2005, 11.árg by Skotveiðifélag Íslands

Ver› 990 kr.

Fagrit um skotvei›ar og útivist. 1. tbl. 11. árg. 2005

Fagrit um skotveiðar og útivist

Efnisyfirlit Ritstjóraspjall - Það tókst!

bls.

•

S i g m a r B . H a u k ss o n

Hvað segir Tómas Ó l a f u r K a r v e l P á l ss o n

Á krónhjartarveiðum í Skotlandi Skotveiðar

á sel

Í sigtinu Skotveiðar

á grágæs

Að sjá refinn þegar húmar að Skotvís

prófar

S t e i n e r N i gh t H u n t e r

sjónauka

Veiðistjórnun og verndun veiðidýra S i g m a r B . H a u k ss o n

Veiðidagar með Stefáni Jónssyni V i l h j á l m u r L ú ð v í k ss o n

Haglabyssuþrengingar

Garmin GPSMap 60CS

Sími 551 4574, Fax 551 4584 E-mail skotvis@skotvis.is

•

SKOTVÍS: http://www.skotvis.is

•

SKOTREYN: http://www.skotreyn.org

•

Ritstjórn og ábyrgð:

•

Guðlaugur Þór Þórðarson

Úr eldhúsi meistarans frá

Laugavegi 103, 105 Reykjavík

Heimasíður:

prófað

Nýir tímar

U pps k r i f t i r

Skotveiðifélag Íslands

K a r l G e i r ss o n

Miklu meira en leiðsögutæki

út fyrir:

•

Í v a r E r l e n d ss o n

Kallað á kalkún

Gefið

J óh a n n i J ó n ss y n i

Sigmar B. Hauksson Ritstjórn fagefnis:

Dr. Arnór Þórir Sigfússon Forsíðumynd:

Nikulás Sigfússon Útgáfa, útlit og prentvinnsla:

hönnun umbrot prentun fjölritun útgáfa

Design ehf. Hlíðasmára 11, 201 Kópavogur www.design.is Sími 414 8070, Fax 414 8079

Áríðandi er að skila inn merkjum af merktum fuglum til Náttúrufræðistofnunar.

Enn vantar veiðiskýrslur frá síðasta ári. Vinsamlegast skilið þeim sem fyrst.

Veiðikorthafar Göngum vel um náttúruna og virðum lög

Skiljum ekki eftir tóm skothylki á veiðislóð. Óheimilt er að elta uppi bráð á vélsleðum.

Skila þarf veiðiskýrslu þó ekkert hafi verið veitt á árinu og þó ekki sé óskað eftir endurnýjun kortsins.

Hafið ávalt meðferðis veiðikort, skotvopnaleyfi og persónuskilríki í veiðiferðum.

Akstur er aðeins heimill á vegum og merktum vegaslóðum.

Vefsetur Veiðistjórnunarsviðs www.ust.is/Veidistjornun www.hreindyr.is

Veiðistjórnunarsvið

Fagrit um skotveiðar og útivist

Það tókst! U

mhverfisráðherra, Sigríður Anna Þórðardóttir, hefur ákvðið að rjúpnaveiðar hefjist á ný nú í haust og fyrirkomulag veiðanna. Umhverfis ráðherra fer ekki eftir ráðleggingum Náttúrufræðistofnunar um að veiðar verði aðeins heimilaðar í stuttan tíma í nóvember. Það fyrirkomulag hefði fyrst og fremst gagnast svokölluðum atvinnu veiðimönnum. Ráðherra kýs einnig að fylgja ekki ráðgjöf Umhverfisstofn unar sem lagði til að veiðitíminn yrði styttur í október og desember. Þá lagði Umhverfisstofnun einnig til að aðeins yrði veitt fjóra daga í viku eða frá og með miðvikudegi til og með laugardags, -semsagt að ekki yrði veitt á sunnu dögum. Með þessari ákvörðun sinni er Umhverfisráðherra að segja að rjúpnaveiðar eigi að vera tómstundaiðja, - ekki eigi að grípa til aðgerða sem hamla því að almenningur geti stundað veiðar í frítíma sínum. Ráðherrann telur einnig að rjúpnastofninn sé nú það sterkur að hann eigi að geta þolað veiðar frá 15. október til 1. desember. SKOTVÍS fagnar þessari ákvörðun ráðherrans og telur hana viturlega. Veiðar hafa mest

áhrif á rjúpnastofninn þegar hann er í lágmarki. Þess vegna er hagstæðara að grípa til víðtækra og takmarkandi að gerða þegar stofninn er í lágmarki.

eð ákvörðun sinni sýnir Um hverfisráðherra skotveiði mönnum mikið traust. Afar þýðingar mikið er að við, skotveiðimenn, séum þessa trausts verðir. Það sýnum við fyrst og fremst með því að gæta hófs við veiðarnar og fylla veiðiskýrslur samviskusamlega út svo að upplýsingar í veiðikortakerfinu séu sem áreiðanleg astar.

em kunnugt er hefur Skotveiði félag Íslands frá upphafi verið andvígt algjöru veiðibanni á rjúpu. Sænski fuglafræðingurinn, Tomas Willebrand, tekur undir þessa skoðun SKOTVÍS í umsögn sinni sem fjallað er um hér í blaðinu.

KOTVÍS telur að markviss veiðistjórnun til lengri tíma sé árangursríkari aðgerð en alfriðun. Félagið hefur barist með oddi og egg

fyrir því að horfið verði frá algjöru veiðibanni, - það tókst!

Horft

um öxl

ríðarleg umræða hefur verið um rjúpnaveiðibannið, bæði á Alþingi, í fjölmiðlum og í samfélaginu undanfarin tvö ár. Umhverfisráðherra hefur góða yfirsýn í þessu máli en áður en hún varð ráðherra var hún formaður Umhverfisnefndar Alþingis. Ákvörðun hennar er því vel ígrunduð og ætti því að verða um hana almenn sátt í þjóðfélaginu. Óþarfi ætti að vera að rifja upp þann skoðanaágreining sem verið hefur á milli SKOTVÍS og Náttúru fræðistofnunar. Skotveiðifélag Íslands stendur við sínar fyrri fullyrðingar, sem m.a. komu fram í ritstjórnargrein í SKOTVÍS blaðinu í fyrra. SKOTVÍS telur þó að sú fullyrðing frá árinu 2003 að: ,,Ekki verður betur séð en að Náttúrufræðistofnun hafi hagrætt rannsóknargögnum til að auðvelda Umhverfisráðherra að taka ákvörðun um að alfriða rjúpnastofninn“ sé ekki sanngjörn. Þar sem rjúpnarannsóknir

Landsfélag um skynsamlega skotveiði

Náttúrufræðistofnunar eru nær algjör lega á herðum eins manns, dr. Ólafs K. Nielsen, eru þessi ummæli ómak leg. Ólafur er heiðarlegur og grandvar vísindamaður sem hefur unnið ómetan legt starf á sviði rannsókna á íslenska rjúpnastofninum. Félagið biður því Ólaf afsökunar á þessum ummælum.

KOTVÍS er, eftir sem áður, ósammála Náttúrufræðistofnun um túlkun ýmissa gagna sem lögð hafa verið fram. SKOTVÍS hefur t.d. tals verðar efasemdir um réttmæti þess að rjúpan skuli hafa verið sett á válista. Nauðsynlegt er að Umhverfisráðherra láti athuga og gera úrbætur á samskipt um Náttúrufræðistofnunar og Um hverfisstofnunar. Samstarf þessara ríkis stofnana virðist ekki vera upp á marga fiska. Umhverfisstofnun er ný af nálinni ef svo má segja. Veiðistjórnunar svið stofnunarinnar er mjög mikilvægt fyrirtæki fyrir okkur, veiðimenn. Nú, á þessum tímamótum, þegar við tökum upp nýtt veiðistjórnunarkerfi um veiðar á rjúpu, er sjálfsagt að endurskoða starfsemi veiðistjórnunarsviðs. Spurn ingin er hvort ekki þyrfti að efla veiði stjórnunarsviðið enn frekar t.d. með því að þangað yrði ráðinn fuglafræðingur til starfa. Það er hlutverk veiði stjórnunarsviðs að fræða og mennta veiðimenn. Það starf þarf að auka enn frekar. Ljóst er að endurskipuleggja þarf Náttúrufræðistofnun. Stofnunin á við bæði fjárhagsleg og stjórnsýsluleg vandamál að stríða. Náttúrufræði stofnun er hins vegar gríðarlega mikilvæg stofnun sem gegnir þýðingarmiklu hlutverki.

KOTVÍS vill nota þetta tækifæri og hvetja Umhverfisráðherra til að beita sér, eins fljótt og auðið er, fyrir byggingu nýs Náttúrugripasafns sam hliða endurskipulagningu • Náttúrufræðistofnunar. Þetta

S t e f á n J ó n ss o n ,

er þjóðþrifamál.

Stefán

þessum 11. árgangi af SKOTVÍS – fagriti um skotveiðar og útivist er athyglisverð grein um Stefán heitin Jónsson eftir vin hans, Vilhjálm Lúðvíks son. Stefán var einn af stofnendum SKOTVÍS og átti mikinn þátt í að móta starf félagsins. Þessi grein Vilhjálms fjallar ekki eingöngu um skotveiðimanninn Stefán, heldur einnig um fagurkerann og VEIÐIMANNINN Stefán Jónsson. Fáir Íslendingar, nema þá helst Björn Blöndal, hafa skrifað og lýst veiðinautninni eins vel og Stefán. Veiðiheimspeki Stefáns hefur aldrei átt meira erindi til okkar en núna, þegar við leggjum af magnveiðar og förum aðeins til veiða til þess að njóta veiða og náttúru.

Að

einn stofnenda

S KOTVÍ S .

lokum

ndanfarna mánuði hefur verið lögð mikil vinna í að endur skipuleggja innra starf SKOTVÍS. Mikið starf hefur verið unnið við að bæta fjárhag félagsins og einfalda rekstur þess. Heimasíða félagsins verður efld en eftir sem áður verður kjarninn í starfsemi félagsins að standa vörð um hagsmuni íslenskra skotveiðimanna.

aráttan fyrir afnámi rjúpnaveiði bannsins hefur verið ströng og félaginu dýr. Við horfum nú fram á nýja tíma og höfuðviðfangsefni okkar verður nú um sinn að efla SKOTVÍS enn frekar. Helsta viðfangsefni félags ins s.l. tvö ár hefur verið að fá rjúpna veiðibannið fellt úr gildi, - það tókst! S i g m a r B . H a u k ss o n

.2005

Krónhjartaveiðar í Skotlandi - árskort í Laugar World Class - haglaskot fyrir 25.000 krónur

11:45:33

Maður á mann Við þurfum að stórefla SKOTVÍS sem er eini marktæki málsvari íslenskra skotveiðimanna. Maður á mann er átak sem gengur út á það að hver félagsmaður SKOTVÍS útvegi 1 nýjan félaga. Þegar hinn nýi félagi hefur greitt ársgjald sitt fara nöfn beggja í pott sem dregið verður úr 1. október n.k.

Verðlaunin eru ekki af verri endanum.

1. verðlaun eru veiðiferð fyrir einn til Skotlands í febrúar 2006, þar sem boðið verður upp á krónhjartaveiðar. 2. verðlaun eru árskort í Laugar World Class 3. verðlaun eru HLAÐ skot að eigin vali að verðmæti 25.000 krónur 4. - 8. verðlaun er bókin Utan alfaraleiða eftir Jón G. Snæland 9. - 10. verðlaun er máltíð á Quiznos

Skráning fer fram með eftirfarandi hætti: 1. Fáðu nýjan félagsmann til að fara inn á www.skotvis.is 2. Þar á að smella á ,,Gerast félagi“ tengilinn sem finna má á forsíðunni 3. Viðkomandi aðili skráir þar inn persónuupplýsingar og hvernig hann vill borga fyrir félagsaðild. Í skráningarforminu er reitur sem heitir ,,kennitala félagsmanns (Maður á mann)“. Þar skal slá inn kennitölu þess sem fékk viðkomandi aðila til að ganga í félagið. 4. Þegar búið er að skrá inn allar upplýsingar er smellt á ,,Gerast félagsmaður“ hnappinn og eru skráningarupplýsingar þá sendar inn til Skotvís.

MUNIÐ: Án öflugra samtaka íslenskra skotveiðimanna verður stöðugt gengið á rétt okkar

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Hvað segir Tómas um rjúpuna? S

ænski fuglafræðingurinn Tómas Willebrand var á haustdögum 2004 kallaður til ráðuneytis við “rjúpnanefnd“ umhverfisráðuneytisins. Í maí s.l. hélt Tómas erindi í Öskju um athuganir sínar og tengdi þær reynslu sinni af rannsóknum um áratuga skeið. Í framhaldi af því tók hann saman skýrslu um þetta efni (Tomas Willebrand 2005. Rock ptarmigan population dynamics on Iceland. Rock ptarmigan advisory committee. Óbirt skýrsla, 27 bls.) og er hún aðgengileg á heimasíðu Skotvís.

þessum pistli hefur undirritaður áhugamaður um fugla og fiska leitast við að tína til það sem honum sýnist áhugaverðast í skýrslu Tómasar og helst má ætla að eigi erindi við Íslenska skotveiðimenn. Skýrslan sjálf er upp á 23 bls. en þessi pistill aðeins örfáar bls. og því augljóst að margt af því sem Tómas vildi sagt hafa hlýtur að liggja óbætt hjá garði. Þeir sem áhuga hafa á frekari fróðleik geta þá leitað í upprunalega heimild. Eftirfarandi texti er nokkuð bein þýðing mín á enskum texta Tómasar, en efnið er sett fram í annari röð og með öðrum kaflaheitum en hann gerir í sinni skýrslu. Tekið skal fram að skýrslan er birt í maí s.l., þ.e. áður en niðurstöður rjúpnatalninga 2005 lágu fyrir. En hvað segir þá Tómas um helstu þætti þessa máls sem tröllriðið hefur umræðum skotveiðimanna undanfarin ár?

Um •

rjúpnasveifluna

slenska fjallrjúpan hefur óvanalega stöðuga og mikla viðkomu (ungafjölda) miðað við aðrar rjúpnategundir. Þetta ræðst af hárri lifun (“survival“) unga en ekki ungafjölda. Vegna þessa getur stofninn margfaldast frá vori til hausts. Hinsvegar vantar gögn um dánartíðni kvenfugla frá því snemma að vori fram á sumar. Aukið afrán á kvenfugli á útungunartíma myndi draga úr vexti stofnsins án þess að hafa áhrif á ungahlutfall að hausti.

ándýr og veiðimenn eru mikil vægustu afræningjar að hausti og vetri en takmarkaðar upplýsingar eru um dauðsföll og orsakir þeirra að vor- og sumarlagi. Svo virðist sem gögn um dauðsföll rjúpna vegna sjúk dóma og vannæringar séu meiri á Íslandi en í öðrum löndum rjúpna. Ég tel slíkar orsakir líklegar skýringar á hruni í kjölfar toppa árið 1966 og fyrr. Ref og mink hefur fjölgað síðustu 30 árin en upplýsingar vantar um hugsan legar breytingar í fæðuvali þeirra.

sveiflan í snjóhérastofninum eitt sinn til vatnahéraða USA en er ekki lengur til staðar þar. Hnignun í rjúpnasveiflum hefur einnig komið fram annars staðar.

yrirliggjandi gögn benda til þess að veiðidauði sé lágur þegar stofninn er stór og hár þegar stofninn er lítill. Slíkt mynstur er þó ekki augljóst í línulegu stofnlíkani rjúpunnar. Ég sé enga skýringu á þessu en tel að áhugavert væri að rannsaka þetta frekar. Ekki er sjáanlegt að veiðar valdi viðsnúningi í hámörkum, enda benda gögn til þess að veiðar fylgi ekki stofnsveiflunni. Veiðar eru líklegar til að hafa áhrif á stofninn þegar hann er í lægð og gætu þá stuðlað að því að stofninn festist í lágmarki (“pit“). Þegar stofninn hefur náð sér upp úr lægð eru það aðrir þættir, eins og fæðuskortur og náttúruleg dauðsföll að viðbættum sjúkdómum, sem valda því að hratt vaxandi stofn fer yfir í bratta niður sveiflu.

egar litið er á þessa fáu gagna punkta sem marka hámörkin 1955 og 1966 er ástæða til varúðar í að túlka þá sem markverða breytingu í rjúpnasveiflunni. Ég hallast frekar að því að toppurinn 1966, miðað við talningu á landsvísu, marki viss skil og mestu breytingarnar í stofnsveiflunni hafi gerst eftir þann topp.

nignun og hrun í stofnsveiflum hefur komið fram hjá mörgum dýrategundum og hefur verið tengt hnattlægri stöðu (latitudinal gradient). Almennt er álitið að slík breyting eigi rætur að rekja til þess að sérhæfðum ræningjum, sem elta stofnsveifluna með hnikun (seinkun) í tíma, fækki en fjölhæfari ræningjum fjölgi, en samband ikil aukning varð í rjúpnastofn þeirra við bráðina sé frekar óhnikað og inum eftir eins árs veiðibann, en þéttleikaháð. Vel er mögulegt að þau á þessu stigi er erfitt að ákvarða í hversu hnattlægu mörk þar sem sveiflur minnka miklum mæli megi rekja þá aukningu eða hverfa breytist í tíma. T.d. náði til veiðibannsins annarsvegar eða fyr-

Fuglar himinsins ... Fuglar í náttúru Íslands Ný og heillandi bók sem veitir einstaka innsýn í heim íslenskra fugla. Fjallað er um lifnaðarhætti þeirra og lífsskilyrði, fæðuöflun, varp og uppeldi unga og hátterni þeirra er lýst á nýstárlegan hátt. Aldrei áður hafa birst í einni bók svo margar frábærar ljósmyndir af fuglum Íslands.

Fullt verð: 19.980 kr. Tímabundið kynningarverð:

17.980 kr.

Nýtt stórvirki í hinni glæsilegu ritröð Guðmundar Páls um náttúru Íslands

Flug og fjaðrir

Þjóðtrú og skáldskapur

Fæða og fæðuöflun Varp og uppeldi Búsvæði og útbreiðslukort

Nýjustu rannsóknir í fuglafræðum

edda.is

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

irséðar uppsveiflu stofnsins hinsvegar. Talning á þessu vori verður mikilvæg í því að meta uppsveifluna magnlægt. (Aukningin vorið 2005 reyndist 78% frá talningu 2004, innskot ÓKP).

auðsföll á Norðvesturlandi minnkuðu marktækt eftir að veiðibannið tók gildi árið 2003. Óheppi legt er að veiðar voru ekki leyfðar á nokkrum viðmiðunarsvæðum til að unnt væri að greina á milli áhrifa veiðibanns og fyrirséðrar uppsveiflu sem orðið hefði án veiðibanns. Samkvæmt stofnlíkaninu ætti stofninn að vaxa mjög hratt og að loknum vortalningum 2005 liggja fyrir tvær mælingar þar sem hægt er að bera saman raunverulegan vöxt stofnsins í veiðibanni og spá skv. stofnlíkaninu án veiðibanns.

auðsynlegt er að endurmeta lang tímamarkmið í vöktun rjúpna stofnsins og veita jafnframt meira fé til þess verkefnis. Ég legg til að talningar eftir ákveðnum línum (“line transects“) ættu að vera fyrsta val þegar nýjar taln ingar eru innleiddar. Ég tel hinsvegar varhugavert að leggja of mikla áherslu á vegatalningar. Betra væri að telja bæði að vori og hausti á færri en stærri svæðum í stað vortalninga á mörgum minni svæðum eins og gert hefur verið. Þá tel ég að hvetja ætti sjálfboðaliða til að taka þátt í talningum. Loks er nauðsynlegt að fylgjast með stofnþróun bæði á friðuðum svæðum og svæðum þar sem veiðar eru heimilar og setja upp slíkar talningar til langs tíma.

Um veiðar og veiðiskýrslur

rfitt er að meta veiðihlutfall rjúpna á landsvísu eða eftir svæðum. Aðeins er unnt að meta þétt leika rjúpna á grundvelli talninga á Norðausturlandi á því tíma• bili sem veiðiskýrslur ná til.

Tómas Willebrandt Fuglafræ‹ingur Mitt mat á veiðihlutfalli er 9-24% á Norðausturlandi, 17-32% á landsvísu og 34% í nágrenni Reykjavíkur skv. radíomerkingum á rjúpu. Breytingar á veiðihlutfalli eftir árum sýna að veið arnar fylgja ekki stofnsveiflunni heldur er veiðihlutfallið hærra þegar stofninn er lítill og öfugt þegar stofninn stækkar. Þetta er algengt fyrirbæri í sportveiðum. Nauðsynlegt er að samræma veiðiskýrslukerfið og vöktunarkerfið til þess að unnt sé að meta veiðihlutfall fyrir einstök landssvæði.

slenskir veiðimenn veiða mikið af rjúpu að jafnaði miðað við veiði menn í öðrum löndum og var fengur þeirra 20-30 fuglar á veiðitímabili 19982002 en meðalveiðitími var 3 dagar. Lítill hluti veiðimanna tekur stóran hluta veiðinnar. Árið 1996, þegar stofn inn var nálægt hámarki, veiddu 12% veiðimanna meira en 60 fugla á veiði tímanum eða rúmlega 55% af heildarfjölda. Árið 2001, þegar stofninn var á niðurleið, veiddu 7% veiðimanna meira en 60 fugla eða 25% af heildarveiðinni. Rjúpa er söluvara á Íslandi en þó gefa ótrúlega fáir veiðimenn upp að þeir selji bráð sína og aðeins 7 veiðimenn kváðust selja meira en 50 fugla skv. skoðanakönnun meðal veiðimanna. Svo virðist því sem stærri hluti veiðinnar sé gefinn vinum og vandamönnum.

