COLLECTION OF VIETNAM TRADITIONAL COSTUME

VIETNAM

LỜI MỞ ĐẦU

Việt Nam vốn là một đất nước có nền văn hóa lâu đời. Trong suốt quá trình phát triển và thay đổi của lịch sử, con người Việt Nam cũng có những trang phục của riêng mình mà mỗi trang phục đều mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc, của từng giai đoạn lịch sử. Tự hào với tinh hoa và nét đẹp truyền thống trong mỗi bộ cổ phục Việt, thế hệ trẻ đã kể lại câu chuyện xưa bằng những góc nhìn hiện đại như một cách để kế thừa, gìn giữ và phát huy những tinh túy của ông cha ta. Tạp chí số 21 tháng 6/2023 sẽ đưa bạn quay về từng mốc lịch sử để quan sát sự phát triển của từng bộ cổ phục Việt qua dòng chảy của thời gian.

Cổ

Cổ phục Việt hay Việt phục là thuật ngữ chung để nói về trang phục truyền thống làm nên phong cách ăn mặc của người Việt Nam, trong đó bao gồm áo giao lĩnh, áo Nhật Bình, áo ngũ thân, áo tứ thân, v.v.. Sợi dây kết nối với lịch sử liệu có mong manh?

Do sự tiếp xúc và biến chuyển về văn hóa, Việt phục không chỉ có những bộ trang phục truyền thống được lưu trữ và bảo tồn từ thời nguyên thủy, mà còn có những bộ trang phục có nguồn gốc vay mượn từ nước ngoài, rõ rệt nhất là Trung Hoa và phương Tây. Mỗi giai đoạn khác nhau, cách ăn mặc của con người thời kỳ ấy có những thay đổi rõ rệt, làm nên sự khác biệt và độc đáo của Việt phục qua các thời kỳ.

Có một sự thật là quá trình phục dựng cổ phục Việt Nam chậm và gặp nhiều khó khăn bởi nguồn dữ liệu

người xưa để lại rất hạn chế. Trong các tư liệu ghi chép lịch sử, trang phục là khoảng trống lớn nhất.

Đa số các triều đại đều rất hiếm có ghi phép về các trang phục thời đó, ngay cả các miêu tả. Khó khăn

lớn nhất trong quá trình tìm hiểu cổ phục có lẽ chính

là nằm ở việc tư liệu quá ít ỏi, những di tích, tài liệu, thư tịch gần như đã bị mai một và tàn phá bởi thời gian, chiến tranh, thời tiết hoặc thiên tai, khiến các

nguồn tham khảo về cổ phục không được đầy đủ và

việc nghiên cứu, phục dựng trở nên rất gian nan. Để

có được những tư liệu cần áp dụng công nghệ, kỹ thuật để tìm hiểu rõ và phục dựng lại hoa văn, chất liệu, kiểu dáng Việt phục cổ. Nó không chỉ cần tới nguồn lực kinh tế mạnh mà còn cần đầu tư về mặt thời gian cũng như chuyên môn, trong khi đó đa số các tổ chức, nhóm nghiên cứu đều đang có quy mô vừa và nhỏ.

Nhà nghiên cứu Trần Quang Đức đã dành thời gian hơn 3 năm để nghiên cứu về trang phục cổ Việt Nam, giai đoạn từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ thứ 14.

Cuốn sách “Ngàn năm áo mũ” được ra đời, bước đầu hệ thống lại khoảng trống trang phục các giai đoạn.

Từ năm 2010, khi Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng

Long – Hà Nội diễn ra, một số nhóm nghiên cứu

“ngầm” phát động phong trào cổ phục. Phong trào

không hoàn toàn thất bại, nhưng không nhen nhóm

được niềm yêu thích cổ phục trong cộng đồng, đặc

biệt là giới trẻ.

phục là gì?

Việt Phục và Thế hệ Trẻ

Cho tới những năm trở lại đây, xu hướng truyền thống hóa nghệ thuật khởi phát mạnh mẽ từ với hàng loạt cuộc biểu diễn, trưng bày, triển lãm, workshop của giới nghệ sĩ liên quan tới các lĩnh vực thời trang và sân khấu. Nghệ thuật truyền thống trong dòng chảy hiện đại được giới sân khấu và nghệ thuật lựa chọn để trình diễn với mong muốn: Bảo tồn gìn giữ vẻ đẹp nghệ thuật truyền thống; thể hiện sự hội nhập văn hóa; dễ tiếp cận công chúng.

Trước thực trạng các yếu tố truyền thống, đặc biệt là cổ phục chưa được coi trọng đúng giá trị trong nhịp sống hiện đại, nhiều bạn trẻ không đành lòng chứng kiến những giá trị lịch sử, những tinh hoa văn hóa dân tộc bị mai một. Với một lòng say mê, tình yêu to lớn với lịch sử, với những giá trị truyền thống của nước nhà, thế hệ trẻ đã và đang tiến hành phục dựng lại cổ phục, phục dựng văn hóa truyền thống, đưa cổ phục Việt Nam đến gần hơn với đông đảo công chúng, đặc biệt là để giới trẻ hiểu hơn về những trang phục cổ xưa của nước ta.

