2013, 19.árg

Ver› 1.190 kr.

Fagrit um skotvei›ar og útivist. 1. tbl. 19. árg. 2013

DÓTAKASSI FULLORÐNA FÓLKSINS Í Garminbúðinni í Ögurhvarfi færðu frábæra þjónustu og flest fremstu útivistar- og íþróttatæki sem í boði eru.

Einnig erum við með fjölbreytt úrval af tækjum fyrir sjófarendur. Reynsla og þekking er okkar aðalsmerki.

kr.

verð

verð

74.900

verð

79.900

kr.

69.900

Oregon 600 – Göngugarpurinn

Edge 810 – Hjólreiðafólk

Fenix – Göngugarpurinn

Frábært göngutæki verður enn betra, 3” snertiskjár með frábærri glampavörn.

Bluetooth samskipti við síma og tvöfaldur GPS móttakari.

GPS æfingatæki sem sýnir frammistöðu og leiðsögn. 5 mismunandi uppsetningar, t.d. þegar þú keppir og þegar þú ferð á fjöll.

Útivistarúr með leiðsögn ásamt hæðartölvu, loftþrýstingsnema og 3 ása rafeindaáttavita.

Einnig tilvalið í hlaupið og annað sport.

verð

kr.

49.900

kr.

verð

verð

29.900

Nüvi 40LM – Bíleigandinn

Nýtt GPS golfúr. Sjáðu fjarlægð í holuna hvar sem þú ert. Mældu högglengd og fylgstu með hversu langt þú gengur. Yfir 30.000 vellir um allan heim.

Ódýrasta leiðsögutækið, frí lífstíðar uppfærsla á Vestur-Evrópukorti.

kr.

verð

199.900

kr.

44.900

Approach S2 – Golfarinn

verð

PIPAR\TBWA • SÍA

kr.

kr.

9.900

verð

kr.

49.900

Nüvi 2547LM – Bíleigandinn

Forerunner 310XT – Hlauparinn

Nýtt leiðsögutæki í bílinn með 5” skjá. Frábærir nýir eiginleikar sem gera þér lífið létt í akstri.

Öflugt GPS æfingaúr með fjölnota stillingum. Fylgstu með tíma, vegalengd, hraða og hjartslætti.

Vatnshelt úr, löng rafhlöðuending.

verð

kr.

15.900

verð

kr.

39.900

GPSMAP 720s – Bátaeigandinn

Powermonkey – Ferðalangurinn

Solarmonkey – Göngugarpurinn

Gobandit Live – Áhugaljósmyndarinn

Frábær sambyggður GPS plotter og dýptarmælir 1KW á strandveiðarnar. 7” snertiskjár, íslenskt viðmót.

Ertu alltaf með óhlaðinn símann?

Powermonkey discovery er lausn fyrir fólk á ferðinni, innanlands sem utan!

Að hlaða símann, myndavélina eða GPS tækið er ekkert mál á fjöllum, Solarmonkey adventurer hleður innbyggða rafhlöðuna á daginn og sem aftur hleður tækin þín á nóttinni!

Vatnsheld myndavél í sportið, GPS innbyggt, sjáðu hraða, hæð, krafta o.fl. birtast með videóinu.

Full HD upptaka með 170° sjónarhorni.

Ögurhvarfi 2, 203 Kópavogi | S: 577 6000 | www.garmin.is

Um blaðið

RITSTJÓRAPISTILL

Elvar Árni Lund

S

Ágætu lesendur KOTVÍS tímaritið er málgagn Skotveiðifélags Íslands – SKOTVÍS – og er eina tímaritið sem gefið er út á Íslandi sem eingöngu fjallar um skotveiðar og málefni tengd veiðum á villtum fuglum og dýrum með skotvopnum.

Félagsmenn SKOTVÍS fá blaðið sér að kostnaðarlausu sent heim að dyrum. Öðrum stendur til boða að kaupa það á völdum stöðum.

Gerðar hafa verið breytingar á blaðinu, sem má helst lýsa þannig að á eftir formannsspjalli tekur við efni á léttum nótum, t.d. viðtöl og fróðleikur, en svo smáþyngist lesningin eftir því sem greinar á fræðilegum nótum bætast við og efni sem snýr að því sem stjórn SKOTVÍS fæst við hverju sinni. Auglýsingar eiga sinn sess í blaðinu, án þeirra væri ekki mögulegt að gefa blaðið út og er auglýsendum hér með þakkað fyrir þeirra framlag. Í blaðið rita nýir pennar og vil ég nota tækifærið og þakka kærlega blaðamönnum og öðrum þeim sem leggja til efni í blaðið. Tvær veiðikonur segja frá sínum veiðum og það er vonandi að við fáum að heyra meira af slíku í framtíðinni. Eftirkektarverð er líka greinin um Engilbert byssusmið en fáir íslendingar hafa sennilega heyrt starfa hans getið fram að þessu.

Ráðstefnunni sem SKOTVÍS og UST stóðu fyrir í vor eru gerð skil og þá er vert að benda á mjög fróðlega grein um úttekt á friðlýstum svæðum sem SKOTVÍS stóð fyrir á þessu ári.

Efnistök blaðsins fá að vonandi góðan hljómgrunn meðal veiðimanna. Á 35 starfsárum félagsins hefur ýmislegt í útgáfustarfsemi verið reynt. Fyrir tíma internetsins voru fréttablöð SKOTVÍS bæði nauðsynlegt og vinsælt efni þar sem veiðimenn gátu fylgst með hvað væri um að vera í málaflokkum sem tengdust veiðum og umhverfi veiðimanna. Nú má finna slíkar upplýsingar víða á netinu og birtast fréttir af veiðum og veiðimönnum víða á netmiðlum fjölmiðla. Síðan 1995 hefur SKOTVÍS tímaritið komið út og er það mikið metnaðarmál að gefa það út ár hvert því eins og áður segir er ekkert annað rit sem fjallar eingöngu um skotveiðar. Á hinum Norðurlöndunum eru gefin út tímarit í hverjum mánuði og þess á milli fréttablöð í dagblaðaformi. Fyrir slíkri útgáfu er enginn grundvöllur hér heima en eitt tímarit á ári síðan 1995 hefur skilað okkur 19 blöðum stútfullum af fróðleik og heimildum. Það er dýrmætur vitnisburður um starf SKOTVÍS sem félags og málefnin sem félagið hefur fengist við hverju sinni. Reynt er að gefa út blað sem hefur víðtæka skírskotun svo fjallað er um flest sem tengist veiðum, allt frá straumum í pólitík, viðtöl við veiðimenn, tæki fyrir veiðimenn og til uppskrifta á villibráð. Það einlæg von mín og ósk að blaðið uppfylli kröfur félagsmanna og annarra sem það lesa.

Ritstjórakveðjur, Elvar Árni Lund

MEÐAL EFNIS 12

Hvar er hundurinn?

16

Lóuveiðar á Hellisheiðinni

GPS hundarakningatæki

Evrópusambandið og skotveiðar

18

Skeftissmiður stórhöfðingja

Frásögn af Engilbert byssusmið

22

Ég reyni að draga manninn minn með Guðbjörg Jónsdóttir í viðtali

26

Gildir öllu að vera pollrólegur

Gulli Konn hrefnuveiðimaður í viðtali

30

Hafði ekki tíma fyrir stress

Bylgja Lind Pétursdóttir í viðtali

34

Friðlýsingar og veiðitakmarkanir Kjartan Þór Ragnarsson

42

Árangur af fækkun rjúpnaveiðidaga Hversu vel virkar þrenging veiðitímabils sem stjórntæki?

54

Eldun og meðhöndlun villibráðar frá Úlfari Finnbjörnssyni og fleirum

Ver› 1.190 kr.

Fagrit um skotvei›ar og útivist. 1. tbl. 19. árg. 2013

Útgefandi: Sökkólfur ehf www.dot.is • s. 824 8070 fyrir Skotveiðifélag Íslands Kjartan Jónsson / kjartan@skotvis.is Uppsetning, auglýsingar, Elvar Árni Lund / elvar@skotvis.is Ritstjóri, formaður SKOTVÍS Shutterstock / Forsíðumynd

Skotvís | 3

Formannspistill

SNÚUM VÖRN Í SÓKN EFLUM FÉLAGSSKAPINN!

Á

gætu félagsmenn og aðrir lesendur tímaritsins SKOTVÍS. Það er bjart yfir veiðimönnum í lok sumars þegar daginn aftur tekið að styttast og stutt í að veiðar hefjist af fullum þunga. Þegar þetta er skrifað hafa hreindýraveiðar reyndar gengið brösulega vegna veðurs en það er svo sem ekkert nýtt og rætist vonandi úr því. Samkvæmt venju skapast ástand þegar leyfum er skilað inn í stórum stíl, m.a. vegna þess að hluti þeirra sem voru dregnir út í happadrættinu treysta sér ekki í skotprófið. Úthlutunarreglurnar og ramminn í kringum hreindýraveiðar í heild sinni þarfnast úttektar og betrumbóta í framhaldinu. Það er öllum ljóst að mikil óvissa ríkir nánast fram á síðasta dag um hvort þeir sem eru á biðlista fái leyfi og þá þarf oftar en ekki að stökkva af stað með stuttum fyrirvara. Umfram eftirspurn er eftir veiðileyfum en hluti af þeirri eftirspurn er ekki marktæk því sumir fá aðra til að sækja um og sækja jafnvel um þótt lítill áhugi sé fyrir hendi. Á sama tíma fá þeir sem þrá að komast til hreindýraveiða ekki leyfi í mörg ár í röð. Það hefur verið yfirlýst markmið SKOTVÍS að vanir hreindýraveiðimenn fái að halda til veiða án leiðsögumanns að uppfylltum ákveðnum skilyrðum, kjósi þeir það. Hvernig slík hugmynd er útfærð er rétt eins og hvert annað verkefni sem má leysa í samvinnu og samstarfi við stjórnvöld, landeigendur, leiðsögumenn og síðast en ekki síst, veiðimenn sjálfa. Endurskoðun á svæðaskiptingum er líka eitthvað sem þarf að fara í samfara slíkri vinnu. Það er ljóst að fyrirkomulag hreindýraveiða þarfnast endurskoðunar og vonandi sjá stjórnvöld til þess að farið verði í það áður en langt um líður. Svæðisráð SKOTVÍS á NV-landi gerði á dögunum skoðanakönnun á meðal hreindýraveiðimanna þar sem m.a. var spurt um álit veiðimanna á núverandi kerfi til úthlutunar. Það verður spennandi og fróðlegt að sjá niðurstöður þeirrar könnunar og á sama tíma ánægjulegt að fylgjast með hvernig vinna svæðisráðsins fer af stað af krafti.

Fyrstu tölur benda til þess að rjúpnastofninn sé á uppleið, þvert á fyrri spár sérfræðinga Náttúrufræðistofnunar. Í fyrstu hljómaði þetta of gott til að vera satt og í raun á enn eftir að heyra niðurstöður ungatalninga sem fara fram í lok júlí og byrjun ágúst.

Vonandi gengur þessi jákvæða spá eftir og sé vilji fyrir því að fjölga veiðidögum er ekkert því til fyrirstöðu að umhverfisráðherra bæti við dögum, enda sýnt að hóflegar veiðar eru ekki ástæða riss eða falls rjúpnastofnsins. Í grein í blaðinu frá Arne Sólmundssyni, varaformanni SKOTVÍS, má glögglega sjá að fækkun daga er ekki leiðin til að fjölga rjúpum á Íslandi. Það er mikilvægt að menn skoði veiðarnar í heild sinni og allt það sem áhrif getur haft á stærð stofnsins og reyni að gera sér betur grein fyrir heildarmyndinni. Sú mynd sem dregin hefur verið upp síðastliðin ár af því hvað hefur áhrif á stærð og viðgang rjúpnastofnsins hefur verið alltof einföld. Það er mál til komið að stækka rammann og líta til þátta sem m.a. veiðimenn hafa bent á í mörg ár og er litið til í öðrum löndum, þ.e. afætna á borð við ref og vargfugl ásamt beitarálagi og samkeppni milli tegunda um búsvæði. Þá hefur veður gríðarmikið að segja um afkomu mófugla og unga þeirra þannig að þegar verið er að stjórnast í veiðum ár frá ári er eðlilegt að taka með í reikninginn þegar gerir slæm veður yfir varptímann.

Gæsir sem leituðu varpóðala sinna snemma í vor komu víða

4 | Skotvís

að luktum dyrum enda var snjór með mesta móti víða á hálendinu. Því mátti sjá heiðargæsir mun lengur í ræktuðu landi en vanalega.

Stórir hópar varppara og geldfugla sáust í dölum og út með sjó og hurfu ekki fyrr en tekið hafði upp snjó fram til heiða. Sökum þessa seinkaði varpi gæsa víða á hálendinu, en það skal tekið fram að niðri á láglendi fór varp víða snemma af stað og sumsstaðar mátti sjá gæsir með fleyga unga snemma í ágúst. Á hálendinu var og er enn víða snjór og því má gera ráð fyrir að margir slóðar og leiðir geti verið blautari en áður og erfiðari viðureignar.

Síðasta vor máttu svartfuglsveiðimenn horfa upp á veiðibann annað árið í röð, rétt í þann mund sem fuglinn kom að landi og þegar best er að stunda veiðar á þeim tegundum. Þáverandi umhverfisráðherra, Svandís Svavarsdóttir, stytti veiðitíma á svartfuglum 2012 og með breytingu á reglugerð var klippt aftan af tímabilinu þannig að nú er svo komið að lítið er hægt að stunda þessar veiðar nema á haustin og yfir veturinn geri góð veður og sérlega góðar aðstæður. Bannið var byggt á niðurstöðum nefndar sem ráðherra setti saman en sú nefnd margklofnaði í afstöðu sinni gagnvart banninu. Fulltrúi Fuglaverndar, Náttúrfræðistofnunar Íslands, formaður nefndar um endurskoðun „villidýralaga“ no.

64/1994 ásamt fulltrúa ráðuneytisins (formaður nefndarinnar) studdu bannið. Umhverfisstofnun treysti sér ekki til þess að styðja við bannið, né heldur fulltrúar Bændasamtakanna og SKOTVÍS, enda voru engin gögn lögð fram sem sýna fram á að veiðar í smáum og sjálfbærum stíl hafi nokkur áhrif á fuglastofna sem telja milljónir einstaklinga. Ráðherra lét undan utanaðkomandi þrýstingi í stað þess að hlýða á málefnaleg rök og tillögur SKOTVÍS varðandi auknar rannsóknir. Þá voru ekki haldnar fundargerðir og því er lítið sem ekkert til sem segir af því sem fram fór á fundum nefndarinnar. Það er einlæg von SKOTVÍS að nýr ráðherra endurskoði þessa ákvörðun forvera síns og að veiðar verði hafnar á ný á svartfuglum á vorin, á þeim tíma sem best er að stunda veiðarnar og þá verði farið af stað með rannsóknir sem sýni fram á aldursdreifingu fuglanna. Sýni rannsóknir að varpfugl sé undirstaða aflans þarf að ræða slíkt og taka ákvörðun í því ljósi en þar til slíkt er komið á hreint er ljóst að forsendur núverandi veiðitíma eru getgátur byggðar á fábrotnum upplýsingum sem er ótækt. Í sumar bárust fréttir af því að búið væri að taka ákvörðun um stækkun Þjórsárvera og lagði Umhverfisstofnun það til við umhverfisráðherra að farið yrði að tillögum stofnunarinnar og starfshóps á vegum hennar. Tillögurnar fólu m.a. í sér að viðbótarsvæðið, sem er margfalt stærra en núverandi Þjórsárver, yrði friðlýst á sama hátt og núverandi svæði. Skemmst er frá því að segja að ráðherra tók sér frest til að taka ákvörðun í málinu, ekki síst fyrir kröftug mótmæli frá Landsvirkjun. SKOTVÍS hefur átt aðkomu á málinu í nokkurn tíma og hefur ávallt bent á að veiðar rúmist vel á þessu svæði enda er verið að friðlýsa varpsvæði og landið fyrir því að vera sökkt undir miðlunarlón. Veiðar í smáum stíl munu hafa engin eða hverfandi áhrif á lífríkið enda er um erfitt svæði að fara

Fomannspistill sem aðeins er hægt að veiða á í nokkrar vikur snemma á haustin.

Vöxtur heiðagæsastofnsins er sönnun þess að veiðar úr honum hafa hverfandi áhrif og að stofninn hefur það mjög gott um þessar mundir. Þess vegna er ekki skynsamlegt að banna veiðar á þessu risastóra svæði. Með nútíma tækni og nýjum aðferðum við eftirlit er ekkert mál að heimila veiðar á því svæði sem bætt verður við Þjórsárver. Núverandi Þjórsárver eiga áfram að njóta þeirrar verndar sem þau eru undir og hefur enginn rætt um annað. Við friðlýsingu Þjórsárvera er tækifæri til að kalla eftir nýjum og spennandi hugmyndum varðandi friðlýsingar á Íslandi. Ekki er ástæða til að skapa gjá á milli þeirra sem telja sig eiga hagsmuna að gæta og þeirra sem telja sig vilja vernda landið. Oftar en ekki eru nefnilega flestir að hugsa líkt, vilja njóta landsins en á sama tíma vernda það svo afkomendur okkar geti notið þess á sama hátt. Ný aðferðafræði hefur verið að ryðja sér til rúms víða um heim sem felst í því að nýta þekkingu og reynslu veiðimanna við gagnaöflun og rannsóknavinnu. Á Íslandi, þar sem alltaf er skortur á fjármagni til rannsókna, er ekki spurning að taka upp slíkt samstarf og byrja sem fyrst að fá veiðimenn og aðra náttúruunnendur til að aðstoða við rannsóknir undir handleiðslu vísindamanna.

SKOTVÍS hefur fengið lögfræðing, Kjartan Þór Ragnarsson, til að vinna álitsgerð um friðlýsingar á Íslandi og samantekt um hversu vel framkvæmd þeirra hefur haldist í hendur við upphafleg markmið. Grein um þetta er að finna í blaðinu. Þar kemur fram að í stórum hluta friðlýsinga þar sem veiðar eru takmarkaðar með einum eða öðrum hætti, hefur ekki verið gætt meðalhófs og friðlýsingin fer framúr upphaflegum markmiðum sínum. SKOTVÍS lítur því svo á að nauðsynlegt sé að hefja endurskoðun á friðlýsingunum m.t.t. veiða og forgangsraða slíku rétt, t.d. með því að byrja á endurskoðun friðlýsingar um Guðlaugstungur, svo eitthvað sé nefnt.

Undirritaður vill í framhaldi af þessu viðra hugmynd sem gæti verið til þess fallin að sameina hagsmuni og skoðanir mismunandi aðila: Vísindaveiðar verði heimilar á friðlýstum svæðum á Íslandi, nema þar sem beinlínis er verið að friðlýsa svæði til að tryggja afkomu dýrastofna.

Heimild til vísindaveiða fái þeir veiðimenn sem hafa undirgengist námskeið til að uppfylla ákveðin skilyrði og stunda veiðar í takt við siðareglur SKOTVÍS. Veiðimenn sem uppfylla skyldur til að stunda vísindaveiðar, tilkynni sig til veiða inn á svæðið og haldin verði skrá yfir þá sem gera slíkt. Upplýsingar sem fást með þessu móti verði engum opnar, nema brýna nauðsyn beri til, t.d. ef skemmdir hafa verið unnar á náttúrunni en þá verði farið með upplýsingar skv. lögum um persónuvernd.

Veiðimenn sem veiða á friðlýstum svæðum fylli út veiðiskýrslu þar sem þeir leggja mat á aldur og gefa upp kyn þess sem veitt er. Möguleiki er á að veiðimönnum verði lagðar ríkari skyldur á herðar, s.s. að gera grein fyrir veðri, leggja mat á fjölda fugla á viðkomandi svæði o.sv.frv., taka þátt í talningum ofl. ofl.

Veiðimenn sem taka þátt í vísindaveiðum á friðlýstum svæðum skulu hafa kynnt sér viðurkenndar aðferðir og geta beitt þeim við greiningu á afla og tileinka sér vinnubrögð sem eru viðurkennd af fagmönnum.

Veiðikortakerfi Umhverfisstofnunar verði notað til að miðla efni og mennta og undirbúa veiðimenn til vísindaveiða. Veiðimenn geti nálgast fræðsluefni og allt það sem þarf til að taka þátt í rannsóknum og vísindaveiðum á internetinu. Þar verði ennfremur

SIGMAR B. HAUKSSON MINNING

S

igmar Bent Hauksson stjórnarmaður og formaður í Skovís til 17 ára lést aðfaranótt 24. desember 2012 á Landspítalanum við Hringbraut, eftir snarpa og stutta baráttu við krabbamein. Sigmar fæddist í Reykjavík 3. október 1950, sonur hjónanna Hauks Bents Guðjónssonar járnsmiðs og Svanborgar Jónsdóttur frá Víðvöllum inn af Steingrímsfirði. Sigmar var elstur þriggja systkyna, sem eru Guðrún Björk og Jón Víðir. Sigmar eignaðist tvo syni, Guðjón Bent og Hauk Bent og á þeirra vegum sex barnabörn.

Sigmar fór snemma úr foreldrahúsum til sjómennsku, bæði á fiski- og farskipum í nokkur ár. Sigmar fór síðan til náms til Svíþjóðar árið 1969, fyrst við lýðháskólann í Kungelve og síðan fjölmiðlunarnám í Gautaborg. Að loknu námi starfaði hann hjá RÚV og síðar við dagskrár- og þáttargerð, bæði hjá RÚV og fyrir aðra miðla. Sigmar starfaði einnig við ferðamál, sem farastjóri og leiðsögumaður og síðari ár við ráðgjöf á sviði ferðamála og atvinnumála.

Sigmar starfaði mikið að félagsmálum, sat um árabil í stjórn SÍBS og fyrir aðildarfélög þess, í stjórn Skotveiðifélags Íslands þar sem hann var formaður í allmörg ár. Þá starfaði hann talsvert fyrir Framsóknarflokkinn. Tengt þessum störfum sat Sigmar í allmörgum nefndum á vegum félagasamtaka og opinberra aðila.

Sigmar var hugsjóna- og baráttumaður í þeim málefnum sem hann tók fyrir og öflugur málsvari þeirra í ræðu og riti.

Hann var sögumaður góður og átti létt með samskipti við fólk, sem kom sér vel við vinnu að framgangi mláefna.

Sigmar átti ásamt fjölsyldu sinni athvarf til veiða og hvíldar að Víðivöllum í Staðardal á Stöndum, jörð sem móðruafi hans festi kaup á árið 1912 og hefur verið í eigu fjölskyldunnar síðan. Á þeim slóðum var sótt til rjúpna í hlíðar og á heiðar, veiddar gæsir og endur á leyndum stöðum og lax og silungur í Staðará og öðrum ám og vötnum í nágrenninu.

Skotvís | 5

Formannspistill hægt að skrá sig til veiða og miðlun upplýsinga milli vísindamanna og veiðimanna fer fram á sama stað. Þessi tillaga felur í sér nýja nálgun á veiðar, umgengni og nýtingu friðlýstra svæða. Öll tækni sem lýtur að miðlun upplýsinga er þegar fyrir hendi og til að koma svona tillögu í framkvæmd þarf ekki að finna upp hjólið, aðferðafræðin gengur út á að púsla saman aðferðum sem þegar eru þekktar innan annarra sviða. Með því að virkja veiðimenn til rannsókna má afla nauðsynlegra upplýsinga um lífríki landsins, sem annars væri ekki gerlegt.

Eins og heyra má eru miklar vonir bundnar við nýjan ráðherra og nýja ríkisstjórn en því miður hafa síðastliðin 4 ár einkennst af því að stjórnvöld hafa gert margt til að leggja stein í götu þeirra sem kjósa að ferðast um landið og nýta sér það sem landið gefur af sér. Vel má vera að Íslendingar hafi ekki alltaf axlað fulla ábyrgð á umgengni sinni um landið og má enn í dag víða sjá ljót ummerki eftir akstur utan ómerktra leiða og önnur spjöll á viðkvæmri náttúru landsins. En það er engin lausn á málinu að meina almenningi aðgang, leita þarf annarra leiða sem feli í sér t.d. betri upplýsingar til ökumanna og ferðafólks.

Skemmdir á gróðri eru ekki einskorðaðar við farartæki en fjölfarnar gönguleiðir eru margar þannig að göngustígar breytast í vatnsfarvegi í leysingum og vætutíð og til verða sár sem erfitt eða illmögulegt er að loka. Skemmdir eftir ökutæki eru þó auðvitað verstar en sennilega er það svo að margir sem valda spjöllum á náttúrunni vita annaðhvort ekki betur eða telja farartæki sitt komast meira en það gerir. Þá er alveg á hreinu að bílar skilja eftir sig mismikil för, eftir því hversu þungir þeir eru og hvernig dekkjum þeir eru á. Breyttur jeppi á úrhleyptum 38 tommu dekkjum sem fer gróinn slóða skilur varla eftir sig nein för, jafnvel þótt farið sé um mýrar og mjúka sanda. Sami bíll á „original“ dekkjum getur skorið sig niður úr öllu og búið til för. Þá er umferð um viðkvæma slóða mismikil. Að öllu þessu sögðu ættu stjórnvöld að skoða það hvernig stýra megi umferð um hálendið en það eru ekki tæk rök að loka eigi fyrir umferð allra vegna þess að menn eru uppiskroppa með hugmyndir um hvernig eigi að draga úr áhrifum ferðafólks á náttúruna, á sama tíma og ferðamönnum fjölgar ár frá ári og sér ekki fyrir endann á þeirri þróun. Veiðimenn eru ekki tilbúnir til að horfa fram á lokun slóða og leiða sem þeir hafa farið einu sinni til tvisvar á ári til að komast á veiðislóð, á vel búnum bílum og með reynda menn undir stýri, undir þeim formerkjum að loka verði heilu svæðunum þar sem þau þola ekki umferð hundrað þúsund ferðamanna sem telja sig mega aka um allt eins og sýnt er í erlendum auglýsingum. Gera þarf mun á hvers eðlis umferð er og í eitt skipti fyrir öll á ferðaþjónustan að kosta almennilegar upplýsingar til ferðafólks sem kemur til landsins, ýmist með eigin bíla eða leigir sér bíla til ferðalagsins. Á sama tíma er eðlilegt að skoða framlög til björgunarsveita landsins, sem leggja hart að sér við að tryggja öryggi ferðafólks á landi og sjó. Íslendingar þekkja vel störf þessara sveita og leggja þess vegna sitt af mörkum í fjármögnun um áramót og við kaup á t.d. Neyðarkallinum. Á meðal veiðimanna er oft um það rætt hversu mikilvægt sé að geta treyst á hjálp og þess vegna er sá hópur tryggur bakhjarl sveitanna. Erlendir ferðamenn kaupa hinsvegar lítið af flugeldum og sennilega fáa Neyðarkalla en þurfa engu að síður á hjálp björgunarsveita að halda þegar illa fer.

Veiðar og umferð um lítt- eða ósnortin svæði tengjast órjúfanlegum böndum og þess vegna er mikilvægt að veiðimenn séu vakandi fyrir því sem gerist á næstu árum varðandi frelsi almennings til að komast um landið.

6 | Skotvís

Um síðustu jól lést fyrrum formaður SKOTVÍS til margra ára, Sigmar B. Hauksson, eftir stutta en snarpa baráttu við krabbamein. Í hugum margra voru Sigmar og SKOTVÍS einn og sami hluturinn. Sjálfur var ég svo heppinn að verða vinur Sigmars og við ræddum ótal sinnum um félagið, hlutverk þess og framtíð. Ég upplifði sýn hans á þá vegu að skotveiðar ættu að þróast frá atvinnu- og magnveiðum yfir í náttúruupplifun þar sem veiðar og verndun fara saman. Maðurinn er þátttakandi í því sem gerist í náttúrunni en ekki áhorfandi heima í stofu. Þetta orð, að vera þátttakandi stendur fyrir margt, til að mynda; náttúruvernd, hlunnindanýtingu, fuglatalningu og skotveiðar.

