàêîâ íà÷èí äà ñå ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò, äà ñå ïðåäèçâèêà èíòåðåñèðà å è äà ñå íàãëàñè òåìàòà êî¼à å ñå ðàçðàáîòóâà íà ôèí è çàíèìëèâ íà÷èí. Ïîíåêîãàø ìîæå òîà äà áèäå íåêîå ïðàøà å êîå ïîâèêóâà íà ðàçìèñëóâà å, íàìåòíóâà àêöè¼à èëè äà çàãàòíóâà íåøòî ñî øòî å ñå ïîñòèãíå áèòåí åôåêò è çàèíòåðåñèðàíîñò êîìåíòàðîò äà ñå ïðî÷èòà îä ïî÷åòîêîò äî êðà¼îò. Åôèêàñíî ìîæå äà áèäå è ïèøóâà åòî ñî êîðèñòå å àëóçè¼à íà íåøòî ñðîäíî íà îñíîâíàòà òåìà, àíàëîãè¼à ñî íåêî¼ ñëè÷åí è âå å ïîçíàò íàñòàí èëè êîíêðåòåí ïðèìåð, ïà äóðè ïîçíàòà àíåãäîòà êî¼à áè ñå âðçàëà ñî íàñòàíîò. Íà òàêîâ äèíàìè÷åí íà÷èí çàïî÷íóâà ñèñòåìîò íà àðãóìåíòàöè¼à è ñå ñòàïóâà âî àêöè¼à íà îá¼àñíóâà å è óáåäóâà å. Ñòàòè¼à Ñòàòè¼àòà å ñåñòðàíî ïðåçåíòèðà å íà åäåí íàñòàí èëè ïî¼àâà, ïðè øòî ñå êîðèñòàò ñèòå ïîñòî¼íè ôàêòè è âðç íèâíà îñíîâà ñå óêàæóâà íà îäðåäåíà ñèòóàöè¼à è íà ïîñëåäèöèòå øòî ìîæàò äà ãè èìààò òèå íàñòàíè è ïî¼àâè. Âî ñòàòè¼àòà, íàñòàíèòå è ïî¼àâèòå íå ñå äíåâíè, íå ñå áðçè, íå ñå èòíè, òèå ñå àíàëèçèðààò, ñå ðàñâåòëóâààò îä ñèòå ñòðàíè. Ñòàòè¼àòà å ñîçäàäåíà âî ïå÷àòîò è îñòàíà êàðàêåòèðèñòè÷íà çà íåãî. Ãðàäå¼ è ¼à ñòàòè¼àòà, íîâèíàðîò àíàëèçèðà, âðåäíóâà, îöåíóâà çà îäðåäåíè ïî¼àâè èëè íàñòàíè, çàçåìà ñòàâ, íî ñåêîãàø ñòàâîò ãî ãðàäè ñàìî íà äîáðî ïðîâåðåíè è àðãóìåíòèðàíè ïîäàòîöè. Êîãà íîâèíàðîò å îäëó÷è Ñòðóêòóðà íà ñòàòè¼àòà: äà ïèøóâà ñòàòè¼à, âàæíî å äà íàïðàâè äîáàð èçáîð íà òåìàòà, > Âîâåä; äà ¼à ïîçíàâà ïðîáëåìàòèêàòà, äà óìåå äà ãè îòêðèå > Ðàçðàáîòêà; èíôîðìàöèèòå, äà óìåå äà ãè êîðèñòè èíôîðìàöèèòå äî êîè å > Çàêëó÷îê. äî¼äå, äà îáåçáåäè ôàêòè è ïîäàòîöè, äà âíèìàâà íà ¼àçèêîò è íà ñòèëîò. Êîãà íîâèíàðîò å çàïî÷íå ñî ïèøóâà åòî, âñóøíîñò, âå å ãî èìà çàêëó÷îêîò êàêî êëó÷åí ôàêòîð çà ñîçäàâà åòî è ïèøóâà åòî íà ñòàòè¼àòà. Òîà å ïðàêòè÷íî îñíîâíàòà öåë. Çàêëó÷îêîò å ïî÷åòîêîò íà àíàëèçàòà è å ðåçóëòàò íà öåëàòà àíàëèçà. Ìå óòîà, íîâèíàðîò ìîðà äà âíèìàâà è ñî çàêëó÷îêîò íå äà ñòàâè êðà¼ íà ïðîáëåìîò øòî ãî îòâîðà, òóêó äà èíèöèðà ðåàêöè¼à ïî íåãî. Çàêëó÷îêîò, âî îñíîâà, íå êàæóâà íèøòî ïîâå å îä òîà øòî öåëî âðåìå ñå ïðîâëåêóâà âî òåêñòîò, íèòó, ïàê, íåøòî íîâî. Òîà å åäåí ñóìèðàí ñòàâ êî¼ íå òðåáà äà ñå íàìåòíå, íî òðåáà, ïðåä ñ$, ñî èçíåñåíèòå ôàêòè äà áèäå äîâîëíî óáåäëèâ çà äà îñòàâè ïðîñòîð çà íàòàìîøíî ñîãëåäóâà å è àíàëèçèðà å íà ïðîáëåìîò, îäíîñíî òåìàòà. Òðåáà äà áèäå äîâîëíî óáåäëèâ äà ¼à çàèíòðèãèðà ¼àâíîñòà, äà ¼à ïîòòèêíå, äà ñå íàìåòíå íà íåíàìåòëèâ íà÷èí. Ñòàòè¼àòà ñå òåìåëè íà èíôîðìàöèè è ôàêòè, òèå ñå ïðåäìåò íà àíàëèçà è îöåíóâà å íà íîâèíàðîò, è òîêìó çàòîà å îñîáåíî âàæíî íà êàêîâ íà÷èí íîâèíàðîò å ãè êîðèñòè òèå èíôîðìàöèè, ïîäàòîöè è ôàêòè. >>> 87

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Íî, ñòàòè¼àòà íå òðåáà äà ñå îáðåìåíè ñî ïîäàòîöè, ïà íàìåñòî ñî ¼àñåí ñòàâ è àðãóìåíò, òåêñòîò äà îòïëèâà âî íå¼àñíîòèè, âî êîíôóçèè è áåñöåëíè äîëãè ðå÷åíèöè øòî å ¼à íàïðàâàò ñòàòè¼àòà çäîäåâíà, íå¼àñíà è íåóïîòðåáëèâà. Äîêóìåíòèòå ñî êîè ðàñïîëàãà íîâèíàðîò è êîè ãè êîðèñòè çà ðàçðàáîòêà íà îäðåäåíà òåìà òðåáà äà áèäàò êîíêðåòíî è ¼àñíî ïðåòñòàâåíè, ìå óñåáíî ëîãè÷êè ïîâðçàíè, à àðãóìåíòèòå ïîäâëå÷åíè, àíàëèçèðàíè è îá¼àñíåòè. Ñî ñòàòè¼àòà, ôàêòèòå ñå äîîá¼àñíóâààò è, ñïîðåä íèâ, ñå çàçåìà ñòàâ, ¼àâíîñòà ñå óáåäóâà ñî àðãóìåíòè âî âèñòèíèòîñòà çà èëè ïðîòèâ îäðåäåí ïðîáëåì èëè ïî¼àâà. È òóêà òåêñòîò ñåêîãàø ïî÷íóâà ñî òîà øòî å íà¼íîâî, íà¼àêòóåëíî, à ïîòîà íà òàà óäðàíà âåñò ñå íàäîâðçóâààò àðãóìåíòèòå è ñå ïëåòå ïðèêàñêàòà. Ñóøòèíàòà ìîðà äà ñå êàæå âî ïî÷åòîêîò, çàøòî ñàìî òàêà å ñå ïðèâëå÷å è å ñå îïðàâäà âíèìàíèåòî øòî ñå ïîñâåòóâà íà òåìàòà. Èñòî òàêà, âàæíî å êîãà è çîøòî ñå ïî¼àâóâà îäðåäåíà ñòàòè¼à, îäíîñíî òàà òðåáà äà èìà íîâèíàðñêà îïðàâäàíîñò. Íîâèíàðîò íà¼÷åñòî ãðåøè êîãà ñàêà ñî òåæîê ¼àçèê äà äàäå òåæèíà íà òåìàòà. Ïðàâèëîòî íà óñïåøíîñòà âåëè êîëêó øòî å ìîæíî ïîåäíîñòàâåí ñòèë. Ñåêàêî, òîà íå ïîäðàçáèðà êðà¼íà åäíîñòàâíîñò, íî âî îñíîâà çíà÷è îäáåãíóâà å íåïîçíàòè è ñòðàíñêè çáîðîâè, ðå÷åíèöè ñî ìíîãó ôðàçè, ñèíîíèìè, Ïîðàäè ñëîæåíàòà áðî¼êè, íå¼àñíè ìèñëè. Äîêîëêó, ñåïàê, ñå óïîòðåáè íåêî¼ ñòðóêòóðà, ñòàòè¼àòà áàðà ñòðàíñêè èëè íåïîçíàò çáîð, ïîòðåáíî å òî¼ äà ñå îá¼àñíè. ÷èñòà è ¼àñíà ìèñëà, ÷èñò Íîâèíàðîò òðåáà ïðåä ñåáå äà èìà è ñëèêà íà êîãî ìó ñå è ¼àñåí ¼àçèê, áîãàò, íî îáðà à, äà ïðåòïîñòàâè äåêà ÷èòàòåëèòå ìàëêó çíààò çà åäíîñòàâåí ðå÷íèê, òåìàòà çà êî¼à ñå çáîðóâà è òîêìó çàòîà òàà òðåáà ïîäîáðî ðàçâèåí ñòèë è óìåøíîñò äà ñå îá¼àñíè. ðàáîòèòå äà ñå ïîñòàâàò Êàêî è çà äðóãèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè, è òóêà âàæè åäíîñòàâíî, íî ñèëíî. ïðàâèëîòî äåêà äîáðèîò íàñëîâ ãî ïðîäàâà òåêñòîò. Íàñëîâîò èãðà èñêëó÷èòåëíî âàæíà óëîãà âî ïðèâëåêóâà åòî íà âíèìàíèåòî íà ¼àâíîñòà è íà¼àâóâà åòî íà òåìàòà çà êî¼à å ñå çáîðóâà. Íàñëîâîò ñåêîãàø ïðîèçëåãóâà îä òåêñòîò. Ïðàêòèêàòà ïîêàæóâà äåêà å íà¼äîáðà îíàà ñòàòè¼à çà êî¼à íîâèíàðîò ïðâî ãî äàë íàñëîâîò. Òîà çíà÷è äåêà íîâèíàðîò ñ$ èìà âî ãëàâàòà, öåëàòà ñòðóêòóðà íà ñòàòè¼àòà è, øòî å óøòå ïîâàæíî, äåêà äîáðî ¼à ïîçíàâà ñóøòèíàòà íà ñîäðæèíàòà. Íî, ïðâè÷íèîò íàñëîâ íå ìîðà äà áèäå è ïîñëåäåí. Âî ñåêî¼ ñëó÷à¼, òî¼ âî ñåáå íîñè åëåìåíòè îä òåêñòîò êîè ñå óäðàíè, âàæíè, ïðèâëå÷íè, äèíàìè÷íè. Ïî÷íóâà¼ è ñî íàñëîâîò, íîâèíàðîò ñè îâîçìîæóâà ïîíàòàìîøíîòî ïèøóâà å íà òåêñòîò äà òå÷å ëåñíî, åäíîñòàâíî, ¼àñíî, êîíöèçíî è áðçî. Ñòðóêòóðàòà íà ñòàòè¼àòà ñå ãðàäè âðç íåêîëêó åëåìåíòè: âîâåä, ðàçðàáîòêà è çàêëó÷îê. Òîà ñå îñíîâèòå, íî å ìîæåí ðàçëè÷åí ïðèîä âî çàâèñíîñò îä òåìàòà. Âî âîâåäîò ñå óêàæóâà íà èäå¼àòà è ìîòèâîò çà îáðàáîòêà íà òåìàòà, ïîòîà ñå ïðèî à êîí ïîñòàâóâà åòî íà òåçàòà, è ñå íàâåñòóâà ìèñëå åòî çà íåà. Ïîòîà ñå ðàçâèâà ïîñòàâåíàòà òåçà, ñå ïðåçåíòèðààò ôàêòèòå, äîêóìåíòèòå, îäíîñíî àðãóìåíòèòå 88 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

îêîëó îïðàâäàíîñòà íà òåìàòà. Ðàçâèâà¼ è ¼à òåìàòà, íîâèíàðîò ãè êîðèñòè ñèòå âàëèäíè è áèòíè ïîäàòîöè äî êîè äîøîë, òîãàø ñå êîðèñòè è ãëàâíèîò àðãóìåíò. Íà êðà¼ îñòàíóâà öåëòà, îäíîñíî çàêëó÷îêîò. Çàêëó÷îêîò ñå ãðàäè ïîñòåïåíî, îä ïî÷åòîêîò äî êðà¼îò íà òåêñòîò, à ïîäàòîöèòå øòî ñå íèæàò îäàò âî íåãîâ ïðèëîã. Òóêà äîà ààò äî èçðàç è íîâèíàðñêèòå ñïîñîáíîñòè äà ñå îòêðèå íåøòî ïðåä âðåìå, äà ñå îñîçíàå èëè óïàòè íà ãðàäå å ïîãëåä êîí îäðåäåí ïðîáëåì èëè ïî¼àâà âî îïøòåñòâîòî. Ïîêðà¼ îâî¼ êëàñè÷åí ïðèñòàï, ìîæå äà ñå êîðèñòàò è äðóãè, îäíîñíî ïðâî ìîæå äà ñå èçíåñàò ñàìî ïîäàòîöèòå, ôàêòèòå, à çàêëó÷îöèòå äà ñå èçâåäóâààò ñàìè. Òîà å ïðèíöèïîò íà îïøòà ìåòîäà. Êîãà àâòîðîò íà òåêñòîò ñå ïðîäëàáî÷óâà âî èçíåñåíèòå ïîäàòîöè, êîãà ãè äîêàæóâà, è ñî òîà ãè óáåäóâà ÷èòàòåëèòå, ñòàíóâà çáîð çà ìåòîäà íà äîêàæóâà å. Âî ïðàêòèêàòà íà íîâèíàðñòâîòî, òàà å íà¼÷åñòàòà ìåòîäà. Òðåòàòà èëè òàêàíàðå÷åíà äîãìàòñêà ìåòîäà ïîäðàçáèðà äà íå ñå äîêàæóâààò èçíåñåíèòå çàêëó÷îöè. Òèå ñå íàâåäóâààò êàêî âèñòèíà âî êî¼à íå òðåáà äà ñå ñîìíåâà, èìà ñàìî ôîðìóëèðà å íà ñòàâîò è íà çàêëó÷îêîò. Íî, âî îâî¼ ñëó÷à¼, ôàêòèòå, àðãóìåíòèòå, ïîäàòîöèòå øòî ñå ïîäðàçáèðààò òðåáà äà áèäàò äîêðà¼ èçáàëàíñèðàíè, à ïðèñòàïîò íà íîâèíàðîò áàðà ñåðèîçíà ïîäîëãîòðà¼íà èñòðàæóâà÷êà ðàáîòà. Êîãà ñòàíóâà çáîð çà êàðàêòåðîò íà ñòàòè¼àòà, òåîðè¼àòà ïðåïîçíàâà òðè: ïîòâðäåí, êðèòè÷êè èëè ïîëåìè÷åí. Ñòðóêòóðàòà íà ðåöåíçè¼àòà ñå ïðàâè òàêà Èñòîâðåìåíî, òî¼ ìîæå äà áèäå: ìèðåí, ïàòåòè÷åí èëè øòî âåäíàø ñå çàïî÷íóâà èðîíè÷åí. Ñòàòè¼àòà èìà óøòå åäíà âàæíà öåë, à òîà å äåêà ñî îöåíàòà è ñå ôîêóñèðà òàà ìîðà äà äå¼ñòâóâà ñåãà. Âî âðåìåòî âî êîå ñå ïî¼àâóâà, à íà ìåñòà êîè ñå íàåäíî äà èíèöèðà íà ðàçìèñëóâà å, íà ïîëåìèêà íà èñêëó÷èòåëíî äîáðè èëè ðåàêöè¼à. êîè ñå âðåäíóâààò êàêî Ïîðàäè ñëîæåíàòà ñòðóêòóðà, ñòàòè¼àòà áàðà ÷èñòà è ñëàáè òî÷êè íà äåëîòî. ¼àñíà ìèñëà, ÷èñò è ¼àñåí ¼àçèê, áîãàò, íî åäíîñòàâåí ðå÷íèê, ðàçâèåí ñòèë è óìåøíîñò ðàáîòèòå äà ñå ïîñòàâàò åäíîñòàâíî, íî ñèëíî. Òîà ñå ðàçâèâà åäèíñòâåíî ñî ÷èòà å è ÷èòà å. Ñàìî òàêà íîâèíàðîò å ¼à îäáåãíå çàìêàòà íà áèðîêðàòñêè, òåõíè÷êè è çäîäåâåí ðå÷íèê è ñòèë. Ðåöåíçè¼à Ðåöåíçè¼àòà å óøòå åäåí îáëèê íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å îä ãðóïàòà íà ñïåöèôè÷íèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè. Âî ïî÷åòîêîò, ðåöåíçè¼àòà ñå çàíèìàâàëà ñî ðåöåíçèðà å êíèãè, íî ïîòîà ñå êîðèñòè çà ïðåíåñóâà å äðóãè âèäîâè íàñòàíè, ïðåä ñ$, îä îáëàñòà íà êóëòóðàòà. Ïðâàòà àñîöè¼àöè¼à çà ðåöåíçè¼à îáè÷íî í$ óïàòóâà íà åäåí âèä îñâðò íà òåàòàðñêà ïðåòñòàâà, ôèëì, ðàäèî è òåëåâèçèñêè åìèñèè, ñïèñàíèå, ìóçè÷êè êîíöåðò, ïðåä ñ$, íàñòàíè øòî èìààò êóëòóðíîçàáàâåí êàðàêòåð. Îä äðóãà ñòðàíà, ðåöåíçè¼àòà ñå âáðî¼óâà âî åäíà >>> 89

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

îä íà¼îäãîâîðíèòå íîâèíàðñêè îñòâàðóâà à. Àêî çà ïðèìåð çåìåìå êî¼ áèëî äðóã ðîä íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å, êàêî øòî ñå îñâðòîò, ñòàòè¼àòà, êîìåíòàðîò, å çàáåëåæèìå äåêà òèå îáðàáîòóâààò òåìè êîè îáè÷íî èì ñå ïîçíàòè íà ïîìàë êðóã ëó å íàñïðîòè îíèå ñî êîè ñå çàíèìàâà ðåöåíçè¼àòà (îäðåäåí ôèëì, êíèãà, òåàòàðñêî èëè ìóçè÷êî îñòâàðóâà å). Îòòóêà å ñïåöèôè÷íèîò ïðèñòàï è îäãîâîðíîñò êîãà ñòàíóâà çáîð çà ïèøóâà å ðåöåíçè¼à. Ðåöåíçè¼àòà èçíåñóâà ìèñëå å, êðèòè÷êà îöåíà çà äà ñå äî¼äå äî âèñòèíàòà çà âðåäíîñòà íà åäíà êóëòóðíî-óìåòíè÷êà ïî¼àâà è íå¼çèíîòî ìåñòî âî ¼àâíîñòà. Ðàçëèêàòà ìå ó êîìåíòàðîò è ðåöåíçè¼àòà å âî òîà øòî òàà íå êîðèñòè ôàêòè îä æèâîòîò, òóêó îíèå êîè âå å ñå ïðîó÷åíè, îñìèñëåíè, îáðàçëîæåíè è ïðåòñòàâåíè âî íåêî¼ âèä óìåòíè÷êî äåëî: êíèãà, òåàòàðñêà ïðåòñòàâà, ôèëì, êîíöåðò. Äåëîòî òàêà äîáèâà äåôèíèöèè îä àñïåêò íà àíàëèçèðà å è ñîãëåäóâà å íà íåãîâàòà âðåäíîñò. Îä äðóãà ñòðàíà, çà äà ìîæå ðåàëíî äà ñå ïðîöåíè âðåäíîñòà, ïîòðåáíà å âðåìåíñêà äèñòàíöà êî¼à íå å òèïè÷íà çà ñòèëîò è ðàáîòàòà íà íîâèíàðîò. Àâòîðîò íà ðåöåíçè¼àòà òðåáà äà áèäå ñâåñåí çà ñâî¼àòà îäãîâîðíîñò ñïðåìà ÷èòàòåëèòå, ñëóøàòåëèòå, ãëåäà÷èòå, êàêî è ñïðåìà àâòîðîò íà äåëîòî øòî ãî ðåöåíçèðà. Çà äà íàïðàâè óñïåøíà ðåöåíçè¼à, íîâèíàðîò òðåáà ëè÷íî äà ñòåêíå ñîçíàíè¼à è äà ãî ïîçíàâà äåëîòî, à âî íèòó åäåí ñëó÷à¼ íå ñìåå äà çåìà ïðåäâèä ïîäàòîöè îä âòîðà ðàêà, íèòó äà ñóäè ñàìî ñïîðåä åäåí ïîäàòîê èëè ñïîðåä íåêîëêó ôàêòè êîè çà îäðåäåíî äåëî ñå ïî¼àâåíè âî ¼àâíîñòà. Òî¼ ìîðà äà èìà öåëîñåí è êîìïëåêñåí ïðèñòàï êîí äåëîòî çà äà ìîæå äà èçãðàäè ðåàëíà îöåíà çà íåãîâàòà âðåäíîñò. Ñòðóêòóðàòà íà ðåöåíçè¼àòà ñå ïðàâè òàêà øòî âåäíàø ñå çàïî÷íóâà ñî îöåíàòà è ñå ôîêóñèðà íà ìåñòà êîè ñå èñêëó÷èòåëíî äîáðè èëè êîè ñå âðåäíóâààò êàêî ñëàáè òî÷êè íà äåëîòî. Óøòå ïîäîáðî å àêî ñå íàâåäàò êîíêðåòíè ïðèìåðè èëè ñå öèòèðààò äåëîâè, ñî øòî èäå¼àòà, ñòàâîò, ïîãëåäîò íà àâòîðîò, îäíîñíî íà ðåöåíçåíòîò å èìà è ñåðèîçíà ïîòêðåïà ñî ôàêòè.

90 >>>

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

xxx

Ñïåöèôè÷íè áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíðîâè ÍÎÂÈÍÀÐÑÊÈ ÔÈËÈÃÐÀÍÈ Êîãà äîìèíèðà îïèøóâà å íà íàñòàíîò, ïî¼àâàòà èëè íà ïðîáëåìîò, è ïðèêàæóâà åòî íà àòìîñôåðàòà èëè àìáèåíòîò, ñî åëåìåíòè íà ñëèêîâèòî íîâèíàðñêî èçâåñòóâà å çà íàñòàíè, ïî¼àâè, ëó å, ïðîáëåìè, ïðåäåëè, òðàäèöèè, çáîðóâàìå çà ñïåöèôè÷íè áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíðîâè. Îñíîâíè îáëèöè íà îâî¼ æàðí ñå: öðòèöàòà, êîçåðè¼àòà, ôè÷åðîò, ôå òîíîò, ïîðòðåòîò, ðåïîðòàæàòà è ïàòåïèñîò. Öðòèöà Öðòèöàòà âî ñåáå ñîäðæè âåñò êî¼à âî ñóøòèíà ñàìà ïî ñåáå è íå áè áèëà âåñò, îäíîñíî òàà å òîëêó áåçíà÷à¼íà øòî íå çàñëóæóâà äà áèäå îá¼àâåíà âî ìåäèóìèòå. Ñàìî åäåí èçáðàí êàðàêòåðèñòè÷åí íàñòàí ìîæå äà áèäå ïðåäìåò íà îáëèêóâà å íîâèíàðñêà öðòèöà, è òîà âî åäíà ôîðìà êî¼à èìà äèðåêòíà âðñêà ñî ñòâàðíîñòà, íî ñå ïèøóâà òàêà øòî èçëåãóâà îä íå¼çèíèòå ðàìêè è ñå äîáëèæóâà äî ëèòåðàòóðíèîò, êíèæåâíèîò æàíð. Öðòèöàòà å åäåí âèä ðåïîðòàæà, íî, ñå ðàçáèðà, ïîñòî¼àò îäðåäåíè ðàçëèêè âî íà÷èíîò íà êî¼ ñå ñîçäàâààò. Îñíîâíàòà Öðòèöà - ìàëè òåìè ñî ðàçëèêà å âî òîà øòî ðåïîðòàæàòà å âèñòèíèòà ïðèêàçíà âî ñèëíè ïîðàêè. êî¼à àâòîðîò ó÷åñòâóâà íåïîñðåäíî, öðòèöàòà îáðàáîòóâà ñàìî åäíà åïèçîäà îä åäíî ìàëî ñëó÷óâà å èëè åäíà êàðàêòåðèñòèêà îä îäðåäåí íàñòàí, íà êî¼ íîâèíàðîò ìîæå, íî íå ìîðà äà ïðèñóñòâóâàë. Çà äà íàïðàâèìå ñïîðåäáà, ìîæå äà êàæåìå äåêà òîà øòî å âåñòà âî îñíîâíèòå îáëèöè íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å, âî ñïåöèôè÷íîòî áåëåòðèñòè÷êîòî íîâèíàðñêî èçðàçóâà å å öðòèöàòà. Òàà îáè÷íî ðàçðàáîòóâà ìàëè òåìè , ñèòíè ñëó÷óâà à, íî êîè, âñóøíîñò, ïîíåêîãàø èìààò ìíîãó ñèëíè ïîðàêè è êîè ñå âðçóâààò çà çíà÷à¼íè îïøòåñòâåíè èëè ÷îâå÷êè ïðîáëåìè è çà àêòóåëíè ãîëåìè òåìè. Ñëè÷íîñòà ïîìå ó öðòèöàòà è ðåïîðòàæàòà ñå ãëåäà âî íå¼çèíàòà êîìïîçèöè¼à, îäíîñíî ñî êðàòîê âîâåä ñå íàâëåãóâà âî ñðæòà íà ïðèêàçíàòà, à ïîòîà ñå èçâëåêóâà ïîåíòàòà, îäíîñíî ïîðàêàòà. Çà äà ìîæå äà ñå íàïðàâè äîáðà öðòèöà, ïîòðåáíî å íîâèíàðîò äà ïîñåäóâà óìåøíîñò çà ðåïîðòåðñêî ïèøóâà å, ãîëåìà ïåðöåïòèâíîñò çà îòêðèâà å ñèòíè äåòàëè êîè ìîæå äà èçãëåäààò áåçíà÷à¼íî, íî âî äàäåí ìîìåíò ìîæå äà îäèãðààò ñóøòèíñêà óëîãà âî ïðèâëåêóâà åòî íà ¼àâíîñòà è ôîêóñèðà åòî íà íàñòàíîò ïðåêó íèâ. Öðòèöàòà ìîæå äà ñå ïî¼àâè âî ôóíêöè¼à íà èëóñòðàöè¼à íà äðóãè íîâèíàðñêè âèäîâè, îäíîñíî äà ïîïðèìè ôóíêöè¼à êàêî, íà ïðèìåð, íà îíàà øòî ¼à èìà àíòðôèëåòî - âìåòíàòà âåñò âî äðóã íîâèíàðñêè æàíð. Òàà íà¼÷åñòî ñå âìåòíóâà âî èçâåøòà¼îò. >>> 91

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

£àçèêîò å ñòèëñêè, ïîíåêîãàø ïðèðîäåí, åäíîñòàâåí, ïîíåêîãàø äóõîâèò èëè èðîíè÷åí, åìîöèîíàëåí, äîïàäëèâ, ÷èòëèâ, ïîíåêîãàø áëèçîê è òîïîë, çà øòî å ïîòðåáíî äà ñå èìà äàðáà è òâîðå÷êà ôàíòàçè¼à. Òîà øòî å íà¼âàæíî êîãà ñå ïèøóâà öðòèöà å äåêà òåìàòà òðåáà äà áèäå äîáðî èçáðàíà, äà ñå ïðåïîçíàå òîà øòî å çàíèìëèâî çà äà ìîæå äà ñå îáëèêóâà âî åäåí âèä äðàìñêà ôîðìà è ñî êîíöèçåí è ñëèêîâèò óìåòíè÷êè èçðàç äà ñå ïðåäèçâèêààò åìîöèè, îäîáðóâà å, îñóäóâà å èëè îïðåäåëóâà å çà íåøòî ïîçèòèâíî èëè íåãàòèâíî. Ïèøóâà¼ è ¼à öðòèöàòà, íîâèíàðîò êîðèñòè ìåòàôîðñêè è ñèìáîëè÷íè èçðàçóâà à è òîà ãî ïðàâè íà åäåí íåïîñðåäåí, åäíîñòàâåí íà÷èí ïîëí ñî åìîöèè. Òàà êîìáèíàöè¼à íà åäíîñòàâíîñò è íà åìîöèîíàëíîñò è ñëèêîâèòîñò òðåáà äà ñå ïðåòî÷è âî åäåí êðàòîê íîâèíàðñêè æàíð íàðå÷åí öðòèöà. Êîçåðè¼à Êîçåðè¼àòà îáè÷íî ñå äåôèíèðà êàêî êîìåíòàð âî îáëèê íà õóìîðèñòè÷íà ïðèêàçíà ñî òåìà îä ñåêî¼äíåâ¼åòî è ïðèïà à íà ãðóïàòà ñïåöèôè÷íè áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíðîâè. Òàà å ïðèêàçíà íà àêòóåëíà ñåêî¼äíåâíà òåìà, àêòóåëíè çãîäè è íåçãîäè, ñëàáîñòè è äåâè¼àöèè âî ðàçëè÷íè îáëàñòè íà îïøòåñòâåíèîò æèâîò, âî ñèòå íåãîâè ïîðè - îä ïîëèòèêà äî ìîäà. Ñîçäàâà¼ è ¼à êîçåðè¼àòà, àâòîðîò ñå ñëóæè ñî èñòàòà ïîñòàïêà êàêî è êîãà ïèøóâà õóìîðåñêà, íî êîçåðè¼àòà ñå ðàçëèêóâà ïî òîà øòî òàà å ïîáëèñêà äî ñòâàðíîñòà, à ñî ñàìîòî òîà è äî íîâèíàðñòâîòî. Òâîðå÷êàòà ñëîáîäà âî êîçåðè¼àòà íå å èçðàçåíà âî òîëêàâà ìåðà êàêî âî õóìîðèñòè÷íàòà ïðèêàçíà è ôîêóñèðàíà å íà àêòóåëíîòî ñåêî¼äíåâ¼å. Íà¼÷åñòî çà ñåðèîçíè ðàáîòè ñå ïèøóâà íà õóìîðèñòè÷åí, èíòåðåñåí íà÷èí, ïîíåêîãàø ñàòèðè÷åí, èðîíè÷åí èëè ïîçèòèâíî äóõîâèò, íî ñåêîãàø çà íàñòàíèòå è çà ëó åòî èíôîðìèðà ñî äîçà íà õóìîð. Âñóøíîñò, êîçåðè¼àòà ïðåòñòàâóâà õóìîðèñòè÷íî îñâðíóâà å íà åäåí, èíàêó, ñåðèîçåí íàñòàí, ïî¼àâà èëè ïðîáëåì, à ñïîðåä ñòèëîò øòî ñå êîðèñòè, òàà å íà ãðàíèöà ïîìå ó íîâèíàðñòâîòî è ëèòåðàòóðàòà. Àâòîðîò íà êîçåðè¼àòà òðåáà äà íàïðàâè âèñòèíñêà íîâèíàðñêà ïîäãîòîâêà, äà ñîáåðå ìàòåðè¼àë è èíôîðìàöèè, äà ãè ïðîâåðè, äà áèäå ñèãóðåí âî ñâî¼îò ñòàâ êî¼ ñàêà äà ìó ãî íàìåòíå íà ÷èòàòåëîò. Êîãà ñå ñòðóêòóðèðà êîçåðè¼àòà, öåëòà íà íîâèíàðîò å ïðåêó ëè÷íèîò ïå÷àò íà èçðàçóâà å øòî å êàðàêòåðèñòè÷åí çà íåà äà óñïåå äà ãî èçðàçè è êîëåêòèâíèîò äóõ íà òî¼ îäðåäåí ìîìåíò. Ïðåêó êîçåðè¼àòà ñå èñêàæóâà è òðåíäîò íà æàðãîíèòå, äè¼àëåêòèòå, ïîëóëàñöèâíè ôàçè, çàøòî, âî ïðèíöèï, ñå ðåàëèçèðà ñî åäåí ñïåöèôè÷åí íà÷èí íà îáðà à å. Êîçåðè¼àòà áåëåæè åäåí âèä áëèçîê ñòèë, ñïåöèôè÷íî íîâèíàðñêî êîìóíèöèðà å ñî ¼àâíîñòà, à ñî íåà ñëåäóâààò è ñîîäâåòíè èëóñòðàöèè, êàêî øòî ñå êàðèêàòóðà, ôîòîìîíòàæà è ñëè÷íî. 92 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

Ñî íà÷èíîò íà ïèøóâà å, êîçåðè¼àòà íå ðåòêî ñå ïðåòâîðà âî ñâîåâèäíî ñàòèðè÷íî-èðîíè÷íî êîìåíòèðà å. Âî íåà ñ$ ìîðà äà áèäå êîíêðåòíî áëèñêî è àêòóåëíî, ñåãàøíî, òóêà îêîëó íàñ, à ñèòå åëåìåíòè íà õóìîð è ñàòèðà øòî ãè ñîäðæè âî ñåáå äà ïîòåêíóâààò îä ñåêî¼äíåâíèîò æèâîò. Ôè÷åð Âî ïîñëåäíî âðåìå êàêî íîâèíàðñêè èçðàç øòî ñå êîðèñòè ñ$ ïî÷åñòî âî ñâåòñêîòî íîâèíàðñòâî è êà¼ íàñ å ôè÷åðîò. Ôè÷åðîò å ñëè÷åí ñî òîà øòî êà¼ íàñ ñå íàðåêóâà öðòèöà, à äîà à îä àíãëèñêèîò çáîð feature, øòî çíà÷è öðòà íà ëèöå, áèòíà öðòà èëè êàðàêòåðèñòè÷íà öðòà. È çà ôè÷åðîò èìà ðàçëè÷íè òîëêóâà à çà òîà íà êî¼ íîâèíàðñêè ðîä ïðèïà à, ïà òàêà íåêîè òåîðåòè÷àðè ñìåòààò äåêà ôè÷åðîò ïðåòñòàâóâà ðåïîðòåðñêè îáðàáîòåíà âåñò êî¼à çáîðóâà çà ÷îâåêîâè ïîäðîáíîñòè, ïðè øòî âî òèå ïîäðîáíîñòè íà¼÷åñòî ñå âêëîïóâà îïèøóâà åòî íà íà÷èí ñî êî¼ ñàêà äà ñå ïîñòèãíå èñòàêíóâà å íà åäåí äåòà èëè íà åäíî ëèöå. Ôè÷åðîò ñå ñìåòà çà äåë îä ñïåöèôè÷íèîò áåëåòðèñòè÷êè íîâèíàðñêè æàíð èëè, êàêî øòî âåëè Ìàðè Ãèëåñïè (Marie Gillespie) îä ×èêàãî ñàí òà¼ìñ (Chicago Sun Times), ïèøóâà åòî íà ôè÷åðîò å ïèøóâà å âåñòè ñî ñðöå. Òîà øòî å ïîñåáíî êàðàêòåðèñòè÷íî çà íåãî å íåôîðìàëíèîò ñòèë íà èçðàçóâà å çàòîà øòî èàêî âî îñíîâà ¼à èìà âåñòà, èñòîâðåìåíî ãî êîðèñòè è íàðàòèâíèîò Ïèøóâà åòî íà ôè÷åðîò íà÷èí íà ïðåçåíòèðà å íà âåñòà, îäíîñíî íà ñîîïøòóâà å å ïèøóâà å âåñòè ñî ñðöå , Ìàðè Ãèëåñïè, íà íîâîñòà íå ðåòêî îá¼àñíóâà¼ è èëè îïèøóâà¼ è îäðåäåíè ×èêàãî ñàí òà¼ìñ ñèòóàöèè èëè ëó å. Ïðèòîà, êàêî è äðóãèòå åëåìåíòè íà íàðàòèâíîòî èç¼àñíóâà å, èìà êàðàêòåðèñòèêà íà ôàáóëà è îïèñ íà àìáèåíòîò âî êî¼ ñå ñëó÷óâà íàñòàíîò èëè ñå îïèøóâà ëèöå çà êîå ñå âðçóâà íàñòàíîò, à ïðåäèçâèêóâà èíòåðåñèðà å íà ÷èòàòåëèòå íà åäåí íåïîñðåäåí íà÷èí. Ôè÷åðîò èìà òèïè÷åí èíòåðïðåòàòèâåí ñòèë ñî åëåìåíòè íà ôàêòîãðàôè¼à è áåëåòðèñòèêà. Çà ðàçëèêà îä âåñòà è îä èçâåøòà¼îò, âî ôè÷åðîò ñå êîìáèíèðààò ôàêòèòå çàåäíî ñî íåïîñðåäíî ïðåçåíòèðà å íà ñòàâîò, íà îäðåäåíî ïåðöåïèðà å íà ñèòóàöè¼àòà, ñî îäðåäåíà îöåíà íà íàñòàíîò. Ôè÷åðîò å çàåäíè÷êè èìåíèòåë çà ðàçëè÷íè òåêñòîâè íàïèøàíè íà åäåí èíòåðåñåí, òàêàíàðå÷åí soft íà÷èí çà îäðåäåíè òàêàíàðå÷åíè soft news ëè÷íîñòè, ñèòóàöèè è íàñòàíè. Èàêî ñîäðæè åëåìåíòè íà âåñòà, ãëàâíàòà ôóíêöè¼à íà òàà äàäå õóìàí àñïåêò. Çíà÷è, íå ñàìî äà ãè ïðåçåíòèðà âåñò å äà ôàêòèòå, òóêó âåñòà äà ¼à îáîè, äà èìà ïðèìåñè íà åäóêàöè¼à, íà èçâåñåí íà÷èí äà çàáàâè, äà ïðåäèçâèêà èíòåðåñèðà å ñî çàíèìëèâîñòè è äà ðàñâåòëè îäðåäåíà ñèòóàöè¼à. ×åñòî ïðåòñòàâóâà ðåêàïèòóàëöè¼à íà ãëàâíè âåñòè êîè âå å áèëå îá¼àâåíè èëè íà ïîâå å âåñòè îä åäíî èñòî èçäàíèå. Àâòîðîò íà îâî¼ îáëèê íà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å èìà ïîâå å >>> 93

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ôå òîíîò: > èíôîðìèðà; > êîìåíòèðà; > ïîòñåòóâà; > óáåäóâà; > àðãóìåíòèðà.