Nguồn: Vietnam Centre

Nguồn: Ỷ Vân Hiên

Tiêu biểu nhất có thể kể đến Đại Việt Cổ Phong - một nhóm các bạn trẻ đã dành nhiều tâm huyết nghiên cứu chuyên sâu từ phong tục, tập quán, tín ngưỡng đến hoa văn tại các đình, đền, chùa, đặc biệt là phục chế trang phục cổ. Tiếp theo đó là cuốn sácth “Dệt nên triều đại” được Vietnam Centre khởi động gây quỹ cộng đồng để xuất bản vào năm 2018 đã gây ra tiếng vang không hề nhỏ tới giới hoạt động nghệ thuật và sáng tạo. Cuốn sách hơn 100 trang và được soạn thảo song ngữ bởi những con người Việt Nam sống tại các châu lục khắp thế giới, với mong muốn giúp cho những người yêu văn hóa, lịch sử Việt Nam có được những hình ảnh tham chiếu rõ nhất, giúp họ không bị lúng túng, bị sợ hãi khi thực hiện các tác phẩm cổ trang cho Việt Nam.

“Anh ơi ở lại” là một bài hát được thu âm bởi người mẫu và nữ diễn viên Việt Nam Chi Pu. Được sáng tác bởi Đạt G, phối khí bởi Đoàn Minh Vũ cùng phần mix và mastering do Bố Thỏ Heo đảm nhận, bài hát được phát hành vào ngày 23 tháng 4 năm 2019 qua hãng thu âm GOM Entertainment do Chi Pu tự thành lập.

Nguồn hình: Pinterest

Nguồn hình: VTC News

ược ghép lại bởi nhiều giai đoạn lịch sử thăng trầm, Việt Nam đã trải qua nhiều lần thay đổi văn hóa, khiến cho Việt phục cũng có sự biến hóa đa dạng. Tùy vào mỗi thời đại, kiểu dáng sẽ thay đổi đôi chút, nhưng nhìn chung Việt phục được chia làm 3 loại chính là áo giao lĩnh và viên lĩnh (gồm có 6 thân), áo thụ lĩnh triều Nguyễn (có 5 thân - hay còn được gọi là áo ngũ thân), và áo đối khâm có 4 thân nên được dân gian gọi là tứ thân.

Theo như di tích lịch sử đã ghi nhận, sự xuất hiện của Việt phục đã bắt đầu từ nhà nước thô sơ đầu tiên của Việt Nam, nhà nước Văn Lang. Người Văn Lang xưa có trang phục vô cùng phong phú.

Phụ nữ thời Văn Lang thường mang những chiếc áo khá ngắn chỉ đến bụng có phần bó sát người. Bên cạnh đó, họ còn mặc thêm những chiếc yếm thường là cổ tròn và có hình những hạt gạo.

Những nhà khảo cổ Việt Nam sau nhiều năm nghiên cứu và tìm hiểu đã tìm ra được phụ nữ Văn Lang xưa có hai loại váy để mặc. Loại váy đầu tiên là váy mở hay còn gọi là váy quấn đây đơn giản chỉ là một mảnh vải quấn quanh thân mình người phụ nữ. Loại váy thứ hai đó là váy kín còn được gọi là váy chui đây là mảnh vải được ghép lại với nhau. Phần cấu tạo váy thời bấy giờ khá đơn giản để phù hợp với mục đích che chắn cơ thể, chứ chưa chú trọng nhiều về yếu tố thẩm mỹ.

Váy quấn thời xưa

Sau đó, vào khoảng thời kì Bắc thuộc lần thứ nhất trong thời Đông Hán, cổ phục Việt Nam đã có cơ hội biến đổi, từ việc học hỏi và bắt chước mẫu áo giao lĩnh của người Trung Hoa. Cho đến năm 1009, khi triều Lý bắt đầu cai trị và xã hội phong kiến trở thành chế độ cai trị chính thức, việc liên tục tự cách tân, sáng chế ra những bộ trang phục đã đậm chất tính dân tộc, tôn lên được đường nét và vẻ đẹp của người Việt Nam ta.

Áo giao Lĩnh (hay còn gọi là giao Lãnh) là bộ y phục gồm chiếc áo 6 thân, phía trước cổ là vạt bên trái buộc chéo sang nách áo bên phải. Áo Giao lĩnh trong chữ Hán dịch nguyên văn là áo Cổ chéo, đôi khi còn được gọi là Áo Tràng vạt - cách gọi âm Nôm nghĩa là: Vạt áo dài. Cái tên Tràng Vạt vốn xuất phát từ tập quán tràng áo xiên (tức cổ áo) được tạo thành bằng cách ghép thêm vạt cả. Áo giao lĩnh có 2 dạng là vạt ngắn và vạt dài.

Giao lĩnh vạt ngắn

Giao lĩnh vạt ngắn dài không quá thân trên, thường dùng cho phụ nữ. Ở Trung Quốc, chiếc áo vạt ngắn này được gọi là nhu, khi đi chung với váy sẽ được gọi là nhu quần – tức áo ngắn và váy. Những từ như thường và quần xưa đều được dùng để chỉ hạ y không đáy; tại Việt Nam từ thời Nguyễn trở đi, từ “quần” mới được chuyển sang dùng chủ yếu cho hạ y hai ổng. Tại Việt Nam thời Lê, giao lĩnh vạt ngắn có thường quây bên ngoài, tương tự các thời kỳ trước của Trung Quốc.