Félagar Sigmars minnast hans sem öflugs formanns, foringja sem leiddi félagið í gegnum vinnu sem krafðist mikils tíma og álags, bæði í vinnutíma og einkalífi. Hans framlag til veiðistjórnunar á Íslandi er og verður ómetanlegt. Ágætu veiðimenn. Okkar árstími er framundan, veiði og útivera í íslenskri náttúru sem á engan sinn líka. Göngum hægt um gleðinnar dyr, njótum þess að veiða og síðar tilreiða bráðina og leyfum sem flestum að njóta með okkur. Höldum í heiðri siðareglur SKOTVÍS, stundum æfingar eins oft og kostur er og munum að góður veiðimaður skilur ekkert eftir sig á veiðislóð nema sporin sín.

Veiðikveðjur, Elvar Árni Lund

SENDU KVEÐJUKORT EFTIR VEIÐINA 13

Veiðin 20

WWW.ARTPRO.IS

ARTPRO LISTRÆN FAGMENNSKA

PRENTÞJÓNUSTA

STAFRÆN PRENTUN I STRIGAPRENTUN LJÓSMYNDAPRENTUN ARTPRO Prentþjónusta I Háholti 14 I Mosfellsbæ I S. 566-7765 artpro@artpro.is I www.jola.is I www.artpro.is

VINNUÞJARKUR

NÝR! SPORTSMAN

BIG BOSS

®

800 EFI

Sportsman Big Boss 6x6 800 EFI Vinnuþjarkur með nýjum kraftmikillum, vökvakældum, 800 cc, tveggja sílendra motor, með rafstýrðri innspýtingu (EFI) sem hjálpar til við að koma hjólinu hratt af stað við erfiðustu aðstæður.

• Framan á hjólinu er stórt geymsluhólf • Sjálfstæð fjöðrun • Skúffa með sturtu • Drifsköft (engar keðjur) • Fáanlegt götuskráð.

Kletthálsi 15 • Sími 577 1717

Áríðandi er að skila inn merkjum af merktum fuglum til Náttúrufræðistofnunar.

Vinsamlegast látið Umhverfisstofnun vita ef breytt er um netfang. Sendið póst á veidistjorn@ust.is

Veiðikorthafar

Göngum vel um náttúruna

Skiljum ekki eftir tóm skothylki á veiðislóð.

Virðum rétt landeigenda.

Ef veiðiskýrslu er skilað eftir 1. apríl hækkar veiðikortið með sendingarkostnaði úr 3.620 krónum í 5.120 krónur.

Hafið ávallt meðferðis veiðikort, skotvopnaleyfi og persónuskilríki í veiðiferðum.

Akstur er aðeins heimill á vegum og merktum vegaslóðum.

www.umhverfisstofnun.is www.veidikort.is www.hreindyr.is

Fróðleikur

E

GPS eða snjallsími?

kki þarf að fara mörgum orðum um gagnsemi GPS tækja (ratvél á góðri íslensku) þegar ferðast er um landið.

Ekki er óalgengt að veiðimenn hafi slík tæki í bílum sínum og jafnvel annað minna til að grípa með sér þegar farartæki eru yfirgefin og við tekur ganga á veiðislóðir. Í slæmu skyggni s.s. þoku og snjóhríð eru þessi tæki ómissandi, jafnvel þótt farið sé um svæði sem viðkomandi telur sig þekkja vel.

Margar sögur eru til af þeim sem tapa áttum og villast þegar komið er fram í myrkur og þreytan farin að segja til sín eftir langan dag á göngu. Þá er gott að grípa til GPS tækis eða jafnvel áttavita séu aðstæður til að nota hann. Það skal tekið fram að áttavita ætti ávallt að hafa með jafnvel þótt GPS sé með í för, sem og auka rafhlöður.

Eigendum snjallsíma fjölgar stöðugt og betri símarnir eru flestir hverjir útbúnir GPS tæki sem er skemmtilegt að nota og reynist gagnlegt t.d. á ferðalögum. Í þessa síma fást forrit eins og t.d. Endomondo sem sýnir feril manns og birtir á korti ásamt samantekt um lengd leiðar og hraða. Þá er líka hægt að fá sérstakt Garmin app í símann. Sé gott netsamband í boði (3G eða 4G) má jafnvel sjá staðsetningu sína á gervitunglamynd í Google Earth sem er

skemmtilegur vinkill þegar ferðast er um landið. Þar má jafnvel sjá ómerkta bílslóða og annað sem ekki kemur fram á kortum fyrir GPS tæki og á landakortum. Þegar síminn manns er útbúinn GPS tæki er freistandi að taka hann með í útivistina enda er þá komið eitt tæki sem nýtist sem myndavél og sími, komi til þess að maður þurfi að láta vita af sér.

En hver er áreiðanleiki þessara tækja og er ráðlegt að treysta á þau við erfið skilyrði? Einfalda svarið er að mati undirritaðs nei og kemur það fyrst og fremst til vegna þess hve illa flestir þessir símar eru varðir raka annarsvegar, og hinsvegar hversu rafhlaðan endist stutt, sér í lagi þegar GPS er notað og kveikt er á skjánum í einhvern tíma. Þá er það líka svo að dreifikerfi

símafyrirtækjanna ná ekki yfir allt landið, þótt auglýsingar þeirra gefi slíkt til kynna.

Undir fjöllum og í dölum er sambandið oft lítið eða ekkert og því eru GSM símar enn ekki jafnöruggir og VHF talstöðvar enda bjóða fæstir upp á að hægt sé að tengja þá við annað loftnet. Af mörgum tegundum síma sem eru í boði eru örfáir sem eru gefnir upp fyrir að þola raka og ryk. Flestir gera það alls ekki. Sími sem er hafður innanklæða í göngu þar sem búast má við að allt verði rakt af svita er líklegur til að bila og skjárinn verður ónýtur komist raki í símann. Hægt er að fá til þess gerða poka og hlífar sem verja tækið gegn raka en eigi að nota t.d. GPS tækið í rigningu eða slydduhríð má búast við vandræðum.

Niðurstaðan er því þessi: Snjall­sím­ inn er skemmtilegt tæki og ágætis viðbót í verkfærakistu veiðimannsins, en er ekki treystandi við erfið skilyrði, sem veiðimenn á Íslandi standa oftar en ekki frammi fyrir. Við rötun er GPS tæki (jafnvel af einfaldri gerð) ásamt gamla góða áttavitanum enn sem komið er best ásamt auka rafhlöðum sem eiga alltaf að vera með tækinu (ekki í hanskahólfinu).

EÁL

Byssuviðgerðir Vöðluviðgerðir Blámun Smíði ASKALIND 6, 201 KÓPAVOGUR SÍMI 891 8113 - doktoraggibyssa@simnet.is Skotvís | 9

Fróðleikur

S

Hafðu áhrif innan SKOTVÍS

tjórn SKOTVÍS bendir félagsmönnum á að öllum sem hafa greitt árgjald fyrir aðalfund er heimilt að bjóða sig fram til stjórnar á aðalfundi. Þá er líka mögulegt að félagsmenn stingi upp á einhverjum sem er líklegur til að vilja koma inn í stjórn.

Stjórn SKOTVÍS er skipuð 7 stjórnarmönnum; formanni, varaformanni og fimm meðstjórnendum. Formaður og varaformaður eru kosnir á hverju ári, en annað hvert ár er kosið um 2 eða 3 meðstjórnendur til tveggja ára í senn. Fimm meðstjórnendur skipta með sér verkum í stöðu gjaldkera, ritara og þriggja meðstjórnenda.

Hlutverk stjórnar er margþætt og hefð er fyrir því að stjórnarmenn taki að sér ákveðin verkefni og sjái um þau og upplýsi stjórn um gang mála með reglulegu millibili.

Oft eru 1-3 stjórnarmenn að vinna að ákveðnum málum, jafnvel í samvinnu með fulltrúum frá stofnunum eða öðrum félagasamtökum.

Með því að taka þátt í starfi stjórnar er óhætt að segja að félagsmenn helli sér á fullt í starfsemi fyrir skotveiðimenn á Íslandi því SKOTVÍS er eini vettvangurinn þar sem veiðimenn geta enn sem komið er tekið þátt í vinnu sem stjórnvöld taka mark á. Stjórnvöld-

um er í raun skylt að óska eftir áliti SKOTVÍS um mál sem varðar skotveiðar á Íslandi, samkvæmt ákvæði í Villidýralögunum.

Stjórn SKOTVÍS bendir einnig á að á síðustu misserum hefur skipulag félagsins verið útvíkkað með þeim hætti að fleiri geta átt beina aðkomu að starfinu án þess að vera hluti af stjórn. Hér er átt við svæðisráð og fjögur fagráð sem vinna ýmis verkefni í þágu íslenskra skotveiðimanna sem eru í samræmi við stefnu og markmið félagsins. Það er ljóst að einhverjir munu hætta í stjórn SKOTVÍS á næsta aðalfundi sem haldinn verður í janúar/febrúar á næsta ári. Því er tilvalið að þeir sem láta sig málefni skotveiðimanna varða skoði heimasíðu félagsins vel og kynni sér við hvað stjórnin er að fást og setji sig svo í framhaldinu í samband við stjórnarmenn hafi þeir áhuga á að vita meira. Sem dæmi má nefna er þörf á tölvufærum skotveiðimönnum sem eru vel að sér í heimasíðugerð og öðru er varðar miðlun upplýsinga og frétta. Þá er alltaf gott að hafa í stjórn löglærða og raungreinamenntaða einstaklinga, auk þeirra sem eru með nef fyrir markaðsmálum sem og þá sem hafa góða þekkingu á landi og þjóð svo fátt eitt sé talið.

Félagsmenn um land allt eru hvattir til að stíga fram og taka þátt í öflugu starfi SKOTVÍS og hafa áhrif á framtíð skotveiða.

Ný netverslun - hlad.is

V

eiðiverslunin Hlað er margkunn fyrir vefsíðu sína þar sem hýstur hefur verið einn vinsælasti skotveiði-spjallvefur landsins um árabil. Fyrirtækið hefur nú uppfært vefsíðu sína og opnað þar nýja vefverslun sem eykur til muna þjónustu, þá sérstaklega fyrir landsbyggðarfólk og þá sem ekki eiga heimangengt til að versla sér veiðivörur. Í Hlaði er eitt mesta úrval landsins af skotveiðivörum og ber vefverslunin þess glögglega merki. Þá er notagildi síðunnar og þar með spjallvefsins mun betra þar sem gamla síðan var orðin heldur hæg, nú er síðan snögg að svara beiðni notandans og auðvelt er að leita á síðunni. www.hlad.is

Vefir fyrir veiðimenn www.umhverfisstofnun.is Ýmsar gagnlegar upplýsingar fyrir veiðimenn, skil á veiðiskýrslum ofl. www.veidkort.is Allt um skotvopna- og veiðikortanámskeið. www.hreindyr.is Upplýsingavefur fyrir hreindýraveiðimenn.

10 | Skotvís

Turbuhaler innöndunartæki

Einfalt og auðvelt í notkun Turbuhaler er fjölskammta innöndunartæki sem inniheldur ýmis lyf við lungnasjúkdómum eins og astma og langvinnri lungnateppu Leiðbeiningar um notkun fást á næstu heilsugæslustöð eða í lyfjaverslunum

Umboðsaðili: Vistor.hf. Hörgatúni 2, 210 Garðabæ, sími 535 7000

Hundarakningatæki

VEISTU HVAR HUNDURINN ER? TIL ERU GPS TÆKI SEM ERU SÉRHÖNNUÐ TIL AÐ FYLGJAST MEÐ FERÐUM HUNDA. ASTRO 320 HUNDATÆKIÐ FRÁ GARMIN ER EITT ÞEIRRA SEM NÚ ER KOMIÐ Á MARKAÐ HÉRLENDIS. TÆKIÐ SÝNIR NÁKVÆMLEGA HVAR HUNDURINN ER Á SKÝRUM LITASKJÁ, JAFNVEL ÞEGAR HVORKI ER HÆGT AÐ HEYRA NÉ SJÁ HUNDINN. ASTRO TÆKIÐ ER MEÐ NOTKUNARMÖGULEIKA SEM VEIÐIMENN HAFA OFT ÓSKAÐ SÉR AÐ HAFA, EINS OG LANGDRÆGNI OG GÓÐA RAFHLÖÐUENDINGU, STERKT LOFTNET OG EINFALT NOTENDAVIÐMÓT OG HÆGT ER AÐ HAFA KORT Í TÆKINU SEM SÝNIR STAÐSETNINGU NOTANDA OG HUNDS.

A

stro 320 hundarakningarkerfið gefur þér nákvæma staðsetningu hundsins og sýnir þér hana á björtum litaskjá, jafnvel þegar þú getur hvorki heyrt hundinn né séð. Astro kerfið býður upp á möguleika sem veiðimenn hafa beðið eftir. Lengri drægni, endingarbetri rafhlöðu, sterkara loftnet, einfaldara notendaviðmót og nákvæman kortagrunn.

• 15 km drægni með stál VHF loftneti fest DC™ 50 (styttra loftnet innifalið fyrir smærri hunda).

• 20 prósent lengri líftími rafhlöðu þegar Astro 320 er parað við DC 50, að auki er rafhlöðusparandi björgunarhamur.

• Hægt að rekja allt að 10 hunda í einu (með því að kaupa viðbótar DC 50 hundaólar).

• Háskerpu GPS móttakari efst á tækinu.

• Tækið er vatnsþétt og smíðað til að þola notkun við erfiðar aðstæður eins og veiðar, hvort sem um er að ræða ryk, drullu, raka eða vatn.

SJÁÐU HVERJA HREYFINGU HUNDSINS Astró kerfið inniheldur Astro 320 handtækið og sterkbyggða DC™ 50 appelsínugula polyurethane hundaól með sendi (viðbótar litabönd fáanleg aukalega). DC 50 er með GPS móttakara ofan á og nýja hönnun á stál-VHF loftneti. Með því að skipta yfir á björgunarham hægist á senditíðninni til að spara rafhlöðuna, sem gefur þér því lengri tíma til að leita að týndum hundi.

Hundaólarnar eru með kóða sem kemur í veg fyrir að aðrir geti séð staðsetningu þinna hunda.

12 | Skotvís

Geltskynjari lætur þig vita ef hundurinn þinn geltir, jafnvel þó hann sé utan hljóðlínu, notadrjúgt ef hundurinn er þjálfaður til að láta vita af bráð eða annað slíkt.

NÝTT OG ENDURBÆTT TÆKI Astro tækið er notendavænt og styður nýja DC50 hundasendinn sem býður upp á nýja möguleika eins og geltskynjun eins og áður segir. Nýjir eiginleikar hugbúnaðarins eru einnig til staðar, eins og t.d. þegar hundur er utan við kortið þá sést staðsetning hans á kanti sjáanlegs korts, það var ekki þannig í eldri útgáfu tækisins en þá varð að stækka sjáanlegt kort því ekki var vitað í hvaða átt þurfti að færa kortið til að finna hundinn. Notandinn getur einnig valið hve löng slóð er sýnd eftir hverjum hundi til að koma í veg fyrir að einhver slóða-flækja yfirtaki skjáinn.

BREYTINGAR ASTRO 320 FRÁ ELDRA 220 TÆKINU Astro 320 er byggt á grunni Garmin 62S tækisins, en eldri útgáfan, Astro 220, var byggt á Garmin 60. 320 tækið er svipað að stærð og lögun fyrir þá sem vanir eru Astro. Tækið er með gúmmíhúð að utan sem auðveldar grip. Það sem ekki er úr gúmmíi er appelsínugult í stað gamla græna litsins, sem er hentugra við veiðar. Þá sést það líka betur ef það er lagt í gras eða slíkt.

Meðal endurbóta frá eldri útgáfu er betri frágangur og gúmmíhúð í kringum

loftnet. Eitt af vandamálum eldra tækisins var að skipta þurfti reglulega um loftnet, það vandamál hefur nú verið leyst.

Kveikt er á tækinu með hnappi hægra megin sem er að mínu viti þægileg staðsetning samanborið við

Hundarakningatæki

Aðalvalmynd

eldra tækið þar sem hnappurinn var á milli GPS loftnetsins og RF loftnetsins, staður sem erfitt var að komast að.

Hundalisti

Merkja leiðapunkta

Hnappaborð er svipað og á eldra tækinu en hnapparnir heldur hærri og ferkantaðir í stað hringlaga á eldra

Upplýsingar um hund

tækinu. Þá er hnappaborðið lítið eitt stærra sem ætti að vera þægilegra, sérstaklega ef notandi er með hanska.

Að mínu mati er þó ein besta breytingin ný staðsetning hálsbandsins. Á Astro 220 var það fest efst á vinstri hlið tækisins, það var því alveg sama hvernig þú settir bandið á þig að tækið vísaði alltaf frá þér. Þegar þú greipst það í lófann varð því að snúa því í rétta átt til að sjá á skjáinn. 320 tækið hins vegar er með bandið fest í botninn. Því er hægt að líta niður og skjárinn snýr rétt, eins þegar tækið er gripið og því lyft, þá snýr það ávallt rétt. Þá er hálsbandið einnig sverara sem gerir það þægilegra og sterkara. Þá er tækið komið með nýja rafhlöðuhlíf á bakið, Garmin „backbone“ sem hönnuð er til að smella Garmin aukahlutum á. Þetta opnar nýja möguleika fyrir notandann.

ÞRÍVÍÐUR ÁTTAVITI Eldri GPS tæki hafa svokallaðan tvívíðan áttavita. Til að tvívíður áttaviti virki rétt þarf að halda tækjunum láréttum. Ef þú þekkir Astro 220, þá manstu kannski eftir að hafa séð orðin „hold flat“ koma á skjáinn þegar þú ert að rekja hundaslóðina og heldur tækinu á einhvern annan hátt.

Tækið gat ekki gefið nákvæma staðsetningu hundsins nema því væri haldið láréttu 320 tækið á hins vegar ekki við þetta vandamál að stríða þar sem það er með þrívíðan áttavita. Það ræður við hvers konar snúning og getur alltaf mælt segulstefnu og því ávallt vísað á staðsetningu

Skotvís | 13

Hundarakningatæki hundsins þíns. Þetta er sérlega hentugt því oft kemur upp sú staða að maður vill fá að vita staðsetningu hundsins mjög hratt, en á eldra tækinu þurfti að bíða í örfáar sekúndur eftir að tækinu var lyft í flata stöðu þangað til það gat gefið staðsetningu. Nú er staðsetningin ávallt til reiðu.

um nafn sem byggðist á hve marga hunda þú varst með inni fyrir innsetninguna.

Ekkert var hægt að stilla í tengslum við það. Þá þurfti að fara inn í „Dog Info“ skjáinn til að breyta nafni hundsins, breyta hve ört hann var uppfærður, og þar er hægt að skilgreina hvern hund sem leitarhund eða rekstrarhund.

Astro 320 gerir hlutina svolítið öðruvísi.

Fyrir það fyrsta, þegar hundi er bætt inn í tækið þá getur þú gefið honum nafn við innsetninguna. Það er þægilegra og sparar það að þurfa að fara inn í hvern hund til að breyta.

SAMSTILLING (CALIBRATION) Þegar þrívíður áttaviti á í hlut er notuð önnur aðferð við að samstilla hann við segulsvið jarðar. Nýja aðferðin er töluvert öðruvísi en sú eldri, en Astro 320 leiðbeinir notandanum í gegnum ferlið. Eldri aðferðin var mjög einföld þar sem einungis þurfti að snúa tækinu í láréttan hring, tvisvar til þrisvar, þangað til tækið gaf til kynna að ferlinu væri lokið.

Til að samstilla Astro 320 þarf að snúa því í þrjár áttir. Þegar ferlið hefst segir tækið þér að snúa hægt í þá átt sem sýnd er á skjánum. Þegar því er lokið biður tækið þig að snúa með öðrum hætti og svo enn einu sinni í þriðju áttina. Ef þú á einhverjum tímapunkti snýrð eitthvað vitlaust stoppar tækið þig og leiðbeinir þér hvar þú átt að byrja aftur.

AUÐVELT AÐ UPPFÆRA Hægt er að kaupa saman í setti bæði Astro 320 GPS móttakarann og DC 50 hálsólina, og þá er hægt að bæta við hálsólum að vild. 320 tækið er samhæft öllum DC hundaólum en DC50 er eina ólin sem er með geltskynjara og betri rafhlöðuendingu. Aukin rafhlöðuending þýðir að ef þú ert með uppfærslutíðni á 5 sekúndna fresti þá endist rafhlaða ólarinnar í 26 klst. Í björgunarham, með uppfærslutíðni á tveggja mínútna fresti, endist rafhlaðan í 54 klst sem gefur þér góðan tíma til að finna hundinn.

BÆTTU VIÐ KORTUM Tækið er með rauf fyrir microSD™ minniskort. Hægt er að kaupa og hlaða í það Íslandskorti fyrir notkun hér á landi en einnig er hægt að kaupa kort til að nota erlendis í borgum eða utan vega. Astro 320 styður einnig BirdsEye gervitunglamyndir (þarf að kaupa áskrift), sem gerir þér kleift að niðurhlaða myndum í tækið og nota þær í bland við kortin í tækinu. Kortakerfið í tækinu greinir áríðandi landslag og lætur veiðimanninn vita, til dæmis ef hundur hefur farið yfir gil eða er að nálgast hættulegan veg.

Astro 320 er einnig samhæft „Garmin Custom Maps“, ókeypis hugbúnaði sem breytir pappírskortum og rafrænum

14 | Skotvís

TELDU VEIÐISTAÐI kortum yfir í niðurhlaðanleg kort fyrir tækið.

RAKNING HUNDA Í ÞÉTTU LANDSLAGI DC 50 hundaólin sendir merki eins og áður segir á 5 sekúndna fresti til handtækisins, og þú getur séð staðsetningu hundsins í rauntíma sem og slóðina sem hann fer á kortasíðu handtækisins. Þá er hægt að skipta yfir í rakningar-síðu tækisins til að sjá áttavita sem vísar í átt að hundinum og gefur einnig til kynna stöðu hans, hvort hann er að hlaupa eða stendur í stað. Astro getur einnig látið vita hvort hundurinn sé að gelta, jafnvel þó hann sé utan hljóðlínu.

Hægt er að sjá nákvæma fjarlægð til hvers hunds á kortasíðunni, og notandi hefur þann valkost að láta tækið stilla kortaskalann sjálfkrafa þannig að allir hundar sjáist á skjánum í einu. Þeir hundar sem fara út fyrir skjáinn hverju sinni fá merki á kant skjásins sem gefur til kynna í hvaða átt þá er að finna. Notandinn getur einnig valið fyrir hvern hund fyrir sig hversu löng slóð er sýnd eftir viðkomandi hund. Þá er líka með einni skipun hægt að fela slóðir til að hreinsa skjámyndina.

Astro er með nýjum næmum GPS og GLONASS móttakara sem er efst á tækinu og á að nema staðsetningu hundsins í þéttu kjarri sem og í djúpum giljum. Hægt er að rekja allt að 10 hunda í einu með Astro, með drægni allt að 15 km (fer eftir landslagi). Sendingin er eftir sjónlínu svo drægnin er best í flötu og opnu landslagi.

UPPSETNING HUNDS Astro 320 er með nýja valmynd; „Dog Set Menu“. Í eldra tækinu var einfaldlega bætt við hundi og tækið gaf nýja hundin-

Eftir að þú hefur hreppt bráðina, getur þú merkt staðinn með „Astro’s Covey Counter™,“ sem er sérstök punkta­skráning sem segir þér nákvæma stað­setningu, tíma dags, hæð frá sjávarmáli og fjölda dýra sem þú náðir á viðkomandi stað. Einnig er hægt að vista annars­konar leiðarpunkta í Astro tækið, eins og „Truck“ og „Lodge,“ svo hægt sé að vista þessa hluti með fljótlegum hætti fyrir hverja veiði. Þá eru að auki sérstök leiðapunktamerki sem sýna matarstaði, skýli og aðra veiðitengda staði.

NÝTTU FARTÖLVUNA MEÐ ASTRO – TILVALIÐ FYRIR LEIT OG BJÖRGUN Ný „BaseStation“ gerir þér kleyft að tengja fartölvu við tækið, með BaseCamp hugbúnaði, og mynda þannig stjórnstöð til að rekja marga hunda. Það er mjög þægilegt að varpa korti yfir svæðið á stærri sjá í rauntíma sem er sérlega þægilegt fyrir leitarflokka og gerir leit markvissari, sérstaklega þar sem internet og gsm samband er takmarkað.

NIÐURSTAÐAN Astro tækið er bráðsniðugt fyrir veiðimenn með hund eða hunda og er sérlega hentugt ef hundurinn er notaður til að leita að bráð. Astro 320 með DC 50 hundaólinni kostar kr. 129.900 og fæst meðal annars í Garmin búiðinni. Ég myndi fá mér svona tæki ef ég væri með veiðihund, en þar sem ég náði aðeins að prufa tækið á heimilishundinum, sem er af áströlsku fjárhundakyni og hentar ekki við veiðar, þá verður það látið nægja að sinni, en ég held að það séu klárlega meðmæli að þegar veiðihundurinn verður kominn þá verður þetta efst á innkaupalistanum.

KJ

12-2421 H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A

STEFNAN RÆÐUR ÁFANGASTAÐNUM

VÖNDUÐ EINKABANKAÞJÓNUSTA STJÓRNAST AF MARKMIÐUM VIÐSKIPTAVINARINS Einkabankaþjónusta Arion banka veitir einstaklingum, fyrirtækjum, sjóðum og stofnunum víðtæka fjármálaþjónustu sem sniðin er að þörfum hvers og eins. · Þinn eiginn viðskiptastjóri sem mótar með þér fjárfestingarstefnu og sér um þitt eignasafn. · Sterk tengsl við viðskiptastjóra með símtölum, tölvupósti og reglulegum fundum sé þess óskað. · Ítarlegt yfirlit um stöðu og ávöxtun á þriggja mánaða fresti. · Öll almenn bankaþjónusta á hagstæðum kjörum.

Pantaðu viðtal við viðskiptastjóra í síma 444 7410 eða sendu póst á einkabankathjonusta@arionbanki.is og komdu þínum fjármálum í hagstæðari farveg.

ARION EINKABANKAÞJÓNUSTA

Evrópusambandið og veiðar

LÓUVEIÐAR Á HELLISHEIÐINNI HVAÐ SEGIÐI; EIGUM VIÐ EKKI AÐ DRÍFA OKKUR Á LÓU UM HELGINA?

E

kki er líklegt að svona spurning eigi eftir að heyrast ef svo færi að Ísland gengi í Evrópusambandið.

Veiðar á lóu eru heimilar í Belgíu, Dan­mörku, Grikklandi, Frakklandi, Ír­landi, Möltu, Hollandi, Portúgal og Bret­landi. Í þremur löndum, Dan­mörku, Frakklandi og Bretlandi, er einnig heimilt að leyfa veiðar á spóa svo bara tvö dæmi séu nefnd sem okkur þætti skjóta nokkuð skökku við hér á landi.

Margir spyrja sig hinsvegar hversvegna við veiðum ekki þær tegundir sem hér dvelja hluta ársins og veiddar eru í mörgum löndum Evrópu.

Evrópusambandið bannar veiðar á ýmsum tegundum fugla sem leyfðar eru veiðar á hér á landi. Á Íslandi er heimilt að veiða hrafn, fýl, dílaskarf, toppskarf, súlu (hefðbundin ungataka), helsingja, hvítmáf, ritu, skúm (hefðbundin eggjataka), kjóa, álku, langvíu, stuttnefju, teistu, lunda, svartbak, sílamáf, silfurmáf, heiðagæs, duggönd, hávellu, toppönd, hettumáf, grágæs, stokkönd, urtönd, rauðhöfðaönd, skúfönd og rjúpu.

Samtals 29 tegundir. Í viðauka II-A við fuglatilskipun Evrópusambandsins eru taldar upp 24 fuglategundir sem öllum aðildarríkjum Evrópusambandsins er heimilt að leyfa veiðar á.

Af þessum 24 tegundum lifa 15 á Íslandi.

Sex þeirra er heimilt að veiða hér á landi (grágæs, stokkönd, urtönd, rauðhöfðaönd, skúfönd og rjúpu). Í viðauka II-B við fuglatilskipunina er listi yfir þær fuglategundir sem sumum aðildarríkjum er heimilt að leyfa veiðar á og tafla sem sýnir hverjar þessara tegunda má veiða í hvaða landi. Þar á meðal eru lóa og spói.