øàíñè äà ãî èñêàæå ñâî¼îò ëè÷åí ñòèë, çíà÷è äà ðàñêàæóâà, îäíîñíî äà ïèøóâà æèâîïèñíî, à íå ñóâîïàðíî, äà ãî êîðèñòè áîãàòñòâîòî íà ¼àçèêîò çà äà ïèøóâà íà èíòåðåñåí íà÷èí, îäíîñíî ñî ñòàâà å ëè÷åí áåëåã íà ïðèêàñêàòà. Öåëòà íà îâàà ôîðìà å äà ñå ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò è äà ñå çàäðæè äî êðà¼îò íà òåêñòîò. Ôè÷åðîò ñîäðæè åëåìåíòè íà ïðîôèë íà ëè÷íîñò, õóìàí èíòåðåñ, ïðèêàçíà, áåêãðàóíä, àíàëèçà, ñëó÷óâà å. Ñòðóêòóðèðà¼ è ãî ôè÷åðîò, íîâèíàðîò ñå îáèäóâà íà îäðåäåíèîò ëèê äà ìó íàìåòíå óëîãà íà ìàìêà, êàêî ¼àäèöà çà íàòàìîøíèîò òåê íà ïðèêàçíàòà. Ìîæå äà ñå ðå÷å äåêà åäåí îä íà¼âàæíèòå åëåìåíòè âî ñîçäàâà åòî íà ôè÷åðîò å òîêìó ãðàäáàòà íà ëèäîò, çíà÷è êàêî å ñå ïî÷íå, êîëêó å áèäå óñïåøíà ¼àäèöàòà, òîëêó óñïåøåí å áèäå è ôè÷åðîò. Íà ïðèìåð, äîêîëêó ïèøóâàìå ôè÷åð çà åêîíîìñêàòà ñîñòî¼áà âî åäíà çåì¼à, íåìà ñàìî áåãëî äà ãè íàáðîèìå ôàêòîãðàôñêèòå ïîäàòîöè çà áðî¼îò íà íåâðàáîòåíè, çà ïàäîò èëè ðàñòîò íà èíäóñòðèñêîòî ïðîèçâîäñòâî âî òàà äðæàâà. Òðåáà äà èçëåçåìå íà óëèöà è, íà ïðèìåð, îïèøóâà¼ è ãî ëèêîò íà äåòåòî øòî ïðîñè - òàæíà íàñìåâêà, ïàðòàëàâî îáëå÷åíî ñå áîðè çà äà ïðåæèâåå - å ¼à çàïî÷íåìå ôè÷åð ñòîðè¼àòà. Ãëàâàòà è ëèäîò íà ôè÷åðîò å äåëîò êàäå øòî ñå ôîêóñèðà ãëàâíèîò òåê íà ïðèêàñêàòà. Òî¼ å ïîîïøò, ïîðàçíîâèäåí îòêîëêó âî âåñòà è èìà ëè÷åí ïîãëåä íà àâòîðîò. Âî ôè÷åðîò àâòîðîò äàâà îïèñ, àíàëèçà, öèòàò, äè¼àëîã, îäðåäåíî ãëåäèøòå, è òîà ñå åëåìåíòè øòî òðåáà äà áèäàò ñåêîãàø çàñíîâàíè íà ôàêòîãðàôñêèòå äåòàëè. Çíà÷è, íå ïðàâèìå ïðîèçâîëíè çàêëó÷îöè, òóêó åäíîñòàâíî ãè ïðåíåñóâàìå ïîäàòîöèòå, êîíêðåòíèòå ïîäàòîöè. Îä äðóãà ñòðàíà, äîäåêà âî âåñòèòå èëè ò.í. hard news èíîôìðàöèèòå ñå ðåäàò ñïîðåä çíà÷å å, âî ôè÷åðîò, îäíîñíî soft story, òèå ñå ôèíàëíè, çàâðøåí äåë íà òåêñòîò. Íîâèíàðîò êî¼ ïèøóâà ôè÷åð êîïà çà äà ñòèãíå äî ïîäàòîöè, èñòðàæóâà, áàðà áðî¼êè, èíòåðâ¼óèðà ñîãîâîðíèöè çà äà ñîáåðå äîâîëíî àðãóìåíòè çà çàêëó÷îêîò øòî ñå íàî à âî çàäíèíàòà íà ïðèêàñêàòà. Âåñò: Ìàêåäîíè¼à èìà îêîëó 400.000 íåâðàáîòåíè, âåëàò ïîñëåäíèòå ïîäàòîöè Ôè÷åð: Ñèìå Ñèìîñêè â÷åðà ïîâòîðíî ãè îáèêîëóâàøå ñêîïñêèòå óëèöè, ÷åïêà¼ è âî êîíòå¼íåðèòå çà äà íà¼äå êîðêà ëåá äà ñå ïðåðàíè. Ôå òîí Ôå òîíîò ïðèïà à íà íîâèíàðñêî-ñïåöèôè÷íàòà áåëåòðèñòè÷êà æàíðîâñêà ãðóïà è ïðåòñòàâóâà íàïèñ âî ïðîäîëæåíè¼à êî¼ ñîäðæè îáåìíà, èíòåðåñíà, äîêóìåíòèðàíà ôàêòîãðàôñêà ãðàäáà, îáðàáîòåíà íà çàíèìëèâ, ïîïóëàðåí, ðåïîðòåðñêè, äóðè êíèæåâíîóìåòíè÷êè íà÷èí. Òî¼ âî ñåáå ñîäðæè ãîëåì áðî¼ ôàêòè, íåêîè îä íèâ ìîæåáè è ïðâ ïàò îá¼àâåíè, øòî ñå äîëæè íà èñòðàæóâà÷êà ðàáîòà,

94 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

íà ñåðèîçåí ïðèñòàï è øòî çáîðóâà çà óñïåøíîñòà íà ôå òîíîò. Áèäå¼ è èìà êàðàêòåðèñòèêà íà åäåí âèä äîêóìåíò, âî ñåáå èìà è ïîñåáíà àâòåíòè÷íîñò êàðàêòåðèñòè÷íà çà ëèòåðàòóðíèîò ïðèñòàï. Êàêî è çà äðóãèòå íîâèíàðñêè æàíðîâè, è çà ôå òîíîò âàæè ïðàâèëîòî íà âèñòèíèòî è îá¼åêòèâíî èíôîðìèðà å, à íàâåäóâà å íà èçâîðèòå íà èíôîðìèðà å, áåëåøêè çà ïîçíàòè èëè èíòåðåñíè ëè÷íîñòè, èñòîðèñêè ñëó÷óâà à, äðæàâíèöè, ïîëèòè÷àðè, íàñòàíè. Ôå òîíîò âîîáè÷àåíî ãî ïèøóâààò âå å èñêóñíè è òàëåíòèðàíè íîâèíàðè, èëè íàäâîðåøíè ñîðàáîòíèöè, êàêî øòî ñå èñòîðè÷àðè, íàó÷íèöè, ïîëèòè÷àðè, êíèæåâíèöè, óìåòíèöè... Äîêîëêó çà ðåïîðòàæàòà âåëèìå äåêà å ñîçäàäåíà ñïîðåä ïðèíöèïîò íîâèíàðñòâî è ëèòåðàòóðà, çà ôå òîíîò âåëèìå äåêà å ïîìå ó íîâèíàðñòâîòî è ñòðó÷íàòà ëèòåðàòóðà. Òî¼ óøòå ñå íàðåêóâà äîêóìåíòèðàíà ðåïîðòàæà , êî¼à ïî ïðàâèëî èçëåãóâà âî ñåðè¼à. Òåìàòà êî¼à ìîæå äà ñå îáðàáîòóâà, ïðåä ñ$, çàâèñè îä ñòðóêòóðàòà è ïðîôèëîò íà âåñíèêîò è íåìà îãðàíè÷óâà à. Òàêà, ìîæå äà ñòàíå çáîð çà æèâîòîò íà íåêî¼ ðåâîëóöèîíåð èëè êîíòðîâåðçåí ïîëèòè÷àð, çà æèâîòîò íà íåêî¼ ïèñàòåë, óìåòíèê, õóìàíèñò, ìîæå äà îáðàáîòóâà òåìà êî¼à íå å Ôå òîíîò áàðà íîâèíàðîò ìíîãó ïîçíàòà íà ¼àâíîñòà. äà áèäå øèðîêî Ñòðóêòóðàòà íà ôå òîíîò ñå ãðàäè âðç áàçà íà ìíîãó îáðàçîâàí, äîáðî äà ãè ñåðèîçíè èñòðàæóâà÷êè è äîêóìåíòèðàíè ïîäàòîöè ïîçíàâà îïøòåñòâåíèòå ïðåçåíòèðàíè íà íàó÷íîïîïóëàðåí íà÷èí, ïà ñ$ äî ôîðìà íà çáèäíóâà à è äà èìà èíòåðåñíî ìóàáåòå å ñî ¼àâíîñòà. ÷óâñòâî çà èíòåðåñåí Ôå òîíîò ïðâ ãî âîâåë ôðàíöóñêèîò ïå÷àò âî ïî÷åòîêîò íà÷èí íà ïðåçåíòèðà å íà íà 19 âåê ñî îá¼àâóâà å âî ôîðìà íà ÷èñò êíèæåâåí ïðèëîã. ïîäàòîöèòå, áëèçîê äî Òî¼ ñå ïëàñèðàë êàêî äåëîâè íà îáðàáîòåíè ðîìàíè è òîà íà ëèòåðàòóðíèîò ñòèë. íà÷èí øòî ñåêîãàø áèë ïðåêèíóâàí íà íà¼èíòåðåñíèîò äåë îä òåêñòîò çà äà ïðîäîëæè ñëåäíèîò äåí èëè ñëåäíàòà íåäåëà äîêîëêó ñòàíóâàëî çáîð çà íåäåëåí ìàãàçèí èëè ñïèñàíèå. Òàêà íà ÷èòàòåëèòå èì ñå íàìåòíóâàëî äà ñòåêíàò íàâèêà äà ãî êóïàò è ñëåäíèîò áðî¼ è ñî íåòðïåíèå äà ãî ÷åêààò íîâèîò áðî¼ íà âåñíèêîò, îäíîñíî íà íåäåëíèêîò. Íàáðçî ïîòîà ôå òîíîò îä êíèæåâåí ïîìèíàë âî ïóáëèöèñòè÷êè ñî øòî çàïî÷íóâà äà ñå îäìîòóâà êëîï÷åòî íà ðàçëè÷íè òåìè øòî áèëå îáðàáîòóâàíè è çàñòàïåíè âî ìåäèóìèòå. Ðå÷èñè íåìà íîâèíàðñêî èçðàçóâà å êîå ìîæå äà áèäå òîëêó ìíîãó òåìàòñêè ðàçíîâèäíî è äà èìà òàêâî áîãàòñòâî íà èçðàçóâà å è òåõíè÷êî-êîìï¼óòåðñêà îáðàáîòêà êàêî øòî å ôå òîíîò. Êóëòóðàòà, íàóêàòà, èñòîðè¼àòà, ïîëèòèêàòà, åêîíîìè¼àòà, ñïîðòîò, òåõíèêàòà, ïà äî ñîñåìà îáè÷íè ñëó÷óâà à íà ¼àâíè ëè÷íîñòè, íåîáè÷íè ÷îâåêîâè ñóäáèíè, øïèîíñêè àôåðè, àâàíòóðèñòè÷êè äîæèâóâà à, ïà äóðè ÷óäíè è ðåòêè ïðèðîäíè ïî¼àâè èëè íàñòàíè. Ôå òîíîò è èíôîðìèðà è êîìåíòèðà. Òî¼ ïîòñåòóâà, óáåäóâà, àðãóìåíòèðà. Èçîáèëñòâîòî íà ïîäàòîöè øòî ãè ïðåçåíòèðà ïðåòñòàâóâààò ïîñåáíà äîêóìåíòàöè¼à, à èñòðàæóâà÷êàòà ðàáîòà øòî ñå âðøè çà äà ìîæå äà áèäå óñïåøåí ôå òîíîò îáåçáåäóâà >>> 95

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ñïåöèôè÷íà àâòåíòè÷íîñò, êî¼à äîïîëíèòåëíî ãî ïðèâëåêóâà âíèìàíèåòî íà ¼àâíîñòà. Ôå òîíîò áàðà íîâèíàðîò äà áèäå øèðîêî îáðàçîâàí, äîáðî äà ãè ïîçíàâà îïøòåñòâåíèòå çáèäíóâà à è äà èìà ÷óâñòâî çà èíòåðåñåí íà÷èí íà ïðåçåíòèðà å íà ïîäàòîöèòå, áëèçîê äî ëèòåðàòóðíèîò ñòèë. Ìîðà äà ñå ïèøóâà íà èíòåðåñåí è äèíàìè÷åí íà÷èí, çàòîà øòî ôå òîíîò ñïîðåä ñâî¼àòà ïðèðîäà è ñî ñâî¼àòà ñåîïôàòíîñò å äîëã è íå ñìåå äà áèäå çäîäåâåí èëè çàìîðåí çà îíèå øòî ãî ñëåäàò. > Äàóò Äàóòè Ïîðòðåò (ïðîôèë) Çà äà ñå ðàçáåðå ïîðòðåòîò êàêî åäåí îä íîâèíàðñêèòå æàíðîâèòå, òðåáà äà ãî ïîñòàâèìå ïðàøà åòî: çîøòî íà íåêîãî ìó ïðàâèìå ïîðòðåò âî íàøèîò âåñíèê? Ñî øòî ãî çàñëóæèë òîà? Ñëè÷íî êàêî êà¼ èíòåðâ¼óòî, è çà ïîðòðåò êàêî ïðâî (1) íè å ïîòðåáíî äà èçáåðåìå ëè÷íîñò íà êî¼à å ïðàâèìå ïîðòðåò; âòîðî (2), òðåáà äà èìàìå äèðåêòåí ïîâîä, êî¼ áè í$ çàèíòðèãèðàë; è òðåòî (3), êàêîâ å èíòåðåñîò íà ïóáëèêàòà. Çà äà áèäå íåêî¼à ëè÷íîñò ïîðòðåòèðàíà, òðåáà äà ãî çàñëóæóâà òîà çà äà áèäå ïðåäî÷åíà íà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò. Äàëè è êîãî å ïîðòðåòèðàìå èçáîðîò ãî ïðàâè ìåäèóìîò (îäíîñíî óðåäíèøòâîòî âî äîãîâîð ñî íîâèíàðîò íà êîãî å ìó ¼à äîäåëè çàäà÷àòà). Ïîòåíöè¼àëíè êàíäèäàòè çà ïîðòðåò ñå øòîòóêó èçáðàíèîò ïðåìèåð íà äðæàâàòà, ïðåìèåð âî îñòàâêà, íîâ ìèíèñòåð, óñïåøåí ëåêàð, íàó÷íèê øòî îòêðèë íåêî¼à íîâà ôîðìóëà, íåêî¼à íîâà òåîðåìà, ïèñàòåë øòî äîáèë íåêî¼à íàãðàäà, óñïåøåí áèçíèñìåí, äèðåêòîð øòî ñïàñèë ôèðìà îä ñèãóðåí ñòå÷à¼, ñïîðòèñò êî¼ óñïåàë äà ñå çàêèòè ñî ìåäàë íà îëèìïèñêè èãðè, ó÷åíèê èëè ñòóäåíò ñî îäëè÷íè îöåíêè, àêòåð âî íîâ ôèëì, ðåæèñåð íà óñïåøíà ïðåòñòàâà èëè ôèëì, ìóçè÷àð øòî ãè ïðîäàë ñâîèòå äåëà âî ãîëåì òèðàæ... Ñïîðåä ãîðåíàâåäåíèòå ïðèìåðè, ìîæå äà ñå èçâëå÷å êàêî çàêëó÷îê äåêà äèðåêòíèòå ïîâîäè (îíà ñî øòî ãî ñâðòèëå âíèìàíèåòî íà ïóáëèêàòà) ïðàêòè÷íî ãè íàìåòíóâààò ëè÷íîñòèòå çà êîè å ïèøóâàìå. Ïðèòîà, òðåáà äà ïîñòàâèìå ¼àñíà öåë - äà ¼à ïðåçåíòèðàìå íà ïóáëèêàòà èçáðàíàòà ëè÷íîñò âî öåëîñíà ñâåòëèíà, äà îòêðèåìå ïîâå å èíòåðåñíè äåòàëè çà íåà, ïðîôåñè¼à è äðóãè ïðåîêóïàöèè. Êàêî å äî¼äåìå äî çíà÷à¼íè è èíòåðåñíè èíôîðìàöèè çà ëè÷íîñòà, çàâèñè îä ïðèñòàïîò íà àâòîðîò. Àâòîðîò èìà øèðîê ïðîñòîð çà ìàíåâàð çà êîðèñòå å íà ñèòå ìîæíè íîâèíàðñêè àëàòêè ïîçíàòè è çà äðóãèòå íîâèíàðñêè íàïèñè. Òîà çíà÷è: 1.èíòåðâ¼óèðà å íà ëè÷íîñòà; 2.èíòåðâ¼óèðà å íà äðóãè èçâîðè (ñîðàáîòíèöè, ÷ëåíîâè íà ñåìå¼ñòâîòî, îïîíåíòè...);

Ñëè÷íî êàêî êà¼ èíòåðâ¼óòî, è çà ïîðòðåò êàêî ïðâî (1) íè å ïîòðåáíî äà èçáåðåìå ëè÷íîñò íà êî¼à å ïðàâèìå ïîðòðåò; âòîðî (2), òðåáà äà èìàìå äèðåêòåí ïîâîä, êî¼ áè í$ çàèíòðèãèðàë; è òðåòî (3), êàêîâ å èíòåðåñîò íà ïóáëèêàòà.

96 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

3.êîðèñòå å ïèøóâàíè äîêóìåíòè (èíòåðâ¼óà è èç¼àâè îá¼àâåíè ïîðàíî, èç¼àâè íà äðóãè ëó å, îá¼àâåíè àâòîðñêè òåêñòîâè...). Ïðåêó íèâ òðåáà äà ñîáåðåìå øòî å ìîæíî ïîâå å èíôîðìàöèè: çà äåëîòî, êàðèåðàòà, êàðàêòåðíèòå îñîáèíè, äîáðè ñòðàíè è ìàíè, îäíîñèòå ñî ëó åòî (íî è øòî ìèñëàò äðóãèòå ëó å çà íåãî), ìàëè èëè ãîëåìè íåøòà øòî ãî ïðàâàò ñðå åí èëè íåñðå åí, íåãîâè âèçèè, íåãîâè õîáè ïðåîêóïàöèè... Ñàìàòà ñòðóêòóðà íà ïîðòðåòîò, èñòî òàêà, òðåáà äà ëè÷è íà äðóãè ïðèêàçíè: äà èìà øòî å ìîæíî ïîâå å öèòàòè îä ïîðòðåòèðàíàòà ëè÷íîñò (ïðåðàñêàæóâà å íà èíòåðâ¼óòî ñî íåãî âî êðàòêè, êàðàêòåðèñòè÷íè è åôåêòíè èç¼àâè), ìèñëå à (ïàê öèòàòè) îä äðóãè ëó å, áèîãðàôñêè åëåìåíòè, îïèñ íà íåãîâèòå óñïåñè (àêî ñòàíóâà çáîð çà òîà), êàêî è ëè÷íè èìïðåñèè íà àâòîðîò çà ïîðòðåòèðàíàòà ëè÷íîñò (îïèñ íà ôèçè÷êèîò èçãëåä , ìèìèêðè¼àòà, íà÷èíîò íà ðåàãèðà å íà ïðàøà àòà, äàëè å ïîâëå÷åí, ñåðèîçåí èëè äóõîâèò...). Íåêîëêó áèòíè àñïåêòè Ïîðòðåòîò, ïîêðà¼ âî íåãîâà êëàñè÷íà ôîðìà, ìîæå äà çà äîáàð ïîðòðåò: áèäå äåë è îä äðóãè íàïèñè, ñìåòà Ìåëâèí Ìåíøåð ( Basic - èìå è èäåíòèôèêàöè¼à íà Media Writing - ïåòòî èçäàíèå, ñòð. 227). Îíàêà êàêî øòî ñóá¼åêòîò; - òåìà íà ïîðòðåòîò; èíòåðâ¼óòî íè å åäíà îä ãëàâíèòå àëàòêè çà äà ïðîôèëèðàìå - ïîâîä (ïðè÷èíàòà) çà íåêî¼à ëè÷íîñò, ïîðòðåòîò, èëè åëåìåíòè íà ïîðòðåò, ñå ¼àâóâààò ïðîôèëîò (news peg); è êà¼ êëàñè÷íîòî èíòåðâ¼ó. Òîà å âîâåäîò íà èíòåðâ¼óòî, êàäå - áåêãðàóíä íà ñóá¼åêòîò; øòî ïðåä äà ïîìèíåìå íà ïðàøà àòà è îäãîâîðèòå, ïðàâèìå - èíöèäåíòè è àíåãäîòè íà êðîêè-ïîðòðåò íà ëè÷íîñòà øòî ñìå ¼à èíòåðâ¼óèðàëå. Òî¼ âîâåä ñóá¼åêòîò, êàêî è íà äàâà ìíîãó áèîãðàôñêè ïîäàòîöè è ãî îá¼àñíóâà ïîâîäîò çîøòî íåãîâèòå ïðè¼àòåëè è ðàçãîâàðàìå ñî òàà ëè÷íîñò. Èñòî òàêà, âî ïîìàë îáåì ñå âðñêè; ¼àâóâà è êà¼ äðóãè íàïèñè: êà¼ ðåïîðòàæè, ïàòåïèñè è äðóãî. - îïèñè íà ôèçè÷êèîò ×åñòî êîãà ïèøóâàìå çà íåêî¼ ïðîáëåì, âî ïðèêàçíàòà èçãëåä íà ñóá¼åêòîò; - äèðåêòíè èç¼àâè îä âíåñóâàìå ÷îâå÷êè ñóäáèíè, ïðè øòî íåêîè ëèêîâè ãè ñóá¼åêòîò è îä èçâîðèòå; ïîðòðåòèðàìå íèç ïðèêàçíàòà. Ñåòåòå ñå íà íåêî¼à ïàòåïèñíà - îïñåðâàöèè íà ñóá¼åêòîò ðåïîðòàæà, êàäå øòî àâòîðîò ñå ñðåòíàë ñî ïîãëàâàðîò íà íà ðàáîòà, äîìà èëè âî íåêîå àôðèêàíñêî ïëåìå. Èàêî ñðåäáàòà å äåë îä ïðèêàçíàòà, èãðà, îäíåñóâà å, àâòîðîò, ñåïàê, äàâà ìàë ïîðòðåò íà ñîãîâîðíèêîò. ãåñòèêóëàöè¼à; Êà¼ ïîðòðåòîò òðåáà äà ñå îäáåãíå àâòîðîò äà ãî âðåäíóâà - ñèëåí çàêëó÷îê. ñâî¼îò ñîãîâîðíèê (äàëè å äîáàð èëè ëîø), òóêó òåáà äà ñå êîíöåíòðèðà íà ñîáèðà å íà¼ðàçëè÷íè èíôîðìàöèè, à îä íèâ íà âåøò è êðåàòèâåí íà÷èí äà ¼à ñîñòàâè ïðèêàçíàòà çà äà ìîæàò ÷èòàòåëèòå ñàìèòå äà èçâëå÷àò ñâîè çàêëó÷îöè çà ëèêîò íà ïîðòðåòèðàíàòà ëè÷íîñò. Ìåëâèí Ìåíøåð ( Basic Media Writing - ïåòòî èçäàíèå) ïðåïîðà÷óâà íåêîëêó áèòíè àñïåêòè çà äîáàð ïîðòðåò: > èìå è èäåíòèôèêàöè¼à íà ñóá¼åêòîò; > òåìà íà ïîðòðåòîò; > ïîâîä (ïðè÷èíàòà) çà ïðîôèëîò (news peg); > áåêãðàóíä íà ñóá¼åêòîò; > èíöèäåíòè è àíåãäîòè íà ñóá¼åêòîò, êàêî è íà íåãîâèòå ïðè¼àòåëè è âðñêè; >>> 97

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

> îïèñè íà ôèçè÷êèîò èçãëåä íà ñóá¼åêòîò; > äèðåêòíè èç¼àâè îä ñóá¼åêòîò è îä èçâîðèòå; > îïñåðâàöèè íà ñóá¼åêòîò íà ðàáîòà, äîìà èëè âî èãðà, îäíåñóâà å, ãåñòèêóëàöè¼à; > ñèëåí çàêëó÷îê. Íà êðà¼, òðåáà äà ñå íàãëàñè äåêà âî ïîðòðåòèðà åòî íà íåêî¼à ëè÷íîñò, ïðåñóäíà óëîãà èãðààò è ñïîñîáíîñòèòå íà àâòîðîò äà ãè çàáåëåæóâà èíòåðåñíèòå äåòàëè îä ñâîèòå âïå÷àòîöè. Ñî äðóãè çáîðîâè, àâòîðîò ñå ïî¼àâóâà è êàêî èçâîð. Ðåïîðòàæà è ïàòåïèñ Êîëêóïàòè íîâèíàðîò âî ñâî¼àòà ïðîôåñèîíàëíà êàðèåðà ñå ïî÷óâñòâóâàë õåíäèêåïèðàí îä ñåêî¼äíåâíîòî èçâåñòóâà å, áèäå¼ è íåäîâîëíî ¼à öåíàò íåãîâàòà ðàáîòà. Íàâèñòèíà èçãëåäà äåêà êëèøåòî (íàâîäíèöèòå ñå çà äà ñå îäáåãíå êàêâî áèëî èäåíòèôèêóâà å íà ñóá¼åêòèâíîòî ÷óâñòâî ñî ðåàëíîòî), ïðåíåñóâà å íà îíà øòî äðóãèòå ìó ãî êàæóâààò íà íîâèíàðîò, êàêî äà ãî ïîòèñíóâààò âî âòîð ïëàí ñâîåòî ¼àñ íà íîâèíàðîò. Äàëåêó îä òîà äåêà å âèñòèíà. Ñåêàêî äåêà âåøòèíàòà è êðåàòèâíîñòà íà íîâèíàðîò ñå öåíàò îä çà÷åòîêîò íà èäå¼àòà äî ïðèáèðà å èíôîðìàöèè îä èçâîðèòå, ïà äî ñàìîòî ñòðóêòóðèðà å íà íàïèñèòå, èàêî íåãîâàòà óëîãà êàêî äà îñòàíóâà íà âòîð ïëàí. Çà ðàçëèêà îä îáè÷íîòî èçâåñòóâà å, èìà æàíðîâè øòî Ðåïîðòàæàòà ñå ñìåòà çà ìó îâîçìîæóâààò íà íîâèíàðîò äà ïîêàæå íåêîè ñïîñîáíîñòè èìïðåñèîíèñòè÷êà ôîðìà øòî ñå ïðèòà¼óâààò âî äðóãèòå æàíðîâè. Òî¼ âî ðåïîðòàæàòà íà ïðèêàæóâà å íà èñòîâðåìåíî å è ðàñêàæóâà÷ è èçâîð, ëèê (øòî çíà÷è àêòèâåí ðåàëíèîò æèâîò. ÷èíèòåë) êî¼ îïèøóâà øòî èì ñå ñëó÷óâà íà äðóãèòå, íî è íåãîâèîò îäíîñ ñïðåìà òîà (îäíîñíî, ãè îïèøóâà ñâîèòå âïå÷àòîöè, äîæèâóâà à...). Êîãà ñå ÷èòà ðåïîðòàæà, èìàòå âïå÷àòîê êàêî äà ÷èòàòå ðàñêàç, èëè áàðåì ëèòåðàòóðíà ðåïîðòàæà. Çà äà ãè ðàçëèêóâàìå íîâèíàðñêàòà è óìåòíè÷êàòà ðåïîðòàæà, òðåáà äà èìàìå íà óì åäíà ãëàâíà êàðàêòåðèñòèêà: íîâèíàðñêàòà ðåïîðòàæà íå ìîæå äà ïðèêàæå íèøòî äðóãî îñâåí ðåàëíè ñèòóàöèè øòî ñå ñëó÷èëå, äîäåêà ðåàëíàòà ñëó÷êà ìó ñëóæè íà ïèñàòåëîò âî óìåòíè÷êàòà äà ñîçäàäå íîâà èìàãèíàðíà ðåàëíîñò. Âî íîâèíàðñêàòà ðåïîðòàæà àâîòîðîò òðåáà äà äàäå ñëèêà çà îíà øòî ñå ñëó÷óâà: > ïðåêó ïðèêàæóâà å ôàêòè; > ïðåêó îïèñè íà ñèòóàöèè; > óïîòðåáóâà å íà âèñòèíñêèòå èìè à; > ïðåòâîðà å íà èçâîðèòå âî êàðàêòåðè âî ïðèêàçíàòà; > êîðèñòå å äè¼àëîøêà ôîðìà; > ðàñêàæóâà å âî ïðâî ëèöå åäíèíà (íå ìîðà äà çíà÷è ñåêîãàø); > àâòîðîò âî äâî¼íî ñâî¼ñòâî: êàêî ðàñêàæóâà÷, íî è êàêî ëèê âî ïðèêàçíàòà 98 >>>

xxx

>>> Íîâèíàðñêè æàíðîâè <

> îïèøóâà å èíòåðåñíè äåòàëè âî ðàçâî¼îò íà íàñòàíèòå; > ïðèâëåêóâà å íà âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò ñî ñèëíè è êàðàêòåðèñòè÷íè èç¼àâè îä ëèêîâèòå; > íà¼÷åñòî äà ¼à çàïàçè õðîíîëîãè¼àòà âî ðàñêàæóâà åòî; > äà ñå ñëóæè ñî ¼àçèê è ñòèë çà èìïðåñèâíî ðàñêàæóâà å ñâî¼ñòâåíè çà óìåòíè÷êàòà ïðîçà. Ðåïîðòàæàòà ñå ñìåòà çà èìïðåñèîíèñòè÷êà ôîðìà íà ïðèêàæóâà å íà ðåàëíèîò æèâîò. Ðåïîðòàæàòà, êàêî íèåäåí äðóã æàíð, ñå äîáëèæóâà íà ëèòåðàòóðàòà, çà øòî íåêîè òåîðåòè÷àðè ãî íåãèðààò êàêî íîâèíàðñêè æàíð, èìà¼ è ãî íà óì îíà øòî íå òðåáà äà ìó ñå ñëó÷è íà åäåí ðåïîðòåð - äà ¼à çàïîñòàâè âèñòèíèòîñòà è äà ïðåìèíå âî ãðàäå å ñâî¼à èçìèñëåíà ïðèêàçíà. Åäåí ïèñàòåë ìîæå äà ãî ñòîðè òîà, íî íå è íîâèíàðîò. Íåêîè òàêâè îáèäè ñî èçìåíà íà ôàêòèòå, êîè ïðåìèíàà âî ãðóáà ìàíèïóëàöè¼à íå ñàìî ñî íèâ, òóêó è ñî ÷îâå÷êèòå ñóäáèíè, ¼à çàãðîçè¼à ðåïóòàöè¼àòà íà íåêîè âåñíèöè âî ÑÀÄ, ñî òåøêè ïîñëåäèöè è çà ñàìèòå àâòîðè, íî è çà óðåäíèöèòå (US Today, çà ïðèêàçíè çà èðà÷êàòà êðèçà). Äè¼àëîøêàòà ôîðìà, Äà ñå ïèøóâà ðåïîðòàæà çíà÷è äà ñå ôàòè ìèãîò. Äàëè òå÷íîòî ðàñêàæóâà å îä íåêîå áî¼íî ïîëå (âîåíè ðåïîðòàæè), íåñðå è, åëåìåíòàðíè íåïîãîäè, äàëè ñî åêñêëóçèâíîñòà íà íåêî¼à ïîëíî ñî æèâîïèñåí ¼àçèê, ïîíåêîãàø è òåìà îä ñåêî¼äíåâ¼åòî, íåêî¼à ÷îâå÷êà ñóäáèíà, æèâîò íà ìåòàôîðè÷åí, áè áèëå ìàðãèíèòå... Âî ðåïîðòàæàòà òðåáà äà ñå îòêðèå øòî è êàêî îïàñíè çà àâòåíòè÷íîñòà ÷óâñòâóâààò ëó åòî, øòî ñîíóâààò, êîè èì ñå æèâîòíèòå öåëè, íà ïðèêàçíàòà àêî òèå ñå êàêî ñå ñïðàâóâààò ñî áðåìåòî íà ðåàëíîñòà èòí. Ðåïîðòåðîò ñàìî ïî ñåáå öåë. òðàãà ïî ïîäëàáîêàòà ñóøòèíà íà æèâîòíèòå ìàíèôåñòàöèè, òî¼ ìîðà äà ¼à äîëîâè íåîáè÷íîñòà íà îáè÷íèòå, ñåêî¼äíåâíè îáëèöè íà æèâîòîò çà äà ãè îòêðèå âî íèâ, íèç åäíà ñóïòèëíà ôîðìà íà ïðèñòàï è ïðèêàæóâà å, íè¼àíñèòå íà æèâîòîò, êîíòðàñòèòå è ïàðàäîêñèòå íà ÷îâå÷êèòå äîæèâóâà à, äà ¼à äîëîâè äðàìàòè÷íîñòà øòî ñå êðèå çàä ïðåâåçîò íà ïëàâíèîò òåê íà îíà øòî ãî ïîäðàçáèðàìå ïîä ïîèìîò îáè÷åí æèâîò . ( Íîâèíàðñêè ëåêñèêîí , Âåëå Ñìèëåâñêè, ñòð. 186). Ñåêàêî äåêà äè¼àëîøêàòà ôîðìà, òå÷íîòî ðàñêàæóâà å ïîëíî ñî æèâîïèñåí ¼àçèê, ïîíåêîãàø è ìåòàôîðè÷åí, áè áèëå îïàñíè çà àâòåíòè÷íîñòà íà ïðèêàçíàòà àêî òèå ñå ñàìî ïî ñåáå öåë. Êîãà ñå çáîðóâà çà ðåïîðòàæàòà, òóêà å è ïàòåïèñîò, êàêî ìîäèôèêóâàíà ôîðìà. Ñïîðåä íà÷èíîò íà ñòðóêòóðèðà å, íåìà áèòíè ðàçëèêè. Ïàòåïèñèòå ñå ðåïîðòàæè êîè ïî îáåì ìîæàò äà áèäàò ïîäîëãè è äà ñå îá¼àâóâààò êàêî ôå òîíè, ïà ñïîðåä íåêî¼à àíàëîãè¼à ñî ëèòåðàòóðàòà, àêî ðåïîðòàæàòà å ñëè÷íà íà ðàñêàçîò, òàà áè áèëà íîâèíàðñêà ôîðìà ñëè÷íà íà íîâåëàòà èëè ðîìàíîò âî óìåòíè÷êàòà ïðîçà. Ïàòåïèñèòå ñå âðçàíè ñî ïàòóâà à âî áëèñêè èëè äàëå÷íè è åãçîòè÷íè ïðîñòîðè, ïîñåòè íà òóðèñòè÷êè è èñòîðèñêè ìåñòà, èíòåðåñíè çåì¼è ïîëíè ñî èíòåðåñíî ìèíàòî èëè ñåãàøíîñò. Òîà ñå àâàíòóðè íà àâòîðèòå êîè âî ïàòåïèñèòå îòêðèâààò íîâè ôàêòè, ñå >>> 99

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ñðå àâààò ñî ìíîãó ëó å, äîæèâóâààò ìíîãó èíòåðåñíè ìîìåíòè, ñå ñòàâààò âî ðàçëè÷íè ñèòóàöèè... êîè àêî ñå âåøòè è êðåàòèâíè, å ñîçäàäàò èíòåðåñíè ïðèêàçíè.

100 >>>

xxx

Ã Ë À Â À

Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à

> Àíäîí Äàâ÷åâ >>> 101

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

102 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

> Àíäîí Äàâ÷åâ Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à ÇÀÐÎÁÓÂÀ Å ÍÀ ÑËÈÊÈ ÎÄ ÏÐÈÐÎÄÀÒÀ Äà ãî âèäèìå æèâîòîò; äà ãî âèäèìå ñâåòîò, äà áèäåìå î÷åâèäöè íà ãîëåìèòå íàñòàíè; äà ãî âèäèìå ëèöåòî íà ñèðîìàøíèòå è ãåñòîâèòå íà ãîðäèòå; äà âèäèìå ÷óäíè íåøòà ìàøèíè, àðìèè, ìíîçèíñòâà, ñåíêè âî ïðàøóìèòå è íà Ìåñå÷åâàòà ïîâðøèíà; äà ãî âèäèìå ÷îâåêîâîòî äåëî - íåãîâàòà óìåòíîñò, ãðàäáè è îòêðèòè¼à; äà âèäèìå íåøòà îääàëå÷åíè èë¼àäíèöè êèëîìåòðè, íåøòà ñêðèåíè çàä ¾èäîâè è âî ñîáè, íåøòà îïàñíè êîãà å èì ñå ïðè¼äå; äà âèäèìå æåíè ñàêàíè îä ìàæè è ìíîãó äåöà; äà âèäèìå è äà óæèâàìå âî ãëåäà åòî; äà âèäèìå è äà ñå âîñõèòèìå; äà âèäèìå è äà íàó÷èìå... Ëà¼ô, 1936 Äà âèäèìå, äà äîæèâååìå è äà ïîêàæåìå - òîà å ìèñè¼àòà íà ìåäèóìèòå. Ñîâðåìåíîòî ôîòîíîâèíàðñòâî å íåâîçìîæíî äà ñå ðàçãëåäóâà áåç äà ñå ñëåäè ïî¼àâàòà è ðàçâèòîêîò íà ôîòîãðàôè¼àòà è ôîòîãðàôñêàòà òåõíèêà íà ïðâî ìåñòî è, ñåêàêî, òóêà å ïîâðçàí è ðàçâî¼îò íà ïå÷àòàðñêèòå òåõíèêè êî¼ îâîçìîæèë áðçî è êâàëèòåòíî ïðåíåñóâà å íà ôîòîãðàôèèòå íà ñòðàíèöèòå íà ïå÷àòåíèòå ìåäèóìè. Ïå÷àòíèöèòå êàêî òåõíè÷êè ñðåäñòâà íà¼íàïðåä áèëå íàìåíåòè çà ïå÷àòå å áóêâè - òåêñò, è ïîìèíàëî ìíîãó âðåìå è òåõíè÷êè óñîâðøóâà à çà äà áèäàò âî ñîñòî¼áà äà ïå÷àòàò èëóñòðàöèè (âî ïî÷åòîêîò òîà áèëå ãðàâóðè è íåêîè ëèòîãðàôñêè òåõíèêè). Ìå óòîà, óíèâåðçàëíàòà ðàçáèðëèâîñò íà ôîòîãðàôè¼àòà, êî¼à ñî ëåñíîòè¼à ãè ïîìèíóâàëà ñèòå ¼àçè÷íè, ñîöè¼àëíè, îáðàçîâíè è èñòîðèñêè áàðèåðè, àâòîìàòñêè ñå íàìåòíàëà êàêî ñîñòàâåí äåë îä èíôîðìàòèâíèòå ïðîöåñè. Ïðâàòà ôîòîãðàôè¼à êî¼à îñàìíàëà âî ïå÷àòåí ìåäèóì áèë ïîðòðåòîò íà Íåãîâîòî êðàëñêî âèñî÷åñòâî, ïðèíöîò Àðòóð, îá¼àâåíà âî 1871 ãîäèíà âî êàíàäñêèîò âåñíèê Canadian Illustrated News . Òåõíèêàòà íà ïå÷àòå å áèëà åäíîñòàâíà: ñòàêëåíàòà ïëî÷à íà êî¼à ñå íàî àëà ñëèêàòà áèëà èçãðàâèðàíà ñî ïîìîø íà äè¼àìàíòñêà èãëà, à ôîòîãðàôè¼àòà âî âåñíèêîò èçãëåäàëà êàêî äà å ñîñòàâåíà îä ìíîãó ìàëè ëèíèè. Ïðâàòà ïå÷àòåíà ôîòîãðàôè¼à âî àìåðèêàíñêè ìåäèóì áèëà îá¼àâåíà íà 4 ìàðò 1880 ãîäèíà âî ó¼îðøêèîò äíåâåí âåñíèê The Daily Graphic .

