Durme- & Scheldeland 2024-2

dagvlinder�che

bruin zandoogje

durme- en scheldeland

aalscholvers en blauwe reigers aan het donkmeer

otter over de grens

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

voorwoord

Beste lezer,

De voorbije maanden waren nogal tumultueus voor de natuursector.Het leek soms alsof de Boerenkrijg opnieuw was uitgebroken.Helaas werden de boeren door de agro-industrie en hun vakorganisaties onterecht opgehitst tegen de natuursector. Landbouwgrond zou in het verleden massaal verloren zijn gegaan voor de creatie van natuur.Dat is manifest onwaar en zonneklaar voor wie de harde cijfers onder ogen wil of durft zien: 4% van de verdwenen landbouwgrond ging naar natuur, terwijl 96% ging naar wonen,industrie,recreatie,paarden … Die cijfers kwamen ook in de pers en sociale media, maar bleken geen efficiënt tegengif te zijn voor populistische uitspraken. Ook de beweringen rond opdrijven van grondprijzen door of dankzij excessieve overheidssubsidiëring zijn “fake news”. Er staan strenge plafonds op de toegelaten vierkante-meter-prijzen en alleen bij lage prijzen halen wij 90% subsidie voor nieuw bos en natte natuur. En ook die laatste mogelijkheid zal verdwijnen met de huidige legislatuur. Gronden in landbouwgebruik zijn doorgaans onhaalbaar voor ons: zulke aankopen vergen typisch 40% eigen financiering door de vereniging! En alles wat we kopen, kopen we op de vrije markt in competitie met andere kooplustigen. Bovendien kopen wij niet in HAG,dat is HerbevestigdAgrarisch Gebied; wij respecteren onze kant van gemaakte afspraken.

Genoeg gezeurd over cijfers en tendentieuze berichtgeving. De natuur ontwaakt. Cameravallen in onze reservaten onthullen deugddoende beelden van bv. bunzing, boommarter en natuurlijk “onze” otter, die af en toe zelfs een verrassende ontmoeting heeft met bevers.Aankomende of doortrekkende vogels versterken dat lentegevoel.

Ik wens u alvast een verkwikkend voorjaar,waar dan ook,maar zeker in de schaarse natuur waarvoor we vechten.

Hans Masuy,voorzitter

Grote bonte specht © Sandra Van Hespen

Foto 1: ♂ bruin zandoogje

dagvlinder�che bruin zandoogje

Sandra Casier & Jurgen Couckuyt

Het bruin zandoogje is niet de meest kleurrijke van onze dagvlinders,maar kan wel bogen op een zeer lange vliegtijd (fig. 1) en blijft vaak nog actief bij bewolkt,regenachtig weer op een wisselvallige dag.Eigenlijk houdt deze soort helemaal niet van te droog en te warm weer. Om dergelijke (aanhoudende) omstandigheden te ontwijken last het bruin zandoogje al eens een“zomerdiapauze” in.

UITERLIJKE KENMERKEN

Het bruin zandoogje is een middelgrote vlinder. Het ♀ is wel wat groter dan het ♂.Deze is bijna egaal bruin, met een zwarte oogvlek op de voorvleugel (vvl) en een donkere brede geurstreep (foto 1).

Het ♀ vertoont meer kleurvariatie door een oranje veld op de vvl en een apicale zwarte oogvlek met in het midden daarvan één witte kern (foto 2).

Foto 2: ♀ bruin zandoogje met 1 witte kern in de zwarte oogvlek. © Ortwin Hoffmann

Soms komen ook bruine zandoogjes voor met 2 witte kernen (foto 3) waardoor het dikwijls wordt verward met het oranje zandoogje.

De onderkant (OK) van de achtervleugel (avl) is bij het ♀ veel duidelijker afgetekend dan bij het ♂ en vertoont enkele scherper afgelijnde bruintinten (foto 3).

Foto 3: OK van het ♀ bruin zandoogje. © Ortwin Hoffmann

De zwarte stippen op de OK van de avl kunnen variëren in aantal en in grootte. Het kunnen er nul zijn,maar net zo goed één of twee of zelfs vijf (foto 4).

Foto 4: Ok van het ♂ bruin zandoogje met twee zwarte stippen. © Frank Cornelis

FENOLOGIE

In onze contreien heeft het bruin zandoogje slechts 1 generatie per jaar. Het imago is te zien vanaf juni tot eind augustus,met meestal een piek in juli (fig.1).

WAARDPLANT EN BIOTOOP

De rupsen leven van verschillende grassoorten, zoals gewoon struisgras (op vrij arme grond), grote vossenstaart, kropaar, … (matig rijke grond), gevinde kortsteel (kalkrijke grond). De rups kan indien nodig ook vlot overschakelen van de ene waardplant naar de andere (Blab J. et al. 1989).

Het bruin zandoogje vertoeft graag in grazige vegetaties en is voornamelijk aan te treffen in bloemrijke graslanden, bermen en langs boszomen (foto 5).

5:

Onderzoek in Duitsland (Reinhardt et al. 2017) beschrijft het bruin zandoogje als een naarstige bloembezoeker, die van wel 133 verschillende nectarplanten gebruik maakt. Voorkeur gaat daarbij uit naar planten met violet/blauwe bloemen (40,6 %) en geel/oranje bloemen (30,1 %).In onze contreien zien we het bruin zandoogje vooral nectar slurpen op distelsoorten, beemdkroon, knoopkruid, braam, marjolein, koninginnenkruid, jacobskruiskruid, heelblaadjes … Dus ook hier planten met paars/blauwe en gele bloemen!

VOORPLANTING EN ANDERE STADIA

Na het ontpoppen gaat het ♂ al snel actief op zoek naar een ♀ om mee te paren. Na de paring gaat het ♀ nog niet meteen over tot het leggen van eitjes.Haar eitjes zijn nog niet ontwikkeld en daarom is haar eerste prioriteit zoveel mogelijk nectar snoepen (Bink 1992).Na een dag of zeven is het ♀ zover. De wijze waarop ze haar eitjes afzet,getuigt van een groot aanpassingsvermogen. Waar de vegetatie relatief kort is (bijv.omdat het pas gemaaid is), plakt ze een eitje op een grasspriet. Maar boven eerder hoge vegetatie, en waar de waardplant ruimschoots aanwezig is, dropt ze haar eitjes gewoon naar believen (Maes et al. 1999) (foto 6).

Foto 6: eitje bruin zandoogje, Moortels/Lokeren. © Jurgen Couckuyt

De rupsen (foto 7) nemen ruimschoots de tijd,nl. 8 maanden, om uit te groeien vooraleer te verpoppen (Bink 1992).Tijdens winterdagen met niet te lage temperaturen eten ze gewoon door en dit vooral‘s nachts.

