АКЦИСКИ ПЛАН за подобрување на состојбата со медиумите во Република Македонија by Jane Stefanov

АКЦИСКИ ПЛАН за подобрување на состојбата со медиумите во Република Македонија Имајќи предвид дека:  Македпнија е виспкп пплиуизирана држава, сп знашиуелнп влијание на пплиуикауа врз функципнираоеуп на медиумиуе;  Медиумскипу пазар е нерегулиран, а закпниуе се применуваау селекуивнп;  Казниуе за нпвинариуе се сѐ ппвиспки, а сампцензурауа е щирпкп распрпсуранеуа;  Прпфесипналниуе и еуишкиуе суандарди вп медиумиуе ппадаау;  Решиси сиуе субјекуи вп медиумскипу прпсупр (државниуе инсуиууции, пплиуишариуе, медиумиуе, сппсувенициуе, нпвинариуе) вп изминауиуе гпдини придпнеспа вп спздаваоеуп на лпщауа слика вп медиумиуе. Медиумската заедница ја преппзнава пптребата пд темелни и суштински прпмени вп медиумската сфера и е ппдгптвена да гп преземе впдствптп вп надминуваоетп на пваа неппвплна спстпјба, впдејќи се пд следните начела: - Граданиуе на Македпнија заслужуваау квалиуеуни медиуми, прпфесипналнп и еуишкп инфпрмираое и квалиуеуен јавен сервис, кпј има ппсебна улпга вп впсппсуавуваое и пдржуваое суандарди за квалиуеу вп инфпрмираоеуп и вп нпвинарсувпуп; - Медиумскауа сфера уреба да функципнира врз демпкрауски и пазарни принципи; - Закпниуе да пвпзмпжау слпбпда на изразуваоеуп и фер пазарни услпви; - Да гп щуиуау медиумскипу плурализам; - Да се прецизни и спрпведливи; - Да пбезбедау защуиуа на јавнипу инуерес, нпрмалнп и непрешенп функципнираое на медиумиуе, без екпнпмски и пплиуишки приуиспк; - Медиумиуе и нпвинариуе мпра да бидау вклушени вп секпј прпцес на измена и дппплнуваое на закпниуе пд медиумскауа сфера; - Медиумиуе и нпвинариуе да ја преземау пдгпвпрнпсуа и сущуински да придпнесау за ппдпбруваое на прпфесипналниуе и еуишкиуе суандарди вп медиумиуе, пред сè преку впсппсуавуваое ефикаснп уелп за сампрегулација. Акцискипу план щуп следи е спздаден пд група нпвинари, уредници, сппсувеници на медиуми и преусуавници на медиумски прганизации и инсуиууции, сп цел да служи какп пснпва/плауфпрма врз кпја ќе се градау и ќе се имплеменуираау науампщниуе пплиуики и шекпри вп правец на ппдпбруваое на медиумскауа спсупјба вп Македпнија. АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

ЗАКОНОДАВСТВО Прпблеми

Засегнати страни (целни групи) Медиумиуе (нпвинариуе, главниуе уредници, сппсувенициуе); Јавниуе функципнери; Судсувпуп; Медунарпднауа заедница (ПБСЕ); Закпнпдавецпу.

1. КЛЕВЕТАТА И НАВРЕДАТА ВП КЗ (декриминализација) - Виспки казни, вп најгплем дел за нпвинариуе, премала е пдгпвпрнпсуа на главниуе уредници, медиумиуе впппщуп не пдгпвараау; - Се кприсуи за екпнпмски и пплиуишки приуиспк врз редакцииуе и врз нпвинариуе; - Не се кприсуи пракуикауа на Судпу вп Суразбур; - Ппууикнува сампцензура.

2. СПРПВЕДУВАОЕ НА ЗАКПНИТЕ КПИ ЈА РЕГУЛИРААТ МЕДИУМСКАТА СФЕРА - Закпнпдавсувпуп се спрпведува селекуивнп, важни пдредби не се спрпведуваау и гп нарущуваау медиумскипу амбиену; - Дел пд регулауивауа е распрскана вп ппвеќе закпни, се вппшуваау недпрешенпсуи и преклппуваоа на надлежнпсуи. Вп делпт на ЗРД и СРД: - ЗРД не е успгласен сп АВМС-дирекуивауа на ЕУ; - Ппследниуе измени на ЗРД за спсуавпу на СРД се несппдвеуни и ја пслабуваау ппзицијауа и независнпсуа на регулаупрпу; - Не се спрпведуваау важни пдредби пд ЗРД за медиумскауа кпнценурација, сппсувенпсуа на

- Регулаупрпу; - Надлежниуе минисуерсува; - АЕК, ДИК, Ануикпрупциска, Кпмисија за защуиуа на кпнкуренцијауа; - Медиумиуе (нпвинариуе, уреднициуе, сппсувенициуе, еснафскиуе и синдикалниуе прганизации, прпфесипналниуе

Цел

Пристап

Рпк

Судскиуе прпцеси да не се кприсуау за приуиспк врз нпвинариуе и уредувашкауа пплиуика. Акп се декриминализираау пвие дела, да се лимиуираау казниуе за немауеријалнауа щуеуа (на пример, сп преппрака/укажуваое пд Врхпвнипу суд да се пграниши пущуеуауа вп спгласнпсу сп примаоауа на нпвинарпу). Судoвиуе да ја применуваау пракуикауа на Судпу вп Суразбур. Неппхпдна е длабинска анализа на регулауивауа за медиумиуе, вп кпнуинуирана и серипзна јавна дебауа. Предлпжениуе рещенија да гп вклушуваау суавпу на медиумиуе, кпи секпгащ уреба да бидау дел пд прпцесиуе на изгпувуваое какви билп измени кпи се пднесуваау на медиумиуе. Притоа: - Бараме дпследнп, целпснп и неселекуивнп спрпведуваое на ппсупешкиуе закпни и правила; - Да се пбезбеди независна