Til að halda ástandi fuglaveiða óbreyttu í landinu, ef til aðildar að Evrópu­sambandinu kæmi, þyrftu stjórnvöld að semja um heimild til áframhaldandi veiða á þeim 23 tegundum sem heimilt er að veiða á Íslandi en ekki eru taldar upp í viðauka II-A. Það krefst þess að þeim tegundum sem heimilt er að veiða á Íslandi en hvorki eru taldar upp í viðauka II-A né II-B yrði bætt við viðauka II-B.

16 | Skotvís

Þetta krefst vinnu og það krefst ekki síður mikillar vinnu að standa á móti öflum sem allt vilja banna þegar kemur að nýtingu á náttúru Íslands, þó svo færi að Ísland færi aldrei í Evrópusambandið.

Skemmst er að minnast styttingar veiðitíma á svartfugli við Ísland sem leiddi til þess að nánast er vonlaust að veiða svartfugl eða framkvæma svart­fugls­eggja­ töku sem er margra alda gömul hefð hér á landi og því svo undar­leg ákvörðun að tekur engu tali. Ákvörð­un þessi var studd þeim rökum að stofninn færi minnkandi en það án þess að nefna hina breyttu umhverfisþætti sem svo sannarlega hafa áhrif á lífsafkomu fugla og dýra við slíkar aðstæður. Fugla­veiðar­nar sem slíkar hafa verulega lítil áhrif nema að einhverju leyti staðbundið. Það væri auðvelt að finna út með skilmerkilegum rannsóknum og þar er átt við netaveiði á sjávarfuglum. Þeir aðilar sem tóku þessa ákvörðun töldu ekki þörf á að afla sér slíkra upplýsinga til rannsókna sem gerðar hafa verið bæði hérlendis og erlendis. Einnig mætti minnast á að íslenski

refurinn er alfriðaður samkvæmt reglum Evrópusambandsins. Enda á hann það sammerkt með lundanum sem er einnig alfriðaður að ekki er mikið af honum í Brüssel. Íslenskir veiðimenn verða nú að fylkja liði og komast að skynsamlegum lausnum þessara mála með aðstoð rannsókna innlendra sem erlendra fræðimanna þrátt fyrir að útlit sé fyrir að Evrópumálin séu lögð á ís í bili og ef til vill sérstaklega þess vegna.

Skotveiðifélag Íslands er eini aðilinn sem hefur einhverja aðstöðu til að koma málum áleiðis í þessum efnum sakir þess að það hefur unnið sér sess sem ábyrgur aðili sem stjórnvöld hlusta á í ríkum mæli. Æskilegt er að allir þeir aðilar sem virða og umgangast íslenskt umhverfi af skynsemi og umhyggju reyni að virða hverja aðra, hlusta á rökin og komast að sameiginlegri niðurstöðu öllum til hagsbóta.

Stöndum vörð um skynsamlega möguleika okkar til veiða og umgengni um viðkvæma náttúru lands okkar, sameinaðir stöndum við en sundraðir föllum við.

DI

N Á K VÆ M N I

ÚRVAL AF NÁKVÆMUM RIFFLUM FRÁ HOWA OG SAVAGE ÁSAMT VÖNDUÐUM SJÓNAUKUM FRÁ LEUPOLD OG NIKKO STIRLING OG VERÐ SEM KEMUR Á ÓVART

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

Veidihornid.is

Engilbert byssusmiður

SKEFTISSMIÐUR STÓRHÖFÐINGJA ENGILBERT MARÍUS ÓLAFSSON, MYNDSKERI OG BYSSUSMIÐUR, VANN LUNGANN ÚR STARFSÆVI SINNI Í BANDARÍKJUNUM. ÞAR VANN HANN VIÐ AÐ SÉRSMÍÐA BYSSUR HJÁ ÞEKKTUM BYSSUSMIÐJUM EINS OG WEATHERBY OG PACHMAYR. EINNIG STARFAÐI HANN SJÁLFSTÆTT Á EIGIN VERKSTÆÐI VIÐ SKEFTISSMÍÐI Í KALIFORNÍU. ENGILBERT SMÍÐAÐI BYSSUR FYRIR ÞJÓÐHÖFÐINGJA Á BORÐ VIÐ ÍRANSKEISARA OG FLEIRI STÓRMENNI EN EINNIG SKOTVOPNAEIGENDUR SEM VILDU FÁ GÆÐASKEFTI Á BYSSURNAR SÍNAR. NOKKUR SKEFTI SEM ENGILBERT SMÍÐAÐI OG VERKFÆRIN HANS ERU NÚ Á SKÓGASAFNI UNDIR EYJAFJÖLLUM.

E

Höfundur: Guðni Einarsson Ljósmyndir: Ken Georgi, Guðni Einarsson og úr einkasafni

ngilbert Maríus Ólafsson fæddist að Álftarhóli í AusturLandeyjum þann 24. febrúar 1914. Hann lést í Reykjavík 18. febrúar 1989, tæplega 75 ára gamall. Engilbert var frá íslensku sveitarheimili og þriðja barn foreldra sinna en þau eignuðust tólf börn. Hann var vel gefinn til munns og handa en fékk ekki tækifæri til að mennta sig eins og hugur hans stóð til fyrr en hann var kominn á þrítugsaldur. Engilbert fór til náms við Bændaskólann á Hvanneyri árið 1939, orðinn 25 ára gamall. Hann lauk búfræðináminu tveimur árum síðar með hæstu einkunn og hlaut fjölda verðlauna fyrir góðan námsárangur, þrátt fyrir að hann ætti skemmri skólagöngu að baki en skólafélagar hans.

Hugur Engilberts stóð ekki til bústarfa heldur til handverks því hann var mjög hagur, einkum á tré. Hann fór til náms í myndskurði hjá Marteini Guðmundssyni tréskurðarmeistara árið 1942.

Við útskrift úr Iðnskólanum í Reykjavík vorið 1944 var Engilbert Ólafsson tréskeri hæstur yfir skólann með 9,64. Engilbert fór til Svíþjóðar árið 1947 til frekara náms í listiðnskóla í Västervik í Svíþjóð og lauk þaðan meistaraprófi í tréskurði. Meistarastykki Engilberts var fagurlega skreytt trékista með myndum úr norrænni goðafræði. Kistan þykir einstakur kjörgripur og listilega vel gerð.

Engilbert sneri aftur heim að loknu meistaranáminu og vann í nokkur ár hjá Marteini myndskera. Árið 1952 fluttist Engilbert vestur um haf. Hann var fyrst hjá Katrínu, systur sinni en hún og maður hennar bjuggu á stórum búgarði í Norður-Dakóta í Bandaríkjunum. Þaðan lá leið Engilberts til Los Angeles

VANN HJÁ WEATHERBY OG PACHMAYR Í Los Angeles fór Engilbert að vinna hjá Roy Weatherby, sem var þekktur frumkvöðull á sviði byssusmíði og höfundur margra kraftmikilla riffilskothylkja. Hjá Weatherby Rifle Company fékkst Engilbert við skeftissmíði og skreytingar riffilskefta í sérsmíðadeild fyrirtækisins. Frægt var þegar hann sérsmíðaði skefti á riffil fyrir

18 | Skotvís

Reza Pahlavi Íranskeisara. Íranskeisari var mjög hrifinn af skeftinu og kom ásamt Lyndon B. Johnson, forseta Bandaríkjanna, á verkstæðið þar sem Engilbert vann. Þeir fylgdust með Engilbert við vinnu sína og þakkaði Íranskeisari Engilbert sérstaklega fyrir vandaða vinnu við riffilskeftið. Ekki þótti þó við hæfi að Engilbert mátaði sjálfur skeftið á hans hátign en hann fékk að vera viðstaddur og taka við athugasemdum keisarans um hvernig skeftið passaði. Einnig vann Engilbert hjá Pachmayr Gun Works sem hefur sérhæft sig í smíði skefta og ýmissa aukahluta fyrir byssur.

Jóhann Vilhjálmsson, byssusmiður, vakti athygli mína á merkilegum lífsferli Engilberts heitins myndskera og því að í Skógasafni væru munir úr hans fórum. Þar eru þrjú riffilskefti sem Engilbert heitinn smíðaði og skreytti. Einnig eru þar tréskurðarverkfæri úr fórum Engilberts. Ættingjar og vinir Engilberts gáfu Skógasafni þessa gripi.

NAFN ENGILBERTS ER EKKI GLEYMT VESTRA Leit á veraldarvefnum leiddi í ljós að bandarískir áhugamenn um vel smíðaðar byssur minnast enn Engilberts fyrir vandvirk vinnubrögð og ljúfmennsku hans. Nafn hans hefur m.a. borið á góma í spjalli þáttakenda á umræðuvefnum doublegunshop.com.

Engilbert byssusmiður Hér skal aðeins gripið niður í spjallið og má geta þess að það er gert með leyfi höfunda.

Bob Tyler kynntist Engilbert á árunum 1972-73. Hann bjó þá á Long Beach i Kaliforníu og vann í skotvopnaversluninni Thompson’s Sporting Goods meðfram háskólanámi í Kaliforníuháskóla. Hann komst að því að sumir viðskiptavinanna höfðu áður unnið hjá Weatherby verksmiðjunni. Þetta voru mennirnir sem handsmíðuðu Weatherby riffla á sjötta og í byrjun sjöunda áratugar 20. aldarinnar. Í þeirra hópi var Íslendingurinn Engilbert „Ole“ Ólafsson.

Tyler kveðst síðar hafa áttað sig á því að þessir menn merktu sér ekki smíðisgripina og eru flestum gleymdir í dag. Tyler kynntist Engilbert og fyrrum vinnufélaga hans Engilbert við vinnu sína á hjá Weatherby, Michael Chang, talsvert vel. verkstæðinu.

Hann dáðist að færni þeirra og vandvirkni. „Engilbert var færasti smiður sem ég hef Lyndon B. Johnson og Íranskeisari fylgjast með nokkru sinni kynnst. Skeftissmíðin hans Engilbert við vinnu sína. var alveg fullkomin,” segir Tyler Hann kvaðst oft hafa komið á verkstæði Engilberts sem var við 3. stræti niðri í bæ í Long Beach, milli Long Beach Boulevard og Atlantic. Engilbert smíðaði skefti á marga vandaða riffla, einskota og fjölskota, margar haglabyssur og nokkrar skammbyssur auk þess sem hann setti skeftispúða á hundruð skotvopna. „Þar var hann að leggja lokahönd á haglabyssur frá Pachmayr Gun Works.

Sumar þessar byssur voru alveg einstakar!

Parker haglabyssur í hæsta gæðaflokki, Holland & Holland og svo mætti telja. Ole var frá Íslandi. Hann var mjög hávaxinn og talaði með sterkum íslenskum hreim.“ Tyler segir að hefilbekkurinn á verkstæði Engilberts sé sér minnisstæður. Þetta var þungur hefilbekkur úr tré og á öðrum endanum var stafli af tréskurðarjárnum. Hvert verkfæri var með skefti úr ljósum viði í að innanverðu, ekki bara þar sem sást og upphafsstafirnir EO skornir í skeftið. á byssunni utanverðri. Þegar eigandinn Skurðblöðin á verkfærunum voru vandlega brýnd á slípihjóli svo þau glönsuðu og bitu eins og rakvélarblöð. Engilbert var hávaxinn og mjög handstór, engu að síður lék tréskurðurinn í höndum hans svo hann var eins og flinkasti skurðlæknir. „Ég horfði á hann taka úr skefti fyrir tvíhleyptri kinnalásbyssu og eftir að hann mátaði byssuna í skeftið tók hann eitt skurðarjárnið og skóf nákvæmlega blaðþunna sneið úr valhnotunni. Þegar því var lokið féll byssan nákvæmlega í skeftið svo hvergi sást missmíð á,” skrifar Tyler. Engilbert sagði Tyler frá viðskiptaVerkfæri Engilberts og nokkur skefti vini sem kom með evrópska haglabyssu og eru á Skógarsafni. vildi fá skefti sem byssan félli nákvæmlega

kom að sækja byssuna þurfti Engilbert að taka láskinnarnar af til að sýna honum hve nákvæmlega byssan féll að skeftinu.

Engilbert var líka snillingur í að setja saman og gera við brotin skefti. Stundum heppnaðist viðgerðin svo vel að það var ómögulegt að sjá að skeftið hefði brotnað. Þá dáðist Tyler að færni Engilberts með tréskurðarjárnin. Þegar hann var búinn að grófmóta skefti þá var yfirborðið svo slétt og fellt að það þurfti aðeins að slípa það lítillega áður en skeftið var yfirborðsmeðhöndlað. Tyler sagði að orðin “Ya, ve vill get to it right avay” (með sterkum íslenskum hreim) hafi verið Engilbert töm í munni.

Tyler segir að Engilbert hafi verið einkar flinkur í að setja demantslaga skreytingar sem voru einkennismerki Weatherby í

Skotvís | 19

Engilbert byssusmiður skefti veiðiriffla með boltalás.

Hann fylgdist oft með Engilbert ganga frá slíkum skreytingum.

Engilbert átti alltaf fágætar viðartegundir til að skreyta skeftin með og skeyta við skeftin.

LAKKAÐI ÖLL SKEFTIN Annað sem Engilbert lærði hjá Weatherby og fylgdi honum alla ævi var að lakka skeftin með polyurethane lakki. „Ég sá Ole aldrei nota annað á skeftin en hann gat líkt eftir hvaða yfirborðsmeðferð sem var með lakkinu. Hann gat haft það með háglans í anda Weatherby eða með mattri áferð eins og það hafi verið handfægt eða með hvaða gljástigi sem var þar á milli. En það var allt polyurethane lakk og ég verð að segja honum til hróss að ég sá lakkið aldrei springa eða brotna upp.”

Max Gera, sem var þekktur byssusmiður og sumir segja að hafi fundið upp svonefnda AutoMag skammbyssu (.44 Magnum), vann einnig hjá Pachmayr líkt og Engilbert. Gera setti upp eigin vinnustofu og var með marga menn í vinnu við að sérsmíða tvíhleypta riffla fyrir flest algengustu kaliber. Láshúsin voru fræst úr 8620L stáli og Engilbert Ólafsson smíðaði skeftin.

Ken Georgi er annar sem minnist Engilberts. Hann var svo vinsamlegur að leyfa afnot af myndum sem hann tók af skefti sem Engilbert smíðaði. Það var á riffli sem Georgi keypti og þegar hann tók riffilinn úr skeftinu blasti við merkingin E. OLAFSSON. Georgi segir að skeftið sé listavel smíðað og bæði passi rifflinum mjög vel og líti vel út.

Einn sem skrifar ummæli við þráð Georgi kveðst oft hafa heimsótt verkstæði Engilberts á Long Beach. „Hann var meistaraskeftissmiður á þeim tíma þegar tréskefti voru vinsælust. Skeftin hans voru fallegir listagripir. Hann var með fullt herbergi af skeftisefni og eins og mig minnir þá þurfti maður ekki að veðsetja húsið til þess að láta smíða byssu. Ég á þrjá riffla

með skeftum eftir hann. Ég varð ekki var við neina málmsmíði á verkstæðinu hans á 8. áratugnum. “ Þeir sem þekktu listasmiðinn og tréskurðarmeistarann Engilbert Maríus Ólafsson eru á einu máli um að hann hafi verið hógvær og lítillátur. Lítið gumað af frama sínum og afrekum. Mörg verka hans voru merkt meistara hans og sama gildir um öll skeftin sem hann smíðaði meðan hann vann hjá Weatherby og Pachmayr, þau voru ómerkt höfundi sínum.

Engilbert bjó í Bandaríkjunum allt til ársins 1987. Þá sneri hann aftur heim til fósturjarðarinnar og var farinn að kenna þess meins sem dró hann að lokum til dauða.

HEIMILDIR:

Double Gun BBS (doublegunshop.com): Stock Maker Engilbert Olafsson; Unnamed Workmen.

Grétar Eiríksson, minningargrein, Morgunblaðið 2. mars 1989.

Vísir. Uppsögn Iðnskólans. 3. maí 1944. Þórir Sigurðsson. Engilbert Maríus Ólafsson myndskeri. Hugur og hönd, 1999.

Opið allt árið !

Sumartími: mán-lau: 9:00-22:00 • sun: 10:00-22:00.

Vetrartími: mán-fös: 9:00-21:00 • lau: 9:00-20:00 • sun: 10:00-21:00

Skotveiðimenn

hvort sem þið eruð á leiðinni á hreindýr, gæs, rjúpu er alltaf gott að stoppa í Baulunni 20 | Skotvís

nu ó j Þ

sta í þjó ð b r a u

BAULAN

t!

Sími 435 1440 • www.baulan.is

Komdu þér í form fyrir rjúpnaveiðina!

Tilboð til félagsmanna Skotvís

- 30% afsláttur af 3ja mánaða korti!

Félagsmenn Skotveiðifélags Íslands fá 30% afslátt af 3ja mánaða æfingakorti í World Class, gegn framvísun gilds félagsskírteinis. Þinn er ávinningurinn.

www.laugar.com

www.worldclass.is

s. 553 0000

s. 553 0000

Laugar - Spöng - Í húsi Orkuveitunnar - Hafnarfjörður - Mosfellsbær - Seltjarnarnes - Kópavogur - Kringlan - Ögurhvarf

Guðbjörg Jónsdóttir

„ÉG REYNI AÐ DRAGA MANNINN MINN MEГ

Byssan hlaðin Hún veit fátt verra en að missa frá sér særðan fugl og æfir hún sig því á leirdúfum.

VOPNFIRÐINGURINN GUÐBJÖRG JÓNSDÓTTIR BINDUR BAGGA SÍNA EKKI SÖMU HNÚTUM OG AÐRAR KONUR Á HENNAR ALDRI. HÚN HEFUR FRÁ BARNSALDRI VEITT MEÐ FÖÐUR SÍNUM OG BRÓÐUR OG VEIT FÁTT SKEMMTILEGRA EN AÐ FARA Í KVÖLDFLUG Á HEIÐARGÆS EÐA Á RJÚPU Á VOPNAFJARÐARHEIÐI. Höfundur: Baldur Guðmundsson

„É

g hef farið með pabba mínum á veiðar frá sex ára aldri,“ segir Guðbjörg Jónsdóttir, sjávarútvegsfræðingur á Akureyri. Guðbjörg hefur frá því hún náði aldri til stundað skotveiðar. Hún veiðir aðallega gæs og rjúpu. „Ég fæ þetta beint í æð frá pabba mínum,“ segir Guðbjörg sem er uppalin á Vopnafirði. „Hann var minkaveiðimaður og veiddi gæs, önd og rjúpu auk þess að stunda stangveiði. Ég er búin að fylgja honum lengi, í gæs, rjúpu og á minkaveiðum.“

22 | Skotvís

Guðbjörg, sem er 27 ára tveggja barna móðir, segir að hún hafi fengið byssuleyfið um leið og færi gafst. Fram að því fór hún alltaf með föður sínum til veiða. Hún segir að þau systkinin hafi alist upp við villibráð og séu vön því að á heimilið sé björg dregin í bú. Hún á þrjá yngri bræður. Einn þeirra, Guðni, er tveimur árum yngri en hún og þau veiða oft saman. „Við fengum að prófa pumpu hjá pabba þegar við vorum yngri og þannig byrjaði þetta. Við æfðum okkur að skjóta í mark með honum.“ Hún á margar minningar um kvöld-

flug á gæs, ekki síst frá unglingsárunum, en góðar veiðilendur eru allt í kring um Vopnafjörð. „Við fórum mjög oft saman þrjú í kvöldflug á gæs – það var svo einfalt,“ segir hún. Stutt hafi verið á veiðislóð og yfirleitt hafi lítið þurft að ganga, bæði á gæs og rjúpu. Þetta hafi bara verið stuttir skottúrar og veiðin oft ágæt.

RÍÐANDI TIL RJÚPNA Guðbjörg á afar sterka minningu um eina veiðiferðina sem þau feðginin fóru í þegar hún var um það bil fimmtán ára. Þau

Þín stund Þinn staður

TimEOuT sTóLLiNN Hannaður með fagurfræði og þægindi að leiðarljósi.

Hönnuður: Jahn Aamodt

TimEOuT Hægindastóll með skemli til í mörgum útfærslum og litum.

LEVANTO með skemli hallanlegt bak til í svörtu, hvítu og rauðu leðri.

PrimE Hægindastóll með skemli til í mörgum litum og útfærslum.

Opus með skemli hallanlegt bak til í svörtu og hvítu leðri.

betrabak@betrabak.is • www.betrabak.is Faxafeni 5, Reykjavík • Sími 588 8477 Dalsbraut 1, Akureyri • Sími: 558 1100 Skeiði 1, Ísafirði • Sími 456 4566

www.betrabak.is

Leggur grunn að góðum degi

Opi› virka daga frá kl. 10-18 Laugardaga frá kl. 11-16

Guðbjörg Jónsdóttir

Góð veiði Guðbjörg gengur til rjúpna en maður hennar er tregari til.

héldu þá á hestum til rjúpna. „Við riðum tvö saman upp frá Selá og upp á Ufsir. Þegar við vorum komin þangað fór pabbi af hestinum og skaut 18 rjúpur í klettunum. Ég var aðallega í hlutverki hestasveins en þetta var frábær og eftirminnileg ferð,“ segir hún þegar hún rifjar þetta upp. Hún tekur þó fram að fjölskyldan hafi aldrei stundað magnveiði og að fjöldi fugla sé ekki helsti mælikvarðinn á góða veiðiferð.

Guðbjörg nældi sér í byssuleyfi um tvítugt og hefur veitt sjálf síðan, mest í félagi við föður sinn og bróður. Hún segir það hafa verið sérlega eftirminnilega ferð þegar hún veiddi sína fyrstu rjúpu, þá nýlega komin með skotvopnaleyfið. „Það var morgunn og maðurinn minn lá sofandi í rúminu, því hann hafði verið á næturvakt.“ Hún ákvað að laumast út og halda til fjalla en þau buggu þá á Vopnafirði. „Ég keyrði upp að einhverjum hálsi, þar sem við veiðum stundum, og gekk eftir kjarrinu þar fyrir neðan. Ég gekk eftir hálsinum og sá ekki neitt en heyrði aðeins skotið í kjarrinu.“ Aðrir veiðimenn voru þar á ferð. Skyndilega kom hún auga á rjúpu. „Allt í einu sá ég glitta í rjúpnakarra og varð ekkert lítið spennt. Ég var eiginlega farin að skjálfa af spenningi en karrinn var spakur svo ég komst í gott færi.“ Guðbjörg

24 | Skotvís

var með byssu sem var of þung fyrir hana og átti fullt í fangi með að valda henni.

Henni tókst þó að miða og hleypa af skoti.

Skotið hæfði fuglinn en líklega ekki nógu vel. Karrinn hljóp af stað, særður. „Ég henti frá mér byssunni og hljóp á eftir honum í mikilli geðshræringu,“ segir hún. Eftir æsilegan eltingaleik niður brekkuna tókst henni að klófesta karrann, sem var ekki par ánægður með meðferðina. „Ég verð að drepa hann strax,“ sagði hún við sjálfa sig og ætlaði að snúa hann úr hálsliðnum. Það tókst og gott betur. „Ég sleit hausinn einfaldlega af,“ segir hún og hlær.

Guðbjörg var orðin ansi blóðug þegar hún kom til baka í bílinn með hauslausa rjúpuna og segist hafa verið ansi vígaleg að sjá. Hún var alsæl með fenginn og ákvað að halda heim á leið. Á leiðinni heim hafi hún hitt heimamann sem hafði ekkert fengið. „Þá varð ég montin,“ segir hún glettin. Þegar heim kom hafi hún slengt rjúpunni framan í mann sinn, sem hafi ekki vitað hvaðan á sig stóð veðrið. Þetta hafi verið mjög eftirminnilegur dagur.

REYNIR AÐ DRAGA HANN MEÐ Ólíkt því sem gerist í flestum samböndum, þar sem skotveiði er stunduð, er það eiginkonan sem veiðir í matinn

á hennar heimili. „Ég reyni að draga manninn minn með. Hann kemur ekki úr skotglaðri fjölskyldu eins og ég og er svolítill bóndi í sér. Þeir eru meira fyrir að ala upp dýrin og drepa þau. Ég er meira fyrir hitt. Ég hef þess vegna stundum farið ein í rjúpuna,“ segir hún en bætir við að það standi til bóta. Undanfarin ár hafi hún mest veitt með Guðna bróður sínum og stöku sinnum manninum sínum.

Guðbjörg hefur ekki veitt margar rjúpur um ævina, enda ekki mörg ár síðan hún fór að veiða sjálf. Hún hefur þó átt góðar stundir, ein á fjalli. „Einu sinni skrapp ég rétt út fyrir bæinn um hádegið og náði fjórum rjúpum á stuttum tíma. Frændi minn, [Einar Guðnason, innsk. blm.] sem er naskur að lesa í rjúpuna, sagði mér að það væri sniðugt að fara í eina tiltekna brekku. Þar fann ég lítinn hóp og náði honum öllum, einni og einni rjúpu í einu. Það var alveg frábært.“

STUTT Í VEIÐILENDUR Fjölskyldan flutti frá Vopnafirði til Akureyrar fyrir fáeinum árum, þegar Guðbjörg skráði sig í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri. Hún segir að það hafi vissulega verið auðveldara að skjótast til veiða fyrir austan. Þaðan sé örstutt í góð

Guðbjörg Jónsdóttir Fyrsta rjúpan Eftir mikinn eltingaleik náði Guðbjörg sinni fyrstu rjúpu. Í hita leiksins sleit hún óvart af karranum höfuðið.

veiðilönd. „Á Vopnafjarðarheiðinni eru þjóðlendur sem við sækjum mikið. Þar er mikið af heiðagæs og það er algjört æði.

Bróðir minn er mikill spekúlant og fylgist vel með fuglinum áður en veiði hefst á haustin. Það er gott að geta fylgt honum.

Hann veit hvaða vötn eru góð.“ Þau hafa stundum veitt vel. „Í fyrrahaust fórum við upp á heiði og gerðum góðan túr. Það var dúnalogn þarna upp frá og kvöldið byrjaði heldur betur vel. Fyrsta flugið – sex eða sjö gæsir – komu fljúgandi beint í andlitið á okkur. Við vorum þrjú saman og náðum öll fugli í fyrsta skotinu.“ Sú byrjun hafi slegið taktinn fyrir kvöldið því samtals hafi þau náð 18 gæsum í túrnum, sem er góð kvöldveiði í öllum samanburði. Þó Guðbjörg búi nú á Akureyri er stutt heim á Vopnafjörð. Þar á hún foreldra sem þau hjónin heimsækja reglulega. Nú þegar haustið nálgast finnur hún fyrir spenningi. „En þetta er aldrei neitt vesen fyrir okkur. Ég fer reglulega austur og get veitt á haustin, án mikillar fyrirhafnar.“

HJARTAÐ TEKUR KIPP Spurð hvað það sé sem heilli hana við gæsaveiðina segist Guðbjörg fá mikið út úr því að fara út í náttúruna og liggja við vatnið. Útiveran sé dásamleg. Svo séu veiðarnar svo spennandi. Það eitt að heyra í gæsum geti fengið hjartað til að taka kipp og hápunktinum sé náð þegar skotinu er hleypt af. Hún upplifi mikið adrenalínflæði í góðri veiðiferð. Hún tekur þó fram að hún sé mikill dýravinur. „Ég vil hafa þetta hreint og vil aflífa bráðina í einu skoti,“ segir hún. Þess vegna leggur hún mikið upp úr því að æfa sig og stundar leirdúfuskotfimi reglulega á hverju sumri. Erfiðast við veiðina finnst henni að þurfa að snúa gæsina úr hálsliðnum. Á haustin sé það ákveðinn þröskuldur að yfirstíga að snúa fyrstu gæsina. „Þegar maður er búinn að því einu sinni þá verður það miklu auðveldara.“ Verst þykir henni að missa frá sér særðan fugl. Þess vegna æfi hún sig þegar færi gefst.

