Staða og ný*ng hreindýrastofnsins 2015
Skarphéðinn G. Þórisson aðalfundur SKOTVÍS 10. febrúar 2015 Kl 19:00-‐20:00
hIp://www.caff.is/carma
hIp://carma.caff.is/index.php/newsroom/555-‐carma/welcome-‐to-‐carma/conferances/751-‐carma8
Er hreindýrastofninn á vegamótum? Kynning í Umhverfisráðuney*nu 20.3.2014
Nefnd um hreindýrabúskap á Íslandi – skilar af sér í lok febrúar 2015
hIp://www.cairngormreindeer.co.uk/
Fyrirliggjandi er umsókn Stefáns Hrafns Magnússonar og Björns Magnússonar
Fram_ðin?
Neskaupstað Egilsstöðum
falið vöktun hreindýrastofnsins frá 2000
Vöktun Náttúrustofu Austurlands 2014 og tillaga um veiðikvóta og ágangssvæði 2015
www.na.is
Skarphéðinn G. Þórisson Rán Þórarinsdóttir
Fróðleikur Fréer Skýrslur NA-‐150145 Egilsstaðir Febrúar 2015
hIp://www.na.is/index.php?op*on=com_content&view=ar*cle&id=26&Itemid=38
NA leggur *l veiðikvóta og ágangssvæði
nauðsynleg forsenda *llögu um kvóta er þekking á nölda, dreifingu og aldurs-‐ og kynjasamsetningu
Vöktun hreindýrastofnsins • • • • • • • •
Apríltalning – frjósemi/samsetning Burður Sumartalning Snæfellshjörð – nöldi/dreifing/nýliðun Veiði – líkamlegt ástand Októbertalning – samsetning Vetrartalning alls stofnsins – nöldi/dreifing/samsetning Dagbók – nöldi/dreifing/hræ/ágangur Beit – ný*ng og ástand gróðurlenda
Í apríl er frjósemi könnuð
100 90 80 70 %
60 50
Fjöldi kálfa á 100 kýr og vetrunga í júlí
40 30 20
Hlurall hyrndra/ kelfdra kúa í apríl
10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Sumartalning í byrjun júlí
3500
3000
2000
1500
1000
500
0
1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Fjöldi hreindýra
2500
Norðan Jökuldals Óskipt Vestan Jöklu Fljótsdalsheiði Vesturöræfi Undir Fellum Múli
Snæfellshjörð í júlí 1965-‐2014
Fljótsdalshjörð yfirgaf Vesturöræfin 2002 gekk á Fljótsdalsheiði *l 2010 á Austurheiðum á vetrum Norðurheiðahjörð fækkaði á Brúaröræfum nölgaði í Vopna-‐, Þis*l-‐ og Bakkafirði
3500
3000
N Jöklu
Fjöldi
2500
V Hálslóns Fljótsdalsheiði
2000
Vesturöræfi
1500
Undir Fellum Múli
1000
Austurheiðar
500
0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Snæfellshjörð – nöldi og dreifing í júlí
800
600
0
1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Fjöldi hreindýra í júlítalningum 1100
1000
900
Norðan Jökulsár á Dal
700
Vestan Hálslóns
500
400
300
200
100
Fjöldi hreindýra í árlegum sumartalningum frá 1965-‐2014 innan Sauðár á Brúaröræfum þ.e. í Sauðár-‐ og Kringilsárrana (Norðurheiðahjörð). Rauðu súlurnar eru áætlaður nöldi dýra á Jökuldals-‐ og Vopnanarðarheiðum.
6000
Fjöldi hreindýra í júlí
5000
Hjarðir á svæðum 3 *l 9 Norðurheiðahjörð á svæði 1 Fljótsdalshjörð á svæði 2
4000 3000 2000 1000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Þróun hreindýrastofnsins 2000-‐2015 samkvæmt stofnstærð í júlí, skipt í Fljótsdalshjörð (sumartalning), Norðurheiðahjörð (áætlun) og hjarðir á svæðum 3-‐9 (áætlun).
300
Fjöldi
250 200 150 100 50 0
Talningar (bláI) og áætlaður nöldi (rauI) hreindýra á svæði 9
Hvort *lheyra þessi hreindýr svæði 7 eða 8?