- Анализа на сегащнауа пракуика вп РМ и ппзиуивниуе пракуики вп Еврппа; - Дебауи за ппсупјнауа регулауива и мпжниуе рещенија; - Ангажман на Врхпвнипу суд; - Рабпуна група за фпрмулираое кпнкреуен предлпг и лпбираое; - Прегпвпри за менуваое или нпсеое нпвп закпнскп рещение. (Заб: За измена на КЗ е ппуребнп 2/3 мнпзинсувп вп парламенупу)!

3 месеци

Фпрмираое рабпуна група сп засуапенпсу на сиуе засегнауи сурани за да гп следи прпцеспу, прецизнп да ги деуекуира недпсуаупциуе врз пснпва на резулуауиуе пд прпцеспу и да ппдгпуви рещенија; - Спрпведуваоеуп на закпниуе кпи ја регулираау медиумскауа сфера да се вмеуне какп упшка вп дијалпгпу сп Владауа на РМ кпј гп впди ЗНМ; - Анализа на закпниуе, дефинираое на пбласуиуе каде щуп прпблем е сущуинауа или пусусувпуп на легислауива и

Пд 3 месеци дп една гпдина

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

медиумиуе и суешајпу; - Сп дпделуваоеуп нпви дпзвпли пд сурана на СРД, дппплниуелнп е нарущен радипдифузнипу пазар; - Не се ппшиууваау и не се спрпведуваау вп целпсу прпграмскиуе и уехнишкиуе суандарди прппищани сп ЗРД и сп дпзвплиуе пд СРД; - Сппсувенауа прпдукција кај дпмащниуе ТВ-суаници вп ударнипу уермин е маргинализирана вп кпрису на купенауа суранска прпграма; - СРД не ги спрпведува вп целпсу уехнишкиуе и прпграмски ппбаруваоа пд ЗРД; - СРД нема средсува за спрпведуваое на сиуе надлежнпсуи, пспбенп вп делпу на надзпрпу и на испплнуваоеуп на суандардиуе пд сурана на радипдифузериуе и мпниупринг на спдржинауа; - Вп ЗРД има недпсуаупци вп делпу на управуваое и надзпр над МРТ, кпи ја ппукппуваау независнпсуа на јавнипу сервис; - Ппсупи нерамнпправен пднпс меду дпмащниуе и суранскиуе ТВ-канали при дисурибуцијауа преку кабелскиуе ппераупри; - Недпсуига ефикасна, а не декларауивна спрабпука меду инсуиууцииуе, има преклппуваое на надлежнпсуи, слушаи каде щуп улпгауа на СРД е дерпгирана (примерпу сп „Службен весник“ и непбјавуваоеуп на Правилникпу за време на предизбприеуп вп 2011г.); - Пп изрешена казна за медиумиуе пд СРД, жалбенауа ппсуапка пред судпу е бавна; - Недпсуига уранспаренунпсу вп рабпуеоеуп на

медиумски прганизации); Пперауприуе; Јавниуе функципнери; Закпнпдавецпу; Судсувпуп; Медунарпднауа заедница.

ппзиција на регулаупрпу, а упј да гп спрпведува дпследнп ЗРД, без никакви пусуапки; Спрпведуваое на ЗРП вп медиумиуе и спрабпука сп инспекцииуе; Медиумскиуе рабпуници и сппсувенициуе да ппупищау Кплекуивен дпгпвпр сп кпј ќе се регулираау рабпуниуе услпви вп медиумиуе вп кпнуексу на нивниуе рабпунишки, спцијални права, ууврдуваое минимална плауа и други пращаоа; Судскиуе ппсуапки вп кпи се инвплвирани медиумиуе и нпвинариуе да се пдвиваау вп разумен рпк, а казниуе за медиумиуе и нпвинариуе да бидау сразмерни сп влијаниеуп, нанесенауа щуеуа и екпнпмскауа мпќ; Закпнпу за присуап дп инфпрмацииуе пд јавен каракуер да се спрпведува дпследнп; Дигиуализацијауа да пвпзмпжи ппгплем квалиуеу и прпсупр за спдржини вп јавнипу сервис и да не гп загрпзи емиууваоеуп на другиуе кпмерцијални медиуми вп нпвипу дигиуален фпрмау, пред сѐ на лпкалниуе

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

пбласуиуе каде щуп прпблем е нејзинпуп неспрпведуваое; Мпниупринг на имплеменуацијауа на закпниуе пд сурана на регулаупрниуе уела и медиумскиуе прганизации; Ппдгпупвка на извещуај (базиран на анализи пд преухпдниуе шекпри, плус мислеоа пд медунарпдни факупри и дпмащни експеруи); Да се дефинираау кпнкреуни предлпзи за измени/механизми/ акуивнпсуи, дефинирани вп спрабпука сп СРД и други надлежни уела и релевануни субјекуи; Таму каде щуп сегащниуе рещенија се неспрпведливи, да се фпрмулираау кпнкреуни предлпзи/рещенија; Прегпвпри и дпнесуваое измени и дппплнуваоа на закпниуе; Дпкплку анализиуе ппкажау дека е ппуребен нпв нашин на уредуваое (на пример, закпн за медиуми), да се дефинира щуп упшнп уреба да ппфауи закпнпу и да се спреши секпј евенууален пбид упј да ја регулира спдржинауа и да влијае на авупнпмнпсуа на редакцииуе вп спрпведуваоеуп на уредувашкауа пплиуика; 3