Foto 7: rups bruin zandoogje, Eenbes/Lokeren. © DaanVan Eenaeme

De vlinders komen niet allemaal tegelijkertijd uit de pop,maar gespreid over de hele zomer (Blab J. et al. 1989). Dat is een overlevingsstrategie die, net als de zomerdiapauze, de overlevingskansen van deze soort verhoogt bij bijvoorbeeld ongunstige weersomstandigheden en een laag voedselaanbod.

Foto

biotoop bruin zandoogje, Kruibeke. © Frank Cornelis

Fig.1: Fenologie bruin zandoogje (PDDS gebied). ©VVE WG Dagvlinders

TRENDS MONITORING EN MAATREGELEN

Op de Rode Lijst voorVlaanderen (Maes et al. 2021) wordt de soort momenteel vermeld als niet in gevaar (LC).Tijdens 29 jaar dagvlindermonitoring inVlaanderen (Maes et al.2020) kwam het bruin zandoogje als winnaar uit de bus met het hoogste aantal getelde individuen, nl. 37.000.

Dit klinkt indrukwekkend, maar toch vertoont deze soort,net als andere (grasland)vlinders,een (licht) dalende trend voor gansVlaanderen. Sinds 2012 zien we echter weer een positieve evolutie voor deze soort (fig.2).

Fig.2: Vergelijking bruin zandoogje (2009-2019) met de algemene trend uit het tuinmeetnet VVE WG Dagvlinders (rode lijn) en de trend uit 29 jaar dagvlindermonitoring in Vlaanderen (zwarte lijn). © Maes et al. 2020.

A.d.h.v. het tuinmeetnet van de VVE WG Dagvlinders beschikken we ondertussen over 7 jaar (2017-2023) gedetailleerde data over het voorkomen van dagvlinders in tuinen in dit deel vanVlaanderen. De eerste publicatie (Couckuyt 2022) over dit tuinmeetnet toont voor het bruin zandoogjeeveneensdepositievetrendaan(20092019) (fig.2,rode lijn) die eveneens in Maes et al. 2020 te zien is.De algemene trend lijkt de laatste jaren echter te stabiliseren (2017-2023) (fig. 3, rode lijn). Afwachten wat de data van de komende jaren ons zullen vertellen over hoe het dit zandoogje verder vergaat…

Fig. 3:Algemene trend bruin zandoogjeTuinmeetnetVVE WG Dagvlinders (2009-2023). ©VVEWG Dagvlinders

Onderstaande grafiek (fig.4) laat zien dat de aantallen bruin zandoogje over het algemeen het hoogst zijn in tuinen gelegen in een agrarische omgeving (geel) waar de soort stabiel blijft. Globaal komt het minder voor in tuinen gelegen in een bebouwde (rood) en tuinen in een bosrijke (groen) omgeving.

(20172023). ©VVEWG Dagvlinders

Hoe kunnen we de overlevingskansen van deze interessante soort verhogen?Aan gras is er geen gebrek in ons landschap, maar zowel het aanbod nectar als het beheer spelen hier een cruciale rol. Gefaseerd maaibeheer,al dan niet in de vorm van sinusbeheer (Couckuyt 2016, 2019), is de beste beheermethode voor bloemrijke graslanden en bermen.Daar dit zandoogje als rups overwintert, verhogen niet gemaaide delen grasland de overlevingskansen. Een continu aanbod aan verschillende nectarplanten is eveneens van groot belang voor de ontwikkeling van de eitjes bij het ♀, voor het zoeken naar een partner, … Daarnaast zijn hagen en houtkanten met ruigtes belangrijk als oriëntatiepunten in het landschap, als plek om op te warmen en nectar te verzamelen (Blab J. et al. 1989).

Door je tuin vlindervriendelijk in te richten heb je veel kans om het bruin zandoogje al drinkend op de bloemen te spotten.Wil je weten hoe dagvlinders het in jouw tuin en omgeving doen? Schrijf je dan in voor het tuinmeetnet van de VVE WG Dagvlinders door een mailtje te sturen naar vvewgdagvlinders@telenet.be (meer info op de volgende pagina).

Fig. 4: Trend bruin zandoogje Tuinmeetnet VVE WG Dagvlinders in tuinen met diverse omgevingstypes

tuinmeetnet dagvlinders zoekt enthousiaste deelnemers

DeVVE WG Dagvlinders is een werkgroep die fungeert onder de koepel van de Vlaamse Vereniging voor Entomologie (VVE). Sinds 2017 hanteert deze werkgroep een tuinmeetnet binnen hetProjectgebiedDagvlindersDurme-enSchelde (PDDS) en onderzoekt deze hoe dagvlinders zich handhaven in een sterk verstedelijkt en agrarisch landschap. Al snel was er ook interesse van tuineigenaars die net buiten dit projectgebied lagen, om enthousiast mee in te stappen in dit tuinproject.Het actuele tuinmeetnet situeert zich ruwweg tussen de havens van Gent en Antwerpen,de grens met Nederland en de lijn ter hoogte vanAalst.

Voor dit waardevol laagdrempelige tuinproject zoeken wij nog extra deelnemers met tuinen gelegen in of aan de rand van het PDDS gebied!

Je tuin is een spiegel van de omgeving. Het grootste deel van de soorten dagvlinders die je tuin bezoeken, geven een realistisch beeld weer van de soorten die in de omgeving voorkomen.Je tuin is ook de omgeving waarin je dagelijks vertoeft. Bovendien kan je in deze vertrouwde omgeving het makkelijkst dagvlinders waarnemen en is het tevens de beste plek om soorten dagvlinders te leren herkennen! De grootte van je tuin speelt geen rol,wel wat erin groeit,namelijk goede nectar- en waardplanten!

Tijdens de verschillende vliegperiodes noteer je op regelmatige basis het hoogste aantal per vlindersoort dat je die dag in jouw tuin ziet. Goede weersomstandigheden geven de beste resultaten. Soort, datum en aantallen zijn de

Vanessa Van Acker

belangrijkstegegevens.Jekanjedataookinvoeren via het portaal www.waarnemingen.be (eigen aangemaakte tuin).Deze procedure vind je terug via www.phegea.org/Dagvlinders/Projecten.htm. Je zal er versteld van staan hoeveel soorten je zal zien in je eigen tuin! Regelmatig een foto nemen is handig om deze in detail te bekijken op een later moment. Een vlindernet biedt dan weer absolute zekerheid ter determinatie. Het zijn allemaal mogelijkheden om deze soorten dagvlinders te leren kennen.

Heb je interesse gekregen en wil je deel uitmaken van dit langetermijnproject? Surf dan al eens naar onzewebsiteensnuisterrondinderesultatenvan dit tuinmeetnet via http://www.phegea.org/ Dagvlinders/Tuinmeetnet_GardenNetwork_5y.html

Overtuigd? Schrijf je dan snel in via mail naar vvewgdagvlinders@telenet.be met als onderwerp ‘Tuinmeetnet 2024’. Daarna contacteren we jou voor de nodige gegevens en het inplannen van je tuin in dit meetnet.