Giao lĩnh vạt ngắn dài không quá thân trên, thường dùng cho phụ nữ. Ở Trung Quốc, chiếc áo vạt ngắn này được gọi là nhu, khi đi chung với váy sẽ được gọi là nhu quần – tức áo ngắn và váy. Những từ như thường và quần xưa đều được dùng để chỉ hạ y không đáy; tại Việt Nam từ thời Nguyễn trở đi, từ “quần” mới được chuyển sang dùng chủ yếu cho hạ y hai ổng. Tại

Việt Nam thời Lê, giao lĩnh vạt ngắn có thường quây bên ngoài, tương tự các thời kỳ trước của Trung Quốc.

Tuy nhiên giao lĩnh vạt ngắn quây thường triều Lê có thể phân biệt với giao lĩnh vạt ngắn quây thường của các triều đại ở Trung Quốc ở chỗ chiếc thường bên ngoài ngắn hơn chiếc thường (hoặc váy) bên trong, để lộ hai lớp váy. Trong khi đó, ở Trung Quốc chiếc thường bên ngoài dài đến sát đất, che kín chiếc thường (hoặc váy) bên trong.

Nguồn: Ỷ Vân Hiên

Giao lĩnh vạt dài dài quá đầu gối, cả nam lẫn nữ đều mặc; khi mặc thì áo phủ bên ngoài thường. Dạng phục trang này phổ biến tại cả bốn nước Việt, Trung, Hàn, Nhật, song thay đổi qua các thời kỳ và nhiều khác biệt về tiểu tiết có thể dùng để nhận dạng. Giao lĩnh vạt dài (cũng như vạt ngắn) triều Lê có cổ cong võng. Kiểu cổ giao lĩnh cong võng này được thấy khá phổ biến từ đời Tống về trước, song đến triều Minh, cổ giao lĩnh thẳng hơn và kéo kín hơn, làm nên sự khác biệt giữa giao lĩnh triều Lê và Minh. Một điểm nữa có thể dùng để nhận biết là váy của triều Minh thường có nếp gấp còn váy thời Lê thì không. Ống tay áo triều Lê là dạng trực cư (ống tay thẳng) trong khi đó ống tay áo triều Minh là khúc cư (ống tay cong)

Tới năm 1744, vua Nguyễn Phúc Khoát lên ngôi và cai trị vùng đất phía Nam. Miền bắc

được cai quản bởi chúa Trịnh ở

Hà Nội, người dân ở đây mặc áo giao lĩnh, trang phục mang nét tương đồng với người Hán. Nhằm phân biệt giữa Nam và Bắc, vua Nguyễn Phúc Khoát đã yêu cầu tất cả phụ tá của mình vận quần dài bên trong một chiếc áo lụa.

Bộ váy này chính là nguồn gốc và cảm hứng ra đời áo ngũ thân lúc bấy giờ. Ở phần sau sẽ phân tích chi tiết hơn về cấu tạo của áo này.

Mặc dù áo giao lãnh xuất hiện rất sớm ở Việt Nam nhưng được duy trì lâu dài cho đến tận thời kỳ nhà Nguyễn. Loại áo Giao Lãnh vẫn tồn tại với vị trí độc tôn với vai trò là dạng thức của áo lễ phục cao quý, dù áo Ngũ Thân cổ đứng đang chiếm thế thượng phong.

Nguồn hình: Ỷ Vân Hiên

Giao lĩnh vạt dài

Trang phục: Hoa Niên

Nhiếp Ảnh: @bybachnhu

M.U.A: Ngọc Quỳnh

Mẫu Ảnh: Hồng Ân

Bên cạnh áo Giao Lĩnh, có một loại áo khoác cũng rất phổ biến trong đời sống của người Việt, đó là áo Viên Lĩnh. Tên gọi của nó có nghĩa là cổ áo hình tròn. Đây là một loại áo xuất xứ từ Trung Á, sau đó du nhập vào Trung Quốc thời Ngũ hổ thập lục quốc, và lan rộng sang các quốc gia Nhật Bản, Triều Tiên - Hàn Quốc chứ không riêng Việt Nam. Đúng như tên gọi loại áo này có điểm nhận biết chủ yếu là kết cấu cổ áo có hình tròn, nên cũng được gọi là Đoàn Lĩnh.

Phần kết cấu chủ yếu của áo là nút thắt cố định cổ áo ở phía trên vai phải của người mặc, kéo xuống phần không cùng phía. Cũng như kết cấu của áo giao lĩnh, bên trong áo cũng có một vạt áo con bị che lại bởi vạt áo từ bên trái người mặc kéo qua. Loại áo này xuất hiện ở trên trang phục thường ngày, cả nữ lẫn nam đều dùng được. Đây là một dạng thức triều phục của tầng lớp quan viên triều đình.

ÁO ĐỐI KHÂM

Áo Đối Khâm là dạng áo có hai vạt đối nhau, có hai vạt trước song song nhau, thường để buông thỏng và khoác bên ngoài. Áo được xẻ tà hai bên, dài gần đến chân váy của người mặc, đi kèm với các họa tiết nổi bật. Chúng ta có thể nhìn thấy rõ được những lớp áo từ bên trong.