СРД, најмнпгу вп делпу на делегираое пд сурана на пвласуениуе предлагаши и избпр на спвеуници и вп дпделуваоеуп лиценци; - Вп пракуикауа не ппсупи градација вп казнуваоеуп (сппред дпзвплауа, лпкална или наципнална, радип иун., паришниуе казни се исуи за сиуе). Вп делпт на рабптните пднпси и ЗРП - Не се ппшиууваау пдредбиуе пд ЗРП; - Рабпуниуе ангажмани се најшесуп нерегулaрни (непријавени рабпуници, злпуппуреба на авупрскиуе дпгпвпри сп кпи се заменува врабпууваоеуп, уцени сп бланкп-пуказ, неплаќаое спцијалнп и пензискп псигуруваое и др.); - Не ппсупјау кплекуивни дпгпвпри; - Не е пдредена минималнауа плауа; - Вп некпи медиуми ппсупи дирекуна, а вп некпи индирекуна забрана за синдикалнп прганизираое; - Неппсупеое внаурещни правила, суауууи, дефинираое на правауа и пбврскиуе на сппсувенициуе, уреднициуе и нпвинариуе; - Неппсупеое аспцијација на медиумски рабпупдавци. Вп делпт на Избпрнипт закпник - Закпникпу гп згплемува рекламнпуп време вп предизбприеуп, сп щуп се дпведува вп кпнурадикупрнпсу сп ЗРД , а пва е прпуиврешнп и на АВМС-дирекуивауа, кпја ппсуавува принцип пд макс. 20%, у.е. 12 минууи пд еден шас за реклами; - Пвпзмпжува медиумиуе да дпнираау вп пред-

медиуми.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

- Прпцеспу да гп впди медиумскауа заедница, без пплиуишки влијанија и намеунауи пдлуки, да се искприсуи максималнп и дпмащнауа експеруиза, нп и искусувпуп и рещенијауа на земји кпи се ппзиуивни мпдели вп пднпс на слпбпдауа на медиумиуе.

избпрни кампаои дп 5% пд гпдищнипу прпмеу; - ДИК вп предизбприеуп има надлежнпсуи над пешаупу. Вп делпт на автпрските права - Закпнпу за авупрски права е прпблемауишен, влијае на екпнпмскауа кпндиција на медиумиуе сп превиспки надпмесуи кпн авупрскиуе агенции, нелпгишен е и несппдвеуен вп делпу на наплауауа, средсувауа не суигнуваау кај авуприуе на спдржиниуе. Вп делпт на слпбпднипт пристап дп инфпрмациите пд јавен карактер - Прпблеми сп присуап дп инфпрмацииуе, неуранспаренунпсу на сиуе имауели, рпкпу пд 30 дена за инфпрмација е несппдвеуен за медиумиуе. Вп делпт на дигитализација и идната дистрибуција на прпграмите на медиумите -Прпцеспу на дигиуализација се пдвива бавнп и неуранспаренунп пспбенп вп делпу на дпделуваое на мулуиплексиуе, ппсупи загриженпсу за ппсуанпкпу и емиууваоеуп, пспбенп на лпкалниуе медиуми, на идниуе дигиуални пренпсни канали (мулуиплекси). Нерегулирани пднпси вп печатените медиуми - Не се регулирани бесплауниуе весници мпжнпсу за нелпјална кпнкуренција; - Закпнпу кпј гп регулира правпуп на исправка и пдгпвпр вп пешаупу е суар закпн преземен пд АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

СФРЈ, кпј е забправен, сп засуарена и несппдвеуна уерминплпгија и не се ппшиуува; - Ппјавуваое пблици на медиумска кпнценурација, врзан маркеуинг, мпнпппл на дисурибуција. 3. РЕГУЛИРАОЕ НА МЕДИУМСКИПТ И РЕКЛАМНИПТ ПАЗАР, РЕГУЛИРАОЕ НА ДРЖАВНИТЕ РЕКЛАМИ И КАМПАОИТЕ - Мал пазар за уплку мнпгу медиуми, лпща екпнпмска спсупјба; - Неспрпведуваое на регулауивауа за медиумска кпнценурација и нелпјална кпнкуренција (медиуми сп далеку ппмали прпграмски урпщпци кпнкурираау на исуипу пазар сп далеку ппниски цени); - Пусусувп на јасни криуериуми за бучеускиуе средсува за јавни кампаои и пгласуваое, селекуивнп рекламираое на државауа вп медиуми кпи имаау благпнаклпнеуа уредувашка пплиуика; - Неуранспаренунпсу вп рабпуауа на рекламниуе агенции, нивнп прегплемп влијание врз медиумскауа спдржина; - Кај кпмерцијалниуе пгласуваши исуп уака се вппшува селекуивнп рекламираое, сппред непазарни криуериуми, неппшиууваое на пазарниуе закпниупсуи, пред сѐ пд сурана на пгласувашиуе, агенцииуе и сппсувенициуе, нудеое гплеми пппусуи и други нарущуваоа; - Неуранспаренунпсу вп уиражиуе и рејуинзиуе; - Неппсупеое/неакуивнпсу на аспцијации на сппсувеници/медиумска индусурија;

- Медиуми и сппсувеници на медиуми; - Рекламни агенции; - Пгласуваши; - Владауа, минисуерсувауа и јавниуе инсуиууции; - Регулаупрни уела (СРД, Ануимпнппплскауа и Ануикпрупцискауа кпмисија).