Vetrartalning 2014
talið
áætlað
Δ
1 Norðurheiðahjörð
852
700
+152
2
Fljótsdalshjörð
567
600
-‐33
3
Víknahjörð
271
300
-‐29
4
Fjarðahjörð
149
150
-‐1
5 Fjarðabyggðahjörð
332
410
-‐78
6
Axarhjörð
726
550
+176
7
ÁlVaWarðarhjörð
1182
1500
-‐318
8
Lónshjörð
466
400
+66
9
Mýrahjörð
245
220
+25
Samtals
4790 4830
852
271 149 567
332 726 1182
-‐40 466
hIp://www.na.is/images/stories/utgefid/2013-‐2014/na-‐140144_vetrartalning_hreindyra.pdf
245
5 (134) Veiðisvæði (úrtak) 2014
Kýr 3 (200) Veturgamlir tarfar 6 (439) Tveggja ára tarfar 2 (239) þriggja ára og eldri tarfar 1 (410) 0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Svæði 1 2
Hjörð Norðurheiðahjörð Fljótsdalshjörð
Vetur 2014-‐15 900 600
km2 9363 3742
Hreinn/km2 0,10 0,16
Júlí 2015 1125 750
þ.a. kálfar 225 150
1&2 3 4a 4b 4 5a
Snæfellshjörð Víknahjörð Seyðisnarðarhjörð Mjóanarðarhjörð* Vellir A Fjarðahjörð Sandvíkurhjörð
1500 300 100 80 40 220 200
13105 980 590 70 660 360
0,11 0,31 0,17 1,14 0,33 0,56
1875 375 125 100 50 275 250
375 75 25 20 10 55 50
5b
Reyðarnarðarhjörð
100
310
0,32
125
25
Fáskrúðsnarðarhjörð
50
63
13
5 6 7 8 9
Fjarðabyggðahjörð Axarhjörð Ál|anarðarhjörð Lónshjörð Mýrahjörð
350 600 1400 400 300
670 1200 1090 1030 500
0,52 0,50 1,28 0,39 0,60
438 750 1750 500 375
88 150 350 100 75
Samtals
5070
19235
0,26
6338
1268
*Endurskoða þarf stöðu Mjóanarðarhjarðar – gengur á vetrum í Reyðarfirði
km2
5000 4000
2.5
flatarmál lands án auðna
2
Series3
1.5
3000 1 2000 1000 0
Wöldi hreindýra á km2
6000
0.5
0
Stærð veiðisvæða án auðna og þé]leiki hreindýra að vetri. Láré] lína markar 1 dýr á km2. Skip^ng í veiðisvæði og þé]leiki í högum veturinn 2014-‐15 í ljósi ástands gróðurlenda (Ólafur Arnalds 2002).
Ágangs- og veiðisvæði
Kvóti 2014 ♀ ♂ ∑
Vopnafjörður og NA (1) Jökuldalur N og Selland (2) Jökulsárhl. utan Sellands (3) Veiðivæði 1 Jökuldalur A (2) Hróarstunga (4) Fell (5) Fljótsdalur (6) Vellir V (10) Skriðdalur V (11) Hjaltastaðaþinghá (8) Eiðaþinghá (9) Veiðisvæði 2 Borgarfjörður og Víkur (7) Veiðisvæði 3 Vellir A (10) Mjóifjörður (12) Seyðisfjörður (12) Veiðisvæði 4
42 42 4 88 3 2 3 34 7 9 3 3 64 40 40 3 8 0 11
900
600 300
220
Kvóti 2015 ♀ ♂ ∑
38 80 100 40 48 90 47 48 10 14 4 10 96 184 1 151 98 5 8 3 5 5 7 2 5 5 8 3 5 10 44 34 10 10 17 7 10 12 21 9 12 10 13 3 10 13 16 3 13 70 134 2 64 70 37 77 48 30 37 77 3 48 30 10 13 3 10 6 14 8 6 8 8 10 8 24 35 4 21 24
140 95 14 249 8 7 8 44 17 21 13 16 134 78 78 13 14 18 45
Breyting ♀ ♂ ∑ 58 5 0 63 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 8 0 0 10 10
2 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -7 -7 0 0 0 0
60 5 0 65 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 10 10
Veiði Nýliðun álag 2015
Δ
0,28
225
-24
0,22
150
16
0,26
75
-3
0,20
55
10
Reyðarfjörður (14)
20
8
28
15
8
23
-5
0
-5
Eski- og Norðfjörður (13)
20
35
55
20 35
55
0
0
0
40
43
83
5 35 43
78
-5
0
-5
Skriðdalur A (11)
33
45
78
38 47
85
5
2
7
Breiðdalur (15)
33
50
83
37 53
90
4
3
7
66
95 161 6 75 100 175
9
5
14
260 190 450
15
5
20
1400 245 185 430 7 260 190 450
15
5
20
Veiðisvæði 5
Veiðisvæði 6
350
600