>>> 103

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ïî¼àâà íà ôîòîãðàôè¼àòà Çà ðàçëèêà îä äðóãèòå óìåòíîñòè, ÷èå ïî¼àâóâà å å ñêðèåíî âî ìàãëèòå íà èçìèíàòîòî âðåìå, ôîòîãðàôè¼àòà èìà òî÷íî îäðåäåí äàòóì íà ðà à å: 19 àâãóñò 1839 ãîäèíà. Íà òî¼ äåí ôðàíöóñêàòà âëàäà ãî îòêóïóâà ïàòåíòîò îä íåãîâèîò ïðîíàî à÷ Ëó¼ Äàãåð, ¼à ïðàâè ïîñòàïêàòà çà ñíèìà å ¼àâíî äîñòàïíà, ïðîãëàñóâà¼ è ¼à êàêî ôðàíöóñêè ïîäàðîê íà ÷îâåøòâîòî , ïîä èìåòî Äàãåðîòèïè¼à . Ïîäîöíà, áëàãîäàðåíèå íà ïîçíàòèîò ôèçè÷àð ñåð îí Õåðøåë, ôîòîãðàôè¼àòà ãî äîáèâà ñåãàøíîòî èìå, ñî ñïî¼óâà åòî íà äâåòå ãð÷êè çáîð÷è à ôîòî, øòî çíà÷è ñâåòëèíà, è ãðàôîñ øòî çíà÷è ïèøóâà - öðòà. Èíòåðåñåí å ôàêòîò øòî ôîòîãðàôè¼àòà ïðâ ïàò å îïèøàíà êàêî òåõíèêà óøòå âî 18 âåê, âî ôàíòàñòè÷íàòà ïðèêàçíà íàðå÷åíà Giphantie îä àâòîðîò ïîçíàò ïîä ïðåêàðîò Äå Ëà Ðîøå (1729 - 1774). Âî òîà äåëî ñå îïèøóâà ïîñòàïêà ñî êî¼à ìîæåëî íåêî¼à ñöåíà îä ïðèðîäàòà ñî ñèòå ìîæíè äåòàëè äà ñå ïðåôðëè íà ñëèêàðñêî ïëàòíî, ïðåìà÷êàíî ñî íåêî¼à ëåïëèâà ìàòåðè¼à. Âàêà ïîäãîòâåíîòî ïëàòíî, ñïîðåä ïðèêàçíàòà, íå ñàìî øòî ñîäðæåëî îãëåäàëíà ñëèêà, òóêó ïî ñóøå åòî íà ïëàòíîòî âî òåìíèöà, ñëèêàòà îñòàíóâàëà ïîñòî¼àíà. Âî îâàà ïðèêàçíà, îá¼àâåíà ðå÷èñè ïåäåñåò ãîäèíè ïðåä ïî¼àâàòà íà ïðâèòå îáèäè äà ñå çàðîáè ñëèêà îä ïðèðîäàòà è äà ñå çàäðæè íà õàðòè¼à èëè ïëàòíî, å ñïîìíàòà îñíîâàòà òåõíèêà íà ôîòîãðàôè¼àòà. Ôîòîãðàôè¼àòà ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êîìáèíàöè¼à îä äâà ðàçëè÷íè ïðîöåñà, ïðâèîò îïòè÷êè, à âòîðèîò õåìèñêè. 1. Îïòè÷êàòà ïî¼àâà ñî êî¼à Camera obscura 1519 ñëèêàòà îä ïðèðîäàòà, èëè îá¼åêòîò øòî ñå ñíèìà ñå ïðåôðëóâààò íà ñàêàíàòà îñíîâà, ïðâ ïàò áèë çàáåëåæàí âî Camera obscura, èëè òåìíà ñîáà . Îâàà ñîáà, öåëîñíî çàìðà÷åíà, èìàëà ìàëî äóï÷å íà çàâåñèòå íèç êîå ïîìèíóâàëà äíåâíàòà ñâåòëèíà è íà ñïðîòèâíèîò ¾èä äàâàëà ðåàëíà è ïðåâðòåíà ñëèêà íà îíà øòî ñå ñëó÷óâàëî íàäâîð. Ïðâèîò ïèøàí äîêóìåíò çà òîà å òðóäîò íà Ëåîíàðäî äà Âèí÷è îä 1519 ãîäèíà, êàäå øòî êàìåðà îïñêóðà ñå êîðèñòåëà êàêî ïîìîøíî ñðåäñòâî âî ñëèêàðñòâîòî, è ïðåòñòàâóâàëà ïîäâèæíà äðâåíà êóòè¼à, ïîâòîðíî ñî äóï÷å çà ïðîïóøòà å íà ñâåòëîñòà íà åäíèîò êðà¼, è ñòàêëåí åêðàí íà ñïðîòèâíèîò, íà êî¼ ñå ïðîåêòèðàëà ñëèêàòà. Îâî¼ ñèñòåì ñå êîðèñòåë çà áðçî ñêèöèðà å íà ïðîïîðöèèòå è êîìïîçèöè¼àòà íà èäíèòå ñëèêàðñêè ðåìåê-äåëà. 2. Õåìèñêèîò ïðîöåñ øòî ãî äàë ñâî¼îò ïðèäîíåñ âî ôîòîãðàôè¼àòà 104 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

ñå áàçèðàë íà êàðàêòåðèñòèêàòà íà íåêîè áîè äà áëåäåàò íà ñîíöå, íî âî òîà âðåìå òîà ñå ïðèïèøóâàëî íà ñîí÷åâàòà òîïëèíà, à íå íà ñâåòëèíàòà. Âî 16 âåê, Ðîáåðò Áî¼ë, îñíîâà÷ íà Êðàëñêîòî íàó÷íî çäðóæåíèå, çàáåëåæàë äåêà ñðåáðåíèîò õëîðèä ïîòåìíóâà êîãà ñå èçëîæóâà íà ñîíöå. Îâàà ïî¼àâà áèëà êîðèñòåíà çà èçðàáîòêà íà òîãàø ìíîãó ïîïóëàðíèòå ñèëóåòè íà ëèñ¼à íà íà¼ðàçëè÷íè ðàñòåíè¼à. Îâî¼ õåìèñêè ïðîöåñ èìàë ñàìî åäíà ìàíà, à òîà å íåìîæíîñòà çà ôèêñèðà å è òðà¼íî çà÷óâóâà å íà ñèëóåòàòà. Îâèå äâà ïðîöåñà ïàðàëåëíî è çàñåáíî åãçèñòèðàëå ñî âåêîâè, ñ$ äîäåêà Òîìàñ Âå âóä, âî ïî÷åòîêîò íà 19 âåê, íå óñïåàë äà ñíèìè ñëèêà íà õàðòè¼à ïðåìà÷êàíà ñî ôîòîîñåòëèâà õåìèêàëè¼à. Ïîðàäè íåïîñòî¼àíîñòà íà êîðèñòåíèòå õåìèñêè ñîåäèíåíè¼à, è âî íåäîñòàòîê íà ôèêñèð, îâèå ñèëóåòè íå ïðåòñòàâóâàëå òðà¼íè ñëèêè. Ïîêàæàíèòå ðåçóëòàòè íà ñèòå åíòóçè¼àñòè, êîè íåçàâèñíî åäåí îä äðóã åêñïåðèìåíòèðàëå íà ïîëåòî íà ôîòîãðàôè¼àòà, èì âëåâàëå íàäåæ äåêà åäåí äåí ìîæå äà ñå ñëó÷è íèâíèòå Ñèëóåòà íà õàðòè¼à, 19 âåê íàïîðè äà áèäàò êðóíèñàíè ñî ñëèêà îä ïðèðîäàòà ïðåíåñåíà íà õàðòè¼à èëè íà ìåòàëíà ïëî÷à, êî¼à å áèäå âåðíà íà îðèãèíàëîò. Ïðâàòà óñïåøíà ôîòîãðàôè¼à å ïðîèçâåäåíà âî ïåðèîäîò ¼óíè/ ¼óëè 1827 ãîäèíà îä Íèöåôîð Íèïñ. Çà îâà å êîðèñòåí áèòóìåí, õåìèêàëè¼à êî¼à ñå ñòâðäíóâà íà ñâåòëèíà. Çà äîáèâà å íà îâèå ôîòîãðàôèè, áèëî ïîòðåáíî âðåìå íà åêñïîíèðà å (èçëîæóâà å íà ñâåòëèíà) îä íà¼ìàëêó 8 ÷àñà. Íà 4 ¼àíóàðè 1829 ãîäèíà, Íèïñ ñå çàïîçíàâà ñî Ëó¼ Äàãåð è çàåäíî çàïî÷íóâààò ñî åêñïåðèìåíòèðà å è ðàçìåíà íà èñêóñòâà. Îâèå íàïîðè ðåçóëòèðààò ñî óñîâðøóâà å íà ôîòîîñåòëèâèòå åìóëçèè, ôîòî-ãðàôñêèòå ïëî÷è è ñêðàòóâà å íà âðåìåòî íà åêñïîçèöè¼à îä 8 ÷àñà íà ïîëîâèíà ÷àñ. Ôèêñèðà åòî íà ñíèìåíàòà ñëèêà áèëî âðøåíî ñî ïîòîïóâà å íà ïëî÷àòà âî ðàñòâîð îä ñîë. Âî ¼óëè 1839 ãîäèíà, ôðàí-öóñêàòà Ïðâàòà ôîòîãðàôè¼à, àâòîð Niepce, 1827 âëàäà ãî îòêóïóâà ïðîíà¼äîêîò îä Äàãåð. À âå å íà 19 àâãóñò èñòàòà ãîäèíà ¼à ïðàâè ïîñòàïêàòà çà ñíèìà å ¼àâíî äîñòàïíà, ïîäàðóâà¼ è ìó ãî íà ÷îâåøòâîòî ïîä èìåòî Äàãåðîòèïè¼à . Îâî¼ íà¼íîâ íà÷èí íà ðåïðîäóöèðà å íà ñëèêè îä ïðèðîäàòà ñòàíàë âèñòèíñêè õèò íàñåêàäå âî ñâåòîò è çà ìíîãó êðàòêî âðåìå äîáèë ìèëèîíè ñëåäáåíèöè. Îâî¼ äàòóì ñå çåìà êàêî îôèöè¼àëåí ðîäåíäåí íà ôîòîãðàôñêàòà òåõíèêà. >>> 105

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ôîòîàïàðàò è êàêî ôóíêöèîíèðà ÅÂÎËÓÖÈ£À ÍÀ CAMERA OBSCURA Ñèòå ôîòîàïàðàòè, îä íà¼åäíîñòàâíèòå, ïà äî íà¼êîìïëèêóâàíèòå, ¼à èìààò èñòàòà îñíîâíà êîíñòðóêöè¼à: ñåêî¼ îä íèâ èìà âíèìàòåëíî êîíñòðóèðàíî êó èøòå êîå óøòå ñå íàðåêóâà è òåëî íà ôîòîàïàðàòîò, êîå íå äîçâîëóâà íàâëåãóâà å íà íàäâîðåøíî ñâåòëî, îñâåí íèç îá¼åêòèâîò. Òåëîòî íà ôîòîàïàðàòîò ãè îáåäèíóâà ìåõàíèçìîò çà òðàíñïîðò íà ôèëìîò, ìåõàíèçìîò çà ÷êðàïíóâà å, ðåãóëàòîðîò íà åêñïîçèöè¼à, ñâåòëîìåðîò, îêóëàðîò çà ñíèìà å è îá¼åêòèâîò. Ôîòîàïàðàòîò å ìåõàíè÷êà íàïðàâà êî¼à ñî ïîìîø íà îá¼åêòèâîò ïðîïóøòà ñâåòëèíà, êî¼à ïîä ïðàâ àãîë ïà à íà ôîòîîñåòëèâàòà åìóëçè¼à íà ôèëìîò è ¼à îöðòóâà ñëèêàòà íà îá¼åêòîò øòî ñå íàî à ïðåä ôîòîàïàðàòîò. Îñòðà è ¼àñíà ñëèêà íà îá¼åêòîò ñå äîáèâà ïðåêó ïîäåñóâà à íà ïîçèöè¼àòà íà îá¼åêòèâîò âî îäíîñ íà ïîâðøèíàòà íà ôèëìîò. Òîà ñå âèêà ôîêóñèðà å èëè èçîñòðóâà å. Èçîñòðóâà åòî ¼à ïðàâè îñòðà ñëèêàòà øòî ¼à ãëåäàìå èëè íåêî¼ íå¼çèí äåë. Äåíåøíèòå ôîòîãðàôñêè ôèëìîâè ñå ïðåìà÷êàíè ñî åìóëçèè êîè ñå ìíîãó ïîîñåòëèâè îä îíèå êîðèñòåíè îä îñíîâîïîëîæíèöèòå íà ôîòîãðàôè¼àòà, çàòîà òðåáà ìíîãó òî÷íî äà ñå èçëîæóâààò - åêñïîíèðààò íà ñâåòëèíà. Çà òàà öåë, ïîñòî¼àò äâà ðåãóëàòîðà íà êîëè÷åñòâîòî ñâåòëèíà êîå ïîìèíóâà íèç îá¼åêòèâîò è ïà à íà ôèëìîò: åêñïîçèöè¼à è áëåíäà. Âðåìåòî íà èçëîæóâà å íà ôèëìîò íà ñâåòëèíà - åêñïîçèöè¼àòà äåíåñ ñå èçðàçóâà âî ñòîòè è èë¼àäèòè äåëîâè îä ñåêóíäàòà, çà ðàçëèêà îä äåñåòèöèòå ìèíóòè èëè äóðè ÷àñîâè ïîòðåáíè çà òîà âî 18 âåê. Çà ïðåöèçíî îäðåäóâà å íà åêñïîçèöè¼àòà âî äåëîâè îä ñåêóíäàòà, çàäîëæåí å ìåõàíèçìîò íà çàâåñàòà êî¼ ðàáîòè íà ïðèíöèï íà ÷êðàïíóâà å. Ñî ïðèòèñîê íà ïðñòîò íà ÷êðàïàëîòî, çàâåñàòà ñå îñëîáîäóâà è ãî èçëîæóâà ôèëìîò íà ñâåòëèíà âî ïåðèîä îä 1 ñåêóíäà äî îñóì èë¼àäèòè äåë îä ñåêóíäàòà âî çàâèñíîñò îä ñåëåêòîðîò íà åêñïîçèöèè. Ïî ïîòðåáà, çàâåñàòà ìîæå äà îñòàíå îòâîðåíà áåñêîíå÷íî äîëãî (íî íè åêñïîçèöèè). Áëåíäàòà å ñîñòàâåí äåë îä îá¼åêòèâîò è ïðåòñòàâóâà ìåõàíè÷êè ñèñòåì îä òåíêè ìåòàëíè ëèâ÷è à êîè ñå ñîáèðààò è îòâîðààò, ïðèòîà ðåãóëèðà¼ è ãî êîëè÷åñòâîòî ñâåòëèíà êîå ïîìèíóâà íèç îá¼åêòèâîò. Áëåíäàòà è åêñïîçèöè¼àòà ðàáîòàò çàåäíî çà äà ñå îäðåäè òî÷íîòî êîëè÷åñòâî ñâåòëèíà ïîòðåáíî çà ïðàâèëíî åêñïîíèðà å íà ôèëìîò. 106 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

Ñî çàòâîðà å íà áëåíäàòà, ñå ìåíóâà è êâàëèòåòîí íà ñëèêàòà âî äåëîò íà äëàáèíñêàòà îñòðèíà. Êîëêó å ïîçàòâîðåíà áëåíäàòà, òîëêó äëàáèíñêàòà îñòðèíà íà ôîòîãðàôè¼àòà å ïîãîëåìà, è îáðàòíî. Âðåäíîñòèòå íà áëåíäàòà ñå áåëåæàò ñî áóêâàòà ô , êî¼ âî çàâèñíîñò îä êâàëèòåòîò íà îá¼åêòèâîò ìîæå äà áèäå ô1, êîãà å íà¼îòâîðåíà, ïà ñ$ äî ô64 êîãà å ðå÷èñè ñîñåìà çàòâîðåíà, âî òî¼ äè¼àïàçîí áëåíäàòà ñå ìåíóâà (îïà à) çà êîðåí îä äâà. Îá¼åêòèâîò å íà¼áèòíèîò äåë îä ñåêî¼ ôîòîàïàðàò, âî ïî÷åòîêîò ïðåòñòàâóâàë ñàìî åäíî îáè÷íî äóï÷å íà òåìíàòà êîìîðà, à ïîòîà åâîëóèðàë ïðåêó åäíà ëå à, âî êîìïëåêñåí ñèñòåì îä ðàçëè÷íè ëå è, êî¼ ïîñòèãíóâà ãîëåì ñòåïåí íà îñòðèíà íà ñëèêàòà, ñî ãîëåìà ðàçäåëíà ñïîñîáíîñò è ñâåòëîñíà ¼à÷èíà. Ñïîðåä ñâî¼àòà íàìåíà, îá¼åêòèâèòå èìààò ðàçëè÷íî ôîêóñíî ðàñòî¼àíèå íà ëå èòå, è ñå äåëàò íà øèðîêîàãîëíè, íîðìàëíè, òåëåîá¼åêòèâè è çóì-îá¼åêòèâè. Íîðìàëíè îá¼åêòèâè ñå îíèå øòî ¼à äàâààò ñëèêàòà êî¼à ìèíóâà íèç îá¼åêòèâîò áåç íèêàêâè äåôîðìàöèè, òîêìó îíàêà êàêî øòî ¼à ãëåäà íàøåòî îêî, øèðîêîàãîëíè ñå îíèå êà¼ êîè ñëèêàòà øòî ¼à äàâààò å ïðèâèäíî ïîøèðîêà (ïîäàëå÷íà) îä âèñòèíñêîòî âèäíî ïîëå, à òåëåîá¼åêòèâè ñå îíèå êà¼ êîè ñëèêàòà å çãîëåìåíà (ïðèáëèæåíà). Çóì-îá¼åêòèâè ñå îíèå îá¼åêòèâè øòî ìîæàò äà ãî ìåíóâààò ôîêóñíîòî ðàñòî¼àíèå è ñî òîà äà ñå êîðèñòàò êàêî øèðîêîàãîëíè, íîðìàëíè è êàêî òåëåîá¼åêòèâè. Ôèëìîò å íîñà÷ - ïîäëîãà íà ôîòîñåòëèâàòà åìóëçè¼à, êî¼à ïî åêñïîíèðà åòî âî òåìíàòà êîìîðà íà ôîòîàïàðàòîò, ñîäðæè ëàòåíòíà ñëèêà, êî¼à ñî ïîìîø íà õåìèñêà îáðàáîòêà íèç ðàçâèâà÷ è ôèêñèð ñòàíóâà âèäëèâ íåãàòèâ íà ðåàëíàòà ñëèêà. Îä íåà ïîòîà ñå äîáèâààò ïîçèòâè ñî ðàçëè÷íè äèìåíçèè. Ñîâðåìåíèòå ôèëìîâè ñå ïðîèçâåäóâààò ñî ðàçëè÷íà îñåòëèâîñò íà åìóëçè¼àòà êî¼à ñå èçðàçóâà âî ÈÑÎ (International Standard Association), è ìîæå äà áèäå îä 25 ÈÑÎ, ïà ñ$ äî 6400 ÈÑÎ, êàêî íîðìàëíî îñåòëèâ ôèëì ñå çåìà 100 ÈÑÎ, âðåäíîñòèòå ïîä òîà ñå íèñêîîñåòëèâè ôèëìîâè, à íàä òîà îñåòëèâè è âèñîêîîñåòëèâè ôèëìîâè. Ñïîðåä âèäîò íà ôèëìîò, èìà öðíî-áåëè íåãàòèâíè ôèëìîâè, íåãàòèâíè ôèëìîâè âî áî¼à, ïîçèòèâ-ôèëìîâè (ñëà¼äîâè) è èíôðàöðâåíè ôèëìîâè. 35 ìì ÑËÐ-ôîòîàïàðàò Áåç íèêàêâî ñîìíåâà å, èäíèòå èñòîðè÷àðè íà ôîòîãðàôè¼àòà å ñå ñîãëàñàò äåêà åäíîîêèîò ðåôëåêñåí ôîòîàïàðàò (Single lens reflex SLR) å íà¼óñïåøíî êîíñòðóèðàíà ôîòîêàìåðà. ÑËÐ-ôîòîàïàðàòèòå ñå ëåñíè, èçäðæëèâè, åäíîñòàâíè çà ðàêóâà å, èìà âãðàäåí ñâåòëîìåð, ðàçíè âèäîâè ïðîìåíëèâè îá¼åêòèâè è äðóãà îïðåìà. ÑËÐ-ôîòîàïàðàòîò ôóíêöèîíèðà íà ñëåäíèîâ íà÷èí: ñëèêàòà ¼à ïðèìà íèç îá¼åêòèâîò (ñëèêà ÑËÐ) è ¼à ôðëà íà êîñî ïîäâèæíî îãëåäàëî, êîå ¼à ïðåíåñóâà íà ìàò-ñòàêëî. Áèäå¼ è ñëèêàòà íà ìàòñòàêëîòî å èäåíòè÷íà ñî îíàà øòî ïà à íà ôèëìîò, íå ñå ¼àâóâà >>> 107

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ïàðàëàêñà. Ìåõàíèçìîò çà îäðåäóâà å íà åêñïîçèöè¼àòà ãî ïîâðçóâà ïîäâèæíîòî îãëåäàëî ñî ìåõàíèçìîò çà ÷êðàïíóâà å, òàêà øòî êîãà ñå ïðèòèñêà ÷êðàïàëîòî, çàâåñàòà ñå îòâîðà, èñòîâðåìåíî è îãëåäàëîòî ñå ïîäèãà, ñâåòëîñòà íåïðå÷åíî ïà à íà ôèëìîò, ñî òîà âå å èìàìå ëàòåíòíà ñëèêà. Ñîâðåìåíèòå ÑËÐ-ôîòîàïàðàòè èìààò ìåõàíèçàì çà àâòîìàòñêî ïðåìîòóâà å íà ôèëìîò, òàêà øòî ïî ÷êðàïíóâà åòî åêñïîíèðàíîòî ïàð÷å ôèëì ñå çàìåíóâà ñî íîâî. Äèãèòàëíà ôîòîãðàôè¼à Âî ñòðåìåæîò íàñòàíèòå âî øòî å ìîæíî ïîêðàòîê ðîê äà ñå äîñòàâàò äî ìåäèóìèòå, ôîòîãðàôñêàòà òåõíèêà ïîñòî¼àíî ñå ðàçâèâàëà âî ïðàâåö íà ñêðàòóâà å íà ïîñòàïêèòå çà äîáèâà å ôîòîãðàôè¼à. Ïðâèòå ëîãè÷íè òåõíîëîøêè îáèäè áèëå ñêðàòóâà å (çàáðçóâà å) íà õåìèñêèòå ïðîöåñè çà ðàçâèâà å íà ôîòîãðàôèèòå, íî îâî¼ òðåíä èìà ñâîè ãðàíèöè êîè íå ìîæàò äà ñå ïðåñêîêíàò. Åäåí îä íà÷èíèòå áèë ëàáîðàòîðè¼àòà äà ñå îäíåñå íà samoto ìåñòî è äà ñå äâèæè çàåäíî ñî ôîòîðåïîðòåðîò. (ne mozam da go smenam fontot se javuvaat kocki) Óñîâðøóâà åòî íà òåõíèêàòà çà ïðà à å ôîòîãðàôèè ïî òåëåôîí íàìåñòî ïî ïîøòà ãî ñêðàòèëî âðåìåòî íà ïðà à å îä íåêîëêó äåíà íà íåêîëêó ÷àñà, èàêî òîãàøíàòà òåëåôîòî-òåõíèêà ñ$ óøòå áèëà áàâíà è êàáåñòà îä äåíåøíà ãëåäíà òî÷êà. Ñî ïî¼àâàòà íà êîìï¼óòåðèòå è Èíòåðíåòîò, ñêåíèðà åòî (ïðåòâîðà åòî íà ôîòîãðàôè¼àòà âî äèãèòàëåí ôîðìàò), âðåìåòî íà äèñòðèáóöè¼à íà ôîòîãðàôèèòå ñå ñêðàòóâà óøòå ïîâå å èàêî ñ$ óøòå å ïîòðåáíî äà ñå ðàçâè¼àò ôèëìîâèòå è îä íèâ äà ñå èçðàáîòè ôîòîãðàôè¼à êî¼à ïîòîà ñå ñêåíèðà è ïðà à ïîíàòàìó. Åäåí îä íà÷èíèòå çà ñêðàòóâà å íà âðåìåòî íà ïðà à å å ïî¼àâàòà íà ñïåöè¼àëèçèðàíè ñêåíåðè øòî ãî ñêåíèðààò íåãàòèâîò è ñî òîà ñå ïðåñêîêíóâà ïðîöåñîò è âðåìåòî ïîòðåáíî çà èçðàáîòêà íà ôîòîãðàôè¼àòà íà õàðòè¼à. Íà îâà íèâî íà ðàçâî¼ íà òåõíèêàòà çà ìàêñèìàëíî ñêðàòóâà å íà ïåðèîäîò íà äîáèâà å ôîòîãðàôè¼à ñå ïîêàæàëî ïîòðåáíî ôîòîãðàôè¼àòà óøòå âî ñàìèîò ôîòîàïàðàò äà ñå òðàíñôîðìèðà âî äèãèòàëíà ôîðìà. Ñëåäíèîò ÷åêîð áèëå äèãèòàëíèòå ôîòîàïàðàòè, êîè ãè çàäðæàëå ñèòå îñíîâíè äåëîâè íà êëàñè÷íèòå ôîòîàïàðàòè, ñî òàà ðàçëèêà øòî ôèëìîò è ìåõàíèçìîò çà òðàíñïîðò íà ôèëìîò áèëå çàìåíåòè ñî ÖÖÄ-ñåíçîð, êî¼ ñëèêàòà øòî ïà à íà íåãî ¼à ïðåòâîðà âî åäèíèöè è íóëè è çàáåëåæóâà íà ìåìîðèñêàòà êàðòè÷êà. Äèãèòàëíèòå ôîòîàïàðàòè âðåìåòî íà èñïðà à å íà ôîòîãðàôè¼à îä ìåñòîòî íà íàñòàíîò äî ðåäàêöè¼àòà ãî ñêðàòèëå áóêâàëíî íà íåêîëêó ìèíóòè. Ñîâðåìåíèîò ôîòîðåïîðòåð ïîêðà¼ íåèçáåæíèîò äèãèòàëåí ôîòîàïàðàò, îïðåìåí å è ñî ìîáèëåí òåëåôîí è ëàïòîï-êîìï¼óòåð, ñî øòî ôîòîãðàôèèòå îä òåðåíîò âå å ôèíàëíî îáðàáîòåíè ãè ïðà à äèðåêòíî íà ñòðàíèöèòå íà âåñíèêîò èëè íà âåá-ñòðàíèöèòå íà àãåíöèèòå. Êà¼ ðåíîìèðàíèòå è ãîëåìè àãåíöèè, ïîêðà¼ ôîòîãðàôè¼àòà è íàñòàíîò, ÷åñòîïàòè ñå ñòàâà è âðåìåòî êîãà å ñíèìåíà ôîòîãðàôè¼àòà, íå ðåòêî å ñå íà¼äå ôîòîãðàôè¼à ñíèìåíà ïðåä 11 ìèíóòè . 108 >>>

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

xxx

Ôîòîíîâèíàðñòâî ÑÎ ÑËÈÊÀ ÂÎ ÂÅÑÍÈÊ Êîãà Ilustrated London News ïðåä 150 ãîäèíè îá¼àâèë áàêðîïèñè îä ôîòîãðàôèèòå ñíèìåíè íà áîèøòàòà íà Êðèì, ôîòîãðàôè¼àòà ñòàíàëà ñðåäñòâî çà êîìóíèêàöè¼à. Ïðâèîò âîåí ôîòîãðàô áèë Ðî åð Ôåíòîí, à ïî êðèìñêèòå áî¼íè ïîëè à ñå äâèæåë ñî êîëà âî êî¼à áèë ñìåñòåí êðåâåò, ïå÷êà, õðàíà çà íåãî è çà òðè êî à, ïåò ôîòîàïàðàòè, 700 ñòàêëåíè ïëî÷è, øàòîð, àëàò, õåìèêàëèè è 36 êóôåðè. Ïðâèòå ôîòîãðàôèè îä áî¼íèòå ïîëè à, ñïîðåä äåíåøíè ñòàíäàðäè, íå áèëå èíòåðåñíè, çàòîà øòî ïðåòñòàâóâàëå ñàìî ãðóïíè ïîðòðåòè íà âî¼íèöè, áåç íèòó åäíà âèñòèíñêà ôîòîíîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à. Íî, òîà áèëå áàðà àòà íà óðåäíèöèòå è íîðìàëíî ãî äîáèâàëå òîà. Êîãà Ôåíòîí ñå âðàòèë âî Àíãëè¼à, áîëåí îä êîëåðà, ãî çàìåíèë å¼ìñ Ðîáåðòñîí, êî¼ íàìåñòî íà ïîðòðåòè íà âî¼íèöèòå, ñå êîíöåíòðèðàë íà âîåíèòå ðàçóðíóâà à. Òåõíèêàòà çà ïå÷àòå å áóêâè âî òîà âðåìå íå áèëà âî ìîæíîñò äà ïå÷àòè ñëèêè, ïà çàòîà îâèå ôîòîãðàôèè áèëå ïóáëèêóâàíè âî ôîðìà íà áàêðîïèñè. Êàêî ïðâ âèñòèíñêè âîåí ôîòîãðàô ñå ñìåòà ëåãåíäàðíèîò Ìåò¼ó Áðå¼äè, êî¼ êàêî ïîðòðåòåí ôîòîãðàô è äàãåðîòèïèñò, ïðåäâèäóâà¼ è ¼à ïîáàðóâà÷êàòà îä ïîèíàêîâ âèä ôîòîãðàôèè, àíãàæèðàë è ôèíàíñèðàë äâàåñåòèíà ôîòîãðàôè ñî çàäà÷à äà ¼à ôîòîãðàôèðààò Àìåðèêàíñêàòà ãðà àíñêà âî¼íà. Èàêî èñòîðè÷àðèòå íà ôîòîãðàôè¼àòà ñå ñîãëàñóâààò äåêà ïîñòîåëå ïîäîáðè ôîòîãðàôè âî òîà âðåìå îä Áðå¼äè, íà íåãî ìó ñå ïðèïèøóâà ñëàâàòà íà ïðâèîò âîåí ôîòîãðàô. Èçäàâà÷èòå íà ïå¼çàæíè êíèãè, ïàê, áàðàëå îä ôîòîãðàôèòå ãîëåìè ôîòîãðàôèè êîè ñå êîïèðàëå è ëåïåëå íà ïîñåáíè ñòðàíèöè. Ñ$ äîäåêà íå áèëà ðàçðàáîòåíà òåõíèêàòà íà çãîëåìóâà å íà ñëèêèòå, áèëî íåîïõîäíî ïîðà÷àíàòà ñëèêà äà ñå ñíèìè âî ïîðà÷àíèîò ôîðìàò. Òàêà øòî íå áèëî ðåòêîñò äà ñå ñðåòíàò ôîòîãðàôè êîè ðàáîòåëå ñî ôîòîàïàðàòè âî ôîðìàò îä 40 õ 50 ñàíòèìåòðè. Âî òèå ïèîíåðñêè ãîäèíè íà ðåïîðòàæíàòà ôîòîãðàôè¼à, åíòóçè¼àñòèòå øòî ñå çàíèìàâàëå ñî íåà ìîðàëå äà áèäàò èçäðæëèâè, õðàáðè è äîñëåäíè âî ñâî¼àòà ðàáîòà. Åäåí îä íà¼ãîëåìèòå ïðèäîíåñè íà ôîòîàïàðàòîò å ñïîñîáíîñòà çàñåêîãàø äà ñå çàïàçàò ïîâàæíèòå ìîìåíòè îä ñîâðåìåíàòà èñòîðè¼à. Òîà ñî òåêîò íà âðåìåòî ñòàíàëî íåøòî ïîâå å îä çàìðçíóâà å íà ìîìåíò îä âðåìåòî, ôîòîãðàôè¼àòà îá¼àâåíà âî âåñíèöèòå ñå ïðåòâîðèëà âî ñëèêà íà åïîõàòà , êàêî øòî âåëè åäåí öèòàò îä òîà âðåìå. Îâî¼ ïîòåíöè¼àë çà äåòà íî è âåðíî ïðåíåñóâà å íà ñòâàðíîñòà ¼à ñòàâèë ôîòîãðàôè¼àòà âî íå¼çèíàòà íà¼âàæíà óëîãà - ìî íî ñðåäñòâî çà ñîöè¼àëíè ïðîìåíè. Îâà å >>> 109

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

âðåìåòî êîãà ñå ïî¼àâóâààò ñîöèàëäîêóìåíòàðíèòå ôîòîãðàôè, £àêîá Ðèñ è Ëóèñ Õà¼í. Êàêî òåìà íà ñâîèòå ôîòîãðàôèè, Ðèñ ãè òðåòèðàë ñèðîìàøòè¼àòà íà äîñåëåíèöèòå è óñëîâèòå íà æèâåå å âî äîñåëåíè÷êèòå íàñåëáè - ñëàìîâè è ñî îá¼àâóâà åòî íà ñâî¼àòà êíèãà ôîòîãðàôèè Êàêî æèâåå äðóãàòà ïîëîâèíà , ãî ñâðòåë âíèìàíèåòî íà ¼àâíîñòà êîí æèâîòîò âî ñëàìîâèòå. Õà¼í, èñòî òàêà íà ñâîèòå ôîòîãðàôèè ãè òðåòèðàë äîñåëåíèöèòå âî ÑÀÄ, è íåêîè îä íåãîâèòå íà¼ïîçíàòè òðóäîâè ñå òîêìó íà òàà òåìà, âî ïî÷åòîêîò íà 1908 ãîäèíà ïî÷íàë äà ðàáîòè çà Íàöèîíàëíèîò êîìèòåò çà äåòñêà ðàáîòà è ãè ñëèêàë óñëîâèòå âî êîè ðàáîòåëå äåöàòà âî ôàáðèêèòå. Óñïåøíî ñïðîòèâñòàâóâà¼ è ãè ìàëèòå äå÷è à ñî ãîëåìèòå ìàøèíè, íàïðàâèë ôîòîãðàôèè êîè íà íà¼äðàìàòè÷åí è íà¼åëîêâåíòåí íà÷èí ¼à ïîêàæàëå âèñòèíñêàòà ñèòóàöè¼à è èìàëå ïðåñóäíà óëîãà âî äîíåñóâà åòî çàêîí çà äåòñêà ðàáîòà è íàìàëóâà å íà åêñïëîàòàöè¼àòà íà äåöàòà. Íèâíèòå ôîòîãðàôèè îñòàíàëå êàêî åäèíñòâåí äîêóìåíò çà ÷îâå÷êîòî ñòðàäà å. Íèâíàòà ðàáîòà áèëà èíñïèðàöè¼à è çà äðóãè ìà¼ñòîðè íà ôîòîãðàôè¼àòà, êàêî øòî ñå Äîðîòåà Ëàíã, Âîêåð Åâàíñ è Ãîðäîí Ïàðêñ. Âî ïî÷åòîêîò íà ìèíàòèîò âåê, îá¼àâóâà åòî ôîòîãðàôèè âî ïå÷àòåíèòå ìåäèóìè áèëî íàðåêóâàíî èëóñòðèðàíî íîâèíàðñòâî , çàåäíî ñî ðàçâèòîêîò è íà ïå÷àòåíèòå ìåäèóìè, è íèâíîòî åâîëóèðà å âî ïðàâåöîò íà áàðà àòà íà ÷èòàòåëñêàòà ïóáëèêà, ñå ìåíóâàë è íà÷èíîò íà ïðåçåíòèðà å íà ôîòîãðàôèèòå. Òóêà, êàêî êóðèîçèòåò, ìîðà äà ãî ñïîìíåìå ïðèìåðîò íà ðàçâî¼îò íà èëóñòðèðàíèòå ìàäèóìè âî ÑÀÄ, êàäå øòî âî ïðâèòå äåöåíèè îä ìèíàòèîò âåê ìíîãó äîñåëåíèöè, áåãà¼ è îä âîåíèòå ïóñòîøå å âî Åâðîïà, áàðàëå ïîäîáàð æèâîò âî Àìåðèêà. Òî¼ àìàëãàì, ñïî¼ îä ðàçëè÷íè êóëòóðè, êîè ìíîãó ñëàáî ãî ïîçíàâàëå ïèøàíèîò, ïà äóðè è ãîâîðíèîò àíãëèñêè ¼àçèê, êîìáèíèðàíà ñî æåäòà çà èíôîðìèðà å, áèëà êîíñóìåíò íà âåñíèöèòå êîè èìàëå ìíîãó ôîòîãðàôèè íà ñâîèòå ñòðàíèöè. Îâà å âðåìåòî è êîãà äåë îä èçäàíè¼àòà ïðåòåæíî ñå íàñî÷óâààò êîí ñëèêàòà íà ñòðàíèöàòà è ãî ïîòèñíóâààò òåêñòîò âî âòîð ïëàí, çà äà ãè çàäîâîëàò áàðà àòà íà ïóáëèêàòà, íàåäíî, îâà áèëå è çà÷åòîöèòå íà òàáëîèäèòå. Âî Åâðîïà, êî¼à ïî Ïðâàòà ñâåòñêà âî¼íà äîæèâóâàëà èíôîðìàòèâåí ïðîöóò, Ñòåôàí Ëîðàíò, ãëàâåí è îäãîâîðåí óðåäíèê íà Munher Ilustrirte Prese , ¼à ðàçâèë òåîðè¼àòà äåêà ìîðà äà ïîñòîè íåêàêîâ ôîòîãðàôñêè åêâèâàëåíò íà íîâèíàðñêèîò åñå¼. Äîòîãàø êîãà èìàëî íåêîëêó ôîòîãðàôèè íà èñòà òåìà èëè òåêñò, òèå ñàìî ñå ãðóïèðàëå çàåäíî, áåç íåêàêâî âíèìàíèå îêîëó êîíöåïöèñêàòà ëîãèêà, ëå¼àóòîò, ëåãåíäèòå, êðîïèðà åòî èëè äèìåíçè¼àòà íà ñëèêàòà. Ëîðàíò çàåäíî ñî ñâîèòå ñîðàáîòíèöè çàïî÷íàëå äà åêñïåðèìåíòèðààò ñî îâàà íîâà ôîòîãðàôñêà ôîðìà âî êî¼à íåêîëêó ôîòîãðàôèè ñå ïî¼àâóâàëå íå çàñåáíî åäíà îä äðóãà, òóêó êàêî åäíà êîõåçèâíà 110 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

öåëèíà. Îâèå ôîòîåñåè áèëå ãðàäåíè ñî ïîâå å ôîòîãðàôèè êîè ïîêàæóâàëå ðàçëè÷íè àñïåêòè èëè òî÷êè íà ãëåäà å. Åäåí ãåðìàíñêè ôîòîåñå¼ èçãëåäàë ïðåòåæíî âàêà: åäíà îïøòà ôîòîãðàôè¼à íà ñöåíàòà (îñíîâíà ôîòîãðàôè¼à), ñëèêà îä àêöè¼àòà îä ñðåäíî ðàñòî¼àíèå è åäåí áëèçîê êàäàð íà ïàðòèöèïåíòèòå ñíèìåíè îä âèñîê èëè íèçîê àãîë íà êàìåðàòà (ñíèìà å îä âèñèíà íà î÷èòå, ñðåäíà âèñèíà, áèëà èçáåãíóâàíà). Âî ÑÀÄ, êàêî àâàíãàðäà âî ïîãëåä íà èëóñòðèðàíîòî íîâèíàðñòâî, ïðåòñòàâóâàëî ïî¼àâóâà åòî íà íåäåëíèêîò Ëà¼ô âî 1936 ãîäèíà. Âî íàìåðàòà äà èìààò âîäå÷êà óëîãà âî àìåðèêàíñêîòî íîâèíàðñòâî, ãè àíãàæèðàëå íà¼ãîëåìèòå íîâèíàðñêè è ôîòîãðàôñêè èìè à îä òîà âðåìå. Ïðâàòà íàñëîâíà, à íàåäíî è óäàðíà òåìà òðåáàëî äà áèäå ñíèìåíà îä ïîçíàòàòà ôîòîãðàôêà Ìàðãàðåò ÁóðêÂà¼ò, êî¼à äîáèëà çàäà÷à äà ñíèìà åäíà îä ìíîãóòå áðàíè, ãðàäåíè êàêî ðåçóëòàò íà ïðîãðàìà çà âðàáîòóâà å ó äèë . Áëàãîäàðåíèå íà ëè÷íàòà èíèöè¼àòèâà íà Ìàðãàðåò Áóðê-Âà¼ò, Ëà¼ô íå ñàìî øòî ãè äîáèë áàðàíèòå ôîòîãðàôèè îä áðàíàòà Ôîðò Ïåê òóêó äîáèëå è äîêóìåíòàðíà ñòîðè¼à çà æèâîòîò íà ðàáîòíèöèòå. Ìàðãàðåò Áóðê-Âà¼ò íå ñàìî øòî äîáðî ¼à äîëîâèëà äðàìàòà íà îãðîìíàòà ãðàäáà òóêó è ëè÷íèòå ïðèêàçíè íà ðàáîòíèöèòå - æèòåëè íà ãðàò÷åòî âî Ìîíòàíà. Îâàà ïðèêàçíà áàðàëà ïîèíàêîâ íà÷èí íà ïðåçåíòàöè¼à, çàòîà áèëà îá¼àâåíà âî öåëîñò íà äåâåò ñòðàíèöè âî ïðâèîò áðî¼ íà Ëà¼ô . Îâà íàåäíî áèë è ïðâèîò ôîòîåñå¼ âîîïøòî íà àìåðèêàíñêà ïî÷âà. Âàêâèîò ñòèë íà ïóáëèêóâà å íà ôîòîåñåè èëè ïðèêàçíè ñòàíàë çàøòèòåí çíàê íà ìàãàçèíîò Ëà¼ô .