Акуивнпсуиуе вп пваа наспка уреба да пбезбедау услпви за екпнпмска пдржливпсу на медиумиуе и суабилнпсу на медиумскипу пазар, щуп вклушува: - Имлеменуираое на ануимпнппплскиуе правила, пневпзмпжуваое недпзвплена кпнценурација, елиминираое на нелпјалнауа кпнкуренција; - Јасни криуериуми за распределуваое средсува пд државниуе реклами/кампаои и механизми за пушеу пд државниуе инсуиууции за пласманпу на рекламиуе, врз база на криуериуми какп дпсег дп целнауа публика, рејуинг и дпверба, јазик за заедницауа, гепграфска распрпсуранеупсу иун.; - Ппгплема и целпсна уранспаренунпсу на сппсувенпсуа на медиумиуе; - Ппгплема уранспаренунпсу вп релацииуе меду медиумиуе и пгласувашиуе вп пднпс на средсувауа кпи влегуваау вп меди-

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

Фпрмираое рабпуна група сп засуапенпсу на сиуе засегнауи сурани за да гп следи прпцеспу, да ги деуекуира недпсуаупциуе и да предлпжи рещенија, преку: - Анализа на акууелниуе спсупјби на пазарпу и на ппсупјнауа регулауива щуп се пднесува на медиумскипу пазар; - Мпниупринг на имплеменуација на закпниуе, сп пбезбедуваое кпнкреуни аргуменуи (каде се неспрпведливи, каде не се спрпведуваау и каде се ппуребни нпви закпнски рещенија); - Ппдгпупвка на извещуај врз пснпва на мпниупринг и анализа, и мислеоа пд медунарпдни и дпмащни експеруи; - Дебауи за ппсупјнауа регулауива и бараое рещенија за ппдпбруваое на екпнпмскиуе услпви вп кпи функципнираау медиумиуе; - Дебауи меду пгласувашиуе, медиумиуе и агенцииуе за фпрмираое заеднишки уела на индусуријауа, сп план на акуивнпсуи; - Дебауа за регулауивауа за 6

Делпу на регулира ое на државнп уп реклами раое за перипд пд 6 дп 9 месеци, другиуе инуервен ции дп 2 гпдини

- Неппсупеое сисуеми на кппрдинација на сиуе ушесници вп медиумскипу пазар; - Недпсуаупк на сисуеми на мпниуприраое на распределба на средсувауа за пгласуваое пд сурана на маркеуинг-агенцииуе.

4. СУБВЕНЦИПНИРАОЕ НА МЕДИУМИТЕ - Не ппсупи пдржлив и функципнален мпдел за субвенципнираое ниуу кај елекурпнскиуе ниуу

- Медиуми (лпкалниуе медиуми, радијауа, медиумиуе

умиуе, пспбенп вп делпу ценауа на рекламиуе, пгрпмниуе пппусуи за рекламираое кпн пдредени рекламни агенции и кпмпании, какп и вп делпу на средсувауа пд државниуе реклами; Фпрмираое независни механизми и уела вп сферауа на медиумскауа индусурија и пазарпу, кпи би ги регулирале пднпсиуе меду играшиуе на пазарпу, би мпниуприрале распределба на реклами и би гп надгледувале спрпведуваоеуп на дпгпвпрениуе механизми, на пр: кпдекси, сампрегулаупрни уела, ппвеќепаруиуни кпмиуеуи на индусуријауа кпи би ппределувале криуериуми и нашини на рабпуа на индусуријауа (на пример, најниска цена за рекламираое); Механизми за ппуранспаренунп рабпуеое на маркеуингагенцииуе; Пвпзмпжуваое висуинска независнпсу на регулаупрниуе уела на медиумскипу пазар и финансираоеуп. Државауа уреба да пбезбеди мпдели на субвенципнираое кпи ќе пвпзмпжау згплемува-

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

рекламираое; - Дебауа за закпнски измени за дпкапиуализација на наципналниуе радипдифузери вп А.Д., сп кпуација на берза; - Дефинираое кпнкреуни предлпзи за закпнски измени; - Прегпвпри и менуваое на легислауивауа.

Фпрмираое рабпуна група за фпрмулираое кпнкреуни предлпзи, сп вклушуваое на засегнауиуе сурани; 7

Пд 6 месеци дп 2

кај пешауениуе медиуми, кпи се загрпзени (ппради веб-пенеурација, глпбалниуе урендпви), пред сѐ за медиумиуе на заеднициуе, на маргинализираниуе групи и пешауениуе медиуми; Нема субвенципнираое пп пснпв на прпекуи пд јавен инуерес или прпекуи кпи се пднесуваау на регипналнп/лпкалнп нивп, малцински заедници/маргинализирани групи иун.; Мнпгу лпкални/регипнални медиуми на заеднициуе згаснаа, другиуе се бпрау за ппсуанпк; Непрпфиуниуе медиуми предвидени сп ЗРД не прпфункципнираа; Дпсегащниуе мпдели не беа уранспаренуни, ппдигаа спмнежи за кпрупција; Загрпзен е медиумскипу плурализам, медиумиуе сѐ ппвеќе се „уаблпидизираау“, сурадаау „неауракуивниуе“ спдржини, едукауивниуе спдржини, дпкуменуарисуишкипу израз иун.

на еунишкиуе заедници, независниуе прпдуценуи; Владауа, минисуерсувауа и јавниуе инсуиууции; Лпкалнауа сампуправа; Регулаупрниуе уела; Јавнипу сервис; Граданскипу секупр.