Djúpivogur (16) Veiðisvæði 7
245 185 430
Hornafjörður (Lón) (17)
45
31
76
45 31
76
0
0
0
Hornafjörður (Nes) (18)
23
14
37
23 14
37
0
0
0
68
45 113 8 68 45
113
0
0
0
Hornafjörður (Mýrar) (19)
30
20
50
52 25
77
22
5
27
Hornafj. (Suðursveit) (19)
5
5
10
8
5
13
3
0
3
35
25
60
9 60 30
90
25
5
30
Veiðisvæði 8
400
Veiðisvæði 9
300
Samtals
5070 657 620 1277
0,22
88
10
0,29
150
-25
0,32
350
-100
0,28
100
-13
0,30
75
-15
1268
-145
782 630 1412 125 10 135 0,29
2015 Svæði 7 Svæði 8 Svæði 9
Kýr veiddar á hefðbundnum veiði_ma 200 30 20
Kýr veiddar í nóvember 60 38 40
Ágangssvæði 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Vopnafjörður og NA Jökuldalur og Selland Jökulsárhlíð utan Sellands Hróarstunga Fell Fljótsdalur Borgarfjörður og Víkur Hjaltastaðaþinghá Eiðaþinghá Vellir Skriðdalur Mjói- og Seyðisfjörður Eski- og Norðfjörður Reyðarfjörður Breiðdalur Djúpivogur Lón Nes Mýrar og Suðursveit
♀ 100 50 4 2 3 34 48 3 3 10 47 18 20 15 37 260 45 23 60
2015 ♂ 40 53 10 5 5 10 30 10 13 20 59 14 35 8 53 190 31 14 30
∑ 140 103 14 7 8 44 78 13 16 30 106 32 55 23 90 450 76 37 90
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
♀ 42 45 4 2 3 34 40 3 3 10 42 8 20 20 33 245 45 23 35
2014 ♂ 38 53 10 5 5 10 37 10 13 20 57 14 35 8 50 185 31 14 25
∑ 80 98 14 7 8 44 77 13 16 30 99 22 55 28 83 430 76 37 60
Δ 2014 vs2015 +60 +5 0 0 0 0 +1 0 0 0 +7 +10 0 -5 +7 +20 0 0 +30
NA skráir hagagöngu hreindýra allan ársins hring og metur ágang á einstakar jarðir Ágangsma*ð er 60% af arðsútreikningum
REGLUGERÐ um skip^ngu arðs af hreindýraveiðum. 1. gr. Umhverfisstofnun skip*r arði af sölu veiðileyfa og afurða felldra dýra að fenginni umsögn hreindýraráðs. Skulu eingöngu þeir sem fyrir ágangi hreindýra verða á lönd sín njóta arðsins. Við úthlutun veiðileyfa er leyfum skipt niður á ágangssvæði. Með ágangssvæði er áI við nánar skilgreint svæði, þar sem ágangur hreindýra er svipaður á öllu svæðinu. Úthluta skal arði á einstök ágangssvæði í samræmi við úthlutuð veiðileyfi á svæðinu. Umhverfisstofnun gerir ár hvert *llögu *l umhverfisráðuney*sins um nölda og mörk ágangs-‐svæða að fengnum *llögum hreindýraráðs og NáIúrustofu Austurlands. Skal þar tekið mið af dreifingu hreindýra á síðustu 10 árum, en *llit skal taka *l brey*nga á ágangi og dreifingu hreindýra á undangengnu ári séu umtalsverð frávik milli ára. Af hverju felldu dýri fara kr. 5.000 *l ábúenda eða umráðenda, e|ir atvikum, þeirrar jarðar sem dýr er fellt á. E|irstöðvar skiptast sem hér segir: 1. Á allar jarðir innan hvers ágangssvæðis sem verða fyrir ágangi (40%): a. Samkvæmt fasteignama* lands, nórðungur. b. Samkvæmt landstærð (mæld eða flokkuð), þrír nórðu hlutar. 2. Samkvæmt ma* á ágangi (60%): a. Lí^ll ágangur, 5%. b. Nokkur ágangur, 10%. c. Töluverður ágangur 25%. d. Mikill ágangur 60%. Heimilt er að hnika frá ágangi um allt að 5% ef veigamiklar ástæður mæla með. Umhverfisstofnun metur ágang á einstakar jarðir með hliðsjón af ofangreindu að fenginni umsögn NáIúrustofu Austurlands. Óheimilt er að láta arð af hreindýraveiðum ganga *l þeirra sem ekki heimila hreindýraveiðar á landi sínu.