ð mínu áliti mun sölubann á rjúpu ekki hafa mikil áhrif á veiðarnar, enda væri fyrst nauðsynlegt að rannsaka hversu mikið er yfirhöfuð selt á markaði. Ekki er ólíklegt að meðal rjúpnaveiðimanna hafi sú siðvenja þróast að deila veiðinni með ættingjum og vinum og að sala í ábataskyni sé ofmetin. Sölubann á veiði er mál sem er utan við markmið þessarar skýrslu, enda er þar um pólitíska ákvörðun að ræða sem einkum byggist á mikilvægum siðfræðilegum gildum.

veiðistýringu

verjir eru helstu kostir sem koma til greina við stýringu rjúpnaveiða á Íslandi í framtíðinni?

g tel að unnt sé að velja milli aðferða sem spanna allt frá nánast frjálsum veiðum til algers veiði banns. Ég fæ ekki séð að Íslenska fjall rjúpan sé í slíkri hættu að hún megi ekki við nokkrum veiðum. Ef svo væri þyrftu að koma til meiriháttar breyt ingar á vistkerfi landsins sem hefðu afdrifaríkar afleiðingar fyrir fleiri dýra stofna en rjúpuna. Þess vegna tel ég mikilvægast að þróa kerfi sem gerir okkur kleift að greina hvenær veiðiálag hefur náð stigi sem leiðir til óæskilegra áhrifa á stofninn. Þó má vera ljóst að við leysum ekki álitamál veiðistýringar í eitt skipti fyrir öll!! Veiðistýring inniheldur ýmsa þætti eins og gildismat, spurningar um jafnræði (“equity“) og stjórnsýslu auk vistfræðilegrar stýringar. Ýmsir halda því fram að þetta sé óleysanlegt vandamál.

vö grundvallaratriði tel ég sérlega mikilvæg. Hið fyrra er að skil greina kerfi sem er sveigjanlegt. Ég mæli sérstaklega með þeirri leið að vísindamenn geri grein fyrir nokkrum sæmilega skynsamlegum lausnum (samkeppni

Fagrit um skotvei›ar og útivist

líkana) sem unnt er að meta fræðilega í samvinnu við stjórnendur og hags munahópa. Í framhaldi af því væri unnt að velja stjórnunarleið sem er mælan leg og nýtist ekki aðeins sem stjórn tæki heldur einnig til að auka skilning á umræddu kerfi. Þessi ferill tekur aldrei enda! Líklegt er að vistkerfi breytist áður en við erum ánægð með skilning okkar á þeim og burði okkar til að spá um framvindu þeirra.

nnað atriði sem ég tel mikilvægt í stjórn lifandi auðlinda er víð sýni. Margir hagsmunahópar hafa mikinn áhuga á þessum auðlindum. Smádýraveiðimaðurinn er sjaldnast upptekinn af efnahagslegum sjónar miðum, heldur er hér miklu fremur um mikilvægan lífstíl að ræða. Ég tel að svæðisbundin þátttaka sé jákvæð við þróun stjórnkerfis og stuðli að sátt um kerfið. Með því að kalla veiðimenn, landeigendur og fleiri til samvinnu, t.d. við rjúpnatalningar, fæst ekki aðeins ódýrt vinnuafl heldur einnig tengsl við upplýsta veiðimenn sem búa oft yfir mikilvægri þekkingu.

arðandi veiðistýringu mundi ég ganga til verks með eftirfarandi hætti sem fyrsta kost: 1) Íhuga hvernig tryggja megi að veiðiálagið verði ekki of hátt þegar stofninn er í lægð. 2) Meta nokkur mismunandi stofnlík ön til að fá hugmynd um slíkt veiði álag. 3) Meta hversu nálægt þessu stigi nýt ingin var fram til þessa, en þetta er þó erfitt á grundvelli fyrirliggjandi gagna. 4) Þá mundi ég reyna að þróa kerfi stjórnunareininga innan hvers hinna núverandi sex veiðisvæða veiðikorta kerfisins, líklega 50 til 100 km2 að stærð hver eining. Helsti tilgangur

L j ós m y n d : J óh a n n Ó l i H i l m a r ss o n

•

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

slíks kerfis væri að safna veiðitölum og vöktunarniðurstöðum á minni svæðum en verið hefur til þessa. Ég mundi sennilega þróa mismunandi reglur fyrir hvert veiðisvæði. 5) Ég mundi athuga möguleika á að gera svæðisstofur ábyrgar fyrir vöktun á hverju veiðisvæði og skoða mögu leika á að mynda ráðgjafahóp land eigenda, veiðimanna, fuglafræðinga o.fl. fyrir hvert svæði. Ráðgjafahópar myndu skipuleggja árlega fundi þar sem niðurstöður veiðiskýrslna og vöktunar væru ræddar. Þegar veiði stig, sókn eða meðalfengur yrði of hár á tilteknu veiðisvæði gætu ráðgjafarnir lagt til takmarkandi reglur eins og veiðikvóta, sóknartakmarkanir eða að tilteknar svæðiseiningar yrði friðaðar.

nnar kostur væri að styðjast við miðlægt kerfi og láta nægja að hafa svæðisbunda stýringu suðvestan lands í nágrenni Reykjavíkur. Ég mundi skilgreina a.m.k. þrjú stór taln ingarsvæði á hverju veiðisvæði. Og líklega taka frá fjögur önnur svæði á landinu, tvö friðuð svæði og tvö svæði þar sem ég gæti stýrt veiðiálaginu með nákvæmari hætti. Ég mundi líklega beita kvótakerfi (“bag limit system“) þegar stofninn væri í lægstu stöðu, en vona jafnframt að veiðimenn myndu bregðast jákvætt við tilmælum þannig að lagafyrirmæli væru óþörf.

riðja lausnin væri að beita lág marks stýringu og þróa kerfi friðaðra eininga á öllum sex veiði svæðum. Fjöldi eða stærð friðaðra eininga myndi líklega vaxa þegar stofninn væri í lægð en minnka og teljast jafnvel óþarft með öllu þegar stofninn væri í hámarki. Nokkurn tíma tæki að þróa slíkt kerfi svo gagn væri af og búast mætti við einhverjum núningi milli aðila meðan sú þróun ætti sér stað, einkum varðandi friðuð svæði. Á hinn bóginn útheimti slíkt kerfi lágmarks stjórnun þegar það væri farið að virka nokkurn veginn eins og til væri ætlast.

ér lýkur efnislegri þýðingu á skýrslu Tómasar.

Lokaorð

au sjónarmið sem Tómas Wille brand setur fram í skýrslu sinni eru á margan hátt mjög athyglisverð. Hann leitast við að skoða málin í víðu vistfræðilegu samhengi og einskorða sig ekki við áhrif veiða enda þótt það sé kannski eini þátturinn sem unnt er að hafa markverð áhrif á með veiði stýringu. Tómas virðist ekki sannfærð ur um að fyrsta ár veiðibanns hafi skipt sköpum varðandi uppsveiflu stofnsins. Fróðlegt væri að heyra skoðun hans á því að loknu tveggja ára veiðibanni. Það er eindregin niðurstaða hans að ekki sé, eða hafi verið, ástæða til að beita algeru veiðibanni til að styrkja rjúpnastofninn.

Þvert á móti telur hann að margir kostir séu tiltækir varðandi stjórn veiðanna sem unnt sé að velja um eftir stöðu stofnsins á hverjum tíma. Engu að síður er ljóst að hann telur að verndaraðgerða hafi vissulega verið þörf. Hann gefur þó lítið fyrir þá leið að banna sölu á villibráð og telur áhrif slíkra aðgerða stórlega ofmetin.

hugmyndum hans varðandi stjórn veiðanna felast ýmsar athyglis verðar nýjungar sem lítið eða ekkert hefur verið fjallað um hér á landi. Þar má nefna breytilegan fjölda eða stærð friðaðra svæða eftir stöðu rjúpna stofnsins og svæðisbundna ábyrgð í veiðistjórninni. Þá er einnig athyglis vert hversu mikla áherslu hann leggur á að stjórn veiðanna byggist á sveigjanleika og víðsýni. Slík sjónarmið hafa því miður ekki verið ofarlega á baugi í umræðum hérlendis.

egar upp er staðið tel ég að fram lag Tómasar Willebrand til hinn ar kvalafullu umræðu um Íslensku rjúp una sé einkar gagnlegt og til þess fallið að stuðla að skynsamlegum ákvörðunum í þessum málum á næstu mánuðum og árum. Reynist það svo hefur hann vissu lega haft erindi sem erfiði með komu sinni hingað til lands og kynnum af þessum áhugaverða fugli á norðurhjara. Ó l a f u r K a r v e l P á l ss o n af rifflinum.

Á krónhjartarveiðum í Skotlandi

Landsfélag um skynsamlega skotveiði

Alladalesetrið

koski krónhjörturinn þykir með glæsilegustu veiðibráð Evrópu. Í aldaraðir voru það aðeins aðalsmenn og óðalsherrar sem máttu stunda krón hjartarveiðar. Eini þáttur alþýðunnar að þessum veiðum var að fátækir bænd ur nældu sér af og til í hjört í matinn. Þessar veiðar bændanna voru ekki litnar hýru auga af óðalsherrunum. Veiði þjófnaður var talinn hinn mesti glæpur og við þessum glæp voru ströng viðurlög; jafnvel margra ára fangelsi. Margar sögur eru þó til í Skotlandi af snjöllum veiðiþjófum sem aldrei voru gripnir. Þessir kappar nutu mikillar virðingar meðal skoskrar alþýðu og eru margar sögur, ljóð og lög til um kænsku þeirra og dirfsku. Veiðarnar sköpuðu þó fjölmörg störf í dreifbýlinu. Á hverju óðali voru einn eða fleiri veiðiverðir. Þeirra starf var að skipuleggja veiðarnar, fylgjast með veiðidýrunum, eyða vargi og auðvitað að koma upp um veiðiþjófa. Þeir sáu einnig um þjálfun veiðihund anna og hirðingu skotvopna. • Veiðiverðirnir sáu einnig um

e r e k k e r t v e n j u l e g t v e i ð i h ú s , m i n n i r f r e k a r á l ú x u shó t e l .

að ganga frá bráðinni og verka horn og legu dýr sem krónhjartartarfarnir eru í hausa sem stoppa átti upp. þessu fagra umhverfi. Fjöllin eru brött en gróðurinn vex upp í efstu eggjar. yrir u.þ.b 100 árum voru um Dalirnir eru þröngir og um þá streyma 25.000 veiðiverðir í fullu starfi á vinalegar ár. Á kvöldin leita krónhjarta Englandi. Nutu góðir veiðiverðir mik- hjarðirnar niður að árbökkunum þar illar virðingar og urðu sumir þeirra sem grasið er grænt og safaríkt. Þar frægir menn. Nú eru aðeins um 5.000 dveljast hjarðirnar yfir nóttina en um veiðiverðir starfandi á Englandi. Veiði leið og fer að birta að morgni halda þær verðir nútímans eru menntaðir menn upp í hlíðar fjallanna til beitar og til að sem hafa hlotið sérhæfða menntun til forðast ímyndaða óvini; sem í dag er þessara starfa. Í þessari starfsgrein eru aðeins maðurinn. Úlfum og björnum til fjölmargar hefðir og siðir sem þróast hefur fyrir löngu síðan verið útrýmt á hafa í aldaraðir. Það er skemmmtilegt Bretlandseyjum. að kynnast þessum köppum, - ekki síst í Skotlandi. Þeir mæta til veiða í þykkum Leiðinlegt haust vaðmálsbuxum, í tweed-jakka og í skyrtu og bindi, - og með sixpensara; sama austið 2004 var vægast sagt hvernig viðrar. leiðinlegt fyrir okkur, skotveiði menn. Engin rjúpnaveiði. Við vorum að sem líklegast gerir krón því margir hálf eiðarlausir. Það þótti hjartarveiðarnar svo sérstakar því góð hugmynd að fara til veiða á er og á margan hátt einstakar er að stunda lendri grund. Ákveðið var að fara í þær í skosku hálöndunum. Náttúran góða helgarferð; eða frá fimmtudegi er í einu orði sagt stórkostleg. Það er til sunnudags. Ýmislegt var var í boði; ógleymanleg lífsreynsla að sjá þessi tígu fasanaveiðar og fleira skemmtilegt. Þær

Fagrit um skotvei›ar og útivist

ferðir sem stóðuð okkur til boða voru þó flestar 4 – 6 dagar. Gegn um ýmsar krókaleiðir gafst okkur tækifæri til að fara á krónhjartarveiðar í hjarta skosku hálandanna. Krónhjartarveiðarnar eru ekki ósvipaðar hreindýraveiðum hér á landi. Ýmsir þættir eru þó öðruvísi. Meiri hefðir og siðvenjur eru viðhafðar við veiðarnar, þjónustan við veiðimenn er frábær, landslagið talsvert öðruvísi en á slóðum íslenskra hreindýra og svo er veðrið betra.

Konungur

hálandanna

Bretlandseyjum eru 6 tegundir hjartardýra. Allar tegundirnar hafa verið fluttar inn nema Krónhjört urinn. Það vru aðalsmenn og önnur stórmenni sem fluttu þessi dýr inn til þess að láta þau ganga laus um á landar eignum sínum, sér til yndisauka. Dýr unum fjölgaði ört svo fljótlega var farið að veiða þau. Þessi dýr eru fallow deer, roe deer, muntjac, sika deer og chinese water deer.

Krónhjörturinn

er svo sannarlega konungur skosku hálandanna.

fjölgað talsvert á undanförnum árum. 1974 var talið að um 200.000 krónhirtir héldu til í skosku hálöndunum. Í dag telur stofninn 400.000 dýr. Þó svo að sauðfé hafi fækkað í hálöndunum er talið að krónhjartarstofninn sé orðinn of stór og að landið beri ekki fleiri dýr. ess má geta að hjartardýr eru Helstu ástæður fyrir fjölgun dýranna er fjölbreytt ættkvísl með mikla talinn vera mildari vetur, meiri gróður aðlögunarhæfileika. Stofnarnir eru og of fáar kýr veiddar. 17 talsins og skiptast í 40 tegundir og 200 undirtegundir. Krónhjörturinn er eiðitíminn er frá 1. júlí til 15. stærsta villta spendýr Bretlandseyja. október og frá 15. október til 15. Meðalþungi tarfanna er 110 til 140 kg. febrúar má aðeins veiða kýr. Undanfarin og kýrnar 65 – 75 kg. Krónhjörturinn ár eru veidd u.þ.b. 65.000 krónhirtir heldur að mestu til í skosku hálönd í Skotlandi. Nú er farið að ræða um að unum. Annars staðar á Bretlandseyjum leyfa veiðar á törfum allt árið og að leyft hefur kjörlendi hans verið eytt, aðallega verði að veiða talsvert fleiri kýr en nú. með skógrækt. Krónhirtinum hefur Þrátt fyrir að kjötið sé frábært til átu,

holl og bragðgóð villibráð, fæst fremur lágt verð fyrir það. Ástæðan er sú að nú eru Ný-Sjálenskir sauðfjárbændur farnir í auknum mæli að rækta hirti á svipaðan hátt og í staðinn fyrir sauðfé. Þetta innflutta kjöt fra Nýja-Sjálandi er yfirleitt af yngri dýrum og talsvert ódýrara.

arfar og kýr lifa aðskilin mest an hluta ársins. Hjarðirnar sam einast svo á haustin eða um fengitímann. Sterkustu tarfarnir tryggja sér nokkrar kýr sem þeir verja af hörku. 20% tarfanna særast illa á fengitímanum í bardögum við aðra tarfa. Þetta er erfiður tími fyrir þá. Þeir horast; tapa um 20% af líkamsþyngd sinni., enda er mikið um að vera hjá vinsælum törfum; 20% tarfanna eiga 80% allra kálfa. Meðganga

Vefsetur Veiðistjórnunarsviðs

www.ust.is/Veidistjornun

Upplýsingavefur Veiðistjórnunarsviðs, skil á veiðiskýrslum ofl.

www.hreindyr.is

Upplýsingavefur fyrir hreindýraveiðimenn.

Veiðistjórnunarsvið

•

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

kúnna er 33 vikur og eru kálfarnir um 6 kg. að þyngd við burð. Tarfarnir yfirgefa kýrnar og láta þeim eftir bestu bithagana. Hver kýr tryggir sér svæði sem er um 1 – 2 km² að stærð. Kýrin snýr svo aftur til hjarðarinnar þegar kálfurinn er þriggja vikna gamall. Kálfurinn vex hratt yfir sumarið og að hausti er hann orðinn 25 – 30 kg. Meðalaldur tarfa er 6 – 7 ár og kúa 4 – 5 ár.

Veiðarnar

eiðarnar ganga fyrir sig á svip aðan hátt og hreindýraveiðarnar hér á landi. Munurinn er þó helst sá að veiðiverðirnir leita að dýrunum deg inum áður, þá eru dýrin ekki skotin á náttstað eða á láglendi, heldur aðeins yfir daginn og þá í fjöllunum. Við vorum við veiðar í hálöndunum í september en þá má, eins og áður hefur komið fram, aðeins veiða tarfa. Á þessum tíma, seinni hluta sumars og um haustið, eru dýrin ekki í hjörðum yfir daginn. Oft eru þrír til sex tarfar saman en stundum eru hóparnir blandaðir törfum og kúm. Mestan hluta dagsins eru dýrin á beit, en eins og hreindýrin leggjast þau niður um miðj an daginn. Ef veður eru slæm, rok og rigning, fara þau í skjól. Hér er ekki um kjötveiðar að ræða. Margir veiðimann anna, einkum erlendir veiðimenn, eru að leita að fallegum haus eða hornum til að hafa uppi á vegg. Veiðiverðirnir virðast hlífa yngri törfunum.

rónhirtir hafa ekki skarpa sjón en þeir hafa afar næmt lyktarskyn, því verður að nálgst dýrin á móti vindi. Það getur stundum verið snúið, því það er langt frá því að það sé eins vinda samt í skosku hálöndunum og íslenskum öræfum. Tiltölulega auðvelt er að læðast að dýrunum þar sem hálöndin eru mun meira gróin en öræfin hér á Íslandi. Meira dýralíf, og þá einkum • fuglar, er í hálöndum Skot

Riffillinn

sem ég notaði við veiðarnar er með hljóðdeyfi.

P o pp y

veiðivörður

sagði að það

v æ r i t i l a ð þ y r m a h e y r n v i ð s t a d d r a , e n a u k þ e ss b e r g m á l a ð i t a l s v e r t í f j ö l l u n u m o g v i ð þ a ð k æ m i s t y gg ð a ð d ý r u n u m .

lands en í íslensku fjalllendi. Krónhirtir lesa í náttúruna og taka gjarnan á rás ef fuglar eru fældir upp þegar læðst er að dýrunum.

nokkuð enn í dag. Veiðimennirnir taka gjarnan maka sína með sér og á kvöldin nýtur fólk lífsins í mat og drykk. Í hálöndunum er talsvert af gömlum og virðulegum óðalssetrum sem nú eru nýtt g notaði 6.5 x 55 Sako þegar ég sem hótel eða gistihús fyrir veiðimenn. var við veiðarnar og dugði það ágætlega. Veiðivörðurinn er við hlið ið vorum að veiða nánast í hjarta veiðimannsins þegar dýrið er skotið og hálandanna, skammt frá borg ber „ábyrgð“ á veiðunum. Velur hann inni Inverness á austurströnd Skotlands. dýrið sem skjóta á í samvinnu við veiði Dvalist var á Alladalesetrinu. Húsið, manninn. Veiðivörðurinn gerir að dýr- sem er gríðarlega fallegt, var byggt 1877 inu. Eftir að búið er að velta innan úr sem setur fyrir embættismenn Hennar dýrinu er sett reipi í gegn um neðri Hátignar af Indlandi. Þarna dvöldskoltinn eða um neðri kjálkann. Menn ust embættismennirnir frá vori fram á hjálpast svo að við að draga dýrið niður haust og stunduðu lax- og skotveiðar á næsta veg. Ef um langa leið er að ræða sér til hressingar og skemmtunar. Húsið eða um torfarið land, er dýrið reitt niður er fagurlega skreytt listaverkum, þar á næsta veg með hesti. Bannað er að sem myndefnið er veiðar af ýmsu tagi nota vélknúin farartæki. Þétt vegakerfi og gömlum stöngum, vopnum og upper um hálöndin og því yfirleitt stutt stoppuðum dýrum. Jörðin sjálf er um niður á næsta veg. 100 km² og er landið að mestu nokkuð há fjöll og dalir. Nánast engar byggingar eða önnur mannvirki eru á svæðinu. Öll Alladale þjónusta við veiðimenn er eins góð og ins og áður hefur komið fram, best verður á kosið. voru krónhjartaveiðar lengi vel aðeins stundaðar af aðlinum og óðals ægt er að stunda þarna lax- og silherrum. Þessi hefð einkennir veiðarnar ungsveiðar, veiðar á lyngrjúpu,

Fagrit um skotvei›ar og útivist

gæs og önd. Leirdúfuvöllur er í nágrenninu, einnig golfvöllur. Um svæðið eru göngustígar og eins og áður hefur komið fram, er náttúran stórbrotin og ægifögur. Alladalesetrið er nú í eigu Paul Lister, eldhuga sem leggur ríka áherslu á náttúruvernd og veiðar, þ.e.a.s. skynsamlega nýtingu náttúrunnar.

Hér

og þar

eiðar í Skotlandi eru góður kostur fyrir íslenska veiðimenn. Það kostar svipað að fara til Glasgow og til Egilsstaða. Áhugaverðast er fyrir okkur að fara á krónhjartaveiðar. Fugla veiðanar eru mjög svipaðar og hér. Rjúpnaveiðar eru nánast alfarið stund aðar með hundum. Miðað við kostnað hér á landi eru fuglaveiðar frekar dýrar. Krónhjartarveiðarnar eru hins vegar tals

vert ódýrari en hreindýraveiðarnar hér á Íslandi. Tarfaveiðarnar eru mjög skipu lagðar, en það er ógleymanleg reynsla að stunda þessar veiðar í hálöndunum. Skemmtilegar siðvenjur fylgja veiðunum, sem gaman er að kynnast. Félagslífið er eins og best verður á kosið. Að veiðidegi loknum fá menn sér Whiskeylögg fyrir framan arininn og svo er sest að veisluborðum og sagðar veiðisögur.

eiðar á kúm eru ekki síður skemmtilegar en þær eru þó talsvert öðruvísi. Þær eru að mestu stundaðar að vetri til, í janúar og febrúar. Veður eru þá orðin válynd, þó veður hamli afar sjaldan veiðum.

alirnir eru þröngir og ef veður eru slæm leita dýrin í skjól; gjarnan í skóglendi. Kvíguveiðarnar

eru ekki eins skipulagðar og tarfa veiðarnar. Veiðimennirnir hafa meira frelsi. Eins og staðan er nú, mega menn veiða nánast eins mikið og þeir geta. Ef hægt er að fá vottorð hjá dýralækni á að vera hægt að taka eitthvað af kjötinu með heim. Kjötið er mjög gott; fínlegra en hreindýrakjötið, en langt frá því eins bragðmikið. Krónhjartaveiðar í Skotlandi eru afar áhugaverðar fyrir íslenska veiðimenn, ekki síst fyrir þá sem ekki fá úthlutað leyfi til hreindýra veiða eða vilja veiða meira en bara eitt dýr. Vetrarveiðar á kúm eru ekki síður góður kostur, því að í febrúar er fátt um fína drætti fyrir íslenska skotveiðimenn. Þá er tilvalið að skreppa í helgarferð til Skotlands til að veiða og frábært að hitta vini okkar og frændur, skota.

Veiðar í Hörgslandi Náttúruperla með úrvalsaðstöðu fyrir alla fjölskylduna

• • • • • • • •

Gisting Heittir pottar J e pp a f e r ð i r Stangaveiði 10 mínutúr í golf Góðar gönguleiðir Söluskáli Veitingar

AT H ! Hundar eru

- - VEI ‹ ITIL B O ‹ - -

Gæsaveiði á tveimum ökrum ásamt kvöldflugi V e r ð 5 0 0 0 k r . á m a n n m e ð g i s t i n g u í u pp á b ú n u m r ú m u m

ekki leyfðir á svæðinu.

w w w . H o r gs l a n d . i s

km. austan

Kirkjubæjarklausturs • Sími: 4876655

8949249

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Í sigtinu Grágæs

rágæsin Anser anser er stærst þeirra fimm tegunda gæsa sem hér verpa eða fara um reglulega sem farfuglar en þær eru auk grágæsarinnar, heiðagæs (A. brachyrhynchus), blesgæs (A. albifrons), helsingi (Branta leucopis) og margæs (B. bernicla). Grágæsin er jafnframt með stærri gæsum á norðurhveli jarðar og aðeins stærstu deilitegundir Kanadagæsar (B. canadensis), sem er árviss flækingur hér á landi, eru stærri. Grágæsin er með um 150 -180 sm vænghaf og um 3 – 4 kg að þyngd og eru bæði kynin eins á litinn en gassinn er nokkuð stærri. Eins og nafn hennar bendir til þá er hún gáleit á lit en ljós að neðan, með bleiklita fætur og sú deilitegund sem hér er , vestræna grágæsin, er með appelsínulitan gogg meðan sú austræna er með bleiklitan.

rágæsin byrjar að verpa 3 – 4 ára gömul og frá því að hún verður viðskila við foreldra sína veturgömul þá eyðir hún 2 - 3 árum sem unglingur og eru slíkir fugla gjarnan nefndir geldfuglar ásamt eldri fugl-

um sem einhverra hluta vegna verpa ekki. Eftir að grágæsin parast þá heldur parið tryggð við hvort annað nema eitthvað komi uppá. Við komuna til landsins að vori aðskilja grágæsapörin sig fljótt úr hópum og má sjá stök pörin í túnum og mýrum þar sem kvenfuglinn treður sig út af gróðrinum meðan gassinn stendur vörð. Geldfuglar halda hópinn þó lengur. Á þessum tíma er auðvelt að þekkja kynin í sundur því gassinn gefur sér lítinn tíma frá varðstöðunni til að bíta og leggur frekar af meðan kerlan lítur vart upp og fitnar fljótt af próteinríkum og kraftmiklum nýgræðingnum eins og sést á rassi hennar sem síkkar og breikkar hratt á þessum tíma. Þegar kerlan leggst svo á hreiðrið kemur að gassanum að fá sér í gogginn en þó fer hann ekki langt frá kerlingunni sem sér alfarið um álegu eggjanna og hefur á henni sívökul augu og er fljótur á vettvang ef hætta steðjar að. Varpkjörlendi grágæsa er að mestu á láglendi allt í kringum landið. Hún verpir alltaf nærri vatni og gerir sér hreiður í mýrum, lyngmóum og kjarr

Sönn fegurð

Tikka T3. Toppnákvæmni fram í hlaupenda. Allt sem flú flarft til a› hitta í mark. Allt sem flú gætir óska› flér í einum riffli. Eina sem vartar í flessa mynd ert flú sjálfur.