ое на прпдукцијауа на медиумски спдржини пд јавен инуерес, защуиуа на медиумскипу плурализам, и правпуп на инфпрмираое на граданиуе, имајќи ги предвид јазишниуе бариери, гепграфскауа припаднпсу, маргинализираниуе групи иун.; - Мпделиуе на субвенципнираое да спдржау прецизни криуериуми кпи ќе пневпзмпжау злпуппуреба на пвие средсува.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

- Анализа фпкусирана на упа какп влијае закпнскауа рамка за ппсупеоеуп непрпфиуна медиумска спдржина, важна за медиумскипу плурализам; - Мпниупринг на спдржина, дефинираое недпсуаупци вп прпграми пд јавен инуерес; - Ппдгпупвка на извещуај, вклушувајќи мислеоа пд медунарпдни факупри и дпмащни експеруи, сп кпнкреуни дпкази каде и щуп не функципнира (ќе се искприсуау анализиуе пд шекпр 1 и шекпр 2); - Таму каде щуп е прпблем легислауивауа или неспрпведуваоеуп, да се дефинираау кпнкреуни предлпзи, измени, преппраки; - Прегпвпри и успгласуваое меду засегнауиуе сурани; - Кпнкреуни предлпзи за спрпведуваое и измени вп регулауивауа и правилауа на пазарпу.

гпдини

II.

ЈАВЕН СЕРВИС Прпблеми

1. СИЛЕН ППЛИТИЧКИ ПРИТИСПК ВРЗ УРЕДУВАЧКАТА ППЛИТИКА, ПСПБЕНП ВП ИНФПРМАТИВНАТА ПРПГРАМА, НЕЦЕЛПСНП СПРПВЕДУВАОЕ СТАНДАРДИ: - МРТ не ја испплнува вп целпсу мисијауа и функцијауа на јавен сервис; - Прпуежираое на владеjашкиуе паруии; - Квалиуеупу на инфпрмираое вп избпрниуе кампаои е пплиуишки неизбалансиран; - Мрежауа на дпписници е недпвплнп развиена и меупдпу на пренесуваое инфпрмации пд насуаниуе шесуп е инсуруменуализиран; - Спвеупу на МРТ е недпвплнп акуивен и не ја псуварува целпснп свпјауа улпга; - Не се ппшиууваау нпвинарскиуе суандарди и внаурещни правила, какп Декларацијауа, правилауа за извесууваое за време на избприуе; - Не се псуварува целпснп медиумскипу плурализам, шијщуп главен защуиуник уреба да биде јавнипу сервис; - Недпвплна акуивнпсу и уранспаренунпсу на МРТ на веб, недпвплнп прегледна вебсураница, неакуивнпсу на спцијални мрежи, нема импресум на веб-сураницауа, ниуу инфпрмација за ракпвпдниуе и за управниуе пргани на МРТ и на сервисиуе;

Засегнати страни (целни групи) Пплиуишки субјекуи (пппзиција и власу): - Власуа (изврщна, закпнпдавна и судска); - Меначменупу на МРТВ; - Уреднициуе; - Нпвинариуе; - Спвеупу на МРТ; - Управнипу пдбпр; - Медунарпднауа заедница.

Цел

Пристап

- Пбезбедуваое инсуиууципнална авупнпмија и уредувашка независнпсу на МРТ; - Дефинираое на нашинпу за елиминираое на пплиуишкипу приуиспк.

- Прпмена/симплификација на сурукуурауа на управуваое на јавнипу сервис бидејќи мпменунп ппсупјау ури уела кпи гп правау прпцеспу на меначираое несппдвеуен; - Прецизнп дефинираое на надлежнпсуиуе на прганиуе на МРТ вп Закпнпу; - Дпнесуваое декларација вп Спбраниеуп на РМ за пплиуишка и финансиска независнпсу на МРТ; - Ппупищуваое ппвелба ппмеду МРТВ и Владауа вп кпја ќе се дефинираау заеднишки упшки на спрабпука (цели, функции, пбврски и акуивнпсуи); ппсупјау ппвеќе вакви примери вп некпи пд западнпеврппскиуе земји. - Присуапуваое кпн измени на ппсупјнауа легислауива и/или нпви закпнски рещенија кпи се пднесуваау на Јавнипу сервис

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

Рпк

12 месеци

- Квалиуеупу на нпвинарскипу прпизвпд вп јавнипу сервис е ппаднау. - Нпвинариуе вп јавнипу сервис имаау суауус на јавни службеници 2. КАДРПВСКАТА ППЛИТИКА ВП ИНСТИТУЦИЈАТА: - А.Медиумскиот кадар и севкупните човечки инвестиции во институцијата се ограничени; - Дел пд кадриуе се непрпдукуивни; - Немаое услпви за квалиуеуна рабпуа, засуарена уехнплпгија. - Б. Менаџерскиот кадар; - Неуранспаренунпсу при избпрпу и ракпвпдеоеуп; - Мпделпу на меначираое и управуваое предвиден вп ЗРД не е сппдвеуен и е преглпмазен, има премнпгу уела кпи пдлушуваау (Спвеу, УП, дирекупри, уредници), има „виспка“ хиерархиска сурукуура, испреплеуени надлежнпсуи, мнпгу луде, скап е, неефикасен и неефекуивен. Именп, Сп МРТ управуваау и ракпвпдау: Спвеу пд 23 шлена, Управен пдбпр пд 7 шлена, Рабпупвпден прган пд 4 луде, пдгпвпрни уредници на ппсебниуе прпграмски сервиси, сп еден збпр, мнпгу луде, педесеуина; - Рабпупвпднипу прган кпј уреба да биде двигауел на сиуе прпцеси е задущен и маргинализиран; - Пплиуишкп влијание вп рабпуеоеуп; - Нејасни и спмниуелни криуериуми за избпр

Пплиуишки субјекуи (пппзиција и власу): - Власуа (изврщна, закпнпдавна и судска); - Меначменупу на МРТВ; - Уреднициуе; - Нпвинариуе; - Спвеупу на МРТВ; - Управнипу пдбпр; - Експерускауа јавнпсу; - Невладинипу секупр.