>>> 111

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Êàòåãîðèè âî ôîòîíîâèíàðñòâîòî ÅÄÍÀ ÑËÈÊÀ ÈË£ÀÄÀ ÇÁÎÐÀ... È ÓØÒÅ ÍÅØÒÎ Ñî ïî¼àâàòà íà ôîòîïðèêàçíèòå, êàêî êîíêðåòåí è ¼àñíî äåòåðìèíèðàí ôîòîãðàôñêè æàíð, ñòàíàëî ¼àñíî äåêà âî ðåäàêöèèòå ñå ïî¼àâóâà åäíà õèáðèäíà ãðóïà ëó å êîè ðàáîòàò åäíàêâî êâàëèòåòíî è ñî ìàøèíà çà ïèøóâà å è ñî ôîòîàïàðàò ôîòîíîâèíàðè. Òóêà íå ñòàíóâà çáîð çà åäíîñòàâíî îïðåìóâà å íà íîâèíàðîò ñî ôîòîàïàðàò÷å çà äà äîíåñå ôîòîãðàôè¼à îä íàñòàí, òóêó çà ÷îâåê êî¼ âðâíî ¼à ïîçíàâà ôîòîãðàôè¼àòà è îäëè÷íî ïèøóâà. Ôîòîíîâèíàðèòå íå ãè ñóñïåíäèðààò íèòó îáè÷íèòå íîâèíàðè, èàêî âî ñâåòîò ïîñòîè òðåíä âî ðåäàêöèèòå äà èìà øòî å ìîæíî ïîâå å ôîòîíîâèíàðè. Èñòî êàêî íîâèíàðñòâîòî, è ôîòîíîâèíàðñòâîòî ðàçâèëî ñâîè êàòåãîðèè: âåñò, ôè÷åð, ïîðòðåò, ñïîðò, ôîòîïðèêàçíà, èëóñòðàöè¼à... Äà ñå çàïîçíàåìå ñî ñåêî¼à îä íèâ ïîäåòà íî. Âåñò Ôîòîâåñòà âî ôîòîíîâèíàðñòâîòî ìîæå äà ñå îïèøå êàêî ñëèêà êî¼à ñî ìíîãó ìàëêó çáîðîâè ãî îá¼àñíóâà íàñòàíîò. Å, ñåãà ìàëêó çáîðîâè çíà÷è ñëåäíîâî: çíàå¼ è äåêà çà äà îá¼àñíèìå åäåí íàñòàí å ïîòðåáíî äà îäãîâîðèìå íà øåñòå íîâèíàðñêè ïðàøà à (5W è 1H), ôîòîâåñòà ãè ñîäðæè îäãîâîðèòå íà îíèå ïðàøà à øòî íå ìîæàò äà ñå îäãàòíàò ñî ãëåäà åòî íà ñëèêàòà. Òàêîâ òåêñò, íà ïðèìåð, å ëåãåíäàòà, èëè êåïøí, êî¼à å ñîñòàâåí äåë îä ôîòîãðàôñêèîò ôà¼ë, è âëåãóâà âî ñîñòàâ íà ñåêî¼à íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à. Êàêî òåìà íà ôîòîâåñò ìîæå äà áèäå ñåêî¼ íàñòàí äîâîëíî âàæåí çà çàåäíèöàòà. Äîëãîãîäèøíèòå èñêóñòâà ïîêàæàëå äåêà íà¼÷åñòè íàñòàíè êîè ïðîñòî ñå ëåïàò çà íàñëîâíèòå ñòðàíèöè ñå êðèìèíàëíèòå ÷èíîâè. Ôîòîãðàôè¼à îä êðèìèíàëåí àêò, âî êîìáèíàöè¼à ñî äîáàð íàñëîâ, ñå íà¼äîáàð ðåöåïò çà ðàñïðîäàäåí âåñíèê. Íî, íàìåðíîòî áàðà å è ëîâå å êðèìèíàëíè àêòè áàðà ïîñåáíà ôîòîãðàôñêà îïðåìà è ëîãèñòèêà çà ðàáîòà. Óïîðíîñòà è ñïîñîáíîñòà çà àíàëèçà è ïðåäâèäóâà å íà ðàçâî¼îò íà íàñòàíîò ñå ïîäðàçáèðààò, à äà íå ãî ñïîìíåìå ôàêòîðîò íà ñðå àòà (èëè íåñðå àòà) ïîòðåáåí çà ôîòîíîâèíàðîò äà ìîæå äà áèäå âî âèñòèíñêî âðåìå íà âèñòèíñêîòî ìåñòî. Òàêîâ å ïðèìåðîò íà àìåðèêàíñêèîò ôîòîíîâèíàð èì Ìàêìèëàí, êî¼ ðàáîòè çà äíåâíèîò âåñíèê Ôèëàäåëôè¼à äå¼ëè óç . Òî¼ íàïðàâèë åäíà èçâîíðåäíà ñåðè¼à ôîòîãðàôèè îä íàñòàí øòî ñå ñëó÷èë çà íåâåðî¼àòíè òðèåñåòèíà ñåêóíäè! Ïî áðêà åòî ñî àâòîìîáèëè, âîîðóæåíèîò áåãàëåö, îñîìíè÷åí çà òðî¼íî óáèñòâî, ãî íàïóøòèë âîçèëîòî è ïî êðàòêî áåãà å ñå íàøîë 112 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

âî òåñíî è çåë çàëîæíèê çà äà ñå çàøòèòè. Ïîëèöè¼àòà áðçî ¼à çàòâîðèëà çîíàòà è ñî íàñî÷åíî îðóæ¼å ñå îáèäåëå äà ãî îíåñïîñîáàò íàïà à÷îò. Ñèòóàöè¼àòà ¼à ðåøèë ñàìèîò çàëîæíèê, êî¼ êîðèñòå¼ è ãî ìîìåíòîò êîãà íàïà à÷îò ãî ñâðòåë ïèøòîëîò êîí ñåáå, ïî êðàòêà áîðáà, ìó ãî èçâëåêîë îä ðàöåòå îðóæ¼åòî. Ïîêðà¼ êðèìèíàëîò, âàæíî å äà ñå ôîòîãðàôèðààò íà äíåâíà îñíîâà è íåñðå èòå è êàòàñòðîôèòå, âïðî÷åì, âåñòèòå çà íåñðå èòå ïðåòñòàâóâààò ãîëåì äåë îä äíåâíèòå âåñòè. Íåñðå èòå è êàòàñòðîôèòå ñå èíòåðåñíè çà ìåäèóìèòå çàòîà øòî, ïðåä ñ$, ñìå äîëæíè äà èçâåñòóâàìå çà ñëó÷êèòå, äðóã àñïåêò å òîà øòî íåñðå àòà íå ãè çàñåãà ñàìî ëó åòî èíâîëâèðàíè ñî ñëó÷êàòà, òóêó ìîæå äà óêàæå è íà îäíîñîò íà îïøòåñòâîòî ñïðåìà íåêîè ïðîáëåìè. Íà ïðèìåð, ñòîòàòà ñîîáðà à¼íà íåñðå à íà èñòî ìåñòî óêàæóâà íà ìíîãó ïîäëàáîê ïðîáëåì îòêîëêó íåâíèìàòåëíî âîçå å. Ïðåçåíòèðà åòî íà ôîòîãðàôèèòå îä íåñðå è è æðòâè, èñòî òàêà, áàðà âíèìàòåëíà ñåëåêöè¼à, çàòîà øòî íàìåñòî äà ñå ñâðòè âíèìàíèåòî íà ¼àâíîñòà êîí íåêî¼ ïðîáëåì, ÷èòàòåëèòå ìîæå äà ñå èçðåâîëòèðààò ïîðàäè áåçäóøíîñòà íà óðåäíèêîò. Âî âàêâèòå ñëó÷àè, ñèìáîëè÷íèòå ôîòîãðàôèè ìîæàò ìíîãó ïîåôèêàñíî äà ¼à ïðåíåñàò ïîðàêàòà îòêîëêó åêñïëèöèòíî ïîêàæóâà å ìðòâè òåëà. Íî, çà îâàà òåìà èìàìå ïîñåáíî ïîãëàâ¼å çà åòèêàòà âî íîâèíàðñòâîòî. Åäíà ìíîãó áèòíà êàðàêòåðèñòèêà íà ôîòîãðàôèèòå îä æåøêè âåñòè å òîà øòî íà òàà ôîòîãðàôè¼à ñå ïðîñòóâààò ñèòå ôîòîãðàôñêè íåäîñòàòîöè: êîìïîçèöè¼à, àãîë íà ñíèìà å, ñâåòëî ôîêóñ. Äóðè, âàêâèòå ôîòîãðàôèè ìó äàâààò ïîãîëåì äðàìàòè÷íîñò è øàðì íà íàñòàíîò. Ïîêðà¼ æåøêèòå âåñòè, íå ñìååìå äà ãè çàáîðàâèìå è îíèå ñåêî¼äíåâíè íàñòàíè, êîè ìîæåáè íå ñå ñëó÷óâààò âî áëåñêîòîò íà ïëàìåíîò èëè ñî çâóêîò íà ñèðåíèòå, íî, èñòî òàêà, ñå ìíîãó áèòíè. Âî íèâ âëåãóâààò ïîëèòèêàòà, ïîëèòè÷àðèòå è ìåäèóìñêèòå íàñòàíè. Çà ñíèìà åòî íà îâèå íàñòàíè ñå ïðèìåíóâà íà¼÷åñòàòà òàêòèêà íà ôîòîãðàôèðà å - íåçàáåëåæëèâîñòà. Çà äà ñå äîáèå ñïîíòàíà è ðåàëíà ñëèêà îä íàñòàíîò, íåîïõîäíî å ôîòîíîâèíàðîò äà ãî ñëåäè íàñòàíîò äèñêðåòíî è íåíàìåòëèâî, äîêîëêó êàðàêòåðèñòè÷íèîò èçãëåä íà ôîòîíîâèíàðîò íàêèòåí ñî ôîòîîïðåìà ïðåäèçâèêóâà âíèìàíèå, ïîòðåáíî å äà ñå çàäðæè íà ñöåíàòà íà íàñòàíîò ñ$ äîäåêà ïðîòàãîíèñòèòå âî äîâîëíà ìåðà íå ñå íàâèêíàò íà íåãîâîòî ïðèñóñòâî. Âî ñíèìà åòî íà ðåäîâíèòå íàñòàíè, êàêî øòî ñå ïðåñêîíôåðåíöèè, çà äà ñå äîáèå ôîòîãðàôè¼à, ïîòðåáíî å äà ñå äîëîâè ñàìàòà ñóøòèíà íà íàñòàíîò. Ôè÷åð Ôè÷åð-ôîòîãðàôè¼àòà íåìà âèñòèíñêè ïðåâîä âî ìàêåäîíñêèîò ¼àçèê, íà¼áëèçîê îïèñ áè áèë îïøòà ôîòîãðàôè¼à, íî è òàà êàòåãîðè¼à íå å áàø ñîîäâåòíà çà îâî¼ âèä ôîòîãðàôèè. Çàòîà å íàçíà÷èìå äåêà ôè÷åðîò îáåçáåäóâà âèçóåëåí äåñåðò çà ÷èòàòåëèòå êîè ¼à >>> 113

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

êîíñóìèðààò äíåâíàòà äèåòà íà íåñðå è, ïîæàðè, ïîëèòè÷êè èëè åêîíîìñêè âåñòè. Ôè÷åðîò îâîçìîæóâà âèçóåëåí îäìîð îä ðóòèíñêèòå âåñòè. Ìíîãó óðåäíèöè îä ïå÷àòåíèòå ìåäèóìè ñå ñîãëàñóâààò äåêà ïîðàäè ìíîãóòå äåïðåñèâíè âåñòè âî òåêñòóàëíèîò äåë îä âåñíèêîò, ÷èòàòåëèòå çàñëóæóâààò ðåëàêñàöè¼à êîãà å ãè ïîãëåäíàò ôîòîãðàôèèòå. Çà íåêîè îä íèâ, ïàê, ôè÷åðîò íå ñàìî øòî îáåçáåäóâà ñêðøíóâà å íà âíèìàíèåòî îä âåñòèòå òóêó ñå ïðåòâîðà âî ñâîåâèäåí ñòèë íà íàñëîâíàòà ñòðàíèöà. Êàðàêòåðèñòèêèòå íà ôè÷åðîò ñå ñëåäíèâå: Ôè÷åðîò ñå ðàçëèêóâà îä îáè÷íàòà ôîòîâåñò âî íåêîëêó ðàáîòè - âåñòà ïîäðàçáèðà íåøòî íîâî, áèäå¼ è ñåêî¼à ôîòîâåñò å ïîâðçàíà è, çàâèñè îä âðåìåòî, òàà áðçî ñòàðåå. Ôè÷åðèòå, îä äðóãà ñòðàíà, ïàê, ñå áåçâðåìåíñêè, íå ìîæåìå äà ãè ñïîðåäèìå ñî âèíî, çàòîà øòî ñî âðåìåòî ôè÷åðñîò íåìà äà ñå ïîäîáðè, äà äîáèå âî êâàëèòåò, íî íåìà íè äà ñå ðàñèïå. Ìîæåìå äà ãè ñïîðåäèìå ñî çèìçåëåíè ðàñòåíè¼à - íèêîãàø íåìà äà ¼à ñìåíàò áî¼àòà. Ôîòîâåñòà ñå öåíè êîãà: 1) îá¼åêòîò å ïîçíàò; 2) íàñòàíîò å îä ãîëåìà âàæíîñò; è 3) êîãà ðàçâðñêàòà å òðàãè÷íà. Ôè÷åðîò, íàñïðîòè îâà, ãî ðåãèñòðèðà ñåêî¼äíåâíèîò æèâîò, îáè÷íèîò ÷îâåê è îáè÷íîòî ìåñòî, áóêâàëíî ïðåòñòàâóâà åäíà ðåçàíêà îä æèâîòîò. Êîãà ñå ñëåäàò íàñòàíèòå, íèâíàòà ðàçâðñêà è òåìïî ãî êîíòðîëèðààò ôîòîíîâèíàðîò. Òî¼ ñòàïóâà âî àêöè¼à êîãà íåãîâèîò óðåäíèê å ãî èñïðàòè äà ïîêðèå íåêî¼ íàñòàí (àâèîíñêà èëè æåëåçíè÷êà íåñðå à), êîãà å ñòèãíàò íà ìåñòîòî íà íàñòàíîò, òèå ¼à îãðàíè÷óâààò íèâíàòà óëîãà íà åäíîñòàâíî ðåãèñòðèðà å íà òðàãåäè¼àòà. Êîãà ñå ôîòîãðàôèðà ôè÷åð, ôîòîãðàôîò ÷åñòîïàòè ìîæå äà ñè çàäàâà ñâîè çàäà÷è. Äîáðèòå ôè÷åðè ñåêîãàø ïðåäèçâèêóâààò ðåàêöè¼à êà¼ ÷èòàòåëèòå. Êîãà å ¼à âèäàò, ìîæå äà ñå íàñìåàò, çàïëà÷àò, âîñõèòàò èëè äà ïðè¼äàò ïîáëèñêó çà äà ¼à ïîãëåäíàò ïîäîáðî ñîäðæèíàòà. Âî ñåêî¼ ñëó÷à¼, ôîòîãðàôè¼àòà óñïåàëà! Íåêîè ôè÷åðè ñå óíèâåðçàëíè âî íèâíàòà ïîðàêà. Çàòîà äóðè è ñå äåôèíèðààò êàêî ñåòî îíà øòî íå å âåñò , íî ìíîãó ôîòîãðàôèè íå ñå âåñòè, à íå ìîæàò, ïàê, äà âëåçàò âî ôè÷åðè - ñëèêèòå îä ñåìå¼íèòå àëáóìè, íà ïðèìåð. Äîáðè ñóá¼åêòè çà ôè÷åðè ïðåòñòàâóâààò: äåöàòà, ðàçëè÷íèòå âèäîâè íåóñîãëàñåíîñò, æèâîòíèòå, ëó åòî. Çà äà ñå îòêðèå ôè÷åðîò, ôîòîíîâèíàðîò ìîðà ñåêîãàø äà áèäå êîíöåíòðèðàí, äà ñíèìà ñêðèøíî, äà èìà îðèãèíàëåí àãîë íà ãëåäà å 114 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

è, ìîæåáè íà¼âàæíîòî, äà ñå òðóäè äà ãè èçáåãíóâà êëèøåàòà. Ìîðàìå äà íàçíà÷èìå äåêà ôîòîâåñòèòå íå ïðåñòàíóâààò ñî ïîæàðèòå è ñîîáðà à¼êèòå, íèòó, ïàê, ôè÷åðèòå ïî÷íóâààò ñî äåöàòà âî ïàðêîâèòå. Íåìà íåêî¼à ¼àñíà ðàçäåëíà ëèíè¼à ïîìå ó îâèå äâå êàòåãîðèè. Âíèìàòåëåí ôîòîíîâèíàð, íà ïðèìåð, å îòêðèå ôè÷åð äóðè è âî íà¼ãîëåìàòà êàòàñòðîôà. Òîà ñå âèêà ôè÷åðèçàöè¼à íà íàñòàíèòå. Âî ëîâîò íà ôè÷åðè, ôîòîíîâèíàðîò å ïîñòèãíå íà¼äîáðè ðåçóëòàòè äîêîëêó ðàáîòè ñèñòåìàòñêè. Èìà áàðåì 20 íà÷èíè çà äà ñå äî¼äå äî ôè÷åð-ôîòîãðàôè¼à. 1. Ñå áàðààò ëîêàöèè îä ãðàäîò êàäå øòî ëó åòî ñå ïîñòî¼àíî íàäâîð íà óëèöèòå, êàêî íà ïðèìåð ñòàðèòå äåëîâè îä ãðàäîâèòå. 2. Ñå ñîáèðà êíèãà ñî èäåè êî¼à ñîäðæè ôîòîãðàôèè øòî íè ñå äîïà ààò è øòî ãè êîðèñòèìå êàêî ïîòñåòíèê çà ëó åòî èëè ìåñòàòà êîè ñå äîáðè ñóá¼åêòè. 3. Ñå âíèìàâà íà êàëåíäàðîò çà äà íå ñå ïðîïóøòàò íàñòàíèòå øòî ñå èíòåðåñíè çà ôîòîãðàôèðà å (Ñòðóìè÷êèîò êàðíåâàë, Ñâ. Òðèôóí âî Êàâàäàðöè, Âåâ÷àíè, Ãàëè÷êà ñâàäáà è ñë.). 4. Ñëèêàòà ñå ïðàâè ñî óïîòðåáà íà óíèêàòåí àãîë íà ñíèìà å, îä ìíîãó âèñîêî (ïîêðèâ íà çãðàäà), ìíîãó íèñêî (ôîòîàïàðàò íà çåì¼à) è ñëè÷íî. 5. Ñå ñîáèðààò ñèòå ìîæíè ñîîïøòåíè¼à çà íàñòàíèòå è àêòèâíîñòèòå øòî äîà ààò. 6. Ñå ïðàâàò êîíòàêòè ñî ëó åòî çà äà ñå ñëóøíàò è íèâíèòå ñóãåñòèè îêîëó òåìèòå çà ñíèìà å. 7. Çàäîëæèòåëíà ïðîâåðêà íà îãëàñíèöèòå çà ëó å êîè ïðîäàâààò èíòåðåñíè íåøòà èëè ñå çàíèìàâààò ñî íåñåêî¼äíåâíè õîáè¼à (êîëåêöèè íà ðåòêè ïàðè èëè ïîøòåíñêè ìàðêè). 8. Ïðîâåðêà íà êàëåíäàðîò çà åâåíòóàëíè ìàíèôåñòàöèè îä òèïîò Äåí íà ïðîëåòòà, Ãå¼ ïàðàäà, ìàñêåíáàë èëè ñë. 9. Ñòàâåòå ñå íà ñåêî¼à ìîæíà ìå¼ëèíã-ëèñòà, êîëêó ïî÷óäíà òîëêó ïîäîáðà. 10. Îòêðè¼òå íåêî¼ íàöèîíàëåí òðåíä èëè ñòîðè¼à (ïèðàìèäàëíè øòåäèëíèöè è ñë.). 11. Äâèæåòå ñå íèç ìààëà êàäå øòî ðåòêî ïîìèíóâàòå. 12. Áàðà¼òå ìîòèâè øòî å ñå âêëîïàò âî íåêî¼ çáîð, íà ïðèìåð óáîâ , ëîãè÷íî òóêà ñå áàðààò ñóá¼åêòè øòî å ñå âêëîïàò âî òîà. 13. Íå ñå ïðîïóøòààò íàñòàíè êàêî øòî ñå ïðâ ó÷èëèøòåí äåí, ïðâà ëåêöè¼à âî àâòîøêîëî è ñë. >>> 115

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

14. Íå ïðîïóøòà¼òå äîáàð ïå¼çàæ. 15. Áàðà¼òå íåñåêî¼äíåâíè èëè îïàñíè ïðîôåñèè. 16. Ñëåäåòå ãè ó÷åíèöèòå øòî ïîñåòóâààò ðàçíè êóðñåâè: ôðèçåðñêè, êåðàìèêà, êëîâíîâè è ñë. 17. Áàðà¼òå ñåíêè, ñèëóåòè èëè òåêñòóðè. 18. Íå ïðîïóøòà¼òå íèêàêâà ñèòóàöè¼à êî¼à ìîæå äà âîäè êîí ôè÷åð. 19. Åêñïåðèìåíòèðà¼òå ñî íåñåêî¼äíåâíà îïðåìà êàêî øòî ñå òåëåôîòîîá¼åêòèâè èëè ðèá¼î îêî. 20. Ñîçäàäåòå îñåò çà ôè÷åð. Ïîðòðåò Ïîðòðåòîò âî ôîòîãðàôè¼àòà å îñíîâåí íà÷èí íà ïðåòñòàâóâà å íà ëó åòî. Òîà íå å ñàìî åäíîñòàâíà ñëèêà íà ãëàâàòà íà ñîãîâîðíèêîò èëè îá¼åêòîò, òóêó ñëèêà íà íåãîâàòà ëè÷íîñò. Ôîòîíîâèíàðñêèîò ïîðòðåò íà åäåí íàó÷íèê òðåáà äà ñå ðàçëèêóâà îä îíî¼ íà ðàáîòíèê âî ôàáðèêà. Àãðåñèâíà, äèíàìè÷íà ëè÷íîñò çàñëóæóâà ïîèíàêîâ ïîðòðåò îä íåêî¼ ïîâëå÷åí è òèâîê ÷îâåê. Çà äà ñå äîëîâè ëè÷íàòà ïðèêàçíà, ôîòîíîâèíàðîò ìîæå è äà ñíèìà è ïîçèðíè è ñïîíòàíè ôîòîãðàôèè. Ñïîíòàíèòå ôîòîãðàôèè êà¼ êîè ôîòîíîâèíàðîò å ïîâëå÷åí âî âòîð ïëàí âî îäíîñ íà îá¼åêòîò, êîãà ñàìàòà ëè÷íîñò íå å ñâåñíà äåêà å ôîòîãðàôèðàíà, äàâààò èñêðåíè, âåðîäîñòî¼íè ïîðòðåòè, áåç ïîòðåáà îä äîïîëíèòåëíî îïðåìóâà å ñî ðåêâèçèòè, ñâåòëà èëè ïîçèðà å. Òóêà ìîðà äà ñå ïîçíàâà ñóá¼åêòîò, äà ñå èñêîðèñòè ñâåòëîòî è äà ñå ÷åêà âèñòèíñêèîò ìîìåíò. Ïðè ñíèìà åòî ïîðòðåòè, íà¼íàïðåä òðåáà äà ãî çàïîçíàåìå ñóá¼åêòîò íà ñíèìà å è äà ãî ðåëàêñèðàìå äîâîëíî çà äà äîáèåìà âåðíà ôîòîãðàôè¼à. Òîà íà¼äîáðî ñå ïðàâè ñî ðàçãîâîð. Êà¼ êëàñè÷íèòå èíòðâ¼óà âî íàøèòå ìåäèóìè, òîà îáè÷íî ãî ïðàâè íîâèíàðîò, äîäåêà ôîòîðåïîðòåðîò êðóæè íàîêîëó, áàðà¼ è ãî âèñòèíñêèîò àãîë èëè ãåñò øòî å ãî èëóñòðèðà èíòåðâ¼óòî. Ãëàâíàòà öåë å äà ñî îñòâàðè êîíòàêò ñî î÷èòå, è ëó åòî âî ìîìåíòîò äà áèäàò îíà øòî ñå. Íà¼ïîçíàòèîò ñâåòñêè ïîðòðåòèñò £óñóô Êàðø, ôîòîãðàô êî¼ âî ñâî¼îò æèâîò ãè ñëèêàë ñèòå ëó å íà ïëàíåòàâà øòî çíà÷àò íåøòî, íåêîè îä íåãîâèòå ôîòîãðàôèè ñå è ñâîåâèäíè èêîíè: ×åð÷èë, Õåìèíãâå¼, êðàëèöàòà Åëèçàáåòà, À¼íøòà¼í è äðóãè, ïðåä äà ïðèñòàïè êîí ñíèìà å, íà¼íàïðåä ñå çàïîçíàâàë ñî ñóá¼åêòîò, à äóðè ïîòîà ïðèñòàïóâàë êîí ñëèêà å. Òî¼ ðàáîòåë ñòðèêòíî ñî ñòóäèñêî ñâåòëî, âî óñëîâè êîãà ãè 116 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

êîíòðîëèðàë ñèòå åëåìåíòè îä ñíèìà åòî íà ïîðòðåòîò, îä ñâåòëîòî, ïðåêó ïîçèöè¼àòà íà òåëîòî, ïà äóðè è èçðàçîò íà ëèöåòî. Îâî¼ òåìåëåí íà÷èí íà ðàáîòå å ìîæåáè íå ñå âêëîïóâà âî äíåâíîòî íîâèíàðñòâî, íî äàë ñîñåìà íîâ ïðèñòàï è ñòàíäàðäè âî ïîðòðåòíàòà ôîòîãðàôè¼à. Íà íåãî ìó ïðèïà à è ÷åñòà äà ¼à èìà íà¼ïå÷àòåíàòà ôîòîãðàôè¼à íà ñèòå âðåìè à: ñòàíóâà çáîð çà ïîðòðåòîò íà êðàëèöàòà Åëèçàáåòà, êî¼ ïîêðà¼ êëàñè÷íèòå ïîðòðåòè äèñòðèáóèðàíè íèç Êîìîíâåëòîò, áèë ïå÷àòåí íà áðèòàíñêèòå ôóíòè è íà ïîøòåíñêèòå ìàðêè. Ñâåòëîòî ìîæå äà ñå óïîòðåáè çà äà ñå ðàñêàæå ïðèêàçíàòà óøòå ïîäîáðî, âî ñëó÷àè êîãà ñ$ ðàáîòè ïðîòèâ íàñ, âðåìåòî, çàäíèíàòà, ñòåãíàòà ëè÷íîñò, îäëè÷íîòî ñâåòëî å ¼à èçâàäè ôîòîãðàôè¼àòà. Çàòîà ôîòîíîâèàðîò ìîðà, ïðåä ñ$, äà ãî ïîçíàâà ñâåòëîòî, è ïðèðîäíîòî è âåøòà÷êîòî. Êîãà ìîæå äà ñå êîíòðîëèðààò ñèòå ñâåòëîñíè óñëîâè, ôîòîíîâèíàðîò ìîæå äà ãî êîðèñè ñâåòëîòî çà äà ãî äîëîâè ðàñïîëîæåíèåòî íà ñöåíàòà, ñèëíî èëè äðàìàòè÷íî ñâåòëî å ãî ïîòåíöèðààò êàðàêòåðîò íà ëè÷íîñòà, äîêîëêó ñå èñòàêíå íåêî¼ äåòà , ìîæå äà ñå ïîñî÷è ìîìåíòàëíàòà îêóïàöè¼à íà ñóá¼åêòîò. Êîìïîçèöè¼àòà, èñòî òàêà, ìîæå äà ãî èçðàçè êàðàêòåðîò íà ñóá¼åêòîò. Íà ïðèìåð, êîãà èìàìå ôîðîãðàôè¼à íà íåêî¼à ëè÷íîñò êî¼à âàæè êàêî ñòàáèëíà âî çàåäíèöàòà, ìîæå äà ñå ñìåñòè âî öåíòàðîò íà êàäàðîò çà äà ñå äîëîâè ðàìíîòåæàòà è äà ñå äàäå äîñòîèíñòâî íà ñëèêàòà. Íåêî¼ àêòåð èëè ðåæèñåð ìîæå äà ñå ñìåñòè íà ñàìàòà ñöåíà è íà òî¼ íà÷èí äà ñå ïîòåíöèðà íåãîâàòà óëîãà âî çàåäíèöàòà. Åôåêòîò íà ôèíàëíàòà ôîòîãðàôè¼à ñå ìåíóâà âî çàâèñíîñò îä òîà äàëè ôîòîãðàôîò å ãî èñïîëíè êàäàðîò ñî ëèöåòî íà ñîãîâîðíèêîò èëè, ïàê, å ñå îääàëå÷è çà ôîòîãðàôè¼à íà êî¼à å öåëàòà ôèãóðà. Áëèñêèòå êàäðè ìó äàâààò ÷óâñòâî íà íåâîîáè÷àåíà èíòèìíîñò íà ÷èòàòåëîò è ñîãîâîðíèêîò, äîäåêà çà äà ñå äîëîâè êàðàêòåðîò íà ñîãîâîðíèêîò, ïîíåêîãàø å ïîòðåáíî äà ñå âèäè ãåñòèêóëàöè¼àòà è ¼àçèêîò íà òåëîòî. Âî òèå ñëó÷àè, ïîøèðîêèîò êàäàð ìîæå äà îòêðèå ïîâå å îòêîëêó áëèñêèîò ïîðòðåò. Êà¼ ïîøèðîêèòå êàäðè, ãîëåì äåë îä çàäíèíàòà âëåãóâà âî ñëèêàòà, òàêà øòî è òàà ìîðà äà áèäå âíèìàòåëíî èçáðàíà çà äà ìîæå äà ¼à äîïîëíè ïðèêàçíàòà íà ñîãîâîðíèêîò. Äîñåãà íàó÷èâ äåêà íà¼âàæíî íåøòî êîå ìîðà äà ñå íàïðàâè êîãà ôîòîãðàôèðàì íåêîãî âî ïðîñòîðè¼à èëè íàäâîð å äà íå >>> 117

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ãëåäàì âî ñóá¼åêòîò, òóêó âî çàäíèíàòà - Àëôðåä À¼çåíøòàä, Ëà¼ô . Çà äà ñå äîëîâàò äëàáîêèòå äèëåìè èëè ðàñïîëîæåíèå íà ñîãîâîðíèêîò, íåãîâèòå ðàöå, ïîçèöè¼à íà òåëîòî èëè î÷èòå å äàäàò äîïîëíèòåëíà èíôîðìàöè¼à. Âî ñíèìà åòî ïîðòðåòè, âåäíàø ïî äîáèâà åòî íà çàäà÷àòà, ïîòðåáíî å äà ñå ñîçäàäå ïðåòñòàâà, èäå¼à çà ñëèêàòà øòî å ñå ñíèìà, çà äà èìàìå ïî¼äîâíà òî÷êà âî ðåøàâà åòî íà çàäà÷àòà. Ïðèêàçíà Ça ìíîãó ôîòîíîâèíàðè, ðàñêàæóâà åòî ïðèêàçíà ñî ôîòîãðàôè¼à å âðíî ïðîôåñèîíàëíî èñêóñòâî. Ïîíåêîãàø ïðèêàçíèòå ìîæàò äà ñå ñëó÷àò çà íåêîëêó ìèíóòè, êàêî øòî å ñëó÷à¼îò ñî çàëîæíè÷êàòà ïðèêàçíà íà èì Ìàêìèëàí, ïîíåêîãàø òîà ìîæå äà ïîòðàå ñî ãîäèíè. Îñíîâíî ïðàøà å êà¼ ôîòîïðèêàçíàòà å êàêî òàà ñå ðàçëèêóâà îä îáè÷íà êîëåêöè¼à íà ôîòîãðàôèè? Åäíîñòàâíî, ôîòîïðèêàçíàòà èìà ñâî¼à òåìà, òîà íå ñå èíäèâèäóàëíè ñëèêè íà êîè ôèãóðèðà åäåí ñóá¼åêò, òóêó èìààò åäíà öåíòðàëíà ïîåíòà. Ôîòîïðèêàçíèòå ñå ñåêîãàø âî âðñêà ñî ëó åòî, è òèå ñå öåíòðàëíà òî÷êà íà ïðèêàçíèòå. Ñïîðåä èçáîðîò íà ëó åòî çà ïðèêàçíà, ìîæå äà ãè ïîäåëèìå íà: ïîçíàòè ëè÷íîñòè; ìàëêó ïîçíàòè, íî èíòåðåñíè; ìàëêó ïîçíàòè, íî ðåïðåçåíòàòèâíè. Êîãà å ñå íà¼äàò íà ñòðàíèöèòå îä âåñíèöèòå, ñïîåíè ñî óñïåøåí ëå¼àóò, ïîåäèíå÷íèòå ôîòîãðàôèè îä ïðèêàçíàòà äîáèâààò óøòå åäåí äîïîëíèòåëåí êâàëèòåò: òèå ðàáîòàò åäíà ñî äðóãà è ôîðìèðààò èíòåðåñíà öåëèíà. Äîêîëêó å ëîø ëå¼àóòîò, òèå å îñòàíàò ñàìî êàêî åäíà ãðóïà èíäèâèäóàëíè ôîòîãðàôèè îòïå÷àòåíè åäíà ïîêðà¼ äðóãà. Çà äà ìîæàò äà ñå ïîâðçàò ôîòîãðàôèèòå ïîìå ó ñåáå âî âèçóåëíà êîíçèñòåíöè¼à è äà ôîðìèðààò ïðèêàçíà, òðåáà äà èìààò çàåäíè÷êî: 1. ëè÷íîñò; 2. îá¼åêò/ìåñòî; 3. ðàñïîëîæåíèå; 4. òåìà; 5. ïåðñïåêòèâà; 6. òåõíèêà íà ôîòîàïàðàòîò. Íàðàòèâíî ðàñêàæóâà å Ãðóïèòå ôîòîãðàôèè îñòàíóâààò êóï÷å íà èíäèâèäóàëíè ñëèêè äîêîëêó íå ñå èíòåãðèðàíè âî åäíà êîõåçèâíà íàðàöè¼à âî êî¼à ñåëåêöè¼àòà, òåìàòà è 118 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

ðåäîñëåäîò íà ïðåçåíòàöè¼à ãè ïðåòâîðà âî ïðèêàçíà êî¼à ãî ôà à è çàäðæóâà âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò. Ïðèêàçíèòå ñå ñëó÷óâàò, ãëàâíî, îêîëó êîìïëèêàöè¼à è ðåøåíèå (çàïëåò è ðàñïëåò), ïðè øòî êîìïëèêàöè¼àòà ñå äåôèíèðà êàêî êî¼ áèëî ïðîáëåì ñî êî¼ ñå ñîî÷óâà íåêî¼à ëè÷íîñò: çàêàíà, ëåêàðñêà äè¼àãíîçà, ñåìååí ïðîáëåì. Ïðèòîà, íå å íóæíî êîìëèêàöèèòå äà ñå ëîøè, íà ïðèìåð êîãà íåêî¼ å äîáèå ïàðè íà ëîòî èìà ïðîáëåì äà ãè ïîòðîøè ïàðèòå è ñëè÷íî. Êîìïëèêàöèèòå øòî å ñå èñïðàâàò ïðåä ôîòîíîâèíàðèòå ìîðà äà áèäàò äåë îä ïðîáëåì êî¼ å çíà÷àåí âî äîâîëíà ìåðà çà ïîâå åòî ÷èòàòåëè äà ñå èäåíòèôèêóâààò ñî íåãî. Êîãà å âå êàñíå êîìàðåö å êîìïëèêàöè¼à çà âàñ, àìà íå ïðåòñòàâóâà îñíîâíà ÷îâåêîâà äèëåìà íèòó ãîëåì ïðîáëåì, ñî åäåí çáîð - êðà¼íî íåáèòíà ðàáîòà çà ÷èòàòåëèòå àêî âå êàñíå êó÷å-ñêèòíèê âî ãëàâíèîò ãðàä, òîà å êîìïëèêàöè¼à çà âàñ è íàåäíî îïøòåñòâåí ïðîáëåì çà ñèòå îíèå øòî æèâåàò âî íåãî. Ïîñòî¼àò ïðèêàçíè øòî ñå ñîñòàâåíè ñàìî îä êîìïëèêàöè¼à (ïðèêàçíà çà ñêèòíèöèòå), èëè ñàìî îä ðåøåíèå (äîäåëóâà å íåêî¼à íàãðàäà). Ñî öåë äà îáåçáåäàò öåëîñíî ïîêðèâà å íà íàñòàíîò è íàåäíî ðàçëè÷íè ôîòîãðàôèè êîè ïîäîöíà å äàäàò ïîâå å îïöèè çà èíòåðåñåí ëå¼àóò, óðåäíèöèòå íà Ëà¼ô áàðàëå îä ôîòîíîâèíàðèòå äà ñëèêààò ñïîðåä ôîðìóëàòà íà îñóì ôîòîãðàôèè. - Âîâåäíà ôîòîãðàôè¼à èëè îïøòà ñëèêà: âîîáè÷àåíî øèðîêîàãîëíà èëè âîçäóøíà ôîòîãðàôè¼à çà äà ñå âîñïîñòàâè ñöåíàòà. - Ñðåäíà ôîòîãðàôè¼à: ôîêóñ íà åäíà àêòèâíîñò îä ãðóïàòà. - Äåòà : ñå ôîêóñèðà ñàìî íà åäåí åëåìåíò, êàêî øòî ñå, íà ïðèìåð, ðàöåòå íà ñîãîâîðíèêîò èëè äåòà îä çãðàäà. - Ïîðòðåò: äðàìàòè÷åí êðóïåí ïëàí íà ñîãîâîðíèêîò èëè, ïàê, íåãîâà ôîòîãðàôè¼à ñî îêîëèíàòà. - Èíòåðàêöè¼à: ëó å êîè ðàáîòàò èëè ðàçãîâàðààò. - Ðåøèòåëåí ìîìåíò: ¼à ñóáëèìèðà ñèòóàöè¼àòà ñî ñèòå êëó÷íè åëåìåíòè çà ïðèêàçíàòà âî åäíà ôîòîãðàôè¼à. - Ñåêâåíöè¼à: ôîòîãðàôè¼à êî¼à ãî ïîêàæóâà òåêîò íà íàñòàíîò è êàæóâà øòî áèëî, êàêî å. Ìó äàâà íà åñå¼îò ÷óâñòâî íà àêöè¼à. - Êëèí÷åð. Ôîòîãðàôè¼à êî¼à ¼à çàâðøóâà ïðèêàçíàòà. Ñïîðåä îâàà ôîðìóëà, ôîòîãðàôèòå øòî å ãè äîíåñëå ñèòå îñóì òèïà ôîòîãðàôèè èìàëå ãîëåìè øàíñè äà ôîðìèðààò åñå¼ îä ìàòåðè¼àëîò. Âàêâàòà ôîðìóëà òðåáàëî äà îáåçáåäè ðàçëè÷åí ìàòåðè¼àë çà äèçà¼íåðèòå äà èìààò ïîâå å îïöèè âî èçðàáîòêàòà íà ëå¼àóòîò. Ìå óòîà, îâàà ôîðìóëà íà îñóì ñëèêè íå äàâà ñåêîãàø îá¼àâëèâà ôîòîïðèêàçíà èëè åñå¼. Îâàà ôîðìóëà òðåáà äà îáåçáåäè >>> 119

