06
AI UITGELICHT
FOKUS-ONLINE.BE
De keerzijde van artificiële intelligentie Gedeelde expertise AI-industrie Agoria organiseert regelmatig cursussen en trainingen voor Belgische ondernemingen rond AI in business: de basisprincipes, het wetgevend aspect, de impact op de werknemers en op het businessmodel. Ook het Kenniscentrum Data & Maatschappij, een hub voor juridische, maatschappelijke en ethische aspecten van AI- technologieën, deelt kennis en expertise met de industrie, het beleid en het brede publiek, via publicaties, informatiesessies en conferenties.
Pijnpunten in kaart gebracht ‘AI Blindspot’, een kaartenset ontwikkeld in 2019 door Amerikaanse datawetenschappers, helpt bedrijven te reflecteren over mogelijke vooroordelen en structurele ongelijkheden in hun organisatie met de bedoeling juiste beslissingen en acties te (onder)nemen bij het ontwikkelen van een betrouwbaar AI-systeem. Het Kenniscentrum Data & Maatschappij heeft de originele versie aangepast aan de Vlaamse context; Agoria aan het Belgische ecosysteem.
AI is, net zoals het internet of sociale media, een technologie met ontelbare mogelijkheden en een enorme impact op mens en samenleving. Maar zijn we bereid alles blindelings te accepteren wat technologisch mogelijk is? Waar trekken we de lijn?
D
e ontwikkeling van artificiële intelligentie staat aan het begin van een grote stroomversnelling en beheerst vaak onbewust ons dagelijks leven. Door enkele toetsen van je telefoon in te tikken kun je weten of er toevallig iemand van je vrienden in de buurt is of waar je een vegetarisch restaurant vindt in een straal van enkele honderden meters. Maar wat gebeurt er als een totalitaire overheid de gegevens van je geolocatie gebruikt om te controleren waar je naartoe gaat en met wie je omgaat? Op basis van je koopgedrag op een e-commercewebsite krijg je regelmatig allerhande producten voorgesteld ‘die jou ook zouden kunnen interesseren’; best handig en tijdbesparend. Maar wat gebeurt er als een medische site op basis van je ziekteverleden een verkeerde diagnose stelt?
microscopische operaties uit. Samen met de ontwikkeling van AI groeit ook het bewustzijn van de nood aan een juridisch en ethisch kader om de risico’s van de technologie binnen de grenzen te houden. “AI is een soort vergrootglas waardoor ons vooringenomen denken aan de oppervlakte komt”, zegt Ferdinand Casier, Business Group Leader Digital bij Agoria. “Zijn de data die we voor de algoritmische systemen gebruiken coherent, representatief en correct?”
Kunstmatige intelligentie kan onze wereld duurzamer maken. Ook bedrijven worden er beter van: zo kunnen repetitieve, tijdrovende of gevaarlijke taken overgenomen worden door machines. In het domein van de communicatie hebben chatbots en vertaalsoftware hun nut al bewezen. In de gezondheidszorg voeren robots onvermoeibaar en feilloos gecompliceerde en
Het is van het allergrootste belang dat data betrouwbaar is om resultaten te vermijden die discriminatie in de hand kunnen werken. Gegevens moeten altijd transparant, verklaarbaar, veilig en beschermd zijn.”
Gabriels, docent techniek-ethiek aan de Universiteit van Maastricht en auteur van ‘Regels voor Robots’, zoals bijvoorbeeld ‘de witte man’ als standaardinstelling. “Designers denken vaak dat technologie objectief en neutraal is, maar data is contextgebonden en dynamisch. Ook normen en waarden verschuiven: zo bestonden vele morele bezwaren bij de eerste IVF-baby in 1978 terwijl het nu bijna moreel onverantwoord zou zijn een kinderloos koppel het recht op deze techniek te ontzeggen.”
AI is een soort vergrootglas waardoor ons vooringenomen denken aan de oppervlakte komt. — FERDINAND CASIER, AGORIA
“De grootste valkuil voor een ontwerper is de eigen leefwereld als norm nemen”, beaamt Katleen
Het is van noodzakelijk belang dat we als samenleving kritisch nadenken over de grenzen van de technologie en ons hoeden voor eventuele misbruiken. Maar maatschappelijke consequenties zijn niet altijd in te schatten op lange termijn. Daarom heeft de ontwerper een gedeelde verantwoordelijkheid met de eindgebruikers, de wetenschappers en de overheid. “Artificiële
intelligentie is interdisciplinair”, zegt Gabriels, “juist omdat het niet noodzakelijk een doel op zich is, maar toepasbaar op alle domeinen van de wetenschap.” Gabriels houdt een pleidooi voor een ‘Eed van Hippocrates’ voor alle technologie-ontwikkelaars. “Je kunt machines allerlei instructies meegeven, waardoor ze op basis van data en impulsen uit de omgeving leren om zelfstandig beslissingen te nemen, maar nooit een sluitende morele gedragscode”, vervolgt ze. “Moraliteit is en blijft menselijk.” Dit is ook de leidraad van de ethische richtlijnen van de ‘HighLevel expert Group on AI’ bij de EU: artificiële intelligentie moet mensgericht zijn en sociaal voordeel opleveren. Daarom zullen mensen nooit vervangen worden door robots of complexe algoritmesystemen, ook niet op de arbeidsmarkt. We gaan dus naar een wereld waarin een gezonde symbiose tussen menselijke en kunstmatige intelligentie centraal staat - een nooit aflatende evenwichtsoefening tussen autonomie, privacy en kritisch denken om een verbeterde versie van onszelf te worden. TEKST MARLEEN WALRAVENS