Wij kunnen jouw enthousiaste deelname absoluut gebruiken!

© Jurgen Couckuyt

Overzicht van deelnemende tuinen (2017 - 2024) met PDDS gebied in rood vierkant. © Jurgen Couckuyt

Wie rond de eindejaarsperiode de slaap niet kon vatten,mocht op de Polsmeersen (Reservaatzone Donkmeer) de schaapjes komen tellen. Met zijn 68 waren ze, allemaal stevige ruischapen die gedurende 6 weken in alle weer en wind onze hooiweiden mochten begrazen. Door het natte najaar hadden niet al onze percelen een tweede maai gekregen en had het gras op de meeste gronden een groeispurt genomen. Dus grepen we terug naar een praktijk van onze voorouders die, vaak al na de eerste maai in juni,de meersen lieten begrazen door kleine kuddes koeien, schapen of geiten.

We mochten hiervoor aankloppen bij herder Marc van De Groenhoeve die op zoek was naar wintergronden voor zijn kudde schapen en maar al te bereid was ons een kleine stapel uit te lenen.

Iedereen wint hierbij:de herder hoeft geen hooi aan te kopen,de schapen moeten niet op stal en onze meersen worden verder verschraald ten behoeve van de zo broodnodige biodiversiteit.Met kort gras de winter ingaan,komt voornamelijk ook onze lichtminnende kruiden ten goede,die anders onder een dicht dek grashalmen niet de nodige kansen krijgen. Samen met onze experten zullen we dit experiment verder evalueren.Wie weet herstellen we hiermee weer een oude traditie.

stewards in het groot molsbroek

In de toegankelijkheidsregeling van het reservaat Groot Molsbroek is het hengelen langs bepaalde zones voorzien en is zwemmen en recreatief varen verboden.Dit is op het terrein zelf duidelijk aangeduid met de officiële borden. De noodzakelijke rust op Groot Molsbroek vraagt geregeld tussenkomst van de conservators en de stewards aangesteld door vzw Durme. De voorbije jaren diende de politie en de natuurinspectie herhaaldelijk opgeroepen te worden bij het vaststellen van overtredingen. De dienst sanctionering van hetVlaamse Gewest heeft al enkele malen boetes van 100 euro per persoon opgelegd aan zwemmers en illegale gebruikers van bootjes.

Eind 2022 werden de stewards officieel aangesteld door een overeenkomst tussen het Agentschap voor Natuur en Bos, de Provinciale Visserijcommissie, SportvisserijVlaanderen, deVereniging van Belgische Karpervissers en vzw Durme. Die stewards zullen, indien nodig,educatief optreden tegenover bezoekers, zorgen voor het toezicht op de Hamputten en ook de visserspaden onderhouden.

© Peter Putteman

Peter Putteman

André Verstraeten

Stewards Michaël De Becker en Michaël Braem na een afvalopruimactie in februari © Timothy Verlee (hoofdsteward)

otter over de grens

Michaël Crapoen ook in berlare doorbreken we grenzen

aanpakken en waar mogelijk oplossen, over de (gemeente)grenzen heen.

grenzen maatregelen die lokaal een groot verschil kunnen maken

Het versterken van bijzondere natuurwaarden is – nu meer dan ooit - een uitdaging die niet stopt bij landsgrenzen. Het Interreg-project ‘Otters over de Grens’ toont aan dat samenwerking op internationaal niveau essentieel is voor het beschermen van bedreigde diersoorten zoals de otter. In de jaren '80 was de otter in Nederland en Vlaanderen uitgestorven,maar recente inspanningen leidden tot een bloeiende populatie in het noorden van Nederland. De otter verschijnt nu ook sporadisch inVlaanderen en ook de Donkregio mag fier zijn op de aanwezigheid van otters. De otter fungeert als ambassadeur voor schoon water en natte natuur, maar er zijn dringend bijkomende maatregelen nodig om duurzame populaties op te bouwen. Dit grensoverschrijdende initiatief zal ook een belangrijke focus leggen in onze regio, bijvoorbeeld in Berlare. Diverse actoren hier, zoals de gemeente Berlare, vzw Durme, de Polder tussen Schelde en Durme en de Provincie Oost-Vlaanderenslaanhiernamelijkdehandenin elkaar om hun expertise in de praktijk om te zetten.Om onze focussoort,de otter,alle kansen te bieden, zal geprobeerd worden om twee belangrijke natuurclusters met elkaar te verbinden: de Reservaatzone Donkmeer en de Kalkense Meersen.

Deze regio speelt namelijk een cruciale rol in het ’Otters over de Grens’-project.Het gebied heeft diverse waterrijke ecosystemen die van vitaal belangzijnvoorotters.Ditdier,eenechtsymbool van gezonde zoetwatermilieus, heeft vele decennia te lijden gehad onder bejaging, habitatverlies en watervervuiling. Meer en meer speelt ook de toenemende verkeersdruk een rol in de overleving van deze dieren. Denk bijvoorbeeld aan enkele bevers die de voorbije jaren sneuvelden op sommige wegen in onze regio.Met dit project willen we deze uitdagingen

Eén van de belangrijkste opgaven in onze regio is het verbinden van de Kalkense Meersen met de Donkregio. Tussen deze 2 gebieden liggen de Polsmeersen, een nat meersengebied met een netwerk aan slootjes. Door dit slotensysteem natuurvriendelijker in te richten komen we al een heel eind. Daarnaast vormt de (vaak) drukke Veer-/Molenstraat ook een moeilijk te nemen hindernis voor veel dieren.Door middel van ecokokers onder het wegdek zou je op een paar specifieke plaatsen al heel wat van de problematiek kunnen wegwerken.

Dit project zal niet alleen kansen bieden aan de otter, maar ook voor duurzaam waterbeheer in Berlare. Door de expertise samen te leggen hopen we ook de veerkracht van waterrijke ecosystemen te vergroten. Dit heeft dus niet alleen positieve gevolgen voor otters, maar draagt ook bij aan het klimaatrobuust maken van onze watersystemen.

Meer info? donk@vzwdurme.be

Otter ©Yves Adams/Vilda

kleipijpjes in de linie

Xander Vertenten

Het was een helderblauwe dag in januari,wanneer een deel van zo’n 2.600 bomen de grond in gingen in deVerre Bunder in de Linie.Een monotone weide die tot voor kort nog bewerkt werd, geprangd tussen de dijken van de Moervaart en de bossen van de Vettemeers. Met grondboor en spade in de hand werden verschillende soorten jonge bomen en struiken in de grond gestoken.