Thường áo đối khâm sẽ được phối theo một bảng màu nhất định mà ở đó là màu sắc nổi, sặc sỡ sẽ mặc bên ngoài tiếp theo đó là các màu nhạt hơn và trong cùng là áo trắng. Áo đối

khâm chỉ có bốn thân nên dân gian còn gọi là tứ thân. Thời Lý

Trần nước ta chuộng loại áo này, đặc biệt bên trong thường

được phối với các loại áo khác như giao lĩnh, viên lĩnh,v.v.

Nguồn: Pinterest

ÁO TỨ THÂN

Áo Tứ thân là một trong những loại áo truyền thống của người Việt Nam bắt nguồn từ miền Bắc Việt Nam vào thế kỷ 17 và phổ biến

vào thế kỉ 20. Trang phục

này thường được ảnh

hưởng bởi trang phục truyền thống của dân

tộc Kinh, nhưng cũng

có sự kết hợp với những

yếu tố văn hóa và ảnh

hưởng từ các nền văn

hóa khác như Trung Hoa và Champa.

Cấu tạo của áo tứ thân đơn giản và đặc trưng, bao gồm ba phần chính: thân áo, tay áo và cổ áo. Thân áo là phần chính của áo Tứ thân, được cắt dọc theo đường may từ vai xuống xung quanh ngực và bụng. Áo thường có kiểu dáng rộng rãi và dài, che phủ đến đầu gối. Thân áo được may từ các mảnh vải ghép lại, thường có hoa văn và họa tiết đẹp mắt, thể hiện sự tinh tế và tài năng trong nghệ thuật may mặc của người Việt Nam thời kỳ đó. Tay áo của áo Tứ thân thường rộng và thoáng, cho phép người mặc dễ dàng vận động. Tay áo có thể được may dài hoặc ngắn, tùy theo sở thích và thời tiết. Các chi tiết trang trí như hoa văn, thêu và đan cũng có thể xuất hiện trên tay áo, làm tăng thêm vẻ đẹp và giá trị nghệ thuật của áo Tứ thân. Cổ áo của áo Tứ thân thường được cắt cao và gấp gọn, tạo nên vẻ thanh lịch và tinh tế. Cổ áo có thể kết hợp với các phụ kiện như khuy áo hoặc nơ cổ, tùy thuộc vào phong cách và sở thích cá nhân.

Áo tứ thân cùng với ý niệm xưa

Nguồn: Pinterest

Những chiếc áo tứ thân còn có ý nghĩa đặc biệt và sâu sắc. Hai tà áo phía trước tượng trưng cho cha mẹ đẻ, tà sau tượng trưng cho cha mẹ chồng. Áo yếm mặc bên trong tượng trưng cho hình ảnh cha mẹ đang ôm ấp, bảo bọc con cái của mình trong lòng. Cùng với đó, hình ảnh hai tà áo trước buộc vào nhau cũng tượng trưng cho hình ảnh vợ chồng thuỷ chung, gắn bó.

Nào đâu cái yếm lụa sồi?

Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?

Nào đâu cái áo tứ thân?

Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?

Nguồn: Pinterest

Áo tứ thân trong đời sống Áo tứ thân được mặc bởi đại đa số người dân, không chỉ là quan văn phòng hay quan lính. Nó trở thành trang phục thông thường cho cả nam và nữ, từ tầng lớp quý tộc đến người lao động. Áo tứ thân là biểu tượng của sự bình đẳng và đồng nhất trong trang phục dân gian. Nó cũng có ứng dụng trong các hoạt động văn hóa và tín ngưỡng. Trong các buổi lễ hội và lễ thành nhà, người dân thường mặc áo tứ thân để thể hiện lòng kính trọng và tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc. Ngoài ra, áo tứ thân còn được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo và cúng tế, làm nổi bật sự trang trọng và linh thiêng của những dịp đặc biệt.

Đối với mức độ cá nhân, áo tứ thân mang lại cảm giác thoải mái và dễ dàng trong di chuyển và làm việc đồng áng thời bấy giờ. Thiết kế đơn giản và tối giản giúp người mặc dễ dàng thực hiện các hoạt động hàng ngày mà không gặp trở ngại về trang phục.

Nguồn: Pinterest

ÁO NHẬT BÌNH

Nguồn gốc của áo Nhật bình

là loại áo Phi phong của triều

Minh, được triều Nguyễn

tiếp thu, cải cách thành kiểu

áo Phi phong đối khâm với

những nét riêng, rất đặc sắc.

Áo Nhật Bình trong thời Nhà

Nguyễn có cấu tạo đơn giản

nhưng mang trong mình

vẻ đẹp trang nhã và tinh

tế. Đây là một trang phục

truyền thống của người dân

Việt Nam, đặc biệt phổ biến trong các hoàng cung và

tầng lớp quý tộc.

Thực Hiện Trang phục: Hoa Niên

M.U.A: Ngọc Quỳnh

Nhiếp Ảnh: @bybachnhu

Mẫu: Vuong Minh Nhi

Cấu tạo của áo Nhật Bình bao gồm áo dài và váy rộng. Áo dài được may từ chất liệu lụa cao cấp, với đường cắt và may tỉ mỉ để tạo nên sự vừa vặn và thanh thoát khi mặc. Áo dài thường có đường cổ V và tay áo dài, mang lại vẻ thanh lịch và tôn dáng cho người mặc. Váy rộng được mặc phía dưới áo, có dáng dài và thoải mái để người mặc có thể di chuyển dễ dàng.