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ñèòå ôîòîãðàôèè äà íå áèäàò ïîðòðåòè èëè îïøòè ñëèêè, áåç èíñòðóêöèè îêîëó ñòðóêòóðàòà íà ïðèêàçíàòà. Íà¼åäíîñòàâíî å ôîòîïðèêàçíàòà äà ñå ãëåäà êàêî ñåêî¼à äðóãà ïðèêàçíà, êî¼à èìà ñâî¼ ïî÷åòîê, òåê íà ïðèêàçíàòà è êðà¼. Òàêà, ñåêî¼à ôîòîïðèêàçíà èìà ñâî¼à ïî÷åòíà ôîòîãðàôè¼à, öåíòðàëíà ôîòîãðàôè¼à (ôîòîãðàôèè) è çàâðøíà ôîòîãðàôè¼à. Øòî ñå îäíåñóâà äî áðî¼îò íà ôîòîãðàôèè øòî òðåáà äà âëåçàò âî åäíà ôîòîïðèêàçíà, îãðàíè÷óâà àòà çàâèñàò îä ïðîñòîðîò øòî óðåäíèêîò å ãî îäâîè çà íèâ. Êàêî ìèíèìàëåí áðî¼ ôîòîãðàôèè êîè ìîæå äà ãè èìà åäíà ôîòîïðèêàçíà å òðè. Ìàêñèìàëåí áðî¼ íåìà. Âî ñëó÷àè êîãà ïðèêàçíàòà å ïîêîìïëåêñíà è ñå ïðîòåãà íà ãîëåì âðåìåíñêè ïåðèîä, ìîæå äà ñå îá¼àâè âî ôîðìà íà êíèãà, ïðè øòî ãè çàäðæóâà ñèòå êàðàêòåðèñòèêè íà ôîòîïðèêàçíàòà. Ëåãåíäà íà ôîòîãðàôè¼àòà Ëåãåíäàòà ïîä ôîòîãðàôè¼àòà (caption) ïðåòñòàâóâà òåêñòóàëåí äîäàòîê êî¼ äåòà íî ¼à ïî¼àñíóâà ñîäðæèíàòà íà ôîòîãðàôè¼àòà. È ïîêðà¼ ôðàçàòà - ôîòîãðàôè¼àòà âðåäè èë¼àäà çáîð, ñåïàê, ïîòðåáåí å êðàòîê òåêñò øòî ãè ñîäðæè ñèòå íà¼îñíîâíè ïîäàòîöè çà ëè÷íîñòà èëè çà íàñòàíîò íà ôîòîãðàôè¼àòà. Ëåãåíäàòà å åñåíöè¼àëåí òåêñò êî¼ èñòî êàêî è êëàñè÷íèîò íîâèíàðñêè òåêñò òðåáà äà ãè ñîäðæè îñíîâíèòå 5W è 1H, ò.å. èíôîðìàöèèòå: Êî¼ Who Øòî What Êîãà When Êàäå Where Çîøòî Why Êîëêó How much Çíà÷è, ëåãåíäàòà òðåáà äà áèäå êðàòêà è ¼àñíà, íå ïîäîëãà îä 4-5 ðåäà, çàòîà øòî ñå ïðåòâîðà âî òåêñò. Âî ñîâðåìåíîòî ôîòîíîâèíàðñòâî ñî åëåêòðîíñêèòå ïîìàãàëà (äèãèòàëíè ôîòîàïàðàòè, êîìï¼óòåðè), ëåãåíäàòà å ñîñòàâåí äåë îä åëåêòðîíñêèîò ôîðìàò íà ôîòîãðàôè¼àòà. Òàà ñå âíåñóâà âî ïðîãðàìàòà Ôîòîøîï êàäå øòî å ïðåçåíòèðàíà êàêî åäåí âèä ôîðìóëàð, ïîä îïöè¼àòà Ôà¼ë èíôî (File info). Áóãàðñêè ãðà àíè âî íàðîäíà íîñè¼à èãðààò âî îãàí âî ñåëîòî Áóëãàðè âî ¼óãîèñòî÷íèîò äåë íà Áóãàðè¼à. Èãðà åòî âî îãàí å åäåí îä íà¼ñòàðèòå ïàãàíñêè ðèòóàëè íà Áàëêàíîò è ñî âåêîâè áèë öåë íà ïðîãîí îä õðèñòè¼àíñòâîòî è îä êîìóíèñòèòå. Ñåïàê, îâî¼ òàíö ãè ïðåæèâåàë ìèëåíèóìèòå. Âåíåöóåëñêè ïîëèöà¼öè ñå êðè¼àò çàä øòèòîâèòå âî êîðäîíîò 120 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

ïîñòàâåí çà âðåìå íà ñóäðèòå ñî ïðèâðçàíèöèòå íà ïðåòñåäàòåëîò Õóãî ×àâåç âî Êàðàêàñ. Ñïðîòèâñòàâåíà íà ïîäîáðî âîîðóæåíèòå êðèìèíàëöè, íèâíèòå êóðøóìè, êàìå à è ïèðîòåõíèêà, ïîëèöèñêèòå ñèëè íà Êàðàêàñ ñå íàî ààò íà îòñòðåë è íà óøòå åäåí íåïðè¼àòåë - âëàäàòà íà ïðåòñåäàòåëîò Õóãî ×àâåç. Óðåäóâà å íà ôîòîãðàôèèòå Çíàåòå ëè êîëêó âðåìå ìó òðåáà íà ïðîñå÷íèîò ÷èòàòåë çà äà ïðåãëåäà åäíà ñòðàíèöà îä âåñíèê? Ñïîðåä äîêòîðñêàòà äèñåðòàöè¼à íà Øåðè îçåôñîí, êî¼à ñî ïîìîø íà ñïåöè¼àëíè ÒÂ-êàìåðè âìåòíàòè âî î÷èëà ãî èñïèòóâàëà ïî êî¼ ðåäîñëåä è êîëêó äîëãî ÷èòàòåëèòå ãî çàäðæóâààò âíèìàíèåòî íà ôîòîãðàôèèòå âî âåñíèöèòå, ìàãàçèíèòå è íà âåáñòðàíèöèòå, òîà âðåìå èçíåñóâà 71 ñòîòèíêà. Ïðàøà å å êàêî âî òî¼ ìèã äà ñå ôàòè âíèìàíèåòî íà ÷èòàòåëîò è äà ñå çàäðæè. Òîà ïðåòñòàâóâà ïðåäèçâèê çà óðåäíèêîò íà ôîòîãðàôè¼à: êàêî å ãè èçáåðåòå ôîòîãðàôèèòå îä íåêî¼ íàñòàí øòî å êîìóíèöèðààò ñî ÷èòàòåëîò çà ïîìàëêó îä ñåêóíäà? Íå ãè äåëàò ñèòå ôîòîíîâèíàðè èñòèòå àôèíèòåòè Âî¼íèê ñè èãðà ñî êó÷å-ñêèòíèê ïî çà íàñòàíè, íå ñàêààò ñèòå äà ñíèìààò ñïîðòñêè çàâðøåíàòà îáóêà çà êó÷è àíàñòàíè, íåêîè ñëèêààò äóõîâèòè ôîòîãðàôèè, äðóãè ñêèòíèöè, ñïðîâåäåíà îä Êðàëñêàòà èìààò îêî çà ñóïòèëíè èãðè íà ñâåòëî è ñåíêà, íåêîè, òà¼ëàíäñêà àðìè¼à. Êó÷è àòàïàê, èìààò èñêóñòâî âî ðàáîòà âî ñòðàíñòâî. Äà ñå ñêèòíèöè âî áóäèñòè÷êèîò Òà¼ëàíä ñå íàçíà÷è âèñòèíñêèîò ôîòîíîâèíàð çà âèñòèíñêàòà ëîâàò è ñå òðåíèðààò êàêî êó÷è àðàáîòà å êîìïëåêñíà çàäà÷à. Óðåäíèêîò å äîëæåí äà äóøêàëà çà áàðà å äðîãà è èì ãè ïðåãëåäóâà ïîðòôîëè¼àòà íà ôîòîíîâèíàðèòå âî åêñïëîçèâè âî ãðàíè÷íèòå îáëàñòè ñî ðåäàêöè¼àòà ñåêî¼à íåäåëà, áàðà¼ è íîâ ïðèñòàï âî Êàìáî à è âî Ì¼àíìàð. ðàáîòàòà êî¼ áè ïðåòñòàâóâàë íîâ òðåíä âî ôîòîãðàôè¼àòà. Çíà÷è, óðåäíèêîò íà ôîòîãðàôè¼à ìîðà äà èìà ñèëíî ÷óâñòâî çà êîìïîçèöè¼à è êîíöåíòðàöè¼à çà äà ìîæå îä ñòîòèöèòå äîíåñåíè ôîòîãðàôèè äà ¼à èçáåðå îíàà íà¼àäåêâàòíà çà îá¼àâóâà å. Ìîðà äà áèäå àíàëèòè÷åí çà äà çíàå êî¼ ôîòîðåïîðòåð êàêâà çàäà÷à ìîæå äà çàâðøè óñïåøíî. Ïîêðà¼ ñåòî îâà, ïîæåëíî å óðåäíèêîò íà ôîòîãðàôè¼à äà èìà ôîòîíîâèíàðñêî èñêóñòâî, íî òîà íå å óñëîâ. Äóðè íåêîè îä íà¼äîáðèòå óðåäíèöè íà ôîòîãðàôè¼à êîè ðàáîòåëå âî ðåíîìèðàíè âåñíèöè è ñïèñàíè¼à, êàêî øòî ñå Òà¼ì è Íåøåíåë èîãðàôèê , íåìàëå íèêàêâè èñêóñòâà íà ðàáîòà ñî ôîòîàïàðàò. Òóêà å ñå íàìåòíå ïðàøà åòî äàëè ôîòîíîâèíàðîò òðåáà ñàìèîò äà ãè åäèòèðà ñâîèòå ôîòîãðàôèè, èëè äà ìó ãî ïðåïóøòè òîà íà óðåäíèêîò? Íåêîè óðåäíèöè òâðäàò äåêà ôîòîãðàôèòå ñå ïðåìíîãó åìîöèîíàëíè âî ïîãëåä íà íèâíàòà ðàáîòà, è íà òî¼ íà÷èí ¼à ãóáàò îá¼åêòèâíîñòà. Ôîòîãðàô êî¼ ïîìèíàë ñèòî è ðåøåòî çà äà íàïðàâè >>> 121

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

íåêî¼à ïðîñå÷íî êâàëèòåòíà ôîòîãðàôè¼à å äàäå ïîãîëåìî çíà÷å å íà ñëèêàòà îòêîëêó íåêî¼ óðåäíèê, êî¼ íåïðèñòðàñíî å ãè îöåíóâà ôîòîãðàôñêèòå êâàëèòåòè íà èñòàòà ñëèêà. Îðãàíèçàöè¼àòà íà íåêîè ðåäàêöèè å òàêâà øòî ôîòîíîâèíàðèòå íåìààò íèêàêâî âëè¼àíèå íà èçáîðîò íà ôîòîãðàôè¼à çà îá¼àâóâà å. Íåêîè ôîòîíîâèíàðè ñìåòààò äåêà òîêìó òèå òðåáà äà ãè èçáèðààò ôîòîãðàôèèòå øòî å ñå îá¼àâàò, çàòîà øòî íà¼äîáðî ñå çàïîçíàåíè ñî íàñòàíîò. È ïîêðà¼ ñïðîòèâíèòå ìèñëå à, öåëòà íà åäèòèðà åòî å åäíà: äà ñå èçáåðå íà¼ðåïðåçåíòàòèâíàòà ôîòîãðàôè¼à è äà ñå îá¼àâè. Óðåäíèêîò íà ôîòîãðàôè¼à íà Âàøèíãòîí ïîñò , î Åëáåðò, ðàçâèë åäíà õèåðàðõèñêà òàáåëà âî êî¼à ñïîðåä âàæíîñò ñå ðàíãèðààò ôîòîãðàôèèòå âî åäèòèðà åòî: 1. èíòèìíà; 2. åìîöèîíàëíà; 3. ãðàôè÷êè ïðèâëå÷íà; 4. èíôîðìàòèâíà. î Åëáåðò ãè ñìåñòóâà ÷èñòî èíôîðìàòèâíèòå ôîòîãðàôèè âî íà¼íèñêàòà êàòåãîðè¼à, äîäåêà åìîòèâíèòå ãè ñìåòà çà íà¼âèñîêî ôîòîíîâèíàðñêî äîñòèãíóâà å. Äàëè å âî ïðàâî èëè íå çáîðóâà ôàêòîò äåêà ôîòîãðàôñêèîò òèì íà îâî¼ ÷îâåê ¼à äîáèë ðå÷èñè ñåêî¼à ïîâàæíà íàãðàäà îä îáëàñòà íà ôîòîíîâèíàðñòâîòî, âêëó÷óâà¼ è ¼à è Ïóëèöåðîâàòà íàãðàäà. Êàêî Íåøåíåë èîãðàôèê (National Geographic) ñå çäîáèë ñî ôîòîãðàôèè Ìåñå÷íèêîò ñî íà¼äîáðà ôîòîãðàôè¼à íà ïëàíåòàâà íå çàïî÷íàë ñî èçëåãóâà å êàêî èëóñòðèðàíî ñïèñàíèå, ïðâèîò áðî¼ îá¼àâåí âî 1888 ãîäèíà íå ñîäðæåë íèòó åäíà èëóñòðàöè¼à. Âî 1903 ãîäèíà, íà íåãîâèòå ñòðàíèöè ñå ïî¼àâèëà ïðâàòà ïîëóòîíñêà ôîòîãðàôè¼à: Ôèëèïèíêà êî¼à ðàáîòè íà îðèçîâî ïîëå. Ìå óòîà, âî 1905 ãîäèíà ñå ñëó÷èëî óðåäíèêîò Ãèëáåðò Ãðîñâåíîð äà ñå ñîî÷è ñî 11 ïðàçíè ñòðàíèöè, âî êîìáèíàöè¼à ñî öåëîñåí íåäîñòàòîê íà òåìè. Ñëó÷à¼íîñòà ïðèòåêíàëà íàïîìîø êîãà îä Öàðñêîòî ðóñêî ãåîãðàôñêî äðóøòâî ïðèñòèãíàë ïàêåò ñî ôîòîãðàôèè îä òèáåòàíñêèîò ãðàä Ëàñà, ñíèìåíè îä äâà¼öà ðóñêè íàó÷íèöè, êîè ìó ãî íóäåëå ìàòåðè¼àëîò çà îá¼àâóâà å íà ðåíîìèðàíîòî ñïèñàíèå. Óðåäíèêîò ðèçèêóâàë è ãè îá¼àâèë ñèòå ôîòîãðàôèè íà åäèíàåñåòòå ñòðàíèöè, ñàìî ñëèêè, ðå÷èñè áåç òåêñò è ãè ïðàòèë âî ïå÷àò, óâåðåí äåêà òîà ìó å ïîñëåäåí ðàáîòåí äåí êàêî óðåäíèê. Ìå óòîà, âàêâèîò íà÷èí íà ïóáëèêóâà å íà ïðèêàçíèòå ìíîãó èì ñå äîïàäíàë íà ÷èòàòåëèòå, è ôîòîãðàôè¼àòà ñòàíàëà îñíîâà íà 122 >>>

xxx

>>> Îñíîâè íà íîâèíàðñêà ôîòîãðàôè¼à <

Íåøåíåë èîãðàôèê , êî¼ äî äåí-äåíåøåí îá¼àâèë ôîòîãðàôè¼à îä ñåêîå ìåñòî íà ïëàíåòàòà, îä äíîòî íà îêåàíîò è îä ðàáîâèòå íà ïîçíàòàòà âñåëåíà. Ôîðìóëà íà îñóìòå ôîòîãðàôèè: 1. Âîâåäíà ôîòîãðàôè¼à èëè îïøòà ñëèêà: âîîáè÷àåíî øèðîêîàãîëíà èëè âîçäóøíà ôîòîãðàôè¼à çà äà ñå âîñïîñòàâè ñöåíàòà. 2. Ñðåäíà ôîòîãðàôè¼à: ôîêóñ íà åäíà àêòèâíîñò îä ãðóïàòà. 3. Äåòà : ñå ôîêóñèðà ñàìî íà åäåí åëåìåíò, êàêî øòî ñå, íà ïðèìåð, ðàöåòå íà ñîãîâîðíèêîò èëè äåòà îä çãðàäà. 4. Ïîðòðåò: äðàìàòè÷åí êðóïåí ïëàí íà ñîãîâîðíèêîò èëè, ïàê, íåãîâà ôîòîãðàôè¼à ñî îêîëèíàòà. 5. Èíòåðàêöè¼à: ëó å êîè ðàáîòàò èëè ðàçãîâàðààò. 6. Ðåøèòåëåí ìîìåíò: ¼à ñóáëèìèðà ñèòóàöè¼àòà ñî ñèòå êëó÷íè åëåìåíòè çà ïðèêàçíàòà âî åäíà ôîòîãðàôè¼à. 7. Ñåêâåíöè¼à: ôîòîãðàôè¼à êî¼à ãî ïîêàæóâà òåêîò íà íàñòàíîò è êàæóâà øòî áèëî, êàêî å. Ìó äàâà íà åñå¼îò ÷óâñòâî íà àêöè¼à. 8. Êëèí÷åð. Ôîòîãðàôè¼à êî¼à ¼à çàâðøóâà ïðèêàçíàòà.

>>> 123

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

124 >>>

xxx

Ã Ë À Â À

Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî

> Äàóò Äàóòè > Çîðàí Áî¼àðîâñêè >>> 125

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

126 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

> Çîðàí Áî¼àðîâñêè Åòèêà ÍÎÂÈÍÀÐÑÊÀÒÀ ËÅÃÈÒÈÌÀÖÈ£À ÍÅ Å ÄÎÇÂÎËÀ ÇÀ ÀÐÎÃÀÍÖÈ£À Åòèêàòà å ñèñòåì íà ñòàíäàðäè, ïðèíöèïè è âðåäíîñòè êîè äåôèíèðààò èëè îäðåäóâààò øòî å äîáðî, à øòî ëîøî âî âðøå åòî íà îäðåäåíà äå¼íîñò. Êàêî ëåêàðèòå è àäâîêàòèòå, ìå ó äðóãèòå, è íîâèíàðèòå èìààò ñâîè åòè÷êè ñòàíäàðäè. Ñî äðóãè çáîðîâè, íîâèíàðñêàòà åòèêà ãî îäðåäóâà ÷åñíîòî è ïðèñòî¼íî îäíåñóâà å íà ìåäèóìñêèòå ïðîôåñèîíàëöè. Çîøòî íè ñå åòè÷êè ñòàíäàðäè? Âî îäíîñ íà ìåäèöèíàòà è ïðàâîòî, íîâèíàðñòâîòî å ðåëàòèâíî ïîíîâà ïðîôåñè¼à è, çà ðàçëèêà îä íèâ, íàìåñòî íèç äâàåñåòèíà âåêà, ñîïñòâåíèòå åòè÷êè ñòàíäàðäè ãè èçãðàäèëî çà åäåí âåê, èëè çà åäåí è ïîë âåê. Âî îñíîâàòà íà íîâèíàðñêàòà åòèêà ñå äâà ïðèíöèïà: > åòèêàòà, îäíîñíî èäåàëíîòî îäíåñóâà å ñïðåìà êîå íîâèíàðîò ñòðåìè çà äà áèäå ìîðàëåí êàêî ÷îâåê è ïðîôåñèîíàëåö; è > çàêîíîò, îäíîñíî ìèíèìàëíèîò ïðàâåí ñòàíäàðä ïîä êî¼ ñåêî¼à íîâèíàðñêà àêòèâíîñò å ïîäëîæíà íà ñóäñêà ñàíêöè¼à èëè íà ìîðàëåí ñóä. Äîáðîòî íîâèíàðñòâî å åäíàêâî íà äîáðè âåøòèíè âî ïðîôåñè¼àòà, íà êðèòè÷êè îðèåíòèðàí óì è íà åòè÷êè çàñíîâàíè ðàçìèñëóâà à è îäëóêè. Ñïîðåä Èíñòèòóò Ïîèíòåð âî ÑÀÄ, ïèðàìèäàòà íà íîâèíàðñêàòà êîìïåòåíöè¼à èçãëåäà âàêà: > åòè÷êà êîìïåòåíöè¼à; > êóëòóðíà è ãðà àíñêà êîìïåòåíöè¼à; > âèçóåëíà è òåõíîëîøêà êîìïåòåíöè¼à; è > êîìïåòåíöè¼à âî ïðîöåíóâà åòî íà òîà øòî å äîáðà âåñò, êîìïåòåíöè¼à âî ðàñêàæóâà åòî è ¼àçèêîò è äîáðè ðåïîðòåðñêè âåøòèíè. Àìåðèêàíñêîòî äðóøòâî íà ïðîôåñèîíàëíèòå íîâèíàðè èìà åäíà äðóãà, èñòî òîëêó êîìïåòåíòíà õèðåðõè¼à: > òðàãà¼ ïî âèñòèíàòà è èçâåñòóâà¼ çà íåà âî öåëîñò; > äå¼ñòâóâà¼ íåóòðàëíî; > ìèíèìèçèðà¼ ãè øòåòèòå; > áèäè íà øòðåê. Âî ïîòðàãà ïî âèñòèíàòà Çà äà òðàãààò ïî âèñòèíàòà, äà ¼à ïðîíà¼äàò è äà èçâåñòóâààò çà íåà, íîâèíàðèòå ñå ñòåêíóâààò ñî îäðåäåíè âåøòèíè è çíàå à è êîè >>> 127

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ïîòîà ãè ïðèìåíóâààò. Äîäåêà ãî ïðàâàò òîà, åòè÷êèòå ñòàíäàðäè ðàêîâîäàò ñî ìåòîäîëîãè¼àòà, âëè¼ààò íà îäíîñèòå ñî èçâîðèòå íà èíôîðìàöèè, àëàðìèðààò êîãà ñå ñïîìåíóâààò èëè âëåãóâààò âî èãðà âðøå åòî óñëóãè è ïàðèòå, êîãà ñå âðøàò ðàáîòè íàäâîð îä ñòàíäàðäíàòà íîâèíàðñêà çàäà÷à è êîãà ñå íàðóøóâààò ïðèíöèïèòå íà ïðèâàòíîñòà. Çàòîà, êîãà òðàãààò ïî âèñòèíàòà è êîãà èçâåñòóâààò çà íåà öåëîñíî, íîâèíàðèòå òðåáà äà ñå ëåãèòèìèðààò ñî ÷åñíîñò è õðàáðîñò âî ñîáèðà åòî íà èíôîðìàöèèòå è ñî èçáàëàíñèðàíîñò âî èçâåñòóâà åòî è èíòåðïðåòàöè¼àòà íà ôàêòèòå. Ñå âåëè äåêà òîà øòî íå å çàáðàíåòî - å äîçâîëåíî. Íî, ïðàøà å å äàëè å åòè÷êè èñïðàâíî. Áèäå¼ è å òîà ñàìî ïðàøà å, òðåáà äà ñå áèäå ÷åñåí è äà ñå ïðèçíàå äåêà èñòîðè¼àòà è íîâèíàðñêîòî èñêóñòâî ïîçíàâààò ñèòóàöèè êîè àêî íå ìîæàò (èëè íå ìîðààò) äà ñå íàðå÷àò íå÷åñíè - ñå íàðåêóâààò åòè÷êè ïðîáëåìàòè÷íè. Åòè÷êè ïðîáëåìàòè÷íè ñå ñèòóàöèèòå êîãà íîâèíàðèòå ëàæíî ñå ïðåòñòàâóâààò, êîãà êîðèñòàò ñêðèøíî âêëó÷åíè êàìåðè è äèêòàôîíè, êîãà âëåòóâààò êà¼ èçâîðèòå íà èíôîðìàöèèòå íåíà¼àâåíî è âî ñèòóàöèè êîè ñå íà ðàáîò íà ïðèâàòíîñòà è êîãà èñòðàæóâààò òà¼íî. Åòè÷êè ïðîáëåìàòè÷íèòå ñèòóàöèè ìîæåáè ìîæàò äà ñå ïðèôàòàò òîãàø êîãà: Ñå âåëè äåêà òîà øòî íå å > ñòàíóâà çáîð çà èñêëó÷èòåëíî çíà÷à¼íà èíôîðìàöè¼à çàáðàíåòî - å äîçâîëåíî. îä ïîøèðîê èíòåðåñ, à ñèòå ñòàíäàðäíè ìåòîäè çà íå¼çèíî Íî, ïðàøà å å äàëè å îòêðèâà å è îá¼àâóâà å ñå èñöðïåíè; åòè÷êè èñïðàâíî. > íîâèíàðèòå å ñå ñîãëàñàò äà ïðèçíààò äåêà êîðèñòåëå ïðîáëåìàòè÷íè íà÷èíè çà îòêðèâà å íà èíôîðìàöè¼àòà è êîãà ãî îïèøóâààò òîà âî èçâåøòà¼îò; > øòåòèòå ïðåäèçâèêàíè îä ïðîáëåìàòè÷íîòî íîâèíàðñòâî ñå ïîìàëè îä øòåòèòå øòî ìîæåëå äà íàñòàíàò àêî èíôîðìàöè¼àòà íå áèëà îòêðèåíà. Âî ñåêî¼ ñëó÷à¼, äîáðîòî, åòè÷êè èñïðàâíî íîâèíàðñòâî òðîøè ìíîãó âðåìå, ïàðè è åíåðãè¼à. Åòè÷êè ïðîáëåìàòè÷íèòå ñèòóàöèè íå ñìåàò äà áèäàò àëèáè öåëòà äà ñå îñòâàðè íà ïîëåñåí íà÷èí . Åòè÷êè ïðîáëåìàòè÷íèòå ïîñòàïêè âî íîâèíàðñòâîòî íèêîãàø íåìà äà áèäàò îïðàâäàíè àêî: > ìîòèâàöè¼àòà å äà ñå äîáèå íåêàêâà íàãðàäà èëè äà ñå ïîáåäè êîíêóðåíöè¼àòà; > ñå êîðèñòè ñàìî êàêî ïîêðàòîê ïàò çà äà ñå èçáåãíå ìàêîòðïíèîò è äîëãîòðàåí ïðîöåñ; è > îïðàâäóâà åòî å è òàêà ñòàíóâà çáîð çà êðèìèíàëöè è ìîðàëíî ïðîáëåìàòè÷íè ëó å... . Êîíå÷íî, çà äà îäëó÷èìå äàëè âî íîâèíàðñêàòà ðàáîòà èìàìå ñèòóàöè¼à êîãà òðåáà äà ðàçìèñëèìå äàëè å ðàáîòèìå ñî åòè÷êè ïðîáëåìàòè÷íè ïîñòàïêè, òðåáà äà ðàçìèñëèìå è çà òîà êàêâè å áèäàò ïîñëåäèöèòå çà ñèòå ñòðàíè âî ñòîðè¼àòà; êàêâî å áèäå âëè¼àíèåòî âðç êðåäèáèëèòåòîò íà íîâèíàðîò è ìåäèóìîò; êîè ñå ìîòèâèòå çà åäíà 128 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

òàêâà ïîñòàïêà; äàëè òîà å ïîä äîëíèîò ïðàã íà óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà; è êîè ñå çàêîíñêèòå èìïëèêàöèè îä åäíà òàêâà ïîñòàïêà. Íåóòðàëíî å ïîçèöè¼à Íîâèíàðîò ñåêîãàø å ¼à èìà íåóòðàëíàòà ïîçèöè¼à àêî å ñëîáîäåí âî îäíîñ íà êàêâè áèëî îáâðñêè, îñâåí íà îáâðñêàòà ñïðåìà ïóáëèêàòà êî¼à èìà ïðàâî äà áèäå èíôîðìèðàíà. Èíòåãðèòåòîò íà íåóòðàëíèîò íîâèíàð å áèäå çà÷óâàí àêî íå èì ïîäëåãíóâà íà ïðèòèñîöèòå íà èçâîðèòå íà èíôîðìàöèèòå è àêî íèêîãàø íå ïðèôàòè êàêâè áèëî óñëóãè èëè ïîäàðîöè. Íåóòðàëíàòà ïîçèöè¼à çíà÷è äåêà íîâèíàðîò èëè ìåäèóìîò ãî îäáðàëå ñâî¼îò, îäíîñíî âèñòèíñêèîò ïàò. Íåóòðàëíàòà ïîçèöè¼à íà íîâèíàðîò å çàøòèòåíà è òîãàø êîãà òî¼ íå ïðèôà à: > äà áèäå âêëó÷åí âî êàêâè áèëî àêòèâíîñòè íà èçâîðèòå íà èíôîðìàöèèòå; > êàêâà áèëî ïîâðçàíîñò ñî ëîáè-ãðóïè âî ïîääðøêà íà îäðåäåíè ëè÷íîñòè èëè èíñòèòóöèè çà êîè èçâåñòóâà êàêî íîâèíàð; > ïîíóäè øòî èìààò êàêâè áèëî ôèíàíñèñêè àðàíæìàíè (êðåäèòè, ïàòíè òðîøîöè...); > ïîíóäè äà ìó áèäå âðàáîòåí íåêî¼ îä ñåìå¼ñòâîòî; > ïðè¼àòåëñòâà êîè ïîïðå÷óâààò âî èçâðøóâà åòî íà íîâèíàðñêàòà ðàáîòà. Íåóòðàëíàòà ïîçèöè¼à

çíà÷è äåêà íîâèíàðîò èëè

Ñî÷óâñòâóâà¼ è ìèíèìèçèðà¼ ãè øòåòèòå ìåäèóìîò ãî îäáðàëå Íîâèíàðîò íèêîãàø íåìà äà çàáîðàâè äåêà ïèøóâà çà ñâî¼îò, îäíîñíî ëó å ñî îäðåäåí ïåðñîíàëåí èíòåãðèòåò è çà ëó å êîè ñå âî âèñòèíñêèîò ïàò. ðàçëè÷íè ïîçèöèè íà ïðèâàòåí è íà ïðîôåñèîíàëåí ïëàí. Àêî âî òåêîò íà ðàáîòàòà èçâîðèòå íà èíôîðìàöèèòå ïîáàðààò àíîíèìíîñò, òàà òðåáà äà èì áèäå çàãàðàíòèðàíà. Íîâèíàðîò íèêîãàø íåìà äà äîçâîëè äà ãî äîâåäå èçâîðîò âî îïàñíîñò è ñåêîãàø å âíèìàâà íà ïðàâîòî íà ïðèâàòíîñò. Íà øòðåê Íîâèíàðîò å áèäå ñåêîãàø íà øòðåê çà äà ïîêàæå äåêà ñå ðàêîâîäè îä èñòèòå ñòàíäàðäè ñïîðåä êîè î÷åêóâà äà ñå âëàäåàò è äðóãèòå. å áèäå ïîäãîòâåí ïîñòî¼àíî äà ãè îá¼àñíóâà íà ïóáëèêàòà ñâî¼àòà ðàáîòà è ïîñòàïêè. Àêî çãðåøè, å ïðèçíàå äåêà çãðåøèë è å íàñòî¼óâà âåäíàø äà ñå êîðèãèðà è ñåêîãàø è ñàìèîò å äå¼ñòâóâà êàêî ìîíèòîð âî îäíîñ íà íååòè÷êèòå ïîñòàïêè íà êîëåãèòå è äðóãèòå ìåäèóìè. Çà àíîíèìíèòå èçâîðè - óøòå åäíàø Çà êîðèñòå åòî íà àíîíèìíèòå èçâîðè ñå ãîâîðåøå âî ãëàâàòà Èçâîðè íà èíôîðìèðà å . Çàòîà òóêà å íàâåäåìå ñàìî íåêîè ïîçèöèè íà êîðèñòå åòî íà àíîíèìíèòå èçâîðè îä åòè÷êè àñïåêò. Îä òèå ïîçèöèè ñå è ñëåäíèâå ïðàøà à:

>>> 129

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

> äàëè ïðèêàçíàòà å òîëêó âàæíà? > äàëè èçâîðîò ¼à èìà èíôîðìàöè¼àòà îä ïðâà ðàêà? > äàëè èíôîðìàöè¼àòà íà àíîíèìíèîò ìîæå äà áèäå ïîòâðäåíà îä ñèãóðåí âòîð èëè òðåò èçâîð? > äàëè ìîæå äà ñå îá¼àñíè ïîòðåáàòà îä àíîíèìíîñòà íà èçâîðîò? > äàëè äîïîëíèòåëíîòî èñòðàæóâà å ìîæå äà í$ äîâåäå äî èìåíóâàí èçâîð? > äàëè èíôîðìàöè¼àòà îä àíîíèìíèîò èçâîð å òî÷íà, êîìïëåòíà, ôåð è èçáàëàíñèðàíà? > äàëè íà àíîíèìíèîò èçâîð ìó ñå ïðåäî÷åíè ñèòå ïîòåíöè¼àëíè ïîñëåäèöè? > äàëè íîâèíàðîò å ïîäãîòâåí äà ãè ïðåçåìå ñèòå ìåðêè çà çàøòèòà íà èçâîðîò? > äàëè ñòîðè¼àòà ìîæå äà áèäå ðåëåâàíòíà è áåç èíôîðìàöè¼àòà íà àíîíèìíèîò èçâîð? Îäãîâîðèòå íà îâèå ïðàøà à ãî ôîðìèðààò îäãîâîðîò äàëè è êîãà ñìååìå äà êîðèñòèìå àíîíèìåí èçâîð íà èíôîðìàöèè. Íîâèíàðèòå ñî åòè÷êè äèëåìè ñåêîãàø òðåáà äà ñå ïðàøààò ñåáå ñè: > êî¼ å áèäå ïîâðåäåí, à íà êîãî å èì ïîìîãíåìå? > äàëè ãè ïðîâåðèâ ñèòå ìîæíîñòè çà íåêî¼à äðóãà, ìîæåáè ïîäîáðà, àëòåðíàòèâà? > å ìîæåìå ëè äà ãî îïðàâäàìå îâà ïðåä ïóáëèêàòà? Ïîðàäè ñèòå îâèå äèëåìè, íàñëîâîò íà îâàà ãëàâà å Íîâèíàðñêàòà ëåãèòèìàöè¼à íå å äîçâîëà çà àðîãàíöè¼à è èãíîðàíöè¼à .

130 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

Íîâèíàðñêàòà åòèêà è ïóáëèêàòà ØÒÎ ÑÅ Î×ÅÊÓÂÀ ÎÄ ÍÎÂÈÍÀÐÈÒÅ Êîãà ñå ãîâîðè çà íîâèíàðñêàòà åòèêà, ðàáîòèòå èçãëåäààò ìíîãó ïî¼àñíè êîãà ñå ãëåäààò îä ïåðñïåêòèâà íà ãðà àíèòå. Øòî î÷åêóâààò ãðà àíèòå îä íîâèíàðèòå? Âèñòèíî óáèâîñò Ãðà àíèòå ñàêààò äà ÷óâñòâóâààò äåêà èíòåãðèòåòîò íà íîâèíàðîò âî íåãîâàòà ðàáîòà å öåëîñåí è çàøòèòåí. Òèå î÷åêóâààò äåêà îä íîâèíàðñêîòî èçâåñòóâà å å ñå âèäè ¼àñíî çîøòî è êàêî å äîíåñåíà îäëóêà äà ñå èçâåñòóâà îä åäåí íàñòàí è äàëè èì å îñòàâåíà ìîæíîñòà òèå ñàìèòå äà ¼à ïðîöåíàò âðåäíîñòà íà èíôîðìàöè¼àòà è èçáàëàíñèðàíîñòà íà èçâåñòóâà åòî. Íà âëè¼àòåëíèòå

Êîè åëåìåíòè òðåáà äà ãè èìà òàêâîòî íîâèíàðñòâî? íîâèíàðè, óðåäíèöèòå è Âî íîâèíàðñêèòå çàïèñè òðåáà ìíîãó ¼àñíî äà ñå èñòàêíàò íà êîìåíòàòîðèòå òðåáà èçâîðèòå íà èíôîðìàöèèòå, ñòåïåíîò íà íèâíàòà åêñïåðòèçà äà èì áèäå èìïåðàòèâ è çîøòî èíôîðìàöè¼àòà øòî ñå ïðåíåñóâà îä íèâ å äåêà òèå ñå âî ñëóæáà íà âåðîäîñòî¼íà è ðåëåâàíòíà. Êîãà ñòàíóâà çáîð çà àíîíèìíè ¼àâíèîò èíòåðåñ è íà ãðà àíñêèòå äåáàòè. èçâîðè, ñòåïåíîò íà íèâíàòà èäåíòèôèêàöè¼à òðåáà äà ãè óáåäè ãðà àíèòå çà íèâíèîò êðåäèáèëèòåò. > Ðåëåâàíòíîñòà íà ñòîðè¼àòà òðåáà äà áèäå ¼àñíî èçðàçåíà. > Âàæíèòå ïðàøà à áåç îäãîâîð òðåáà äà áèäàò ¼àñíî âèäëèâè. > Àêî íîâèíàðñêàòà ïðèêàçíà îñòàíóâà âî ñôåðàòà íà êîíòðîâåðçíîñò, òðåáà äà èìà ïðîäîëæåíèå (folow up). Ëî¼àëíîñò ñïðåìà ãðà àíèòå Íîâèíàðèòå ñåêîãàø òðåáà äà ¼à äåìîíñòðèðààò ëî¼àëíîñòà ñïðåìà ãðà àíèòå. Âî òîà å áèäàò óâåðëèâè àêî: > ïðèêàçíèòå ïðîèçëåãóâààò îä ïîòðåáèòå è èíòåðåñèòå íà ãðà àíèòå; > íîâèíàðèòå öåëîñíî ãî ðàçáèðààò æèâîòîò íà çàåäíèöàòà; > ìåäèìèòå, ïðåêó ñâî¼àòà ðàáîòà, ¼àñíî èì ïðåäî÷óâààò íà ãðà àíèòå äåêà íåìà äà èì ïîäëåãíàò íà ïîëèòè÷êèòå, áèçíèñ è äðóãè ïðèòèñîöè; > ìåäèóìèòå çàçåìààò ¼àñíà ïîçèöè¼à äåêà íåìà äà ñòàïàò âî êàêâà áèëî ñèíåðãè¼à (âî êàêîâ áèëî îäíîñ íà ïàðòíåðñòâî ñî êîíôëèêò íà èíòåðåñè) ñî íèòó åäíà ñòðàíà èíâîëâèðàíà âî íåêî¼à íîâèíàðñêà ïðèêàçíà. Íåóòðàëíîñò Ãðà àíèòå îä íîâèíàðèòå î÷åêóâààò íåóòðàëíà èíôîðìàöè¼à. Çà íîâèíàðèòå íåóòðàëíîñòà òðåáà äà ïðåòñòàâóâà íà¼ñâåòà îáâðñêà è >>> 131

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

ïîçèöè¼à. Íà âëè¼àòåëíèòå íîâèíàðè, óðåäíèöèòå è íà êîìåíòàòîðèòå òðåáà äà èì áèäå èìïåðàòèâ äåêà òèå ñå âî ñëóæáà íà ¼àâíèîò èíòåðåñ è íà ãðà àíñêèòå äåáàòè. Íà¼ãîëåì ãðåâ íà íîâèíàðèòå å ôèíãèðàíàòà íåóòðàëíîñò. Òàà ñå ìàíèôåñòèðà êàêî ïîäåëåíà ëè¼àëíîñò êàêî ðåçóëòàò íà ïðåãîëåìàòà áëèñêîñò ñî íåêî¼ èçâîð íà èíôîðìàöèè èëè èíâîëâèðàíà ñòðàíà. Îä ãðà àíèòå íå ìîæå äà ñå î÷åêóâà äà ¼à ïðèôàòàò ñèìóëèðàíàòà ëî¼àëíîñò, äîäåêà, îä äðóãà ñòðàíà, ñå ïðåçåìà íåêàêâà ñîâåòíè÷êà èëè ïîðòïàðîëñêà ïîçèöè¼à. Íîâèíàðèòå ìîðà ïîñòî¼àíî äà ¼à äåìîíñòðèðààò ñâî¼àòà íåóòðàëíîñò - òàà íåìà äà ñå îñòâàðóâà àêî ïîñòî¼àíî ñå àôèðìèðà åäíà ïîçèöè¼à, à ñå íåãèðà äðóãà. Íåóòðàëíàòà ïîçèöè¼à ïðåòïîñòàâóâà äåêà íîâèíàðèòå ãè èìààò çåìåíî ïðåäâèä àðãóìåíòèòå íà ñèòå èíâîëâèðàíè ñòðàíè, è òîà òðåáà äà áèäå âèäëèâî âî íèâíèòå òåêñòîâè. Ãëàñ íà áåçãëàñíèòå Ãðà àíèòå î÷åêóâààò äåêà íîâèíàðèòå ïîñòî¼àíî å ãè íàá óäóâààò è êîíòðîëèðààò îíèå ñî ìî è äåêà å áèäàò ãëàñîò íà áåçãëàñíèòå. Íîâèíàðèòå ñåêîãàø å ¼à êîðèñòàò ñîïñòâåíàòà ñèëà äà ãè èçëîæóâààò íà ¼àâíîñò ñèòå äåâè¼àöèè íà îíèå øòî ïîñåäóâààò ìî , èñòî êàêî ñèòå äîáðè ïîòåçè êîè íîñàò ïîçèòèâíà íîâèíà è ìîæàò äà âëè¼ààò íà ðàçâî¼îò íà çàåäíèöàòà. Âî èñòî âðåìå, ìåäèóìèòå íåìà äà ãî òðîøàò óñòàâíîòî ïðàâî íà ñëîáîäà íà èçðàçóâà å íà åâòèíè òðèêîâè è å ãè ïðåïîçíàâààò ïñåâäîíàñòàíèòå êîè èìààò öåë äà ãî íàñî÷àò ¼àâíîòî ìèñëå å âî ïîãðåøåí ïðàâåö. Âî òàà ñìèñëà, ìåäèóìèòå, âî åäåí äåë, òðåáà äà áèäàò è ãðà àíñêè ôîðóì çà ¼àâíà êðèòèêà íà îíèå íà êîè èì å îòñòàïåí ìàíäàòîò âî èìåòî íà íàðîäîò äà ðàêîâîäàò ñî ðåñóðñèòå íà çàåäíèöàòà âî îäðåäåí ïåðèîä. Ãðà àíèòå î÷åêóâààò äåêà ìåäèóìèòå å îáåçáåäàò ïðîñòîð çà ñóãåñòèè è êðèòèêè (ïèñìà, åëåêòðîíñêà ïîøòà, òåëåôîíñêè âêëó÷óâà à è äåáàòè). Ìåäèóìèòå å îñëîáîäàò äåë îä ñâî¼îò ïðîñòîð è çà ðàçëè÷íèòå ãðà àíñêè ïîçèöèè è çà äåáàòà çà òèå ïîçèöèè. Ãðà àíèòå òðåáà íà äåëî äà âèäàò äåêà íèâíèòå ñòàâîâè, ìèñëå à è äåáàòè èìààò ñîîäâåòåí ïðîñòîð âî îäíîñ íà ïðîñòîðîò îòñòàïåí íà îôèöè¼àëíèòå ëèöà. Ñîñåìà ñå ðàçáèðëèâè ïîçèöèèòå íà ãðà àíèòå êîãà íåãîäóâààò çàòîà øòî ìåäèóìèòå, ïî ïðàâèëî, èì îòñòàïóâààò ìíîãó ïîãîëåì ïðîñòîð íà åêñòðåìèñòèòå è ðàäèêàëíèòå ïîçèöèè îòêîëêó íà îíèå ñî óìåðåíè ñòàâîâè îðèåíòèðàíè êîí êîìïðîìèñíè ðåøåíè¼à.