- Пбезбедуваое неприсураснпсу и прпфесипналнпсу вп функципнираоеуп на јавнипу сервис; - Измени на ппсупешкауа регулауива сп цел да се пбезбеди авупнпмнпсу на јавнипу сервис; - Ревидираое на делпвиуе пд Закпнпу при избпр на ракпвпдсувпуп; - Пбезбедуваое механизми за целпснп спрпведуваое на Закпнпу; - Кпмпарации сппред еврппскиуе мпдели и слишни мпдели сп македпнскипу; - Акуивнп паруиципираое на засегнауиуе сурани вп израбпукауа на нпрмауивнауа рамка.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

- ЗНМ да ги иницира предлпжениуе мерки вп прпцеспу на прегпвприуе сп ВРМ и да иницира средба сп пплиуишкиуе паруии, парламенуарни групи и Спвеупу на МРТВ какп и сп Управнипу пдбпр; - Целуа на акцијауа е да се излпбираау кпнсурукуивни предлпзи дпбиени врз база на кпнсензус; - Јавна дебауа; - Вмеунуваое на пва пращаое вп спбранискауа декларација и ппвелбауа кпја би била ппупищана ппмеду МРТ и Владауа. - Присуапуваое кпн измени на ппсупјнауа легислауива и/или нпви закпнски рещенија кпи се пднесуваау на Јавнипу сервис

3 месеци

и на кандидауи за меначери, нп и за шленпвиуе на управниуе пргани. 3. ФИНАНСИРАОЕ НА ЈАВНИПТ СЕРВИС: - Недпвплен бучеу; - Трпщпциуе за непрешенп функципнираое на МРТ не се прецизнп ууврдени, ппсупи и неуранспаренунпсу вп меначираое сп средсувауа; - Радипдифузнауа уакса не се спбира целпснп; - МРТ има лимиуирани прихпди пд други извпри, на пример прпдукција, не псуварува прихпди пд државниуе реклами и има пгранишен прихпд пд другиуе реклами.

Пплиуишки субјекуи (пппзиција и власу): - Власуа (изврщна, закпнпдавна и судска); - УЈП; - Меначменупу на МРТВ; - Уреднициуе; - Нпвинариуе; - Спвеупу на МРТВ; - Управнипу пдбпр; - Граданиуе.

- Пбезбедуваое сигурен извпр на прихпди, независен пд власуа; - Гарануираое на пплиуишкауа и на финансискауа независнпсу на МРТ и на јавнипу инуерес; - Целпсна наплауа на РДТ; - Прецизнп ууврдуваое на гпдищниуе урпщпци на МРТ.

- Вп науампщнипу прпцес да се пфпрми сурушна рабпуна група кпја ќе гп разгледува пва пращаое. -Псвен целпснпуп спбираое на РДТ, да се размисли и за други мпдели, какп: а) Пдвпјуваое средсува и пд Бучеупу, на пример фиксен прпцену ппределен сп Закпн; б) Да се усвпи мпдел на ппсебен механизам за независнп финансираое на бучеупу на МРТ (на пример, пдреден прпцену пд суапкауа на ДДВ да се релпцира вп бучеупу на МРТ или слишнп). - Рещениеуп да биде дел пд закпнскауа рамка за МРТ.

12 месеци

4. НЕМАОЕ ВТПР ТВ-КАНАЛ НА МАКЕДПНСКИ ЈАЗИК И НЕДПСТАТПЦИ ВП ПРПГРАМИТЕ НА ЗАЕДНИЦИТЕ: - Преуесен е прпсупрпу за емиууваое ппвеќе сппру, музика, кулуура, едукација; - Пгранишен е прпсупрпу за пренпс на гплеми сппруски наупревари; - Генералнп е незадпвплиуелнп нивпуп на квалиуеу и засуапенпсу на пвие спдржини на првипу канал; - Прпграмиуе на заеднициуе се временски

Пплиуишки субјекуи (пппзиција и власу): - Власуа (изврщна, закпнпдавна и судска); - Меначменупу на МРТВ; - Уреднициуе – нпвинариуе; - Спвеупу на МРТ; - Управнипу пдбпр.

- Пвпзмпжуваое разнпвидна уелевизиска прпграма сп ппсебен акцену на нефпрмалнпуп пбразпвание и забавни спдржини; - Ппдпбруваое на ппсупешкиуе спдржини вп јавнипу сервис.

- При прпцеспу на дигиуализација на МТВ, задплжиуелнп да се предвиди алпцираое на вупр канал на македпнски, за емиууваое пбразпвни и дпкуменуарни прпграми, сппру и други забавни спдржини; - Ппсебни канали и ппвеќе прпсупр и време за емиууваое на прпграмиуе на немнпзинскиуе заедници;

6 месеци

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

мпщне пгранишени, а кадрпвскауа и уехнишкауа екипиранпсу на редакцииуе на заеднициуе е на ущуе ппзагрижувашкп нивп пд прпграмиуе на македпнски јазик.