Tikka T3 Hunter

www.design.is

lendi, oft í eyjum og hólmum. Eggin eru oftast 4 – 7. Varpið hefst í byrjun maí og fyrstu ungar fara að sjást um mánuði seinna. Þeir yfirgefa hreiðrið á fyrsta sólarhring og vappa þá með foreldrum sínum á beitilönd sem einnig eru skammt frá vatni svo þeir geti flúið þangað ef hætta steðja að. Ungarnir verða fleygir um tveim mánuðum seinna, eða um mánaðarmótin júlí – ágúst og um svipað leyti hafa foreldrarnir lokið fjaðrafelli, en þeir eru í sárum seinnihluta júlí. Geldf uglar fara einnig í sár í júlí og safnast þá saman í stóra hópa með hundruðum eða þúsundum gæsa á hefðbundnar fellistöðvar. Á þessum tíma eru gæsirnar mjög styggar og viðkvæmar fyrir truflun. Þær halda sig nærri vatni eða sjó og æðir hópurinn út á vatn við minnstu truflun. Geldfuglar verða almennt fleygir aðeins á undan fjölskyldufuglunum. Eftir því sem líður á haustið hópa gæsirnar sig í auknum mæli og fjölskyldurnar sameinast í hópana. Þær safnast saman á náttstaði og yfirgefa þá í hópum í morgunsárið í leit að fæðu Gæsirnar halda sig í hóp yfir veturinn

Fullkomna›u T3 me› Optilock kíkisfestingum frá Sako. Tikka T3 er til í ‡msum spennandi útgáfum.

Allir Tikka T3 eru verksmiðjuprófaðir til að skjóta undir 30mm klasa (1MOA) beint úr kassanum. Mjúkur gikkurinn er nákvæmur og stillanlegur frá einu til tveimur kílóum og sérsmíðað hlaup tryggir endingu og keppnisnákvæmni. ﬁrátt fyrir gæðin og endinguna er T3 aðeins 2,8 kg. Og nú er það T3 spurningin: Hvaða klasastærð ert þú prófaður fyrir? 1.

1. ﬁa› er sama hvar ﬂú lítur á T3 allt er unni› af einstakri fagmennsku. 2. Hlaupkrónan skiptir máli í nákvæmni. 3. Öryggi› er í sérflokki. 4. Bein hle›sla og skiptanleg magasín tryggja hra›ann. Glasfiber gerviefni léttleika og endingu. 5. Gikkurinn er úthugsa›ur. 6. Gripi› gefur einstakan stö›ugleika.

•

Tikka T3 Lite

Fæst í öllum betri sportvöruverslunum Dreifingara›ili:

www.veidiland.is

Fagrit um skotvei›ar og útivist

L j ós m y n d : J óh a n n Ó l i H i l m a r ss o n

og fá af því aukna vörn gegn afráni og þurfa ekki að eyða eins miklum tíma í að vera á varðbergi. Fjölskyldan heldur saman á vetrarstöðvarnar, sem eru aðallega á Bretlandseyjum, þar sem ungarnir fylgja foreldrum sínum fram að næsta vori þegar haldið er á ný til varpstöðvanna og viðskilnaður verður. Ef hóparnir eru grannt skoðaðir má sjá að fjölskyldurnar eru aðskildar einingar innan hópanna og oft má sjá foreldrana og þá helst gassann setja undir sig hausinn og æða í gæsir sem þeim þykir koma of nálægt sinni fjölskyldu.

rágæsin hefur verið nytjuð hér á landi frá aldaöðli, eflaust frá upphafi Íslandsbyggðar, og er enn vinsæl veiðibráð. Fyrr á öldum voru gæsir hér á landi helst veiddar á felli

Arnór Þórir Sigfússon Verkfræ‹istofu Sigur‹ar Thoroddsen

tíma með því að reka þær í réttir eða net og má enn sjá leifar af hlöðnum réttum sem notaðar voru til heiða gæsaveiða á hálendinu. Grágæsir eru þó mun erfiðari að reka í réttir eða net

en heiðagæsir þannig að veiðar á þeim hafa líklega aukist heldur með tilkomu skotvopna. Af þeim gæsum sem veiddar eru hér á landi í dag þá er grágæsin langvinsælasta bráðin. Samkvæmt veiðitölum Veiðistjórnunarsviðs Umhverfisstofnunar hefur veiðin verið um 32 – 41 þúsund fuglar á ári frá 1995 (http://www.ust.is/Veidistjornun/ Almennt/Veiditolur/) og er það nærri tvöfalt meiri veiði en af hinum gæsa tegundunum þremur til samans. Auk þeirrar veiði sem hér á sér stað frá 20 ágúst þá er grágæsin veidd í Bretlandi frá því að hún birtist þar að hausti til 20 febrúar og hefur verið áætlað að þar séu veiddar 20 – 25 þúsund grá gæsir árlega (Frederiksen 2002). Veiðar eru ekki einu nytj • arnar af grágæsum því

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

heimilt er að taka egg grágæsa til átu 140000 og einnig hefur gæsadúnn verið nýttur í sængur o.fl. og flugfjaðrir þeirra 120000 voru líka nýttar í penna fyrr á öldum. Einnig er gæsaeggjum stundum ungað 100000 út og ungarnir aldir til slátrunar, en til þess þarf sérstakt leyfi. Gæsaeldi 80000 er þó aldagömul iðja og aligæsir þær sem við þekkjum best á vesturlöndum 60000 eru afkomendur grágæsa þó þær séu hvítar á lit. Sá litur er afleiðing rækt40000 unar og er fljótur að hverfa þegar aligæsir blandast villtum gæsum eins og 20000 stundum gerist. Önnur tegund, svangæsin (A. cygnoides) hefur einnig verið 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 ræktuð og er algengari í austurlöndTalningar á grágæsum á vetrarstöðvum þeirra á Brestlandeyjum. Punktarnir sýna talningar um. Aligæsirnar eru mun stærri og o g l í n a n e r 5 á r a h l a u p a n d i m e ð a l t a l t a l n i n g a n n a ( b y gg t á g ö g n u m f r á T h e W i l d f o w l & Wetlands Trust). frjósamari en villtar gæsir og auk þess að vera afbragðs matur þóttu þær vera góð vörn því þær eru næmar á hættu áreiðanleika talninganna og þar benti skekkju. Einnig leiddu merkingar á og háværar þegar þær verða hennar ég á að samkvæmt rannsóknum Nátt grágæsum, á vegum NÍ og WWT, til úrufræðistofnunar Íslands og WWT þess að það uppgötvaðist að íslenskvarar. í lok síðustu aldar (Frederikssen o.fl. ar gæsir eru í einhverju mæli í Noregi rlegar talningar á grágæsum 2004) þá eru líkur á að talningar þess- yfir veturinn. Þetta eru þó ekki marghafa farið fram á vetrarstöðv- ar á Bretlandseyjum vanmeti grágæsa- ar gæsir, kannski örfá þúsund og ekki um þeirra á Bretlandseyjum síðan stofninn umtalsvert og að hann geti nóg til að skýra vanmatið. Nú í haust 1960. Talningarnar eru á vegum The hugsanlega verið allt að tvisvar sinnum stendur til að endurtaka grágæsataln Wildfowl & Wetlands Trust (http:// stærri. Ástæður þess geta verið ýmsar, ingar í Bretlandi í desember til að bera wwt.org.uk/) og fara þannig fram að t.d. að ekki séu allar gæsir komnar á saman við nóvember talninguna og um miðjan nóvember, þegar álitið er vetrarstöðvar þegar talið er, að WWT sjá hvort sá tími henti betur. Einnig að nær allar grágæsir séu komnar á sjáist yfir náttstaði og missi þannig af væri æskilegt að telja betur hér á landi vetrarstöðvarnar, þá raða sjálfboðalið- hluta stofnsins eða hann sé jafnvel í um talningahelgina og nota þá taln ar sér á þekkta náttstaði og telja gæs- öðrum löndum og svo að hugsanlega ingar úr lofti, en slíkt er þó nokkuð irnar á leið í og úr náttstað. Á þessum sé um kerfisbundna skekkju að ræða kostnaðarsamt. Vonandi tekst þó að tíma, í upphafi hausts, eru náttstaðir þannig að stofninn sé vanmetinn (sjá leysa þessa gátu fyrr en seinna og fá gæsanna miklu færri og stærri þar en Arnór Sigfússon 2002). Undanfarin ár betra mat á stofninn en nú er. t.d. hér á landi fyrir far sem auðveld- hefur verið reynt að bregðast við þessins og fyrr sagði þá eru veiðar það þessar talningar. Niðurstöður ari óvissu. Þannig hefur undirritaður ar á grágæs miklar, eða hugstalninganna má sjá á 1. mynd og þar reynt að meta hve margar grágæssést að sögulega þá er stofninn nokk- ir gætu verið hér á landi helgina sem anlega allt að 50 – 65 þúsund fuglar uð sterkur, eða nær þrisvar sinnum talningar fara fram. Síðastliðið ár var á ári samkvæmt veiðiskýrslum hér og stærri en hann var þegar talningar hóf- að því er virðist metfjöldi grágæsa hér mati á veiðiþunga á Bretlandseyjum ust. Þó sést einnig að samkvæmt taln- um talningahelgina sem var 13 – 14 (Frederiksen 2002, http://www.ust.is/ ingunum var stofninn talsvert stærri á nóvember 2004, eða allt að 20 þús- Veidistjornun/Almennt/Veiditolur/). níunda áratug síðustu aldar. Í grein um und gæsir. Þetta var fjórum sinnum Jafnvel þótt stofninn sé tvöfalt stærri grágæsina í SKOTVÍS 2002 sem ég meira en áætlað var árið áður en þá en við teljum hann þá er þetta mikill nefndi óleystar gátur (Arnór voru áætlaðar um 5.000 gæsir og sýnir veiðiþungi og talin líkleg ástæða þess • Sigfússon 2002) fjalla ég um að hvaða helgi er valin getur valdið að stofninn hefur dalað aftur frá því á

Fagrit um skotvei›ar og útivist

níunda áratug síðustu aldar. Merkingar NÍ og WWT (Frederikssen o.fl. 2004) og líkön byggð á þeim sýna að langstærstur hluti dauðsfalla hjá grágæs er af völdum veiða, nær öll dauðsföll fullorðinna gæsa á Íslandi og helmingur dauðsfalla unga, en ekki er talið æskilegt að hlutfall veiða af heildar dauðsföllum sé meiri en helmingur. Samt sést af talningunum að stofninn virðist hafa staðið í stað undanfarin ár í kringum 80 þúsund og er það líklega fyrst og fremst vegna góðrar afkomu. Talningar frá haustinu 2004 hafa enn ekki verið gefnar út en samkvæmt athugunum okkar hér á hlutfalli unga í veiði þá var síðasta ár eitt það besta sem við höfum séð síðan þær athuganir hófust (Arnór Sigfússon og Halldór W. Stefánsson persónulegar upplýsingar). Því eru líkur á að stofninn hafi haldið í horfinu það árið. Hætt er þó við að ef nokkur mögur ár kæmu hjá grágæsinni gæti stofninn tekið dýfu. Ekki er því æskilegt að veiðar aukist á grágæsum og helst þarf að draga úr þeim.

annsóknum á grágæsum er haldið áfram. Talningum WWT verður haldið áfram og með aðstoð veiðimanna og fuglaáhugamanna hér á landi höfum við Halldór Walter Stefánsson reynt að áætla fjölda gæsa hér á landi um talningahelgina. Ef fjármagn fæst þá verður vonandi farið í talningar úr flugvél. Merkingum með hálshringjum og fótmerkjum er haldið áfram í Skotlandi á vegum WWT og The Highland Ringing Group. Ungahlutfall í veiði hefur verið mælt hér á landi nær óslitið frá 1993 af höfundi, fyrst á vegum Veiðistjóraembættisins til 1994, á vegum Náttúrufræðistofnunar Íslands 1994 til 2000 og frá 2003 á eigin vegum í samvinnu við Halldór W. Stefánsson. Veiðimenn hafa lagt þessum vængjaathugunum lið með því að leggja til vængi af bráð sinni og er þeir hvattir til að gera það áfram. Þá er ungahlutfall gæsa metið í túnum, mýrum og móum síðsumars af okkur Halldóri W Stefánssyni og í upphafi hausts af WWT í Bretlandi. Þessar rannsóknir gefa okkur góðar vísbendingar um ástand stofnsins og eru grundvöllur þess að unnt sé að stunda veiðar úr honum á sjálfbærann hátt og stýra þeim ef þurfa þykir.

– vi› lögum okkur a› ﬂínum ﬂörfum!

Heimildir Arnór Þórir Sigfússon 2002. Grágæsin – Óleystar gátur. Skotvís 8: bls 29 – 31. Frederiksen, M. 2002. Indirect estimation of the number of migratory greylag and pink-footed geese shot in Britain. Wildfowl, 53: 27-34 Frederiksen, M., R. D. Hearn, Carl Mitchell, Arnór Sigfússon, Robert L. Swann and Anthony D. Fox 2004. The dynamics of hunted Icelandic goose populations: a reassessment of the evidence“ Journal of Applied Ecology 41(2): 315-334.

•

*Gildir í Gull- og Eðalþjónustu

spv.is

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Að sjá refinn þegar húmar að

yrir ekki löngu síðan voru miklar umræður um kaup Landhelgis gæslunnar á nætursjónauka eða nætur sjónaukum og rætt um aukafjárlög í tengslum við það ævintýri og gott ef ekki þjóðarsöfnun líka. Ég var því að vonum undrandi á veldi vinar míns sem vildi að ég prófaði nætursjónauka sem hann var að kaupa. Sannast sagna vissi ég ekki að hann hefði tök á að setja sér aukafjárlög til slíkra innkaupa jafnvel þó kaup á veiðibúnaði hafi lengi farið athugasemdalaust fram úr öllum áætlunum. Ekki hafði ég heyrt um neina þjóðarsöfnun honum til handa. Ég mætti því á tilskyldum tíma í sumarbústaðinn. Hann dró upp lítinn kassa merktan Steiner og uppúr honum kom snyrtileg lítil taska og upp úr henni kom Nighthunter 8X30

g var viðbúinn því að láta bora festingar í höfuðkúpuna og fórna mér á hverja lund til að prófa nætursjónauka. Áður en ég lagði upp afboðaði ég mig úr vinnu næstu daga til að jafna mig eftir þessa tilraun. Það voru mér því nokkur vonbrigði að þessi ágæti sjónauki leit ekki ósvipað út og sjónaukinn sem var í eldhúsglugganum í sveitinni. En þar sem myrkur var að skella á var ekki um neitt annað að ræða en að prófa gripinn. Fyrst varð þó að lesa nokkur orð til að tryggja að engin grundvallar mistök yrðu þess valdandi að fjárlögin mín færu í að greiða við gerðir á fjárlögunum hans. Það virt ust vera óþarfar áhyggjur ekki bara er gripurinn vatnsheldur heldur • eru hlífar yfir allar linsur sem

varna vatni, snjó og hvers kyns óhreinindum aðgangi að þeim. Kíkir inn er lítill og léttur og með sérlega þægilega hálsól úr neoprene efni sem er jafn þægilegt í rigningu og sól. Töl urnar 8X30 segja mér að ég sjái átta sinnum stærra eða átta sinnum nær. Hlutur í 800 m fjarlægð virðist vera í 100m fjarlægð o.s.frv. 30 stendur fyrir þvermál linsunnar í mm. Gömul sjón fræði segir manni svo að margfaldi maður þessar tölur saman og taki síðan kvaðratrót af útkomunni fái maður út stuðul sem segir til um ljósmagnið sem í gegnum linsurnar fer og um leið hversu skýrir gripirnir eru og hversu gagnlegir þeir eru í rökkri og myrkri.

n nú er öldin önnur og nútíma tæknin búin að eyðileggja þessi fræði, nú er notuð sérstök húðun á lins urnar sem gerir margt í senn. Í fyrsta lagi er húðunin harðari en gler og veitir linsunum því aukna vörn, annað sem húðunin gerir er að dempa beint sólar ljós sem annars væri í besta falli óþægi legt og síðast en ekki síst eykur húðunin ljósmagnið sem kemst gegnum kíkinn þegar ljósmagn er lítið. Steiner er í for ystusveit þeirra sem framleiða nætur sjónauka sem byggja eingöngu á þessari

tækni og útkoman er ótrúleg og erfitt fyrir okkur almúgann að skilja hvernig hægt er að sjá í myrkri án þess að nota rafeindatækni eða hreinlega ljós. En viti menn þetta virkar og virkar vel. Til að auka á letina þá er fókusinn sjálfvirkur svo fremi það sem horft er á sé í 7 m fjar lægð eða meira. Við félagarnir tókumst á hendur það erfiða hlutverk að elta kött um sumarbústaðasvæði í myrkrinu* og notuðum venjulegan kíki til samanburð ar við Nighthunter og það er deginum ljósara að án nætursjónaukans værum við litlu nær um nætursiði kisu og nú bíða menn spenntir eftir að nota gripinn við raunverulegar aðstæður og fyrirséð að dagurinn okkar mun styttast hægar en áður þetta haust. Þetta er tæki sem ætti að vera á öll um óskalistum og það þarf ekki að útbúa sérstakt fjárlagafrumvarp verðið er 48.382.fyrir Nighthunter XP og 38.741,fyrir Nighthunter Limited en mun urinn á þessum Hér má sjá mun á sýn í tveimur eru augn r ö k k r i m e ð h e f ð b u n d n u m L j ós m y n d : J óh a n n Ó l i H i l m a r ss o n gúmmíin, á Limi k í k i á m ó t i N i gh t H u n t e r ted kíkinum er hefðbundið kringlótt gúmmí en á XP er gúmmí sem lokar til hliðanna. * þeir sem ætla að prófa nætursjónauka ættu ekki að taka þessa aðferð upp því nokkurs misskilnings virtist gæta meðal sumarbústaðaeigenda með tilgang rann sóknarinnar, á okkur var þó ekki skotið, né hótunum um lögsóknir fylgt eftir.

rifflarnir fyrir hreindýraveiðina

J. Vilhjálmsson ehf. Dunhaga 18, 107 Reykjavík Sími: 561-1950 j.vilhjalmsson@byssa.is www.byssa.is

Byssusmíði - Byssuviðgerðir - Byssusala - Nýjar byssur - Notaðar byssur Fylgihlutir - Vöðlur - Vöðluviðgerðir - Vöðluleiga - Stangarleiga Umboð fyrir: Blaser, Sauer og Mauser riffla,Schmidt & Bender, Pecar-Berlin og Minox sjónauka, Niggeloh ólar og Recknagel sjónaukafestingar. C

CY CMY

Fagrit um skotvei›ar og útivist

Veiðistjórnun og verndun veiðidýra Í s k o ð a n a s k i p t u m SKO T V Í S o g N á tt ú r f r æ ð i s t o f n u n a r , v a r ð a n d i r j ú p n a v e i ð i b a n n i ð , t ö l d u m v i ð h j á SKO T V Í S a ð á r a n a g u r s r í k a r a v æ r i a ð g r í p a t i l l a n g tí m a v e i ð i s t j ó r n u n a r á r j ú p u f r e m u r e n a l g j ö r s v e i ð i b a n n s í n o k k u r á r . N á tt ú r u f r æ ð i s t o f n u n t a l d i h i n s v e g a r a ð v e i ð i b a n n v æ r i n a u ð s y n l e g t o g a ð v e i ð a r n a r v æ r u e i n i þ á tt u r i n n s e m h æ g t v æ r i a ð stjórna.

kvæmastar upplýsingar um stofnstærð tegundarinnar. Misjafnlega erfitt er að afla upplýsinga um stofnstærð hinna ýmsu tegunda villtra dýra. Erfitt er t.d. að fá upp lýsingar um stofnstærð fiski stofnanna sem huldir eru í höfum heimsins. Einnig getur verið flókið að afla upplýsinga um ýmsar tegundir fugla. Í því sambandi mætti nefna fugla sem ferðast á milli landa og jafnvel heimsálfa. Þá getur það verið vandaverk að finna stofnstærð fuglategunda sem sveiflast eins og íslenski rjúpnastofninn. Einnig er flókið að ákvarða stofnstærð dýra eins og minks.

að verður ekki á móti mælt að veiðibann er áhrifaríkasta friðunaraðgerð sem völ er á. Vert er þó að hafa í huga að rjúpan var frið uð nokkrum sinnum á ný liðinni öld en ekki er hægt að draga neinar ályktanir um árangur þeirra friðunarað gerða ef útflutningstölur frá þeim tíma eru skoðaðar. Þó metútflutningur hafi verið eftir friðun frá 1920 – 23 þá var útflutningur eftir friðun 10 árum seinna, 1930 – 1932, ekki nema um þriðjungur af því. Því er hins vegar ekki að neita að sú staða getur komið upp að nauðsynlegt sé að friða ákveðnar tegundir villtra dýra. SKOTVÍS taldi hins vegar að það hafi ekki verið nauðsynlegt hvað varðar rjúpuna árið 2002.

uðvelt er að fá upplýs ingar um stofnstærðir E y ð i l e gg i n g b ú s v æ ð a o g k j ö r l e n d i s v e i ð i d ý r a e r h e l s t a óg n u n i n v i ð stórra spendýra sem lifa á af tilvist þeirra. Ekki frístundaveiðar. mörkuðum svæðum; eins og íslenska hreindýrsins. Dæmi Aðferðir úr stofninum. Markmið veiðistjórn- um afar vel heppnaða veiðistjórnun æmi um veiðistjórnun sem að unar er að veiðarnar séu sjálfbærar. Í er stjórnun hreindýraveiðanna. Eins við, Íslendingar, þekkjum vel er stuttu máli að sá stofn sem veitt er úr og áður hefur komið fram, þá eru það kvótakerfið í íslenskum sjávarútvegi. geti vaxið og dafnað þó svo að hann sé upplýsingar um stofnstærð og hve Veiðistjórnun byggist á því að afla nýttur. mikið veitt er úr stofninum sem eru upplýsingar um stærð stofnsins sem m.a. forsenda árangursríkrar veiðinýta á og út frá þeim upplýsingum er jarni árangursríkrar veiði stjórnunar. Nákvæmar upp • ákveðið hvað óhætt sé að veiða mikið stjórnunar er að hafa sem ná lýsingar um veiðarnar eru

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

því gríðarlega mikilvægar. Þess vegna er veiðikortakerfið þýðingarmesti gagnagrunnurinn hvað varðar nýtingu á íslenska rjúpnastofninum.

rátt fyrir að reiði margra veiði manna vegna rjúpnaveiðibann sins hafi beins gegn veiðikortakerfinu taldi stjórn SKOTVÍS afar brýnt að veiðimenn slægu skjaldborg um það. Með því að vinna skemmdarverk á því, væri verið að fórna minni hags munum fyrir meiri. Það eru nefnilega ekki eingjöngu upplýsingar um fjölda veiddra dýra sem skipta máli í þessu sambandi. Aðrar upplýsingar, eins og fjöldi veiddra dýra á hvern veiðimann, hvenær veiðitímans veiðiálagið er sem mest og hvaða aðferðum er beitt við veiðarnar, eru gríðarlega mikilvægar.