Íîâèíàðèòå íèòó âî åäåí ìîìåíò íåìà äà ãè ïðèêðè¼àò çàêàíèòå çà çàåäíèöàòà áåç ðàçëèêà íà òîà îä êàäå èëè îä øòî äîà ààò.

132 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

Ñåðâèñ íà ãðà àíèòå Íîâèíàðèòå ñåêîãàø òðåáà äà ¼à èìààò îñíîâíàòà äèëåìà íà ãðà àíèòå: òèå èìààò ïîòðåáà çà íàâðåìåíà è öåëîñíà èíôîðìàöè¼à çà âàæíèòå òåìè è òðåíäîâè, íî íèòó èìààò âðåìå íèòó èìààò ïðèñòàï äî òàêâèòå èíôîðìàöèè. Áèäå¼ è íîâèíàðèòå ñå òèå øòî ¼à èìààò òàà ïðèâèëåãè¼à çà ïðèñòàï äî èíôîðìàöèèòå, òèå ñå ïðîôåñèîíàëöèòå øòî å ãè ïðèáåðàò èíôîðìàöèèòå íà íà¼äîáàð ìîæåí íà÷èí è ñîîäâåòíî å ãè îáðàáîòàò âî ôîðìà êî¼à íà íà¼ïðîäóêòèâåí íà÷èí å èì ãî ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî íà ãðà àíèòå. Íîâèíàðèòå íèòó âî åäåí ìîìåíò íåìà äà ãè ïðèêðè¼àò çàêàíèòå çà çàåäíèöàòà áåç ðàçëèêà íà òîà îä êàäå èëè îä øòî äîà ààò. Çà äà áèäå ñëèêàòà ñåêîãàø êîìïëåòíà è öåëîñíà, íîâèíàðèòå ðåäîâíî òðåáà äà èçâåñòóâààò è çà äîáðèòå èñêóñòâà îä æèâîòîò íà çàåäíèöàòà. Íîâèíàðèòå ñåêîãàø å âíèìàâààò íà èçáàëàíñèðàíîñò ìå ó ïðàâîòî íà èíôîðìèðàíîñò è ïðàâîòî íà ïðèâàòíîñò. Äåñåò óïàòñòâà çà îäãîâîðíî íîâèíàðñòâî 1. Ñðåäè ãè ôàêòèòå Áèäè ñèãóðåí äåêà ãè èìàø ñèòå ôàêòè çà íîâèíàðñêàòà ïðèêçàíà. Ïðîâåðè ãè. Áèäè ñèãóðåí äåêà ñåêî¼ ôàêò èìà èçâîð. 2. Îñòàíè íåóòðàëåí Íå êàæóâà¼ èì íà ÷èòàòåëèòå/ãëåäà÷èòå/ñëóøàòåëèòå êàêîâ ñòàâ äà çàçåìàò. Àêî ñòîðè¼àòà å êîíòðîâåðçíà, áèäè ñèãóðåí äåêà èìàø òîëêó èçâîðè êîëêó øòî èìà êîíòðîâåðçíè ñòðàíè è ôàêòè. Íå çàçåìà¼ ñòðàíà. Áèäè ôåð è ñïðåìà îíèå ñî êîè íå ñå ñîãëàñóâàø. 3. Òðåáà äà çíàåø ïîâå å îòêîëêó øòî ìîæå äà ñå íàïèøå âî åäíà íîâèíàðñêà ïðèêàçíà.Áèäè ñèãóðåí äåêà îòêàêî ñè ¼à íàïèøàë ïðèêàçíàòà, âî áåëåæíèêîò îñòàíàëî óøòå íåøòî. Àêî âî ïðèêàçíàòà âëåçå ñ$ øòî ñè íàïèøàë âî áåëåæíèêîò, òîãàø ìîðà íåøòî äà íåäîñòàñóâà. 4. Íèêîãàø íå ïèøóâà¼ âî ïðâî ëèöå åäíèíà è âî ïðâî ëèöå ìíîæèíà. £àñ è íèå èì ïðèïà ààò íà óâîäíèöèòå. 5. Ïðàøóâà¼ çà ñ$. Íèêîãàø íå âîçäðæóâà¼ ñå äà ïîòïðàøàø àêî íåøòî íå çíàåø èëè íå ðàçáèðàø. 6. Ñåêîãàø ðàçìèñëóâà¼ çà è âî êîíåêñò. Àêî òè íåøòî ðàçáèðàø, íå ìîðà äà çíà÷è äåêà ñèòå ðàçáèðààò. Àêî òè íåøòî íå ðàçáèðàø, áèäè ñèãóðåí äåêà íèòó ïóáëèêàòà íå ðàçáðàëà. 7. Ïèøóâà¼ ðàçãîâîðíî. Ñàìî âíèìàâà¼: ïîíåêîãàø íå ñå ñèòå óïàòåíè âî íà¼íîâèîò ñëåíã. 8. Ïîêàæóâà¼ äîáðè ìàíèðè è äîáàð âêóñ. Íå ïèøóâà¼ ñàìî çà òîà øòî òåáå èëè íà òâîèòå íà¼áëèñêè âè å èíòåðåñíî. Ïîêàæè èíòåðåñèðà å è çà ïðîñå÷íàòà ïóáëèêà. >>> 133

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

9. Ñåêîãàø òðàãà¼ çàä ðóòèíñêèòå íîâèíàðñêè çàäà÷è. 10. Òâî¼àòà ðàáîòà ñåêîãàø íåêà îäðàçóâà åíòóçè¼àçàì. Èçâåñòóâà å çà êîíôëèêòè Íà¼âàæíàòà çàäà÷à íà íîâèíàðîò êîãà èçâåñòóâà îä ñèòóàöèè íà êîíôëèêò å - äà ãî ðàçáåðå êîíôëèêòîò. Òîà çíà÷è äåêà íîâèíàðîò òðåáà ìíîãó âíèìàòåëíî è äîáðî äà ãî ïðîñòóäèðà êîíôëèêòîò âî ñèòå íåãîâè íè¼àíñè. Âî èñòî âðåìå, íîâèíàðîò òðåáà äà ãè ïðåäâèäè ñèòå ìîæíè ðàçðåøíèöè íà êîíôëèêòîò. Âî òàà ñìèñëà ìíîãó ìîæå äà ïîìîãíå òàêàíàðå÷åíàòà äîêóìåíòàðíà ñîñòî¼áà íà óìîò . Òîà ïðåòïîñòàâóâà äåêà íîâèíàðîò øòî èçâåñòóâà îä âàêâè ñèòóàöèè ìîðà äà ïîñåäóâà îäðåäåíî çíàå å, àðõèâà, èëè äîñòàïíè èçâîðè îä êîè ìîæå äà ãè öðïè ñèòå ìîæíè èñêóñòâà è ðàçðåøíèöè îä íåêîè ïðåòõîäíè êîíôëèêòè è îä êî¼ áèëî êðà¼ íà ñâåòîò. Äîáðèîò íîâèíàð íà òî¼ íà÷èí íå ñàìî øòî ñå ñòåêíóâà ñî âåøòèíà äà ãè ïðåïîçíàâà ñèòóàöèèòå íà êîíôëèêò òóêó è ãè ïîçíàâà ìåõàíèçìèòå íà íèâíî íàñòàíóâà å è ðàçðåøóâà å. Âî òàêâè ñèòóàöèè, àêî ãè çíàåìå ïðàâèëàòà çà âî¼íà, òðåáà äà ãè çíàåìå è ïðàâèëàòà çà ìèð. Äà ñå èçâåñòóâà ÷åñíî Êîãà èçâåñòóâà çà ñèòóàöèè íà êîíôëèêò, íîâèíàðîò èìà îáâðñêà äà èçâåñòóâà ÷åñíî è èçáàëàíñèðàíî. Âî êîíôëèêòíèòå ñèòóàöèè ñåêî¼ äåòà å âàæåí. Ìîäåðíèòå êîíôëèêòèòå ñå ïðèëè÷íî ñëîæåíè è êîìïëåêñíè ñèòóàöèè è, ñïîðåä òîà, òàêâî òðåáà äà áèäå è èçâåñòóâà åòî çà íèâ - êîìïëåêñíî è äåëèêàòíî. Åäíà îä ñòàïèöèòå âî êî¼à íà¼÷åñòî ñå çàïà à êîãà ñå èçâåñòóâà îä ñèòóàöèè íà êîíôëèêò å - öðíî-áåëàòà ñòàïèöà. Êîíôëèêòèòå íèêîãàø íå ñå öðíî-áåëè. Çàä èëè ïîêðà¼ îíèå øòî ñå çà èëè ïðîòèâ èìà ãàëåðè¼à íà ëó å êîè, íà åäåí èëè íà äðóã íà÷èí, ïîâå å èëè ïîìàëêó, ñå àêòåðè âî êîíôëèêòèòå. Íåóòðàëíèîò íîâèíàð å áèäå äîáàð íîâèíàð àêî âî íåãîâîòî èçâåñòóâà å îä òàêâè ñèòóàöèè èì äàäå ññîäâåòíî ìåñòî íà ñèòå, íà¼ìàëêó ïðîïîðöèîíàëíî íà óäåëîò íà ñåêî¼ àêòåð âî êîíôëèêòîò. Ïîíåêîãàø äóðè òðåáà äà ñå íàïðàâè è îòñòàïêà îä îâà ïðàâèëî. Èñêóñòâàòà ïîêàæóâààò äåêà ìîæíèòå ðàçðåøíèöè íà êîíôëèêòíèòå ñèòóàöèè ÷åñòîïàòè ãè èìààò îíèå øòî íå ñå äèðåêòíèòå ñóäðåíè ñòðàíè. Èçâåñòóâà å çà çàäíèíàòà íà êîíôëèêòîò è çà íåãîâèòå ïðè÷èíè Êîãà ñå âåëè äåêà íîâèíàðîò èìà îáâðñêà äà ãî ðàçáåðå êîíôëèêòîò, òîà ïîäðàçáèðà äåêà òî¼ èçâåñòóâà è çà êîðåíèòå íà êîíôëèêòîò, êàêî è çà ñèòå îáëèöè íà ìàíèôåñòàöè¼à íà òî¼ ñóäèð. Òîà çíà÷è äåêà òðåáà ïðåöèçíî äà ñå èçâåñòóâà çà îá¼åêòèâíèòå, íî è çà èðàöèîíàëíèòå ñòðàâîâè íà åäíàòà è íà äðóãàòà ñòðàíà. Èðàöèîíàëíèòå ñòðàâîâè íå ñå îòôðëààò ñàìî ïîðàäè òîà øòî ñå 134 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

èðàöèîíàëíè. Ñòåðåîòèïèòå îä òèïîò îïñòàíîêîò íà åäíà íàöè¼à å çàãðîçåíà îä äðóãà íàöè¼à å èðàöèîíàëåí ñòðàâ, áèäå¼ è êàêî òàêîâ íå å ðåàëåí.(fontot!) Äîáðîòî èçâåñòóâà å îä ñèòóàöèè íà êîíôëèêò âî ñåáå ãî âêëó÷óâà è îá¼àñíóâà åòî äåêà è èðàöèîíàëíèòå ÷óâñòâà è ñòðàäà à èìààò óëîãà âî ïðîäëàáî÷óâà åòî íà êîíôëèêòîò. Äà ñå ïðåçåíòèðà ÷îâå÷êàòà ñòðàíà Íà¼òðàãè÷íè æðòâè íà êîíôëèêòèòå ñå îáè÷íèòå ëó å. Îíèå, ëó åòî íà ñåêî¼äíåâ¼åòî êîè íà¼÷åñòî è íå ñå ñâåñíè çà òîà êàêî ñå íàøëå âî òàêâè ñèòóàöèè. Íîâèíàðñòâîòî ñî ÷îâå÷êî ëèöå èçâåñòóâà çà ÷îâå÷êèòå òðàóìè è ñóäáèíè íà ñèòå æðòâè íà êîíôëèêòîò íà èçáàëàíñèðàí è ïðîôåñèîíàëåí íà÷èí. Òîà å îáâðñêà íå ñàìî ñïðåìà îíèå çà êîè èçâåñòóâàìå, òóêó è ñïðåìà íàøèòå ÷èòàòåëè/ãëåäà÷è/ñëóøàòåëè. Èçâåñòóâà å çà ìèðîâíè íàïîðè Çà ðàáîòèòå íà ìèðîò è ïîìèðóâà åòî, è çà îíèå øòî ðàáîòàò íà ìèðîò è íà ïîìèðóâà åòî, òðåáà äà èçâåñòóâàìå ñî èñòî òîëêó åíåðãè¼à è ïðîñòîð êàêî øòî èçâåñòóâàìå çà îíèå øòî ãî ïðåäèçâèêóâààò êîíôëèêòîò. Îâà òðåáà äà ñå çàïàìåòè çà äà íå ñå ñòàâèìå âî ñëóæáà íà ãîñïîäàðèòå íà êîíôëèêòîò íà äâåòå ñòðàíè è çà äà íå äîáèâàìå ñàìî áèïîëàðíè ñîëóöèè íà ïðîáëåìîò. Äà ñå îñîçíàå íàøåòî âëè¼àíèå Ñåêîãàø òðåáà äà áèäåìå ñâåñíè äåêà äîäåêà èçâåñòóâàìå, âëè¼àåìå âðç æèâîòîò è ñóäáèíèòå íà ëó åòî. Òðåáà ñåêîãàø äà áèäåìå ïðåòïàçëèâè äà íå áèäåìå èñêîðèñòåíè îä íåêî¼à ñòðàíà.

>>> 135

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Åòèêà ÑËÓ×À£ÎÒ ÌÀÊÅÄÎÍÈ£À Âî Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à íåìà îïøò çàêîí çà ìåäèóìèòå èëè çà ¼àâíîòî èíôîðìèðà å. Âî îäíîñ íà çàêîíñêàòà ðåãóëàòèâà, âî ïðàêòèêà å Çàêîíîò çà îñíîâà å íà ¼àâíîòî ïðåòïðè¼àòèå Ìàêåäîíñêà ðàäèî è òåëåâèçè¼à , äîíåñåí âî 1998 ãîäèíà. Çà ñèòå äðóãè ìåäèóìè, êàêî è çà ¼àâíîòî èíôîðìèðà å, íå ïîñòî¼àò ïîñåáíè çàêîíñêè îäðåäáè. Âî òàêîâ àìáèåíò, ïðèíöèïèòå ñïîðåä êîè ðàáîòàò ìåäèóìèòå è íîâèíàðèòå ñå Óñòàâîò íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à, çàêîíñêèòå ïðîïèñè çà ðàäèîäèôóçíè òðãîâñêè äðóøòâà è íîâèíñêî-èçäàâà÷êè ïðåòïðè¼àòè¼à, îääåëíè îäðåäáè îä íåêîè çàêîíè îä êðèâè÷íàòà è ïðåêðøî÷íàòà ñôåðà, êîè íà¼÷åñòî ñå îäíåñóâààò íà êëåâåòàòà, íàâðåäà è íàðóøóâà åòî íà ïðèâàòíîñòà, êàêî è Êîäåêñîò íà íîâèíàðèòå íà Ìàêåäîíè¼à è íåêîè ïðåïîðàêè íà ìå óíàðîäíèòå ïîëèòè÷êè è íîâèíàðñêè îðãàíèçàöèè. Óñòàâîò íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à âî ÷ëåí 16 ¼à ãàðàíòèðà ñëîáîäàòà íà óâåðóâà åòî, ñîâåñòà, ìèñëàòà è ¼àâíîòî èçðàçóâà å íà ìèñëàòà. Ñå ãàðàíòèðà ñëîáîäàòà íà ãîâîðîò, ¼àâíèîò íàñòàï, ¼àâíîòî èíôîðìèðà å è ñëîáîäíîòî îñíîâà å èíñòèòóöèè çà ¼àâíî èíôîðìèðà å. Ñå ãàðàíòèðà ñëîáîäíèîò ïðèñòàï êîí èíôîðìàöèèòå, ñëîáîäàòà íà ïðèìà å è ïðåíåñóâà å èíôîðìàöèè. Ñå ãàðàíòèðà ïðàâîòî íà îäãîâîð âî ñðåäñòâàòà çà ¼àâíî èíôîðìèðà å. Ñå ãàðàíòèðà ïðàâîòî íà èñïðàâêà âî ñðåäñòâàòà çà ¼àâíî èíôîðìèðà å. Ñå ãàðàíòèðà ïðàâîòî íà çàøòèòà íà èçâîðîò íà èíôîðìàöè¼àòà âî ñðåäñòâàòà çà ¼àâíî èíôîðìèðà å. Öåíçóðàòà å çàáðàíåòà . Âðç îñíîâà íà îâàà øèðîêà óñòàâíà ðàìêà âî îäíîñ íà ñëîáîäàòà íà èçðàçóâà åòî, ãîâîðîò è ¼àâíîòî èíôîðìèðà å, âî 2001 ãîäèíà å äîíåñåí Êîäåêñîò íà íîâèíàðèòå íà Ìàêåäîíè¼à. Îâî¼ íîâèíàðñêè óñòàâ ãè ñîäðæè îñíîâíèòå ïðèíöèïè íà ïðîôåñèîíàëíîòî îäíåñóâà å íà íîâèíàðèòå îä êîè ñå èçâåäåíè è öåíòðàëíèòå åòè÷êè âðåäíîñòè âî ðàáîòå åòî íà íîâèíàðèòå.

136 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

ÊÎÄÅÊÑ ÍÀ ÍÎÂÈÍÀÐÈÒÅ ÍÀ ÌÀÊÅÄÎÍÈ£À ÏÐÈÍÖÈÏÈ ÍÀ ÎÄÍÅÑÓÂÀ Å: - Ñëîáîäàòà íà ìåäèóìèòå å íåïðèêîñíîâåíî ïðàâî. - Îñíîâíà çàäà÷à íà íîâèíàðèòå å äà ¼à ïî÷èòóâààò âèñòèíàòà è ïðàâîòî íà ¼àâíîñòà äà áèäå èíôîðìèðàíà âî ñîãëàñíîñò ñî ÷ëåí 16 îä Óñòàâîò íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à. - Íîâèíàðèòå èìààò óëîãà äà ïðåíåñóâààò èíôîðìàöèè, èäåè è ìèñëå à è ïðàâî äà êîìåíòèðààò. Ïî÷èòóâà¼ è ãè åòè÷êèòå âðåäíîñòè è ïðîôåñèîíàëíèòå ñòàíäàðäè âî ïðåíåñóâà åòî íà èíôîðìàöèèòå, íîâèíàðèòå å áèäàò ÷åñíè, îá¼åêòèâíè è òî÷íè. - Ïðàâî è äîëæíîñò íà íîâèíàðèòå å äà íàñòî¼óâààò äà ¼à ñïðå÷àò öåíçóðàòà è èñêðèâóâà åòî íà âåñòèòå. - Ñëåäå¼ è ¼à ñâî¼àòà óëîãà âî ãðàäå åòî íà äåìîêðàòè¼àòà è íà öèâèëíîòî îïøòåñòâî, íîâèíàðèòå å ãè áðàíàò ÷îâåêîâèòå ïðàâà, äîñòîèíñòâîòî è ñëîáîäàòà, å ãî ïî÷èòóâààò ïëóðàëèçìîò íà èäåèòå è ñòàâîâèòå, å ïðèäîíåñóâààò çà ¼àêíå å íà ïðàâíàòà äðæàâà è âî êîíòðîëàòà íà âëàñòà è íà äðóãèòå ñóá¼åêòè îä ¼àâíèîò æèâîò. ÂÐÇ ÎÑÍÎÂÀ ÍÀ ÎÂÈÅ ÏÐÈÍÖÈÏÈ È ÅÒÈ×ÊÈ ÂÐÅÄÍÎÑÒÈ: 1. Íîâèíàðîò èìà ïðàâî íà ñëîáîäåí ïðèñòàï äî ñèòå èçâîðè íà èíôîðìèðà å øòî ñå îä ¼àâåí èíòåðåñ. Íîâèíàðîò òðåáà äà îá¼àâóâà òî÷íè, ïðîâåðåíè èíôîðìàöèè è íåìà äà ïðèêðèâà ñóøòèíñêè ïîäàòîöè è äà ôàëñèôèêóâà äîêóìåíòè. Äîêîëêó èíôîðìàöè¼àòà íå ìîæå äà ñå ïîòâðäè, èëè ñòàíóâà çáîð çà ïðåòïîñòàâêà, îäíîñíî øïåêóëàöè¼à, òîà òðåáà äà ñå êàæå è äà ñå îá¼àâè. Òî÷íîñòà íà èíôîðìàöè¼àòà òðåáà äà ñå ïðîâåðè êîëêó øòî å ìîæíî òîà. 2. Àêî íîâèíàðîò å ñïðå÷åí äà äî¼äå äî áàðàíàòà èíôîðìàöè¼à, èìà ïðàâî äà ¼à èíôîðìèðà ¼àâíîñòà çà òîà. 3. Íîâèíàðîò å íàñòî¼óâà äà áèäå îáåçáåäåíî îá¼àâóâà å èñïðàâêà, äåìàíòè è îäãîâîð âî ñëó÷à¼ êîãà å áèäå óòâðäåíà íåòî÷íîñò íà èíôîðìàöè¼àòà. 4. Íîâèíàðîò å ãî íàçíà÷è èçâîðîò íà èíôîðìàöèèòå, íî àêî èçâîðîò áàðà äà îñòàíå àíîíèìåí, íîâèíàðîò å ãî çàøòèòè. 5. Íîâèíàðîò å ãè ïî÷èòóâà çàêîíèòå âî äðæàâàòà, íî íåìà äà îá¼àâè èëè ñêðèå íèøòî øòî å âî ñïðîòèâíîñò ñî ¼àâíèîò èíòåðåñ. 6. Íîâèíàðîò íå ñìåå äà ãî êîðèñòè ìåäèóìîò çà îá¼àâóâà å èëè ïðèêðèâà å èíôîðìàöèè çà ñòåêíóâà å ëè÷íà êîðèñò. Ìèòîòî, êîðóïöè¼àòà è èçíóäóâà åòî ñå íåñïî¼ëèâè ñî íîâèíàðñêàòà ïðîôåñè¼à. Íå ñìåå äà ñå äîçâîëè ðåêëàìèðà åòî è äðóãèòå êîìåðöè¼àëíè ìîòèâè äà âëè¼ààò âðç ñëîáîäàòà íà èíôîðìèðà åòî. Òðåáà äà ïîñòîè ðàçãðàíè÷óâà å ìå ó ðåêëàìèðà åòî è íîâèíàðñêèîò òåêñò ñî èëóñòðàöè¼àòà. 7. Íîâèíàðîò å ¼à ïî÷èòóâà ïðèâàòíîñòà íà ëè÷íîñòà, îñâåí êîãà òîà å âî ñïðîòèâíîñò ñî ¼àâíèîò èíòåðåñ. >>> 137

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Íîâèíàðîò å äîëæåí äà ãè ïî÷èòóâà ëè÷íàòà áîëêà è æàëîñò. 8. Íà÷èíîò íà èíôîðìèðà å âî ñëó÷àè íà íåñðå è, åëåìåíòàðíè íåïîãîäè, âî¼íè, ñåìå¼íè òðàãåäèè, áîëåñòè, ñóäñêè ïîñòàïêè ìîðà äà áèäå îñëîáîäåí îä ñåíçàöèîíàëèçìè. Âî ñóäñêèòå ïîñòàïêè òðåáà äà ñå ïî÷èòóâà ïðèíöèïîò íà ïðåñóìïöè¼à íà íåâèíîñò, äà ñå èçâåñòóâà çà ñèòå èíâîëâèðàíè ñòðàíè âî ñïîðîò è äà íå ñå ñóãåðèðà ïðåñóäà. 9. Íîâèíàðîò íå ñìåå äà èíòåðâ¼óèðà èëè ôîòîãðàôèðà äåöà ïîä 16 ãîäèíè áåç ñîãëàñíîñò îä ðîäèòåëèòå èëè ñòàðàòåëèòå, îñâåí àêî òîà íå å âî ñîãëàñíîñò ñî ïðàâàòà íà äåòåòî. Èñòîòî îâà ñå îäíåñóâà è çà ëèöà ñî ïîñåáíè ïîòðåáè, êîè íå ñå âî ñîñòî¼áà ñâåñíî äà ðàñóäóâààò. 10. Íîâèíàðîò íåìà ñâåñíî äà ñîçäàâà íèòó ïðåðàáîòóâà èíôîðìàöèè øòî ãè çàãðîçóâààò ÷îâåêîâèòå ïðàâà èëè ñëîáîäè, íåìà äà ãîâîðè ñî ¼àçèêîò íà îìðàçàòà è íåìà äà ïîòòèêíóâà íà íàñèëñòâî è äèñêðèìèíàöè¼à ïî êî¼à áèëî îñíîâà (íàöèîíàëíà, âåðñêà, ðàñíà, ïîëîâà, ñîöè¼àëíà, ¼àçè÷íà, ñåêñóàëíà îðèåíòàöè¼à, ïîëèòè÷êà...). 11. Íîâèíàðîò å ñå ïðèäðæóâà è íà îïøòîïðèôàòåíèòå îïøòåñòâåíè ñòàíäàðäè íà ïðèñòî¼íîñò è ïî÷èòóâà å íà åòíè÷êèòå, êóëòóðíèòå è ðåëèãèîçíèòå ðàçëè÷íîñòè âî Ìàêåäîíè¼à. 12. Ïëàãè¼àòîðñòâîòî å íåïðèôàòëèâî. Öèòàòèòå íå ñìåàò äà ñå êîðèñòàò áåç äà ñå íàãëàñè èçâîðîò èëè àâòîðîò. 13. Íîâèíàðîò òðåáà äà ïðàâè ðàçëèêà ìå ó ôàêòèòå è ìèñëå àòà, ìå ó âåñòà è êîìåíòàðîò. 14. Èçâåñòóâà åòî îä ïîëèòè÷êèòå ïðîöåñè, ïîñåáíî îä èçáîðèòå, òðåáà äà áèäå íåïðèñòðàñíî è èçáàëàíñèðàíî. Íîâèíàðîò ìîðà äà îáåçáåäè ïðîôåñèîíàëíà äèñòàíöà îä ïîëèòè÷êèòå ñóá¼åêòè. 15. Íîâèíàðîò ìîðà äà ¼à íåãóâà êóëòóðàòà íà ãîâîðîò è åòèêàòà. Íåñïî¼ëèâî ñî íîâèíàðñêàòà ïðîôåñè¼à å íåïðèìåðíàòà êîìóíèêàöè¼à ñî ¼àâíîñòà. 16. Íîâèíàðîò å ãè ÷óâà óãëåäîò è äîñòîèíñòâîòî íà ñâî¼àòà ïðîôåñè¼à, å ãè ïîòòèêíóâà çàåìíàòà ñîëèäàðíîñò è ðàçëè÷íîñò íà ñòàâîâèòå è íåìà äà ãî óïîòðåáè ñâî¼îò ìåäèóì çà ïðåñìåòêà ñî ëè÷íîñòè, âêëó÷óâà¼ è ãè è ñâîèòå êîëåãè. 17. Íîâèíàðîò èìà ïðàâî äà îäáèå ðàáîòíà çàäà÷à äîêîëêó å âî ñïðîòèâíîñò ñî ïðèíöèïèòå íà Êîäåêñîò. ÇÀÂÐØÍÈ ÎÄÐÅÄÁÈ Íîâèíàðèòå êîè ðàáîòàò âî ñîãëàñíîñò ñî îâî¼ êîäåêñ ¼à óæèâààò ïîääðøêàòà íà ñâî¼àòà ìåäèóìñêà êó à è íà ñâî¼àòà ïðîôåñèîíàëíà îðãàíèçàöè¼à. Âî ñîãëàñíîñò ñî çàêîíèòå íà Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à, íîâèíàðèòå å ãî ïðèôàòàò ñóäîò âî îäíîñ íà ïðîôåñè¼àòà ñàìî îä ñâîèòå êîëåãè è å áèäàò íàäâîð îä ïîëèòè÷êî è äðóãî âëè¼àíèå. 138 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

> Äàóò Äàóòè Èçâåñòóâà å çà ðàçëè÷íîñòèòå ÑÂÅÑÍÎÑÒ ÇÀ ÌÓËÒÈ............ ÑÐÅÄÈÍÈ Ôðåíê Êðåã, ãëàâåí óðåäíèê íà âåñíèêîò Ïèòñáóðã òðèá¼óí ðèâ¼ó (Pittsburgh Tribune - Review, Pittsburgh, USA), íà àâòîðîò íà îâî¼ òåêñò âî ìàðò 2002 ìó ðàñêàæà êàêî äóðè ÷åòèðè ïàòè ¼à ìåíóâàë îäëóêàòà çà îá¼àâóâà å íà ôîòîãðàôè¼àòà íà åäåí ñåðèñêè óáèåö íà æåíè. Ñëó÷à¼îò áèë ìíîãó ñïåöèôè÷åí: óáèåöîò áèë Öðíåö, äîäåêà ïî íåêî¼à ñëó÷à¼íîñò, ïîâå åòî îä óáèåíèòå æåíè áèëå áåëè. Ïîëèöè¼àòà ìó âëåãóâà âî òðàãà, è òî¼ áåãà è ñå îáåñóâà íà åäíî äðâî. Åäèíñòâåí ôîòîðåïîðòåð øòî óñïåàë äà íàïðàâè ôîòîãðàôè¼à êàêî óáèåöîò âèñè íà äðâî áèë îä ñïîìåíàòèîò âåñíèê. Åêñêëóçèâíîñòà áèëà òóêà, íî ãëàâíèîò óðåäíèê ñå ñîî÷èë ñî ñâî¼àòà äèëåìà äàëè å äîáðî äà ñå îá¼àâè åäíà òàêâà ôîòîãðàôè¼à. Ïèòñáóðã å ãðàä âî ÑÀÄ êî¼ èìà áîëíî ìèíàòî âî ñóäèðèòå ìå ó áåëöèòå è Öðíöèòå, òàêà øòî ñî ïîñåáíî âíèìàíèå ñå Îíî¼ ìåäèóì øòî ãè îòâoðàëå ñòàðèòå ðàíè.Ñå äèñêóòèðàëî íà êîëåãèóìè, ðåëàòèâèçèðà àñïåêòèòå óðåäíèöèòå áèëå ïîäåëåíè, ôîòîðåïîðòåðîò èçáåçóìåí îä íà õåòåðîãåíîñòà, èëè ïîìèñëàòà äà íå ñå îá¼àâè òàêâà åêñêëóçèâíà ôîòîãðàôè¼à. ïîðàäè íåïðîôåñèíàëíè Ãëàâíèîò óðåäíèê íà êðà¼îò ðåêîë äåêà ñàì å ¼à äîíåñå ïîáóäè, äóðè ïîòòèêíóâà îäëóêàòà. Òî¼ âî ñâî¼àòà êàíöåëàðè¼à ïîâèêàë îäâîåíî äâà¼öà ïîãðøåí ïðèñòàï, å ¼à íîâèíàðè-Öðíöè è ïîáàðàë íèâíî ìèñëå å. Íî, è òèå áèëå çàãðîçè ïðîôåñèîíàëïîäåëåíè: íà åäíèîò ìó áèëî ñååäíî. Ðåêîë äåêà óáèåöîò íå íîñòà, à îä äðóãà ñòðàíà, ìîæå äà ïðåäèçâèêà òðåáà äà ñå èäåíòèôèêóâà ñî ñèòå Öðíöè âî ãðàäîò è íå ãëåäà íåãàòèâíè åôåêòè. íèêàêîâ ïðîáëåì äà ñå îá¼àâè ôîòîãðàôè¼àòà êàêî óáèåöîò âèñè íà äðâî. Äðóãèîò ðåêîë äåêà íå òðåáà äà ñå îá¼àâóâà ïîðàäè åâåíòóàëåí ãíåâ øòî áè ìîæåë äà ñå ïðåäèçâèêà è êà¼ öðíàòà è êà¼ áåëàòà ïîïóëàöè¼à. Íà êðà¼, Ôðåíê Êðåã îäëó÷èë äà ¼à îá¼àâè ôîòîãðàôè¼àòà, íî ñî åäíà ñâî¼à àðãóìåíòàöè¼à - îä ãëåòêàòà íà ôîòîãðàôè¼àòà, ñåïàê, ìîæå äà ñå èçâëå÷å ïîóêà êàêî ìîæàò äà çàâðøàò çëîñòîðíèöèòå. Ïðèìåðîò, êî¼ èìà è ñâî¼à åòè÷êà äèìåíçè¼à, å äîáðà èëóñòðàöè¼à çà ÷óâñòâèòåëíîñòà âî èçâåñòóâà åòî âî õåòåðîãåíî îïøòåñòâî - âî ìóëòèåòíè÷êà, ìóëòèðåëèãèñêà èëè ìóëòèðàñíà ñðåäèíà. Îíî¼ ìåäèóì øòî ãè ðåëàòèâèçèðà àñïåêòèòå íà õåòåðîãåíîñòà, èëè ïîðàäè íåïðîôåñèíàëíè ïîáóäè, äóðè ïîòòèêíóâà ïîãðøåí ïðèñòàï, å ¼à çàãðîçè ïðîôåñèîíàëíîñòà, à îä äðóãà ñòðàíà, ìîæå äà ïðåäèçâèêà íåãàòèâíè åôåêòè. Äóðè ìîæàò äà ñå íà¼äàò è åêñòðåìíè ñëó÷àè ïðåäèçâèêàíè îä ïîãðåøíèîò ïðèñòàï íà ìåäèóìèòå, êàêî îíî¼ âî Íèãåðè¼à âî 2003 ãîäèíà: îêîëó 300 ìðòâè áåøå áèëàíñîò íà ìå óðåëèãèñêèòå áåçðåäè¼à ïîðàäè ñàìî íåêîëêó íàâðåäëèâè àëóçèè çà ïðîðîêîò Ìóõàìåä âî åäåí âåñíèê, ïðè èçáîðîò íà ìèñ íà ñâåòîò! Êîëêó äà å ïðèìåðîò åêñòðåìåí äî àïñóðä, êî¼ çáîðóâà íå ñàìî >>> 139

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

çà ìàíèïóëàöè¼àòà íà ìåäèóìîò, òóêó è çà íåòîëåðàíöè¼àòà è íåäîâîëíî ðàçâèåíàòà ñâåñò âî îïøòåñòâîòî, ñåïàê, óêàæóâà íà îäãîâîðíîñòà øòî òðåáà äà ¼à ÷óâñòâóâààò ìåäèóìèòå êîãà èçâåñòóâààò çà ðàçëè÷íîñòèòå. Ñî îãëåä íà íèâíàòà ìî íà âëè¼àíèå âðç ¼àâíîòî ìèñëå å, à íå ðåòêî è äà ïðåäèçâèêóâààò åìîöèè êà¼ ïóáëèêàòà, ìåäèóìèòå òðåáà äà ãî íåãóâààò ÷óâñòâîòî çà îäãîâîðíîñò çà äà íå ïðåäèçâèêàóâààò íåñàêàíè åôåêòè. Ìåäèóìèòå è åòíè÷êèòå è âåðñêèòå ðàçëèêè Õåòåðîãåíîòî îïøòåñòâî ñïîðåä ñâî¼àòà ïðèðîäà å êîíôëèêòíî, êàäå øòî êîìóíèöèðààò èëè ñå ñóäðóâààò ïî ðàçëè÷íè îñíîâè: èñòîðèñêèòå, åòíè÷êèòå, ¼àçè÷íèòå, ðåëèãèñêèòå, îáè÷à¼íèòå... ðàçëèêè. Íî, êàêî øòî ñìåòà ïîçíàòèîò íîâèíàð íà Áè-Áè-Ñè åê Ëèí÷ (Jake Lynch), êî¼ ñå çàíèìàâàë ñî îâàà ïðîáëåìàòèêà, êîíôëèêòîò íå å ñèíîíèì çà íàñèëñòâî ( Reporting the world , 2002, ñòð. 74). Îâî¼ ïðèíöèï ¼à íàìåòíóâà ïîòðåáàòà ìåäèóìèòå äà ¼à îòñëèêóâààò ðåàëíîñòà íà ðàçëè÷íîñòèòå, ñî ÷óâñòâî íà ïî÷èòóâà å íà ïîñåáíîñòèòå íà ñåêî¼à îä íàâåäåíèòå ãðóïè, à íå äà ãè òðåòèðààò ñàìî êîãà èìà ñóäèðè îä ïîñåðèîçíà ïðèðîäà. Êîãà çáîðóâàìå çà õåòåðîãåíîñòà, ïðèòîà íà¼÷åñòî ñå ìèñëè íà åòíè÷êàòà, âåðñêàòà èëè ðàñíàòà äèìåíçè¼à, íî ìåäèóìèòå íå ñå ñîî÷óâààò ñàìî ñî íèâ. Ðàçëè÷íîñòèòå îïôà ààò è äðóãè êàòåãîðèè, êîè ñå ïîèíàêâè è ñïîðåä ñâîå ïîëèòè÷êî óáåäóâà å, ñåêñóàëíè îðèåíòàöèè, åêîíîìñêè è ñîöè¼àëåí ñòàòóñ èòí., çà øòî å ñå îñâðíåìå ïîíàòàìó. Ñåãà å ñå çàäðæèìå âî ïðâàòà êàòåãîðè¼à íà ðàçëè÷íîñòèòå - åòíè÷êèòå, âåðñêèòå è ðàñíèòå, êîè ñåêîãàø çà ìåäèóìèòå ïðåòñòàâóâàëå íåïðåñóøåí èçâîð íà òåìè. Íî, êàêî äà ïèøóâàìå íà òèå òåìè? Àïñîëóòèçàöè¼à íà êàòåãîðè¼àòà ìî¼à ïóáëèêà Ìåäèóìèòå èìààò ñâî¼à öåëíà ïóáëèêà, êî¼à ïîêðà¼ äðóãèòå êàòåãîðèçàöèè, ñå ãðóïèðà è ïî îñíîâ íà åòíè÷êà èëè ðåëèãèñêà ïðèïàäíîñò. Òîà çíà÷è äåêà âî èçâåñòóâà åòî è âî òðåòèðà åòî íà ïî¼àâèòå, ìåäèóìîò íà¼ìíîãó å óãîäóâà íà òàà çàìèñëåíà ïóáëèêà ñî ñîäðæèíè êîè òðåáà äà ãî èçðàçàò íå¼çèíèîò âêóñ, èíòåðåñ, íå¼çèíèòå öåëè èòí. Àêî òîà øòî å íîðìàëíî çà ñåêî¼ ìåäèóì äà èìà ñâî¼à ïóáëèêà, ñå àïñîëóòèçèðà è îäè âî êðà¼íîñò - òîà ñòàíóâà èñêëó÷èâîñò. Òîà íå å äàëåêó îä òåíäåíöè¼àòà èíòåðåñèòå íà ñâî¼àòà ïóáëèêà äà ãè ïðèêàæàò êàêî ñïðîòèâñòàâåíè ñî äðóãè. Íåêîè àâòîðè âàêâàòà òåíäåíöè¼à ¼à âðçóâààò ñî áèçíèñ-èíòåðåñîò, ìå óòîà ìîðà äà ñå äîäàäå äåêà ïðèòîà ìåäèóìèòå çàáîðàâààò îòè ñòåñíóâà åòî íà ñâî¼àòà ïóáëèêà ìîæå äà çíà÷è è îãðàíè÷óâà å íà ïðîôèòîò. Òîêìó çàòîà, âî ïðàâî å îí Îâåí (John Owen), êî¼ âî ïðåäãîâîðîò íà êíèãàòà Ïðèðà÷íèê çà èçâåñòóâà å íà ðàçëè÷íîñòèòå ( Manuali i raportimit të diversitetit , Ëîíäîí, 2003) íà àâòîðîò Äå¼âèä Òóëåð (David Tuller) ñå çàëàãà çà ïðîøèðóâà å íà ïóáëèêàòà. Òî¼ âåëè äåêà ìíîãó ìåäèóìè ¼à 140 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

îãðàíè÷óâààò ñâî¼àòà ïîòåíöè¼àëíà ïóáëèêà ñàìî ñî ìèñëå åòî íà åäíà ãðóïà. Àêî ñå îáèäàò äà ãî ïðîøèðàò ïîêðèâà åòî ñî îäðàçóâà å è íà äðóãèòå çàåäíèöè, ìîæàò äà ¼à ïðîøèðàò è ñâî¼àòà ïóáëèêà , çàêëó÷óâà Îâåí. Òîêìó çà äà ñå èçáåãíå çà÷àóðåíîñòà ñàìî âî ñâî¼àòà ïóáëèêà, ñå íàìåòíóâà ïîòðåáàòà îä ïîãîëåìî îòâîðà å íà ìåäèóìèòå. Îäáåãíóâà å íà åòíè÷êèòå ñòåðåîòèïèè è ïðåäðàñóäè Ìîðà äà ñå êàæå äåêà íà¼ãîëåìè ïðîáëåìè âî èçâåñòóâà åòî ïðåäèçâèêóâààò íååäíàêâèîò ïðèñòàï êîí åòíè÷êèòå, âåðñêèòå èëè ðàñíèòå ðàçëè÷íîñòè. È êîãà å ñîñåìà ¼àñíî äåêà òèå ñå äåë îä ðåàëíîñòà íà íåêîå îïøòåñòâî, îäíîñèòå ìå ó íèâ íå ðåòêî ñå ãëåäààò íèç ïðèçìàòà íà ïðåäðàñóäèòå èëè ñòåðåîòèïèèòå. Áåç ðàçëèêà êàêî íàñòàíàëå è äàëè ñ$ óøòå ïîñòî¼àò âî ñôåñòà íà ïðèïàäíèöèòå íà ðàçëè÷íèòå ãðóïè, ìåäèóìèòå Ìîðà äà ñå êàæå äåêà íå òðåáà íèêàêî äà ñå âîäàò ñïîðåä íèâ. Íå ñå ñèòå Ðîìè íà ñâåòîò êðàäöè èëè ïèòà÷è (ìàêàð øòî íèâíèîò ñîöè¼àëåí íà¼ãîëåìè ïðîáëåìè âî ñòàòóñ âî ìíîãó çåì¼è ãè òåðà äåë îä íèâ íà òàêâî íåøòî), íå èçâåñòóâà åòî ïðåäèçâèêóâààò íååäíàêâèîò å âî ñòâàðíèîò ñâåò êàêî âî âèöåâèòå: ñèòå Öðíîãîðöè - ïðèñòàï êîí åòíè÷êèòå, ìðçëèâè, èëè ñèòå Øêîòè - ñêðæàâè, ñèòå Åâðîïå¼öè - ëàäíè âåðñêèòå èëè ðàñíèòå è íåäðóæå óáèâè, ñèòå Àíãëè÷àíè - öèíèöè, Áîñàíöèòå - ðàçëè÷íîñòè. È êîãà å ãëóïè èëè, ïàê, ñèòå Èòàëè¼àíöè èëè Øïàíöè - ëàòèíñêè ñîñåìà ¼àñíî äåêà òèå ñå óáîâíèöè! Ìîæåáè òàêâà ïðåòñòàâà çà íèâ áè áèë èíòåðåñåí äåë îä ðåàëíîñòà íà äåë îä íåêî¼à ïðèêàçíà, íî ãëåäà åòî íà ðàáîòèòå íèç òàêâà íåêîå îïøòåñòâî, îäíîñèòå ìå ó íèâ íå ðåòêî ñå ïðèçìà îäíàïðåä áè í$ îäâåëî âî ïîãðåøåí ïðàâåö. ãëåäààò íèç ïðèçìàòà íà ïðåäðàñóäèòå èëè ñòåðåîòèïèèòå.