Bij het graven van deze gaten kwamen meermaals onverteerde stukken maïsstengel en -wortel naar boven. Ook fragmenten rode baksteen waren geen eigenaardigheid. Met de rijke geschiedenis van de Moervaart en de in de buurt lopende linie, het Franse verdedigingsnetwerk opgeworpen tegen de Hollandse republiek in 1701-1702,is het dan ook niet verwonderlijk dat er eens iets anders uit een van de putten werd gevist. In de met zand gevulde groeven van een hand van een van de vrijwilligers kwam daar een fraai kleipijpje aan het licht. Het komt wel vaker voor dat fragmenten van kleipijpen worden opgediept.

Het roken van kleipijpen hangt nauw samen met de opkomst van tabak in Europa.Het zijn Engelse migranten in de late 16e eeuw die de kunst van het vervaardigen van kleipijpen naar de noordelijke Nederlanden zullen brengen. De Hollanders zullen dit massa- en wegwerpproduct avant la lettre perfectioneren.Waarna het zich ook zuidwaarts verspreid.Wanthetgebeurdewel vaker dat kleipijpen, overigens moeilijk te onderhouden, verstopt raakten. Op tal van

geschilderdetavernescènesvanonderandereJan Steen, Theodoor Rombouts, David Teniers en Adriaen Brouwer, zien we mannen en vrouwen, en soms zelfs kinderen, genieten van een pijpje. Kijken we nog beter,dan zien we ook afgebroken steeltjes van pijpen onder stoelen en banken slingeren.

De koppen van de eerste kleipijpjes waren vrij klein omdat de tabak toen nog duur en moeilijk te verkrijgen was. Naarmate de tijd vorderde zagen we een vergroting van de inhoud van de koppen. Een andere regel geldt voor de lengte van de stelen: hoe langer, hoe koeler en aangenamer de rook (naar de smaak van toen), overigens iets dat alleen rijken zich konden permitteren. Het is een weerspiegeling van de ongehaastheid die je nodig hebt voor het roken van een lange pijp.Als het ware een uithangbord dat duidelijk maakt dat je, als gegoede persoon niet zwoegt en zweet op de velden.

De concurrentie met houten pijpen aan het einde van de 18e eeuw luidde het einde van de kleipijp in. Alleen op enkele plaatsen weten kleipijp makers zich overeind te houden.De uitgesproken grote kleipijp kop van deVerre Bunder bevindt zich in die laatste periode.Door determinatie van de versieringen weten we dat de pijp rond 1900 moet gemaakt zijn inAndenne/Andenelle.Kwam het misschien door smaak of door gewoonte dat de eigenaar bij zijn vertrouwde kleipijp bleef? Misschien was het een visser die met wankele hand zijn pijpje liet vallen,misschien was het een boer die in zijn boosheid, omdat er weer een opstopping van teer in de steel zat, zijn pijp doormidden brak om het vervolgens op zijn akker te werpen.

Kleipijp © XanderVertenten

Adriaen Brouwer, De Rokers, 1636 - Metropolitan Museum of Art, New York, Online collection

een ongewone actie

Vzw Durme-vrijwilligster Sandra Van Hespen (Zele) zet zich ook volop in voor de weidevogels in de Scheldebroeken. Samen met een 4-tal andere vrijwilligers van het Weidevogelproject van het Regionaal Landschap Schelde – Durme speurt ze hier tussen maart en mei heel actief rond naar kievits- en gruttonesten op akkers en weilanden. Deze grondbroeders hebben het bijzonder lastig om jongen groot te brengen door bijvoorbeeld loslopende honden of grondbewerkingen. Door de nesten in kaart te brengen en actief te beschermen krijgen deze dieren extra kansen,broodnodig voor deze bedreigde dieren.

Dat weidevogelbescherming niet altijd evident is en soms een groot hart en engagement vraagt, geeft onderstaand verhaal van Sandra weer over een voorval vorig broedseizoen. Door te improviseren en daadkrachtig op te treden kon ze toen een groot verschil maken voor een familie kievit.

Sandra: ‘Na een telefoontje van een lokale landbouwer die ook meewerkt aan het weidevogelproject,kreeg ik te horen dat door uitzonderlijke omstandigheden alle bodembewerkingen opeenvolgend na elkaar moesten gebeuren en dat dit zeker anderhalf uur in beslag zou nemen.

Op die akker lag een kievitnest dat op het punt stond uit te komen, en dat liep zo dus plotseling groot gevaar. Pasgeboren kuikens die het anderhalf uur zonder beschermde ouders moeten stellen zijn zo goed als verloren.Actie nemen was dus vereist, maar niet evident met uitkomende kuikens!

Met de moed der wanhoop heb ik mijn muts over het nest gelegd om het warm te houden, op de fiets gesprongen en zo mee naar huis genomen.

Ondertussen kon de landbouwer zijn grondbewerkingen uitvoeren.

Pa en ma kievit waren uiteraard in alle staten, maar het was dat of het nest sowieso verloren laten gaan, en ik beloofde ze hun eitjes/kuikens straks terug te brengen. Toen ik op de fiets sprong gingen de hemelsluizen ook nog eens open, en alle hoop over een goed afloop van mijn beslissing verdween als met elke druppel die viel… Het nest liep niet alleen risico om af te koelen,maar ook om doorweekt te geraken. Thuis aangekomen heb ik onmiddellijk een kersenpitkussen en m’n muts opgewarmd en afwisselend op het nest gelegd.Wonder boven wonder

waren er vanuit de eitjes zachte piepgeluidjes te horen..oef.

Als een hazenwind ben ik ten velde vlug even gaan checken hoe de werken vorderden en kon ik gelukkig vaststellen dat de kievitsouders nog altijd in de buurt rondvlogen. Snel terug naar huis gefietst en een nieuwe opwarmsessie van het nest gedaan. Een goede 2 uur later fietste ik weer met het nest en een opgewarmde muts, naar de akker waar de landbouwer zijn werkzaamheden op hun einde liepen. Daar zag ik de nog steeds rondcirkelende ouders,wat mij zeer blij maakte. Van zodra de tractor van het veld reed plaatste ik het nest terug op de plaats waar ik het gevonden had en maakte ik me snel uit de voeten.En wat ik hoopte gebeurde ook:de kieviten streken neer bij het nest!

Enkele uren later ben ik nog eens polshoogte gaan nemen en kon ik vaststellen dat de eieren gekoesterd werden, en kon ik met een gerust hart terug naar huis.

De volgende ochtend maakte m’n hart een vreugdesprongetje want toen liepen er rond het nest al 2 kleine kuikentjes rond. Missie geslaagd dus!