Guðbjörg segir að fyrir sér sé mikilvægt að geta veitt sjálf í matinn. Það sé vísir að því að geta verið sjálfum sér nógur og að geta lifað af náttúrunni. Þegar SKOTVÍS ræddi við Guðbjörgu hafði hún einmitt nýlokið við að matreiða gæsapottrétt. Hún segist reglulega elda villibráð og leggi sig fram við að klára úr frystinum áður en nýtt veiðitímabil hefst.

Hún nýtir það sem hún veiðir. „Við höfum alltaf rjúpu á milli jóla og nýárs,“ segir hún.

Hún segist þó ekki hafa verið eins dugleg að elda síðastliðið ár, eins og stundum áður.

„ÉG ER SVOLÍTILL FURÐUFUGL“ Konur í veiði eru einhverra hluta vegna mun færri en karlar. Guðbjörg viðurkennir að það sé svolítið óvenjulegt að vera stelpa en hafa svona mikinn áhuga á veiðum. „Maður er örugglega eitthvað pínulítið skrýtinn. Ég er svolítill furðufugl, kannski,“ segir hún kankvís og nefnir að hún hafi ef til vill alltaf farið ótroðnar slóðir. Hún hafi bæði stundað sjóinn á unglingsárum, lært vélstjórn, sem sé ekki algengt á meðal kvenna auk þess að nema sjávarútvegsfræði.

Hún segir að stelpur spyrji hana stundum hvernig hún nenni þessu. „Kannski

eru stelpum síður gefin tækifæri til svona hluta í æsku. Það skiptir máli hvernig þú ert alin upp – að þessu sé haldið að þér í æsku.“ Hún segist þó hafa hitt stelpur, sem eru yngri en hún, sem stundi skotveiði að einhverju marki. „Þær sem eiga veiðipabba eru örugglega líklegri en aðrar til að fara á leirdúfu, til dæmis.“

LANGAR AÐ VERÐA LANDEIGANDI Spurð hvort hún hyggist kenna börnunum sínum, fimm og sjö ára, að veiða síðar meir segir hún að ekkert sé því til fyrirstöðu. Henni hafi verið kennt að byssur og hnífar séu veiðidót og aðeins notað í þeim tilgangi. Börnunum hennar þyki ekkert tiltökumál að haglabyssur séu þrifnar á eldhúsborðinu. „Ég tek þau örugglega með mér seinna ef þau vilja það. Ég ætla að leyfa þeim að eldast aðeins áður.“ Guðbjörg segist vonast til þess að geta á komandi árum veitt meira með manninum sínum. Hún gerir ráð fyrir því að skotveiðar verði hluti af tilveru hennar um ókomin ár, enda nýtur hún þess að veiða. Til lengri tíma litið vilji hún búa í sveit – en þó ekki of langt frá byggð. „Mig dreymir um að eignast mitt eigið land með gæsatúnum, rjúpnalandi og vötnum með silungi,“ segir hún að lokum.

Skotvís | 25

Gulli Konn

GILDIR ÖLLU AÐ VERA POLLRÓLEGUR GULLI KONN, GUNNLAUGUR KONRÁÐSSON, HEFUR STUNDAÐ SKOTVEIÐAR FRÁ BARNSALDRI. ÞEIR ERU EKKI MARGIR, EF ÞÁ NOKKRIR, SEM HAFA VEITT JAFN MÖRG STÓR SPENDÝR Í ÍSLENSKRI LÖGSÖGU OG HANN. GULLI VAR HREFNUVEIÐIMAÐUR ÁRATUGUM SAMAN OG VEIDDI MÖRG HUNDRUÐ HREFNUR. HANN HEFUR LÍKA VEITT VILLTA FUGLA, HREINDÝR OG STUNDAÐ SKOTVEIÐAR ERLENDIS AUK FISKVEIÐA EN GULLI VAR SJÓMAÐUR Í UM HÁLFA ÖLD.

„É

g byrjaði að veiða í lækjum í Þorvaldsdal á Árskógsströnd þar sem ég var 6-7 ára strákur í sveit á Brattavöllum,“ sagði Gunnlaugur, eða Gulli eins og hann er alla jafna kallaður. Öngullinn var boginn títuprjónn og aflinn silungur. Gulli er Eyfirðingur, fæddur á Akureyri árið 1946, og ættaður frá Árskógsströnd og Hjalteyri. Hann ólst upp á Akureyri til átta ára aldurs en var strax þegar hann man eftir sér í sveit á Árskógsströnd á sumrin.

26 | Skotvís

Höfundur: Guðni Einarsson Ljósmyndir: Guðni Einarsson og úr einkasafni „Ég saltaði síld í tunnur með mömmu á Dalvík á sumrin milli 1954 og 1958. Yfirleitt vorum við strákarnir með mömmunum okkar að salta síld á þessum árum. Pabbi var netagerðarmaður og vann við það, hann var líka tunnubeykir og gat gert allt,“ sagði Gulli.

Hann fór að beita og stokka upp línu 8-10 ára og vann einnig við að breiða saltfisk á stakkstæði. Börnin tóku fullan þátt í lífsbaráttunni.

Um svipað leyti og Gulli kynntist stangaveiðum, 6-7 ára gamall, fór hann að skjóta af riffli.

„Vinur minn, Jóhann Þórisson múrari frá Hjalteyri, var mikill byssumaður.

Hann kenndi mér að skjóta úr riffli og að umgangast byssur. Ég fór með honum á skotæfingar og hann leyfði mér að skjóta á mark. Eftir þetta var maður nánast alltaf með byssu á öxlinni. Þegar strákar á Árskógssandi voru orðnir 12 ára þótti sjálfsagt mál að þeir löbbuðu upp í Krossafjall á rjúpu. Ég var með .22 kalibera kíkisriffil sem Sigurður bróðir minn átti og

Gulli Konn notaði aðallega „short“ skot. Ég man ekki hvað ég var gamall þegar við bræðurnir byrjuðum að fara saman á rjúpu í hólunum innan við Brattavelli. Ég tíndi upp rjúpur sem Sigurður skaut og fékk líka að skjóta.

Rjúpan var skotin á stuttum færum, 20-30 metrum. Það tók ekki langan tíma að veiða 10-12 rjúpur. Þá þótti lélegt af fullorðnum manni með einhleypta haglabyssu að fá minna en 10-20 rjúpur yfir daginn. Það var algengt að menn fengju 30 og allt upp í 50 rjúpur yfir daginn. Þá var miklu meira af rjúpu en núna,“ sagði Gulli. Á þessum árum var gríðarlega mikið rjúpnavarp, kríuvarp og varp fleiri tegunda eins og anda og mófugla á Árskógsströnd.

Gulli segir að fuglavarpið nú sé ekki nema svipur hjá sjón miðað við það sem það var. Hann kennir um ætisskorti í hafinu og afráni minks og máfs. Minkurinn kom á þessar slóðir upp úr 1960 og var mjög skæður, en nú er búið að ganga vel í skrokk á honum við Eyjafjörðinn. Eftir að minknum var fækkað sést miklu meira af önd en áður. Sílamáfurinn svífur enn yfir móunum og tínir upp egg og unga mófuglanna. Gulla finnst sílamáfum heldur hafa fækkað en stormmáfum fjölgað upp á síðkastið og þeir taka einnig unga. Hann telur að ástæða þess hve kræfir máfarnir eru í ungaáti sé ætisskortur í sjónum.

Sandsílið sé nær horfið og það heyri næstum því sögunni til að sjá fuglager úti á sjó í síli.

bryggjunni. Þeir sýndu hvalveiðunum mikinn áhuga og vildu endilega fá að koma með í veiðiferð. Gulli spurði hvort þeir væru Grænfriðungar, en þeir harðneituðu því og sögðust bara vera áhugamenn um hvalveiðar. Þeir fengu að fara með á hrefnuveiðar og voru vopnaðir ljósmyndavélum og kvikmyndatökuvél. „Ég skaut þrjár hrefnur í ferðinni og það tók enga stund, þær bara steinlágu,“ sagði Gulli. Þá kom í ljós að mennirnir voru hvalverndarsinnar og höfðu ætlað sér að mynda blóðbað og langt dauðastríð hrefnanna. Þeir höfðu ekki erindi sem erfiði. „Annar maðurinn kom til mín á landleiðinni og sagði: Það er bara ekkert blóð! Þeir ætluðu ekki að trúa því sem þeir sáu.

Annar sagði við hinn: Þetta getur bara ekki verið, þessi maður hlýtur að vera eitthvert séní. Ég sagði við þá að ég myndi ekki taka þátt í því að veiða hvali ef það tæki marga klukkutíma að murka úr þeim lífið.“ Auk hrefnuveiðanna var Gulli lengi fiskimaður og veiddi á línu, net, handfæri og rækjutroll. Hann segir sömu lögmál gilda um allar veiðar. „Það að ná árangri á veiðum snýst allt um að vera pollrólegur. Líka að þora að prufa eitthvað nýtt. Í gamla daga voru kannski margir bátar á veiðislóð og fengu lítið. Þá þurfti maður að þora að taka sig upp, fara eitthvert annað og leita að fiski. Hætta ekki fyrr en maður fann fisk. Þannig hef ég mjög oft dottið niður á mokafla. Maður á ekkert að vera að stressa sig yfir hinum.“

MÖRG HUNDRUÐ HREFNUR

SVARTFUGLAR OG SMÁHVALIR

Gulli er titlaður hrefnuveiðimaður í símaskránni. Hrefnuveiðar byrjuðu frá Árskógsströnd árið 1968 og Gulli var með í því ævintýri allt frá upphafi. Hann keypti sér notaða 50 mm skutulbyssu og skutla frá Kongsberg í Noregi. Með byssunni fylgdu perlur (hvellhettur), pokar með hæfilegum púðurskömmtum í hvert skot og forhlöð, gúmmítappar sem pössuðu vel í hlaupið.

Yfirleitt var notaður kaldur skutull, það er án sprengihleðslu. Gulli er búinn að skjóta mörg hundruð hrefnur. „Ég skaut hrefnuna framan við þind og neðan við hrygg og þá var dýrið dautt þótt við notuðum kaldan skutul,“ sagði Gulli. „Ég var líka með stóran riffil, .458 Winchester Magnum, sem ég pantaði frá Þýskalandi 1971. Það var mjög áhrifaríkt verkfæri og klikkaði ekki. Ef hrefnan steinlá ekki eftir skutulinn þá var hún strax skotin í hrygginn með rifflinum og þá var hún dauð.“ Einu sinni þegar Gulli kom í land af hrefnuveiðum stóðu tveir menn á

Gulli hefur oft skotið sér svartfugl í matinn. Hver er galdurinn við svartfuglaveiðar? „Hann er að skjóta ekki á of löngum færum. Ef veður er leiðinlegt er oft hægt að komast nær fuglinum. Við vorum oft að veiða svartfuglinn í verri veðrunum því betri veðrin notuðum við til að vera á öðrum veiðum eins og hrefnu,“ sagði Gulli.

Hann nefndi til dæmis að við Gjögrana, við utanverða austurströnd Eyjafjarðar, sé oft norðlægur vindstrengur á sjónum og kvikusláttur en lygna nær landi. Þar heldur svartfuglinn sig oft í skilunum við vindstrenginn. Þeir stoppuðu þar oft á heimstíminu og náðu sér í nokkra svartfugla í soðið. „Ég fer enn á svartfugl en veiði bara í matinn. Við sonur minn fórum í fyrra út með Hríseynni og veiddum 40-50 fugla. Ég skýt ekki lunda og forðast líka að skjóta álkuna, reyni yfirleitt að ná mér í langvíu.

Mér finnst kjötið af álkunni ekki eins gott og af langvíunni.“

Gulli hefur líka veitt smáhveli þegar færi gefst. Hann vandist því í gamla daga þegar hann fór á sjó með gömlum vini sínum frá Árskógsströnd að það var alltaf tekin með byssa og handskutull. „Við veiddum hnísu ef við gátum. Það var gríðarlega mikið sport. Hnísan er erfið og það verður að sitja fyrir henni. Ef við sáum hnísu var drepið á vélinni og við reyndum að róa í veg fyrir hana. Þollarnir voru vafðir með druslum til að ekki heyrðist marrið í árunum, því hún heyrir svo vel.

Við máttum ekki heldur tala saman. Svo kom hún upp og blés og þá negldi karlinn hana. Hann var með haglabyssu númer átta og notaði gróf högl númer 0 eða 1. Hnísan flýtur smá stund eftir að hún er dauð og þá þarf að skutla hana.“ Gulli hefur líka veitt höfrunga og segir kjötið af þeim vera mjög gott. Hann segir gott að vera með skutulbyssu eða handskutul við smáhvalaveiðarnar. Hann notar hreindýrariffil til að skjóta höfrunga. Höfrungur getur verið 200 kg svo það krefst átaka að draga hann um borð. Strax er gert að hvalnum og hirðir Gulli bakvöðvana og lundirnar. Hann lætur kjötstykkin standa í 10-20 tíma og leyfir kjötinu að brjóta sig.

Höfrungakjöt er borðað bæði steikt og soðið. Í gamla daga var höfrungakjöt og hnísukjöt soðið með smá spiki og borið fram með uppstúfi, grænum baunum og kartöflum. Ef veidd var hnísa í gamla daga var slógið, eða slængið, hirt og notað í beitu. Hnísan var hausuð og söguð eftir endilöngum hryggnum. Hvort flak um sig var bútað niður og var eitt stykki gefið á hvert heimili í plássinu. Bútarnir voru síðan höggnir í hæfilega bita sem voru soðnir. Þetta þótti herramannsmatur.

SÆRÐAR GÆSIR LEITA ÚT Á SJÓ „Ég veiði líka gæs, rjúpu og endur – en bara í matinn,“ sagði Gulli. „Ég á orðið í erfiðleikum með að komast í gæsaveiði, þessir ríku kallar eru búnir að leigja alla akra og jarðir. Maður verður annað hvort að fara upp á hálendi eða á sjóinn og taka þær þar. Síðustu haust hef ég tekið nokkrar særðar gæsir sem hafa flogið út á sjó. Þær virtust vera svo aumar í vængjunum að þær gátu ekki flogið nema 200-300 metra en voru samt ekki vængbrotnar. Þær sækja í sjóinn og fara ekki langt frá landi og ekki heldur langt upp á land.“ Gulli sagðist ekki hafa sótt um hreindýr í haust. Þá hafði hann veitt á svæði 2 í mörg ár. „Mér finnst þetta orðið svo klikkað.

Síðast þegar ég fór sá ég strax hreindýr þegar við nálguðumst Snæfell og benti

Skotvís | 27

Gulli Konn leiðsögumanninum á þau. Hann sagði: „Nei, nú er búið að friða þetta svæði.“ Þá var búið að stækka þjóðgarðinn og ég mátti ekki veiða þar sem ég hafði veitt undanfarin ár. Við vorum í fjóra daga að leita að dýrum sem mátti veiða og keyrðum út um allar trissur. Mér hugnast þetta ekki, þetta er ekki gaman lengur.“ Hér heima veiðir Gulli mest með haglabyssu. Hann var lengi með Winchester pumpu fyrir 2¾” skot. Hann á líka aðra Winchester pumpu fyrir 3” magnum skot og notaði hana á allar veiðar. Þá á hann Remington 1100 hálfsjálfvirka haglabyssu.

Hrefnuriffilinn í .458 Winchester Magnum er smíðaður á Mauser lás og er hlaupið portað sem dregur úr bakslagi. Hann er með Aimpoint sigti og Gulli hefur notað hann gríðarlega mikið. Hann átti riffil í kaliber .243 Winchester og einnig í kaliber .30-06 Springfield og notaði í hreindýr.

Síðan keypti Gulli sér Sauer 202 riffil með .300 Winchester Magnum hlaupi. Hann fékk sér annað hlaup í 6,5x68 á riffilinn og það varð aðal hreindýrakaliberið. „Þetta er hörku kaliber, flatt og nákvæmt. Einu sinni skaut ég hlaupandi kálf á 400 metra færi og hann steinlá.“

BJARNDÝR STAL INNMATNUM Gulli hefur farið til skotveiða í Póllandi, Þýskalandi og Svíþjóð. Í Póllandi og Þýskalandi veiddi hann aðallega rádýr og villisvín bæði úr skotturnum og í rekstrarveiði. Spurður um eftirminnilega veiðiferð nefnir hann þegar hann fór til Svíþjóðar á elgsveiðar og veiddi þar einnig skógarfugla, þiður og orra. „Maður fer í myrkri á svæði þar sem maður heldur að fuglinn komi. Þetta eru gjarnan rjóður þar sem hann var daginn áður og varð ekki fyrir styggð. Fuglarnir eru rosalega næmir á hreyfingu. Þú verður að vera algjörlega ósýnilegur, maður liggur grafkyrr og hylur sig með laufum. Einu sinni settist þiður í trjátopp aftan við mig.

Hann situr lengi í toppunum, oft ótrúlega lengi, og kannar umhverfið áður en hann kemur niður í rjóðrið. Í þessu hef ég verið með tvíhleypta byssu sem vinur minn á.

Hún er með haglahlaupi og riffilhlaupi í .243 Winchester og kíki. Ég tók þessa fugla með riffilhlaupinu.“ Gulli segir elgsveiðarnar vera krefjandi.

Veiðimennirnir bíða á ákveðnum stöðum eftir að elgurinn sýni sig. „Þú mátt helst ekki hreyfa litla putta, elgurinn er svo ofboðslega var um sig. Það var stórmerkilegt að vera í elgnum,“ sagði Gulli.

28 | Skotvís

„Ég skaut hrefnuna framan við þind og neðan við hrygg og þá var dýrið dautt þótt við notuðum kaldan skutul,“ sagði Gulli.

Hann var á elgsveiðum með vini sínum, Vigni Árnasyni frá Dalvík, sem er búsettur í Þýskalandi, og hópi þýskra veiðimanna. „Ég var nýkominn á póst og heyrði skot, svona 400 metra frá mér. Það var kallað í mig til að hjálpa við að draga elgskú sem var felld út við veg. Fyrst var velt innan úr henni. Við vorum átta karlar sem drógum kúna. Það var settur hringur í miðsnesið og hún dregin á því í gegnum skóginn eina 200-300 metra. Þar var hún tekin á gálgabíl og farið að flá hana.

Við veiðimennirnir máttum eiga innmatinn. Það kom í hlut okkar Vignis að ná í nýrun, hjartað og lifrina sem átti að elda um kvöldið. Þegar við komum á staðinn þar sem ég taldi að elgurinn hefði verið drepinn þá kannaðist ég ekki alveg við landslagið, þó var ég kominn á réttan stað. Ég sá hvergi vömbina, hún var horfin, en það var mikið flugnasuð þarna. Þá hafði það gerst á meðan við vorum að fara með elginn að það hafði komið bjarndýr og farið að éta úr þessu. Þegar bangsi var búinn að éta nægju sína hafði hann breitt mosa yfir svæðið, marga fermetra.

Vignir var með riffil, 7 mm hálfsjálfvirkan Remington, en ég var ekki með byssu. Þegar hann fattaði þetta sagði hann að ef björninn sæi okkur þá myndi hann ráðast á okkur. Vignir stóð yfir mér með brugðna byssuna á meðan ég hrærði í vömbinni og draslinu til að finna innmatinn. Við náðum hjartanu og öðru nýranu en björninn var búinn að éta hitt nýrað og bíta í lifrina.

Þegar við komum með þetta niður í veiðihús urðu Svíarnir alveg bit.“ Ákveðið var að veiða á sömu slóðum daginn eftir. Vignir dró að vera á standinum þar sem elgurinn var felldur og bjarndýrið hafði étið. „Égvar búinn að bíða í hálftíma á póstinum þegar ég heyrði skot,“ sagði Gulli. „Þá kom maður að sækja mig. Vignir hafði séð bjössa og tekið hann fríhendis í hálsinn á 200 metra færi. Það má enginn fara að skotnum birni í einhvern tíma eftir að búið er að skjóta hann.

Svo fóru tveir að honum með brugðnar byssur en björninn var steindauður. Svíarnir áttu ekki orð yfir skotinu. Lögreglan var kölluð til og kannaði hvort rétt hefði verið staðið að öllu, eins og reglan er þegar birnir eru felldir þarna. Það var fjallað um þetta í héraðsfréttamiðlum og í bæjarblaðinu var viðtal við Vigni með fyrirsögninni: Fullkomið skot. Þennan sama dag var annað bjarndýr skotið 10 km þaðan sem við vorum.

Veiðimaðurinn hafði sært bangsann og dýrið kom hlaupandi í átt til hans. Hann náði að fella það í þriðja skoti þegar voru um tíu metrar í björninn. Veiðimaðurinn var nærri dauður úr hræðslu. Það var viðtal við hann í þessu sama blaði og birti viðtalið við Vigni. Mér þótti sérstakt að lenda í þessu. Ég hefði ekki viljað fá bjarndýrið á mig eins og kallinn. En svona er þetta á veiðum, menn verða bara að vera pollrólegir!“

ÚLFAR FINNBJÖRNSSON MATREIÐSLUMEISTARI: “Þú nærð fram meistaratöktum í matargerðinni með náttúrulegu gæða kröftunum frá OSCAR”

)FJMM IFJNVS BG CSBH§NÚHVMFJLVN Inniheldur ekki: MSG, erfðabreytt efni (GMO), litarefni, aukabragðefni eða rotvarnarefni

Bylgja Lind

„HAFÐI EKKI TÍMA FYRIR STRESS“

Smellhitti Bylgja hitti dýrið á besta stað, í sinni fyrstu veiðiferð.

BYLGJA LIND PÉTURSDÓTTIR BÝR Á EGILSSTÖÐUM ÁSAMT KÆRASTA SÍNUM OG UNGU BARNI. HÚN ÓLST UPP VIÐ VEIÐAR FÖÐUR SÍNS OG HEFUR SJÁLF FARIÐ Á HREINDÝR, EINS OG SAGT ER. BYLGJA SAGÐI BALDRI GUÐMUNDSSYNI FRÁ VEIÐIFERÐINNI.

Höfundur: Baldur Guðmundsson

„É

g var í miðjum hárgreiðslutíma, nýkomin heim úr ferð til New York ásamt vinkonum mínum, þegar pabbi hringdi. Hann sagði að við þyrftum að drífa okkur strax austur.“ Svona lýsir Bylgja Lind Pétursdóttir, aðdraganda þess að hún fór í fyrsta skipti til hreindýraveiða.

Bylgja Lind er 28 ára, móðir og unnusta.

Hún er búsett á Egilsstöðum en sleit barnsskónum og bjó lengst af í Mosfellsbæ. Hún ólst upp við veiðiferðir föður síns, Péturs Péturssonar, og þá villibráð sem þeim fylgdi; rjúpum á jólunum og hreindýrakjöti, svo eitthvað sé nefnt. „Pabbi minn kom mér út í þetta. Hann veiðir lax og silung og er líka mikið í skotveiði,“ segir Bylgja en faðir

30 | Skotvís

hennar er ættaður frá Breiðdalsvík og á fjölskyldan þar hús.

Bylgja fékk sjálf byssuleyfi árið 2006, þá 21 árs. Hún hefur gengið til rjúpna með pabba sínum en hefur enn ekki skotið sinn fyrsta fugl. Henni finnst tilhugsunin um að veiða sér í matinn í senn spennandi og skemmtileg.

um nóttina. Við lögðum okkur í nokkra tíma og vöknuðum um sex leytið.“ Þau fóru í fylgd Jónasar Bjarka Björnssonar leiðsögumanns inn Fossárdal í Berufirði og óku eins langt inn dalinn og vegurinn leyfði. Þau voru heppin og sáu hjörðina í dalbotninum. „Þetta gekk ótrúlega vel. Við þurftum ekki að ganga mikið en skriðum síðustu LÍTILL FYRIRVARI metrana.“ Bylgja hafði fengið leyfi á kú. Hún Eins og áður sagði var Bylgju úthlutað leyfi viðurkennir að hún hafi fundið fyrir stressi á hreindýr árið 2010. Hún var í litun á hárþegar að stóru stundinni kom. Hún hefur greiðslustofu í höfuðborginni, nýkomin heim reyndar í gegnum tíðina æft sig með föður frá New York, þegar pabbi hennar hringdi sínum að skjóta af riffli og haglabyssu auk og sagði henni frá því að frést hefði af hjörð þess sem þau stoppuðu til æfinga á leiðinni hreindýra í Berufirði. Engan tíma mætti missa. austur um nóttina. „Þetta gerðist svo hratt. „Við brunuðum strax austur í húsið okkar á Leiðsögumaðurinn valdi dýrið fyrir mig og Breiðdalsvík og vorum komin um klukkan tvö ég var komin með það í sigtið. Þá settist það

Bylgja Lind á bak við stein svo við urðum að velja annað dýr,“ segir Bylgja sem skaut að lokum af góðu 150 metra færi. „Ég hafði ekki tíma fyrir stress,“ segir hún spurð um augnablikin fyrir skotið. „Ég vissi að ég þyrfti að skjóta og hefði ekki mikinn tíma.“

HITTI VEL Kúlan hæfði dýrið á besta stað og féll það samstundis. Hún viðurkennir að hún hafi fundið svolítið til með dýrinu þegar það féll, enda um að ræða fyrsta dýrið sem hún felldi á sínum ferli sem veiðimaður. Auk þess hafi kálfurinn rétt verið búinn að sjúga móður sína.

Hún bætir þó við að hún hafi hrist þá tilfinningu af sér fljótt, enda ekki annað í boði. „Ég fékk mikið „kick“ út úr þessu. Ég var samt mjög fegin að hún dó strax,“ segir hún glöð í bragði.

Bylgja segir að veiðiferðin hafi verið auðveldari en hana hefði grunað. Þau lögðu af stað klukkan sex um morguninn og dýrið var fallið klukkan tíu. Ferðin hafi gengið framar vonum.

Eftir að Bylgja var látin bíta í lifrina, eins og siður er, drógu þau dýrið á plastdúk niður að bíl. Þaðan var það flutt í sláturhús á Breiðdalsvík, þar sem vel var tekið á móti Bylgju og föruneyti hennar.

Búið um kúna Bylgja og faðir hennar nutu leiðsagnar Jónasar Bjarka Björnssonar.

Haldið í hefðir Hefð er fyrir því að veiðimaðurinn bíti í lifur fyrsta hreindýrsins sem hann fellir.

FÓLK ÚTI Á LANDI SKILUR Hún segir að túrinn hafi verið eins vel heppnaður og hægt hafi verið að ímynda sér. Upplifunin hafi því verið góð og hún hafi sótt um hreindýr á hverju ári síðan. Í vor fékk hún aftur úthlutun – í þetta skiptið tarf. Hún segir aðspurð að sumum vinkonum hennar þyki það svolítið skrýtið að hún skjóti hreindýr en að mörgum finnist það bara flott. „Fólk úti á landi skilur þetta,“ segir hún hlæjandi.

Stolt með feng sinn.

Bylgja ólst upp við að villibráð væri á boðstólnum.

ÆTLAR Á GÆS OG RJÚPU Í haust hyggur Bylgja á sína fyrstu veiðiferð á gæs. Hana langar einnig að veiða rjúpu í matinn. „Kærastinn minn er búinn að fá byssuleyfi svo kannski getum við farið saman,“ segir hún og bætir því við að hún geri ráð fyrir að stunda skotveiðar til framtíðar. Útivistin og snertingin við náttúruna sem veiðunum fylgi, gefi henni mikið.

Skotvís | 31

Kynning

GÆSAVEIÐI Í GUNNARSHOLTI – VEIÐIMAÐUR SEGIR FRÁ

Veiðimaður segir frá

L

ax-á bauð í fyrsta sinn upp á gæsaveiði í Gunnarsholti í Rangárvallasýslu síðasta haust.

Mikil spenna var fyrir tímabilið enda svæðið þekkt fyrir mikla gæsaveiði.

Lax-á bauð veiðimönnum uppá morgunflug og fulla þjónustu í gistingu og mat þar sem menn mæta kvöldið áður, kynna sér aðstæður og taka morgunflug daginn eftir.

Gekk þetta fyrirkomulag eins og í sögu en þaulvanir leiðsögumenn fylgja veiðimönnum til að tryggja að allt gangi upp.