2. gr. Umhverfisstofnun skal leggja fram drög að úthlutunargerð *l kynningar í viðkomandi sveitarfélögum. Innan tveggja vikna geta landeigendur eða ábúendur gert skriflegar athuga-‐semdir við skip*ngu arðs. Að þeim _ma liðnum metur Umhverfisstofnun þær athugasemdir sem borist hafa og úthlutar síðan arði *l þeirra ábúenda eða landeigenda þeirra jarða sem arðs njóta. Úthluta skal hreindýraarði *l ábúanda viðkomandi jarðar nema samkomulag sé um annað við landeigendur eða ef ábúð er ekki á jörðinni. Tilkynna skal um úthlutun formlega og *lgreina kærufrest. Arður skal greiddur út fyrir áramót vegna síðasta veiði_mabils. Heimilt er að kæra úthlutun Umhverfisstofnunar *l umhverfisráðherra *l úrskurðar. 3. gr. Reglugerð þessi, sem seI er samkvæmt 14. gr. laga nr. 64/1994, um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum með síðari brey*ngum, öðlast gildi þegar í stað og gildir fyrir ráðstöfun arðs sem fellur *l frá og með árinu 2003 að telja. Jafnframt fellur úr gildi reglugerð með sama hei* nr. 485/2002. Umhverfisráðuney.nu, 2. júlí 2003.
hIp://www.lo|myndir.is/k/kortasja.php?client=landsn Â
Veiðin 2014 Kvó* 2014
VeiI 2014
Þ.a. nóvemberveiði
Slysadýr
Svæði
♀
♂
♀
♂
1
88
96
87 (1)
96
2
64
70
63 (1)
68(2)
3
40
37
40
37
4
11
24
11
24
5
40
43
37 (3)
43
6
66
95
65 (1)
94 (1)
7
245
185
229 (16)
185
8
68
45
57 (11)
42 (3)
22
9
35
25
34(1)
21 (4)
26
1
∑
657
620
623 (34)
610 (10)
48
5
♀
Kálfar
Kýr
Tarfar
∑
3
3
6
11
1
1
2
1
2 1
3 1
2
1 1
2
3
4
3
2
1 1
10
15
30
Griðland hreindýra og heiðagæsa -‐ RAMSAR
Veiðisvæði 1 stækkað *l norðurs 2014
Ljósm. ©Jón Egill Sveinsson
1400 1200 1000
9 8
Kvó*
7 800 600
6 5 4
400 200
3 2 1
0
Skip*ng veiðikvóta e|ir veiðisvæðum 2000-‐2014
Ust-‐JGG-‐2004
Felli-‐ staðir
Þungamiðja veiða 2005-‐2014 Veiðisvæði – felld hreindýr 2014
Fallþungi 3-‐5 ára mylkra kúa (kg)
46
Svæði 2 Svæði 3-‐8 Svæði 1
45 44 43 42 41 40 39 38 37 36
2008 (n: 246/14/91)
2009 (n: 239/9/104)
2010 (n: 145/39/94)
2011 (n: 110/18/86)
2012 (n: 122/4/112)
2013 (n: 24/37/149)
2014 (n: 28/145/49)
Meðalfallþungi (kg)
Fallþungi mylkra 3-‐5 ára kúa í veiðinni 2012 51 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 40 39 38 37 36 35 1 (n:4) 2 (n:122) 3 (n:17)
4 (n:3)
5 (n:17) 6 (n:15) 7 (n:55)
Fallþungi (kg) 3-‐5 ára tarfa
Veiðisvæði (Wöldi kúa) 100 95 90 85
2012
80
2013
75
2014
70
8 (n:5)
Á að leyfa tarfaveiði á fengi_ma? Hafa veiðar áhrif á hornastærð? Á að seinka kúaveiðum? Þarf meiri stýringu veiða?
45 40 35
felld dýr 2008
30 25 20 15 10 5 0 500
1000
1500
2000
Warlægðarbel^ frá miðlínu vegar
2500
1200
100%
1100
95%
1000 90%
900 800
80%
700
Fjöldi
85%
600
75%
500 70%
400
65%
300
60%
200 100
55%
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
• Kúaveiði_ma hnikað a|ur um 10 daga • Að meðaltali voru felldar 53 kýr (27-‐108) og þ.a. 35 skotnir tarfar (12-‐79) mylkar kýr á skotnar kýr _mabilinu 1.-‐9. ágúst 10.-‐20.9. árin 2003 – 2014. skotnar kýr 1.-‐9.8. Það gerir að meðaltali 5% (2-‐9%) af heildarveiði
100% 90% 80%
Felldar kýr
70% 60%
16.8.-‐20.9.