Ook dit voorjaar gaan er weer heel wat vrijwilligers op pad om weidevogels te beschermen.Wil jij zelf ook een verschil maken dan kan je meer info over dit project terugvinden op: https://www.rlsd.be/projecten/weidevogels

Kieviteieren © Sandra Van Hespen

Kievit © Sandra Van Hespen

Kievitkuikens © Sandra Van Hespen

Michaël Crapoen

vogelnieuws: kraanvogels

Joris Everaert 9 maart 2024 was een zeldzame topdag met meer dan 1.000 doortrekkende kraanvogels over de regio van Durme- en Scheldeland. Normaal trekken duizenden kraanvogels vooral over het zuidoostelijke deel van België, maar dankzij een vrij stevige OZO-wind verschoof de migratie-as naar het centrale tot westelijke deel vanVlaanderen.

De kraanvogel (Grus grus) is een vogel uit de familie van de kraanvogels (Gruidae). Deze soort wordt ook wel aangeduid met de naam Europese of Euraziatische kraanvogel om de soort te onderscheiden van de diverse andere soorten buiten Europa. Ze vliegen met gestrekte hals en kennen een balts waarbij de vogels 'dansen' en sprongen maken.Kraanvogels roepen veel,vooral bijhetlandenenopstijgen:eenluidtrompetachtig krroeah, krraah, krroo. Ze trekken in lange slierten,van mooieV-formaties tot vrij rommelige groepen.

BROEDGEBIEDEN EN DOORTREK

De broedgebieden van de kraanvogel situeren zich vooral in uitgestrekte moerasbossen en hoogvenen vanaf het noordoosten van Europa over Siberië tot in het noorden van China. De jaarlijks duizenden doortrekkende kraanvogels boven de Lage Landen broeden vooral in Scandinavië en overwinteren in Zuid-Europa en noordelijk Afrika. De voorjaarstrek is doorgaans

van eind februari tot midden maart.De piek in de najaarstrek ligt meestal eind oktober,maar loopt vaak door tot december.

Bij de voor- en najaarstrek over de Lage Landen ligt de migratie-as van de grootste aantallen normaal over het zuidoostelijke deel van België. Het is slechts bij vrij strakke oostelijke tot zuidoostelijke wind dat we in het voorjaar ook in het meer centrale tot westelijke deel vanVlaanderen eens aanzienlijke aantallen kraanvogels kunnen waarnemen. Ze worden dan letterlijk meer westelijk gedreven door de wind.In het najaar is dit dan weer vooral bij oostelijke tot noordoostelijke wind.

9 MAART IN DURME- EN SCHELDELAND

Tijdens het voorjaar vertrekken kraanvogels op specifieke dagen massaal vanuit hun overwinteringsgebieden, namelijk bij een warmtefront en met zuidelijke rugwind. Een eerste en een tweede grote golf van duizenden

© Joris Everaert

Een deel van een grote groep kraanvogels over onze regio op 9 maart 2024. © Joris Everaert

doortrekkende kraanvogels in het vroege voorjaar van 2024 waren in België al op 15 februari en 2 maart. De trekroute met de grootste aantallen lag toen zoals gewoonlijk vooral over het zuidoosten van het land.

Op 8 en 9 maart was er weer een grote golf van doortrekkende vogels, en op 9 maart kwam de wind meer vanuit het zuidoosten tot oosten.De kern van de migratie-as kwam hierdoor meer westelijk tot over Oost-Vlaanderen en Antwerpen te liggen. In de regio van Durme- en Scheldeland werden op de lokale noordoost migratie-as Overmere-Lokeren-Sint-NiklaasDoel op die manier ruim 1.000 tot 1.600 kraanvogels opgemerkt, in diverse groepen (gemiddelde van 32 vogels per groep, met een maximum van 147). Dit aantal is berekend op basis van het exacte uur en locatie van ingevoerde waarnemingen, zonder de vele dubbeltellingen want er waren die dag maar liefst 170 ingevoerde waarnemingen.Ook op de lokale migratie-as Moerzeke-Kruibeke werden meer dan 400 vogels geteld. In de Kruibeekse polder zijn ’s avonds zelfs ongeveer 150 vogels neergestreken om er de nacht door te brengen en ’s morgens op 10 maart met veel ‘getrompetter’ weer verder noordoost te trekken. De grootte van de migratiegolf op 8 en

9 maart over Vlaanderen en Nederland werd geschat op 14.000 tot 18.000 vogels.

BROEDVOGEL IN VLAANDEREN

In 2021 broedden voor het eerst sinds eeuwen opnieuw kraanvogels in België. Een koppel kraanvogels koos hiervoor het Limburgse natuurreservaat van deVallei van de Zwarte Beek uit. Het werd meteen een succesvol broedgeval, na een aantal voorafgaande jaren van verkenning van het gebied. De twee kleintjes kregen de toepasselijke namen Gru en Dru.In 2022 en 2023 keerde het koppel terug om er weer met succes resp.één en twee jongen groot te brengen.Het is geen toeval dat kraanvogels in deVallei van de Zwarte Beek neerstrijken.Ze voelen zich thuis in verstoringsvrije uitgestrekte natte, venige beekvalleien. Met drie succesvolle broedgevallen op drie jaar tijd kunnen we zeggen dat de soort gericht in de vallei komt wonen,en dat het geen toevalstreffer is. In Nederland kwam de kraanvogel al in 2001 terug als broedvogel, met vooral sinds 2018 een sterke stijging en in de periode 2020-2022 al tot 46 broedkoppels. Het aantal doortrekkers neemt toe, zoals ook de Noordwest-Europese broedpopulatie toeneemt. Goed nieuws dus!

graslandbevloeiing langs de benedenschelde

Rani Willocx met medewerking van Jan Maertens, Jan Mertens & Stephanie Schelfhout

wat is de natuur van nu met de expertise van het verleden?

Zeker tot kort na de Tweede Wereldoorlog warenerveelsoortenrijke,nattegraslandenrond rivieren te vinden.InVlaanderen zijn de afgelopen 50 tot 60 jaar zo’n 75% van de wetlands (venen, meren,natte graslanden en moerassen) verloren gegaan.Terwijl er in de jaren ‘50 nog 244.000 hectare wetland aanwezig was inVlaanderen,blijft er vandaag nog maar 68.000 hectare van over.De restwerdverstedelijkt(15%)ofintensiefgebruikt als landbouwgebied (85%). Na de Tweede Wereldoorlog werd actief ingezet op drainage en bemesting van deze graslanden. Dit ten nadele van de biodiversiteit. De laatste jaren ondervinden landbouwers druk door toenemende droge zomers, wat de landbouwopbrengst verlaagt. Vandaag de dag hebben landbouwers waarschijnlijk baat bij nattere gebieden (gebieden met een hoger grondwaterpeil).Toch is vernatten van landbouwgebieden niet zo evident. In mijn masterthesis (UGent –Master in de biowetenschappen:tuinbouwkunde) onderzocht ik de historische graslandbevloeiing langs de Benedenschelde.Ik ging na of deze ooit gangbare praktijk als een mogelijke oplossing kan dienen voor de hedendaagse uitdagingen in de landbouw en natuurbehoud. Het historisch vloeibeheer werd vermoedelijk stopgezet in de jaren 1940-1970, mogelijk door watervervuiling, de opkomst van kunstmest en te hoge arbeidsintensiteit om bv. de slootjes open te houden.