Îïàñíîñòà îä èíñòðóìåíòàëèçàöè¼à íà ìåäèóìèòå Âî åòíè÷êè (âåðñêè) ìåøàíèòå îïøòåñòâà, ÷åñòî ñå ¼àâóâààò ïðîáëåìè îêîëó êîè çàåäíèöèòå(ãðóïèòå) èìààò ðàçëè÷íè ãëåäà à, ïðè øòî ìîæàò äà ñå ïî¼àâàò è ïîëèòè÷êè èëè è äðóã âèä ñóäèð íà èíòåðåñè. Ïðè âàêâà ñèòóàöè¼à, ìíîãó ëåñíî ìåäèóìèòå ñå ãðóïèðààò ñïîðåä ¼àçè÷êà èëè äðóãà îïðåäåëáà, ïðèòîà íå âîäå¼ è ñåêîãàø ñìåòêà äàëè íèâíàòà îïðåäåëáà å ïðàâè÷íà. Çàòîà òèå ÷åñòî ñòàíóâààò ñåðâèñ èëè ñëåïè ñëåäáåíèöè íà äðóãèòå ñóá¼åêòè. Îâà ñå íàðåêóâà èíñòðóìåíòàëèçàöè¼à íà ìåäèóìèòå èëè íèâíà çëîóïîòðåáà - íàìåñòî ñåðèñ íà ãðà àíèòå, òèå ñòàíóâààò íå÷è¼ ñåðâèñ çà ìàíèïóëàöè¼à. Âî òàêâà ñèòóàöè¼à, ñåêàêî, ñòàíóâà èìïåðàòèâíà ïîòðåáàòà îä ãðàäå å êðèòè÷êè îäíîñ ñïðåìà ñèòå ïîñòàïêè êîè ðàçãîðóâààò îìðàçà è êîíôëèêòè. Íàäìèíóâà åòî íà óïðîñòåíîòî öðíî-áåëî ãëåäà å ( íèå ñìå âî ïðàâî, òèå ñå âî êðèâî ) áè áèëî åäåí îä íà÷èíèòå èçâåñòóâà åòî äà íå ñòàíå ïðèñòðàñíî, à ñî òîà äà áåãà îä ñîãëåäóâà åòî íà âèñòèíñêèòå ïðè÷èíè íà ðàçëèêèòå è âàëèäíèòå ôàêòè, èëè óøòå ïîëîøî ïðåìîë÷óâà å íà ôàêòèòå (ñïîðåä Ãîðäàíà Âèëîâè âî Bogatstvo razlicitosti , Zagreb, 2004, ñòð.78).

>>> 141

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Êîãà ñòàíóâà çáîð çà ðàçëèêèòå øòî èçâèðààò ñïîðåä åòíè÷êà, âåðñêà è ðàñíà îñíîâà, ìîðà äà ñå íàãëàñè îäãîâîðíîñòà íà ìåäèóìèòå âî ñåðèîçíè êðèçè ñî åëåìåíòè íà êîôëèêò. Âî òàêâè ñîñòî¼áè, ìåäèóìèòå òðåáà àêòèâíî äà ñå âêëó÷àò âî íàî à åòî ïðèôàòëèâè ðåøåíè¼à êîè íå âîäàò êîí ïðîäëàáî÷óâà å íà ðàçëèêèòå. Òàêâàòà àêòèâíà óëîãà òðåáà äà áèäå âî ñèòå ôàçè - ïðåä êîíôëèêòîò, çà âðåìå íà êîíôëèêòîò è ïî êîíôëèêòîò ñî îá¼åêòèâíî ïðèêàæóâà å íà ïîçèöèèòå (àðãóìåíòèòå) íà âêëó÷åíèòå ãðóïè, êàêî è ñèòå ðåëåâàíòíè ôàêòè. Ñî òàêîâ ïðèñòàï, å ñå åëèìèíèðà ¼àçèêîò íà îìðàçàòà, íåìà äà ñå ïðåäèçâèêààò äîïîëíèòåëíè òåíçèè âî øèðîêàòà ¼àâíîñò, à ñî òîà èì ñå ïîìàãà è íà ñóá¼åêòèòå êîè áàðààò èçëåç îä êðèçíàòà ñîñòî¼áà. Íà îâà óêàæóâàìå ïîðàäè ãîðêîòî èñêóñòâî âî öåëèîò ñâåò, òîà ãî âèäîâìå âî ïîñëåäíàòà åäíà è ïîë äåöåíè¼à è íà Áàëêàíîò êîãà ìåäèóìèòå íå óñïåâààò äà ñå îäëåïàò îä äíåâíîïîëèòè÷êèòå ïîòðåáè, à ÷åñòî òèå ñòàíóâààò ïðîïàãàòîðè íà ïðîãðàìè øòî âîäàò êîí ðàçãîðóâà å è íåíàî à å èçëåç îä êðèçèòå. Ïî÷èò ñïðåìà ðàçëè÷íîñòèòå Òîà øòî òðåáà äà ãî ïðàâàò è ìåäèóìèòå å äà èìààò ïî÷èò ñïðåìà ïîñåáíîñòèòå. Áèäå¼ è âî õåòåðîãåíî îïøòåñòâî Òîà øòî òðåáà äà ãî íåãóâà åòî íà ïîñåáíîñòèòå å è íàöèîíàëåí èíòåðåñ íà ïðàâàò è ìåäèóìèòå å äà îïøòåñòâîòî. Ìåäèóìèòå òðåáà äà ¼à îäðàçàò ðåàëíîñòà. èìààò ïî÷èò ñïðåìà Áåç ðàçëèêà äàëè ñòàíóâà çáîð çà èñòîðèñêî ìèíàòî, ïîñåáíîñòèòå. Áèäå¼ è âî õåòåðîãåíî îïøòåñòâî êóëòóðíà, âåðñêà, åòíè÷êà åìàíöèïàöè¼à, íîâèíàðèòå òðåáà íåãóâà åòî íà ïîñåáíîäà ñå îäíåñóâààò íåóòðàëíî ñïðåìà íèâ. ñòèòå å è íàöèîíàëåí Ìåäèóìîò íå òðåáà äà ñëåäè ñàìî îíà øòî ñå ñëó÷óâà èíòåðåñ íà îïøòåñòâîòî. âî ñêëîï íà ñâî¼àòà åòíè÷êà çàåäíèöà. Èàêî ïî ïðàâèëî âî Ìåäèóìèòå òðåáà äà ¼à ñåêîå îïøòåñòâî ïîñòîè åäíà äîìèíàíòíà êóëòóðà, òðåáà îäðàçàò ðåàëíîñòà. äà ñå âîñïîñòàâè áàëàíñ êàêî å áèäàò ïðåçåíòèðàíè è äðóãèòå ïîìàëè. Ñî òîà å ñå ïðèêàæå âèñòèíñêîòî áîãàòñòâî íà ðàçëè÷íîñòè, ïîñòî¼àíàòà ðàçìåíà íà âðåäíîñòèòå, à ñî òîà è ñîçäàâà å íåêîè çàåäíè÷êè âðåäíîñòè. Ìåäèóìèòå òðåáà íå ñàìî äà ¼à ïîòòèêíóâààò, òóêó è äà ¼à ðàçâèâààò êîìóíèêàöè¼àòà è ðàçìåíàòà íà êóëòóðíèòå è äðóãèòå âðåäíîñòè âî ìóëòèåòíè÷êîòî îïøòåñòâî. Îäáåãíóâà å äèñêâàëèôèêàöèè íà åòíè÷êà, ðåëèãèñêà è ðàñíà îñíîâà Âî îâî¼ êîíòåêñò, òðåáà äà ñå íàãëàñè äåêà íà¼äîáðà ïîçèöè¼à çà ìåäèóìèòå å äà èçãðàäàò åäíà ÷èñòà ïðîôåñèîíàëíà íåóòðàëíà ïîçèöè¼à, ñî øòî áè ãè îäáåãíàëå êâàëèôèêàöèèòå îä åòíè÷êà, ðåëèãèñêà è ðàñíà îñíîâà. Àêî íåêîå ëèöå íàïðàâèëî íåêîå êðèâè÷íî äåëî êîå íå å ïîëèòè÷êî ìîòèâèðàíî, ìàêàð øòî íåêîãàø å èçâðøåíî êîí ïðèïàäíèöè íà äðóãè ãðóïè, òîãàø êàêâà áè áèëà ñìèñëàòà ìåäèóìèòå äà ¼à íàãëàñàò íåãîâàòà åòíè÷êà ïðèïàäíîñò. Øòî å òîëêó çíà÷à¼íî àêî å ôàòåí íåêî¼ äèëåð íà äðîãà ñî àëáàíñêà åòíè÷êà 142 >>>

xxx

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

ïðèïàäíîñò àêî å ãðà àíèí íà Ìàêåäîíè¼à? Íåêîãàø ñàìèòå îôèöè¼àëíè îðãàíè ãè äàâààò îâèå áèîãðàôñêè åëåìåíòè, íî äàëè ìåäèóìèòå ìîðà äà ãè âêëó÷àò êàêî ôàêòè àêî òîà øòî íåêî¼ ïðèïà à íà íåêî¼à åòíè÷êà ãðóïà å íåáèòíî çà ñàìîòî äåëî? Íå ñå ñàêà ëè íà òî¼ íà÷èí äà ñå ñîçäàäå ôàìà êàêî ñîíàðîäíèöèòå íà èçâåñíèîò êðèìíàëåö ñå ñêëîíè êîí ñëè÷íè äåëà! Êàæóâà å íà áîëíàòà âèñòèíà Íà åäåí êóðñ çà íîâèíàðè-ïî÷åòíèöè åäåí íîâèíàð íå ¼à çàâðøèë ïðèêàçíàòà çà ìèòîòî è êîðóïöè¼àòà êà¼ ïðîôåñîðèòå. Òî¼ âî ñâî¼îò íàïèñ ïèøóâàøå çà òàêâàòà ïî¼àâà êà¼ ïðîôåñîðèòå êîè íå ñå îä íåãîâàòà åòíè÷êà ãðóïà è êîãà òðåíåðîò ãî ïðàøà çîøòî íå âêëó÷èë ñëó÷àè íà êîðóìïèðàíîñò êà¼ ïðîôåñîðè îä íåãîâàòà åòíè÷êà çàåäíèöà, òî¼ îäãîâîðèë íàèâíî: Çîøòî äà ïèøóâàì çà íèâ, òèå ñå íàøè! Èìà ëè ïîïîãðåøíà ëîãèêà îä îâàà? Äóðè è ïî öåíà íà âèñòèíàòà äåêà äîêîëêó òî¼ øòî ãè îãðàáóâà ñòóäåíòèòå å îä íåãîâàòà åòíè÷êà ãðóïà, íå òðåáà äà ñå îá¼àâè íåãîâîòî èìå âî ¼àâíîñòà. Îâî¼ ñëó÷à¼ óêàæóâà íà òîà äåêà íîâèíàðèòå íå ñìåàò äà áåãààò îä âèñòèíàòà, êîëêó è äà å áîëíà. Îäáåãíóâà å ñåíçàöèîíàëèñòè÷êè ïðèñòàï Áîðáàòà íà ìåäèóìèòå, òðêàòà ïî èíôîðìàöèè è îòêðèâà å åêñêëóçèâíè ïðèêàçíè, äóðè è äî ñåíçàöèè, íà¼íåïîãîäíà ïî÷âà èìà âî ñôåðàòà íà ìå óåòíè÷êèòå îäíîñè. Ñåíçàöèîíàëèçìîò å øòåòåí çà êðåäèáèëèòåòîò íà ïðîôåñè¼àòà, íî òî¼ ìîæå äà ïðåäèçâèêà íåñàêàíè åôåêòè âî ñàìèòå çàåäíèöè. Ïîíåêîãàø ñå ñòåêíóâà ïîãðåøåí âïå÷àòîê äåêà âèñòèíñêîòî íîâèíàðñòâî òðåáà äà å ïîâðçàíî ñî íåãàòèâíèòå ïðîöåñè. Çà æàë, ëîøèòå ðàáîòè ïîâå å ñå ïðîäàâààò íà ìåäèóìñêèîò ïàçàð, à íå ðåòêî òèå ñå âðçóâààò è çà ìå óåòíè÷êèòå ðàçëèêè. Âî òî¼ íàïëèâ íà íåãàòèâíè ñëó÷óâà à (êðèìèíàë îä ðàçëè÷íè ôîðìè è îáåì, çëîñòîðñòâà, êîíôëèêòè...), êàêî äà ñå çàáîðàâààò ñâåòëèòå ñòðàíè íà æèâîòîò. Íå òðåáà äà ñå ñîçäàâààò âåøòà÷êè èäèëè÷íè ñëèêè, òóêó ñàìî äà ñå ïðîíà¼äàò òåìè êàäå øòî ñå èñïðåïëåòóâààò ÷îâå÷êèòå ñóäáèíè, ïîëíè ñî ïðîáëåìè è ñíèøòà. Íåìà æèâîò ñàìî âî ïàðëàìåíòîò êàäå øòî íà¼ãîëåìèòå êàðàíèöè ñå îêîëó åòíè÷êèòå ïðàøà à, òóêó íà óëèöà, íà ðàáîòà, âî áèðîòî çà âðàáîòóâà å, âî ó÷èëèøòàòà...

>>> 143

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

Ïîñåáíîñòèòå íà ìàðãèíàëèçèðàíèòå ãðóïè ÑÎÏÑÒÂÅÍÈÎÒ ÑÒÀÂ ×ÓÂÀ£ ÃÎ ÇÀ ÑÅÁÅ Ìåäèóìèòå, ïîà à¼ è è îä ïðîôåñèîíàëíèîò êîäåêñ, ìîðààò äà ãî íåãóâààò äóõîò íà òîëåðàíöè¼àòà è ïî÷èòòà ñïðåìà ñèòå ðàçëèêè, íå ñàìî ñïðåìà âåðñêèòå, íàöèîíàëíèòå èëè ðàñíèòå. Çà ìåäèóìèòå íåêîè îä òèå îïøòåñòâåíè ãðóïè ñå ïðèëè÷íî àòðàêòèâíè çà òðåòèðà å íà íèâíèòå ïðîáëåìè, íî ñåêàêî äåêà íå å ëåñíî ñåêîãàø äà ñå èçãðàäè áàëàíñèðàí ïðîôåñèíàëåí îäíîñ, áèäå¼ è íå ðåòêî äîà à äî èçðàç è ñóá¼åêòèâíèîò îäíîñ íà íîâèíàðîò, êî¼ èñòî êàêî è ìíîçîíñêîòî ìèñëå å ìîæå äà èìà ñòåðåîòèïíî ãëåäà å íà íèâ. Òîà ñå ÷åñòî ãðóïè íà ìàðãèíèòå ñïðåìà êîè ïîñòîè íåãàòèâåí îäíîñ îä ñàìîòî îïøòåñòâî. Âî òèå ìàðãèíàëèçèðàíè ãðóïè ñïà ààò ëó å ñî ðàçëè÷íà ñåêñóàëíà îðèåíòàöè¼à (õîìîñåêñóàëöè...), àëêîõîëè÷àðè, çàðàçåíè îä ñèäà, íàðêîìàíè, ïîñåáíè êàòåãîðèè áîëíè (äè¼àáåòè÷àðè, èíâàëèäè, ëèöà ñî ïðå÷êè âî ïñèõîôèçè÷êèîò ðàçâî¼), íî è ãðóïè ñî ðàçëè÷åí ñîöèîåêîíîìñêè ñòàòóñ (ñèðîìàøíè Àêî ïîñòîè èìïåðàòèâ íàñïðîòè áîãàòè, ïåíçèîíåðè, âîåíè âåòåðàíè), èëè ïîñåáíà êàêîâ îäíîñ äà ñå ãðàäè êàòåãîðè¼à ñîçäàäåíà ïðè âîíðåäíè óñëîâè (áåãàëöè...). ñïðåìà âàêâèòå è Àêî ïîñòîè èìïåðàòèâ êàêîâ îäíîñ äà ñå ãðàäè ñïðåìà ñëè÷íèòå êàòåãîðèè, êîè âàêâèòå è ñëè÷íèòå êàòåãîðèè, êîè ÷åñòî ñå íàðåêóâààò è ÷åñòî ñå íàðåêóâààò è ìàëöèíñêè ãðóïè (íå ñïîðåä åòíè÷êà ïðèïàäíîñò), òîà áè ìàëöèíñêè ãðóïè (íå áèëî: äà íå ñå èãíîðèðà ðåàëíîñòà. Áåç ðàçëèêà êàêî ñïîðåä åòíè÷êà íàñòàíàëå, êîè ñå ïðè÷èíèòå, òèå ñå ïðèñóòíè, ìåäèóìèòå ïðèïàäíîñò), òîà áè áèëî: ìîðà äà ñå íàâðà ààò ïî÷åñòî êîí òåìèòå øòî ñå ïîâðçàíè äà íå ñå èãíîðèðà ñî íèâ. Îòêàêî ìåäèóìèòå å èçãðàäàò ïîçèöè¼à äà íå ðåàëíîñòà. çàìèæóâààò ïðåä ïîñòîå åòî íà òàêâèòå ðàçëè÷íîñòè, òîãàø ïîëåñíî å ñå îäëó÷àò êàêî è âî êîëêàâ îáåì å ¼à îòñëèêààò òàà ðåàëíîñò âî ìåäèóìîò. Ïðèâàòíîòî ìèñëå å çà ñåáå! Èçâåñòóâà¼ è çà íåêîè îä ãîðåñïîìíàòàòà êàòåãîðè¼à ìàðãèíàëèçèðàíè ãðóïè, ñàìèòå àâòîðè, íå òîëêó ìåäèóìèòå, òðåáà äà ñå ñòàâàò ïðåä äèëåìà êàêîâ îäíîñ äà èìààò ñïðåìà íåêîè îä ãðóïèòå, çà êîè ñå ìåøààò ÷óâñòâàòà îä ïðåçèð äî ñîæàëóâà å. Ñèãóðíî äåêà åäåí íîâèíàð ïðèâàòíî ìîæå äà ãè ìðàçè èëè ñîæàëóâà õîìîñåêñóàëöèòå èëè íàðêîìàíèòå, òðåòèðà¼ è ãè êàêî äåâè¼àíòíè ãðóïè è øòåòíè çà îïøòåñòâîòî. Íî, ñìåå ëè íåãîâîòî ïðèâàòíî ìèñëå å äà ãî èçðàçè âî ñâîèòå íàïèñè? Îäãîâîðîò å íå. Êîíòðîëèðà å íà ñâîèòå ïðåäðàñóäè è ÷óâñòâà Íîâèíàðèòå ñå ëó å êàêî ñèîò íîðìàëåí ñâåò, ïà è òèå ìîæàò äà ãè ãëåäààò íåøòàòà íèç óñòàíîâåíè ñòåðåîòèïè èëè ïðåäðàñóäè. Äóðè 144 >>>

>>> Åòèêà è èçâåñòóâà å âî ìóëòèêóëòóðíî îïøòåñòâî <

xxx

è äà ñàêààò äà èçãðàäàò íåêî¼ íåóòðàëåí îäíîñ, íå óñïåâààò ñåêîãàø. Íå ñå ñàìî âî ïðàøà å ãðóïèòå ñî ïîèíàêâè ñåêñóàëíè îðèåíòàöèè, èëè íàðêîìàíèòå, ïðîñòèòóòêèòå, àëêîõîëè÷àðèòå... Ìîæå äà ãè ïðåçèðà è äà ãè îáâèíóâà ïîðàäè íàíåñóâà å øòåòà íà íèâíèòå ñåìå¼ñòâà, ïà äóðè è íà öåëîòî îïøòåñòâî. Ìîæåáè ïîèíàêîâ ñóïòèëåí îäíîñ ñïðåìà äðóãèòå - èíâàëèäèòå, áîëíèòå ëèöà, äåöàòà áåç ðîäèòåëè... çà êîè ìîæå äà ÷óâñòâóâà ñîæàëóâà å, ïà äóðè è íåêàêâà ãðèæà íà ñîâåñò (äà ðå÷åìå äåêà íå ìîæå äà èì ñå ïîìîãíå ïîèíàêó îñâåí ñî ñâîåòî ïåðî äà ïèøóâà çà íèâ). Íî, ñåïàê, íèòó âî ïðâèîò ñëó÷à¼ (ïðåäðàñóäèòå) íèòó âî âòîðèîò ñëó÷à¼ (ñîæàëóâà åòî) íîâèíàðîò íå ìîæå äà ñè äîçâîëè äà ãè ñîãîëè ñâîèòå ÷óâñòâà ïðåä ïóáëèêàòà. À è ïîðàäè äðóãî - äà íå ñè äîçâîëè îìàëîâàæóâà å íà òèå ãðóïè. Äà ñå ïðîíèêíå âî ïðîáëåìèòå íà ìàðãèíàëöèòå Ïðåä äà ïèøóâà çà ìàðãèíàëíèòå ãðóïè, íîâèíàðîò ìîðà äà å ïðîôåñèîíàëåö, à òîà çíà÷è äà å íà÷èñòî ñî ñâîèòå ïðåäðàñóäè è ÷óâñòâà. Äà ñå ïðåïóøòè íà ïðåäèçâèêîò, êàêî çà ñåêî¼à äðóãà òåìà, äà áàðà ñîîäâåòíè èçâîðè , ñîãîâîðíèöè ñî êîè å ñå îáèäå íà îá¼åêòèâåí íà÷èí äà ðàñêàæå åäíà ïðèêàçíà îä ìàðãèíèòå íà æèâîòîò. Ìîðà äà ñå êàæå äåêà êà¼ âàêâèòå ãðóïè ìîæå äà ñå íà¼äàò ìíîãó èíòåðåñíè ïðèêàçíè, ñàìî øòî òðåáà ïðîíèêíóâà å è èñòðàæóâà å, áèäå¼ è è ñàìèòå ìàðãèíàëöè íå ñå ñêëîíè äà ðàçãîâàðààò îòâîðåíî. Ìíîãó å çíà÷à¼íî íîâèíàðîò äà ¼à ñòåêíå äîâåðáàòà íà ñâîèòå ñîãîâîðíèöè, îñîáåíî òðåáà äà ñå ïðèäðæóâà êîí âåòåíîòî äåêà å ¼à çà÷óâà íèâíàòà ïðèâàòíîñò àêî ãî áàðààò òîà. ÇÀÊËÓ×ÎÊ: Èçâåñòóâà åòî çà ðàçëè÷íîñòèòå å ïðèëè÷íî îäãîâîðíà çàäà÷à íà ìåäèóìèòå è íîâèíàðèòå. Êîðåêòíèîò è ïðîôåñèîíàëåí îäíîñ, îá¼åêòèâíîòî ïðèêàæóâà å íà ôàêòèòå, íå ìàíèïóëèðà å è íå íàâðåäóâà å íà ÷óâñòâàòà íà ðàçëè÷íèòå ãðóïè áè òðåáàëî äà áèäå åäíà îä öåëèòå âî èíôîðìèðà åòî. Òðåáà äà ñå îäìåðè ñåêî¼à ðå÷åíèöà è ñåêî¼ çáîð, ïà äóðè äà ñå åëåìèíèðà è ïîãðåøíîòî ÷èòà å ìå ó ðåäîâè , êàäå øòî áè ñå ïðî÷èòàëà íåêàêâà çëîíàìåðíîñò èëè àëóçè¼à. Ìîæåáè èçãëåäà êàêî äà ñå çàëàãàìå çà íåêàêîâ èäåàëåí ïðèñòàï, íî äóðè è äà íå ñå óñïåå ñåêîãàø âî òîà, öåëòà òðåáà äà áèäå ïðèêàæóâà åòî íà ðåàëíîñòà íà åäíî îïøòåñòâî, êàäå øòî ïîñòî¼àò ðàçëè÷íîñòè îä ñåêàêîâ âèä, áåç ïðèñòðàñíîñò èëè èñêðèâóâà å íà ñëèêàòà. Êîðèñòåíà ëèòåðàòóðà: - David Tuller: Reporting diversity manual , MDI London, 2003 - Jake Lynch: Reporting the world , 2002. - Bogatstvo razlicitosti , Zagreb, 2004

>>> 145

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

146 >>>

xxx

Ã Ë À Â À

Óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà

> Äàóò Äàóòè >>> 147

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

148 >>>

>>> Óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà <

xxx

> Äàóò Äàóòè Óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà ÏÐÅÏÎÇÍÀÒËÈÂÎÑÒ ÏÐÅÄ £ÀÂÍÎÑÒÀ Çîøòî åäåí äåë îä ïóáëèêàòà å ñâðòåíà êîí åäíè, à äðóã äåë êîí äðóãè ìåäèóìè? Çîøòî íåêîè ìåäèóìè íè ñå ïîáëèñêó äî íàøèòå ðàçìèñëóâà à, à äðóãè íè ñå ïîäàëå÷íè? Çîøòî äóðè è ìåäèóìè êîè ñïà ààò âî èñòà êàòåãîðè¼à ñå ïðåïîçíàòëèâè ñî ñâî¼îò èìè è ñå ðàçëèêóâààò ìå ó ñåáå, à äà íå çáîðóâàìå çà âåñíèöè, ìàãàçèíè, òåëåâèçèñêè è ðàäèîñòàíèöè, êîè èìààò øèðîê ñïåêòàð íà ðàçëè÷íè ïðèñòàïè, êîíöåïòè è ñîäðæèíè. Íà íåêîè èì ñå âåðóâà ïîâå å, íà äðóãè ïîìàëêó. Êàêî øòî âåëè Ëîðåíñ Ê. Áîïðå¼: ×èòàòåëèòå èìààò àëòåðíàòèâè è ìíîæåñòâî âàðè¼àíòè çà äà ñå çàïîçíààò ñî ãëåäèøòà øòî ñå ìåíóâààò, êàêî è äðóãè âàðè¼àíòè, êîè ñå ìîæåáè è ïîäîáðè çà âåñòè ( Manual për gazetarët e Europës Qendrore dhe Lindore , ñòð. 61, Dituria , Tiranë). Òà¼íàòà, ìå ó äðóãîòî, ñå êðèå âî óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà íà ñåêî¼ ìåäèóì, êî¼ çà äà ñå ïðîáèå íà ìåäèóìñêèîò ïàçàð, ñå îáèäóâà äà ãî ïîãîäè âêóñîò íà äåë îä ïóáëèêàòà, äà ¼à îñâîè âî íåîñâîåíèîò äåë, ïðåòåíäèðà¼ è äà ñîçäàäå ñâî¼à ïóáëèêà, êî¼à å ãî ïðèôàòè íèâíèîò íà÷èí íà èçâåñòóâà å Àêî áàðàìå íåêî¼à ïðîñòà è àãîë íà ãëåäà å íà ïðîáëåìèòå. Àêî áàðàìå íåêî¼à ïðîñòà äåôèíèöè¼à øòî å óðåäóâà÷êà äåôèíèöè¼à øòî å óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà, ïîëèòèêà, òîãàø å íà¼åäíîñòàâíî äà ñå êàæå äåêà òîà å òîãàø íà¼åäíîñòàâíî å äà íà÷èíîò íà êî¼ åäåí ìåäèóì ¼à òðåòèðà ðåàëíîñòà. Âî ñå êàæå äåêà òîà å ïðàêòèêàòà, òîà ñå âðçóâà çà ñòàâîò íà ðåäàêöè¼àòà çà íà÷èíîò íà êî¼ åäåí îäðåäåíè îïøòåñòâåíè ñëó÷óâà à, ïà äóðè è èäåîëîøêàòà ìåäèóì ¼à òðåòèðà îáîåíîñò . Íî, èàêî è òîà å äåë íà ïðåïîçíàâà å íà åäåí ðåàëíîñòà. ìåäèóì, ñåïàê, íå å ñàìî òîà äåë îä óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà. Âî óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà å ñóáëèìèðàí êîíöåïòîò íà ìåäèóìîò çàìèñëåí è ïîäãîòâåí îä èçäàâà÷îò è ðåàëèçèðàí îä óðåäíèöèòå, íîâèíàðèòå è îä äðóãèòå ñóá¼åêòè êîè ó÷åñòâóâààò âî ñîçäàâà åòî íà íîâèíàðñêèîò ïðîèçâîä. Óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà å ïîâðçàíà è ñî äîâåðáàòà êà¼ ïóáëèêàòà. Òîêìó çàòîà èçäàâà÷èòå è óðåäíèöèòå ñå îáèäóâààò äà âîñïîñòàâàò âèñîêè íîâèíàðñêè ñòàíäàðäè, êîëíå¼ è ñå íà îá¼åêòèâíîñò, íåïðèñòðàñíîñò, ïðîôåñèíàëíîñò, åòè÷íîñò èòí. Ãåíåðàëíî, âî ñòàíäàðäèòå íà óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà ñïà ààò: 1. Ðåàëèçèðà åòî íà êîíöåïòîò íà âåñíèêîò, çàä êî¼ ñòîè èçäàâà÷îò è óðåäíèøòâîòî: > ñîäðæèíñêè - ïîäåëáà íà ðóáðèêè, íà÷èí íà ïèøóâà å è óðåäóâà å íà íàïèñèòå (ïðèëîçèòå), îäðåäóâà å íà ïðåäíîñòà íà ñîäðæèíèòå ïðè îá¼àâóâà å, õèåðàðõè¼à íà ôàêòè...; > êàêâè (ðåäàêöèñêè) ñòàâîâè çàñòàïóâà; >>> 149

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

> âèçóåëíî-ãðàôè÷êî (òåõíè÷êî) óðåäóâà å - êàêâè íàñëîâè, êàêâè áóêâè çà íàñëîâè è çà òåêñòîâè, êàêâè ôîòîãðàôèè (êîëêàâ ïðîñòîð çàôà ààò âî îäíîñ òåêñòîâèòå...), êàêâà íàñëîâíà ñòðàíèöà è äðóãî; 2. Îäðåäóâà å íà öåëíàòà ïóáëèêà. 3. Öåëèòå øòî òðåáà äà ñå ïîñòèãíàò. Ïîêðà¼ öåëèòå çà èçäàâà åòî íà âåñíèêîò, ðåäàêöè¼àòà òðåáà äà ãè âîñïîñòàâè è ïðîôåñèîíàëíèòå ñòàíäàðäè, çà ïðåïîçíàâà å íà öåëíàòà ïóáëèêà, êàêî ðåëåâàíòíà êàòåãîðè¼à, áèäå¼ è ñîäðæèíèòå òðåáà äà áèäàò íàìåíåòè òîêìó íà òàà çàìèñëåíà öåëíà ïóáëèêà. Îíà øòî òðåáà äà áèäå åäåí îä áåëåçèòå íà óðåäóâà÷êàòà ïóáëèêà, ñî êî¼à íà¼÷åñòî è ñå èäåíòèôèêóâà êàêî òàêâà, å ïðåïîçíàòëèâèîò óðåäóâà÷êè ñòàâ ñïðåìà îäðåäåíè îïøòåñòâåíè ñëó÷óâà à. Íà¼÷åñòî òîà ñå âðçóâà ñî èäå¼íîïîëèòè÷êàòà îïðåäåëáà íà âåñíèöèòå è äðóãèòå ìåäèóìè. Íà¼åäíîñòàâåí íà÷èí íà ïðåïîçíàâà å âî î÷èòå íà ïóáèêàòà å àêî ñå êàæå äåêà âåñíèêîò å ëåâîîðèåíòèðàí, äåñíîîðèåíòèðàí, êîíçåðâàòèâåí, ëèáåðàëåí..., èëè ïðîâëàäèí, îïîçèöèñêè èòí., äîâåäóâà¼ è ãè ÷åñòî âî äèðåêòíà âðñêà ñî îäðåäåíè ÷èíèòåëè âî îïøòåñòâîòî, íà¼äèðåêòíî êàæàíî, ñî âëè¼àòåëíè ïîëèòè÷êè ïàðòèè, èëè äðóãè ãðóïè, àêî íå ïîëèòè÷êè, òîãàø ÷åñòî è áèçíèñ-ãðóïàöèè. Èäåèòå øòî ñå ïðåçåíòèðààò âî ðåäàêöèñêèòå êîìåíòàðè ãî îäðåäóâààò êàðàêòåðîò íà ìåäèóìîò. Ïîë Ãðèíáåðã çà óðåäóâà÷êèòå êîìåíòàðè ñìåòà äåêà òðåáà äà èìààò ñòàâ. Ïî ìîæíîñò ïðåïîçíàòëèâ ñòàâ âî äóõîò, êàêî è ïðèðîäàòà íà âåñíèêîò , âåëè Ãðèíáåðã âî ñâî¼îò Àêî áè öåíåëå ñïîðåä òåêñò Ðåäàêöèñêà ñòðàíèöà: êàäå äà ñå ïðåöðòà ëèíè¼à âî ïðîôåñèîíàëíîñòà, òîãàø êíèãàòà Ïðèðà÷íèê çà íîâèíàðèòå îä Öåíòðàëíà è îä ¼à ñìåòàìå çà äîáðà îíàà Èñòî÷íà Åâðîïà ( Manual për gazetarët e Europës Qendrore óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà êî¼à dhe Lindore , ñòð.70, Dituria , Tiranë). Ñïîðåä íåãî, ïîâå å ãè öåíè ôàêòèòå ðåäàêöèñêèòå êîìåíòàðè òðåáà äà ãî èçðàçàò ñòàâîò íà îòêîëêó ïëàñèðà åòî îäâåñíèêîò êàêî èíñòèòóöè¼à, à íå íà íîâèíàðîò êàêî ïîåäèíåö, ðåäåíè èäåîëîøêè ïîçèöèè êîè íå ñå ïîòêðåïåíè ïà îòòóêà è íåãîâîòî çàëàãà å è äà íå ñå ïîòïèøóâààò òèå ñî ðåëåâàíòíè ôàêòè. òåêñòîâè. Íî, íå ñàìî òî¼, òóêó è ìíîãó äðóãè àâòîðè ñìåòààò äåêà èíôîðìèðà åòî è êîìåíòèðà åòî òðåáà ìíîãó ¼àñíî äà ñå ðàçãðàíè÷àò. Êîìåíòèðà åòî âî èçâåñòóâà åòî, îñîáåíî âî Âåëèêà Áðèòàíè¼à è âî ÑÀÄ, êàêî øòî âåëè Äå¼âèä Ðàíäàë, ñå ñìåòà çà ïîãðåøåí ïðèñòàï. Àêî áè öåíåëå ñïîðåä ïðîôåñèîíàëíîñòà, òîãàø ¼à ñìåòàìå çà äîáðà îíàà óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà êî¼à ïîâå å ãè öåíè ôàêòèòå îòêîëêó ïëàñèðà åòî îäðåäåíè èäåîëîøêè ïîçèöèè êîè íå ñå ïîòêðåïåíè ñî ðåëåâàíòíè ôàêòè. Àêî ñå ñëó÷óâà ñïðîòèâíîòî, ðåäàêöèñêèòå êîìåíòàðè å ëè÷àò åäåí íà äðóã è ìíîãó ëåñíî å áèäàò ïðî÷èòàíè è äîêîëêó òîà ñòàíóâà òðåíä, òîãàø ìíîãó ëåñíî áè ñå èçãóáèëà äîâåðáàòà êà¼ ïóáëèêàòà.