5. ПДНПСПТ НА ЈАВНИПТ СЕРВИС СП КПМЕРЦИЈАЛНИТЕ МЕДИУМИ: - Ппддрщка пд кпмерцијалниуе медиуми за плаќаое на РДТ сп цел да не се спрпведува ануикампаоа кпн граданиуе.

6. ДЕФИНИРАОЕ НА „ЈАВНИПТ ИНТЕРЕС“ - Спвеупу на МРТ не е дпвплнп уранспаренуен и не ја реализира вп целпсу улпгауа на дефинираое релевануни пращаоа пд јавен инуерес за да мпже на редакцииуе вп јавнипу сервис да им даде наспки за пращаоауа кпи се важни за ппщуесувпуп, а кпи МРТ уреба да ги адресира вп спдржиниуе и прпграмауа; - Државниуе инсуиууции не се дпвплнп акуивни вп инфпрмираое на Спвеупу на МРТ за прпблемиуе пд јавен инуерес сп кпи се сппшуваау вп свпјауа рабпуа, а за кпи ппсупи ппуреба за ппгплемп инфпрмираое на граданиуе; - Не ппсупјау редпвни механизми, ниуу медуреспрски фпруми (ниуу вп државниуе инсуиууции, ниуу вп јавнипу сервис), на кпи би се дискууиралп за релевануни пращаоа пд јавен инуерес, каде щуп би се предлагале

- За да се предвиди вупр македпнски канал, уреба да се изгпуви измена на закпн, да се дпбие фреквенција пд Агенцијауа за елекурпнски кпмуникации и лиценца пд СРД. Пплиуишки субјекуи (пппзиција и власу): - Меначменупу на МРТВ; - Уреднициуе; - Нпвинариуе; - Спвеупу на МРТВ; - Управнипу пдбпр. - Граданскпуп ппщуесувп; - Спвеупу на МРТ; - Државниуе инсуиууции.

- Пвпзмпжуваое прпсупр за спрабпука и мпжнпсу за заеднишка прпмпција пред публикауа.

- МРТВ да биде сервис на граданиуе а не на паруииуе; - Ппспшуваое примери - кпи инфпрмации се пд јавен каракуер / јавен инуерес за граданиуе.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

3 месеци

- Вмеунуваое на пва пращаое вп ппвелбауа кпја би била ппупищана ппмеду МРТВ и Владауа/парламенупу. - Спвеупу на МРТ да ја преземе пдгпвпрнпсуа вп защуиуауа на јавнипу инуерес, да впсппсуави редпвни механизми за дискууираое на пращаоауа, на кпи би се дефинирале преппраки за адресираое на прпблемиуе преку прпграмауа на МРТ. Пвие механизми уреба да бидау уранспаренуни, да пвпзмпжау ушесувп на граданиуе и граданскиуе прганизации. - Државниуе инсуиууции уреба да гп инфпрмираау редпвнп Спвеупу на МРТ за релевануни и акууелни ппдаупци кпи упаууваау на нпви и 12

6 месеци

нашини какп пвие пращаоа да се адресираау преку прпграмауа на јавнипу сервис.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

акууелни ппщуесувени прпблеми. - Граданскиуе прганизации уреба да бидау ппакуивни вп спрабпукауа сп Спвеупу на МРТ, а Спвеупу да пбезбеди леснп дпсуапни фпрми и механизми за дпсуавуваое предлпзи кпи би се дискууирале пд Спвеупу, вклушувајќи пбврска да им се пдгпвпри на предлагашиуе на иницијауивиуе.

III.

КВАЛИТЕТ НА НОВИНАРСТВОТО, ЕТИЧКИ И ПРОФЕСИОНАЛНИ СТАНДАРДИ Прпблеми

1. САМПРЕГУЛАЦИЈА И НЕППЧИТУВАОЕ НА ЕТИЧКИТЕ И ПРПФЕСИПНАЛНИТЕ СТАНДАРДИ - Неппсупеое сисуем за ефикасна сампрегулација; - Неппшиууваое на еуишкиуе и прпфесипналниуе суандарди; - Ппсупеое урансмисипнп/унифпрмиранп нпвинарсувп, недпсуасува исуражувашкп нпвинарсувп, расуешки уренд на уаблпидизација на медиумиуе и дпминираое на прппагандауа; - Прегплем брпј медиуми и нелпјална кпнкуренција на пазарпу, редакцииуе рабпуау ппгплем пбем на рабпуа сп ппмалку луде, щуп влијае негауивнп на спдржинауа; - Квалиуеупу на нпвинарскипу прпизвпд кај лпкалниуе и регипналниуе медиуми, кпи рабпуау сп далеку ппмалку ресурси, е ущуе ппзагрижувашки; - Јавнпсуа не е дпвплнп заппзнаена сп упа щуп преусуавува виспкпквалиуеунп, прпфесипналнп нпвинарсувп; - Сппсувенишкауа сурукуура на медиумиуе влијае врз (не)ппшиууваоеуп на еуишкиуе и прпфесипналниуе суандарди; - Екпнпмскауа зависнпсу на нпвинариуе, нивнауа егзисуенцијална несигурнпсу и приуиспкпу пд сппсувенициуе и пд

Засегнати страни (целни групи) - Нпвинариуе; - Mедиумскауа индусурија; - Јавнпсуа.

Цел

Пристап

Функципнален сисуем за сампрегулација преку независнп уелп (Спвеу за еуика) спсуавенп пд нпвинари, сппсувеници на медиуми и независни експеруи, щуп ќе ги щуиуи и ќе ги афирмира прпфесипналниуе и еуишкиуе суандарди вп нпвинарсувпуп и правауа на граданиуе вп пднпс на медиумскиуе спдржини.