Foto 1:Netwerk van smalle slootjes gevuld met water na een felle regenbui.© Eddy Copers

Het onderzoek concentreerde zich in de gemeenten Zele, Berlare en Wichelen, aan de linkeroever van de Benedenschelde (Figuur 1), waar vloeiweiden historisch werden gebruikt voor bevloeiing en dus voornamelijk bemesting van de percelen errond.Via de sluizen en slootjes werd het water van de Schelde het gebied binnengelaten waarna het kon infiltreren in de bodem. De vloeidijkjes zorgden ervoor dat het water werd tegengehouden.Tussen 2005 en 2022 interviewde Jan Maertens (conservator Scheldebroeken) 18 lokale landbouwers die het bevloeiingsbeheer hebben meegemaakt.Op basis van deze interviews ontdekten we dat elk deelgebied een uniek vloei- en maai- of begrazingsbeheer kende (figuur 2).Er was variatie in van wanneer tot wanneer er bevloeid werd,of er een zomerbevloeiing plaatsvond, de maaidata en of er aan nabegrazing werd gedaan. Hier ligt vast de oorzaak voor de variatie in productiviteit en vegetatiesamenstelling. De aanwezigheid van relicten, zoals slootjes, vloeidijkjes, greppels (lokaal ook wel “zèpkes” genoemd) en sluizen (Figuur 3 en foto 1) in het landschap zijn stille getuigen van het bevloeiingsbeheer langs de Benedenschelde. In elk deelgebied konden verschillende relicten vastgesteld worden, afhankelijk van het specifiek vloei-, maai- en/of begrazingsbeheer. Momenteel zijn nog lang niet alle relicten in kaart gebracht.

Figuur 1: Overzicht deelgebieden langs de Benedenschelde waarover 18 lokale landbouwers bevraagd werden. De kleuren geven de hoogteligging weer volgens het hoogtemodel (Digitaal terreinmodel II, 1m; rood/oranje: hoger gelegen delen, blauw: lager gelegen).

Daarnaast ging ik aan de slag met historische vegetatieopnames en herbariumgegevens uit verschillende tijdperiodes om de evolutie van graslanden in het studiegebied te begrijpen en in kaart te brengen.De vegetatieanalyses onthulden veranderingen in graslandtypen en -fases door de jaren heen.Totmijnverbazingsteldeikvastdatde floristische achteruitgang van de graslanden in het gebied al veel langer bezig was dan sinds de jaren '50, ongeveer de periode dat de graslandbevloeiing stopte. De vegetatieopnames uit 1935 (in de tijd van het vloeibeheer) toonden vooral grote vossenstaartgraslanden met de dominante aanwezigheid van rietgras aan die voor een enorme grasopbrengst zorgde, terwijl dit in de vegetatieopnames van 1957-1960 en 2017 niet meer dominant aanwezig was of zelfs volledig verdwenen. In 2017 werd een verschuiving van eerder door grassen gedomineerde (grote vossenstaartgrasland) naar kruidenrijke graslanden (dottergraslanden op de laagst gelegen percelen en glanshavergrasland) waargenomen door het gevoerde natuurbeheer. De herintroductie van graslandbevloeiing langs de Benedenschelde zou potentieel kunnen bieden voor natuurbehoud, en - wie weet - ook wel voor het aanpassen van de landbouw aan de klimaatverandering.

Figuur 3: Een vloeimeers met vloeidijkje, centrale sloot en een netwerk van smalle slootjes. Ook aangeduid op de figuur: de Achterste sloot.

Landbouwers zouden zelf kunnen bepalen wanneer de graslanden nat of droog gezet worden door het al dan niet openen van de sluizen. Hoewel de infrastructuur voor graslandbevloeiing nog gedeeltelijk aanwezig is, moeten knelpunten zoals kosten, arbeidsintensiteit en samenwerking tussen belanghebbenden in overleg worden bekeken.Verder (praktijk)onderzoek is cruciaal om dit historische beheersysteem nieuw leven in te blazen en het evenwicht tussen landbouwproductiviteit en behoud van biodiversiteit te herstellen.

Figuur 2: Het beheer in de deelgebieden verschilde onderling heel erg.Ter illustratie hier de schematische weergave van het beheer in drie van de acht deelgebieden (Scheldebroek,Aubroek en de Weert). Opgesteld op basis van de interviews met 18 lokale landbouwers.

evolutie van de aalscholveren blauwe reigerkolonie van het donkmeer

Michaël Crapoen

Terwijl de meeste vogels nog lang niet aan jongen denken, barsten eind februari reeds de eerste eieren van de blauwe reiger en aalscholver.In de Reservaatzone Donkmeer (Berlare) broeden ze in de omgeving van de Eendenkooi, elk op hun eigen stek op letterlijk een steenworp van elkaar.

Vzw Durme volgt deze kolonies nauwgezet op,al van in het prille begin in 1994.Want vergis je niet, deze dieren zijn als broedvogel een tijdlang weggeweest uit Vlaanderen: jacht, vervuiling en vergiftiging waren daar de grootste oorzaken van. Eén van de eerste plaatsen inVlaanderen waar aalscholvers – ook wel waterraven genoemd –opnieuw tot broeden kwamen, was aan het Donkmeer. In 1994 hebben 8 koppels hier namelijk een kleine kolonie gesticht. Ook voor de blauwe reiger (aka ‘schreeuwer’) heefthetereentijdberoerduitgezien,maarsinds 1979 was er hier met vier broedkoppels ook weer sprake van een mini-kolonie.

voor- of achteruitgang?

Ondertussen tellen we deze kolonies dus al bijna 30 jaar lang, en door die lange tijdreeks hebben we een goed zicht op de evolutie van het aantal dieren.Niet in het minst door lokale,verontruste vissers worden we namelijk regelmatig aangesproken over het voorkomen van deze dieren. Wanneer hun vangsten tegenvallen, hebben ze het dan dikwijls over de nog steeds ‘sterk toenemende’ populatie van beide soorten.

Deze vogels worden hier door de hengelende medemens als (z)ware concurrent gezien. Langjarige telreeksen over de lokale broedpopulaties laten echter zien dat er van toename al jaren geen sprake meer is, en dat er eerder een uitvlakking of zelf een afname op te merken valt.

Bovenstaande grafiek laat duidelijk zien dat er tot 2008 en 2009 een stelselmatige,stijgende trend is geweest. Daarna zijn vooral de koppels blauwe reiger in aantal gezakt,en zowat de laatste 5 jaar zakten ook de aalscholverkoppels in aantal. Het is dus absoluut niet zo dat deze kolonies uit hun voegen barsten en een steeds grotere predatiedruk op de visbestanden leggen. Het kan de perceptie beïnvloeden dat bijvoorbeeld in het winterhalfjaar aalscholvers uit noordelijke populaties hier komen overwinteren en er daardoor soms een tijdelijke toename van deze dieren is. Zeker in het winterhalfjaar jagen aalscholvers vaak in groep en zijn daarbij zeer efficiënt. Dit vormt een indrukwekkend zicht, al denken de lokale vissers daar wellicht net iets anders over.