150 >>>

xxx

ÀÏÅÍÄÈÊÑ

Òåðìèíîëîãè¼à

>>> 151

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

152 >>>

xxx Àâòîöåíçóðà - Íîâèíàðîò/àâòîðîò íà íåãîâà èíèöè¼àòèâà ñâåñíî äîíåñóâà îäëóêà äà íå ¼à ïðåíåñå èíôîðìàöè¼àòà êî¼à ¼à çíàå íà ¼àâíîñòà. Ïðè÷èíè -ðàçëè÷íè: íà¼÷åñòà ñòðàâ îä ïîñëåäèöè. Àâòîðèçàöè¼à - Èíòåðâ¼óèðàíîòî ëèöå ãî âåðèôèêóðà è îäîáðóâà ñâî¼îò èñêàç. Àãåíäà - Ëèñòà íà âåñòè è ïðèêàçíè øòî ¼à îïðåäåëóâà êîëåãèóìîò íà óðåäíèöèòå. Àãîë - Îäðåäåí (ñïåöèôè÷åí) ïðèñòàï øòî ãî çàçåìà ðåïîðòåðîò âî ïèøóâà åòî (èçâåñòóâà åòî) îä îäðåäåí íàñòàí Àäìèíèñòðàòèâåí ¼àçèê - £àçèê ïîä âëè¼àíèå íà ëåêñèêàòà è ñèíòàêñàòà íà ñëóæáåíèîò ¼àçèê. Advertising hole - Äåë îä âåñíèêîò øòî ñîäðæè ðåêëàìè, îãëàñè è äðóãè êîìåðöè¼àëíè ñîäðæèíè. Àíàëèçà - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð êî¼ ãî îäáåãíóâà ãîëîòî èíôîðìèðà å è ãî àíàëèçèðà íàñòàíîò îä ïîâå å àñïåêòè ñîãëåäèâà¼êè ãè ñèòå âàæíè ÷èíèòåëè êîè ñå îäíåñóâààò íà íåãîâàòà ñóøòèíà. Àäâåðòà¼çèíã (advertising) - Ðåêëàìèðà å Ïðåçåíòàöè¼à íà èíôîðìàöè¼à ïëàñèðàíà âî ïëàòåí (çàêóïåí) ìåäèóìñêè ïðîñòîð. Àòðèáóöè¼à - ïîòêðåïóâà å - Ïîòðåïóâà å íà èíôîðìàöèèòå ñî èçâîðîò íà èíôîðìàöèè, îñâåí îíèå êîè ñå î÷èãëåäíè è íåñïîðíè. Àíòðôèëå - Âåñò èëè äðóã äåòàë êî¼ ñå âìåòíóâà âî ðàìêà íà äðóã íîâèíàðñêè òåêñò. Àóäèîâèçóåëíî - Ìåòîä (íà÷èí) íà ïðåçåíòàöè¼à êî¼ óïîòðåáóâà ñëèêè è òîí (çâóê) ñî öåë óñïåøíî ïðåíåñóâà å íà íåêî¼à òåìà Áåëåøêà / Îñâðò - Ñïåöè¼àëåí íîâèíàðñêè æàíð êî¼ ñå îñâðíóâà íà íàñòàí êî¼ å âå å çàâðøåí. Áåêãðàóíä (Background) - Èíôîðìàöèè êîè ìó ïðåòõîäàò èëè ñå ðåëåâàíòíè íà îäðåäåí íàñòàí è êîè ¼à äîîá¼àñíóâààò ïðè÷èíàòà è ïðèîðîäàòà íà íàñòàíîò Áðèôèíã (Briefing) - Íåôîðìàëåí ñîñòàíîê ñî èçâîð íà èíôîðìàöèè. Áóðà íà èäåè/Áðåèíñòîðìèíã (Brainstorming) - Êðåàòèâåí ìåòîä íà ðàãà å ðàçëè÷íè èäåè. Áðîøóðà (Èíôîðìàòîð, Newsletter) Ïå÷àòåí êóñ ìàòåðè¼àë (ñîäðæèíà) çà èíôîðìàòèâíà è ïðîìîòèâíà öåë. Âðåäíî çà îá¼àâóâà å (Newsworthy) - Âåñò èëè èíôîðìàöè¼à êî¼à å âðåäíà çà îá¼àâóâà å âðç îñíîâà íà îäðåäåíè êðèòåðèóìè.

>>> Òåðìèíîëîãè¼à < Âåñò - Îñíîâåí íîâèíàðñêè æàíð êî¼ âî êðàòêà ôîðìà îäãîâàðà íà îñíîâíèòåíîâèíàðêñêè ïðàøà à. (Âèäè îñíîâíè íîâèíàðñêè ïðàøà à) Ãëàâà (ëèä) - Ïðâèòå íåêîëêó ðå÷åíèöè âî êî¼ áèëî íîâèíàðñêè æàíð êîè ¼à äàâààò îñíîâíàòà èíôîðìàöè¼à è ãî îäðåäóâààò àãîëîò. Ãëàâåí è îäãîâîðåí óðåäíèê - Ëèöå îäãîâîðíî çà êðåèðà å è ñïðîâåäóâà å íà óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà íà âåñíèêîò, çàåäíî ñî èçäàâà÷îò. Ïîä íåãîâà íàäëåæíîñò ñå ñèòå íîâèíàðñêè ñîäðæèíè âî âåñíèêîò, îäíîñíî, èíôîðìàöèè è ñòàâîâè íà ðåäàêöè¼àòà. Äåäëà¼í (Deadline) - Êðàåí ðîê çà çàâðøóâà å íà íîâèíàðñêè òåêñò èëè ïðèëîã. Äåñê (Äåñê) - Ìåñòî êàäå øòî ñå ñëåâààò èíôîðìàöèèòå è ñå ïèøóâàò âåñòèòå. Äåìàíò - Èíôîðìàöè¼à êî¼à íåãèðà äðóãà ïðåòõîäíî îá¼àâåíà èíôîðìàöè¼à. Äîïèñíèê - Íîâèíàð êî¼ èçâåñòóâà íàäâîð îä ìàòè÷íîòî ìåñòî íà ìåäèóìîò Äèñòðèáóöè¼à - Îðãàíèçèðàí òðàíñïîðò è ïðîäàæáà íà âåñíèöè. Äîìàøíà ïðîäàæáà (õîìå ñàëå) - Íà÷èí íà ïðîäàæáà íà âåñíèöè îä âðàòà íà âðàòà. Äîñòàïíîñò - Ñòåïåí íà äîñòàïíîñò íà åäåí âåñíèê, ôàêòîð çà íåãîâàòà ðàñïðîñòðàíåòîñò è ïðîäàæáà. Åìáàðãî - Íàçíàêà çà èíôîðìàöè¼à êî¼à íå òðåáà äà ñå îá¼àâè ïðåä íàçíà÷åíîòî âðåìå Åñå¼ - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêî-áåëåòðèñòè÷êè æàíð, ïîáëèçîê äî ëèòåðàòóðàòà îòêîëêó äî íîâèíàðñòâîòî âî êî¼ ñå èçíåñóâààò ëè÷íè âïå÷àòîöè, ñîçíàíè¼à, ïåðöåïöèè. Åêñïîçèöè¼à - Âðåìå íà èçëîæóâà å íà ôîòîîñåòëèâèîò ìàòåðèàë (ôèëì , ñåíçîð) íà ñâåòëèíà Åêñêëóçèâíà èíôîðìàöè¼à - Èíôîðìàöè¼à îä îñîáåí èíòåðåñ çà ¼àâíîñòà îáåçáåäåíà è ïðåçåíòèðàíà ñàìî îä åäåí ìåäèóì. Æàðãîí - Æàðãîíñêè çáîðîâè êîè ñå óïîòðåáóâààò âî äîìàøíèîò ¼àçèê. Çàòâîðà å íà âåñíèê - Òåðìèí êîãà ñå çàòâîðà ïîñëåäíàòà ñòðàíèöà è ìàòåðè¼àëîò ñå èñïðà à âî ïå÷àòíèöà. Çáîðîðåä - Ñèíòàêñè÷êè ïðàâèëà øòî ãî îïðåäåëóâààò ðåäîò íà çáîðîâèòå âî ðå÷åíèöàòà. Èñòðàæóâà å (research) - Òåõíèêà (ìåòîäîëîãè¼à) íà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè âî íîâèíàðñêàòà ðàáîòà. >>> 153

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>> Èíòåðâ¼ó - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð âî êî¼ âåñòà/ñîäðæèíàòà å ïðåíåñåíà âî äè¼àëîøêà ôîðìà. Êàðàêòåðèñòè÷íî çà îâî¼ æàíð å èçáîðîò íà ëè÷íîñòà, èçáîðîò íà òåìàòà è èçáîðîò íà ïðàøà àòà øòî âî âèñòèíñêî âðåìå ÷åñòî îáåçáåäóâààò åêñêëóçèâèòåò. Èíòåðâ¼óòî äîîá¼àñíóâà, ðàçîòêðèâà, ñîîïøòóâà. Èíòåðâ¼ó (êàêî òåõíèêà) - Òåõíèêà íà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè. Èçâîðè - Ëèöå èëè ïèøàí äîêóìåíò èëè äðóã çàïèñ êî¼ íà íîâèíàðîò ìó ñîîïøòóâà èíôîðìàöèè îä âàæíîñò çà ¼àâíîñòà. Èçäàâà÷ - Ôèçè÷êî èëè ïðàâíî ëèöå, (êîìïàíè¼à êî¼à ìîæå äà áèäå, íî íå ìîðà, íîâèíñêî èçäàâà÷êî ïðåòïðèàòèå - ÍÈÏ). Èçäàâà÷è ìîæàò äà áèäàò êîìïàíè êîè êà¼ íàñ ñå ¼àâóâààò êàêî ÄÎÎË (äðóøòâî çî îãðàíè÷åíà îäãîâîðíîñò), ÀÄ (àêöèîíåðñêî äðóøòâî, Õîëäèíã...) Èíôîðìàöè¼à - Ïîðàêà êî¼à ñå ïðåíåñóâà íà ðàçëè÷íè íà÷èíè. Èíôîðìàöè¼àòà êî¼à ñîäðæè åëåìåíòè êîè ñå çíà÷à¼íè çà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò ñòàíóâà âåñò. Èçâåøòà¼ - Îñíîâåí íîâèíàðñêè æàíð Íîâèíàðñêè îáëèê íà èçðàçóâà å ïðåêó êî¼ ñå äàâà îäãîâîð íà ñèòå ïåò ïðàøà à: êî¼, êàäå, êîãà, êàêî, øòî è çîøòî, íà òàêîâ íà÷èí ïðåêó êî¼ ¼àâíîñòà ñå çàïîçíàâà ñî òåêîò íà çáèäíóâà åòî, ñî òåêîò íà íàñòàíîò. Äîäåêà âåñòà èíôîðìèðà çà íåêîãî èëè çà íåøòî ïî ïàò íà îñíîâíèòå åëåìåíòè, èçâåøòà¼îò îñòàâà ïðîñòîð è çà äåòàëèòå. Èç¼àâà - Èñêàç íà èçâîð íà èíôîðìàöèè Èñïðàâêà - Èíôîðìàöè¼à ñî êî¼à ñå èñïðàâà (êîðåãèðà) ïðåòõîäíî îá¼àâåíà èíôîðìàöè¼à. Èäåíòèôèêàöè¼à è çàäîöíåòà èäåíòèôèêàöè¼à - Îïðåäåëóâà å íà ìîìåíòîò êîãà ãî ñîîïøòóâàìå èìåòî è ïðåçèìåòî íà ëèöåòî îä ïðèêàçíàòà. Èçäàíèå - Âèäîèçìåíóâà å íà ñîäðæèíàòà íà âåñíèêîò çàâèñíî îä îêîëíîñòèòå è ïîòðåáèòå (âîíðåäíî èçäàíèå, âòîð èçäàíèå, ðåãèîíàëíî èçäàíèå èòí). Èìïðåñóì - Äåë îä âåñíèêîò âî êî¼ ñå îá¼àâóâààò èçäàâà÷îò, óðåäíèøòâîòî è äðóãè âàæíè ïîäàòîöè çà âåñíèêîò. £àçè÷åí ôàêòîð - Âëè¼àíèåòî íà ¼àçèêîò âðç ïðîäàæáàòà íà âåñíèöèòå. Êîìåíòàð - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð. £àâíî èçíåñåíî ìèñëå å çà ïî÷åòîêîò, 154 >>>

ðàçâî¼îò è ïîñëåäèöèòå íà åäåí íàñòàí. Êîìåíòàðîò èìà ñòàâ êî¼ ñå áðàíè îä ïî÷åòîêîò äî êðà¼îò íà òåêñòîò. Âî îñíîâà èìà äâå ïðàâèëà - âðåìåíñêè áðçî äà ñå ïîâðçå ñî íàñòàíîò è òðåáà íåãî äà ãî äîîá¼àñíè, äà ãî ïðîòîëêóâà, äà ãî âðåäíóâà îäíîñíî äà ãî êîìåíòèðà. Òî¼ ïðåòñòàâóâà ñòàâ íà àâòîðîò è íåìà íåóòðàëíî ãëåäà å íà íàñòàíîò. Êîëóìíà - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêîáåëåòðèñòè÷êè æàíð ñî êî¼ ñå èçíåñóâà ëè÷åí ñòàâ çà àêòóåëíà èëè âàæíà òåìà, êî¼à ñå ïèøóâà íà åäåí ñëèêîâèò ïîíåêîãàø ëèòåðàòóðåí íà÷èí. Êîëóìíè ïèøóâààò è ëèöà êîè íå ñå íîâèíàðè. Êîçåðè¼à - Ñïåöèôè÷íî íîâèíàðñêîáåëåòðèñòè÷êè æàíð êî¼ íà õóìîðèñòè÷åí íà÷èí îáðàáîòóâà àêòóåëíà òåìà âðçàíà ñî äíåâíè íàñòàíè îä ðàçëè÷íè îáëàñòè (ïîëèòèêà, ñïîðò, êóëòóðà). Êëèøå - Çáîðîâè è ôðàçè, íà¼÷åñòî ôèãóðàòèâíè, êîè ïîðàäè ïðå÷åñòàòà óïîòðåáà äîáèâààò êàðàêòåð íà áàíàëíà ïðåïîçíàòëèâîñò. Êîëïîðòåðè - Ëó å êîè âðøàò óëè÷íà ïðîäàæáà íà âåñíèöè. Êîëåãèóì íà ðåäàêöè¼àòà - Ñîâåòîäàâíî òåëî íà ãëàâíèîò è îäãîâîðíèîò óðåäíèê. £à ñïðîâåäóâà óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà. Âî çàâèñíîñò êàêî å îðãàíèçèðàí, ÷ëåíîâè íà êîëåãèóìîò ñå óðåäíèöèòå íà ðóáðèêèòå, íîâèíàðè, ôîòîðåïîðòåðè, ñåêðåòàð... Ëåãåíäà/ Êåïøí(Caption) - Òåêñò øòî ïðèäðóæóâà ôîòîãðàôè¼à è äðóã âèä âèçóåëíà èëóñòðàöè¼à âî êî¼ ñå ñîäðæàíè ïîäàòîöè çà àâòîðîò è çà äðóãè åëåìåíòè íà òàà ôîòîãðàôè¼à èëè èëóñòðàöè¼à Ëå¼-àóò - Ãðàôè÷êè èçãëåä íà ñòðàíèöàòà øòî ãî ïîñòàâóâà äèçà¼íåðîò è ñëóæè êàêî îñíîâà çà ïðåëîì. Ìåäèóì - Ôèçè÷êà ôîðìà çà ïðåíåñóâà å íà èíôîðìàöèè. Ìåíà åðñêè òèì - Ãðóïà íà îäãîâîðíè ëèöà ñî ïîñåáíè íàäëåæíîñòè êîè ñå çàäîëæåíè çà ðàçâî¼îò íà âåñíèêîò. Ìåíà åðñêèîò òèì ìîæå äà áèäå ñîñòàâåí îä Ãëàâíèîò ìåíà åð (ãåíåðàëåí äèðåêòîð) è îä äðóãè äèðåêòîðè (ìåíà åðè, øåôîâè...) çà ïëàñìàí, ìàðêåòèíã... Ìàíêëàòóðà - Ïðâèòå ïðèìåðîöè îä ìîìåíòîò íà âêëó÷óâà å íà ðîòàöèîíàòà ìàøèíà äî ìîìåíòîò íà çàäîâîëóâà÷êà ïîäåñåíîñò íà ìàøèíàòà è êâàëèòåò íà êîïè¼àòà.

xxx Ìàðêåòèíã - Èçâîðíî, èñòðàæóâà å íà ïàçàðîò; âî íàøèîò æàðãîí âîîáè÷àåíî ¼à èìåíóâà ñëóæáàòà çà ïðèåì íà ðåêëàìè è îãëàñè. Marketshare - Äåë îä ïàçàðîò øòî ìó ïðèïà à íà åäåí âåñíèê. Ìå óíàñëîâ - Êðàòêà ðå÷åíèöà, ôðàçà èëè çáîð øòî âîâåäóâààò äåë îä òåêñòîò äî ñëåäíèîò ìå óíàñëîâ. Íàäíàñëîâ - Êðàòêà ðå÷åíèöà, ôðàçà èëè çáîð øòî ãî âîâåäóâà íàñëîâîò. Íàñëîâ - Êðàòêà ðå÷åíèöà èëè ôðàçà øòî ¼à îäðàçóâà ñóøòèíàòà íà òåêñòîò è ãî ïîêàíóâà ÷èòàòåëîò äà ¼à ïðî÷èòà. Íåóòðàëíè çáîðîâè - Çáîðîâè êîè ñå ñåìàíòè÷êè íåóòðàëíè. News gathering - Ñôà à å (êîíöåïöè¼à) íà íîâèíàðñòâîòî êàêî ñîáèðà å, ïðîèçâîäñòâî è ïðîäàâà å âåñòè. News hole - Äåë îä âåñíèêîò øòî ñîäðæè íîâèíàðñêî ÷åòèâî. Íàá óäóâà å - Íà÷èí íà ïðèáèðà å èíôîðìàöèè ïî ïàò íà ïåðöåïöè¼à íåîïõîäíè âî ôîðìèðà åòî íà íåêî¼ íîâèíàðñêè èçðàç. Íîâèíàðè/ðåïîðòåðè - Ëèöà êîè ¼à âðøàò íîâèíàðñêàòà ïðîôåñè¼à, îäíîñíî, ëèöà êîè ïèøóâààò òåêñòîâè çà îá¼àâóâà å âî âåñíèêîò. Íîâèíàð âî äåñê - Íîâèíàðè êîè ïðåðàáîòóâààò àãåíöèñêè âåñòè. Íà¼÷åñòî íå èçëåãóâààò íà òåðåí. Íàðàòèâíî - Îïèñíî èçðàçóâà å âî ðàñêàæóâà÷êè ñòèë. Îá¼åêòèâ - Îïòè÷êè ñèñòåì ñî îäðåäåíî ôîêóñíî ðàñòî¼àíèå, ñî êî¼ ñå äîáèâà ¼àñíà ñëèêà íà ïðåäìåòîò êî¼ ñå ôîòîãðàôèðà Îñíîâíè íîâèíàðñêè ïðàøà à (5+1) Ãëàâíè åëåìåíòè ÷èè îäãîâîðè ìîðà äà ãè ñîäðæè ñåêî¼à âåñò: êî¼, øòî, êîãà, êàäå, êàêî è çîøòî. Îäãîâîðåí óðåäíèê - Óðåäíèê êî¼ å îäãîâîðåí çà îäðåäåíî èçäàíèå âî âåñíèêîò. Òîà ìîæå äà áèäå îäãîâîðåí ñàìî çà ñåêòîðîò íà èíôîìàöèèòå (çàïàäíî èñêóñòâî), íî è êàêî óðåäíèê íà íåêîå ïîñåáíî èçäàíèå(ìàãàçèí, ïîñåáåí ïðèëîã..).Âî ïîäåëáàòà íà íàäëåæíîñòèòå ñî Ãëàâíèîò óðåäíèê, Îäãîâîðíèîò óðåäíèê âî îäðåäåíè ñëó÷àè ¼à ïðåçåìà îäãîâîðíîñòà êîí ñóäñêèòå îðãàíè çà îäðåäåíè îá¼àâåíè ñîäðæèíè âî âåñíèêîò. Îñâðò - Ñïåöèôè÷íî íîâèíàðñêîáåëåòðèñòè÷êè æàíð âî êî¼ ñå èçíåñóâààò ëè÷íè âïå÷àòîöè íà íåêî¼ íàñòàí, ïðîáëåì èëè ïî¼àâà.

>>> Òåðìèíîëîãè¼à < Îí ä ðåêîðä (On the record) - Ðåæèì íà ñëîáîäíî êîðèñòå å íà èíôîðìàöèèòå ñî öèòèðà å íà èçâîðîò. Îô ä ðåêîðä (Of the record) - Ðåæèì íà êîðèñòå å íà èíôîðìàöèè êîãà íå ñå äîçâîëóâà öèòèðà å íà èçâîðîò, íî å íóæíî òî¼ äà ñå ëîöèðà. Îääåëåíèå çà òåõíè÷êà îáðàáîòêà - Äåë îä ðåäàêöè¼àòà êàäå ñå âðøè êîìï¼óòåðñêàòà îáðàáîòêà. Ïðîôèë - Ñïåöèôè÷íî íîâèíàðñêîáåëåòðèñòè÷êè æàíð è êàêî êðàòêà áåëåøêà êî¼à ãè ñîäðæè îñíîâíèòå èíôðîìàöèè çà ëèöåòî êîå ñå èíòåðâ¼óèðà. Ïðàâî íà îäãîâîð - Ïðàâî íà ñåêî¼à çàñåãíàòà ñòðàíà ñïîìåíàòà âî ìåäèóìîò äà îäãîâîðè è îáâðñêà íà ìåäèóìîò äà ãî îá¼àâè îäãîâîðîò. ÏÐ - Îäíîñè ñî ¼àâíîñò - êðàòåíêà îä àíãëèñêèîò òåðìèí Public Relations. Ïðåâðòåíà ïèðàìèäà - Ìîäåë íà ñòðóêòóðèðà å íà íîâèíàðñêè òåêñò ñïîðåä êî¼ íà¼âàæíèòå åëåìåíòè ñå ñòàâààò íà ïî÷åòîêîò íà òåêñòîò ïî øòî ñëåäóâààò ïîìàëêó âàæíèòå åëåìåíòè. Ïðåñ êîíôåðåíöè¼à - Ôîðìàëíà ñðåäáà ìå ó íîâèíàðèòå è èçâîðèòå íà êî¼à íîâèíàðèòå äîáèâààò èíôîðìàöèè è ñå âî ïîçèöè¼à äà ïîñòàâóâààò ïðàøà à Ïåñî÷åí ÷àñîâíèê - Ìîäåë íà ñòðóêòóðèðà å íà íîâèíàðñêè òåêñò âî îáëèê íà ïåñî÷åí ÷àñîâíèê, êî¼øòî å êîìáèíàöè¼à îä ïðåâðòåíà ïèðàìèäà è íàðàòèâåí ìîäåë. Ïàòåïèñ - ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêî áåëåòðèñòè÷êè æàíð èçðàç âðçàí ñî îäðåäåíî ïàòóâà å, îïèñ íà ïðèðîäà, íà çåì¼à, íà ëó å, íà ñòèëîò è íà÷èíîò íà æèâåå å-ðåïîðòàæà Ïàðàôðàçà - Ïðåðàñêàæàí èñêàç Ïðîäàæíè ïóíêòîâè - Êèîñöè è äðóãè ìåñòà íà êîè ñå ïðîäàâààò âåñíèöè. Ïëî÷à - Ïå÷àòàðñêà ïëî÷à øòî ñå ìîíòèðà íà ðîòàöèîíà ìàøèíà è ãè îòèñíóâà ïðèìåðîöèòå. Ïîäíàñëîâ - Êðàòêà ðå÷åíèöà èëè ôðàçà êî¼à ãî îá¼àñíóâà íàñëîâîò èëè äàâà äðóãè åëåìåíòè øòî ãî çáîãàòóâààò íàñëîâíèîò äåë. Ïðåëîì, ïàãèíàöè¼à (pagination) Ïîñòàâóâà å íà òåêñòîâè, ôîòîãðàôèè è äðóãè ãðàôè÷êè èçðàçíè ñðåäñòâà íà ñòðàíèöàòà, âðç îñíîâà íà äåôèíèðàí ëå¼-àóò è ñî êðåàöè¼à íà óðåäíèêîò è ïàãèíàòîðîò. >>> 155

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>> Ïðåïèøóâà å (rewriting) - Ìåòîäà íà ðåäàêòèðà å ïðè øòî òåêñòîò ñå ïðåðàáîòóâà îäíîñíî ñå ïðåïèøóâà. Print-to-plate - Òåõíîëîãè¼à ñî êî¼à ñå ïðîèçâåäóâà ïå÷àòàðñêà ïëî÷à äèðåêòíî îä êîìï¼óòåð. Ïðèëîã èíñåðòåð - Âåñíèê èëè ñïèñàíèå øòî ñå îá¼àâóâà êàêî ñîñòàâåí äåë íà âåñíèêîò. Ïðîôèë íà ÷èòàòåëîò - Êóñ îïèñ íà ïðîñå÷íèîò ÷èòàòåë íà íàøèîò âåñíèê. Ïðîìèíåíöè¼à - Ïðàâèëî ñïîðåä êîå âåñòèòå çà ïîçíàòèòå (ïðîìèíåíòíè) ëè÷íîñòè ïðèâëåêóâààò ïîãîëåìî âíèìàíèå. Ðåäàêöè¼à - Íîâèíàðñêèîò òèì âî åäåí ìåäèóì âêëó÷óâà¼ è ãè è óðåäíèöèòå. Ïîä ðåäàêöè¼à ïîíåêîãàø ñå ïîäðàçáèðà è ïðîñòîðè¼àòà âî êî¼à ñå ñîçäàâààò âåñòèòå. Ðåïîðòàæà - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð êàêî ñâåäî÷å å çà íåêî¼ íàñòàí, øòî ïîäðàçáèðà ïðèñóñòâî íà íîâèíàðîò íà ñàìîòî ìåñòî. Íàñòàíîò òðåáà äà áèäå è âèñòèíèò, àêòóåëåí è èíòåðåñåí. Êàðàêòåðèñòèêà íà îâî¼ æàíð å ïðåíåñóâà å íà àòìñîôåðàòà ñî íà÷èíîò íà èçðàçóâà å è ñòèëîò íà àâòîðîò. Ðåïîðòåð - Íàçèâ çà ïðîôåñèîíàëåö êî¼ ïðåíåñóâà èíôîðìàöèè ïðåêó ìåäèóì îä îíèå êîè ãè ïðåíåñóâààò òèå èíôîðìàöèè äî ïóáëèêàòà Ðàçãîâîðåí ¼àçèê - £àçèê êî¼ ñå óïîòðåáóâà âî ñåêî¼äíåâíèîò ãîâîð ìå ó ëó åòî. Ðåìèíòåíäà - Îñòàòîê íà íåïðîäàäåíè ïðèìåðîöè. Ðåäóíäàíöà - Åêïëèöèòíî è èìïëèöèòíî îâäèøíè çáîðîâè. Ðåöåíçè¼à - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêîáåëåòðèñòè÷êè æàíð. Íà¼÷åñòî ñå îäíåñóâà íà íàñòàíè âðçàíè îä êóëòóðíèòå çáèäíóâà à. Àíàëèòè÷åí ïðèñòàï êîí íàñòàíîò èëè äåëîòî ñî ïðèìåñè íà ëè÷íè äîæèâóâà à, êðèòèêè è îöåíêè êîè ñå ãðàäàò íà îäðåäåíè ïðåòõîäíè ñîçíàíè¼à è èíôîðìàöèè îä òàà îáëàñò. Ðóáðèêè - Äåëîâè íà âåñíèêîò ñî îäðåäåíè ñòðàíè êîè ñî èíôîðìàöèè è äðóãè òåìè ïîêðèâààò ñïåöèôè÷íè îáëàñòè. Ñåêî¼à ðóáðèêà èìà îïðåäåëåí áðî¼ íà ñòðàíè êîè ìîæå äà ñå ìåíóâà ñïîðåä ïîòðåáèòå è ñïîðåä äîãîâîðîò íà ðåäàêöèñêèîò êîëåãèóì. Íà¼÷åñòè ðóáèðèêè: ïîëèòè÷êà, åêîíîìñêà, íàäâîðåøíà, êóëòóðíà, ñïîðòñêà, çàáàâíà, ãðàäñêà, îïøòèíñêà... Ðóáðèêà çà ìèñëå à - Îäðåäåíà ñòðàíà (íà¼÷åñòî åäíà) âî âåñíèêîò êàäå ñå îá¼àâóâààò 156 >>>

ðàçëè÷íè ñòàâîâè, êàêî îä ðåäàêöè¼àòà, òàêà è îä íàäâîðåøíè àâòîðè (êîëóìíèñòè) è ïèñìà íà ÷èòàòåëè. Ðåäàêöèñêè ñòàâ (êîìåíòàðè) - Ñòàâîò íà ðåäàêöè¼àòà (ðåäàêöèñêè êîìåíòàðè). Ñåêîãàø å ¼àñíà îäáåëåæàíà íà ïîñòî¼àíî ìåñòî. Êîìåíòàðèòå íà ðåäàêöè¼àòà ìîæàò äà áèäàò ïîòïèøàíè èëè íåïîòïèøàíè, çàâèñíî îä äîãîâîðîò âî ñàìàòà ðåäàêöè¼à. Ñòîðè¼à èëè íîâèíàðñêà ïðèêàçíà - Îñíîâåí íîâèíàðñêè æàíð êî¼ ïðè ñîîïøòóâà å íà ïîäàòîöèòå èìà èíòåðåñíè àãëè êîè ñå äîìèíàíòíè èëè âàæíè çà íàñòàíîò. Ñòàòè¼à - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð êàêî ñåîïôàòíà èçáàëàíñèðàíà àíàëèçà çà îäðåäåí íàñòàí èëè ïî¼àâà êî¼à íå å âðçàíà ñî äíåâåí íàñòàí, íî ñî àêòóëåíîñò è íåøòî øòî òðàå è èìà îäðåäåíè ïîñëåäèöè, ïîçèòèâíè èëè íåãàòèâíè, âî îïøòåñòâîòî. Ñîîïøòåíèå çà ¼àâíîñò (êîìèíèêå, press release) - Ïèøàí äîêóìåíò êî¼ èçâîðîò ãî èñïðà à äî ìåäèóìèòå, ãî ïðåçåíòèðà íà ïðåñ êîíôåðåíöè¼à èëè íà áðèôèíã ñî íîâèíàðèòå, ñî êî¼ íà¼àâóâà íåøòî øòî å ñå ñëó÷è èëè ñå ïðîìîâèðà èëè ïðåçåíòèðà íåøòî íîâî. Ñèíîïñèñ - Êðàòîê òåêñò êî¼ ãè îïèøóâà èçâîðèòå, àãîëîò íà òåêñòîò, Ñòàíäàðäåí ¼àçèê - Êîäèôèöèðàí, ëèòåðàòóðåí ¼àçèê. Ñòðàíöèçìè - Ñòðàíñêè çáîðîâè êîè ñå ïðèëàãîäåíè è ñå óïîòðåáóâààò âî äîìàøíèîò ¼àçèê. Òàáëîèä - Âåñíèê ñî çàáàâíè, êîíòðàâåðçíè è àòðàêòèâíè ñîäðæèíè è ñî ñïåöèôè÷åí ëå¼-àóò. Òèðàæ - Áðî¼ íà îòïå÷àòåíè ïðèìåðîöè. Òåõíè÷êà âåñò - Âåñò øòî ¼à ÷èòà âîäèòåëîò èëè ïðåçåíòåðîò íà âåñòèòå. Ìîæå äà áèäå âî æèâî èëè äà áèäå ïîêðèåíà ñî ñëèêà. Òåõíè÷êè óðåäíèöè - Ëèöà êîè ñå çàäîëæåíè çà äèçà¼íîò íà âåñíèêîò, îäíîñíî çà òåõíè÷êàòà (êîìï¼óòåðñêàòà) îáðàáîòêà íà ñòðàíèöèòå. Íåêîãàø òåõíè÷êèòå óðåäíèöè ñòðàíèöèòå íà âåñíèêîò ñàìî ãè ñêèöèèðà, äîäåêà îñòàíàòèîò äåë ñå çàâðøóâàøå âî ïîñåáíî îääåëåíèå âî ïå÷àòíèöà îä ìîíòàæåðè. Óðåäíèê - ×îâåê îäãîâîðåí çà ïîäðåäóâà å íà âåñòèòå è äðóãèòå íîâèíàðñêè ôîðìè. Ïîäðåäóâà åòî ñå ïðàâè ñïîðåä âàæíîñò èëè ñïîðåä äîãîâîðåíà óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà íà ìåäèóìîò Óðåäóâà÷êà êîíöåïöè¼à - Îðãàíèçàöè¼à è

xxx çàìèñëà íà âåñíèêîò ïî ðóáðèêè, ïðèëîçè è ñëè÷íî. Óðåäóâà÷êà ïîëèòèêà - Äåôèíèðà å íà îñíîâíèòå ïîëèòè÷êè ïðåôåðåíöèè íà óðåäíèøòâîòî íà âåñíèêîò è íèâíî ñïðîâåäóâà å. Óðåäíèöè íà ðóáðèêè - Îäãîâîðíè ëèöà êîè ¼à êðåèðààò è ñïðîâåäóâààò óðåäóâà÷êàòà ïîëèòèêà íà ðóáðèêèòå, çàïàçóâà¼ è ãè ïðèòîà ñïåöèôèêèòå íà îäðåäåíàòà îáëàñò. Ôîòî ôè÷åð (feature) - Îâî¼ âèä íà ôîòîãðàôè¼à íå ìîæå äà ñå ïðåâåäå íà ìàêåäîíñêè çàòîà ãî êîðèñòèìå àíãëèñêèîò íàçèâ. Èíàêó ïðåòñòàâóâà âèçóåëåí îäìîð, îä ðóòèíñêèòå âåñòè. Ìíîãó óðåäíèöè ¼à ïðàêòèêóâààò çàòîà øòî ñìåòààò äåêà ÷èòàòåëèòå äîáèâààò ïðåìíîãó äåïðåñèâíè âåñòè âî òåêñòîâèòå è çàñëóæóâààò ðåëàêñàöè¼à êîãà å ãè ïîãëåäíàò ñëèêèòå. Ôîòî ïîðòðåò - Ôîòîãðàôè¼à íà íåêî¼à ëè÷íîñò, ìîæå äà áèäå ïîçèðàíà èëè ñëîáîäíà. Ôèãóðàòèâíè èçðàçè - Ìåòàôîðè÷íè è äðóãè èçðàçè øòî ñå ïîòïèðààò íà ñòèëñêè ôèãóðè, ñå êîðèñòàò çà äà ãî çáîãàò íîâèíàðñê¼îòî èçðàçóâà å. Ôèëì - Ïðî¾èðíà ôîëè¼à íà êî¼à ñå ïå÷àòè êîïè¼à íà ñòðàíèöàòà, îä êî¼à ïîòîà ñå ðàçâèâà ïå÷àòàðñêà ïëî÷à. Ôëàåð - Îòïå÷àòåí ðåêëàìíà ïîðàêà êî¼à ñå óôðëà âî âåñíèêîò. Ôîòî-ïðèêàçíà - Êîëåêöè¼à íà ôîòîãðàôèè êîè èìààò çàåäíè÷êà òåìà, îá¼åêò, îðãàíèçèðàíè âî åäíà íàðàòèâíà öåëèíà. Ôîòîãðàôè¼à - Èçðàç ñîñòàâåí îä ãð÷êèòå çáîðîâè ôîòî - ñâåòëèíà è ãðàôîñ - öðòà, èçðàç èçìèñëåí îä Ñåð îí Õåðøåë, ñî êî¼ ñå îïôà ààò ñèòå òåõíèêè íà ïðåíåñóâà å íà ñëèêè îä ðåàëíîñòà íà ïîäëîãà, õàðòè¼à èëè ïëî÷à Ôîòîàïàðàò - Òåõíè÷êî ñðåäñòâî ñî êîå ñå ïðåíåñóâà ñëèêà íà ôîòîîñåòëèâà ïîäëîãà (ôèëì, ñåíçîð) Ôîòîðåïîðòåðè - Lica koi se zadol eni za pokrivawe na nastanite so fotografija. Ôîòî âåñò - Ôîòîãðàôè¼à êî¼à ïðîñëåäåíà ñî

>>> Òåðìèíîëîãè¼à < ìíîãó ìàëêó òåêñò ñî êî¼à ñå èçâåñòóâà çà íåêî¼ íàñòàí. Êîìáèíàöè¼àòà îä ñëèêà è òåêñò ãè äàâà îäãîâîðèòå íà ïåòòå íîâèíàðñêè ïðàøà à. Ôîòî Hot news - Æåøêà âåñò - ôîòîâåñò êî¼à ñïîðåä ñâî¼àòà âàæíîñò, äèìåíçè¼à íà íàñòàíîò è åêñêëóçèâíîñò äîáèâà ìåñòî âî ìåäèóìîò è ïîêðà¼ òåõíè÷êàòà íåñîâðøåíîñò íà ôîòîãðàôè¼àòà. Ôå òîí - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêî áåëåòðèñêè÷êè æàíð êî¼ áàðà èñöðïíè èñòðàæóâà à, àíàëèçà, äîêóìåíòèðà å ñî îäðåäåíè àâòåíòè÷íè ïîäàòîöè è èñêàçè. Ñå îá¼àâóâà âî ïðîäîëæåíè¼à è ïèøóâàí å ñî íîâèíàðñêî-êíèæåâåí ñòèë èëè íàó÷íîïîïóëàðåí ¼àçèê. Ôè÷ð (feature) - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð êî¼ ñå òîëêóâà è êàêî ðåïîðòåðñêî îáðàáîòóâà å íà âåñòà èëè èçâåøòà¼îò, à íà¼÷åñòî ñå âðçóâà ñî îäðåäåíè ÷îâåêîâè áåëåçè èëè êàðàêòåðèñòèêè. Ôëåø âåñò - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêè æàíð çà êðàòêî, ¼àñíî, ïðåöèçíî ñîîïøòóâà å íà èíôîðìàöè¼àòà. Ìîæå äà áèäå è åäåí âèä íà¼àâà ïîñåáíî ñå êðàêòåðèñòè÷íà çà ðàäè¼àòà è òåëåâèçèèòå. Õðîíîëîøêè ïðèñòàï - Ìîäåë íà ðàñêàæóâà å íà íîâèíàðñêà òåêñò âî êî¼ âåäíàø ïî îñíîâíàòà âåñò ñå êàæóâà õðîíîëîøêè êàêî ñå ñëó÷èë íàñòàíîò. Öèòàò - Äåë îä íîâèíàðñêè òåêñò âî êî¼ äèðåêòíî ñå íàâåäåíè íå÷èè çáîðîâè îíàêà êàêî øòî ñå êàæàíè. Öðòèöà - Ñïåöèôè÷åí íîâèíàðñêîáåëåòðèñòè÷êè æàíð íà êðàòêà ôîðìà çà èçðàçóâà å íà îäðåäåíè êàðàêòåðèñòèêà ãëàâíî ñâðçàíà ñî ÷îâåêîâèòå ïîñòàïêè è ñå ïðåíåñóâà ñî ñòèë ñëè÷åí íà ðåïîðòåðñêèîò ñëèêîâèò, èíòåðåñí, äóõîâèò. Öåíçóðà - Çàáðàíà çà îá¼àâóâà å íà èíôîðìàöèè îä ¼àâåí èíòåðåñ. Öåëíà ãðóïà (target group, target audience) Ãðóïà îä ïóáëèêàòà êî¼à ¼à ïîâðçóâààò çàåäíè÷êè îñîáèíè è ñëè÷íè èíòåðåñè, øòî íîâèíàðîò ¼à ïðåòïîñòàâóâà, çà äà ãî îïðåäåëè àãîëîò íà íîâèíàðñêèîò òåêñò.

>>> 157

> Ïèøóâà å çà ïå÷àòåíè ìåäèóìè >>>

158 >>>