Umhverfið

ikilvægasti þátturinn, hvað varðar vöxt og viðgang villtra dýra, eru ýmsir umhverfisþættir. Í því sambandi mætti nefna veðurfar og ýmsar breytingar sem orsakast af náttúruhamförum eins og eldgosum og skógareldum. Á þessa þætti getur maðurinn ekki haft nein teljandi áhrif. Annar þáttur sem hefur haft hvað afdrifaríkastar afleiðingar fyrir villt dýr heimsins eru breytingar á umhverfinu af mannavöldum. Hér er átt við framkvæmdir sem eyðileggja eða gjörbreyta búsvæðum dýranna. Af nógu er að taka í þessum efnum. Þurr kun mýrlendis, eyðing skóga, akur yrkja, stíflugerð, flutningur dýrateg unda milli svæða, mengun og mann virkjagerð. Þessir þættir hafa undan farin 100 ár verið alvarlegasta ógnunin við lífsafkomu villtra dýra í heiminum.

•

áttúruverndarsamtök af ýmsum toga hafa barist gegn fjölmörgum fram

kvæmdum sem hafa í för með sér rót tækar breytingar á náttúrunni og eyð ingu búsvæða villtra dýra. Samtök veiði manna hafa á síðari árum tekið æ meiri þátt í þessari baráttu. Í þessu sambandi mætti nefna baráttu SKOTVÍS fyrir því að Eyjabjökkum yrði þyrmt og að tryggt verði að Þjórsárver verði friðuð áfram. Þessi svæði eru einhver mikil vægustu búsvæði íslensku gæsastofn anna.

amtök veiðimanna, einkum í Bandaríkjunum en einnig víða annars staðar í heiminum eins og á Spáni, hafa á síðari árum látið um hverfismál mikið til sín taka. Samtök veiðimanna hafa safnað gríðarlegum fjárhæðum sem notaðar hafa verið til að endurvinna mýrlendi og land sem áður hefur verið nýtt til land búnaðar. Einnig hafa samtök veiði manna, einkum þó bandarísku sam tökin Ducks Unlimited, komið upp víðáttumiklum griðarsvæðum fyrir villta fugla. Hér er við hæfi að minna á það, að rjúpnaveiðar eru bannaðar á Reykjanesskaga að Esjubrúnum og í Sog. Þetta bann var sett að frumkvæði SKOTVÍS. Þetta var gert vegna mikils veiðiálags og til að auðvelda Nátt úrufræðistofnun að stunda rannsóknir á friðuðu svæði til samanburðar við svæði sem veitt var á.

étt er einnig að hafa í huga að ýmsar framkvæmdir geta haft jákvæð áhrif á vöxt og tilvist villtra dýra. Í því sambandi mætti nefna að ræktun vetrarkorns og aukin jarðrækt í Bretlandi hefur m.a. haft það í för með sér að gríðarlegur vöxtur varð í þeim gæsastofnum sem verpa á Íslandi, en hafa vetursetu á Bretlandseyjum. Mjög mikilvægt er að veiðimenn séu vel á verði hvað varðar allar verklegar framkvæmdir sem ógna eða hafa róttæk áhrif á búsvæði veiði-

dýra. Þá er nauðsynlegt að hafa í huga að veiðar geta bæst við önnur afföll innan sofnsins að hluta eða öllu leiti.

Maður

og náttúra

amskipti manns og náttúru eru flókin. Þrátt fyrir gríðarlega miklar rannsóknir, er margt í náttúrunni sem enn er okkur hulið. Rannsóknir á lífríki sjávar hér við land sýna okkur svart á hvítu að nytjar og ýmsir þættir í umhverfinu skipta mestu um vöxt og viðgang fiskistofnanna. Rannsóknir sýna að hæfileikar hrygningarstofns þorsksins til að bregðast við breytilegum um hverfisskilyrðum hefur minnkað mjög. Umhverfisáhrif hafa afgerandi áhrif á nýliðun stofnsins. Svipaða sögu er að segja um laxinn. Stofnum Atlantshafs laxins hefur almennt hnignað á síðustu áratugum og stofnstærð þeirra minnk að verulega. Laxveiðin í dag er aðeins um 30% af veiðinni eins og hún var á áttunda áratug síðustu aldar. Sem kunnugt er, hefur íslenski rjúpnastofn inn minnkað talsvert frá fyrstu ára tugum 20. aldarinnar. Þá hafa sveiflur í rjúpnastofninum minnkað og orðið jafnari. Ástæðan fyrir þessum breytingum í rjúpnastofninum eru flóknar. Þær orsakast vegna ýmissa þátta í um hverfinu og einnig kemur maðurinn og hans verk þar við sögu. Að vísu má leiða sterkar líkur að því að íslenski rjúpna stofninn hafi verið óvenjulega stór og sterkur á fyrstu áratugum 20 aldarinnar. Rjúpnastofnar voru einnig óvenjustórir í nágrannalöndum okkar, eða í Skotlandi og Skandinavíu.

kki virðast vera til neinar heim ildir sem sýna að rjúpnastofninn hafi áður verið eins stór og á þessum tíma hér á landi. Dæmi voru um að tals vert hafi fundist af dauðri rjúpu. Á þessum tíma má eiginlega segja að þjóðin hafi verið í eiturhernaði gegn öllum rán-

Fagrit um skotvei›ar og útivist

varð vart samdráttar í stofninum á Írlandi fyrir u.þ.b. 100 árum. Upp úr miðri liðinni öld hefur stofninn nánast hrunið þrátt fyrir margháttaðar verndaraðgerðir. Frá árinu 1994 hefur stofninn minnkað um 39%. Ekkert hefur verið til sparað til að rannsaka hvað valdi hruni akurhænustofnsins á Bretlandseyjum. Í fyrstu kenndu menn, eins og oft áður, um breytingum í veðrinu. Talið var að miklar vorrigningar væru orsök mikils ungadauða. Gerð var sérstök áætlun sem stjórnað var af stofnun sem heitir Biodiversity Action Plan. Áætlunin gengur út á að fjölga í akurhænustofninum úr um 77.000 varppörum í 150.000 varppör árið 2010. Þessi áætlun lofar góðu, því eins og áður sagði, hefur fækkun í stofn inum frá 1994 verið 39%. Frá 2002 til 2003 hefur fækkun verið 25%. Margir breskir fuglafræðingar eru þó svartsýnir á að það takist að byggja upp akur hænustofninn það mikið að hægt verði að veiða úr honum. Afskipti

manna af náttúrunni geta haft raskað á jafnvægi hennar.

Víða

Bretlandi

eru

o r ð n i r o f m a r g i r sp a r r h a u k a r m i ð a ð v i ð f j ö l d a a k u r h æ n s n a .

dýrum. Litið var á rándýrin sem mestu meindýr eða plágu. Borið var út eitur fyrir ref og ránfugla. Þessi eiturhernaður hafði skelfileg áhrif á íslenskt dýralíf. T.d. var nærri því búið að útrýma erninum. Líkur eru á að fálki og aðrir ránfuglar hafi einnig orðið eitrinu að bráð. Færri rándýr herjuðu því á rjúpuna, hún átti færri náttúrulega óvini en eðlilegt var. Þá er rétt að benda á að veðurfar hefur líklegast einhver áhrif á sveiflur í rjúpnastofninum. Því norðar sem farið er, því stærri verða sveiflurnar í þeim dýrastofnum sem hafa þá náttúru að sveiflast.

anir stjórnmálamanna og rannsóknir. Stjórnmálamennirnir ákveða nýtingu stofnanna og ýmsar aðgerðir sem hafa áhrif á náttúruna og umhverfið. Rann sóknir eru nauðsynlegar til að fá upp lýsingar um vöxt tegundarinnar, heil brigði hennar, háttalag og almennt ástand.

ndanfarin 60 til 80 ár hafa, vestan hafs og austan og þá ekki síst í Bandaríkjunum, verið stundaðar umfangsmiklar rannsóknir á veiði dýrum. Meðal þeirra tegunda sem mikið hefur verið rannsökuð í ein 70 S t j ó r n m á l o g r a n n só k n i r ár í Bretlandi er Grey Partridge (Perdix perdix). Grey Partridge, eða akurhænýðingarmikill þáttur í tilvist og an, var á sínum tíma ein vinsælasta velferð villtra dýra eru ákvarð veiðibráðin á Bretlandseyjum. Fyrst

uglafræðingarnir Mike Raven og Dick Potts segja að sannleikur málsins sé sá að akurhænunni hafi raunverulega verið fórnað á altari landbúnaðarstefnu stjórnvalda og Evrópusambandsins. Kjörlendi akur hænunnar hefur verið brotið niður og nýtt til akuryrkju og skógræktar. Þá hefur notkun skordýraeiturs og tilbúins áburðar haft afar slæm áhrif á stofninn, einkum á frjósemi hans og lífsafkomu unganna. Þá hefur einnig verið bent á að með markvissum verndaraðgerðum hafa stofnar ránfugla vaxið. Akurhænan er vinsæl bráð sparrhauksins. Á nokkrum svæðum eru margir sparrhaukar miðað við fjölda akurhæna. Akurhænan getur því ekki rétt úr kútnum ef svo má segja, þar sem veiðiálag sparrhauksins og annarra ránfugla er of mikið. Veðrið hefur vissulega áhrif á líf akur • hænunnar, en ekki á þann hátt

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

sem haldið var. Akurhænuungar sem villast út á blauta hveiti- og kornakra eru dauðadæmdir. Á mörgum svæðum hefur fasönum verið sleppt út í náttúruna og kjörlendi skapað fyrir þá. Rann sóknir sýna að á þessum svæðum, þar sem fasanar eru hafðir á, þrífst akurhænan ekki. Niðurstaðan er því sú að það voru ekki veðurfar og veiðar sem ógna tilvist akurhænunnar á Bretlands eyjum, heldur nútíma landbúnaður.

ndur eru ein vinsælasta bráð bandarískra og kanadískra veiðimanna. Norður Amerísku anda stofnarnir hafa mikið verið rannsakaðir í yfir 60 ár. Í u.þ.b. 50 ár hafa gilt mjög strangar reglur um andaveiðar í Bandaríkjunum og Kanada og gott skipulag hefur verið á veiðunum. Árið 1993 varð vart fækkunar nokkrum tegundum anda. Stokkandastofninn var talinn vera um 15 milljón fuglar1970 en 1993 var hann 8.8 milljón fuglar. Árið 1984 var ákveðið að reyna að fjölga í 10 algengustu andastofnum sem veitt er úr, eða úr 62 milljónum fugla í 100 milljónir fugla. Þess má geta að veiðin úr þessum stofnum er um 20 milljón fuglar árlega. Að nokkru leyti hefur þessi barátta tekist, þó aðeins megi segja að um varnarsigur sé að ræða.

ins og áður hefur komið fram var stokkandarstofninn kom inn niður í 8.8 milljón fugla árið 1993. Árið 2004 var hann kominn í 9.4 milljón fugla. Rannsóknir fuglafræðinga sýndu; eins og geta má nærri, að endurnar voru viðkvæmastar fyrir á varp stöðvunum. Visindamennirnir lögðu því talsverða vinnu í að kortleggja helstu varpstöðvar endanna og ástand varpsvæðanna. Það kom m.a. í ljós að fylkið Louisianna framleiðir fleiri endur en Kanada. Í ljós kom • að talsvert af varpstöðvum

og öðrum búsvæðum anda í Louis ianna höfðu orðið fyrir skakkaföllum vegna framkvæmda og mengunar. Niðurstaðan er því sú að helsta ógnun við tilveru norður amerísku anda stofnanna er mannvirkjagerð, mengun og ónæði í næsta nágrenni búsvæðanna. Ógnunin fólst sem sagt ekki í skot veiðum eins og svo margir náttúru verndarsinnar og stjórnmálamenn héldu fram. Samtök bandarískra og kanadískra skotveiðimanna hafa, undir forystu samtakanna Ducks Unlimited, beint kröftum sínum að umhverfis málum í auknu mæli. Þessar aðgerðir hafa, eins og áður sagði, einkum falist í endurheimt votlendis og stofnun griðasvæða.

Veiðar

og veiðistjórnun

eynslan sýnir, svo ekki verður um villst, að markviss veiði stjórnun tryggir best vöxt og tilvist veiðidýra. Engir hafa meiri hagsmuni af því en veiðimenn að stofnar villtra dýra sem veidd eru séu sterkir og heil brigðir. Alfriðun dýra sem nýtt eru, en hefur fækkað einhverra hluta vegna, getur verið auðveldasta aðgerðin; en þegar til lengri tíma er litið ekki endilega sú árangursríkasta. Mörg dæmi eru til um að tekist hafi, með kerfisbundinni og markvissri veiðistjórnun, að byggja upp stofna dýrategunda sem nánast hafa verið í útrýmingarhættu. Fram á miðja 18. öld var sænska aðlinum og óðalseigendum aðeins heimilt að veiða elg í Svíðþjóð. Árið 1789 var hins vegar nánast öllum leyft að veiða elg. Stofnar skógarbjarna og úlfa voru sterkir. Veiðiálagið varð gríðar legt, enda fátækt almenn, einkum á landsbyggðinni og skortur á mat. Á skömmum tíma má segja að elginum hafi verið nær útrýmt. Reynt var að setja á veiðibann sem fáir fóru eftir. Stjórnvöldum og landeigendum varð

ljóst að grípa varð í taumana. Sænska skotveiðifélaginu, sem stofnað var 1830, var falið að hafa forgöngu um aðgerðir sem verða mættu til að bjarga elgnum frá útrýmingu. Komið var á fót veiðistjórnunarkerfi sem fólst í því að skipta Svíþjóð niður í mjög mörg veiðisvæði. Félagi veiðimanna var falið að annast hvert veiðisvæði. Haldin var skrá um fjölda dýra á hverju svæði og hve mörg dýr væru felld. Veiðar voru stundaðar, þó í takmörkuðum mæli. Með því að veiða áfram, þótt stofninn væri lítill, tókst að fá veiðimenn til að taka ábyrgð, safna upplýsingum og fylgjast með dýrunum. Eftir nokkur ár fór stofninn að rétta við og vaxa. Árið 1900 voru 800 elgir skotnir í Svíþjóð en árið 1979 voru þeir 100.000. Í dag er elgurinn helsta veiðibráð Svía.

pp úr 1960 fór að bera á nokk urri fækkun í bandaríska villi kalkúnastofninum. Villikalkúninn er vinsæl bráð og eins og rjúpan, vinsæll jólamatur. Ýmsar ástæður voru fyrir fækkun kalkúnsins. Helstu ástæðurnar voru, eins og svo oft áður, að stöðugt hefur verið gengið á kjörlendi hans og veiðiálagið var of mikið. Árið 1973 var talið að kalkúnastofninn væri um 1.3 milljón fuglar, fjöldi veiðimanna var hins vegar um 1.5 milljón manns. Háværar raddir voru um að nauðsynlegt væri að friða villikalkúninn og stöðva allar veiðar eins fljótt og auðið væri. Árið 1973 stofnuðu veiðimenn samtökin The National Turkey Federation. Tilgangur samtakanna var að grípa til aðgerða til að byggja upp bandaríska kalkúnastofn inn. Veiðimenn voru hvattir til að telja kalkúnana og safna margháttuðum upplýsingum um þá. Veiðarnar voru vel skipulagðar og reynt var að hafa þær sjálfbærar. Árangurinn lét ekki á sér standa. Árið 1979 var stofninn kominn upp í 1.7 milljón fugla. Jafn

Fagrit um skotvei›ar og útivist

talningum, skila inn merkjframt því að skipuleggja veiðum, vængjum og öðru því arnar og safna upplýsingum, sem vísindamenn geta nýtt söfnuðu samtökin talsverðu sér við rannsóknir. fé til að kaupa eða leigja land sem nýtt hafði verið fyrir landbúnað breyttu þeir því egar veiðidýr eiga aftur í kjörlendi fyrir kalk undir högg að sækja, únana. The National Turkey er alfriðun auðveldasta Federation hefur safnað um lausnin. Hún er ódýrust og 64 milljónum dollara til þessa hugnast því oft stjórnmálaverkefnis. Í dag er staðan mönnum og vísindamönnsú að villikalkúnastofninn í um sem ekki geta svarað Bandaríkjunum telur nú um ýmsum lykilspurningum. 6.4 milljónir fugla. Veiði Reynslan sýnir okkur að mennirnir eru um 2.6 millj alfriðun er skammgóður D æ m i u m v e l h e pp n a ð a v e i ð i s t j ó r n u n e r h v e r n i g b a n d a r í s k u m v e i ð i m ö n n u m t ó k s t a ð b y gg j a a f t u r u pp s t o f n b a n d a r í s k a ónir. Þetta dæmi og mörg vermir eins og að pissa í villikalkúnsins. önnur sýna að árangursríkast skóinn sinn. Aðeins markviss er að treysta veiðimönnum veiðistjórnun til lengri tíma slenskir veiðimen verða að skilar árangri. Slík aðgerð heppnast fyrir vexti og velferð villtra veiðidýra. slá skjaldborg um Þjórsárver. aðeins, sé um hana almenn sátt, ekki Þeir hafa mestra hagsmuna að gæta. Þegar fórna átti Eyjabökkum sögðu síst á meðal veiðimanna. Lykillinn virkjunarmenn: ,,Gæsin bara flyt- að sterkum stofnum veiðidýra er að Að læra af reynslunni ur sig.“ Því miður virðast seinustu vernda og friða búsvæði þeirra, varðeynslan sýnir okkur svo ekki upplýsingar um fjölda heiðagæsa á veita kjörlendi þeirra eins og unnt er. verður um villst að helsta Eyjabökkum nú í sumar gefa vísbend- Veiðarnar verða að vera sjálfbærar og ógnun við tilveru villtra dýra er vegna ingar um að það mikla rask sem fylgir þær eiga aðeins að vera tómstundaiðja, eyðileggingar á búsvæðum þeirra og virkjunarframkvæmdunum gæti hafa - ekki atvinna. Veiðimenn eru best kjörlendi. Veiðidýr á Bretlandseyjum haft talsverð áhrif á gæsirnar og aug- fallnir til að bera ábyrgð á vexti og hafa átt undir högg að sækja á sein- ljós áhrif á hreindýrin. Brýnasta verk- velferð veiðidýra. Nauðsynlegt er að ustu áratugum, ekki vegna veiða lands- efni íslenskra veiðimanna er að tryggja vakta stofna veiðidýra og stunda reglumanna heldur þess að stöðugt hefur að búsvæði veiðidýranna séu ekki eyði- bundnar vísindarannsóknir á þeim. verið gengið á kjörlendi þeirra. Sem lögð. Við þurfum að eiga gott sam- Þær rannsóknir eru aðeins mögulegar í dæmi má nefna er að kjörlendi lyng- starf við skógræktarfólk til að tryggja góðri samvinnu við veiðimenn. rjúpunnar á Bretlandseyjum hefur að varpsvæði rjúpunnar séu ekki lögð engi vel voru skotveiðar stund dregist saman um 24% á 40 árum. undir skógrækt. Veiðimönnum ber aðar hér á landi til að afla matar 41% allra fugla á Bretlandi hafa misst einnig skylda til að gæta hófs við veiðkjörlendi sitt vegna landbúnaðar, skóg arnar, - veiða aðeins fyrir sig og fjöl- og til tekjuöflunar. Sá tími er liðinn. ræktar og mannvirkjagerðar. Við fáum skyldu sína. Það að matreiða bráðina Nú er runnin upp nýr tími þar sem nær daglega upplýsingar um að um og snæða er snar þáttur í veiðinautn- þjónusta við veiðimenn mun afla meiri hverfisspjöll af ýmsu tagi hafi mun innni. Veiðar eiga að vera tómstunda- tekna en veiðar landeigenda. Veiðar alvarlegri og flóknari áhrif á lífríkið iðja; þær eiga alls ekki að vera til tekju- verða aðeins stundaðar sem frístunda iðja þar sem náttúruupplifun, útivist, en haldið hefur verið fram til þessa. Í öflunar! líkamleg áreynsla og félagsskapur góða þessum efnum erum við Íslendingar kkur, veiðimönnum, ber einn- vina skiptir meira máli en fjöldi felldra heppnir. Ísland er strjálbýlasta land ig skylda til að stuðla að því veiðidýra að kveldi. Evrópu og eru hér talsverð ósnortin víðerni. En við verðum að vera vel á að afla upplýsinga um veiðidýrin.það gerum við með því að fylla samvisku- S i g m a r B . H a u k ss o n verði í þessum efnum. • samlega út veiðiskýrslur, taka þátt í

Veiðidagar með Stefáni Jónssyni Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

E f t i r V i l h j á l m L ú ð v í k ss o n

U pph a f

ferðar

ið Stefán hittumst fyrst í eld húsinu í sumarbústaðnum hjá Hermanni Jónassyni uppi á Kletti í Borgarfirði. Það var sumarið 1969 og ég var í boði Steingríms Hermannssonar kominn til að veiða í Reykjadalsá, þeim hluta hennar sem Hermann hafði þá fyrir sig og sína mest fyrir sína, því hann var þá orðinn þungt haldinn af Parkinsonsveiki og gat illa valdið veiðistöng og þreytt lax.

g var nýlega kominn heim frá námi í Bandaríkjunum og farinn að vinna hjá Rannsóknaráði ríkisins þar sem Steingrímur var þá framkvæmda stjóri. Í Bandaríkjunum kynntist ég veiði með léttum flugustöngum og tilheyrandi „vísindalega“, sérhönnuðum flugulínum. Við Steingrímur fórum nokkuð oft til veiða í Reykjadalsá, hann með sínar Hardy græjur, ég með léttu amerísku tækin frá Cortland, Scientific Anglers og Orvis sem þá voru ekki mikið í notkun hér á landi. Á veiðisvæði Hermanns voru nokkrir ágætir veiðistaðir Þúfukvörnin, Klettsfljótið, Klettsfossinn og svo Bæjar eyrin og ármótin þar sem Flóka sam einast Reykjadalsánni og allt niður að Hvítá. Þar fékkst oft sjóbirtingur. Sá ljóður var á Reykjadalsá vegna • heita vatnsins úr Deildar

tunguhver að neðantil fylltist hún oft af slýi um það leyti sem laxinn gekk um miðjan júlí. Gerði það veiðimönnum erfitt fyrir, hvort sem beitt var maðki eða flugu og veitt með hefðbundnu skákasti og rennsli. Klettsfljótið fylltist hins vegar af laxi sem faldist undir slýbunkunum en sýndi sig þó stöðugt með því að stökkva ótt og títt svo oft voru margir á lofti í einu. Það kom í ljós að léttu græjurnar með flotlínu og flugu sem dregin var hratt yfir slýbunkana gáfu óvænt viðbrögð hjá laxinum sem enduðu með glæsilegum tökum og tilheyrandi hrifningarópum á árbakkanum. Ný aðferð var fundin til að eiga við laxinn í Klettsfljóti. Nú vorum við Steingrímur komnir til að leika við laxinn.

etta þótti Stefáni forvitnilegt og eftir veitingar hjá Hermanni og frú Vigdísi konu hans fylgdi hann okkur út að Klettsfljóti til að sjá tilþrifin. Laxinn lét ekki á sér standa og kom með miklum boðaföllum fyrir hornið á einum stærsta slýbunkanum og hremmdi fluguna. Brátt lágu þrír laxar og þrír kátir veiðimenn á íðmjúkum grasbalanum neðan við Kletts bæinn. Þeir síðarnefndu höfðu um margt að spjalla.

bók í smíðum, einskonar handbók um veiðiskap sem hann ætlaði að kalla Roðskinnu. Hann vildi heyra álit okkar á hinu og þessu, en ég var auðvitað fullur af nýfengnum kenningum um tæki og tól, en það sem meira var, afar mein ingarfastur um það að svo göfuga fiska sem lax og silung ætti einungis að veiða á flugu. Þá hugmynd ásamt tilheyrandi kennslu í veiðitilburðum hafði ég reyndar fengið frá tengdaföður mínum, Sverri Sigurðssyni, sem hafði að sínu leyti fengið uppeldi sem leiðsögumaður og síðar umboðsmaður hjá Englendingum í Borgfirskum laxveiðiám. Þeir vildu aldrei nota annað agn en flugu og litu á lax sem æðri skepnur í dýraríkinu sérstaklega hannaðar handa breskri yfirstétt. Þessari afstöðu Englendinganna fylgdi síðan allskyns atferli við veiðarnar, kenningar og kenjar um hvað mætti og hvað ekki í „fair play“ við laxinn. Þessu hafði Izaak karlinn Walton snemma gefið heimspekilegt og um leið allt að því trúarlega dulmagnað yfirbragð með bókinni The Compleat Angler sem fyrst kom út árið 1653. Þannig var það og þetta þótti Stefáni forvitnilegt.