Einn af okkar góðu viðskiptavinum, Hjalti Grettison, var að taka sín fyrstu skref í gæsaveiðinni og fór á okkar vegum síðasta haust í Gunnarsholtið. Hér segir hann skemmtilega frá veiðiferðinni: „Það var í lok september 2012 er við félagarnir ákváðum að taka eitt “Herra- og heldrimanna gæsaskytterí”, enda miklir höfðingjar á ferðinni.

Við höfðum því samband við Lax-á sem síðan bókuðu okkur í Gunnarsholt á

32 | Skotvís

Rangárvöllum og er skemmst frá því að segja að við sáum alls ekki eftir því. Í Gunnarsholti býður Lax-á upp á frábært veiðihús við Eystri Rangá, reynda leiðsögumenn og heila 500 hektara af kornökrum svo eitthvað sé nefnt.

Við mættum deginum fyrir veiði, og vel var tekið á móti okkur í veiðihúsinu.

Leiðsögumenn fóru með okkur félagana að kortleggja veiðistaðina og á þessum 500 hekturum sem í boði eru var krökkt af gæs og ekki laust við að kláði gerði vart við sig í gikkfingrinum við þessa fögru sjón.

Eftir kortlagninguna var farið í í heitu pottana í veiðihúsinu, fyrirfram metist um veiði morgundagsins og slakað á fram að kvöldmat. Áður en lagt var af stað út á akur morguninn eftir þá beið okkar morgunmatur og nesti fyrir daginn sem kom sér vel því að við vorum við veiðar framundir hádegi.

Leiðsögumenn gengu hreint og faglega til verks úti á akri, miðluðu af reynslu sinni og

þekkingu af fagmennsku og gerðu allt sem í þeirra valdi var mögulegt okkur til aðstoðar.

Strax í birtingu byrjaði gæsin svo að hrúgast inn á svæðið og kláðinn, sem áður var minnst á, hann var ekki til vandræða þennan morguninn. Það voru því ánægðir veiðifélagar sem héldu upp í veiðihús um hádegisbil og gott þótti okkur að láta líða úr skrokknum í heitapottinum fyrir hádegismatinn sem var snæddur innan um hóp af laxveiðimönnum/konum sem greinilega höfðu átt góðan dag í ánni og voru allir sammála um að maturinn sem í boði var, væri heldrimanna herramanns matur. Ég stefni sjálfur á tvær ferðir í Gunnarsholt í ár, ofaná aðra veiði, því stundum þarf maður að lifa í lúxus!“ Fyrir frekari upplýsingar um gæsaveiði í Gunnarsholti hafið samband við skrifstofu Lax-á í síma 531-6100 eða hafið samband við Stefán Sigurðsson Sölustjóra Lax-á á stefan@lax-a.is.

KUREYRI | REYKJAVÍK | AKUREYRI I | REYKJAVÍK | AKUREYRI | REYKJAVÍK | AKUREYRI | REYKJAVÍK | AKUR

«

Mest seldi hægindastóll í heiMi

«

«

Hinn eini sanni!

LA-Z-BOY er hágæða vörumerki, þar sem þægindi, notagildi og ending fara saman.

Upplifðu hvíld á nýjan hátt og færðu þægindi inn á þitt heimili með LA-Z-BOY. LA-Z-BOY er eini stóllinn í heiminum sem hefur 18 mismunandi hægindastillingar.

LA-Z-BOY er skrásett vörumerki og fæst eingöngu í Húsgagnahöllinni.

– fyrir lifandi heimili –

Friðlýsingar

UM FRIÐLÝSINGAR OG VEIÐIRÉTTARTAKMARKANIR Höfundur: Kjartan Þór Ragnarsson

T

ilefni þessarar greinar er sú að greinarhöfundur vinnur nú að ítarlegri úttekt á framkvæmd og stöðu friðlýsinga hvað varðar takmarkanir á rétti til skotveiða.

Verður því hér fjallað um helstu atriði er varða framkvæmd friðlýsinga og hvernig verndarskilmálar friðlýsinga takmarka rétt til skotveiða. Þar að auki er fjallað um takmarkanir á valdheimildum stjórnvalda til friðlýsinga og ljósi varpað á það hver réttarstaða hagsmunabaráttu skotveiðimanna er í þessum málum.

I. RÉTTARGRUNDVÖLLUR FRIÐLÝSINGAR Heimildir til friðlýsinga náttúruminja byggjast á ákvæðum laga um náttúruvernd. Árið 1956 var fyrsta heildarlöggjöfin um náttúruvernd samþykkt á Íslandi með lögum nr. 48/1956 og innihéldu þau lög heimildarákvæði um friðlýsingar náttúruminja. Heildstæð lög um náttúrvernd hafa síðan verið endurskoðuð með lögum nr. 47/1971 og með núgildandi lögum nr.

44/1999. Á síðasta löggjafarþingi samþykkti Alþingi síðan ný lög um náttúruvernd, lög nr. 60/2013, sem munu þó ekki öðlast gildi fyrr en 1. apríl 2014. Ákvæði um friðlýsingar náttúruminja hafa fram til núgildandi laga staðið efnislega lítið breyttar frá lögunum 1956. Frá setningu þeirra laga hafa nú alls 108 landog hafsvæði verið friðlýst á grundvelli heimildar náttúruverndarlaga, að undanskildum almennum friðlýsingum ýmissa plöntu- og steintegunda sem taka til landsins alls. Af þeim svæðum sem friðlýst hafa verið eru friðlýsingar 104 þeirra enn í gildi þar sem friðlýsing fjögurra svæða var afnumin með gildistöku laga nr. 60/2007 um Vatnajökulsþjóðgarð, en það voru þjóðgarðarnir í Skaftafelli og Jökulsárgljúfrum og friðlöndin Askja og Esjufjöll. Tilheyra þessi svæði nú Vatnajökuls­þjóðgarði og njóta náttúruverndar innan þjóðgarðsins.

34 | Skotvís

KJARTAN ÞÓR RAGNARSSON LÖGFRÆÐINGUR, KENNARI OG FÉLAGI Í SKOTVEIÐIFÉLAGI ÍSLANDS. II. VERNDARFLOKKAR FRIÐLÝSINGA Friðlýstum náttúruminjum er skipt í fimm verndarflokka samkvæmt 50. gr. núgildandi laga um náttúruvernd og gilda sömu reglur að mestu um undirbúning og ákvörðun friðlýsingar innan allra þessara flokka, en þeir eru: þjóðgarðar, friðlönd, náttúruvætti, fólkvangar og að síðustu friðlýstar lífverur, búsvæði, vistgerðir og vistkerfi. Í nýsamþykktum náttúruverndarlögum munu ofangreindir flokkar standa að mestu óbreyttir en þrír nýir verndarflokkar bætast við sem nefnast náttúruvé, óbyggð víðerni og landslagsverndarsvæði. Verndarflokkun núgildandi náttúruverndarlaga byggist á þeim forsendum sem liggja að baki friðlýsingu og þeim markmiðum sem stefnt er að en eins og sjá má af samantektinni hér að neðan er þónokkur skörun á milli markmiða og forsendna þessara verndarflokka. a. Þjóðgarðar. Einungis einn þjóðgarður er nú friðlýstur á grundvelli heimildar náttúruverndarlaga en það er þjóðgarðurinn Snæfellsjökull. Friðlýsing þjóðgarða byggist á þeirri forsendu að landssvæðið sé

sérstætt um landslag eða lífríki eða á því hvíli söguleg helgi. Markmið með stofnun þjóðgarðsins var að vernda náttúru- og menningarminjar en tryggja almenningi jafnframt aðgang að svæðinu eftir þeim reglum sem gilda um þjóðgarðinn. b. Friðlönd. Alls eru 41 svæði friðlýst sem friðlönd á landinu. Forsenda friðlýsingar friðlanda er að verndun sé mikilvæg vegna sérstaks landslags eða lífríkis sem stefnt er að því að varðveita. Þrátt fyrir það kunna aðrar forsendur að liggja að baki eins og markmið útivistar, fræðslu og rannsókna. c. Náttúruvætti. Alls 40 svæði eru friðlýst sem náttúruvætti á landinu. Náttúruvætti eru friðlýstar náttúrumyndanir á landi eða í hafi og er forsenda friðlýsingar þeirra að mikilvægt sé að vernda þær sökum fræðilegs gildi, fegurðar eða sérkenna og markmiðið að tryggja varðveislu þeirra. Getur friðlýsing þeirra verið staðbundin eða tekið til landsins í heild. d. Fólkvangar. Alls eru 19 svæði friðlýst sem fólkvangar á landinu. Stofnun fólkvanga byggist á sjónarmiðum um félagslega náttúruvernd og er það markmið með stofnun þeirra að tryggja almenningi aðgang að tilteknum svæðum til útivistar og fræðslu. Friðlýsing fólkvanga byggist einnig oft á verndun náttúrlegs landslags, lífríkis og gróðurs auk varðveislu menningarminja. e. Friðlýstar lífverur, búsvæði, vistgerðir og vistkerfi. Fjöldinn allur af plöntutegundum og fáeinar steintegundir hafa verið friðlýstar á grundvelli þessa verndarflokks og tekur þá friðlýsing til landsins alls. Þó hafa einungis þrjú svæði verið friðlýst með þessum hætti og eru þau öll skilgreind sem búsvæði.

Markmið þeirra eru að vernda mikilvæg eða einstök búsvæði tiltekinna dýra- eða plöntutegunda á landinu. f. Verndun svæða á grundvelli sérlaga Utan friðlýsingarheimildar náttúruverndarlaga er einnig unnt að tryggja

Friðlýsingar vernd svæðis með setningu sérlaga. Gilda slík sérlög um hina þjóðgarðana tvo á Íslandi, þjóðgarðinn á Þingvöllum, sbr. lög. nr. 47/2004 og Vatnajökulsþjóðgarð, sbr. lög nr. 60/2007. Auk þeirra hafa þrjú önnur svæði verið vernduð með sérlögum og vísast til ákvæða þeirra laga um umfang þeirra verndunar sem þar gildir en það eru lög nr. 54/1995 um vernd Breiðafjarðar, lög nr. 97/2004 um verndun Mývatns og Laxár í Suður-Þingeyjarsýslu og lög nr. 85/2005 um verndun Þingvallavatns og vatnasviðs þess.

III. FRAMKVÆMD FRIÐLÝSINGAR OG VALDHEIMILDIR STJÓRNVALDA Um framkvæmd friðlýsinga er fjallað um í VII. kafla núgildandi náttúruverndarlaga.

Segir þar að umhverfis- og auðlindaráðherra, sem sá ráðherra sem málaflokkurinn nú fellur undir, geti friðlýst landsvæði eða aðrar náttúruminjar að fengnum tillögum frá Umhverfisstofnun, Náttúrufræðistofnun Íslands eða sveitarfélagi. Eftir að ráðherra hefur tekið ákvörðun um að friðlýsa svæði er málinu síðan vísað til Umhverfisstofnunar sem sér um undirbúning málsins með þeirri undantekningu þó að við stofnun fólkvangs er undirbúningurinn á forræði þess sveitarfélags eða sveitarfélaga sem lögðu fram tillögur fyrir ráðherra um stofnun hans. Undirbúningur friðlýsingar fer fram með þeim hætti að Umhverfisstofnun aflar upplýsinga um eignarhald og rétthafa fyrirhugaðs verndarsvæðis og tilkynnir þeim um væntanlega friðlýsingu, forsendur hennar og markmið. Umhverfisstofnun semur síðan tillögu að friðlýsingarskilmálum þar sem fram koma markmið friðlýsingarinnar, mörk verndarsvæðisins og þær reglur og takmarkanir á landnýtingarog umferðarrétti sem munu gilda á hinu friðlýsta svæði. Þessari tillögu að friðlýsingarskilmálum er Umhverfisstofnun síðan skylt að leggja fyrir landeigendur, sveitafélög og aðra hagsmunaaðila og gefa þeim kost á að gera athugasemdir og koma með tillögur um breytingar í samræmi við ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Umhverfisstofnun leitast síðan eftir því að ná samkomulagi við hagsmunaaðila og ef slíkt samkomulag næst er málinu vísað til ráðherra til frekari ákvörðunar. Það vekur þó athygli að þeir „aðrir hagsmunaaðilar“ sem ákvæðið vísar til er hvorki skýrt nánar í lögunum sjálfum né í frumvarpi til laganna. Nærtækast er þó að álykta út frá samræmissjónarmiðum laga að samtök líkt og Skotveiðifélag Íslands sem landssamtök skotveiðimanna falli undir þann flokk enda styðst það sjónarmið við þá viðurkenningu sem Skotveiðifélag Íslands hlaut sem fullgild hagsmunasamtök

skotveiðimanna með lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Af hálfu stjórnvalda hefur því verið haldið fram að það sé hvorki vilji né hefð af þeirra hálfu að friðlýsa svæði í andstöðu við hagsmunaaðila. Byggist þessi yfirlýsing á náttúruverndaráætlunum síðustu ára og samkomulagi stjórnvalda við landeigendur og aðra rétthafa um framkvæmd þeirra.

Jafnvel þótt stefnt sé að slíkri sátt að þá er þó engin réttarregla til staðar sem tryggir með beinum hætti slík takmörk á valdheimildum stjórnvalda til friðlýsingar auk þess sem friðlýsingar eru ekki takmarkaðar við náttúruverndaráætlanir, sem eru í formi þingsályktana og því ekki lagalega bindandi.

Heimildir stjórnvalda til friðlýsingar eru í reynd mjög miklar í náttúruverndarlögum eins og kemur glögglega fram í lögunum, að þegar ekki næst samkomulag um friðlýsingu að þá skuli málinu engu að síður vísað til ráðherra. Sendir ráðherra landeigendum og öðrum rétthöfum svæðisins, sem geta verið einkaaðilar eða sveitarfélög, tillögu að friðlýsingu og gefur þeim færi á þriggja mánaða frest til þess að gera athugasemdir, leggja fram andmæli og gera bótakröfu vegna málsins, en ráðherra hefur heimild til þess að taka fasteignir og önnur fasteignaréttindi eignarnámi til þess að koma á friðlýsingu.

Að þessum þriggja mánaða fresti liðnum tekur ráðherra einn endanlega ákvörðun um friðlýsingu og vekja skal athygli á því að ákvörðun ráðherra getur ekki lotið stjórnsýslukæru heldur er endanleg á stjórnsýslustigi. Í nýjum náttúruverndarlögum eru engar efnislegar breytingar gerðar á þessari framkvæmd.

Ef sátt fæst ekki um friðlýsingu er í lögunum eingöngu fjallað um frekari aðkomu landeigenda og annarra rétthafa til andmæla þegar verið er að friðlýsa eignarland eða land sem lýtur takmörkuðum eignarrétti eða nýtingarrétti. Hins vegar er hvergi fjallað um þá stöðu þegar verið er að friðlýsa önnur landssvæði eins og t.d. almenninga og þau þjóðlendusvæði sem ekki eru háð takmörkuðum eignarrétti. Ber þá að skilja sem svo að ráðherra hafi fullkomið frelsi til þess að friðlýsa þau svæði, að hluta eða í heild, án nokkurrar aðkomu annarra aðila að undangengnum tillögum Umhverfisstofnunar og Náttúrufræðistofnunar?

Með því væru valdheimildir stjórnvalda til takmörkunar á almannarétti með friðlýsingu nær óskertar þar sem enginn mótaðili væri fyrir hendi til þess að standa í vegi fyrir frjálsum valdheimildum stjórnvalda.

Hins vegar má halda því fram að í slíkum tilfellum gætu hagsmunasamtök líkt og

Skotveiðifélag Íslands átt eðlilega kröfu á málsaðild til þess að halda uppi andmælum í nafni almannaréttar, jafnvel þótt rétthafar einkaeignarréttar væru ekki fyrir hendi.

IV. TAKMARKANIR Á VALD­ HEIMILDUM STJÓRNVALDA

Þrátt fyrir að valdheimildir ráðherra til friðlýsingar séu miklar samkvæmt náttúruverndarlögum og að ákvörðun hans sé endanleg á stjórnsýslustigi, þá lítur ráðherra líkt og önnur stjórnvöld takmörkum stjórnsýslulaga nr. 37/1993, hvað varðar framkvæmd friðlýsingar, undirbúning og ákvörðun. Er það áréttað í 61.gr. náttúruverndarlaga. Að undanskildum upplýsinga- og andmælarétti aðila sem áður hefur verið fjallað um er meðalhófsregla 12. gr. stjórnsýslulaga án efa sú mikilvægasta þegar kemur að takmörkun valdheimilda ráðherra um ákvörðun friðlýsingar. Segir í ákvæðinu að „stjórnvald skal því aðeins taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmæltu markmiði, sem að er stefnt, verður ekki náð með öðru og vægari móti. Skal þess þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauðsyn ber til.“ Þar að auki getur aðili máls, sem er hver sá sem hefur hagsmuni að gæta í málinu, lagt fram þá kröfu, í samræmi við V. kafla stjórnsýslulaga, að ráðherra rökstyðji ákvörðun sína um friðlýsingu. Ef ráðherra sýnir ekki fram á með rökstuðningi að verndarmarkmiðum friðlýsingarinnar hefði verið unnt að ná með vægari réttindaskerðingum, að þá hafi ráðherra með ákvörðun sinni gerst brotlegur við stjórnsýslulög. Jafnvel þótt ákvörðun ráðherra geti ekki sætt stjórnsýslukæru að þá er unnt að höfða dómsmál fyrir dómstólum vegna ákvörðunar hans eða bera fram kvörtun á hendur honum fyrir umboðsmanni Alþingis sbr. lög nr.

85/1997 um umboðsmann Alþingis. Er þar kveðið á um að hver sá sem hefur verið beittur rangsleitni af hálfu stjórnvalds geti lagt fram kvörtun til umboðsmannsins. Ætti slíkt úrræði vegna brota á meðalhófsreglu stjórnsýslulaga við framkvæmd friðlýsingar að vera tækt hagsmunasamtökum líkt og Skotveiðifélagi Íslands, en höfðun dómsmáls á hendur ráðherra fyrir dómstólum væri aðeins tiltæk landeigendum og öðrum rétthöfum sem gætu sýnt fram á fjárhagslegt tjón eða missi afnotaréttinda með beinum hætti vegna ákvörðunarinnar.

V. EFNI FRIÐLÝSINGA OG TAK­ MARKANIR VEIÐIRÉTTAR Grundvöllur friðlýsingar náttúrminja er að hún styðjist við þau markmið og verndarforsendur sem stefnt er að. Í

Skotvís | 35

Friðlýsingar samræmi við meðalhófsreglu stjórnsýslulaga mega takmarkanir á nýtingar- eða umferðarrétti innan hins friðlýsta svæði því ekki ganga lengra en þörf krefur til þess að markmið friðlýsingarinnar náist. Í 60. gr. náttúruverndarlaga er fjallað nánar um efni friðlýsinga. Þar segir að í friðlýsingu skuli m.a. kveðið á um meginatriði verndunar náttúruminja, þ.e. forsendur og markmið friðlýsingarinnar, hversu víðtæk friðunin er, að hve miklu leyti framkvæmdir eru takmarkaðar, umferð og umferðarrétt almennings og loks notkun veiðiréttar. Í ljósi þess að friðlýsingar geta haft umtalsverð áhrif á takmörkun réttinda að þá mætti ætla í samræmi við þessa upptalningu laganna að markmið friðlýsinga og takmörkun réttinda vegna þeirra kæmu undantekningarlaust fram með skýrum og ótvíræðum hætti í verndarskilmálum. Í framkvæmd er því þó ekki alltaf þannig háttað. Oft eru skilmálar friðlýsingar óljósir hvað varðar markmið og verður þá að byggja á þeim forsendum sem liggja til grundvallar þeim verndarflokkum friðlýsingar sem fjallað er um hér að ofan. Á það einkum við um eldri friðlýsingar sem hafa ekki verið endurnýjaðar á grundvelli núgildandi náttúruverndarlaga. Nokkur skortur er einnig á samræmi í orðalagi og efni þeirra verndarskilmála friðlýsinga sem leiða til takmarkana á umferðar- og nýtingarrétti auk þess sem réttindi líkt og veiðiréttur geta verið takmörkuð hvort sem er með beinum eða óbeinum hætti eða einfaldlega leitt af eðli máls í verndarskilmálum. Í ljósi þess að þær kröfur eru lagðar á skotveiðimenn að þeir kynni sér efni skilmála friðlýsinga og séu fyllilega meðvitaðir hvaða takmarkanir hvert friðlýst svæði sætir með tilliti til veiðiréttar, að þá væri það lágmarkskrafa að verndarskilmálar friðlýsinga væru svo skýrir og ótvíræðir að ekki léki vafi á því hvaða takmörkunum hvert svæði sætir. Í ljósi þessa er vert að vekja athygli skotveiðimanna á því að varhugavert er að treysta á upplýsingar á vefsíðu Umhverfisstofnunar um veiðitakmarkanir á friðlýstum svæðum þar sem nánari athugun höfundar hefur leitt það í ljós að þær upplýsingar sem þar eru nú gefnar eru að mörgu leyti ónákvæmar og illa uppfærðar. Þeim meginreglum er oft haldið fram að veiðar séu almennt bannaðar í þjóðgörðum, fólkvöngum, friðlöndum og á búsvæðum, en almennt heimilar í friðlýsingarskilmálum náttúruvætta. Þessum meginreglum ber þó að taka með nokkrum fyrirvara því þótt nánari athugun á veiðitakmörkunum friðlýstra svæða greini vissulega tiltekna fylgni í samræmi við þetta þá er það ekki svo einhlítt.

Af þeim 104 svæðum sem nú eru friðlýst á

36 | Skotvís

grundvelli náttúruverndarlaga að þá er réttur til skotveiða óheimilaður eða takmarkaður á 69 svæðum sem gefur að rúmlega 66% friðlýstra svæða sæta veiðitakmörkunum og eru veiðitakmarkanir eftir verndarflokkum eftirfarandi. Veiðar eru óheimilar innan þjóðgarðsins Snæfellsjökuls. Af 41 friðlandi á landinu eru veiðar takmarkaðar eða óheimilar á 38 svæðum eða um 92,7% þeirra. Af þeim 40 svæðum sem friðlýst eru sem náttúruvætti eru veiðar takmarkaðar eða óheimilar á 13 svæðum eða á 32,5% þeirra. Af 19 fólkvöngum landsins eru veiðar takmarkaðar eða óheimilar í friðlýsingu á 15 svæðum eða 78,9% þeirra, og loks eru veiðar óheimilar á 2 af 3 friðlýstum búsvæðum á landinu eða 66,7% þeirra. Eins og sjá má ef þessari samantekt er vart hægt á byggja á með óyggjandi hætti á ofangreindum meginreglum hvað varðar takmarkanir á veiðirétti, jafnvel þótt þær gefi viss viðmið, sér í lagi hvað varðar takmarkanir á veiðum innan friðlanda og fólkvanga.

Takmarkanir á veiðirétti og orðalag þeirra koma fram með ýmsum hætti í verndarskilmálum friðlýsinga. Oft eru takmarkanir settar fram með skýrum hætti, t.d. að öll meðferð skotvopna eða veiði sé óheimil á svæðinu. Í öðrum tilfellum er tekið fram að veiðiréttur og eða meðferð skotvopna séu eingöngu heimilaðar landeigendum en veiðiréttur er oft bundin við hefðbundna hlunnindanýtingu þeirra sem í flestum tilfellum útilokar skotveiðar. Í nágrenni friðlýstra eyja er oft lagt bann við að hleypa skoti nærri eynni innan tiltekinnar vegalengdar en hlunnindanýting getur þó verið heimil. Innan fólkvanga og friðlanda koma veiðitakmarkanir oft fram með þeim hætti að eyðing meindýra sé þar heimil, hvort sem þær séu tilteknar nánar eða ekki, en slíkt orðalag útilokar veiðar á öðrum tegundum. Heimild verndarskilmála til meindýraeyðingar er oft bundin því að leyfi sé fengið til þess, umsjónarmanni svæðisins sé tilkynnt um notkun skotvopna eða að vera sé að verja æðarvarp. Takmarkanir friðlýsinga á veiðirétti koma einnig oft fram með óbeinum hætti þar sem kveðið á um í verndarskilmálum að óheimilt sé að trufla eða skaða dýralíf, eða með hinu öllu óljósara orðalagi, að varðveita eigi lífríki svæðisins í núverandi mynd. Slíkt orðalag felur þó í sér ótvírætt bann við veiðum nema kveðið sé á um einhverjar undanþágur í skilmálum friðlýsingarinnar. Einnig geta óbeinar veiðitakmarkanir leitt af eðli máls þar sem umferð manna um friðlýst svæði eða tiltekin hluta þess er takmörkuð í verndarskilmálum. Á örfáum friðlýstum svæðum er fjallað

sérstaklega heimildir til skotveiðar sem ekki eru bundnar við veiðirétt landeigenda.

Innan friðlandsins í Grunnafirði er t.a.m. beinlínis tekið fram að heimilt sé að nýta friðlandi til veiða og innan fólkvangsins Teigarhorns eru hreindýra- og rjúpnaveiðar heimilar á hluta verndarsvæðisins, þ.e. í Búlandsdal. Önnur friðlýst svæði þar sem engar takmarkanir veiðiréttar eru settar í verndarskilmálum geta þó lotið takmörkunum annarra laga og reglna sem gilda almennt um veiðar og meðferð skotvopna á þeim svæðum. Eru það einkum svæði sem eru innan eða í nágrenni þéttbýlis þar sem lögreglusamþykktir sveitarfélaga leggja bann við meðferð skotvopna á almannafæri eða í þéttbýli. Á það einkum við um friðlýst svæði á suð-vesturhorni landsins þar sem verndarskilmálar friðlýsingarinnar taka það ekki sérstaklega fram að veiðar eða meðferð skotvopna séu óheimilar.

Eins og sjá má geta takmarkanir eða heimildir til veiða komið fram innan allra verndarflokka náttúruverndarlaga og geta slíkar takmarkanir verið lagðar á með ýmsum hætti. Það er því ekki hægt að byggja á neinum viðmiðum í þessum efnum heldur þörf á að skoða efni hverrar friðlýsingar fyrir sig. Sökum þess er ljóst að þörf er á heildstæðri úttekt á efni friðlýsinga hvað varðar markmið þeirra og veiðiréttartakmarkanir svo unnt verði að skýra réttarstöðu skotveiðimanna betur og veita stjórnvöldum eðlilegt aðhald.

VI. MIKILVÆGI ÁFRAMHALDANDI HAGSMUNABARÁTTU Grundvallaratriði friðlýsingar eru þau náttúruverndarmarkmið sem stefnt er að.

Stjórnvöld hafa þá skyldu að tryggja að ekki sé gengið lengra við skerðingu réttinda en beinlínis er þörf á til þess að þeim markmiðum verði náð. Þar að auki ber stjórnvöldum að sjá til þess, í samræmi við góða stjórnsýsluhætti, að takmarkanir réttinda séu settar fram með skýrum og ótvíræðum hætti svo enginn vafi leiki á um umfang þeirrar réttindaskerðingar. Það er því mikið hagsmunamál fyrir alla skotveiðimenn að verndarskilmálar friðlýsinga séu skýrir um efni sitt og séu í eðlilegu samræmi við þau verndarmarkmið sem stefnt er að. Landssamtök skotveiðimanna, Skotveiðifélag Íslands, standa vörð um þessa hagsmunabaráttu og því er mikilvægt að skotveiðimenn um land allt standi saman að baki þeim í þeirri baráttu sem hefur það að marki að tryggja skotveiðimönnum sanngjarnan rétt til veiða í fullri sátt við skynsamleg markmið náttúruverndar.

Nýr áfangastaður fyrir veiðimenn í Grænlandi

Lax-á hefur reist glæsilegar veiðibúðir í SV Grænlandi með allri þeirri þjónustu sem veiðimenn og útivistarfólk geta óskað sér. Ævintýraleg náttúra Grænlands í bland við frábæra silungs- og hreindýraveiði gerir veiðiferðina að einstakri upplifun. Lax-á er leiðandi ferðaskrifstofa sem hefur skipulagt veiðiferðir á Íslandi og um heim allan í yfir 25 ár.