Váy thường được làm từ vải lụa mềm mịn, và có thể có những hoa văn tinh xảo hoặc các đường viền trang trí để tăng thêm vẻ đẹp và phong cách cho trang phục. Trên một số bức họa thời trước còn lưu lại cho thấy các hoa văn trên áo Nhật BÌnh chủ yếu là dạng hình tròn khép kín. Còn ở bên trong hình tròn thì được thêu hình ảnh của rồng, phượng kết hợp với những hoa văn phụ như thêu chữ Phúc, chữ thọ bằng chỉ đỏ, chỉ vàng, bát bửu, thủy ba, v.v nhằm tạo nên sự đa dạng và độc đáo cho bộ trang phục. Ngoài ra, các hoa văn cũng được sắp xếp thay đổi dựa theo cấp bậc và vai vế của người mặc. Tuy nhiên, đối với áo Nhật Bình của Hoàng Hậu thì quy chế này không được áp dụng. Không chỉ đối với hoa văn, mà ngay cả màu sắc của trang phục cũng thể hiện cấp bậc của người mặc. Ví dụ như áo Nhật Bình dành cho Hoàng Hậu thường sẽ có màu cam hoặc vàng, trong khi đó, áo Nhật Bình dành cho công chúa sẽ có sắc đỏ. Không những thế, màu sắc trang phục của nữ quý tộc cũng dựa vào phẩm cấp của người chồng lúc

Cổ phục Nhật Bình thường sẽ được mặc kèm nhiều phụ kiện khác nhau. Thường thấy nhất chính là các chiếc cúc nạm vàng hoặc được làm từ đá quý, ngọc quý. Ở phần dưới cổ tay của áo được trang trí thêm 2 mảnh dải dây dài thả lỏng và được gọi là dải thùy lưu. Còn vào thời vua Gia Long thì phụ kiện đi kèm có thêm Kim ước đối với cấp bậc Hậu phi. Còn thời Thiệu Trị, Kim ước được thay thế bởi Kim Phượng.

Áo Nhật Bình vốn có bản chất là loại áo dùng cho lễ tiết. Nó được các hậu cung, mệnh phụ nhà Nguyễn sử dụng ở các dịp lễ tết theo một quy tắc rất chặt chẽ. Những quy tắc này còn có sự ràng buộc không chỉ cách trang trí mà còn cả màu sắc để thể hiện đúng vị thế của người mặc theo từng cấp bậc cực kỳ khắt khe trong thời phong kiến. Chỉ khi thỏa mãn được những quy cũ đó mới được gọi là là áo Nhật Bình, chính vì thế không tồn tại thuật ngữ nào về “Áo Nhật Bình cách tân”.

Thực Hiện Trang phục: Hoa Niên

Nhiếp Ảnh: @bybachnhu

MUA: Ngọc Quỳnh

Mẫu: Trâm Anh

Minh Hoạ: Kris Nguyen

Nhà sưu tầm cổ vật: Đức Huy Nguyễn

Thực Hiện Trang phục: Hoa Niên

Nhiếp Ảnh: @bybachnhu & @dzuyngo.psd

MUA: Ngọc Quỳnh

Nhà sưu tầm cổ vật: Đức Huy Nguyễn

ÁO NGŨ thân

Người Việt xưa mặc nhiều nhất là áo cổ chéo (giao lĩnh) và áo cổ tròn (viên lĩnh), nhưng sau đó áo dài cổ đứng (áo ngũ thân) hay còn gọi là áo dài lập lĩnh ra đời chính là chiếc áo phổ biến nhất cho tới mãi sau này. Người đã chọn kiểu dáng và tên cho mẫu áo dài ngũ thân này chính là chúa Nguyễn Phúc Khoát, với một tham vọng muốn thống nhất hai Đàng, Vua Nguyễn

Phúc Khoát đã ban sắc dụ cho các

quan chức cấp cao sử dụng duy

nhất một loại trang phục nhằm để

phân biệt với những tầng lớp dân

thường khác. Chí vì thế, khi chúa

Nguyễn lên ngôi, áo dài ngũ thân

đã trở thành trang phục chính của

Kinh thành Huế. Vua Minh Mạng

cũng là người giúp trang phục

này phổ biến mọi miền từ Bắc đến Nam, tất nhiên phổ biến nhất vẫn là cố đô Huế.

Thân áo được cấu tạo bởi năm mảnh thân ghép lại bao gồm hai mảnh áo trước, hai mảnh áo sau, và một mảnh còn lại nằm phía bên phải ở trước thân.

Vạt áo được may hơi xòe và cong. Nút áo có 5 nút, vị trí các nút áo thường được kéo dài từ giữa cổ áo cho

đến phần phía dưới cánh tay. Thiết kế nối vạt con với

vạt cả bằng bâu đệm, cùng với đó là 5 khuy tượng

trưng cho nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Các loại nút này

thường hay được làm bằng các nguyên liệu như gỗ, hạt ngọc hay kim loại. Lớp lót mặc bên trong áo dài, có màu trắng, kiểu áo này gần giống như áo bà ba.

