Το δημοτικό τραγούδι Από τα μέσα του 15ου και μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα η Ελλάδα βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή. Τα πράγματα έχουν γίνει από δύσκολα έως τραγικά. Οι Έλληνες προσπαθούν απλώς να επιβιώσουν. Οι συνθήκες της ζωής είναι πολύ δύσκολες. Η φτώχεια και οι ελλείψεις στοιχειώνουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Πού να βρεθεί χρόνος για γράμματα, τέχνες, δημιουργία! Την πνευματική ανάπτυξη την κρατά ο ίδιος ο λαός, που, όπως και οι πρόγονοί του στην εποχή του Ομήρου, ιστορεί ποιητικά και τραγουδιστικά τις χαρές, τις λύπες, τους καημούς, τα καθημερινά προβλήματα, την ξενιτιά... Τραγουδούν γεγονότα χαρούμενα ή θλιβερά αλλά και πρόσωπα. Ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης είπε γι’ αυτά τα τραγούδια: «Μέσα στους αιώνες της σκλαβιάς, τον πνευματικό πολιτισμό εξέφρασε ο ανώνυμος κι αναλφάβητος λαός.» Τα δημοτικά τραγούδια είναι οι σημαντικότερες πνευματικές δημιουργίες αυτής της περιόδου. Ονομάζονται δημοτικά γιατί είναι δημιουργήματα της φαντασίας του λαού (δήμος = λαός). Υπάρχει αρχικά δημιουργός με ποιητικό τάλαντο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου αυτός ξεχνιέται, το ποίημα γίνεται κτήμα όλων των ανθρώπων που το τραγουδούν κι αλλάζουν ελεύθερα σ’ αυτό πολλά στοιχεία (ονόματα, τοπωνύμια κλπ.) κάνοντάς το δικό τους. Αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκουμε συχνά το ίδιο ποίημα με διαφορετική μορφή σε διάφορες περιοχές της χώρας. Μια ξεχωριστή κατηγορία με έντονα συναισθηματικό φορτίο είναι τα τραγούδια της ξενιτιάς. Οι ξενιτεμένοι Έλληνες, οι άνθρωποι που αφήνουν τη χώρα τους και τις δύσκολες συνθήκες αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, είναι πολλοί. Επειδή, όμως, την εποχή αυτή η επικοινωνία είναι δύσκολη, σχεδόν ανύπαρκτη, αυτοί που μένουν πίσω τους θεωρούν ζωντανούς – νεκρούς. Στα τραγούδια αυτά οι παρομοιώσεις, οι προσωποποιήσεις, οι μεταφορές, οι αντιθέσεις κι ο πόνος κυκλοφορούν στους στίχους όπως το αίμα στο κυκλοφορικό σύστημα. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει και το διπλανό ποίημα.
Την ξενιτιά, την αρφανιά, την πίκρα, την αγάπη, τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα. Τραγούδια της ξενιτιάς
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο, η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου. Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω; Μήλο αν σου στείλω σέπεται, τριαντάφυλλο μαδιέται, Σταφύλι ξερογιάζεται, κυδώνι μαραγκιάζει. Να στείλω με τα δάκρυα μαντήλι μουσκεμένο, τα δάκρυά μου είναι καυτά, και καίνε το μαντήλι. Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω; Σηκώνομαι τη χαραυγή, γιατί ύπνο δεν ευρίσκω, ανοίγω το παράθυρο, κοιτάζω τους διαβάτες, κοιτάζω τις γειτόνισσες και τις καλοτυχίζω, πώς ταχταρίζουν τα μικρά και τα γλυκοβυζαίνουν. Με παίρνει το παράπονο, το παραθύρι αφήνω, και μπαίνω μέσα, κάθομαι, και μαύρα δάκρυα χύνω. Δημοτικό τραγούδι
words to learn η αγάπη /i α’jαpi/: love /j/ as in yes/jes το τριαντάφυλλο /to triα’ndαfilo/: rose το μήλο /to ’milo/: apple τα δάκρια /tα ’ðαkriα/: tears /ð/ as in this /ðIs/ η ξενιτιά /i xeniti’α/: emigration η χαραυγή /i hαrαv’ji/: dawn
The Folk Song
Living in foreign lands, being an orphan, feeling sad, being in love, if we weigh the four of them, being abroad is the heaviest of all. Folk Songs of Emigration
My dear bird, forced to fly away and therefore saddened, the foreign lands enjoy your gifts and I miss you badly. What can I send you, my dear stranger? How can I see you off? If I send you an apple, it will go bad, a rose will wither. Grapes will fall apart, a quince will rot. If I send a piece of cloth wet as I’m shedding tears, it will be reduced to ashes by my scalding tears. What can I send you, my dear stranger? How can I see you off? I get up at dawn since I can’t sleep. I open the window, I watch the passers-by, I see the neighbors whom I call happy, able as they are to dance the babies on their knees and nurse them tenderly. I burst into tears, I leave the window and I go inside, I sit down and I cry. Folk song
From the middle of the 15th century until the beginning of the 19th century Greece was under Turkish occupation. Things had become very difficult. The Greeks had been trying just to survive. Their conditions of life were very difficult. Poverty and food shortage were part of the people’s everyday life. As a result there was no time for letters, art or creativity. Cultural development was in the common people’s hands, just like their ancestors in Homer’s time used songs and poems to narrate their suffering, they used poems to talk about their joy and their sorrow their longing to return home, the strains of everyday life… They sang of cheerful or depressing events and of individuals. The Nobel prize-winner Greek poet George Seferis said about these songs:”During the centuries of servitude, it was the anonymous and illiterate people who expressed cultural civilization.” Folk songs are the most important cultural creations of that period of time. We call them “folk” (δημοτικά /ðimoti’kα/) as they are the result of the common people’s imagination (δήμος /’ðimos/ = folk, people). It is an unknown person with a talent who creates the poem first. Afterwards the poem becomes property of the community; soon it crosses the limits of the local community so as to become property of all Greeks. Sung by the people all around the country, it changes so as to match their needs and emotions. This way we find the same poem throughout the country but its lyrics vary according to the region of Greece. The songs of emigration are a special category of folk songs full of emotions. There were a lot of Greek people forced to leave their country and the difficult conditions of life seeking a better way of life abroad. But since at that time communication was extremely difficult - it barely existed to be more precise - those who stayed behind considered them “living dead”. These songs are full of similes, personifications, metaphors, antitheses and grief. The song on the left belongs to this category. It is a song of emigration.