Lax-á ehf ∙ akurhvarf 16 ∙ 203 Kópavogur

www.lax-a.is

Sími: 531 6100 ∙ Fax: 557 6108 lax-a@lax-a.is

Veiðar

ÞEKKING, SKIPULAG, SAMSTARF OG TRAUST - RÁÐSTEFNA UM RANNSÓKNIR OG STJÓRNUN VILLTRA DÝRASTOFNA

E

itt af meginmarkmiðum SKOT­ VÍS er að auka þátttöku og samstarf skotveiðimanna við fræðimenn í rannsóknartengdum verkefnum og stjórnsýslu við stjórnun villtra dýrastofna (e. Wildlife Manage­ment).

Með þetta markmið að leiðarljósi efndi félagið í samstarfi við Um­hverfis­stofnun (UST) til ráðstefnu 21. mars s.l. að Grand Hótel, þar sem farið var yfir helstu atriði er snúa að þessum mikilvæga málaflokki.

Stjórnun villtra dýrastofna hér á landi hefur að stórum hluta takmarkast við veiðistjórnun einstakra tegunda þar sem ýmsum nálgunum hefur verið beitt. Mikil umræða hefur átt sér stað um bein og óbein áhrif veiða á stærð dýrastofna og sýnist sitt hverjum, hinsvegar er minna vitað um áhrif annarra mikilvægra þátta á afkomu dýrastofna, s.s. rýrnun búsvæða, þátt rándýra, áhrif veðurfars og fæðuskorts og hvert vægi þessara þátta er samanborið við áhrif veiða.

Vegna einangrunar landsins er lífríki Íslands tiltölulega einfalt samanborið við önnur lönd, en merkjanlegar breytingar eru að eiga sér stað og full ástæða til að fylgjast náið með framvindunni. Landbúnaður, ýmsar framkvæmdir, loftslagsbreytingar, flutningur og innflutningur dýra- og plöntutegunda hafa áhrif á vistkerfi til skemmri og lengri tíma, bæði með jákvæðum og neikvæðum hætti.

UPPBYGGING ÞEKKINGAR OG SKIPULAGS Til að hafa áhrif á þróun lífríkis þarf að skilja og byggja upp þekkingu á þremur meginsviðum, þ.e. dýrum, búsvæðum og fólki og hvernig þessir þættir spila saman.

Núverandi vinnulag hefur einkennst af vöktun og rannsóknum á einstökum tegundum, en minna hefur farið fyrir vöktun/ rannsóknum á búsvæðum og mannlegi þátturinn hefur nánast ekkert verið kannaður í þessu samhengi. Með hliðsjón af því að flestar aðgerðir sem ætlað er að hafa áhrif á þessa þróun beinast að manninum sem geranda á hlut náttúrunnar, þá er

38 | Skotvís

The Icelandic Hunting Association Environment Agency of Iceland Nordic Board of Wildlife Research Ministry for the Environment and Natural Resources

THE ICELANDIC HUNTING ASSOCIATION

Wildlife Research and Wildlife Management Grand Hotel Reykjavik, Reykjavik, Iceland March 21st 2013

Wildlife management in Iceland The main objective of the conference is to define the concept of wildlife management and broaden the scope for discussions and decision making on wildlife management issues.

Congress on Wildlife Research and Wildlife Management in Iceland, Reykjavik 2013 More Information: www.skotvis.is

þörf á heildstæðari nálgun til að koma á meira jafnvægi milli athafna mannsins og áhrifa á náttúruna. Vel heppnuð innleiðing á aðgerðum veltur yfirleitt á því hvernig fólk bregst við slíkum aðgerðum og því er aðkoma frjálsra félagasamtaka á borð við samtök veiðimanna, í vöktun, rannsóknum og ákvarðanaferlum ákaflega mikilvæg.

Tilgangur ráðstefnunnar var að skilgreina hugtakið „Stjórnun villtra dýrastofna“ og útvíkka umræðuna við ákvarðanatöku um stjórnun villtra dýrastofna og styrkja þannig faglega umræðu í þessum málaflokki. Með

Hosted by the Icelandic Hunting Association in cooperation with the Environment Agency of Iceland

þetta veganesti ætti að vera auðveldara að meta núverandi fyrirkomulag og leggja drög að framtíðarskipulagi þessa málaflokks.

Langtímamarkmiðið er að tryggja samfellu í umræðum um þessi mál og ná utan um alla þætti sem hafa áhrif á afkomu villtra dýrastofna svo og að þróa aðferðafræði sem styður betur við ákvarðanatöku um skynsamlega nýtingu villtra dýrastofna. Á ráðstefnunni kynntu SKOTVÍS, Umhverfisog auðlindaráðuneytið, Náttúrufræðistofnun Íslands og Umhverfisstofnun framtíðarsýn sína í rannsóknum og stjórnun villtra

Veiðar dýrastofna, auk þess sem fjöldi innlendra og erlendra fyrirlesara héldu athyglisverð erindi um afmarkaða þætti er snerta þetta mikilvæga mál.

Meginniðurstaða ráðstefnunnar er að traust milli veiðimanna, yfirvalda og annarra hagsmunaaðila sé nauðsynleg forsenda fyrir árangri í rannsóknum og stjórnun villtra dýrastofna.

ÁHERSLUR STJÓRNVALDA OG STOFNANA

Formaður SKOTVÍS, Elvar Árni Lund, kallaði eftir stefnumótun í málefnum veiða og stjórnun villtra dýrastofna og fór yfir hugmyndir félagsins um skipulag veiðistjórnunar, sem byggja að verulegu leyti á svæðisbundnum samstarfsvettvangi (svæðisráða) með aðkomu veiðimanna, landeigenda og náttúrustofa auk Náttúrufræðistofnunar Íslands og Umhverfisstofnunar. Slíkur vettvangur þyrfti að tryggja að þekking veiðimanna skilaði sér milliliðalaust í umræðuna og hefði jafnan aðgang að ákvörðunarferlinu og aðrar ráðgefandi stofnanir. Í máli Elvars Árna kom einnig fram að gæta þyrfti þess við undirbúning friðlýsinga og þjóðgarða að stjórnun villtra dýrategunda væri ekki á skjön við almennar reglur þar um. Í máli Svandísar Svavarsdóttur, þáverandi umhverfis- og auðlindaráðherra kom fram að til stæði að marka málaflokknum stefnu sem yrði m.a. byggð á ítarlegri skýrslu nefndar um lagalega stöðu villtra fugla og villtra spendýra og fælu í sér tillögur um framtíðarskipan þessa málaflokks.

Sigmar B. Hauksson, fyrrverandi formaður SKOTVÍS sat fyrir hönd félagsins í þessari nefnd sem vann í nær þrjú ár að söfnun gagna og mótun tillagna, en skýrslan er nokkuð ítarleg og er aðgengileg á vef félagsins www.skotvis.is. Margar tillögur í skýrslunni eru í góðu samræmi við áherslur SKOTVÍS, sérstaklega er varða skipulag stjórnunar villtra dýrastofna, en þar ber sérstaklega að nefna gagnrýni á óskýra hlutverkaskipan stofnana og hagsmunaaðila í núverandi ákvörðunarferli. Skýrslan sem er nokkuð ítarleg verður kynnt frekar í vetur á vettvangi SKOTVÍS, þar sem farið verður yfir tillögur nefndarinnar og afstöðu félagsins til þeirra. Fróðlegt verður að sjá hvort nýr ráðherra muni fylgja þessum áherslum eftir og leita eftir liðsinni veiðimanna.

Nýskipaður skrifstofustjóri skrifstofu landgæða hjá umhverfis- og auðlinda­ ráðu­neyt­inu, Jón Geir Pétursson, fylgdi máli ráðherra eftir og fjallaði um sjálf-

bærniviðmið, stjórnkerfi nýtingar og aðkomu frjálsra félagasamataka á borð við SKOTVÍS til að ferlarnir yrðu sem skilvirkastir. Þessi nálgun gefur fyrirheit um jákvæða þróun í samskiptum stjórnvalda við skotveiðimenn og samtök þeirra.

Forstjóri Umhverfisstofnunar, Krist­ín Linda Árnadóttir greindi frá niður­stöðum greiningarfunda sem UST stóð fyrir veturinn 2010-2011, þar sem farið var yfir málin með hagsmunaaðilum sem tengjast veiðum. Í máli Kristínar kom skýrt fram að viðhorf skotveiðimanna eru almennt í þá veru að borin sé virðing fyrir náttúrunni og að stundaðar séu sjálfbærar veiðar og að óskað væri eftir meira samstarfi. Kristín taldi upp mörg samstarfsverkefni SKOTVÍS og UST í gegnum tíðina og nefndi í því sambandi Dúfnaveisluna, Láttu ekki þitt eftir liggja, áróður um hóflegar veiðar, fræðsluefni, skotpróf, ráðstefnur, o.fl. Þessi upptalning er góður vitnisburður um það hverju samstarf frjálsra samtaka og opinberra stofnana getur áorkað ef viljinn er fyrir hendi. Fjölmörg tækifæri til frekari samstarfs eru til staðar og í mörgum tilfellum eru frjáls félagasamtök á borð við SKOTVÍS jafnvel betur til þess fallin að ná ákveðnum markmiðum en opinberir aðilar.

Kristinn Haukur Skarphéðinsson, sviðsstjóri dýrafræðisviðs Náttúru­fræði­stofn­ unar Íslands fór yfir breytingar sem hafa átt sér stað á síðustu öld m.t.t. nytja og núverandi áherslur á sjálfbærar veiðar til eigin nota. Í máli Kristins kom fram að leggja þyrfti miklu meiri áherslu á að fylgjast með þróun búsvæða en gert er í dag til að tryggja viðgang stofna, sérstaklega þar sem Ísland er aðili að alþjóðlegum samningum þar að lútandi. Þessi áhersla er vel í samræmi við stefnu og markmið SKOTVÍS, sem hefur lagt áherslu á að farið yrði að skoða aðra þætti (en veiðar) sem hafa áhrif á viðgang stofna.

ÁHRIF EVRÓPUSAMBANDS­ AÐILDAR Á VEIÐAR Gabor von Bethlenfalvy, nature policy manager hjá FACE (samtökum evrópskra skotveiðifélaga), sem SKOTVÍS er aðili að, fór yfir hlutverk samtakanna og hvernig evrópulöggjöf hefur haft áhrif á stjórnun villtra dýrastofna, t.d. fuglatilskipun og búsvæðatilskipun ESB og hvernig þessar tilskipanir munu móta framtíð skotveiða. Í aðildarviðræðum við ESB er mikilvægt að tilgreina hvaða sérstöðu Ísland hefur sem eyríki samanborið við meginland Evrópu og fór Gabor yfir nokkur dæmi um hvaða áhrif aðild myndi hafa á veiðar hér á landi ef gengið yrði til samninga. SKOTVÍS hefur átt aðild að undirbúningi aðildarviðræðnanna í gegnum utanríkisráðuneytið og aðstoðað samninganefndina við öflun gagna byggt á reynslu annarra ríkja sem farið hafa í gegnum sama ferli. Slíkur undirbúningur er tæknilega flókinn og hefur aðkoma FACE reynst SKOTVÍS og íslensku samninganefndinni ómetanleg hjálp og greinilegt er að góður undirbúningur er lykill að góðum árangri á þessum vettvangi. Sem dæmi má nefna lönd á borð við Eistland og Króatíu, sem höfðu jöfn tækifæri til að ná góðum árangri í samningaferlinu, en Króatía varð að gefa mikið eftir þar sem undirbúningurinn var ekki nægilega góður, meðan Eistar héldu sínum áherslum nánast óbreyttum. Þó svo að núverandi stjórnvöld hafi ákveðið að stöðva frekari aðildarviðræður, er mikilvægt að halda áfram að meta hvaða áhrif evrópsk og alþjóðleg umræða hefur á ákvarðanir stjórnvalda, ekki síst þar sem Ísland er bundið af mörgum alþjóðlegum samþykktum óháð aðildarviðræðunum.

STJÓRNUN VILLTRA DÝRASTOFNA Tomas Willebrand frá Hedmark University í Noregi er kunnugur íslenskum

Skotvís | 39

Veiðar aðstæðum og veitti ráðgjöf í tengslum við skipulag rannsókna og veiðistjórnunar á rjúpu þegar rjúpnaveiðibann ríkti á árunum 2003 og 2004. Tomas fór yfir skilgreiningar á hugtakinu „Stjórnun villtra dýrastofna“ (e. Wildlife Management) og hvernig stjórnunaraðferðir eru háðar þekkingarstigi og aðkomu hagsmunaaðila með „heilbrigðri“ blöndu af ágreiningi og samkomulagi, þ.e. með aðhaldi og stuðningi.

Seinna erindi Tomas Willebrand fjallaði um hvenær veiðar byrja að hafa veruleg áhrif á viðgang stofna og tók dæmi um nokkrar breytur í stofnstærðarlíkani fyrir rjúpu (grouse dynamics) og áhrif þeirra á stofnstærð yfir árið. Í erindinu kom fram að ungaframleiðsla væri almennt ekki þéttleikaháð og að íslenski rjúpnastofninn væri sérstakur að því leyti að ungaframleiðsla væri ekki sveiflukennd, ólíkt stofnum

fleiri leiðir við stjórnun villtra dýrastofna sem byggja á siðareglum og hvötum í stað þess að beita boðum og bönnum sem takmarka möguleikann til veiða. Gott dæmi um slíka nálgun er sölubann á rjúpu, sem tekur burt hvatann til veiða í atvinnuskyni og ætti að koma í veg fyrir að veiðitími yrði þrengdur. Þannig má virkja almenning mun betur og gera veiðimenn virkari þátttakendur í verndun villtra dýrastofna.

BÚSVÆÐI Stofnar villtra dýra bregðast misvel við breyttum aðstæðum á hefðbundnum búsvæðum sínum, sum dýr aðlagast vel meðan önnur sýna minni aðlögunarhæfni sem hefur áhrif á stofninn. Þróun búsvæða er því eitt af mikilvægari viðfangsefnum í stjórnun villtra dýrastofna í náinni framtíð. Miklar breytingar hafa átt sér stað

og hvað drífur það áfram. Framsetning upplýsinga og staðreynda getur haft mikil áhrif á það hvernig fólk skynjar áhrif veiða, hvernig það hagar sér á veiðum og hvernig ímynd veiða þróast. Því er mikilvægt að þeir sem eru ábyrgir fyrir stjórnun villtra dýrastofna geri sér grein fyrir viðbrögðum fólks (veiðimanna og annarra) þegar niðurstöður rannsókna eru birtar og farið er í aðgerðir til að stjórna villtum dýrastofnum og veiðum úr þeim. Í annarri grein í þessu blaði getur að líta umfjöllun um áhrif þess að fækka leyfilegum veiðidögum og árangurinn af slíkum aðgerðum og sérstaklega er fjallað um það hvernig veiðimenn bregðast við sífellt styttri veiðitíma.

RJÚPAN OG ÁHERSLAN Á VEIÐAR

Ólafur K. Nielsen, vistfræðingur hjá Náttúrufræðistofnun Íslands er veiðimönnum kunnur fyrir sín störf tengd rjúpnarannsóknum. Í erindi sínu fór Ólafur MEGINNIÐURSTAÐA RÁÐSTEFNUNNAR ER AÐ yfir sögu rjúpnaveiða og hefðir í tengslum TRAUST MILLI VEIÐIMANNA, YFIRVALDA OG við veiðarnar allt frá landnámi, hvernig ANNARRA HAGSMUNAAÐILA SÉ NAUÐSYNLEG veiðidögum hefur verið breytt með löggjöf í gegnum tíðina, hvenær menn hófu FORSENDA FYRIR ÁRANGRI Í RANNSÓKNUM OG að nýta sér aðferðir vísinda til veiðiráðSTJÓRNUN VILLTRA DÝRASTOFNA gjafar, hnignun rjúpnastofnsins og breytt viðhorf í kringum aldamótin. Í máli Ólafs kom fram að affallaþátturinn hefur aukist annars staðar. Breyting hefur orðið á viðá skömmum tíma í lífríkinu, en samspil undanfarin ár og að jákvæð þróun hafi átt horfi meðal fræðimanna þar sem þeirri margra þátta skapar flókna atburðarás í sér stað meðan friðunar naut við árin 2003 tilgátu er hafnað að veikir einstaklingar vistkerfum hinna ýmsu fugla og dýra, sem og 2004. Í kjölfar friðunaráranna breyttist verði annaðhvort afræningjum að bráð eða nauðsynlegt er að skapa meiri þekkingu á. veiðistýringin með fækkun veiðidaga og náttúrunni og því skipti veiðar ekki máli.

Stjórnun hreindýrastofnsins hefur tekist innleiðingu sölubanns, sem hafði talsverð Nýtt viðhorf væri að hægt sé að stjórna vel að flestra mati, en það er dæmi um áhrif á sóknina og gerði það að verkum stofnstærð bráðar með því að stjórna stofn- stofn sem nauðsynlegt er að veiða úr til að affallaþáttur veiða fór úr 30% í 10%. stærð afræningja og fór Tomas m.a. yfir að hann gangi ekki of nærri bithögum og Mat Ólafs er að stjórntækin til að draga úr niðurstöður rannsókna með rjúpum sem skaði heildarafkomu stofnsins til lengri veiðiafföllum hafi virkað en markmið um voru merktar með sendum. Þær rannsóknir tíma. Rán Þórarinsdóttir, frá Náttúrustofu að ná niður heildarafföllum hafi ekki náðst. sýndu m.a. að veiðar valda viðbótarafAusturlands fjallaði um búsvæði hreinAð mati Ólafs er helsta verkefnið að fá föllum á veiðitíma, en afföllin virðast ekki dýra á Austurlandi og hvernig breytingar úr því skorið hvernig hægt er að skýra viðminnka eftir að veiðitíma lýkur þar sem á burðarsvæðum og bithögum hafa haft bótarafföll sem nú virðast tengjast veiðum afrán eykst á móti. Jafnvægi virðist nást ef áhrif á útbreiðslu þeirra og þar af leiðandi ef marka má áhrif friðunar á árunum 2003 veiðar takmarkast við 15% af stofni. Tomas stjórnun stofnsins með veiðum. Í erindinu og 2004. SKOTVÍS hefur dregið í efa að fjallaði einnig um náttúrulegan dauða, var farið vel yfir hvernig veiðistjórnun tekur sambandið milli veiða og umframaffalla nauðsyn nýliðunar, dreifingu og flutning mið af ástandi bithaga og tekið nýlegt dæmi sé einhlítt og bent á að umframafföll séu rjúpna milli svæða í þessu ferli, sérstaklega um flutning dýra milli ákveðinna svæða, hvergi sjáanleg í mörg ár þó svo veitt kvenfugla. sem hefur haft áhrif á útgefinn kvóta. sé. Félagið er sammála þeirri áherslu að fá Hreiðar Valtýsson, frá auðlindasviði Háúr því skorið sem fyrst svo verja megi tíma skólans á Akureyri fór yfir aðferðafræði við MANNLEGIR ÞÆTTIR og fjármunum í aðra þætti sem nauðsynlegt stjórnun fiskistofna og bar saman að hve Per E. Ljung frá sænska landbúnaðarhá- er að hefja skoðun á. miklu leyti væri hægt að nýta þær aðferðir skólanum (Department of wildlife, fish and Torstein Storaas frá Hedmark University við stjórnun villtra dýrastofna. Farið var yfir environmental studies) fjallaði um svið í Noregi sagði frá athyglisverðu og metnfjölmargar útfærslur af veiðifyrirkomulagi sem hefur ekki verið mikið í umræðunni, aðarfullu verkefni í Noregi, þar sem leitast sem gætu nýst við mismunandi aðstæður auk en er jafnvel talin vera mesta áskorunin við var við að þróa veiðistjórnunarlíkan fyrir þess sem aðkoma veiðimanna (sjómanna) að ná tökum á stjórnun villtra dýrastofna, rjúpuna og útskýra helstu breytur í slíku var reifuð. Að mati SKOTVÍS þyrfti að útfæra þ.e. hvernig fólk hugsar, hvað það gerir líkani með samstarfi yfirvalda, fræðimanna,

40 | Skotvís

Veiðar veiðimanna og landeigenda. Stór hluti verkefnisins var unnið í sjálfboðavinnu.

Mikilvægar niðurstöður voru m.a. þessar: • Vegna ferðalaga rjúpunnar, þurfa stjórnunarsvæði að ná yfir > 500 km2 til að svæðisbundnar aðgerðir hafi áhrif.

• Þéttleiki rjúpunnar á varptíma hefur ekki áhrif á fjölda unga.

• Þéttleiki rjúpunnar virðist ekki háður gróðri, heldur hversu vel eldri rjúpum á viðkomandi svæði reiðir af.

• Afrán úr hreiðrum hefur aukist á síðustu áratugum úr 20% í 60% fyrir ákveðnar fuglategundir, aðallega vegna rauðrefs. Ástand er ekki vitað fyrir rjúpu. Þó svo fara verði varlega í að herma niðurstöður úr þessu verkefni yfir á íslenskar aðstæður, þá er það einkum tvennt sem mikilvægt er að hefja endurskoðun á hér á landi. Annars vegar er að líta á þátttöku veiðimanna sem órjúfanlegan hluta af undirbúningi og framkvæmd rannsókna.

Hins vegar að staðfesta aukið afrán annarra afræningja á síðastliðnum áratugum, sem undirstrikar nauðsyn þess að horfa til annarra þátta en veiða.

HLUTVERK FRJÁLSRA FÉLAGASAMTAKA Guro Thane Lange frá norska skot- og stangveiðisambandinu (NJFF) kynnti starfsemi félagsins sem starfrækt hefur verið síðan 1871, rakti þróun þess, skipulag og hlutverk við stjórnun villtra dýrastofna.

Félagið telur 120.000 félagsmenn og rekur umfangsmikla starfsemi með 40 starfsmönnum og sér um ákveðin verkefni, t.d. menntun veiðimanna. NJFF er gott dæmi um það hvernig stjórnvöld hafa nýtt sér frjáls félagasamtök til að ná betur til veiðimanna, t.d. með gerð þjónustusamninga þar sem félögin geta leyst mörg verkefni betur af hendi, bæði vegna tengslanets og þekkingar sem er til staðar.

LOKAORÐ Skotveiðimenn og samtök þeirra líta á það sem hlutverk sitt að nýta þekkingu sína til að veita stjórnvöldum bæði stuðning og aðhald í mikilvægum málum. SKOTVÍS hefur lagt og mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að stjórnun villtra dýrastofna þróist í rétta átt. Tíminn er hinsvegar

naumur og innleiðing góðra hugmynda með þátttöku veiðimanna mætti ekki taka langan tíma eins og raunin hefur verið. Það tók t.d. 15 ár að innleiða hugmyndir SKOTVÍS um veiðikortagjald (veiðikortasjóður) sem átti að renna til rannsókna, en fyrstu hugmyndir félagsins í þessa veru voru kynntar í mars 1979. Þessar hugmyndir urðu hinsvegar ekki að veruleika fyrr en með tilkomu villidýralaganna 1994.

Nauðsynlegt er því að hefja uppbyggingu vettvangs sem stuðlar að trausti og skilvirkara samstarfi milli stjórnsýslu, fræðimanna, landeigenda, veiðimanna og annarra náttúruverndarsamtaka, þannig að þekking og styrkleikar allra nýtist sem best við stjórnun villtra dýrastofna. Slíkt samstarf býður upp á mikil tækifæri, en meðan þekkingu er ekki miðlað í réttan farveg er hún lítils virði.

Upptökur og glærur af flestum erindum fyrirlesara er að finna á rafrænum miðlum SKOTVÍS. Arne Sólmundsson, verkfræðingur og varaformaður SKOTVÍS

15% afslÁttur af öllum

sKotveIðIvörum í veIðIdeIld tIl 1. nÓvember 2013 fYrIr fÉlaGsmenn í sKotvís

veIðIdeIld í lIndum oG hÚsGaGnahöll

Intersport lIndum / sími 585 7260 / lindir@intersport.is / opiÐ: mán. - fös. 11 - 19. lau. 11 - 18. sun. 12 - 18. Intersport bíldshöfða / sími 585 7220 / bildshofdi@intersport.is / opiÐ: mán. - fös. 10 - 18. lau. 10 - 18. sun. 13 - 17.

Skotvís | 41

Rjúpnaveiðar

ÁRANGUR AF FÆKKUN RJÚPNAVEIÐIDAGA HVERSU VEL VIRKAR ÞRENGING VEIÐITÍMABILS SEM STJÓRNTÆKI?

Á

hverju hausti er úrskurðar ráðherra um fjölda leyfilegra veiðidaga beðið með mikilli eftirvæntingu, en í ár sýndu karratalningar um 47% aukningu í varp­ stofni milli ára. Ungatalning getur þó enn haft áhrif á heildarniðurstöðuna, en miðað við tíðarfar eiga menn ekki von á öðru en að hauststofninn fylgi þessarri þróun líka.

Lögum samkvæmt mun Náttúrufræðistofnun Íslands (NÍ) leggja til veiðiþol áætlaðs hauststofns og Umhverfisstofnun (UST) mun senda ráðherra tillögur um framkvæmd veiðanna að höfðu samráði við NÍ, sem ráðuneytið mun síðan taka afstöðu til. En á hvaða forsendum ætti að byggja slíka ákvörðun? Í þessari grein er fjöldi leyfilegra veiðidaga settur í samhengi við árangur af fækkun þeirra. Efni greinarinnar byggir alfarið á fyrirliggjandi gögnum um ýmsa þætti tengda þessarri umræðu, og farið er yfir málin í sögulegu samhengi.

fuglafriðun (15. okt – 22. des), eða þar til veiðitímanum var breytt (tímabundið) 1993 og svo aftur ítrekað eftir friðunarárin 2003/2004. Árið 2012 var leyfilegur fjöldi veiðidaga kominn niður í 9 daga.

RJÚPNANYTJUN OG SKRÁNING

ARNE SÓLMUNDSSON, VERKFRÆÐINGUR OG V A R A­F O R M A Ð U R SKOTVÍS rjúpnaveiðar takmarkaðar við 223 daga í stað 365 (21. ágú – 31. mar). Síðar urðu tíðar breytingar (1885, 1903, 1913, 1920, 1921) allt til ársins 1924 þegar veiðarnar voru takmarkaðar við 77 daga (16. okt – 31. des) með heimild stjórnvalda til að alfriða rjúpuna þyki ástæða til. Þessa heimild nýttu stjórnvöld sér árin 1930-1932 og 1940-1942, en rjúpan var einnig alfriðuð árið 1915 og 1921-1923 [mynd 1].

69 daga veiðitími var festur í sessi með lögum nr. 63/1954 um fuglaveiðar og

FJÖLDI VEIÐIDAGA Hugmyndir manna um áhrif veiða á rjúpnastofninn hafa tekið misörum breytingum frá því fyrst var farið að stýra veiðunum með takmörkun á fjölda veiðidaga. Með lögum nr. 6 frá 17. mars 1882 um friðun fugla og hreindýra, voru

Mynd 1

Á árunum 1864 – 1940 var umfangsmikill útflutningur á rjúpum sem náði hámarki á árunum 1924 – 1927, þegar að meðaltali voru fluttar út 240.000 rjúpur ár hvert [mynd 2]. Í þessum tölum er ekki tekið tillit til innanlandsneyslu, en gera má ráð fyrir því að eitthvað hafi fallið þar til, sérstaklega þar sem útflutningurinn gerði miklar gæðakröfur, aðallega sem sneru að útliti og frágangi.