Thiết kế của những chiếc áo lập lĩnh kín đáo, thanh

lịch, cổ cao không để lộ hở áo lót bên trong. Mỗi

một vạt áo của trang phục này cũng có tượng trưng

riêng. Cụ thể 4 vạt áo đối nhau trước sau tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu, vạt thứ 5 tượng trưng cho chính bản thân người con, cũng là người mặc

áo. Tay áo được may với kích thước thoải mái để có thể dễ dàng hoạt động hơn. Mẫu áo ngũ thân lập lĩnh khi trải trên sàn thì vai và tay sẽ là một đường thẳng. Phần vai áo không may cứng như phần vai

của áo vest. Cổ áo được may dựng đứng vuông, ôm kín vào cổ. Cổ áo thường được may hai lớp để tạo

độ cứng và đứng.

Triết lý nhân sinh trong chiếc áo ngũ thân

Người Huế gọi là áo ngũ thân hay áo ngũ thể, với ý nghĩa tương truyền rằng, năm thân áo tượng trưng cho đạo lý cao đẹp của con người: bốn thân áo của vạt trước, vạt sau tượng trưng cho “tứ thân phụ mẫu”, thân trong tượng trưng cho người con. Áo ngũ thân cũng có năm nút, tượng trưng cho ngũ thường (nhân – lễ – nghĩa – trí – tín), ngũ luân (quân thần: vua – tôi, phụ tử: cha – con, phu phụ: chồng – vợ, huynh đệ: anh – em, bằng hữu: bạn bè). Mặc chiếc

áo dài ngũ thân là mang trên mình đạo làm người, không được làm những điều trái luân thường đạo lý.

Thực Hiện Trang phục: Hoa Niên

M.U.A: Ngọc Quỳnh

Nhiếp Ảnh: @bybachnhu

Mẫu ảnh: Như Thủy

Thực Hiện Trang phục: Hoa Niên Hoạ Sĩ Thiết Kế: Kris Nguyen Nhiếp Ảnh: @bybachnhu

ÁO TẤC

Áo tấc là một loại trang phục đặc thù của thời Nguyễn, có lịch sử hình thành khoảng trên dưới 300 năm, cũng gắn liền với công cuộc cải cách và định chế trang phục ở Đàng Trong của Chúa Nguyễn Phúc Khoát. Áo Tấc là tên gọi phổ biến của loại áo ngũ thân tay rộng, và còn có các tên gọi khác như áo lễ, áo thụng, áo rộng.

Áo tấc có cấu tạo cơ bản bao gồm áo, váy/ quần và nón. Phần viền áo rộng đúng một tấc (khoảng 4cm), phần thân áo, cũng như áo ngũ thân tay chẽn, được chắp nối từ

năm mảnh vải kết hợp với nhau để tạo nên hai vạt

trước sau và một vạt con nằm phía trong, và với tay

áo dài và thụng. Áo Tấc có phần tay dài rộng từ 3050cm với chiều dài ống tay tính cộng theo từ cổ tay

dài ra 40-50cm, không bó nách và có hình chữ nhật;

tà áo thường dài không quá gối 10cm (phần nhiều trong khoảng 7-8cm).

Đây là kiểu áo may theo dáng áo viên lĩnh cổ tròn nhưng được nối thêm một dải vải đứng khoảng một tấc (4 cm) ôm lấy cổ áo. Cổ áo dựng vuông và ôm khít vào cổ, và có 1 cúc ở chân cổ. Khuy áo gồm 5 chiếc bố trí hình chữ “quảng”, làm bằng các vật liệu cứng (vàng, bạc, đồng, trân châu, ngà, đá…) và thường có màu đối lập với màu sắc áo để tạo nên sự nổi bật. Váy cắt theo dáng A-line, dài đến mắt cá chân, che đậy phần chân của người mặc và mang đến vẻ đẹp duyên dáng và trang nhã. Ngày xưa, tùy vào điều kiện kinh tế cũng như vị thế, phẩm cấp, chức vụ của người mặc mà chất liệu vải may sẽ khác nhau. Đối với hoàng tộc, quan lại cao cấp thì chọn các loại lụa, the, sa cao cấp nhập của Trung Quốc hoặc do trong nước sản xuất. Còn dân chúng bình thường sẽ dùng vải chất liệu rẻ hơn nhưng vẫn trang trọng, lịch sự.

Còn dân chúng bình thường sẽ dùng vải chất liệu rẻ hơn nhưng vẫn thiết kế vẫn giữ được nét trang trọng, lịch sự. Còn đối với màu sắc áo Tấc khá đa dạng và phong phú. Áo Tấc cũng đi kèm với khăn vấn (hoặc khăn đóng) đội đầu hay mũ tú tài đối với nam giới, mũ phượng, khăn vấn đối với nữ giới và mặc quần màu trắng, rộng (quần thụng).

Khăn vấn thường được làm

từ vải lụa, có hình dáng tròn và cao, thường được trang trí với các hoa văn và đồ trang sức nhỏ như đá quý hoặc ngọc trai. Cấu tạo tỉ mỉ và tinh tế của Áo tấc tạo nên sự thanh lịch và quý phái cho người mặc.

Cũng như loại áo ngũ thân, áo Tấc dành cho cả hai giới nam và nữ, và cho mọi tầng lớp trong xã hội, không phân biệt đẳng cấp, sang hèn. Sự phân biệt chủ yếu chỉ thể hiện ở chất liệu, màu sắc, hoa văn trang trí và các phụ kiện kèm theo. Nhưng khác với áo ngũ thân, vốn là loại thường phục (hay tiện phục), áo Tấc thường chỉ dùng trong các nghi lễ thuộc quan, hôn, tang, tế hay các dịp lễ hội lớn, ngày tết chứ ít khi sử dụng hàng ngày trong đời sống bình thường.