Paringsgedrag bij blauwe reigers. ©Yves Adams/Vilda

Aalscholvers op nest. © Joris Everaert

Voor de achteruitgang van de respectieve kolonies aan het Donkmeer zijn er enkele mogelijke verklaringen. Ten eerste zijn ze als vroege broeder gevoelig voor strenge winters en kan dat voor een significante afname leiden. Zeker in de jaren 2009 tem 2012 waren de winters behoorlijk koud.

De verbeterde waterkwaliteit – al blijkt die op veel plaatsen te stagneren – zorgt voor een beter gespreid voedselaanbod en daardoor duiken er her en der nieuwe kolonies op, dichter bij hun voedselbronnen. Daarnaast zijn deze dieren steeds minder mensenschuw geworden waardoor ze vaker in urbane gebieden – of zelf steden – opduiken, en minder broedplaatsen in natuurgebieden opzoeken.

oeverherstel voor vissen

Zowel de aalscholver als de blauwe reiger zijn beschermd, en niet iedereen is daar dus even gelukkig mee. Niemand ontkent dat de

aalscholver en in veel mindere mate de blauwe reiger een impact kunnen hebben op de visbestanden. Maar, en dat wordt vaak vergeten, die invloed is in vele gevallen positief want waar beide soorten jagen,worden de vissen gemiddeld groter en zijn ze sneller. Er is maar één belangrijke voorwaarde voor een gezond, voldoende groot visbestand in aanwezigheid van beide soorten:er moeten voldoende oeverzones zijn met riet en andere water- en oeverplanten. Zulke plantenzones zijn uitstekende schuilplaatsen voor jonge vissen. Hier aan het Donkmeer zetten we samen met andere partners alvast volop in op het creëren van natuurlijkere oevers met voldoende schuilmogelijkheden.

De evolutie van het aantal broedparen aalscholvers en blauwe reigers de voorbije 29 jaar.© vzw Durme

aanplant verre bunder

De voorbije winter plantte vzw Durme een nieuw bos in het natuurgebied de Linie in Eksaarde, Lokeren. In samenwerking met het team van Creafor, JNM Durmeland en lokale vrijwilligers van vzw Durme breidde dit natuurgebied ditmaal zijn bosoppervlakte uit met 1,35 hectare.Het nieuwe bos van in totaal 2.600 bomen en struiken is gelegen in het natuurgebied aan de Moervaart en grenst aan het zeer waardevolle boscomplexVettemeers – Heirnisse. Op grondgebied Lokeren breidde vzw Durme de laatste jaren trouwens haar bosareaal in het zuidelijke deel van de Moervaartvallei uit met iets meer dan 6 ha. Zo zorgt de natuurvereniging voor extra leefgebied van een aantal zeer zeldzame diersoorten die er leven zoals boommarter, mopsvleermuis, grote weerschijnvlinder,havik en zelfs oehoe.

opening tentoonstelling natuurschilders

© vzw Durme

Op zaterdag 17 februari ging in het bezoekerscentrum Donkmeer,onder zeer ruime belangstelling, de natuurschildertentoonstelling open.

Onder leiding van Chris Bracke trekt een bende enthousiaste kunstschilders er wekelijks op uit om de Donkse natuur (en omgeving) op doek te zetten. Gedurende een maand konden de vele bezoekers genieten van de verzamelde werken, en die gaven mooi het talent weer van deze schilders en van de pracht van deze natuurrijke omgeving.

Wil je zelf ook deelnemen aan deze gratis en vrijblijvende schildersessies? Dat kan zeker en vast! Jong en oud, beginner of ervaren rot, aansluiten kan altijd.

Meer info? donk@vzwdurme.be

© vzw Durme

Thomas Van Lancker

Michaël Crapoen

Kaas- & wijnavond

Vrijwilligers van de afdeling Zele – Berlare –Wichelen organiseerden op zaterdag 2 maart een zeer geslaagde kaas- en wijnavond in SCC De Venne in Uitbergen.

Maar liefst een 100-tal eters konden genieten van een brede keuze aan kazen en dranken. Op die manier steunden ze de natuur in onze streek, want de opbrengst van deze avond investeren we integraal in meer en betere natuur.Er worden nu al plannen gesmeed om deze gezellige avond volgende winter opnieuw te organiseren.Alvast iets om naar uit te kijken!

de 9de grote vzw durme – quiz

Op zaterdag 24 februari vond alweer de 9de editie plaats van onze grote vzw Durme – quiz. Exact 20 quizteams lietenhunherseneneenheleavondkraken.Dezeallround quiz kon opnieuw heel wat deelnemers bekoren.

Quizmaster Karine zorgde voor een avond vol animo en stevig denkwerk. Zo liet de ‘basketbalvraag met de aap’ (de aanwezigen weten waarover dit gaat) de zaal niet onberoerd.En ook heel wat andere vragen zorgden voor pretoogjes bij de deelnemers. Karine is een geboren entertainer!

Op het einde van de avond bleek dat de quizploeg Sesamstraat de meeste punten bij elkaar sprokkelde. Zij gingen aan de haal met de hoofdprijzen, waaronder een Monopoly Lokeren –spel waar onder meer onze natuurgebieden Buylaers en Molsbroek op het bord terug te vinden zijn. Ook de 7de en de 14de ploeg mochten leuke prijzen kiezen.

Wij bedanken graag al onze vrijwilligers die van deze quiz alweer een topavond gemaakt hebben! Dankjewel Karine voor het opstellen en presenteren van de quiz en dankjewel aan onze barvrijwilligers die ervoor zorgden dat er niemand dorst of honger had. Ook de opzet – en opkuisploeg deed schitterend werk. En uiteraard ook dankjewel aan onze prijzensponsors.

Met een opbrengst van meer dan 1000 euro mogen we alvast van een geslaagde editie spreken.

© vzw Durme

Michaël Crapoen

© vzw Durme

© vzw Durme

Evelien Van Doorsselaere

psn-project hemelse rij

Medio maart startte een aannemer met het herstel van een stukje natte natuur aan de Hemelse Rij, deel van de Reservaatzone Donkmeer.Een dikke week focuste die zich op een sterk vertuind perceel met alle bijhorend puin en exotische beplanting. Vooral de aanwezigheid van hele partijen uitheemse vegetatie zoals bamboe en laurierkers zette hier een rem op de natuurontwikkeling.We dienden hiervoor begin 2022 een project in bij de Vlaamse Overheid, en na heel wat

hindernissen zoals wegenwerken en te natte werkomstandigheden zijn we er net voor het broedseizoen in geslaagd om hier weer een pareltje af te leveren. Otter, ijsvogel, vroege glazenmaker en heel veel andere soorten krijgen hier nu terug kansen. Regelmatig organiseren we wandelingen in deze omgeving, en dan zullen we uiteraard ook stilstaan bij dit project. Hou onze kalender dus goed in de gaten.