Fáar heimildir eru til um fjölda veiddra rjúpna fram til 1995 þegar veiðimenn byrjuðu að skrá veiðiskýrslur á vef UST [mynd 2]. Fyrir þann tíma eru bestu heimildir um skipulega skráðar veiðar úr veiðiskýrslum Sigurfinns Jónssonar (SJ) 1944 – 1998 og veiðiskýrslum SKOTVÍS frá árunum 1979 – 1985. Veiðiskýrslur SKOTVÍS eru nokkuð nákvæmar, en þær spanna 110 – 245 veiðiferðir (mismunandi eftir árum), en eru takmarkaðar við lítið úrtak veiðimanna (15 – 25 veiðimenn) og sýna m.a. fjölda veiðiferða, nákvæma tíma-, stað- og samsetningu afla. Veiðiskýrslur SJ gefa

Sum of Veiðidagar

Fjöldi leyfilegra veiðidaga 1864 -­‐ 2012 350 300

Dagar

250 200 150 100 50 0 1864

1874

1884

1894

1904

1914

1924

1934

1944

1954

1964

1974

1984

1994

2004

ÁR

Mynd 1: Fjöldi leyfilegra veiðidaga 1864 - 2012 (heimild: Rjúpan, e. Skúla Magnússon)

42 | Skotvís

Rjúpnaveiðar hinsvegar ágæta mynd hvernig meðalveiði hjá sama veiðimanni þróast yfir langt tímabil á tiltölulega afmörkuðu svæði (Skagafirði). Árið 1995 var gagnagrunnur UST tekinn í notkun og byrjað að skrá veiðitölur og upplýsingar frá veiðimönnum sem veita mikilvæga innsýn í heim rjúpnaveiða og nýta má til stuðnings við ákvörðunartöku um fyrirkomulag veiða. 2005 var tekin upp skráning á fjölda sóknardaga sem skýrir myndina enn frekar.

STJÓRNVÖLD HAFA FRAM TIL ÞESSA GENGIÐ ÚT FRÁ ÞEIRRI FORSENDU AÐ FÆKKUN LEYFILEGRA DAGA STUÐLI AÐ FÆKKUN SÓKNARDAGA

STOFNSTÆRÐARMÆLINGAR Í umræðunni um stærð rjúpnastofnsins hefur gætt misskilnings um að ástand hans hafi ávallt verið gott hér fyrr á tímum. Útflutningstölur og aðgerðir stjórnvalda benda greinilega til þess svo hafi ekki verið þótt stofninn hafi verið sterkur sum árin. Þannig virðist fyrstu tveim áratugum síðustu aldar svipa til 8. og 9. áratugarins [mynd 2] og hafa árin 1924 – 1927, þegar útflutningurinn var sem mestur, verið nánast einsdæmi og sennilega bestu rjúpna(veiði) árin frá upphafi.

NÍ hefur byggt upp net rúmlega 40 talningarsvæða og safnað gögnum í samstarfi við sjálfboðaliða, m.a. úr hópi félagsmanna SKOTVÍS, sem lagt er til grundvallar stofnstærðarmati. Elstu talningarsvæðin eru frá Hrísey og Kvískerjum [mynd 3a og 3b], en þau gefa ágæta mynd af sveiflum rjúpnastofnsins aftur til ársins 1963 þó þau séu takmörkuð við ákveðin svæði.

Stofnstærðarmatið sýnir að á árunum 1966 og 1986 er stofninn að öllum líkindum í hámarki í seinni tíð og í nútímaviðmiðum er gjarnan litið til þessarra toppa sem einskonar hámarksviðmiða fyrir gott ástand rjúpnastofnsins. Bera fer á lækkun toppa árið 1998 og síðar. Athygli er vakin á því að topparnir 1998 eru jafnháir

toppunum 2005 og 2010 og lægðir hafa ekki þróast eftir sömu lögmálum svo marktækt sé.

FJÖLDI VEIÐIMANNA Fjöldi rjúpnaveiðimanna hefur sveiflast milli 4 – 6 þúsund frá því veiðikortakerfið var tekið upp 1995 [mynd 4] og er tilhneigingin sú að veiðimönnum fjölgar í toppárum og fækkar í botnárum, ekki ósvipað og í rjúpnasveiflum. Rétt er að halda því til haga að framangreindur fjöldi veiðimanna í ofangreindum tölum er fjöldi þeirra sem veiða 1 eða fleirri fugla. Þetta gæti skýrt sveiflur í fjölda veiðimanna, en gera verður ráð fyrir því að ákveðinn hluti þeirra sem ganga til rjúpna veiði engan fugl og að slíkt sé líklegra í lægðum. Þessi „jafni“ fjöldi gefur einnig sterka vísbendingu um að nýliðunin sé álíka mikil og brottfall úr veiðikortakerfinu, þ.e. margir spreyta sig á rjúpnaveiðum, en stunda þær ekki til lengri tíma eftir að hafa prófað í nokkur skipti.

ALVÖRU AMERÍSK JEPPADEKK

Vaxtalausar

FYRIR ÞÁ SEM ÆTLA AÐ KOMAST ALLA LEIÐ

12 mán afborganir 3,5% lántökugj.

ÁRATUGA FRÁBÆR REYNSLA AF MASTERCRAFT JEPPADEKKJUNUM VIÐ ÍSLENSKAR AÐSTÆÐUR. – EINSTÖK GÆÐI – – GÓÐ ENDING – – GOTT VERÐ –

Courser ATX: Hljóðlát, rásföst og endingargóð heilsársdekk.

Courser C/T: Milligróf neglanleg Jeppadekk með frábæra endingu.

Courser MSR: Einhver bestu vetrarog heilsársdekk sem völ er á.

Courser MT: Grófmunstrað dekk fyrir þá sem vilja komast ennþá lengra.

Smiðjuvegi ☎ 544 5000 Rauðhellu ☎ 568 2035 Hjallhrauni ☎ 565 2121

www.solning.is

Selfossi ☎ 482 2722

– Síðan 1941 –

Njarðvík ☎ 421 1399

Skútuvogi 2 | Sími 568 3080 | www.bardinn.is

Skotvís | 43

Mynd 2

Rjúpnaveiðar Sum of Rjúpur

Þróun rjúpnanytja 1864 -­‐ 2011 250.000

Veiðiskýrslur UST 1995 -­‐2011

Útflutningstölur 1864-­‐1940

Rjúpur

200.000

Veiðiskýrslur Sigurfinns Jónssonar 1944-­‐1998

150.000

Veiðiskýrslur SKOTVÍS 1979-­‐1985

100.000

50.000

0 1864

1874

1884

1894

1904

1914

1924

1934

1944

1954

1964

1974

1984

1994

2004

Ár ÁR

Mynd 2: Þróun rjúpnanytja 1864-2011 (heimild: Rjúpan, e. Skúla Magnússon; Veiðiskýrslur UST)

Stöðnun í fjölda veiðimanna er þó ekki bundin við rjúpnaveiðar, því fjöldi veiðikortahafa stendur nú nánast í sama fjölda og þegar veiðikortakerfið var tekið upp árið 1995, eða í kringum 12.000. Má því áætla að 30 – 50% veiðikortahafa stundi rjúpnaveiðar og fái ≥ 1 fugl, mismunandi eftir árum.

Mynd 3a

veiðinni í lakari árum m.v. árin fyrir friðun 2003/2004. Fróðlegt er því að rýna frekar

í hvað gæti hafa haft svona mikil áhrif á veiðarnar og fjölda veiddra fugla.

HEILDARVEIÐI Heildarveiðin hefur fylgt stofnsveiflum í gegnum tíðina og hefur reiknast sem ákveðið hlutfall af áætlaðri stofnstærð. Þegar veiðitölur eru keyrðar saman við stofnstærðarmælingar NÍ, gefa þær sterka vísbendingu um að á árunum 1995-2002, meðan veitt var 69 daga, var tilhneigingin sú að hlutfall veiði af hauststofni fór lækkandi með stækkandi stofnstærð [mynd 5, blá lína]. Þannig var veitt um og yfir 30% úr stofninum meðan hann var í lægð (t.d.

300.000 fuglar) og féll um 2 prósentustig fyrir hverja 100.000 fugla aukningu í stofninum. Þannig náðu veiðimenn ekki að veiða jafnhátt hlutfall í góðum árum eins og í slæmum árum. Reikna má með nokkurri vissu að sömu hlutföll eigi við einhver ár fyrir 1995. Þessi hlutföll breyttust talsvert árin eftir friðunarárin 2003/2004, þegar veiðidögum var fækkað úr 69 í 47 (síðar 26, 18 og 9), veiði takmörkuð við nóvember að stórum hluta og sett var á sölubann. Hlutfall veiði af hauststofni fór þá niður í 8 – 12%, örlítil leitni í hækkað hlutfall með stækkandi stofni [mynd 5, rauð lína]. Lesa má því úr þessum samanburði að talsvert hafi dregið úr veiðinni, sem er nú einungis um helmingur í góðum árum og einn þriðji af

44 | Skotvís

Mynd 3b

Mynd 3a: Stofnbreytingar (Fjöldi karra í Hrísey og við Kvískerjum) 1963-1994 (heimild: Rjúpan, e. Skúla Magnússon)

Mynd 3b: Stofnbreytingar (Fjöldi karra á ferkílómeter 1981-2010 (heimild: Vefsíða Fálkaseturs)

Mynd 4

Rjúpnaveiðar

Fjöldi Rjúpna Count of ÁR

Fjöldi rjúpnaveiðimanna árin 1995 -­‐ 2011 7000 6000

Rjúpnaveiðimenn

5000 4000

3000 2000

1000 0 Total

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

5328

5342

5476

5016

4935

5196

4762

4005

1

58

5106

4368

3908

4827

6055

5449

4595

ÁR

Mynd 4: Fjöldi rjúpnaveiðimanna 1995-2011 (heimild: Veiðiskýrslur UST)

MEÐALVEIÐI

Mynd 5

34% 32% 30% 28% 26% 24%

Hlutfall veitt (%)

Varhugavert er að horfa einungis til heildarveiðinnar við mat á veiðiálagi, því setja þarf heildarveiðina í samhengi við sóknina. Með því að bera saman veiðiskýrslur SJ, SKOTVÍS og UST má meta hvernig meðalveiði/dag hefur þróast í takt við stofnstærðarbreytingar. Við slíkan samanburð [mynd 6a og 6b] sést hvernig meðalveiði 15 – 25 veiðimanna er lægri en hjá SJ, og afar góð fylgni er milli gagnanna. Hinsvegar sýna gögnin fyrir árin 1979 – 1985 ekki góða fylgni við stofnstærðarmatið sömu ár, þar sem veiðin virðist dragast aftur úr útreiknaðri stofnstærðaraukningu. Þegar tölur SKOTVÍS eru bornar saman við tölur UST, sést að meðalveiði/dag hefur lækkað talsvert og samanburður við

22% 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 200

300

400

500

Mynd 6a

600

700

800

900

1000

1100

Veiðistofn (x1000)

Mynd 5: Veiðiafföll rjúpna 1995-2011(heimild: ÓKN, erindi flutt á ráðstefnu 21. mars 2013)

Sum of SJ-Meðalveiði

Veiðitölur Sigurfinns Jónssonar 1944 -­‐ 1998 Meðalveiði í hverri veiðiferð

35 30

Rjúpur

25 20 15 10 5 0 1944

1954

1964

1974

1984

1994

ÁR

Mynd 6a: Veiðiskýrslur Sigurfinns Jónssonar 1944-1998 (heimild: Háspenna lífshætta, e. Árna Gunnarsson)

Skotvís | 45

Rjúpnaveiðar

Mynd 6b

SJ SKOTVÍS UST

Veiðitölur SJ, SKOTVÍS og UST 1960 -­‐ 2012 Meðalveiði í hverri veiðiferð

30 25 20 15 10 5 0 1960

1970

1980

1990

2000

2010

Values

SJ

SKOTVÍS

UST

ÁR

Mynd 6b: Veiðiskýrslur Sigurfinns Jónssonar 1944-1998, SKOTVÍS og UST (heimild: Háspenna lífshætta, e. Árna Gunnarsson; Fréttabréf SKOTVÍS 1981-1986); Veiðiskýrslur UST)

þau ár sem stofninn er í svipuðu ástandi sýnir mikla lækkun [mynd 3b, 6b, 9 og tafla 1].

ATH: Gögn eru borin saman fyrir sama veiðitíma og reiknað er út nýtt meðaltal fyrir 1983 m.v. að veitt sé í okt/nóv annarsvegar (2005) og eingöngu í nóvember (2010) hinsvegar til að fá réttan samanburð fyrir árin 2005 og 2010.

Rétt er að taka fram að gögn SJ eru einnig í gögnum SKOTVÍS, sem hífa upp meðaltalið um einn fugl öll árin nema 1979 og ýtir undir hækkun meðalveiði í þessum samanburði.

Það ætti ekki að koma á óvart að flestar veiðiferðir eru farnar fyrstu vikuna, eða uppundir 40% allra veiðidaga og hátt í 50% af heildarveiðinni eru fengin fyrstu vikuna [mynd 7 og 8]. Tilhneigingin er sú að í góðum árum lækka þessi hlutföll og má draga þá ályktun að veiðimenn langi að

fara aftur ef vel gengur fyrstu dagana sem jafnar þannig hlutfallslegt heildarálag yfir tímabilið.

Gögnin sýna einnig að meðalveiði/ dag er mest fyrstu vikuna [mynd 9], þrátt fyrir gríðarlegt álag á veiðislóð þá daga. Meðalveiði/dag fer svo lækkandi

Samanburðarár

Meðalveiði/dag

Veiðimánuðir

1981 / 2007

7,5 / 2,9

nóvember

1983 / 2005

9,6 / 4,7

október, nóvember

1983 / 2010

10,9 / 3,8

nóvember

Tafla 1

Mynd 7

Hlutfall veiðidaga eftir vikum af heildarsókn 1979 -­‐ 1985 (15. okt -­‐ 22. des) n1979 = 16, n1980,1981,1982 = 25, n1983 = 22, n1984 = 15, n1985 = 19

15. okt hefst á: mán (1979,1984), þri (1985), mið (1980), fim (1981), fös (1982), lau (1983) 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Vika 1

Vika 2

Vika 3

Vika 4

Vika 5

Vika 6

Vika 7

Vika 8

Vika 9

Vika 10

1979

37%

7%

6%

11%

6%

5%

3%

10%

6%

8%

1980

40%

10%

6%

9%

10%

5%

5%

5%

6%

5%

1981

33%

10%

9%

7%

4%

13%

3%

8%

9%

4%

1982

24%

9%

9%

12%

8%

10%

8%

7%

9%

5%

1983

20%

12%

7%

9%

11%

11%

7%

7%

8%

8%

1984

28%

17%

8%

9%

6%

10%

7%

5%

6%

4%

1985

17%

14%

13%

10%

4%

9%

10%

9%

10%

5%

Mynd 7: Hlutfall veiðidaga eftir vikum af heildarsókn 1979-1985 (heimild: Fréttabréf SKOTVÍS 1981-1986)

46 | Skotvís

Rjúpnaveiðar

Mynd 8

Hlutfall veiði eftir vikum af heildarveiði 1979 -­‐ 1985 (15. okt -­‐ 22. des) n1979 = 16, n1980,1981,1982 = 25, n1983 = 22, n1984 = 15, n1985 = 19

15. okt hefst á: mán (1979,1984), þri (1985), mið (1980), fim (1981), fös (1982), lau (1983) 50%

40% 30% 20% 10% 0%

Vika 1

Vika 2

Vika 3

Vika 4

Vika 5

Vika 6

Vika 7

Vika 8

Vika 9

Vika 10

1979

50%

9%

3%

6%

7%

3%

1%

9%

7%

4%

1980

41%

12%

7%

21%

8%

2%

1%

3%

3%

2%

1981

47%

9%

8%

7%

3%

11%

2%

7%

4%

3%

1982

30%

8%

7%

14%

5%

10%

8%

7%

7%

4%

1983

15%

11%

9%

14%

14%

8%

8%

7%

7%

7%

1984

27%

19%

9%

10%

5%

7%

10%

5%

4%

5%

1985

24%

17%

12%

10%

4%

10%

7%

8%

6%

3%

Mynd 8: Hlutfall veiði eftir vikum af heildarveiði 1979-1985 (heimild: Fréttabréf SKOTVÍS 1981-1986)

í nóvember og desember flest árin, en hafa þarf í huga að birtuskilyrði versna þegar líða tekur á veiðitímann og fækkar veiðistundunum sjálfkrafa (dagstundum fækkar um 60% frá 15. okt – 22. des), en ekki endilega meðalveiðinni fyrir hverja klukkustund sem varið er til veiða. Því má með ákveðnum rökum álykta að veiðivon fyrir hverja klukkustund sem varið er til veiða fari síður en svo lækkandi þegar líður á tímabilið.

SÓKNARDAGAR Stjórnvöld hafa fram til þessa gengið út frá þeirri forsendu að fækkun leyfilegra

daga stuðli að fækkun sóknardaga. Gögn SKOTVÍS sýna að veiðimenn fóru á bilinu 6,9 – 10,9 daga til veiða á árunum 1979 – 1985 [mynd 10]. SJ fór milli 25 og 35 daga á ári, sem er inní ofangreindum tölum, en sé ekki tekið tillit til þeirra, þá liggur sóknardagafjöldinn á bilinu 6,9 – 9,6.

Meðaltal yfir allt tímabilið 1979 – 1985 er 8,1 veiðiferðir/ári. Á þessum árum var vel þekkt að gengið væri til rjúpna í þeim tilgangi að selja veiðina, sem hefur áhrif á fjölda sóknardaga til hækkunar. Gögn UST eftir friðunarárin 2003/2004 (og innleiðingu sölubanns) benda til þess að veiðimenn gangi milli 3,2

GÖGN UST EFTIR FRIÐUNARÁRIN 2003/2004 (OG INNLEIÐINGU SÖLUBANNS) BENDA TIL ÞESS AÐ VEIÐIMENN GANGA MILLI 3,2 – 3,9 DAGA TIL VEIÐA, ÓHÁÐ FJÖLDA LEYFILEGRA VEIÐIDAGA

Mynd 9

Meðalveiði í veiðiferð eftir mánuðum 1979 -­‐ 1985 n1979 = 16, n1980,1981,1982 = 25, n1983 = 22, n1984 = 15, n1985 = 19

12,0

Meðalveiði/dag

10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

OKT

9,7

10,3

10,8

11,5

8,3

7,4

9,4

NÓV

5,7

10,7

7,5

10,4

10,9

6,9

7,4

DES

6,7

5,3

5,5

9,4

8,7

7,4

5,1

Mynd 9: Meðalveiði í veiðiferð eftir mánuðum 1979-1985 (heimild: Fréttabréf SKOTVÍS 1981-1986)

Skotvís | 47

Rjúpnaveiðar

Mynd 10

Dagar leyfðir Meðalsókn

Sóknarþungi veiðimanna árin 1979-­‐1985 og 2005-­‐2012 n1979-­‐1985=16-­‐25 n2005-­‐2012=1188-­‐3267

70 60

Dagar

50 40 30 20 10 0

1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Dagar leyfðir 69 Meðalsókn

69

69

69

69

69

69

69

69

69

69

69

69

69

48

69

69

69

69

69

69

69

6,9 8,4 7,4 9,8 10,0 10,9 10,3

69

69

0

0

47

26

18

18

18

18

9

9

3,6 3,4 3,5 3,7 3,8 3,9 3,2 3,3

Ár

Mynd 10: Sóknarþungi veiðimanna árin 1979-1985 og 2005-2012 (heimild: Fréttabréf SKOTVÍS 1981-1986; Veiðiskýrsrlur UST)

– 3,9 daga til veiða, óháð fjölda leyfilegra veiðidaga (47 vs. 9) og 70-80% fara ≤4 daga [mynd 11]. Þegar árin 2005 og 2010, sem eru mjög sambærileg í stofnstærð og veiði, eru borin saman, sést að sóknin jókst úr 3,6 dögum í 3,9 daga við það að fækka leyfilegum veiðidögum úr 47 í 18.

2011 var dögum fækkað niður í 9 daga og við það fór sóknin niður í 3,2 og 3,3 daga 2012, en hafa verður í huga að sókn minnkar í lakari rjúpnaárum og ef aðeins fáir dagar nýtast til rjúpnaveiða, t.d. vegna veðurs.

SAMANTEKT OG ÁLYKTUN Af gögnum UST að dæma eru veiðimenn færir um að veiða allt að 30% af hauststofni, en með aðgerðum 2005 hefur tekist að ná því hlutfalli niður í 10%. Sé hár fjöldi veiddra rjúpna meginskýring á lækkuðum toppum eftir 1987, hefðu aðgerðirnar sem innleiddar voru 2005 átt að vera nægilega áhrifaríkar til að byggja upp stofninn. Af gögnum UST að dæma næst 10% veiðihlutfall óháð fjölda veiðidaga og eftir stendur því að meta áhrif þess að færa veiðitímann í nóvember, auk áhrifa sölubanns.

Gögn SKOTVÍS gefa tilefni til að ætla að hnikun veiða fram í nóvember hafi áhrif til lækkunar á meðalveiði/dag. Hinsvegar er ekki hægt að gera samanburð við árin 2005 – 2012, þar sem veiðitíminn á þessum tímabilum hefst á mismunandi tímum og ekki hægt að fullyrða hvort lægri meðalveiði/dag í nóvember sé háð því hvort veiðar séu stundaðar í október eða ekki.

48 | Skotvís

Sölubannið hefur tekið burt hvata til að veiða umfram eigin þarfir og líklega hefur sölubann þau áhrif að veiðimenn fækki veiðiferðum fremur en að meðalveiði/dag lækki. Sölubann stuðlar því frekar að lægri heildarveiði, en ekki endilega lægri meðalveiði/dag. Útskýra þarf af hverju meðalveiði/dag hefur lækkað eins mikið og raun ber vitni samanborið við árin 1981-1983, þar sem ástand rjúpnastofnsins er svipað í þessum samanburði, þ.e. fjöldi karra á flatareiningu sá sami. Hægt er að setja spurningarmerki við samsetningu veiðimanna í gögnum SKOTVÍS frá 1979 – 1985, þ.e. hvort það endurspegli þverskurð veiðimanna á þessum árum samanborið við gögn UST. Hugsanlegt er að fjöldi veiðimanna hafi verið færri árin 1979 – 1985 (10-15 árum fyrir innleiðingu veiðikortakerfisins) og því meira til skiptanna og þannig má með ýmsum rökum fá meðalveiði/dag í þessum samanburði til að að mæta meðalveiði/ dag fyrir árin 2005 – 2010. Mögulega hafa talningaaðferðir verið aðrar og matið á stofninum skekkt. Engu að síður er hér um mikinn mun að ræða.

Hollt er að velta fyrir sér hvernig meðalveiði/dag hefði litið út ef ekki hefði komið til aðgerða árið 2005. Hlutfall veiði af stofni hefði líklega verið í sama fari (30% af stofni í stað 10%), en af hvaða völdum?

Er það vegna fleirri sóknardaga, vegna hærri meðalveiði/dag, flutning veiðitíma inn í nóvember eða vegna sölubanns?

Til að jafnan gangi upp þarf að svara þeirri spurningu og rökstyðja sambandið

milli fjölda leyfilegra veiðidaga, fjölda sóknardaga og meðalveiði/dag í núverandi stjórnun rjúpnastofnsins.

Flest þykir þó benda til þess að sölubannið hafi haft mest áhrif, því ekki er sambandið sterkt milli fjölda leyfilegra veiðidaga og sóknardaga.

LOKAORÐ OG NÆSTU SKREF Með þessum hugleiðingum er ekki verið að leggja til að heimila eigi veiðar 365 daga á ári eða farið verði í „gamla“ veiðitímann frá 15. okt – 22. des í einu skrefi. Hinsvegar má fá upplýstari umræðu á rétt hönnuðum vettvangi um þau gögn sem liggja nú þegar fyrir. Stærsta óvissan við túlkun þeirra gagna sem hér eru lagðar til grundvallar felst í mismun á meðalveiði/dag á árunum 1981 – 1983 og 2005 – 2012 og kanna þarf betur hvað liggur að baki breyttu veiðihlutfalli úr 30% í 10% eftir friðurnarárin 2003/2004.

Veita þarf mælieiningunni meðalveiði/ dag meiri athygli, því sú stærð ætti að vera háð ástandi stofnsins á hverjum tíma og segir meira en margt annað um það sem fram fer á veiðislóð auk þess sem hún tengir umræðuna við eldri gögn.

Gögn UST benda til þess að fjöldi leyfilegra veiðidaga vegi ekki þungt til að halda veiðinni innan 10%% marka og að 70-80% veiðimanna fara færri en 4 daga óháð fjölda leyfilegra veiðidaga.

Sölubann dregur úr hvatanum að fara fleirri daga til „söluveiða“. Óvissan um meðalveiðina er óþægilegust og meðan leitað verður frekari svara er rétt að fara

Mynd 11

Rjúpnaveiðar

Sóknarþungi veiðimanna árin 2005, 2010 og 2011 [dagar] Uppsafnað hlutfall heildarsóknar eftir fjölda sóknardaga

100% 90%

Uppsafnað hlutfall

80% 70% 60% 50% 40% 30%

20% 10% 0%

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

2005 [47d]

16%

38%

60%

74%

84%

90%

93%

96%

97%

98%

98%

99%

99%

99%

99%

99%

99%

99%

2010 [18d]

13%

34%

52%

69%

79%

87%

91%

94%

96%

97%

98%

99%

99%

99%

100%

100%

100%

100%

2011 [9d}

21%

46%

65%

79%

87%

94%

96%

98%

99%

99%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Mynd 11: Sóknarþungi 2005-2012: Uppsafnað hlutfall heildarsóknar eftir fjölda sóknardaga (heimild: Veiðiskýrslur UST)

varlega en alls ekki standa aðgerðalaus í óvissunni. Fara þarf í markvissa áætlun um framtíðarskipan rjúpnaveiða og kanna samræmi og áreiðanleika gagna til að styðja við ákvarðanir.

Ef rétt reynist að fjöldi daga skipti ekki höfuðmáli, þá er nauðsynlegt að beina tíma og fjármunum í að kanna áhrif annarra þátta. Gott skipulag við framkvæmd rannsókna og túlkun gagna í samvinnu við veiðimenn mun þá hægt

og bítandi draga upp hina flóknu mynd af þáttum sem áhrif hafa á afkomu rjúpna­ stofnsins.

HEIMILDIR:

Veiðiskýrslur SKOTVÍS: Fréttabréf SKOTVÍS 1981-1986 Rjúpan, e. Skúla Magnússon Vefsíða Fálkaseturs Veiðiskýrslur UST Háspenna Lífshætta – Sigurfinnur Jónsson, e. Árna Gunnarsson Ólafur K. Nielsen, ráðstefnuerindi 21. mars 2013

STZ 28”-33” Hljóðlát og endingargóð

Úr veiði í eldhús !

Einstakir veiði og eldhúshnífar

Knifemaker.is Opin vinnustofa: Álafossvegi 29, 270 Mosfellsbæ. sími: 899 6903

Söluaðilar:

mtdekk.is

Icetrack ehf. - Umboðsaðili Reykjavík 24. Apríl 2006

Skotvís | 49 Ágæti bíleigandi, við hjá Pitstop viljum með þessu bréfi kynna þér þjónustu okkar og vöruframboð. Pitstop er nýr valkostur á dekkjamarkaði þar sem áhersla er lögð á vandaða vöru á góðu verði og framúrskarandi þjónustu.

Fyrsta Pitstop þjónustustöðin var opnuð síðasta haust að Dugguvogi 10 og hafa viðskiptavinir tekið nýbreytni

Gæsastofninn

HORFURNAR Í GÆSAVEIÐINNI

U

m það leyti sem þessi grein birtist verður gæsaveiðitímabilið 2013 hafið. Eins og ávallt í upphafi veiðitíma þá vakna spurningar um hvert sé ástand veiðistofna gæsa og horfur á veiði í haust og vetur.

Talningar á veiðistofnum okkar fara fram að mestu á Bretlandseyjum og það er ekki fyrr en um þetta leyti árs sem við fáum niðurstöður talninganna og vitum þar af leiðandi hvers má vænta.

Hér á Íslandi eru 5 tegundir gæsa sem verpa og/eða fara hér um sem umferðarfarfuglar og af þeim eru 3 sem við megum stunda veiðar á. Þetta eru grágæs (Anser anser), heiðagæs (A. brachyrhynchus) og helsingi (Branta leucopsis) sem má veiða og svo blesgæs (A. albifrons) og margæs (Branta bernicla) sem eru alfriðaðar.

Grágæs og heiðagæs er varpfuglar hér frá fornu fari en helsinginn er til þess að gera nýlegur varpfugl. Blesgæs og margæs eru umferðarfarfuglar eingöngu og helsinginn er það einnig að stærstum hluta. Hér á eftir verður gerð grein fyrir ástandi veiðistofna hér á landi. Þær upplýsingar sem hér eru kynntar eru að mestu frá The Wildfowl and Wetlands Trust (WWT). Á vefsetri þeirra má finna skýrslur þar sem greint er nánar frá stofnum gæsa, niðurstöðum rannsókna og vöktunar á þeim, sjá http://monitoring. wwt.org.uk.