Áo tấc thời nhà Nguyễn không chỉ có ý nghĩa lịch

sử và truyền thống mà còn được ứng dụng trong nhiều hoạt động và sự kiện ngày nay. Với sự thanh thoát và tinh tế, Áo tấc trở thành biểu tượng của vẻ đẹp truyền thống và được sử dụng trong các dịp lễ hội, sự kiện văn hóa. Áo tấc hay được sử dụng trong các buổi biểu diễn nghệ thuật, như vũ điệu cổ truyền và các buổi biểu diễn nhạc. Ngoài ra, Áo tấc cũng được áp dụng trong ngành thời trang hiện đại. Những nhà thiết kế và nhà sản xuất thời trang đã tận dụng cấu trúc và ý tưởng của Áo tấc để tạo ra những bộ trang phục mang phong cách truyền

thống nhưng vẫn phù hợp với xu hướng hiện đại. Điều này giúp tôn vinh, bảo tồn và duy trì giá trị văn hóa của dân tộc trong thời đại mới.

Áo tay chẽn

Từ chiếc áo Tấc, người xưa đã thiết kế phần khuỷu tay có sự khác biệt để tạo nên áo tay chẽn. Thiết kế may hẹp khoảng 2cm bắt đầu từ khuỷu tay đến ống tay. Hai thân trước của áo thì dài qua khỏi đầu gối tầm 5-7cm, ở trên mắt cá một tí. Dáng ống tay cũng được thiết kế gọn hơn áo tấc nhằm để thuận tiện hơn trong việc di chuyển, đi lại và sinh hoạt hằng ngày.

Trang phục: Hoa Niên

Nhiếp Ảnh: Doãn Quang Photography

Mẫu Ảnh: Oanh & Thủy

ÁO DÀI

Áo dài là trang phục truyền thống

của Việt Nam, được cách tân từ áo “ngũ thân lập lĩnh” và được phát

triển từ thời kỳ Tây hoá hay còn

được gọi với cái tên là áo tân thời.

Phiên bản đầu tiên của chiếc áo dài ngày nay chính là áo ngũ thân lập

lĩnh - được ra đời vào năm 1744 từ thời chúa Nguyễn Phúc Khoát ở

Đàng Ngoài. Áo ngũ thân lập lĩnh

đã thành hình cơ bản qua những

bộ trang phục trước đó và sau đó nó được cách tân thành áo dài ngày nay.

Áo dài có cấu tạo thân áo gồm

2 mảnh bó sát eo của người phụ

nữ rồi từ đáy lưng, 2 thân thả bay

xuống tận gót chân tạo nên những

bước đi duyên dáng, mềm mại, uyển chuyển hơn cho người con gái. Tấm áo lụa mỏng thướt tha với nhiều màu sắc kín đáo trang nhã

lướt trên đường phố trở thành tâm

điểm chú ý và là bông hoa sáng tôn

lên vẻ yêu kiều, thanh lịch cho con người và khung cảnh xung quanh.

Chiếc quần may theo kiểu quần ta ống rộng bằng thứ vải đồng chất

đồng màu hay sa tanh trắng nâng

đỡ tà áo để làm tăng sự mềm mại thướt tha cho bộ trang phục mượt mà duyên dáng, gợi vẻ đằm thắm đáng yêu.

Trải qua từng thời kỳ, từng giai đoạn thăng trầm cùng với những diễn biến của quá trình phát triển lịch sử, tà áo dài Việt Nam là kết tinh của tinh hoa cổ phục Việt từ những ngày đầu đặt nền móng dân tộc cho tới bây giờ. Nó mang đậm dấu ấn lịch sử lâu đời của Việt Nam ngàn năm văn hiến. Chiếc áo dài Việt Nam tượng trưng cho sự thuần khiết, bên trong chiếc áo dài tưởng như đơn giản nhưng lại chứa đựng rất nhiều ý nghĩa. Tà áo dài truyền thống được người Việt Nam bảo tồn qua nhiều thời kỳ, trân trọng để truyền lại cho thế hệ mai sau. Qua nhiều thời kỳ phát triển, tà áo dài không ngừng biến đổi nhưng vẫn đảm bảo tính truyền thống, góp phần tôn lên vẻ đẹp thanh lịch, dịu dàng của những người phụ nữ Việt. Áo dài là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam bởi chứa đựng trong đó là những tinh hoa, tâm hồn, tính cách của người Việt Nam. Dẫu trải qua nhiều thăng trầm nhưng đến nay, chiếc áo dài vẫn giữ nguyên giá trị trong đời sống văn hóa và tinh thần trong xã hội Việt Nam.

Chiếc áo dài là một trong những hạt nhân quan trọng của văn hóa Việt, nó gói trọn ý nghĩa nhân sinh quan, tinh thần dân tộc Việt. Ý nghĩa của chiếc áo dài trong tâm trí người Việt nó như là ngôn ngữ Việt vậy: sâu, đậm, thân thuộc và đầy hãnh diện. Nó góp phần tôn vinh nếp sống văn hóa và tinh thần đoàn kết của người Việt Nam. Dù đã trải qua biết bao giai đoạn, bao thăng trầm của chiều dài lịch sử, chiếc áo dài luôn giữ được vị trí độc tôn trong lòng người Việt và ngày càng mang lại sự tự hào vì nó không chỉ là trang phục mà nó còn là tác phẩm nghệ thuật.