yrir utan þetta með tækin frá Ameríku hafði ég keypt bækur tefán þurfti margs að spyrja eftir ameríska veiðihöfunda. Ein var því í ljós kom að hann var með mér hugleiknust þá og hét The Well-

Fagrit um skotvei›ar og útivist

um og fyrir mið bik 20 aldar teknir upp á stálþráð og frumstæð segulbönd eru frægir og merkileg heim ild um fjölmarga og oft sérkennilega Íslendinga og viðhorf þeirra um það leyti sem hraðfara breytingar voru að L o f t f i m l e i k a r á K l e t t s f l j ó t i 1 9 6 9 hefjast á íslensku þjóðfélagi eftir Tempered Angler efir Arnold Gingrich. stríð. Þessa fékk ég að njóta ríkulega á Þessi Ameríkani tók eiginlega við þar ferðum með Stefáni því hann sagði mér sem Izaak Walton hætti á sautjándu margt af þessum viðtalsferðum og fólköldinni og skrifaði þessa bók handa inu sem hann hitti. Stefán hafði nánast bandarískri kaupsýslustétt af róman fullkomið minni og gat farið með samtískari gerðinni á tuttugustu öldinni. töl svo til orðrétt, að maður tali ekki um Í henni er að finna afar upplífgandi vísur sjálfs sín og annarra. Hann sagðbollaleggingar blandaðar veiðisögum ist af ásettu ráði ekki skrifa niður eigin um dýrðlega upplifun og nauðsyn þess kveðskap sem var þó umtalsverður, oft að veiða fisk á flugu. Þessa bók lánaði ortur í orðastað annarra sem frægt er. ég Stefáni. Það varð til þess að hann Auðvitað skipti minnið ekki meginmáli ákvað að skrifa Roðskinnu upp á nýtt, því frásögnin varð að þjóna sögunni og eins og hann segir sjálfur í inngangi því færð í stílinn eftir þörfum. þeirrar bókar. En fyrir mig varð þetta aunar átti Stefán útvarpsviðtal upphafið að frábærum vinskap og samvið mig eftir ofangreind fyrstu veru á mörgum veiðidögum með byssu og stöng, sem með tilheyrandi hléum kynni varðandi skoðanir mínar á um til brauðstrits og annarra minna áríð- hverfismálum. Ég hélt því fram við andi verkefna stóð í rétt rúm tuttugu ár. hann að náttúruvernd væri nauðsyn vegna mannsins sjálfs en ekki vegna F é l a gss k a p u r v i ð S t e f á n náttúrunnar og að víst mætti meta nátt úruna til fjár og finna þannig út að hag ótt upphafið sé ljóst hef ég í stæðara væri að hafa hana ósnerta en raun aldrei áttað mig alveg á því spilla henni. Það sannaðist á sjálfum hvers vegna við Stefán náðum svo vel mér því að ég vildi heldur koma heim saman jafn ólíkir og við í raun vorum; til Íslands og búa þar við þriðjung þeirra ég fremur ómannblendinn, verkfræði launa sem mér hefði boðist í henni menntaður og gjörsneyddur sagnagáfu Ameríku bara til að njóta lystisemda og þeim frumleika í mannlegum sam- og frelsis íslenskrar náttúru. Þetta þótti skiptum sem einkenndi hann. Hann var Stefáni athyglisvert og kynnti þessa mér 14 árum eldri og þegar með mik skoðun mína ýmsum og varð það meðal inn frægðarferil að baki sem fréttamað- annars til að annar kunningi Stefáns, ur útvarps og brautryðjandi í þáttagerð. Sigurður Blöndal, þá skógarvörður á Viðtalsþættir hans við fjölda Íslendinga Hallormsstað, bauð mér að halda erindi

um náttúruvernd á sumarhátíðinni í Atlavík 1970. Þeir dagar á Hallormsstað urðu upphafið að öðrum þætti í lífi mínu sem mér er afar mikilvægur en til heyrir ekki þessari frásögn. En líklega treystust bönd okkar Stefáns enn frekar við þetta.

Síðasti

maðkveiddi laxinn rotaður við

H æ k i n gs d a l 1 9 7 0

Flugan

hnýtt á að loknu maðkveiðiskeiði.

Laxá

K j ós 1 9 7 0

tefán var ekkert sérstaklega bund inn við fluguveiðar þegar við kynntumst og hafði gjarnan • með sér maðk og tilheyr-

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

andi græjur til að vera við öllu búinn. Mér tókst að fá hann ofan af þessu með því að sýna honum hversu einföld og auvirðileg maðkaveiðin væri. Þannig vildi til að árið 1970 bað Guðjón Ó, forleggjari Stefáns á þeim tíma, hann að skrifa bækur um nokkrar ár á Vestur landi. Borgaði Guðjón veiðileyfi fyrir Stefán í þessum ám. Stefán bauð svo mér með sér til að taka myndir af sér við veiðarnar því ég átti græjur til þess. Ein þessara áa var Laxá í Kjós. Stefáni varð lítið ágengt við veiðarnar í fyrstu þar til uppi við Hækingsdal að þar lágu nokkrir laxar í strengnum ofan við brúna á heimkeyrslunni að bænum. Nú skyldi sýna þeim í tvo heimana. Ég sagðist vilja sýna Stefáni hve auðvelt væri að veiða lax á maðk. Hann stóð fyrir ofan strenginn og langrenndi en ég á brúnni og gaf merki eins og hlaðverðir á flugvelli gefa flugvélum um hversu stefna skyldi maðkinum. Maðkurinn leið ótrúlega greiðlega niður strenginn og beint upp í laxinn sem lá fremstur. Ég taldi upp á 60 og svo gaf ég merki og Stefán reisti stöngina og „hann var á“. Eftir nokkra baráttu lá laxinn á bakkanum og reyndist kokgleyptur. Stefán rotaði hann með stafnum sínum eins og meðfylgjandi mynd ber með sér. Þetta var sjö punda hængur nokkuð leginn. Stefán snerti aldrei maðk eftir þetta.

sjálfur þótt nóg hefði að segja heldur ýtti undir aðra í samtölum. Það gerði hann með því að spinna örlítið við síðustu orð viðmælanda - oft með skringilegri við bótarhugsun eða hliðlægum krók í fram setningu þannig að viðmælandi færðist gjarnan allur í aukana í viðtalinu. Þetta kemur fram í samtalsþáttum hans sem oft voru endurfluttir í útvarpinu, ekki síst meðan Svavars Gests naut við. Þennan eiginleika notaði hann óspart í félagss kapnum og við það færðist heldur betur fjör í leikinn ekki síst þegar svolítið lífsins tár var með í för - og það var nú reyndar alltaf - en oftast í góðu hófi – þó með hæfilegum undantekningum eins og gengur!

Stefán

J ó n S i g u r ð ss o n

Á Kletti við Reykjadalsá 1971. F. v: G e o r g e F e r n e , H e r m a n n S t e i n g r í m ss o n , J ó n H j a r t a r s o n ( f ó t b r o t i n n ) , S t e f á n J ó n ss o n o g S t e i n g r í m u r H e r m a n n ss o n .

essi eigin leiki Stefáns kom sér afskaplega vel þegar illa gekk í veiði því þá hafði hann ávallt lag á að spinna upp sögu eða nýja kenningu um hvers vegna S k u gg i o g S t e f á n ekki veiddist akkúrat þá stundina og hvað væri til ráða. Venjulega kom þá fram nýtt þjóðráð til veiða svo áhuginn blossaði upp á nýtt, breytt var um aðferð eða agn sem undarlega oft skilaði tilsettum árangri. Oft var dregin fluga úr boxi, gjarnan nýhnýtt tefán hafði þann merkilega eigin af Kristjáni Gíslasyni sérstaklega fyrir leika að þurfa ekki alltaf að tala Stefán. Þannig kynntist ég Grímunum,

•

blárri, grænni og rauðri, og Grýlunni sem var eftirlæti mitt um árabil, - í stærðinni 10 við sérstök skilyrði. Þannig varð einnig við Geirlandsá til kenningin um

l e gg j a á r á ð i n v i ð

Ármótahylinn

Geirlandsá, 1983.

vorið

með’ann á í

H a m a r sg e i r a f l j ó t i R e y k j a d a l s á 1 9 7 6

hvenær sjóbirtingurinn byrjaði að taka í vorfrosti þegar ísflekar og krap flaut niður ána og enginn fiskur hreyfði sig. Það var vísindalega grunduð kenning um að strax og vatn tekur að hlýna við það að sól skín á árbotninn þá sé hægt að búast við töku, jafnvel þótt frjósi í lykkjunum. Kenningin var umsvifalaust staðfest með raunvísindalegri tilraun undir brúnni við Breiðbalakvísl. Á sólbjörtum frostmorgni fór vatnshitinn úr núllinu í eina og hálfa gráðu um 11 leytið. Þá tók 2 punda sjóbirtingur Mickey Finn nr. 2 á hröðum drætti. Síðan fylgdu fleiri. En þegar kólnaði undir kvöld og vatnshitinn féll úr fimm gráðum í þrjár hætti hann að taka. Þetta þótti okkur nægileg stað festing kenningarinnar til brúks á síðari vorferðum í Geirlandsá og gafst vel.

Fagrit um skotvei›ar og útivist

Bækurnar

ækurnar þrjár sem Stefán skrifaði um veiðar urðu að miklu leyti til í samskiptum við veiðifélaga hans eins og þær bera með sér. Hann prófaði hug myndir sínar á okkur. Roðskinna varð eins og áður sagði fyrir áhrifum af bók sem ég lánaði honum og stuttum kynnum okkar. Með flugu í höfðinu varð til í e.k. nefndarstarfi okkar Kolbeins Grímssonar og Þorsteins Þorsteinssonar með Stefáni. Á fundum skiptumst við á skoðunum og reynslu og drógum efni í bókina með Stefáni. Þeir Kolbeinn og Þorsteinn voru frumkvöðlar í kennslu í fluguköstum og Þorsteinn framleiddi léttbyggðar flugustangir. Jóhann heitinn Þorsteinsson var einnig áhrifavaldur um veiðiaðferðir. Bókinni var ætlað að gefa aðgengilega fræðslu um tæknina og tækin. Hún er skrifuð í léttum tón og höfundur tekur sjálfan sig og ráðgjafa sína mátulega hátíðlega eins og vera ber þegar kenningar um veiðiaðferðir eru annars vegar. Áslaug kona mín myndskreytti bókina að verulegu leyti og teiknaði kápuna. Þetta var skemmtilegt verkefni og bókin fékk góðar viðtökur. Margir fengu áhuga á fluguveiði við lestur þessarar bókar.

íðast kom út Lífsgleði á tréfæti með byssu og stöng. Hún er skrifuð eftir að Stefán var kominn með krabbamein sem dró hann til dauða árið eftir. Bókin er uppgjör við veiðilíf Stefáns og að sumu leyti einnig varfærið uppgjör við aðra þætti í lífi hans sem hann vildi að hefðu verið öðruvísi. Hún er ríkulega krydduð frásögnum af samskiptum við veiðifélagana – oft færð í stílinn í þágu frásagnarinnar eins og vera ber. Í bók inni birtast ekki síst pælingar hans við félagana um mikilvægar en oft þver sagnakenndar spurningar eins og hvers vegna við erum með veiðiáráttuna þótt við höfum fyrir löngu sagt skilið við veiðimannastigið; - hvernig megi sið-

ferðilega réttlæta veiðiskap sem ekki lengur þjónar aðdráttum til matfanga; hver sé munur á veiði til gleði og veiði til aflakeppni eða veiði til fjár; - og síðast en ekki síst um mikilvægi þess að sérhver veiðiferð byrji með vandaðri tilhlökkun. Þá veltir Stefán fyrir sér hvað reki veiðimanninn áfram til fundar við bráðina, - m.a. hugmyndum frumbyggja um hin sameiginlegu örlög tegundanna – hið sameiginlega „karma“- þar sem hvorugt getur án hins verið. Bókin endar raunar á nótum um þetta – fyrirboðanum um ævilok hans sjálfs.

ið Stefán fórum oft í djúpið út af þessum siðferðilegu pæling um og öðrum álitamálum og tókum reyndar þátt í stofnun tveggja félaga sem byggðu á nokkuð ströngum kröfum um siðlega hegðun við veiðar. Annars vegar hjálpuðum við Jóni Hjartarsyni í Húsgagnahöllinni, Bjarna Kristjáns syni, rektor Tækniskólans og fleirum til að stofna Ármenn, félag um fluguveiði og hinsvegar Skotveiðifélag Íslands, SKOTVÍS, í félagi við Bjarna og þá fiskifræðingana Ólaf Karvel Pálsson og Sólmund Einarsson. Ég held ég geti eignað okkur Stefáni að meginhluta siðareglurnar sem bæði þessi félög halda í heiðri enn í dag, eftir því sem ég best veit. Þessar siðfræðipælingar urðu síðan mikilvægur þáttur í námsskeiðum sem SKOTVÍS annaðist fyrir lögreglu stjóraembættið um árabil og hófust fyrir frumkvæði Sverris Scheving og Bjarna Kristjánssonar í formennskutíð þess síðarnefnda. Ég annaðist siðfræðifyrir lestrana á fyrstu árum þessara náms skeiða. (Sjá m.a. grein í Skotvís, 1. tbl.-1. árg. 1995, bls 18-26). Eitthvað virðist eima eftir af þessum pælingum í dag.

uðust ekki síst af öðrum félögum í hópnum. Lengi framan af var það félagsskapurinn við Steingrím Her mannsson og Jón Hjartarson í Hús gagnahöllinni um veiðar í Reykjadalsá, Grímsá, Flóku, Deildará, Hölkná og víðar. Þetta voru dýrðlegir dagar við ár sem voru fullar af laxi og tók oft grimmt. Sérstaklega var Reykjadalsáin gjöful á þessu tímabili og skemmtilegt að prófa nýjar flugur og aðferðir við veiðiskap. Veiðin var afslöppuð, dvalist í sumarbústaðnum á Kletti og farið til veiða að hentugleikum og notið góðs félagsskapar, snæddur heimagerður matur - miklar grillaðar steikur, ávaxta deserar og Irish Coffee á eftir. Stefán, Jón Hjartarson og Steingrímur voru allir vel hagmæltir svo kvöldvökur urðu líflegar. Það var ekki síður þegar rifist var um pólitík því auðvitað urðu Stefán og Steingrímur á þessum árum báðir þingmenn hvor í sínum flokknum en við Jón Hjartarson fylgdum hvorugum að málum. Haukur Jónasson læknir og æskuvinur Steingríms var oft með okkur. Það voru frábærar stundir.

egar kappið með þeim Stein grími og Stefáni varð hvað mest eitt kvöldið á Kletti bauð Steingrímur Stefáni í sjómann. Stefán þáði og tókust þeir nú á. Þar gekk lengi með stunum, blæstri og fretum en borð tóku að ganga í sundur og hafði þó hvorugur betur en skildu jafnir. Steingrími þótt þetta vont og bauð Stefáni að endurtaka leikinn uppá vinstri höndina sem var við hæfi á tímum vinstristjórnar og þeir báðir stjórnarþingmenn. Eftir nokkra hríð brá svo við að Stefán lagði Steingrím, við illan leik þó. Þetta kom okkur nokkuð á óvart því Steingrímur var fyrrum æfður aflrauna- og glímumaður en lítið orð fór af Stefáni í þeim efnum. Hann skýrði það Félagarnir sjálfur svo að áralangar „aflaunir“ hans élagsskapur okkar Stefáns gekk til að halda jafnvægi með staf• í gegnum nokkur skeið er mót inn í vinstri hendi þegar tréfót-

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

urinn til hægri var færður fram hefði árvissra fluguhnýtingardaga síðla vetrar á hafði boðið mér að koma með fjölskyldu fært sér þennan aflsmun. Raunar sá ég forstjórasetri Járnblendiverksmiðjunnar í sinni í veiði í Lambá á Arnarvatnsheiði. við önnur tækifæri að Stefán var ramm- hlíðum Akrafjalls. Þar voru hnýttar flugur Skyldi ég hitta hann við afleggjarann ur að afli þótt aldrei hældist hann af því. daglangt en að kvöldi boðið til dýrðlegr- til Akraness. Eftir langan akstur úr Seinna, líklega veturinn 1979- 1980, ar veislu sem frú Bergljót galdraði fram Steingrímsfirðinum á rykugum malar kynnti ég Stefán fyrir Jóni Sigurðssyni með undralítilli fyrirhöfn og án þess að vegum á sólheitum ágústdegi vorum sem þá var orðinn forstjóri Íslenska járn- nokkur sæi hana hverfa til eldhúsverka. við öll orðin þreytt þegar komið var á blendifélagsins á Grundartanga og konu Á eftir urðu miklar umræður og svo hitn- Akranesafleggjarann. Þar beið Jón og hans Bergljótu Jónatansdóttur. Stefán aði mönnum í hamsi að stundum stóðu ég hleypti Pöddu út. Þegar hún skynj hafði ásamt flokksfélögum sínum gagn- menn upp og hrópuðu. Þannig stóð á eitt aði að ný veiðiferð og nýtt ævintýri var rýnt það fyrirtæki hatrammlega á Alþingi sinn er samyrkjuhundur okkar Stefáns, að hefjast varð hún frá sér af kæti, stökk en ég var í eftirlitsnefnd af hálfu Náttúru tíkin hún Padda, blandaði sér í málið með upp um Jón og kyssti hann blautum verndarráðs til að draga úr umhverfis háværu gelti gegn staðarhúsbóndanum, hundskossi og endasentist síðan eins og áhrifum af framkvæmdum og stýrði Jóni, sem hún hafði þá enn ekki fyrirgefið stjórnlaus gormur í kringum hann hring lífríkisrannsóknum á undir–búnings lífgjöfina þegar hann dró hana og bróður eftir hring. Þaðan í frá hafði hún mikltímanum. Það hvein dálítið í mann hennar, átta vikna hvolpa, upp úr ískaldri ar mætur á Jóni. Í þeirri sömu veiðiferð skapnum við kvöldverðarborðið heima Geirlandsá vorið 1983 eins og Stefán í Lambá lærði Padda að veiða sjálf þegar hún sótti bleikju sem ég hafði sleppt. hjá okkur Áslaugu þegar þeir hittust greinir frá í Lífsgleði á tréfæti. Bleikjan sú hafði orðið illa úti með því fyrst, Jón og Stefán. Það var heldur ekki að taka dropper á milli mín og stóruí síðasta skiptið að þeir tóku snerru um rriða sem tók endafluguna. Eftir álitamál heimsins. Ég hafði komið langa viðureign við þau tvö ákvað Jóni á bragðið með fluguna við ég að halda urriðanum en sleppa laxveiðar í Þverá sumarið á undan bleikjunni sem var dösuð en vel lif og vissi að auðvelt yrði að samandi. Ég kastaði henni spölkorn eina þá Stefán á léttari nótum um út í hylinn. Það sá Padda og líkslík mikilvæg grundvallarmálsefni. aði illa. Hún tók til sinna ráða, óð Það stóð heima og tókst undraút í hylinn, kafaði eftir bleikjunni, skjótt vinátta milli þeirra sem varði bar hana upp á nærliggjandi hól og meðan dagar entust. Til vitnis eru hristi af sér vatnið sigri hrósandi. margar sögur og tilvitnanir í Lífs Ekki sá á bleikjunni en Padda fékk gleði á tréfæti. Í þennan hóp bættsamt að halda henni og bar hana ust nú brátt svili Jóns, Þórður Þ. Fluguhnýting á Grundartanga.. stolt. Eftir þetta leyfði ég henni oft Þorbjarnarson borgarverkfræðað hjálpa til við löndun á laxi og silingur og kona hans Sigríður systir ungi. Það kom sér vel fyrir Stefán Bergljótar og síðan Konráð bróðsíðar þegar Padda var með honum í ir minn og kona hans Ragnheiður Hrútafjarðará. Þar lenti hann í erfÁsta Magnúsdóttir. Einnig bættist í iðleikum í viðureign við spræka laxa hópinn Eggert Jónsson, borgarhagsem strikuðu niður ána en hann gat fræðingur, félagi Þórðar svo og kona ekki fylgt eftir nógu hratt á tréfætEggerts, Sigurlaug Aðalsteinsdóttir. inum. Satt er að Padda landaði Þeir Stefán og Eggert áttu reyndar fyrir hann tveimur löxum, öðrum góðan kunningsskap fyrir úr sam Hádegisveisla við Hólkotsflóa í Laxá 1988. F.v: starfi við Ríkisútvarpið. Hófust nú V i l h j á l m u r L ú ð v í k ss o n , N o e l R i c e , S t e f á n J ó n ss o n o g J ó n 12 punda og hinum nær 20 punda S i g u r ð ss o n þegar Stefáni tókst að beina þeim vor og haustveiðar í Geirlandsá, árlegar ferðir í Laxá í Þingeyjarsýslu – að var svo sumarið 1986 að Padda inn á grynningar neðan við breiðuna Mývatnssveit auk annarra tækifærisveiða. fyrirgaf Jóni. Það vildi þannig til þar sem þeir tóku. Um þetta kallar hann Til að krydda tilveruna enn að við Áslaug vorum að koma úr veiði Barða Friðriksson til vitnis sem var við • frekar buðu Jón og Bergljót til skap í Hrófá í Steingrímsfirði en Jón staddur og ég veit að Stefán var ekki að

Fagrit um skotvei›ar og útivist

ljúga – þá!

kki má gleyma Noel Rice breska augnskurðlækninum sem Kári sonur Stefáns hafði vísað á „kunnugan veiðimann“ á Íslandi - án þess að geta um skyldleikann. Þessi hógværi Kelti, eins og Stefán nefnir hann, varð lengi reglulegur veiðifélagi í hópnum, sérstaklega í urriðaveiðinni í Laxá hjá henni Hólmfríði á Arnarvatni uppi í Mývatnssveit. Sumarið 1976 hittum við Áslaug Noel í fyrsta sinn með Stefáni í veiði við Deildará hjá Raufarhöfn. Þá var feikileg veiði í þeirri á og tökurnar hjá laxinum með ævintýrlegum tilþrifum. Komst Noel þar á bragðið í laxveiði en hann hafði til þess tíma verið hreinlífur silungsveiðimaður, aðallega með þurrflugu. Reyndar veiddi hann með elsta veiðiklúbbi heimsins í ánni Itchen, rétt hjá Windsorkastala, þar sem Izaak gamli Walton efnaði í bók sína um hinn fullkomna veiðimann.Við Áslaug buðum upp á útigrillaðan lax við ána

þótt veður væri ekki upp á marga fiska og Noel drakk í sig frumstæða íslenska úti vistarstemningu. Upp úr þessu tók hann að venja komur sínar bæði til silungsveiða í Laxá og til laxveiða í ýmsum ám og gerir reyndar enn í Langá hjá Ingva Hrafni. Jafnframt hóf hann laxveiðar í enskum og skoskum ám.