50%
11.-‐15.8.
40%
6.-‐10.8.
30%
1.-‐5.8.
20% 10% 0% 1
2
3
4 5 Veiðisvæði
6
7
8
2
63
1.5
61
1
59
0.5
57
0
55
-‐0.5
53
-‐1
51 49 47
NAO DJFM Nýliðun
45
-‐1.5 -‐2 -‐2.5 -‐3
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
North Atlan*c Oscilla*on
NAO -‐ vetrargildi (desember mars )
Nýliðun (kálfar per 100 kýr og vetrunga í júlí)
65
Dánar_ðni
Dánarorsakir 658 dýra árin 1991-‐2013. Fyrir bíl Óþekkt Dánarorsök
Fengi_mi Skot
óþekkt
Girðing/vír/net
kýr
Snjóflóð/hrapað Fóðurbrey*ng
tarfur
Burður
nýfæI
Drukknun Hor/elli 0
20
40
60
80
100 120 140 160 180 200 Fjöldi
Miðað við stöðugan júlístofn upp á 6000 hreindýr, 21% veiðiálag, 56% kálfa á kýr og vetrunga að sumri væri heildar náIúruleg dánar_ðnin einungis um 3.6% eða um 218 dýr á ári (meðaltal 2000-‐2013). Að meðaltali voru skráð 55 hræ á ári frá 2008 *l 2013. Samkvæmt því var um nórðungur allra hræja skráður árlega.
símalínur -‐ girðingar
7
2
9 38 13
Óþekkt Fyrir bíl Vír Afleiðing fengi_ma? Sko*n ólöglega? Hrapað
31
Dánarorsök (%) 45 hreindýra í Lóni, Nesjum Mýrum og Suðursveit 2011 og janúar 2012
Veiðiþjófnaður
Sko*nn í nóvember 2010 – aðeins a|urpartur hirtur
Að skjóta hreintarfa e|ir fengi_ma ber ekki voI um góða þekkingu á dýrunum
Á þessum slóðum o| fundist ummerki hreindýraþjófnaðs síðustu tvo áratugina
nöldi hreindýra fyrir bíl 1993 -‐ 2014 45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
35
25 20 15 10 5 0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
hlurall
fjöldi hreindýra fyrir bíl
30
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Kálfar
Kýr
Tarfar
hreindýr fyrir bíl 1999-‐2013
80 70
NáIúrustofa Austurlands og Vegagerðin í samstarfi *l að reyna að draga úr árekstrum
Frá 1999
60 50 40 30 20 10 0 1
2
3
4
5
6 7 mánuður
8
9
10
11
12
Rannsóknir áhrif virkjanaframkvæmda á hreindýr hagaganga og arerli krufið með GPS-‐hálskrögum burður og burðarsvæði
Skarphéðinn G. Þórisson & Kris_n Ágústsdóer Áhrif náIúru og manna á líf Snæfellshjarðar í ljósi vöktunar síðustu áratugi og staðsetninga hreinkúa með GPS-‐hálskraga 2009-‐2011 hIp://www.na.is/images/stories/utgefid/2013-‐2014/ NA140140_Snaefellshjord_Ahrif_naIuru_og_manna_. pdf
Ranga
Norðurheiðahjörð Fljótsdalshjörð Axarhjörð Ál|anarðarhjörð
Meðalstærð heimasvæða eVir hjörðum á ólíkum mmabilum ársins
Hnefla endurspeglaði brey*ngar á hagagöngu Fljótsdalshjarðar
meðalferðahraði m/klst.
600
Hardangervidda 500
400
300
200
100
0
Norðurheiðahjörð Fljótsdalshjörð
Helstu niðurstöður • Norðurheiðahjörð gekk mest í ógrónu landi, víðimóa og kjarri á meðan Fljótsdalshjörð var mest í star-‐og þursaskeggsmóa og flóa
Rán Þórarinsdóer Burður og burðarsvæði Snæfellshjarðar lokaskýrsla vor 2014
Burðarsvæði Snæfellshjarðar 2005-‐2013
Af hverju bera kýrnar þarna?
Hengla Â
Takk fyrir
Sveinn Ingimarsson og Ívar Karl Hafliðason
Húsdýragarðsveiðar