- Прецизираое на пдредбиуе пд Кпдекспу на нпвинариуе на Македпнија; - Ревизија на Суаууупу на ЗНМ; - Дпуспврщуваое на шленпвиуе на Спвеупу на шесуа на ЗНМ; - Фпрмираое сампсупен сампрегулациски урипаруиуен прган (пример: Спвеу за еуика вп медиумиуе); - Да се ппууикнау медиумиуе, пспбенп МРТ, да спздаваау и да пракуикуваау внаурещни кпдекси и сампрегулаупрни пракуики.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

Рпк

Дп 12 месеци

уреднициуе влијае негауивнп на нашинпу на кпј се прпизведува спдржинауа, ја ппууикнува сампцензурауа; - Неппсупеое кпнуинуирана дебауа меду нпвинари и сппсувеници на медиуми. 2. НИСКП НИВП НА ГЕНЕРАЛНП НПВИНАРСКП ПБРАЗПВАНИЕ И СПЕЦИФИЧНИ ПРПГРАМИ ЗА ДППБРАЗПВАНИЕ НА НПВИНАРИТЕ - Недпсуаупк на висуинскп и пракуишнп нпвинарскп пбразпвание; - Гплем дел пд нпвинариуе се врабпууваау без сппдвеуни криуериуми и пбразпвание, дури и вп јавнипу сервис (кпнкурси за примаое врабпуени сп среднп пбразпвание); - Уреднициуе не ги ппууикнуваау нпвинариуе да гп имплеменуираау упа щуп гп наушиле на пбуки; - Неппсупеое „щкпли“ за пбука вп самиуе редакции; - Недпсуиг пд пбуки за нпвинари кпи рабпуау вп медиумиуе на јазициуе на заеднициуе.

- Нпвинариуе; - Медиумскауа индусурија; - Факулуеуиуе за нпвинарсувп; - Академскауа заедница; - Медиумскиуе невладини прганизации.

Квалиуеунп виспкп пбразпвание за нпвинариуе и кпнуинуирани специјализирани пбуки за медиумскиуе рабпуници за нпвиуе урендпви.

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

- Заеднишки дпгпвпр меду факулуеуиуе за изнапдаое нашини за ппдпбрена кпмуникација сп медиумскауа индусурија; - Впведуваое на менупрсувпуп какп нашин на пренесуваое на знаеоеуп вп редакцииуе; - Дппбуки за нпвинариуе и другиуе медиумски рабпуници сппред ппуребиуе на индусуријауа; - Фпрмираое специјализирана нпвинарска щкпла за нпвинариуе кпи се без фпрмалнп пбразпвание; - Влпжуваое вп прпекуи кпи гп негуваау исуражувашкпуп нпвинарсувп, вклушуваое сууденуи; - Независни прпекуи вп спрабпука сп медиумиуе вп кпи ќе се вклушау сууденуи пп нпвинарсувп; - Спздаваое пбуки кпи се наменеуи за нпвинариуе кпи рабпуау вп медиумиуе на јазициуе на заеднициуе; - Заеднишка кампаоа на факулуеуиуе, медиумскиуе прганизации и на медиумиуе за ппдпбруваое на имичпу на нпвинарскауа 15

Пд 6 месеци дп 2 гпдини

3. НЕППЧИТУВАОЕТП НА РАБПТНИЧКИТЕ ПРАВА И НЕППСТПЕОЕТП КПЛЕКТИВНИ ДПГПВПРИ СПЗДАВА НЕСИГУРНПСТ КАЈ НПВИНАРИТЕ И ВЛИЈАЕ НА КВАЛИТЕТПT НА НПВИНАРСКИПТ ПРПИЗВПД

- Државниуе инсуиууции; - Синдикаупу на медиумскиуе рабпуници; - Рабпупдавциуе.

Сп ппупищуваое на кплекуивниуе дпгпвпри и респекуираое на рабпунишкиуе права, медиумскиуе рабпуници ќе се пслпбпдау пд суегиуе кпи ги спздава несигурнпсуа вп нивнауа егзисуенција, щуп ќе придпнесе за нивна ппгплема независнпсу и ппдпбри медиумски прпизвпди.

прпфесија. - Дпследнп ппшиууваое на ЗРП; - Прегпвпри меду синдикаупу и рабпупдавциуе; - Ппупищуваое кплекуивни дпгпвпри; - Спздаваое Аспцијација на рабпупдавциуе вп медиумиуе, или ревиуализација на ппсупјниуе здруженија (АПМ, АПЕММ), сп кпи би се впделе прегпвпри за пвие пращаоа, на нивп на секупр (гранка).

Вп табелата се кпристени кратенки кпи гп имаат следнптп значеое:  ЗРД - Закпн за радипдифузнауа дејнпсу  ВРМ - Влада на Р. Македпнија  СРД - Спвеу за радипдифузија  РДТ - Радипдифузна уакса  ЗРП - Закпн за рабпуни пднпси  КЗ - Кривишен закпник

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012

Јуриј Гагарин 17 -1/1, 1000 Скппје Телефпн: 02/3090004 Факс: 02/3090104 mim@mim.org.mk www.mim.org.mk

Градски тид блпк 13, 1000 Скппје Телефпн: 02/3298139 Факс: 02/3116447 contact@znm.org.mk www.znm.org.mk

Ппддржанп пд:

АКЦИПНЕН ПЛАН ЗА ППДПБРУВАОЕ НА СПСТПЈБАТА СП МЕДИУМИТЕ ВП Р.МАКЕДПНИЈА – јануари, 2012