að var á sólbjörtum laugardegi í júlí, líklega sumarið 1986, rétt fyrir hádegið, að þeir Noel birtust á Saabinum hans Stefáns uppi í sumar bústað fjölskyldu minnar við Hafravatn. Stefán hafði frétt hjá Árna Gunnarssyni, kollega í frétta- og þingmennsku, að fullt væri af stórum urriða ofarlega í YtriRangá og tæki fluguna grimmt. Þangað ættum við nú að drífa okkur. Eftir að hafa þegið hádegisverð með bragðmiklum, jarðslegnum saltfiski og bræddu smjöri og tilheyrandi, sem var uppáhald okkar Sverris tengdapabba, var haldið austur í Næfurholt og leyfi fengið til veiða. Var það auðsótt mál. Hófust nú leitir að veiðistöðum og við eigandi stórurriðum. Hvergi bærði þó urr iðinn á sér, hvorki smár né stór. Sólin skein í heiði og dagurinn gerðist langur og heit ur. Ég gekk upp með ánni allt upp undir brúna yfir þrengsl V ið D eildará 1976. N oel R ice kynntur fyrir íslens k um laxi og útigrilli í in skammt neðan við hvíldartímanum . F. v . Á slaug S verrisdóttir , N oel R ice og S tefán J ónsson . upptökin. En engin merki voru um að fiskur væri í þessari á. Ég fór nú að gruna Stefán um græsku. „Andskotans trúgirn in í honum að hlaupa svona eftir kjaftasögu úr öðrum blaðrandi fréttamanni“. Ég gekk S k u gg i h j á l p a r S t e f á n i a ð l a n d a e n N o e l e r n ý b ú i n n a ð n á l a x i . aftur niður með ánni

og sá Stefán kasta langt niðurfrá og Noel álengdar. Á leiðinni hugsaði ég hvað hann myndi segja þegar við hittumst. „Það skal ég ábyrgjast að hann þykist hafa séð ægilega stóran fisk koma upp! Maður á bara virkilega að hafa fyrirvara gagnvart félögum með svona óheft ímyndunarafl!“

egar ég kem til Stefáns er það fyrsta sem hann segir: „Mikið ógurlega kom stór fiskur hérna upp rétt áðan þarna efst á beygjunni!“ Nú brast þolinmæðin hjá mér og spyr með heift í röddinni: „Sá Noel það?“ Stefán rekur upp ægilegan hlátur: „Ekki er nú nóg að væna veiðifélaga sinn um ósannsögli heldur heimta vottorð frá heimsfrægum augnskurðlækni til að fá staðfestingu. Kastaðu bara og reyndu.“ Ég kasta hliðarkast og var með Night Hawk votflugu á. Í fyrsta kasti kemur þessi líka feiknar svelgur rétt við fluguna en fiskurinn snerti ekki. Þá set ég Wooly Worm á og kasta aftur dálítið uppstreymis og flýtur þessi loðna fluga augnablik í byrjun. Það er var eins og við manninn mælt upp kemur þessi rokna fiskur og neglir fluguna. Takan er mér enn í minni. Eftir mikil loftköst og heiftarspretti liggur 5 punda, kviðsíður og gullsleginn urriði á bakkanum og þessi þreytulegi sólardagur er allt í einu orðinn að ævintýri sem ekki líður úr minni. Eftir þetta var haft að viðkvæði þegar veiðisögurnar gerðust með ólíkindum: „Sá Noel það...???“

tefán átti félagsskap í veiði með ýmsum öðrum en þeim sem að ofan eru taldir. Meðal þeirra voru um skeið þeir kvikmyndagerðarmenn, Ernst Kettler, Páll Steingrímsson og félagi þeirra Sverrir Einarsson, tannlæknir. Fóru þeir fjórum sinnum saman í haustferðir á gæs í Öræfasveit. Meðfylgjandi mynd af Stefáni á gæsaveiðum sem ég fékk frá Páli var tekin í þeim • ferðum. Páll sótti Stefán í

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

ef hann sá hreyfingu þegar fiskur reis. Stund um sat hann svo lengi í vorkuldum að horfa á köstin að hann fékk vatnsskott með ægilegum verkjum í rófuna. Þá var Skuggi mjög aumur í nokkra daga á eftir en lét það þó S t e f á n o g P á l l S t e i n g r e i m ss o n á s a m t k y r j u e f t i r m o r g u n f l u g i ð í ekki aftra sér til veiða Ö r æ f u m . ef þær buðust. Stefán segir margt af Skugga í fyrsta sinn í slíka ferð haustið 1980 heim á Flókagötuna. Sólveig, kona Stefáns, Lífsgleði á tréfæti og flest rétt en eina sögu opnaði dyrnar fyrir Páli og bauð honum verð ég þó að leiðrétta nema það sé í raun inn því Stefán væri í sturtu. Þau tóku önnur saga því Stefán fékk Skugga oft spjall saman yfir kaffibolla. Þá heyrir Páll lánaðan. Eitt kvöldið var ákveðið að fara að sungið var djúpri bassaröddu og barst í á andaskytterí suður með sjó. Skuggi var ægilega kátur og ýlfraði hátt þegar við gegnum þilið þessi stemma: beygðum inn Lönguhlíðina og spanSem logi yfir akur fer – akur fer, u p p gólaði þegar hann sá Stefán bíða eftir að rífa stráin. Gráðug villigæsin er – gæsin er góð á bragðið – dáin!

ér var Stefán að efna sér í vandaða tilhlökkun til ferðarinnar um leið og hann velti fyrir sér einni praktískri og um leið siðferðilegri hlið gæsaveiðanna. Sú ferð varð Páli eftirminnileg.

Hundarnir

rið 1975 keypti ég svartan labradorhvolp af Agli Eðvarðs syni kvikmyndatökumanni og nú sýn ingarstjóra RÚV sjónvarps. Hvolpurinn, sem hlaut nafnið Skuggi, var reyndar að einum fjórða Brittany Spaniel. Skuggi var skapbrestahundur og þýddist engan nema mig og tengdaföður minn og svo Stefán þegar farið var til veiða. Svo mikill veiðihundur var Skuggi að það skipti hann engu hvort farið var með byssu eða stöng. Hann horfði með fullkom inni einbeitni á eftir hverju • einasta flugukasti og lét vita

bíl dálítið skömmustulegir við Stefán en Skuggi strunsaði luntalega á undan okkur. Þegar allir voru komnir upp í bílinn, kaffibrúsinn opnaður og búið að segja aahh... eftir fyrsta hressandi sopann, sneru menn sér við að vita hvernig Skugga leið. Hann stóð þá álengdar aftast í bílnum og horfði á okkur þungur mjög á brún. „Jæja, Skuggi minn, svona fór þetta nú“ sagði ég, afsakandi röddu. „Urrrrrr....“ kom langt og djúpt úr hundshálsinum. Svo sneri hann sér við og lagðist niður með rassgatið framan í okkur Stefán. Ekki var að villast um skilaboðin til svo vonlausra veiðimanna. Stefán segir reyndar svipaða sögu um sig og Skugga og er ég þar hvergi nærri.

ins og Stefán segir frá urðu skap brestir Skugga til þess að honum varð ekki langra lífdaga auðið. Hann kom sér út úr húsi hjá fjölskyldunni með ógnandi orðbragði þegar fjölgaði á heimilinu. En söknuðurinn eftir félagsskapnum varð þó til þess að við Stefán ákváðum tveimur árum síðar– og fengum til þess samþykki heiman frá - að taka tvo labradorhvolpa úr goti hjá Sheenu hans Páls Eiríkssonar, geðlæknis. Stefán nefndi tíkina sína Pöddu eftir æskuhundi í eigu móður hans. Ég átti Bangsa. Eftir S k u gg i á r j ú p n a v e i ð u m rúmt ár kom í ljós að Bangsi fékk ekki eðlilegan styrk í afturfætur okkur utan við hliðið heima á Flókagöt en Padda varð þeim mun öflugri og fimunni. Síðan stóð Skuggi með framfæt- ari svo hún hljóp yfir húsgögn og Stefán urna á bríkinni aftan við sætin í Land- sjálfan sem ekkert réði við hana. Það Rovernum og umlaði og sleikti eyrun varð úr að ég gaf Bangsa dreng nokkrum á okkur Stefáni á víxl. Það voru þrenn upp í Mosfellssveit sem ekki gerði kröfpör af fránum augum sem horfðu fram ur um hæfileika til loftfimleika hjá hundi á veginn alla leið suður að Fitjatjörninni. en við Áslaug tókum Pöddu að okkur Vönduð tilhlökkun í farteskinu! Síðan með fullan skilning á að hún væri áfram var lagst fyrir kvöldflugið. En þá gerðist hundurinn hans Stefáns. Þannig varð til það að fáar endur komu og þær sem það samyrkjutíkin Padda. Stefán segir marggerðu sluppu undan skotum veiðimann- ar sögur af henni en mitt fyrsta verk var anna með undraverðum hætti. Enginn að venja hana af því að hoppa yfir fólk og fugl lá eftir kvöldið. Við héldum upp í húsgögn því það fannst henni skemmti

Fagrit um skotvei›ar og útivist

S t e f á n m e ð P ö d d u o g B a n gs a í f a n g i n u . Arndís Vilhjálmsdóttir 3ja ára horfir hugfanginn á.

Padda

s k i l a r s t o k k a n d a r s t e gg v i ð

Steinsmýrarvatn

legt en okkur óþægilegt. Hún stóð fyrst og horfði á mann og augun sögðu: „Þú getur ekki náð mér“! Ha ha haa! Svo tók hún stökk og skaust framhjá manni rétt í seilingarfjarlægð og svo sem axlarhæð. Þetta ætlaði hún nú að leika við mig þar sem hún stóð á móti mér á hlaðinu uppi í sumarbústað. Ég vissi að nú reyndi á hundatemjarann. Hún kom fljúgandi og ég kastaði mér á hana eins og æfður markmaður gerir á bolta og náði að grípa löngutöng og vísifingri undir hálskeðjuna. Þannig stöðvaði ég flugið og skellti henni á jörðina með tilheyrandi grimmilegu – nei-i! Þetta dugði. Upp stóð skömmustuleg en nánast fulltamin tík sem með smá tilsögn varð afbragðs veiði hundur og yndisleg til heimilis og mikill vinur dætra okkar Áslaugar. Reyndar þurfti ég einu sinni að taka í hana þegar hún reyndi að setja yngri dóttur okkar,

Padda

Arndísi þá á fjórða ári, neðst í goggunar röðina! Síðan var aldrei minnst á það meira. Af þessari tík og hæfileikum henn ar segir Stefán margar sögur bæði í bók-

Óbyggðirnar kalla! Ný og ómótstæðileg bók fyrir alla þá sem ferðast um óbyggðir landsins. Fjallað er á aðgengilegan hátt í máli, myndum og kortum um spennandi jeppaleiðir, bæði þekktar leiðir og minna þekktar. • 60 spennandi leiðarlýsingar þar sem sérstök áhersla er lögð á leiðir í nágrenni Reykjavíkur • Þjóðlegur fróðleikur • Skrá yfir athyglisverðar laugar sem ferðalangar geta heimsótt og notið • GPS-punktar, vegalengdir og aksturstími • Fjarskiptatækni og GPS-tækni • Skrá yfir á annað hundrað skála utan alfaraleiða • Ár og vöð á leiðunum

Ómissandi bók þegar haldið er í óbyggðir!

Almenna bókafélagi›

s t o l t a f d ú bb l e t t u

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Kveðjustund. Félagarnir

við

Oddstaðastreng

inni góðu um lífsgleðina og í útvarps þáttum sem hann var með á þessum tíma undir heitinu „Af fiskum og fuglum, hundum og köttum og öðrum Íslendingum“. Meðal annars segir hann þar af ágætri hagmælsku hennar við rétt tækifæri.

adda eignaðist sex hvolpa viku áður en Stefán dó. Stefán tók af mér loforð að láta dótturdóttur sína Sólveigu fá einn hvolpinn. Það var síðasta sinnið sem við sáumst. Ég fór til útlanda daginn eftir og hann var látinn þegar ég kom heim. Gotið hennar Pöddu dreifðist til vinanna, m.a. til Jóns, Þórðar Þorbjarnasonar, Konráðs bróður míns og af þeim urðu ýmsar sögur sem ekki verða sagðar hér. Tíkin Duna varð eftir hjá okkur Áslaugu og reyndist mikill húmoristi, full af sjálfs trausti og fín með sig; ágætur veiðihundur til rjúpna en leiddist endur og gæsir. Þannig varð það með hundana.

•

Ferðalok

tefán var mikill reykingamaður og það tók sinn toll - alltof snemma. Á síðustu fimm árum félagsskapar okkar fannst mér draga nokkuð úr þoli og dugnaði hans við veiðarnar. Hann lét sér nægja að taka þátt í veiðiferðunum og skemmta okkur félögunum með sögum sínum og eggja okkur til djarfra tilrauna í veiðiskap. Líklega var það veturinn 1987- 1988 að hann kenndi sér meins og greindist með lungnakrabba. Þetta feng um við að vita á fluguhnýtingardögum á Grundatanga það ár. Þannig hófst slagurinn mikli og veiðiferðum fækk aði. Síðasta sjóbirtinginn veiddi hann í Geirlandsá haustið 1986.

Noel sömuleiðis, alla á brotinu ofan við Þingnesstrengi. Af öðrum fara ekki sögur. Við Stefán sváfum í sama herbergi í þessari undarlegu hátimbruðu höll sem Ernie Schwiebert teiknaði handa veiðiréttareigendum við Grímsá og á sér fyrirmyndir í tískubyggingum á Kyrrahafsströnd. Þessi bygging tröllríður Laxfossi í Grímsá, illu heilli og markar þáttaskil í fyrirkomu lagi laxveiðileigu á Íslandi. Það var í fyrsta og síðasta sinn sem við vorum í því veiði húsi. Okkur Stefáni var ekki rótt. Minn ingar úr gamla, hlýlega enska húsinu við Grímsá hrönnuðust upp. Við ræddum um breytingar á veiðiháttum og stemn ingu við laxveiðar. Sú gullöld frelsis og afslappaðs félagsskapar í veiðum sem við íðustu veiðiferðina fórum við þó þekktum var liðin. Öld skipulagningar og saman í júlí 1990 í Grímsá með árangursmiðaðrar keppni var runnin upp. Jóni og Bergljótu, Steingrími og Eddu og Jóni syni Steingríms af fyrra hjónabandi ergljót kona Jóns tók mynd af svo og Noel Rice og breskum kunn okkur fjórum félögum, Stefáni, ingjahjónum mínum. Þetta var félags Jóni, Noel og mér við veiðilok þeirrskapur í góðu lagi en veiði var treg. Við ar ferðar uppi við Oddstaðastreng. Stefán veiddum sinn hvorn laxinn og Tveim mánuðum síðar var Stefán allur.

Veiðihornið - Hafnarstræti 5 - sími 551 6760

• www.veidihornid.is • Veiðihornið - Síðumúla 8 - sími 568 8410

Bestu byssukaupin á Íslandi í dag Veiðihornið býður nú öll skotvopn með 12 mánaða vaxtalausum afborgunum Stoeger Model 2000

Aðeins 4.658 á mánuði i 12 mánuði,

Hálfsjálfvirk, bakslagsskipt vinsæl byssa úr verksmiðju Beretta Holding í Tyrklandi. Sami snúningsbolti og í Benelli. 26" hlaup. Svört plastskefti, 5 þrengingar og ólarfestingar.

Nú enn betra verð. Aðeins 55.900,-

vaxtalaust

Stoeger Model 2000

Aðeins 4,742 m á ánuði i 12 mánuði, vaxtalaust

Hálfsjálfvirk, bakslagsskipt vinsæl byssa úr verksmiðju Beretta Holding í Tyrklandi. Sami snúningsbolti og í Benelli. 26" hlaup. Hnotuskefti, 5 þrengingar og ólarfestingar.

Nú enn betra verð. Aðeins 56.900,-

Stoeger Model 2000

Aðeins 4,908 á mánuði i 12 mánuði,

Hálfsjálfvirk, bakslagsskipt vinsæl byssa úr verksmiðju Beretta Holding í Tyrklandi. Sami snúningsbolti og í Benelli. 26" hlaup. MAX4 camoskefti, 5 þrengingar og ólarfestingar.

Nú enn betra verð. Aðeins 58.900,-

vaxtalaust

Stoeger P350

Aðeins 2,658 á mánuði i 12 mánuði, vaxtalaust

Nýja Stoeger pumpan komin. 26" hlaup. Svört plastskefti. Tekur 2 3/4" 3" og 3 1/2" skot. Framleidd í verksmiðju Beretta Holding í Tyrklandi. 3 þrengingar fylgja. Snúningsbolti.

Frábært verð á góðri pumpu. Aðeins 31.900,-

Stoeger P350

Aðeins 2,992 á mánuði i 12 mánuði,

Nýja Stoeger pumpan komin. 26" hlaup. MAX4 camo plastskefti. Tekur 2 3/4" 3" og 3 1/2" skot. Framleidd í verksmiðju Beretta Holding í Tyrklandi. 3 þrengingar fylgja. Snúningsbolti.

Frábært verð á góðri pumpu. Aðeins 31.900,-

vaxtalaust

Veiðibúðin þín á netinu - veidihornid.is

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Fagrit um skotveiðar og útivist

Haglabyssuþrengingar V

eiðar eru dásamlegar, og þá alveg sérstaklega með haglabyssu. Það er því ekkert skrítið að þegar menn byrjuðu að nota haglabyssu til veiða fóru þeir að leita leiða til að lengja drægnina og bæta dreifingu haglanna. Spekulantar veltu þessu auðvitað fyrir sér á margann hátt hvernig mætti stjórna hagladreifinni þegar hún kæmi úr byssunni og nýta þannig sem best eiginleika haglabyssunnar til að skjóta á mismunandi færi.

itt leiddi af öðru og smám saman fundu menn að galdurinn lægi í lögun hlaupsins og þá sérstaklega end anum, en fyrstu hlaupin voru oftast bein alla leið svipað og vatnsrör. Mynd 1.

yrstu staðfestu sannanir af þrengdum hlaupum eru frá árinu 1827 þegar amerískur byssusmiður frá Rhode Island að nafni Jeremiah Smith uppgötvaði merkingu þess að bora hlaupin aðeins upp þannig að þau væru þrengri í endanum.

ekki hlaupið alla leið þannig að það var þrengra í endann. En hann tók strax eftir því að þetta hlaup skilaði óvenjulega þéttri haglaákomu á löngum færum, Kimble prófaði að bora önnur hlaup með sömu aðferð og lögun og skaut mikið með þeim til að sannreyna árangurinn. Hann sá að þetta virkaði og hélt n samt sem áður þá eru það aðal- áfram að þróa aðferðina og síðan að selja ega tveir aðrir menn sem hafa hlaup með þrengingum. fengið mestan heiðurinn af því að hafa uppgötvað þrengingar fyrir haglabyssusvipuðum tíma hinu megin við hlaup. Annar þeirra bjó í bandaríkjAtlandshafið var vel þekktur unum, það var fræg skytta og atvinnu- Enskur byssusmiður að nafni William veiðimaður að nafni Fred Kimble. Sagan Rochester Pape að gera svipaðar til segir að eitthvern tíman í kringum 1870 raunir með hlaupþrengingar og eftir hafi hann sjálfur búið til mörg af sínum að hann hafði sannfærst um að það hlaupum, en það var gert með því að sem gerði væri verulega til bóta í bora gat í gegn um massíva járnstöng. byssusmíði sótti hann um einkaleyfi á Í einu slíku tilfelli hafi hann ákveðið að þessari aðferð. Hann fékk síðan stað bora aftur eitt hlaupið í stærra kaliber. fest einkaleyfi á þrengingum í haglaÁn þess að taka eftir því þá boraði hann byssuhlaupi. Einkaleyfi númer 1501

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

gefið út þann 29 maí 1866. Lýsingin í einkaleyfinu er eitthvað á þessa leið: Uppfynningin er til að bæta haglabyssuhlaup. Í staðinn fyrir að hafa hlaupið borað beint alla leið, þá er hlaupið fyrst borað aðeins þrengra en það á að vera eða einu númeri minna, og síðan er það borað í rétta stærð allt nema síðasta tomman í hlaupendann. Þessi partur hlaupsins er síðan gerður kónískur. En í umfjöllun um þrengingar verður einnig að segja frá þeim sem kynnti þetta fyrst almennilega fyrir almenningi og kom honum í skilning um ágæti þess að veiða með þrengdum hlaupum. Þetta var enginn annar en hinn frægi breski byssusmiður W.W.Greener. Greener keypti hlaup frá Kimble í Bandaríkjunum og gerði síðan mikið af tilraunum með þessar útfærslu af þrengingum og framleiddi síðan haglabyssur með þrengingum fyrir almenning. Það má því segja að tíu árum eftir að hann fékk fyrsta hlaupið frá Bandaríkjunum og fimtán árum eftir að einkaleyfið var gefið út hafi allflestir byssusmiðir verið byrjaðir að tileinka sér aðferðina við að setja fastar þrengingar í hlaup.

pp frá þessu hafa menn verið að gera tilraunir með hinar ýmsu útfærslur á þrenginum og hafa komist að því að það eina sem virkar af eitthverju viti eru þrjár eftirfarandi útfærslur, eða bland af þessum útfærlsum.

öðru lagi er það aðferðin sem Greener notaði mest, það er kón ísk og samsíða þrenging. Hún felst í því að hlaupið er þrengt frá því víða til þess þrönga í beinum kón sem endar aðeins frá hlaupenda en þar kemur samsíða partur. Mynd. 3.

Kónn

með tveimur kónum sem eru á móti hvor öðrum og milli þeirra er samsíða partur síðan er einnig samsíða partur í hlaupendanum. Sjá mynd. Þessi aðferð er oftast notuð í dag þar sem verið er að gera nýja þrengingu í bein hlaup eða þar sem hlaup hafa verið stytt og þrengingu vantar, einkum þar sem ekki er hægt að setja skrúfaða þrengingu í hlaupið. Þessa aðferð og þá aðferð að snitta (gera skrúfgang) hlaup að innan fyrir lausar þrengingar hefur Jóhann Vilhjálmsson byssusmiður notað á mörg hlaup með góðum árangri. Þegar menn þurfa að láta opna eða stilla þrengingar og breyta hlaupum er að sjálfsögðu eina vitið að láta lærðan byssusmið sjá um verkið.

síðustu öld uppgötvuðu síðan Rússar enn eina útfærslu sem eingöngu er notuð á skeet byssur en það er svokölluð Tula þrenging. Hún byggir á því að hlaupið er víkkað nokkuð frá enda á nokkura sentimetra kafla til að höglin geti losnað sundur áður en þau fara úr byssunni. Mynd 6.

riðja aðferðin og einnig sú sem er mynnst notuð er jafnvel hægt að segja að sé blanda af þeim tveim fyrri er stunum kölluð belgþrenging. Mynd 4. Þessi útfærsla feslt í því að hlaupið er gert

fyrsta lagi aðferðin sem Pape notaði og einnig sú elsta er “kónísk þreng ing“ þar sem hlaupið er þrengt frá því ér áður fyrr voru ódýrar byssur víða til þess þrönga í beinum kón sem oft með amerískri þrengingu endar í hlaupendanum. Þetta er oftast sem var gerð þannig að hlaupendinn kölluð Amerísk þrenging. Mynd 2. var einfaldlega pressaður saman. Þessi útfærsla hefur reyst illa og er svo til

Kónn

hætt að nota hana. Mynd 5.

Kónn

Hvað

gerir þrengingin?

ún er einfaldlega aðal parturinn í haglabyssunni, enda gerir hún það að verkum að hægt er að stjórna því hvernig höglin dreifast, lögun dreifar innar og því hversu þétt höglin dreifast á mismunadi færum frá hlaupenda, svokölluð ákoma. Lögun þrenginganna skiptir miklu máli, sérstaklega lengd kónsins (choke forcing cone) og leingd beina kaflans eftir kóninn. Sjá mynd 3. Hér er vert að staldra aðeins við og huga að því að haglabyssuhlaup hefur tvær þreingingar í sama hlaupi. Það sem flestir kalla á ensku: forcing cone, er í raun skotstæðis kónninn, sem er þrengingin frá skotstæðinu inn í hlaupið. Þennan part hlaupsins er gott að hafa langann og aflíðandi og má hann vel vera á bilinu 5mm til 100mm eða lengri. Hin þrengingin í hlaupinu er á ensku kallað: choke og er í hinum enda hlaupsins. Sá kónn skiptir mun meira máli og verður stærð hans að vera innan ákveðinna marka. Kónninn þarf að vera lengri en 20mm en ekki lengri en ca 50mm.

mynd 7. er sýnt dæmi um stuttan kón en á mynd 8. er dæmi um langan kón.