Áo dài Việt Nam tổng thể là một bộ trang phục phô mà vẫn kín, đầy tự do, phóng khoáng. Tuy vậy nhưng vẫn đảm bảo sự sang trọng, thanh lịch, trang nhã, cần thiết. Vì vậy, áo dài dễ dàng được phổ biến rộng rãi trong mọi lứa tuổi, tầng lớp nhân dân, có thể sử dụng trong nhiều không gian, thời gian và sự kiện khác nhau. Ngày nay chiếc áo dài Việt Nam vẫn là trang phục truyền thống trong các dịp lễ trọng của gia đình, dòng tộc, cộng đồng hay trong các dịp lễ tết của đất nước như Tết Nguyên Đán, lễ cưới, lễ tốt nghiệp, cả những cuộc thi nhan sắc trong nước và tầm cỡ quốc tế. Áo dài cũng được khi các bạn nữ mặc ngày càng nhiều trong các trường học, công sở và doanh nghiệp.

Tà áo dài trải dài truyền thống của Việt Nam xuất hiện trên mọi miền đất nước, trên các nẻo đường và còn là di sản văn hoá phi vật thể nhân loại được UNESCO công nhận.

Áo dài Việt Nam hiện nay được cách tân với nhiều kiểu dáng khác nhau như áo dài tay phồng, tay nhỡ, v.v. Cùng với xu hướng năng động, thay đổi của lối sống hiện đại, tà áo dài truyền thống được các nhà thiết kế cách điệu với tà ngắn hơn, thay đổi ở cổ áo, tay áo hoặc thậm chí là tà áo hoặc quần mặc chung với áo dài đem đến cho người phụ nữ Việt nhiều sự chọn lựa. Nhưng dù thế nào thì chiếc áo dài truyền thống của người phụ nữ Việt vẫn giữ được nét uyển chuyển, gợi cảm, kín đáo mà không trang phục nào mang lại được.

Cũng chính vì sự cách điệu này mà áo dài ngày càng được phụ nữ Việt diện nhiều hơn trong đời sống hàng ngày. Bạn có thể bắt gặp tà áo dài đầy màu sắc với nhiều kiểu dáng mới lạ, độc đáo trong văn phòng, chốn chùa chiền linh thiêng hay thậm chí khi đi dạo phố bên ngoài. Với lịch sử phát triển qua thời gian dài như vậy, chiếc áo dài Việt Nam đã hoàn thiện hơn bao giờ hết. Có thể nói, áo dài không chỉ là một bộ trang phục đại diện cho cả một nền văn hóa, mà còn là cảm hứng sáng tác không dứt của nghệ thuật Việt Nam.

Áo dài là đại diện tự hào cho tinh hoa văn hóa Việt

phục và cả người Việt Nam. Không chỉ có giá trị thẩm

mỹ về thời trang mà diện lên mình chiếc áo dài còn

là một phương thức để lan tỏa giá trị văn hóa truyền

thống của người Việt đến với bạn bè thế giới. Không

chỉ những du khách đến Việt Nam mới được ngắm và

thử chiếc áo dài mà cả những đất nước phương tây xa

xôi cũng có sự xuất hiện của những tà áo dài bởi những

kiều bào người Việt. Họ không ngần ngại diện những

tà áo dài đặc trưng bản sắc Việt trên phố tây vào những

dịp đặc biệt và quan trọng. Có lẽ “Người Việt Nam ở

đâu thì tà áo dài sẽ ở đấy”. Chính những hành động

mạnh mẽ, tự hào, tự tin, đầy trân trọng với ý nghĩa của

tà áo dài mà người Việt ở nơi “đất khách, quê người” đã

góp phần quảng bá truyền thống dân tộc đến với bạn

bè quốc tế.

Nguồn hình: Pinterest

Producer by Kim Ngan Photographer Nguyễn Trường Concept Stylist & Art PD by Nguyễn Khánh Duy Stylist & M.U.A Harleen Quinzel Visual Management Huy Minh Trung Hiếu

Costume by Hoa Niên Lighting C Studio Supported Thu Hiền

LỜI KẾT THANK YOU

Gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới sự đóng góp, giúp đỡ của thầy hướng dẫn Nguyễn Phúc Huy nhằm góp phần hoàn thiện tạp chí số này. Lưu ý các tư liệu, thông tin và hình ảnh được sử dụng trong tạp chí chỉ mang tính chất tham khảo. Bởi tạp chí số này chú trọng nhiều vào tính thẩm mỹ của người đọc nên chưa khai thác triệt để được tính hiện thực của thời đại. Hy vọng các số sau sẽ đi mang đến cho các bạn những góc nhìn sâu sắc và chân thật hơn về trang phục của Việt Nam ta.

Đặc biệt cảm ơn

Ỷ Vân Hiên

Hoa Niên Concept

Vietnam Centre

Thông tin thêm

www.heritage-magazine.com

www.facebook/heritagevn

www.instagram/heritagevn