GRÁGÆS Grágæsir hafa verið taldar árlega á vetrarstöðvum sínum á Bretlandseyjum frá sjötta áratug síðustu aldar á vegum WWT.

50 | Skotvís

Talningar á grágæsum fara yfirleitt fram eftir fyrstu eða aðra viku í nóvember, eftir því hvernig stendur á tungli. Um þetta leyti er talið að flestar grágæsir séu komnar frá Íslandi þó svo að í seinni tíð sé aukning á gæsum sem hafa hér vetursetu og líkur á að gæsirnar séu að fara heldur seinna af landinu en áður ef haustið er milt. Talningarnar fara þannig fram að sjálfboðaliðar á vegum WWT heimsækja alla þekkta náttstaði gæsanna á talningarhelginni og telja gæsirnar sem streyma í og úr náttstað. Í upphafi hausts eru þessir náttstaðir færri og gæsahóparnir stærri en þegar líður á veturinn og þessi tími því talinn hentugastur. Undanfarin ár hefur svo upplýsingum um fjölda gæsa sem enn eru á Íslandi um talningahelgarnar verið safnað saman

DR. ARNÓR ÞÓRIR SIGFÚSSON VERKÍS

140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010

1. mynd. Talningar á grágæsum á vetrarstöðvum þeirra á Bretlandseyjum. Punktarnir sýna talningar og línan er 5 ára hlaupandi meðaltal talninganna (byggt á gögnum frá The Wildfowl & Wetlands Trust).

400.000

350.000 300.000

Gæsastofninn af höfundi með því að hafa samband við veiðimenn og aðra fuglaáhugamenn. Þá hafa Guðmundur A. Guðmundsson og Kristinn H. Skarphéðinsson á Náttúrufræðistofnun Íslands (NÍ) flogið yfir hluta landsins um talningahelgina, aðallega Suðurland, og talið úr lofti þegar því verður við komið. Þannig má áætla gróflega hve mikill fjöldi er enn á landinu og bæta því við talningarnar á Bretlandseyjum, en mikill munur getur verið á árum hvað þetta varðar. Það getur verið frá því að vera nokkur þúsund gæsir upp í um 20 þúsund þegar mest er. Auk þeirra gæsa sem enn eru hér má búast við að einhver hundruð gæsa séu í Færeyjum þegar talið er auk þess sem vitað er að íslenskar grágæsir halda til í einhverjum mæli í Noregi þó það sé líklega ekki nema nokkur þúsund í mesta lagi. Þá flækir það grágæsatalningar að á Bretlandi er vaxandi stofn grágæsa sem eru þar staðfuglar og til að átta sig betur á fjölda íslensku gæsanna þá eru staðbundnu gæsirnar taldar áður svo draga megi þær frá heildartölunni.

Niðurstöður talninga á Bretlandseyjum frá 1960 til 2012 má sjá á 1. mynd. Samkvæmt talningum síðasta haust var grágæsastofninn áætlaður um 105.000 fuglar, sem er nokkuð minna en 2011 en allgott í sögulegu samhengi. Talsverðar sveiflur geta verið milli ára í talningum og stundum það miklar sveiflur að líklegasta skýringin er talningaskekkja. Dæmi um slíkt má sjá til dæmis að árið 2004 stökk talningin í um 107.000 fugla úr 70 – 80.000 fuglum árin tvö þar á undan og svo niður í um 80.000 á næstu tveim árum en aftur í 107.000 2007.

Til að slétta út þessa óvissu í talningum er notast við svokallað hlaupandi meðaltal, hér fimm ára, þar sem hver punktur er meðaltal 5 ára. Sé horft á þetta hlaupandi meðaltal virðist sem grágæsastofninn sé enn á vaxtarskeiði sem hófst um síðustu aldarmót eftir samdrátt áratug þar á undan. Þetta gerist þrátt fyrir mikla og aukna veiði á grágæsum, en meðalveiði áranna 1995 til 2011 er um 39 þúsund gæsir samkvæmt upplýsingum frá Umhverfisstofnun (http:// ust.is/einstaklingar/veidi/veiditolur/) og hefur verið vaxandi undanfarin ár.

Ekki eru allar sveiflur þó vegna skekkju. Árin 2005 og 2006 voru t.d. léleg varpár eins og sjá mátti á aldurssamsetningu gæsaveiðinnar hér á landi (Arnór Þ. Sigfússon 2011). Því er ekki ólíklegt að einhver fækkun hafi orðið þau ár eða stofninn staðið í stað líkt og hlaupandi meðaltalið gefur vísbendingu um. Árið 2007 var aftur á móti mjög gott varpár og sama má segja um flest ár síðan

þá. Síðasta ár var ungahlutfallið í veiði til dæmis um 50% samanborið við um 37% 2005 og 2006. Meðal ungahlutfall frá 1993 til 2012 er um 43%.

HEIÐAGÆS Heiðagæsir hafa verið taldar árlega á vetrarstöðvum sínum á Bretlandseyjum frá sjötta áratug síðustu aldar á vegum WWT. 140.000 Talningar á heiðagæsum fara yfirleitt fram eftir fyrstu eða aðra viku í október, eftir 120.000 því hvernig stendur á tungli og er það um mánuði fyrr en talningar á grágæs þar 100.000 sem þær yfirgefa Ísland fyrr. Minna er um að heiðagæsir séu hér á landi langt fram 80.000 á haustið og því er sá fjöldi sem áætlaður er hér um talningahelgina mun minni en 60.000 fjöldi grágæsa.

Niðurstöður talninga á Bretlandseyjum 40.000 frá 1950 til 2012 má sjá á 2. mynd. Árið 2005 fór fjöldi heiðagæsa í fyrsta sinn yfir 20.000 300.000 og árið 2009 náði fjöldi þeirra hámarki í um 364.000 fuglum og á síðasta 0 ári voru þær um1950 360.000. Líkt og hjá 1970 1960

grágæsinni eru oft miklar sveiflur á milli ára í talningum sem stafa líklega að einhverjum hluta af skekkju í talningum en raunverulegum stofnbreytingum og jafnast þær út að hluta með því að nota hlaupandi meðaltal. Eins og 2. mynd sýnir þá hafa orðið gífurlegar breytingar á heiðagæsastofninum frá því að talningar hófust um miðja síðustu öld og hefur stofninn meira en tífaldast á þessum tíma. Eftir jafnan en þó mikinn vöxt fram til 1980 þá tekur við gríðarlega hraður vöxtur á níunda áratug aldarinnar, þegar stofninn virðist tvöfaldast á 10 árum. Áratuginn þar á eftir virtist svo sem stofninn hefði náð hámarki og var þá talið að þar væri burðargetu lands náð og stofninn kominn í jafnvægi. En svo gerðist það við upphaf þessarar aldar að nýtt tímabil aukningar hófst hjá heiðagæsinni sem ekki sér fyrir endann á. Hvað veldur er ekki gott að segja en hugsanlega er hluti af því að heiðagæsin er að nema nýjar varplendur, meðal annars á láglendi og þannig brjóta viðjar, en2000 þess má sjá merki 1980 af sér1990 2010

400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010

2. mynd. Talningar á heiðagæsum á vetrarstöðvum þeirra á Bretlandseyjum. Punktarnir sýna talningar og línan er 5 ára hlaupandi meðaltal talninganna (byggt á gögnum frá The Wildfowl & Wetlands Trust).

Skotvís | 51

Gæsastofninn aðallega á Norðurlandi þar sem heiðagæsir verpa í auknum mæli á láglendi svo sem í Skagafirði, Öxarfirði, Eyjafirði og víðar.

Einnig er líklegt að útbreiðsla og þéttleiki á hálendinu sé að aukast. Lítið er vitað um breytingar á Grænlandi en ekki er hægt að útiloka að þar geti átt sér stað breyting á útbreiðslu eða varpþéttleika. Það er athyglisvert að breytingar í fjölda heiðagæsa og grágæsa virðast verða samtímis. Um aldamót snýst stofnþróun grágæsa úr fækkun, sem stóð í um áratug, í fjölgun og á sama tíma breytist stofnþróun heiðagæsa úr um áratugs stöðnun í hraða fjölgun. Hvort ástæðunnar er að leita bæði á vetrar og varpstöðvum eða á öðru hvoru svæðinu er þó ekki vitað.

HELSINGI Heildartalningar á helsingjum fara fram að vori á vetrarstöðvunum á fimm ára fresti. Heildartalning að vori 2003 sýndi að stofnstærð grænlenska helsingjans var þá um 56.000 fuglar og var það um 6 % aukning frá síðustu talningu þar á undan, árið 1999. Árið 2008 var stofninn um 70.500 fuglar sem var um fjórðungs aukning á fimm árum en nú, vorið 2013 er hann kominn í um 81.000 fugla sem er um 14% aukning (Carl Mitchell munnlegar upplýsingar). Helsingjastofninn hefur verið í nær stöðugri aukningu frá því talningar hófust um 1960, en þá voru þeir einungis um 10.000 (Worden o.fl. 2004).

Helsingjar eru orðnir íslenskir varpfuglar. Frá því upp úr 1990 hafa þeir orpið í Skaftafellssýslum og er það hægt stækkandi stofn. Þá bárust fregnir af helsingjapari með unga í Skagafirði sumarið 2007 auk þess sem óstaðfestar fregnir hafa borist af helsingjavarpi af fleiri stöðum. Íslenski varpstofninn fær sérstaka vernd með því

90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 1963

1968

1973

1978

1983

1988

1993

1998

2003

2008

2013

3. mynd. Talningar á helsingjum á vetrar-stöðvum þeirra á Bretlandseyjum (byggt á gögnum frá The Wildfowl & Wetlands Trust). að upphafi veiðitíma hefur verið seinkað til 25. september á helstu varplendum hans, en það er í Austur- og Vestur Skaftafellssýslum.

HORFURNAR Almennt má segja að ástand allra veiðistofna gæsa hér á landi sé gott og þeir í sögulegu hámarki og því allar líkur á að gæsaveiðin geti orðið góð í haust. Ekki er enn vitað með vissu hvernig varp hefur heppnast en ef veiðimenn eru duglegir að senda inn vængi til aldurgreininga til höfundar þá munu vísbendingar um það liggja fyrir í upphafi september.

Veiðiþungi á gæsastofnana er mismunandi og mestur er hann á grágæs.

Veiðiþunginn er nærri því að vera við þolmörk þannig að komi mörg á í röð þar sem varp er lélegt líkt og 2005-2006 má búast við að stofninn fari niður á við þó hann standi undir veiðinni þegar ungaframleiðsla er um og yfir meðaltal. Það er þó

ekki æskilegt að veiðiþungi verði aukinn þegar til lengri tíma er litið (Frederiksen o.fl. 2004).

Veiðiþungi á heiðagæs er mun minni og stofninn stærri. Meðalveiði áranna 1995 til 2011 er um 14 þúsund gæsir. Veiði úr helsingjastofninum er hlutfallslega lítil, eða um 1.500 fuglar á ári samkvæmt upplýsingum frá Umhverfisstofnun (http:// ust.is/einstaklingar/veidi/veiditolur/) og hann virðist standa vel undir núverandi veiðiálagi.

Blesgæs var friðuð árið 2006 vegna langvarandi fækkunar í stofninum /Arnór Þ. Sigfússon 2006 og 2011-b) og er það eini stofn gæsa hér sem hefur fækkað frá síðustu aldamótum þó hann hafi nokkurn veginn staðið í stað síðan blesgæsin var friðuð. Veiðimenn eru hvattir til að kynna sér vel hvernig greina á blesgæsir til að komast hjá að skjóta á þær í misgripum.

Samkvæmt veiðiskýrslum er alltaf eitthvað um að blesgæsir séu skotnar í misgripum og gera má enn betur til að draga úr því og þannig ná enn betri árangri í verndun þeirra. Vonandi á svo stofnþróun blesgæsarinnar eftir að snúast á betri veg í framtíðinni.

HEIMILDIR

Arnór Þ. Sigfússon 2006. Blesgæsin friðuð.

Skotvís 12(1): 8-11 Arnór Þ. Sigfússon 2011. Greining á gæsavængjum úr veiði. Veiðidagbók Umhverfisstofnunar 2011. Bls. 12-15 Arnór Þ. Sigfússon 2011-b. Blesgæs friðuð í fimm ár Skotvís 17(1): 12-16 Frederiksen, M., R.D. Hearn, C.R. Mitchell, A. Sigfússon, R.L. Swann & A.D. Fox 2004. The dynamics of hunted Icelandic goose populations: a reassessment of the evidence. Journal of Applied Ecology 41(2): 315-334.

Worden, J., C.R. Mitchell, O.J. Merne & P.A. Cranswick 2004. Greenland Barnacle Geese Branta leucopsis in Britain and Ireland: results of the international census, March 2003. Wildfowl & Wetland Trust Report, Slimbridge.

52 | Skotvís

NÝR FORD Kuga TITANIUM Jeppi sem þú getur talað við? Sem svarar símtölum og spilar tónlist fyrir þig? Sem hringir sjálfkrafa eftir aðstoð í neyð? Sem opnar fyrir þig skottið þegar þú ert með báðar hendur fullar? Nýi Ford Kuga gerir þetta fyrir þig. Hann er svo snjall að í raun er hann snjalljeppi.

Kynntu þér hvernig Ford gerir líf þitt þægilegra. Komdu og prófaðu.

kRAFTMIkIll uNDRAveRðUR glæsIlegUR aFAR sNjAll

kuga

FORD Kuga TITANIUM MEÐ DÍSILVÉL FRÁ

5.790.000 KR. MEÐ BENSÍNVÉL FRÁ KR.

6.190.000

ford kuga er öruggasti bíllinn í sínum flokki skv. euro ncap

ford.is

Ford SYNC samskiptakerfið er staðalbúnaður í Ford Kuga. Rafdrifinn afturhleri með skynjara er fáanlegur sem aukabúnaður.

Ford Kuga AWD 2,0 TDCi dísil 140 hö. 6 gíra beinsk./sjálfskiptur. Eldsneytisnotkun í blönduðum akstri 5,9/6,2 l/100 km. Losun koltvísýrings CO2 154/162 g/km.

Ford Kuga AWD 1,6i EcoBoost bensín 182 hö. sjálfskiptur. Eldsneytisnotkun í blönduðum akstri 7,7 l/100 km. Losun koltvísýrings CO2 179 g/km. Tökum allar tegundir bíla upp í nýja. Brimborg og Ford áskilja sér rétt til að breyta verði og búnaði án fyrirvara. Útbúnaður og gerð getur verið frábrugðin mynd í auglýsingu.

Eldun villibráðar

SKARFUR FRÁ ÚLFARI FINNBJÖRNS

Ú

lfar Finnbjörnsson gaf út bók um meðhöndlun og eldun villibráðar í fyrra, sú bók er nú orðin biblía margra veiðimanna, en í henni er að finna allt það helsta er varðar þessa hliðargrein veiðimanna.

Hér birtum við í bland efni úr bókinni hans Úlfars ásamt nýjum uppskriftum frá honum og öðrum.

54 | Skotvís

SKARFUR Skarfar eru af ættbálki árfeta og eru því skyldir súlum og pelíkönum. Tvær tegundir skarfa eru hér við land; toppskarfur sem vegur u.þ.b. 2 kg og dílaskarfur sem vegur u.þ.b. 3,5 kg. Veiðitímabil skarfa er frá 1. september til 15. mars. Fjöldi toppskarfa við landið er u.þ.b. 7000 varppör og 4000 dílaskarfapör. Töluvert er veitt af skarfi sem annars er talinn mjög skotharður.

Hreinsaðar bringur af einum dílaskarfi vega u.þ.b. 420 g og lærin 460 g þannig

að þeir veiðimenn sem eingöngu hirða bringurnar fara á mis við mikið magn af kjöti, svo ekki sé minnst á lifur og hjörtu.

Skarfar eru oftast bringuskornir sem er algjör synd því þeir hafa mjög stór læri, hjörtu og risastóra lifur.

Lærin er hægt að nota t.d. í paté, pylsur, pottrétti, confite og bökur eða bera þau fram soðin með léttsteiktum bringum.

Lifur og hjörtu eru notuð á sama hátt og innmatur úr svartfuglum og andfuglum.

Bein eru notuð í soð.

Eldun villibráðar

LÉTTSTEIKT SKARFALIFUR Á VOLGU SPÍNATSALATI OG VILLISVEPPAVINEGRETTE FORRÉTTUR FYRIR 4

Villi­sveppa­vine­grette • • • • • • • • • • •

15 g þurrkaðir villisveppir t.d. lerkisveppir eða furusveppir ½ l volgt vatn 2 msk olía 2 skallottulaukar, smátt saxaðir 1 dl púrtvín ½ dl brandy 2 msk balsamik edik 3 dropar Whorechesterhire sósa 1-2 msk hunang 1 ½ dl olía Salt og nýmalaður pipar

Skarfa­lifur • • • •

3 msk olía 400 g skarfalifur Salt og nýmalaður pipar 1 poki spínat

Hitið olíu á pönnu og steikið skarfalifrina í 2 mín á hvorri hlið.

Ath lifrin á að vera millisteikt, kryddið með salti og pipar. Bætið þá spínatinu á pönnuna og takið hana af hellunni og leggið lok á pönnuna. Látið standa í 1 mín. Bætið þá helmingnum af sósunni á pönnuna og blandið öllu vel saman. Berið strax fram með góðu brauði og restinni af sósunni.

Leggið villisveppina í volgt vatn í 20 mín. Takið þá sveppina úr vatninu og kreistið það mesta af vatninu frá. Saxið sveppina smátt og steikið í olíu í litlum potti ásamt skallottulauk í 1 mín. Bætið þá púrtvíni, brandy, balsamik ediki og Whorchsterhire sósunni í pottinn og sjóðið niður í síróp. Takið þá pottinn af hellunni og kælið niður í stofuhita. Bætið þá hunanginu í pottinn og blandið vel saman. Hellið olíunni í mjórri bunu í pottinn og hrærið stöðugt í á meðan með písk. Smakkið til með salti og pipar.

TVEIR ÍTALSKIR RISASAR MEÐ VILLIBRÁÐINNI PARDONE DI CASA BRUNELLO DI MONTALCINO

SARTORI AMARONE

Brunello-vínin frá suðurhluta Toskana eru með bestu og jafnframt dýrustu vínum Ítalíu. Þetta er hins vegar bestu kaupin á Brunello-víni á Íslandi.

Vínið hefur nokkuð dökkan lit en þó byrjað að sýna þroska. Ágætlega kröftug angan af dökkum ávöxtum, þroskuðum kirsuberjum og plómum í bland við kaffi og töluvert áberandi eik. Mjúkt, ágætlega þétt, mjúk tannín.

Amarone er toppurinn á vínunum frá Valpolicella-héraðinu utan við Verona á Ítalíu. Þrúgurnar eru þær sömu og í hefðbundnum Valpolicella en í stað þess að pressa þær strax eftir tínslu eru þrúgurnar sem notaðar eru í Amarone-vínin þurrkaðar í um þrjá mánuði.

Sartori Amarone hefur angan af trönuberjum, kirsuberjum og dökku súkkulaði, nokkuð eikað. Það hefur mjúka, þægilega áferð, ferska sýru og ágætis lengd.

Mjög góð Kaup Verð 3498 kr

Mjög góð kaup Verð 3750 kr

Skotvís | 55

Eldun villibráðar

SJÓFUGLAVEIÐAR

GRILLAÐAR SKARFAPYLSUR (SNÚÐUR)

Til sjófugla teljast svartfuglar, súlur, skarfar og fýll. Við veiðar á þessum fuglum gilda allt aðrar reglur en við rjúpna-, gæsa- og andaveiðar. Jú, reyna skal að kæla þá eins hratt og hægt er og gæta vel að hreinlæti en eftir að sjófugl er felldur er hann hamflettur eða bringuskipið skorið úr sem fyrst, þá er minni hætta á því að það komi lýsisbragð í kjötið. Veiðimenn ættu að taka með sér litla plastpoka til að nýta innmat úr fuglunum. Því fyrr sem öll fita er hreinsuð af kjötinu, því betra. Ef fuglar eru veiddir í miklu magni er ekki æskilegt að henda þeim í fiskikar, þá eru þeir lengi að kólna og verða blóðugir, blautir og subbulegir. Sé það möguleiki er best að raða fuglunum þannig að vel lofti um þá svo þeir kólni sem fyrst og skera síðan bringuskipið úr eða hamfletta fuglinn úti á sjó á leiðinni í land. Þegar heim er komið eru fuglarnir hreinsaðir, þeim pakkað í lofttæmdar umbúðir og þær merktar með tegundarheiti og dagssetningu. Geymið fuglana í kæli yfir nótt áður en þeir eru settir í frysti. Sjófugla má borða strax daginn eftir þegar dauðastirðnuninni er lokið og þeir geymast í kæli í allt að 5 daga. Ef fuglinn hefur verið hamflettur er tekið innan úr honum strax við heimkomu. Sjaldgæft er að sjófuglar séu eldaðir heilir og fuglinn er því úrbeinaður við heimkomu. Lærum skal pakka sér, bringuskipum sér og innmat sér og allt merkt vel og vandlega.

• • • • • • •

56 | Skotvís

1,5 kg kjöt af skarfalærum 750 g grísaspekk 300 g ískalt vatn 50 g salt Kryddblanda 5 g svartur pipar 5 g einiber

• • • • • • •

5 g timjan 5 g engiferduft 5 g múskat 5 g mace, má sleppa 4 g lárviðarlauf 2 g marjoram 2 g negulnaglar

Kælið kjöt, spekk og hnífinn sem fer í hakkavélina niður í 0°C og leggið garnir í kalt vatn í 10 mínútur. Steytið allt sem fer í kryddblönduna í mortéli eða kaffikvörn. Hakkið kjöt og spekk ofan í bakka sem settur er yfir klaka. Setjið hakkið og spekkið í skál yfir klakabaði og blandið kryddblöndunni, vatni og salti vel saman við.

Færið blönduna í pylsuvél, þræðið garnirnar upp á stútinn og sprautið u.þ.b. 1 metra pylsur. Vefjið pylsurnar upp í snúða og stingið grillspjótum í kross í gegnum þá. Grillið pylsurnar í 6-8 mínútur á hvorri hlið og berið fram með t.d. lauksultu eða kartöflumús með beikoni (sjá bls. 277 og 268). Pylsurnar má geyma óeldaðar í 4 daga í kæli eða 2 mánuði í frysti.

Ú RVAL , GÆ Ð I O G G OTT VE RÐ

MIKIÐ OG GOTT ÚRVAL AF SKOTVOPNUM OG SKOTFÆRUM FRÁ VIRTUSTU FRAMLEIÐENDUM. ALLTAF SANNGJARNT VERÐ

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

Veiðihornið er Beretta búðin

Eldun villibráðar

UPPSKRIFT AÐ GÆSAHAMBORGARA

frá Þorra Helgasyni kjötiðnaðarmanni frá Hjarðarási við Kópasker og nýtur vinsælda á rómuðum hamborgarstöðum.

HRÁEFNI: • Gæsalæri • Innmatur úr gæsum (fyrir lengra komna og sanna aðdáendur villibragðs) • Nautahakk • Nautafita Úrbeinið gæsalæri vandlega og hakkið vel ásamt innmatnum, þ.e. hjörtu og lifur.

Gott er að byrja á að útbúa þennan hluta og láta standa aðeins, vigta, og sjá þá hve mikið þarf af nautahakki og fitu.

Hnoðið gæsahakki saman við nautahakkið í skál og bætið við nautafitunni smám saman.

HLUTFÖLLIN ERU CA. ÞESSI: • 40% af gæsahakki (með eða án innmats) • 40-50% nautahakk (fer eftir hversu feitt hakkið er) • 10-20% nautafita.

Kryddið eftir smekk meðan á eldun stendur, en kjötið af lærunum er bragðmikið og því er í raun nóg að krydda með salti og nýmöluðum svörtum pipar og chillikryddi vilji menn það.

Hakkið allt saman einu sinni og mótið úr hakkinu ca. 120-150 gr. borgara. Hægt er að fá sérstakar hamborgarapressur til að hjálpa sér við verkið, misdýrar og góðar. Það er tilvalið að klippa til bökunarpappír og setja á milli laga og pakka t.d. 5 borgurum saman í poka og eiga í frysti.

TILLAGA AÐ MEÐLÆTI:

Í dag er hverjum veiðimanni í lófa lagið að fullnýta bráð sína enda er úrval uppskrifta mikið og víða má finna leiðbeiningar um hvernig eigi að meðhöndla afla og verka.

Við verkun á gæsum fellur mikið til af lærum en það kjöt er yfirleitt bragðmeira og feitara en það sem kemur af bringunni.

58 | Skotvís

Því er upplagt að nota það í ljúffenga rétti eins og confit sem vinna má meira með og útbúa það sem á frönsku heitir „rillet“ en það er einskonar kæfa sem inniheldur confit og soð. Vilji menn breyta til og einfalda eldamennskuna er kjörið að nýta læri af gæsum í einn þann besta villibráðarhamborgara sem völ er á. Uppskriftin er ættuð

• • • • • • • •

Hamborgarabrauð Klettasalat og/eða annað kál Rauðlaukur Furunetur Sultaður rauðlaukur Þverskornar ólífur Sætt chilli mauk eða mangó chutney Gráðostur (settur á kjötið meðan eldun stendur)

Með þessum spariborgara er að sjálfsögðu við hæfi að opna flösku af viðeigandi rauðvíni eða ískaldan öl.

EÁL

12-2421 H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A

STEFNAN RÆÐUR ÁFANGASTAÐNUM

VÖNDUÐ EINKABANKAÞJÓNUSTA STJÓRNAST AF MARKMIÐUM VIÐSKIPTAVINARINS Einkabankaþjónusta Arion banka veitir einstaklingum, fyrirtækjum, sjóðum og stofnunum víðtæka fjármálaþjónustu sem sniðin er að þörfum hvers og eins. · Þinn eiginn viðskiptastjóri sem mótar með þér fjárfestingarstefnu og sér um þitt eignasafn. · Sterk tengsl við viðskiptastjóra með símtölum, tölvupósti og reglulegum fundum sé þess óskað. · Ítarlegt yfirlit um stöðu og ávöxtun á þriggja mánaða fresti. · Öll almenn bankaþjónusta á hagstæðum kjörum.

Pantaðu viðtal við viðskiptastjóra í síma 444 7410 eða sendu póst á einkabankathjonusta@arionbanki.is og komdu þínum fjármálum í hagstæðari farveg.

ARION EINKABANKAÞJÓNUSTA

Skotheld gæði Fyrir tæpum 200 árum varð ungur maður að nafni Eliphalet Remington sannfærður um að hann gæti sjálfur framleitt betri byssu en hann fengi keypta annarsstaðar. Æ síðan hefur fyrirtæki hans verið leiðandi í framleiðslu skotvopna og skotfæra í Bandaríkunum.

Remington 870 kom á markað 1951 og varð umsvifalaust metsölubyssa – í apríl 2009 voru 10 milljónir eintaka seld af Remington 870. Það er heimsmet sem ekki hefur enn verið slegið.

Allt fyrir skotveiðina í Ellingsen Ellingsen hefur vandað úrval af vörum fyrir skotveiðina, m.a. skotvopn, skotfæri, fatnað og fylgihluti bæði fyrir vana veiðimenn og byrjendur. Í veiðideild Ellingsen starfa sölumenn með víðtæka þekkingu og mikla reynslu af veiði og veiðisvæðum.

Komdu og sjáðu hvað þeir geta gert fyrir þig.

PIPAR\TBWA • SÍA • 122266

Í dag, rúmum sextíu árum síðar, stendur Remington 870 fyllilega fyrir sínu og sölumenn Ellingsen eru stoltir af því að geta boðið upp á þessa þrautreyndu pumpu.

REMINGTON NITRO MAG

Reykjavík Fiskislóð 1 • Sími 580 8500 Opið mánudag–föstudag 10–18 Laugardag 10–16

Akureyri Tryggvabraut 1–3 • Sími 460 3630 Opið mánudag–föstudag 10–18 Laugardag 10–16

www.ellingsen.is