Fagrit um skotvei›ar og útivist

Kónn

7 8

Úrvalið

af þrengingum er mikið og í dag

þ u r f a b y ss u e i g e n d u r e k k i a ð h a f a á h y gg j u r af að velja hvað tegund skal taka þar sem m e ð f l e s t u m n ý u m b y ss u m f y l g j a n o k k r a r þrengingar af þeirri gerð sem skrúfuð er innan í hlaupið og eru annað hvort sléttar

við endann eða standa aðeins framúr.

Þ e ss a r

Hægt

er síðan að kaupa þrengingar í

þrengingar geta verið með skrúfgengunum fjölmörgum útfærslum sumar með götum til stæða er að nefna að í þessu annað hvort að framan eða aftan. að draga úr bakslagi (ported) og sérstaklega langar til að skjóta grófum höglum á löngum eins og svo mörgu öðru er færum (turkey). Aðrar rifflaðar til að dreifa ekki hægt að breita náttúrulögmálinu, höglum meira.Einnig er hægt að fá þrengingar sem láta haglaákomuna fara hærra eða lægra, og ég eins og svo margir aðrir hef ég a l l t e f t i r ós k u m h v e r s o g e i n s . Þ rif einnig heyrt sögur af mönnum sem hafa skotið fugla á ótrúlegum færum, f við skoðum aðeins stærðar en fimm þúsundustu úr tommu. (0,005 með byssum sem setja mjög þétt á muninn milli þrenginga þá in) eða einn tíundi úr millimetra.. lengri færum en aðrar byssur. Þetta er kemur í ljós að hann er oft ekki meira Til dæmis: F 0,695 og IM 0,700. Ef bara eins og að segja söguna af stóra laxinum sem slapp. Það er gaman að Tafla 1 segja hana en lítið um áþreifanlegar Hlutfall hagla innan 30 tommu hrings á mismunandi fjarlægðum miðað við fjórar grunn þrengingar. staðreyndir til að sanna málið. Enda Yardar 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 stækkar laxinn og skotfærið leng70 Full 100 90 80 60 50 40 30 ist eftir því sem árin líða. Það er búið 70 Modified 100 90 80 60 50 40 30 20 að margreyna að það er best að hafa 70 IC 100 90 80 60 50 40 30 20 10 hlaupið með löngum skotkón og síðan 70 C 100 90 80 60 50 40 30 20 10 með löngum beinum kafla (hlaupið sjálft) og síðan löngum kón með beinum kafla á eftir. Þessi samsetning virkar vel á flestar haglastærðir og er notuð af byssuverksmiðjum sem handamíða vandaðar haglabyssur.

nn í dag eru menn ekki á eitt sáttir hvers vegna og hvernig stendur á því að það að þrengja hlaupendann gerir það að verkum að höglin lenda þéttar á ákveðnu færi. Enda er það svo að menn geta verið með hlaup með fastri þrengingu sem skilar ákomu allt frá 40% og upp í 70%. Þessi munur getur verið fenginn með því að breita um haglastærð eða kanski bara að breita bara um skotategund. Þess vegna er mjög mikilvægt að skjóta aðeins á spjald til að gera sér góða grein fyrir því hvernig byssa og skot passa saman.

Einnig

voru algengar á tímabili stillanlegar þrengingar.

Þær

eru þannig að með því að snúa

hó l k f r e m s t á h l a u p i n u v a r h æ g t a ð m i n k a e ð a a u k a þ r e n g i n g u n a m e ð e i n u h a n d t a k i .

Þ e ss a r

þrengingar eru aftur komnar til sölu enda bráðsniðug lausn.

•

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Þrengingar

eru líka til þannig að þær eru

skrúfaðar framan á hlaupið og lengja þá hlaupið mismikið eftir því hversu mikil þrengingin er.

óhreinindi setjast innan á þrenginguna getur ákoman breyst. Þrenginguna þarf því að hreinsa reglulega og jafnvel mun oftar en aðra parta byssunnar. Ástæðan er sú að plast eða blý hleðst innan í hana og gerir hana þrengri, sem þar af leiðandi breitir ákomunni. Það merkilega við þetta er að smá skán öðrumegin í þrengingu getur gert það að verkum að hagladreifin aflagast og ákoman breytist. Plasthimnan utan um sígarettupakka er um einn þúsund asti úr tommu á þykkt þannig að ef sú þunna himna væri innan á þrenging unni mundi það hafa miklar afleið ingar í flestum tilfellum. Einnig er það staðreynd að stuttan kón eða stutt shoke þarf að þrífa oftar þar sem meira hleðst innan í það en þau löngu.

ú ætti flestum að vera nokkuð ljóst hvernig þrenging er notuð og að eftir því sem hún er þrengri þeimur þéttari verður ákoman, en þetta er bara að vissu marki því ef hún er of þröng þá fer hún að virka öfugt. Til að mæla þrengingu er nægjanlegt að mæla innanmál hlaupsins við endann og mæla síðan innanmál hlaupsins fyrir innan þrenginguna. Mismunurinn er stærð þrengingarinnar.

f þessu er hægt að sjá að ákjósanlegt færi er mismunandi eftir því kvaða þrengingar eru í byssunni. Auðvitað er hægt að skjóta fugla með fullþrengdri byssu á 20 metrum en miklar líkur eru á að höglin hafi ekki náð að dreifa sér svo sá fugl yrði senni lega ónýtanlegur til matar.

ér fyrr á öldum þegar menn Merkingarnar voru að þróa þrengingarnar og hvernig rétt væri að hafa þær þá settu eill frumskógur er til af þreng menn ákveðna standarda sem enn ingum og einnig hvernig þær er farið eftir. Í þá daga var notast við eru merktar. Þessar merkingar eru tommukerfið en að sjálfsögðu er hægt mismunandi eftir löndum og fram að umreikna þetta í metra. leiðendum en samt er notast við nokk urn vegin sömu grunn merkingarnar. Í etta er þannig að full þreng- töflu 2 er samanburður á helstu merk ing skal skila 70% af höglunum ingum. innan í 30 tommu hring á 40 yördum (ca 75cm hring á 35m) og óþrengt n hvernig getum við sem skot hlaup á að setja 70% af höglunum menn notfært okkur þann ínnan í samahring á 25 yarda færi. Sjá möguleika að geta valið þrengingu? töflu 1. til nánari skýringar. Þannig er Það er einfaldlega með því að skjóta úr ljóst að best er að prófa ákomu mis- byssunni á spjald til að sjá hvort hún er munandi þrenginga á mismunadi fjar- skila þeirri hagladreif sem óskað er eftir lægðir því ekki er gott að sjá hvernig og einnig að muna að oftast er verið að ákomu lítið þrengd byssa er að skila skjóta fugl á styttra færi en maður heldmeð því að skjóta á 40 yarda færi, það ur þannig að betra er að vera með víða yrði bara mjög dreifð og ójöfn útkoma þrengingu heldur en þrönga. enda enginn sem gerir ráð fyrir að veiða með óþrengdri byssu á svo G ó ð a s k e m m t u n Í v a r E r l e n d sss o n löngum færum.

innig þarf að hafa í huga að þegar er verið að skoða hvernig þrengingin setur er nauðsynlegt að skjóta með þeim haglastærðum sem nota á því ekki er sama ákoma í prósentum með mismunandi haglastærðum eða haglagerð, svo sem blýhöglum eða stálhöglum. Flestar þrengingar sem framleiddar eru í dag eru miðaðar við skot með plast forhlaði utanum höglin. Hér á árum áður voru Tafla 2 þrengingar mið- Taflan er langt frá því að vera tæmandi og er til dæmis ein algeng merking á skeet þrengingum: SK þessi þrenging getur verið allt frá engri þrengingu upp í að vera farin að nálgast hálfa þrengingu. aðar við skot Þrenging Þrenging Algengar merkingar á Skorur með felt forhlaði Enskt/Amerískt heiti Íslenskt heiti hlaups í hlaups í Framan í þrengingum tommum mm þrengingu og voru því oft Óþrengt 0,000 0,00 C ***** OOOOO lllll um 10 hlutum Cylinder Skeet Skyttni 0,005 0,1 SK S SKEET 1/8 lllll þrengri. Einnig Improved cylinder Kvartþrengt 0,010 0,25 IC **** OOOO 1/4 llll hefur mismunadi Modified Hálfþrengt 0,020 0,50 M *** OOO 1/2 lll hraði áhrif á virkni Improved modified Trekvartþrengt 0,030 0,75 IM ** OO 3/4 ll þrengi ng Full Fullþrengt 0,035 1,00 F * O 1/1 l • arinnar. Extra full Ofurþrengt 0,040 1,10 XF

Allt til flísalagna

B æ j a r l i n d 4 - 2 0 1 K ó p a v o g u r - Sí m i : 5 5 4 6 8 0 0 N j a r ð a r n e s i 9 - 6 0 3 A k u r e y r i - Sí m i : 4 6 6 3 6 0 0 Opið virka daga kl. 8-18 - Laugardaga kl. 10-15

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

ft heyrir maður því fleygt að hvergi sé hægt að koma á þessari jörð án þess að þar sé Íslend ingur fyrir, í versta falli ný farinn eða rétt ókominn. Það þarf því ekki að koma á óvart að finna Íslending meðal kalkúnaveiðimanna í New York fylki. Karl Geirsson varð við þeirri ósk að svala forvitni okkar um þess háttar veiðiferðir. Við spurðum fyrst um tilurð ferðanna. „Ég hef farið á dádýra veiðar til Bandaríkjanna mörg undan farin ár, alltaf á sama svæðið.

ánar tiltekið á landareign í eigu skiptinemaforeldra eiginkonu minnar í ofanverðu New York fylki. Mr. Steger er mikill náttúruunnandi og jafnframt mikill veiðimaður. Segja má að allt hans líf snúist um ræktun skóga annars vegar og veiðimennsku hins vegar, en hann er nú rétt • um áttrætt. Í þessum veiði

ferðum mínum til hans var lítið talað ið vildum vita hverjir væru svo um annað en veiðar og þá nefndi hann lánsamir að fá að fara á villikalk oft að ég yrði að prófa kalkúnaveiðar únaveiðar meðan við hin sitjum heima einhvern tímann með honum. Það var og horfum á grasið vaxa. nú kveikjan að þessari sérstöku veiði ferð.“ ins og að ofangreinir er Mr. Steger orðinn fullorðinn iðurkennandi fáfræði vora í kal maður og þ.a.l. eru í veiðihópnum kúnafræðum lá næst við að spyrja á hans landareign einungis vinir og hvar og hvenær veiðarnar færu fram. heimamenn sem hafa stundað veiðiskap saman um áraraðir. Þetta eru allt eiðitímabil á kalkún eru tvö. vinalegir karlar og frá því að ég fór í Vortímabil eða maí mán- mína fyrstu veiðiferð hefur mér verið uður. Veiðitíminn er frá sólaruppkomu tekið sem félaga og einum úr hópn og fram til 12.00 á hádegi. Á þessum um. Hópurinn samanstendur af 12-14 tímabili má aðeins skjóta karlfugl- veiðimönnum á haustin þegar dádýra inn. Haust tímabilið er frá ca. miðjum tímabilið er en aðeins 5-6 veiðimönn október fram í miðjan nóvember, ég er um á kalkúninum en það helgast af ekki alveg viss um hvort á hausttímabili því að mjög erfitt getur verið að veiða megi einungis veiða fram að kl. 12.00 á kalkúninn“. hádegi eða lengur, en á hausttímabilinu lymskulegan hátt fáum við Karl má skjóta bæði karl- og kvenfugl. Ég til að segja „lesendum okkar“ fór s.l. vor og var frá 05. til 13. maí.“

„E

„V

Fagrit um skotvei›ar og útivist

frá því hvernig þessar erfiðu veiðar maðurinn vill heyra því þá veit hann að fara fram (blaðamenn Skotvís vita vit- fuglinn er á svæðinu. Sumir veiðimenn nota ýmis fuglahljóð eins og t.d. krákuanlega allt um það sjálfir). hljóð á meðan að þeir eru að koma sér eiðarnar ganga þannig fyrir fyrir, slík köll fá oft kalkúninn til að sig að við förum á fætur um svara. Hvort sem fuglinn svarar eða ekki kl. 04:00 að morgni, hittumst allir veiði þá ganga veiðarnar út á það að veiðimennirnir uppi í veiðihúsi og borð- maðurinn kallar og reynir að fá fugl til um saman morgunverð. Á meðan á að koma til sín, en það getur tekið mjög morgunverðinum stendur ræða menn langan tíma. Dæmi eru um að veiðimaðsaman um veiðar og fréttir frá öðrum ur hafi farið á sama svæðið dag eftir dag veiðimönnum, þá ákveða menn einnig fengið svör við köllum sínum en aldrei hvert þeir ætla að fara á landareigninni séð fuglinn. Við náðum t.d. í tvígang að þannig að það sé enginn að fara inná sjá fugl en hann kom ekki það nálægt að svæði annarra, að því loknu fara menn út við gætum skotið. Þá ákváðum við að að veiða. Fuglinn heldur sig í smáhóp- skipta okkur upp og var ég þá svo hepp um, einn karlfugl ásamt nokkrum kven- inn að vera rétt staðsettur og náði fugli. fuglum. Fuglarnir sofa á trjágreinum Kalkúninn er með mjög góða sjón og uppi í trjám á nóttunni. Á vortíma heyrn, hann lætur alltaf vafann hafa yfirbilinu flögrar kvenfuglinn fyrst niður á höndina þannig að ef honum líst ekki á morgnana. Fyrst til að finna heppilegan kallið eða umhverfið (t.d. ef svæðið er varpstað og síðan til að verpa einu eggi opið og lítið skjól) þá hættir hann að í einu, en hann verpir einu eggi á dag í svara, fer rólega í hina áttina, jafnvel í ca.10-12 daga, eftir það leggst kven- hring og kemur aftan að þeim stað sem fuglinn á. Karlfuglinn fer seinna niður veiðimaðurinn situr á. Aðspurður um og kallar „gabblar“ til að ná hópnum hvað væri erfiðast við þessar veiðar. saman. Þetta „gabbl“ er það sem veiði

„V

•

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

„Þ

ar sem farið er út í skóginn í kolsvarta myrkri, aðalmálið að sitja grafkyrr bara eins og myndastytta, ekkert má sjást í mann, þá kemur það oftar en ekki fyrir að veiðimennirnir sofni. Þeir vakna svo upp með andvælum við að fugl er í nágrenninu, hann hefur orðið var við veiðimanninn og hverfur inn í skóginn með tilheyrandi vængjaþyt og látum“. Við skiljum að það hljóti að vera erfitt. Fyrir þá sem það vilja vita þá virðist ekki um margs konar bráð í boði á sama tíma og kalkúninn a.m.k. ekki á vortímabilinu. Hins vegar er m.a. hægt að stunda dádýraveiðar með boga og örvum á sama tíma á haustin.

eir sem allt vilja vita geta t.d. skoðað www.wildturkeyzone.

com

Hamborgari & þeytingur GÓÐIR SAMAN !

Höfðabakka 9 & skipholti 19

Miklu meira en leiðsögutæki Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

S KOTVÍ S g e r i r ú t t e k t Garmin GPSmap 60CS

g var ákveðinn í að skrifa af reynslu um gripinn (Garmin 60CS göngu GPS) og lagði því upp í langferð. Ég tek það fram að spáin var góð, bjart veður og vindur 3-8 ms. „gæti þykknað upp síðdegis“. Nú skildu kann aðar ókunnar slóðir með nesti og nýja skó eins og í ævintýrunum forðum. Það sem mig grunaði ekki var að tröllasögur og sögur um fjöregg sem ekki mætti glata yrðu að veruleika. Það kom semsagt í ljós að spáin var ekki alveg skotheld, tölurnar um 3 og 8 voru viðeigandi, er óvart hefði átt að standa 38 m.s. (í hviðum) á móti kom að ekki þykknaði upp síðdegis því svo lágskýjað var strax að morgni að þykkara gat það ekki orðið. En frá spánni að blautum raunveruleikanum. Án tækis ins hefði ég aldrei lagt upp í þessa ferð (enda farin til að kanna gripinn) en án þess hefði ég heldur aldrei komið heim, í skemmstu máli var um blindflug að ræða í rokinu og rigningunni • á svæði þar sem ég hafði aldrei

ar þó allir gervihnettir hverfi af himninum og segir einnig til um stefnu tækisins óháð því hvort það er á hreyfingu, einnig er hæðarmælir fyrir þá sem stefna hátt. Þegar við tókum við tækinu hjá R. Sigmundssyni voru bara „standard“ kortin í því, við fengum hins vegar með því nýjan kortapakka sem kostar 16.900 kr. og má nota hann á tvö tæki í eigu sama aðila. Við tengdum 60CS tækið við tölvu með USB snúru og settum geisladisk sem var í kortapakkanum í og hlóðum öllum kortunum inn á tækið, það var mjög einfalt og tók einungis um 10 mínútur. Kortin geymir maður líka á tölvunni, notar til að skipuleggja ferðir og ekki síður til að fara yfir farinn veg með því að flytja ferilpunktana úr tækinu inn í tölvuna þegar heim er komið. Reikni geta þessa litla tækis er bæði mikil og vel nýtt og sífelld vinnsla er í gangi við að armin 60CS er göngutæki með reikna út nákvæma staðsetningu. Mikið litaskjá og innbyggðu loftneti, innra minni er fyrir kortin (56 Mb) það er með rafeinda-áttavita sem virk- auk þess geymir tækið allt að fimmtíu komið og myndi ekki þekkja aftur þó ég ætti lífið að leysa. Samt gat ég leyft mér að verða aldrei hræddur nema um fellihýsið sem var niðri í byggð. Ég og fjöreggið vorum í góðum málum, það lét mig vita hvar skyldi stíga niður fæti og hvernig mér gekk, hvað væri langt eftir á ákvörðunarstað og hvenær ég næði þeim áfanga miðað við fyrri afköst. Tækið hélt mér sem sagt á beinu brautinni (sem hefur stundum vafist fyrir fólki) og skemmti mér með vitneskju um örnefni staða sem ég reyndar sá aldrei. Það að tækið er vatnshelt niður á 1. m. dýpi í 30 mín. sagði mér að það myndi að líkindum lifa mig og rafhlaðan endist í 20 tíma við eðlilega notkun þannig að stuðið yrði fljótlega meira í tækinu en mér, enda auðveldara að skipta um rafhlöðu í því en mér. En nánar um tækið.

Fagrit um skotvei›ar og útivist

leiðir, 10.000 ferilpunkta og 1000 veg punkta. Hægt er að kaupa nákvæm kort yfir allar helstu borgir og landsvæði Evrópu og Ameríku og fást þau hjá R. Sigmundssyni. Að auki eru öflug við vörunarkerfi í tækinu fyrir ankerisrek, komutíma, afvegaleiðni auk vekjara klukku ofl. Rúsínan í pylsuendanum fyrir okkur veiðimenn er að það er hugbún aður í tækinu sem reiknar út miðað við stöðu sólar og tungls hvenær tíma dags heppilegast er að veiða á viðkomandi stað. Þegar kortagrunnur er kominn í tækið er hægt að finna ákvörðunarstað með bendli tækisins eða einfaldlega fara inn á leitarsíðu og fletta upp örnefni eða heiti ákvörðunarstaðar og tækið sér svo um að vísa veginn, einnig er hægt að láta tækið mæla fjarlægðir á milli staða.

að má segja að flest allt sé í tækinu sem maður gæti óskað sér svo lengi sem maður er ekki í flugi og allt vegur þetta aðeins u.þ.b. 200gr. með rafhlöðunum sem eru tvær hefðbundnar

AA (við mælum eindregið með því að göngugarpar séu alltaf með rafhlöður til skiptanna með sér í för). Innbyggða feril tölvan býður uppá fjölmargar upplýsing ar varðandi ferðahraða, áætlaðan komu tíma, meðalhraða, hámarkshraða, heild artíma liðinn/áætlaðan og sitthvað fleira en í upphafi hverrar ferðar þarf að núllstilla feriltölvuna til að fá réttar upplýsingar um viðkomandi ferð, annars bland ast meðalhraði, tími o.fl. við fyrri ferðir og útkoman er eitthvað sem lítið gagn er að.

kjárinn er stór og skýr og það sem mörgum finnst kostur og sýnir 256 liti í upplausninni 160x240 dílar. Án þess að ég hafi mikið reynt það persónulega virkar hann líka í sólskini.

ó hér sé fjallað um tækið sem björgunartæki þá er það ekki síður skemmti- og upplýsingamiðill því með þessum áðurnefndu nákvæmu kortum sem komu á markaðinn nú í vor er maður nánast kominn með fararstjóra í lófann sem þekkir landið eins og lófann á sér.

HVA‹A BÓN HENTAR fiÍNUM BÍL?

Bílabón í sérflokki Ástand lakks

Rá›lög› me›höndlun

N‡tt lakk og lakk sem hefur veri› me›höndla› me› Bón & Gljáa 2 e›a 3

Sonax Hard Wax – Ver gegn ve›ri, salti og ö›rum umhverfisáhrifum. Myndar mjög gó›a vörn og vi›heldur gljáa.

Frekar matt lakk. N‡legt lakk

Sonax Xtreme 2 – Me› hágæ›a lakkverndandi bónog hreinsiefnum. Skilar mjög gó›um árangri. Nær fram upprunalegum gljáa. Gott er a› nota fletta bón nokkrum sinnum á ári en Sonax Hard Wax fless á milli.

Mjög ve›ra› lakk. Gamalt lakk

Sonax Xtreme 3 – Mjög virkt slípiefni gefur lakkinu gljáa á n‡. Gráminn hverfur, liturinn d‡pkar og yfirbor›i› ver›ur sem n‡tt. Hágæ›a bón sem ver lakki› til langs tíma. Gott er a› nota fletta bón nokkrum sinnum á ári en Sonax Hard Wax fless á milli.

Ásbjörn Ólafsson ehf., Skútuvogi 11a, 104 Reykjavík, sími 414 1100, netfang: asbjorn@asbjorn.is, veffang: www.asbjorn.is

www.sonax.is

•

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Tækið virkaði jafn vel í bílnum, bátnum og á göngu og í öllum tilfellum var það notað af börnum og gamalmennum sem áttu auðvelt með að tileinka sér notkun þess á augabragði. Það var helst sá yngsti sem var lengi að tjá sig um kennileiti en síðar kom í ljós að það var vegna inn byggðra leikja sem eru í tækinu og leiknir voru í laumi. Götukortin komu líka skemmtilega á óvart og jafnvel nýjustu hringtorgin (sem virðast fjölga sér eins og minkar) virtust öll vera skráð af mikilli nákvæmni en hægt er að fá bílfestingu

Hægt

fyrir það þannig að auðvelt sé að nota það í akstri um borg og bý, þegar tækið er notað í bílnum er einfaldlega ýtt á „Find“ heimilisfangið valið sem fara á til og tækið segir hvenær á að beygja og jafnvel á hvaða akrein maður á að vera, ekki slæmt fyrir landsbyggðafólk sem óvant er að keyra í höfuðborginni. Bestu með mælin með tækinu, sem við fengum auð fúslega lánað til prófunar, eru þau að tækinu verður aldrei skilað (í guðanna bæn um ekki segja neinum frá því) þar sem greinarhöfundur ákvað að kaupa það.

e r a ð f á m a r gs k o n a r f e s t i n g a r , f y r i r b í l a , b á t a , f j ó l h j ó l o g h v a ð e i n a .

Bíleiningin

b r á ð s n i ð u g þ a r s e m e k k e r t þ a r f a ð b o r a í m æ l a b o r ð i ð , þ e t t a e i n f a l d l e g a l i gg u r o f a n á þ v í .

Við

p r u f u r e y n d i s t þ e ss i l a u s n a f b r a g ð s v e l , t o l l d i v e l o g a u ð v e l t a ð s t i l l a s t ö ð u t æ k i s i n s .

f við gæfum einkunnir á þessum síðum myndi Garmin 60CS fá fyrstu einkunn fyrir fjölhæfni og aðgengi og ekki spillir fyrir hversu nett það er fyrir okkur göngugarpana, miðað við tækin á markaðnum þá eru GPSmap 60 tækin mjög sterk, á góðu verði og bjóða upp á mikla möguleika. Garmin 60 línan fæst í fjórum útfærslum hjá R. Sigmundssyni og eru þau öll með tölvutengingu. GPS 60 er ódýrast en ekki er hægt að setja kort í það tæki, það fæst á kr. 19.900,-. GPSmap 60 er með svarthvítum skjá og 24Mb fyrir kort sem rúmar rúmlega hálft landið, það fæst á kr. 32.900,-. GPSmap 60C er með litaskjá og 56Mb fyrir kort og kemst allt landið í það tæki því nýja Íslandskortið tekur 44Mb. Það fæst á kr. 49.900,-. Öflugasta tækið er svo GPSmap 60CS sem er sama tækið og 60C að viðbættum rafeindaáttavita, loftvog og hæðartölvu. Það kostar kr. 54.900,-.

Sérð þú í myrkri? NightHunter - Bjartasta næturglerið

ErgoFlex augnskálar á XP útgáfunni.

Minnisstilling á fókus.

Séð með hefðbundnum kíki

Steiner NightHunter

Séð með Steiner NightHunter

Fæst í 3 stærðum: 8x56 8x30 7x50 Vatns- og rykþéttir 30 ára ábyrgð

ClickLock kerfi á hálsól þannig að hún smellur á eða af.

Brimrún Hólmaslóð 4 • 101 Reykjavík • Sími 5 250 250 • www.brimrun.is

Fagrit um skotvei›ar og útivist

Nýir tímar M

heilbrigðir. U.þ.b. 5.000 Íslendingar stunda rjúpnaveiðar. Ekki er nokkur möguleiki á að hægt sé að fylgjast með því að þessi fjöldi manna fylgi lögum og reglum við veiðar í okkar dreifbýla landi. Þess á heldur ekki að þurfa, ríkisvaldið á að treysta veiðimönnum.

eðal þeirra mála, sem mikið voru rædd á undanförnum tveimur þingum, var rjúpnaveiðibann ið. Ítarlega var fjallað um þetta mál í Umhverfisnefnd Alþingis, m.a. voru hagsmunaaðilar og vísindamenn kall aðir fyrir nefndina.

ú í vor var svo samþykkt frum varp umhverfisráðherra sem m.a. gerði ráð fyrir breytingum á svo kölluðum villidýralögum. Í framhaldi af þessari afgreiðslu hefur ráðherrann lýst því yfir að rjúpnaveiðar hefjist nú í haust. Nýtt veiðistjórnunarkerfi byggist á því að veiðarnar eigi að vera sjálfbærar. Umhverfisráðherra getur gripið til ýmissa skammtímaaðgerða til verndar rjúpu, gerist þess þörf. Þetta nýja kerfi á í raun að koma í veg fyrir að grípa þurfi

Þeir sem framvísa félagsskírteini SKOTVÍS fá 15% staðgreiðsluafslátt

til eins róttækra aðgerða og alfriðunar rjúpunnar. Fyrst og fremst liggur þó ábyrgðin hjá veiðimönnum sjálfum.

kkert stjórnkerfi virkar sé ekki um það víðtæk sátt. Þess vegna er það skoðun mín að leggja talsverða ábyrgð á herðar veiðimanna í þessum efnum. Þeir eiga hvað mestra hags muna að gæta varðandi það að stofnar íslenskra veiðidýra séu sterkir og

kki er mikil andstaða við skot veiðar hér á landi. Þær raddir sem eru á móti skotveiðum eru auðvitað til en hafa sig lítið í frammi. Raunar hefur þróunin verið sú í Evrópu, eins og kom fram á ráðstefnu The World Conservation Union s.l haust, að andstæðingum skotveiða hefur fækkað nokkuð undanfarin tvö ár. Virt náttúru verndarsamtök telja að skotveiðar eigi fullan rétt á sér, víða sé löng hefð fyrir veiðum. Þá sé heppilegt að nýta land til

•

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

skotveiða, sem annars er ekki er hægt að nýta t.d. til landbúnaðar. Villibráð er með hollustu matvælum sem völ er á. Þá hafa ýmis róttæk náttúruverndarsamtök beint augum sínum fremur að illri meðferð dýra sem alin eru upp á verksmiðjubúum. Stöðugt berast fréttir af fjölda dýra sem drepast vegna vatnsskorts, þrengsla og hita við flutninga á hraðbrautum Evrópu. Sýndar hafa verið myndir í breska sjónvarpinu af hræði legri meðferð og pyntingum dýra í sláturhúsum í Belgíu.

slendingar hafa frá upphafi byggt afkomu sína að verulegu leyti á nýtingu náttúrunnar, einkum á fisk veiðum og á síðari árum á vinnslu raforku úr fallvötnum og jarðvarma. Þjóðin hefur ávallt verið fylgjandi skynsamlegri nýtingu náttúrunnar. Þessi skilningur breytist vitaskuld þegar fólk flyst búferlum úr sveit í borg og er ekki lengur í návígi við náttúruna. Ýmsir telja, að það að veiða dýr sér til skemmtunar eigi ekki rétt á sér. Skotveiðar, sem og aðrar veiðar, byggjast á svo mörgum öðrum þáttum en að deyða dýrið, - það tekur stysta tímann. Veiðar eru skemmtileg útivist sem krefst líkamlegrar áreynslu; veiði maðurinn verður að kunna að lesa í náttúrurna og um leið að kynnast henni. Veiðar veita því mikla náttúru upplifun, félagsskap við góða vini og

þá er villibráð einhver sá besti og hollasti matur sem völ er á.

engi vel stunduðu Íslendingar rjúpnaveiðar sem atvinnu, enda var oft ekki aðra atvinnu að hafa og þjóðin fátæk. Nú er genginn í garð nýr tími þar sem rjúpnaveiðar verða aðeins stundaðar sem tómstundagaman, þar sem veiðimaðurinn veiðir aðeins fyrir sig og sína. Atvinnuveiðar, eða rjúpna veiðar til tekjuöflunar, eiga ekki lengur rétt á sér. Bændur og aðrir landeigendur geta nú öðlast meiri tekjur af þjónustu við veiðimenn en af rjúpnaveiðum. Enda segir í II bindi Íslenskra þjósagna að: ,,Ætíð er sultur og seyra í því búi, sem mikið er veitt af rjúpu“.

ADSL

Mikið úrval af Camo-fatnaði

g sagði hér að framan að ríkis valdið yrði að treysta veiðimönn um. Veiðimenn verða að vera þess trausts verðir. Það gera þeir m.a. með því að gæta hófs við veiðarnar og skila inn réttum upplýsingum á veiðiskýrsl um. Ég veit að íslenskir veiðimenn eru verðir þess trausts. Nýtt veiðistjórn unarkerfi byggist fyrst og fremst á gagnkvæmu trausti á milli ríkisvalds og veiðimanna. Sé þetta traust gagnkvæmt munum við geta stundað rjúpnaveiðar hér á Íslandi um ókomin ár. Guðlaugur Þór Þórðarson Alþingismaður og formaður Umhverfisnefndar Alþingis

www.hlad.is

Hlað ehf. · Bíldshöfða 12 · Sími 567 5333

• Ferð til útlanda fyrir tvo • Flott gril • Átta gjafabréf frá OLÍS Þetta stendur þeim SKOTVÍS félögum til boða, sem taka þátt í SKOTVÍS-OLÍS leiknum Það eina sem þú þarft að gera er að sækja um Olís kort á www.olis.is eða á netfangið kort@olis.is. Olís kortið er greiðslukort og því fylgja ýmiss þægindi auk afslátta hjá Olís og Ellingsen. Einungis er hægt að safna vildarpunktum með Skotvís félagsskirt eininu þegar greitt er með Olís korti. Nöfn þeirra félagsmanna SKOTVÍS sem sækja um OLÍS kort fyrir 15. október n.k. fara í lukkupott sem dregið verður úr við hátíðlega athöfn 20. október n.k.

Vinningarnir eru ekki af verri endanum: 1. vinningur

Ferð fyrir tvo til einhvers áfangastaðar

Icelandair í Evrópu

2. vinningur

Grill að eigin vali að upphæð kr. 35. 000.-

3. – 10. vinningur

5000 kr. gjafabréf hjá þjónustustöðvum OLÍS

Sæktu um Olís kortið í dag og njóttu afslátta og Vildarpunkta í hvert sinn sem þú verslar hjá Olís. Svo gæturðu dottið í lukkupottinn ef þú sækir um kortið fyrir 15. október 2005.

Veiðimenn velkomnir Þjónustuskrá

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Vesturland Gisting

Ásólfsskáli......................................................... 4878952 V-Eyjafjöllum, 861 HVOLSVÖLLUR............................. vidjon@hvippinn.is Bitra................................................................... 4821081 Hraungerðishreppi, 801 SELFOSS......... bitra@bitra.is

Ensku húsin....................................................... 4371725 Efri-vík............................................................... 4874694 Langá, 311 BORGARNES....... enskuhusin@simnet.is Landbrot, 880 KIRKJUBÆJARKLAUSTUR.................. efrivik@sveit.is Farfuglaheimilið Hamar..................................... 4371663 Hamar, 310 BORGARNES............... hamar@hostel.is Efstidalur 2........................................................ 4861186 801 SELFOSS...................................efstadal@eyjar.is Ferðaþjónusta bænda Bjargi............................. 4371925 310 Borgarnes....................................... bjarg@simnet.is Geirland ehf....................................................... 4874677 Síðu, 880 KIRKJUBÆJARKLAUSTUR......................... Ferðaþjónustan Þurranesi................................. 4341556 geirland@centrum.is Þurranes, 371 BÚ‹ARDALUR...................................... thurranes@centrum.is /centrum@thurranes.is Gerði v/Hala...................................................... 4781905 Suðursveit, 781 HÖFN..............bjornborg@centrum.is Hótel Framnes................................................... 4386893 Nesvegur 6-8, 350 GRUNDARFJÖR‹UR.................... Gistiheimili Frumskógar................................... 8962780 framnes@hotel-framnes.is Frumskógar 3, 810 HVERAGER‹I............................... gisting@frumskogar.is Hvítárbakki ....................................................... 4351530 Borgarfjörður, 311 BORGARNES....... www.millivina.is Gistih. Syðra Langholt....................................... 4866574 845 FLÚ‹IR........................sydralangholt@centrum.is Snorrastaðir . ................................... 4356627 / 8636628 Kolbeinshreppi, 311 BORGARNES.............................. Gistihúsið Edinborg/Lambafell ......................... 4878011 www.snorrastadir.com Lambafell A-Eyjafjöllum, 861 HVOLSVÖLLUR thorn@islandia.is Stóra-Vatnshorn................................................ 4341342 Haukadal, 371 BÚ‹ARDALUR..................................... Gisting Árhús Hellu........................................... 4875577 stora-vatnshorn@islandia.is Rangárbakkar, 850 HELLA................. arhus@arhus.is

torfis@ismennt.is Gistiheimili Áslaugar og Faktorshús í Hæstakaupstað......................... 4563868 400 ÍSAFJÖR‹UR...........................gistias@snerpa.is Reykjanes.......................................................... 4564844 401 ÍSAFJÖR‹UR.................................. rnes@rnes.is Sumarhús og gistiskáli...................................... 8614986 Nesvegur 3, 420 SÚ‹AVÍK.......... www.sumarbyggd.is

Veitingar Söluturninn Albína............................................. 4561667 Aðalstræti 89, 450 PATREKSFJ......bina89@simnet.is

Norðurland Gisting Bakki ehf........................................................... 4512987 531HVAMMSTANGI......................... bakkiehf@visir.is Brekkusel Gistiheimili Byggðarvegur 97, 600 AKUREYRI................ 8951260 www.Brekkusel.is

Draflastaðir........................................................ 8980444 Þingeyjarsveit, 601 AKUREYRI............. sveitasetrid@ sveitasetrid.is Gisting Stóri-Núpur............................................ 4866018 Gnúpverjahreppi, 801 SELFOSS.................................. Dæli................................................................... 4512566 svanborg@aknet.is Víðidal, 531 HVAMMSTANGI.......... daeli@centrum.is Krákan............................................................... 4386999 Hellishólar.......................................................... 4878360 Sæbóli 13, 350 GRUNDARFJÖR‹UR Fljótshlíð, 861 HVOLSVÖLLUR.................................... Eldá................................................................... 4644220 Mývatn, 660 SKÚTUSTA‹IR....................info@elda.is hellisholar@hellisholar.is

Veitingar

Hótel Geysir...................................................... 4806800 Ferðaþjónustan Bakkaflöt................................. 4538245 560, SKAGAFIR‹I................................. bakkaflot.com 801 SELFOSS.............................. www.geysircenter.is Hótel Gullfoss við Brattholt................................ 4868979 Ferðaþjónustan Steinsstaðir............................. 4538812 560 VARMAHLÍ‹............................. steinst@simnet.is 801 SELFOSS............................ brattholtii@islandia.is Hótel Ingólfur..................................................... 4823622 Ölfus, 801 SELFOSS.................. svanurg@gmail.com

Gisti- og Veitingahúsi Miðgarður...................... 4633223 Miðgarður 4, 610 GRENIVÍK...... www.midgardar.com

Hunkubakkar..................................................... 4874681 Síðu, 880 KIRKJUBÆJARKLAUSTUR.hunkubakkar@ sveit.is

Gistiheimili Hönnu Siggu................................... 4512407 Garðaveg 26, 530 HVAMMSTANGI............................. gistihs@simnet.is

Húsið ................................................................ 4868680 Gistiheimilið Engimýri........................................ 4627518 Öxnadal...................................www.simnet.is/engimyri Bjarkarbraut 26, 801 SELFOSS.............husid@best.is Skálafell I.......................................... 4781041 / 8644941 781 HORNAFJÖR‹UR................. skalafell@simnet.is

Glerá 2 v/ Hlíðarfjallsveg................................... 4625723 603 AKUREYRI......................................www.glera2.is

Vellir.................................................................. 4871312 Grímstunga l...................................................... 4644294 Fjallahreppi, 642 REYKJAHLÍ‹ Mýrdal, 871 VÍK............................... f-vellir@islandia.is

Veitingar Hyrnan - þjónustumiðstöð................................. 4305550 Brúartorgi, 310 BORGARNES..............www.hyrnan.is

Kristján X........................................................... 4875484 Þrúðvangi 34, 850 HELLA

Heiðarbær......................................................... 4643903 641 HÚSAVÍK.................................www.heidarbaer.is Hótel Blönduós.................................................. 4524205 Aðalgata 6, 540 BLÖNDUÓS............ blanda@lax-a.is

Hótel Djúpavík................................................... 4514037 Árneshreppur, 522 KJÖRVOGUR................................ Veitingahúsið Fimm Fiskar............................... 4361600 Skálinn ............................................................. 4833801 www.djupavik.com Óseyrarbraut 17, 815 ÞORLÁKSHÖFN........................ Frúarstígur 1, 340 STYKKISHÓLMUR folvir@simnet.is Hótel Reykjahlíð................................................ 4644142 Verslunin Skriðuland-Skyndibiti og kaffi............ 4341500 Reykjahlíð II, 660 Mývatn..................www.reykjahlid.is T-bær Kaffihús í Selvogi................................... 4833150 Saurbæ, 370 BÚ‹ARDALUR 801 SELFOSS Hveravellir Á Kili................................................ 4524200 Veitingastaðurinn Rauða Húsið........................ 4833330 Svínavatnshreppur, 541 BLÖNDUÓS.......................... hveravellir@hveravellir.is Búðarstíg 12, 820 EYRARBAKKI

Suðurland Gisting

Árnes................................................................. 4866048 Árnes, 801 SELFOSS........................ arnes@hostel.is

•

Vestfirðir

Lauftún.............................................................. 4538133 Seyluhreppi, 560 VARMAHLÍ‹

Gisting

Rauðaskriða...................................................... 4643504 Aðaldal, 641 HÚSAVÍK.......... raudaskrida@islandia.is

Gistih.Bjarkarholt............................................... 4562025 Barðaströnd, 451 PATREKSFJÖR‹UR.......................

Skútustaðir........................................................ 4644212 Mývatnssveit, 660 SKÚTUSTA‹IR

Fagrit um skotvei›ar og útivist Sveinbjarnargerði.............................................. 4624500 Svalbarðsströnd , 601 AKUREYRI litlagerdi@islandia.is Víðigerði............................................................ 4512592 Víðidal, 531 HVAMMSTANGI.....vidigerdi@mmedia.is Vogar Ferðaþjónusta......................................... 4644399 Vogar, Mývatnssveit, 660 SKÚTUSTA‹IR................... info@vogahraun.is Öngulstaðir lll.................................................... 4631380 Eyjarfirði, 601 AKUREYRI..................... ongulsstadir.is

Veitingar Gisti- og Veitingahúsi Miðgarður...................... 4633223 Miðgarður 4, 610 GRENIVÍK...... www.midgardar.com Hótel Blönduós.................................................. 4524205 Aðalgata 6, 540 BLÖNDUÓS............ blanda@lax-a.is Kaffi Krókur....................................................... 4536299 Aðalgötu 16, 550 SAU‹ÁRKRÓKI Laugasel Verslun og Veitingastaður................. 4643131 Laugum, 601 AKUREYRI.............. laugasel@simnet.is Tomman............................................................ 4661559 Hafnarbraut 21, 620, DALVÍK Rauðaskriða...................................................... 4643504 Aðaldal, 641 HÚSAVÍK.......... raudaskrida@islandia.is Þinghús-bar....................................................... 4512630 Norðurbraut 1, 530 HVAMMSTANGI....thinghus-bar@ simnet

Veiðileyfi Gistiheimilið Engimýri........................................ 4627518 Öxnadal...................................www.simnet.is/engimyri

Rjúpnaveiði og gisting Bjóðum skotveiðimönnum upp á góða gistingu með morgunverði, heitanpott og mjög gott rjúpnaveiðiland. Gistiheimilið Engimýri Öxnadal

S:462-7518. netfang: engimyri@simnet.is heimasíða: www.simnet.is/engimyri

Austurland Gisting Farfuglaheimili Nýibær..................................... 4781736 Hafnarbraut 8, 780 HÖFN.................... hofn@hostel.is Ferðaþjónustan Lækjarhúsum.......................... 4781517 Borgarhöfn, Lækjarhús, 781 HÖFN.............................. laekjarhus@simnet.is Fjalladýrð . ........................................................ 4711858 Möðrudalur, 701 EGILSST.................www.fjalladyrd.is Hótel Aldan........................................................ 4721277 Norðurgata 2, 710 SEY‹ISFJÖR‹UR.... hotelaldan@ simnet.is Hótel Svartiskógur............................................. 4711030 Jökulsárhlíð, 701 EGILSSTA‹IR...svartiskogur@mi.is Hótel Tangi........................................................ 4731840 Hafnarbygg 17, 690 VOPNAFJÖR‹UR....................... hoteltangi@simnet.is Kirkjubær.......................................... 4758819 / 8923319 Stöðvarfjörður..................................... simnet.is/birgiral Smyrlabjörg....................................................... 4781074 Suðursveit, 781 HÖFN........... smyrlabjorg@eldhorn.is Tunguholt.......................................................... 4751374 Fáskrúðsfirði, 750 FÁSKRÚ‹SFJÖR‹UR

Veiðileyfi Hótel Blönduós.................................................. 4524205 Aðalgata 6, 540 BLÖNDUÓS............ blanda@lax-a.is

Kirkjubær.......................................... 4758819 / 8923319 Stöðvarfjörður..................................... simnet.is/birgiral

Hótel Reykjahlíð................................................ 4644142 Reykjahlíð II, 660 Mývatn..................www.reykjahlid.is

Auglýsing í þjónustuskrá SKOTVÍS er ódýr kostur fyrir auglýsendur og góður kostur fyrir veiðimenn að nota, vertu með næst skotvis@design.is

w w w. d e s i g n . i s

Vei›imenn athugi›:

Slíti› fjötra hversdagslífsins! Njóti› fallegs umhverfis e›a spennandi ævint‡ra í stórbrotinni náttúru!

Varmahlí›

Nánari uppl‡singar í síma 453 8383 www.rafting.is

r a f t i n g . i s

Landsfélag um skynsamlega skotvei›i

Úr eldhúsi meistarans

J óh a n n J ó n ss o n , Ostahúsinu, sendi o k k u r þ e ss a r f r á b æ r u u pps k r i f t i r .

Gæsalifrar

Grafinn

Gæsalæri

terrine

hreindýravöðvi

confit

500 gr. gæsalifur 350 gr. smjör við stofuhita 1 bolli púrtvín 1 tsk pipar 1 msk jarðsveppaolía (truffluolía)

Hreindýravöðvi, 2,5 til 3 cm þykkur Gróft salt Rósmarín Blóðberg Fennelfræ Kerfill æsalifur, púrtvín og pipar í pott eða Bergmynta pönnu, soðið við vægan hita undir Hunang loki í nokkrar mínútur eða þangað til lifur er ljósrauð. Kælt niður við sto jötið er þakið salti í ca 2 og hálfan fuhita. Maukað í matvinnsluvél ásamt til 3 klukkustundir, skolað og þersmjörinu og olíunni, set í mót og kælt. rað. Penslað með hunangi. Þvínæst er vöðvinn hjúpaður með söxuðum kryddjurtum og fræjum. Tilbúið eftir 2 daga í • kæli.

Gæsalæri Andafita ( má nota ólífuolíu) Einiber Lárviðarlauf Pipar Sjávarsalt

æsalærum er raðað þétt í eldfast mót, hjúpað með fitu eða olíu og kryddað með einiberjum og lárviðarlaufum, 1 til 2 stykki per læri. Stráð yfir salt og pipar. Mótinu lokað með álpappír og bakað við 100 gráður í 5 klukkustundir. Gott er að láta mótið í kæli í 5-6 sólarhringa og láta lærin brjóta sig í fitunni.

Sértilboð til meðlima Skotveiðifélagsins Tilboð

3 dagar ÍSLENSKA AUGLÝSINGASTOFAN/SIA.IS HER 29449 09/2005

á verði 2ja

Forsenda vel heppnaðar veiðiferðar er góður bíll. Við útvegum þér rétta bílinn í veiðiferðina á hagstæðu verði. Við bókun þarf að gefa upp CPD-númer SKOT. Gildir fyrir eftirfarandi flokka: A, B, T, F, O og I. Takmarkað bílaframboð. Fyrstir bóka – fyrstir fá!

Tilboðið gildir til 31.12. 2005.

50 50 600 • hertz@hertz.is Keflavíkurflugvöllur, Reykjavík, Ísafjörður, Akureyri, Höfn, Egilsstaðir

Tilbúinn í morgunflugi›

kaldaljós 2005 - Fatna›ur á mynd er frá Jóa byssusmi›i

...og me› rétta korti›

FÉLAGSSKÍRTEINI SKOTVÍS 2005

Upphafi› a› gó›ri fer› Me› félagsskírteini SKOTVÍS 2005 safnar flú vildarpunktum Icelandair. Félagsmenn framvísa SKOTVÍS-skírteininu samhli›a OLÍS-kortinu sem flarf a› sækja sérstaklega um á www.olis.is. Vildarpunktar SKOTVÍS n‡tast til kaupa á flugmi›um, hótelgistingu, grei›slu fyrir bílaleigubíl e›a hluta flugfars flar sem bo›i› er upp á a› grei›a bæ›i me› punktum og peningum. Vildarklúbbsfélagar njóta auk fless reglulegra tilbo›a, eins og tvöfaldra punkta vi› verslun e›a helmingsafsláttar af flugi. Korti› gildir hjá Olís og Ellingsen Olíuverzlun Íslands hf. • Sundagör›um 2 • 104 Reykjavík • Sími 515 1000 • Fax 515 1010 • www.olis.is