Dit project konden we enkel uitvoeren dankzij de financiële steun van deVlaamse Overheid.

Michaël Crapoen

© vzw Durme

© vzw Durme

© BrunoVan den Bussche

activiteiten in de kijker

zondag 26 mei: buylaersdag

Op zondag 26 mei zetten we ons natuurreservaat Buylaers in de kijker. Deze groene oase naast de Durme in het centrum van Lokeren is een hotspot van biodiversiteit van ongeveer 20 hectare,met als middelpunt de ooievaarspaal waar de voorbije jaren heel wat nieuw leven ontstond.

Tijdens de Buylaersdag worden een hele dag natuuractiviteiten georganiseerd voor jong en oud(er). Bedoeling is om dit gebied in al zijn natuurpracht open te stellen en alle aanwezigen te laten genieten van een echt stukje stadsnatuur.Kom mee genieten van een lappendeken van verschillende biotopen bestaande uit een kleinschalig meersenlandschap, rijk aan kleine landschapselementen afgewisseld met moerasbosjes en rietvelden.

De planning is nog niet volledig, maar wat al wel zeker doorgaat zijn de vroegochtendtocht, familiewandeling en dagvlinder-/insectensafari.Als het weer goed is,gaat er ook een intiatie naturfotografie door (eigen reflex- of hybridecamera meebrengen). En natuurlijk kan je ook zelf op ontdekking gaan.

Je vindt vzw Durme terug in het reservaat met een info –en animatiestandje. Kom je ook? Hou zeker onze website en socials in de gaten!

vrijdag 21 juni: midzomernacht in het molsbroek

Midzomernacht spreekt tot de verbeelding.De langste dag van het jaar mag dan ook niet ontbreken in ons activiteitenaanbod. Vrijdagavond 21 juni kan je terecht in en rond het bezoekerscentrum

Molsbroek om te genieten van een waaier aan activiteiten.Tussen 19 en 22 uur valt er in het Molsbroek heel wat te beleven voor jong en oud(er).

Samen met verschillende van onze partners laten we bezoekers onze mooie natuur van dichtbij beleven.Van een boeiende natuurwandeling tot een bushcraftactiviteit,van duurzame kinderanimatie tot uitleg over de compostmobiel, van een heerlijk drankje op ons terras tot een afsluitend stilteconcert.Dit zijn maar enkele zaken die op het programma staan!

We werken al zeker samen met Natuurpunt,JNM,IDM,STROOMfestival, natuurwerkgroepen en verschillende enthousiaste vrijwilligers.En wellicht komen daar nog samenwerkingen bij!

Alle activiteiten tijdens deze avond zijn gratis, inschrijven is niet nodig (enkel als je deelneemt aan de STROOM-activiteit rond natuur en gezondheid,meer info vind je op www.festivalstroom.be).

Kortom: schrijf 21 juni alvast in je agenda en kom langs in het Molsbroek om van dichtbij deze zonnewendeavond te beleven. Het belooft de moeite te worden! Hou ook onze website en sociale media in de gaten en blijf op de hoogte van het volledige programma.

Ooievaar in de Buylaers. © Christophe Hillaert

Grasklokje © Thomas Van Lancker

Ook wij verhuisden naar een nieuw nest

Wij verwelkomen je graag vanaf 2 december 2023 op onze nieuwe locatie in hartje Vlaamse Ardennen: Rijksweg 32, 9681 Nukerke.

Laat je verrassen door een nog intensere natuurbeleving in de grootste speciaalzaak van Vlaanderen.

Ter plaatse testen Professioneel advies

DE ECOLOGISCHE VERFWINKEL

In onze winkel en webshop kan je terecht voor gezonde verf en duurzame schildersbenodigdheden.

DE DUURZAME AANNEMER

Je gevel of interieur opfrissen? Tintelijn staat in voor jouw schilder-, kalei-, timmeren pleisterwerken.

DE MODULAIRE MEUBELMAKER

Ontdek onze TIMO-kast en MUMO-zitmeubel. Ecologisch van nature, met een enorm aanbod aan mogelijkheden.

kinderpagina insectenhapjes

Wat heb je nodig:

Selder

Komkommer

Smeerkaas

Tomaatjes

Olijf

Blauwe bessen

Bieslook

Druiven Cashew

Snoepoogjes

Laat je fantasie de vrije loop!

FOTOPAGINA

Boomklever © Patrick De Smedt

Citroenvlinder © SandraVan Hespen

Pimpelmees © RicoVaerewyck

Krokus © BrunoVan den Bussche

Kluten © Patrick De Smedt

natuur en landbouw zijn geen concurrenten voor grond

De boeren protesteren zeer terecht tegen hun slechte verdienmodel en veel administratieve rompslomp. Zij moeten gehoord worden, met daaropvolgend concrete actie.

Het ware probleem situeert zich echter niet bij de hardwerkende boer,wel bij BigAgro,dat is de verwerkende industrie tussen boer en handel.Big Agro neemt een grote hap uit de financiële marge en is inVlaanderen sterk gelinkt aan MRBB.

Wat is MRBB - voluit Maatschappij voor Roerend Bezit van de Boerenbond? Dat is de holding die het vermogen van de Boerenbond beheert. Andere gerelateerde onderdelen zijn bv.KBC en Acerta. MRBB heeft een steeds groeiend eigen vermogen van vijf miljard (!) euro en is aandeelhouder in vele bedrijven actief in de lucratieve tussen-industrie die voedsel voorbereidt om verkocht te worden. De Big Agro-lobby is gebaat bij het huidige intensieve landbouwsysteem en wil de omslag naar een natuur-inclusiever systeem vermijden. Dus de “verdediger” van de boeren is tegelijk de systeem-manipulator!

Boeren zelf, die als medebeheerders van onze open ruimte goedgeplaatst zijn, onderschrijven veelal het nut van natuur, die hun ook ecosysteemdiensten levert.

Natuur- en landbouwbelangen sluiten mekaar niet noodzakelijk uit. Initiatieven als Boerennatuur tonen dat. Zo wordt ook samengewerkt met tientallen boeren voor het extensief beheren van de graslanden in beheer van vzw Durme. Op die manier blijven die natuurpercelen dus in landbouwgebruik, weliswaar en inderdaad minder productief zonder bemesting. Wat niet geldt voor landbouwgronden die worden omgezet naar industrie, infrastructuur, bebouwing en paardenweides.

In communicatie vanuit de politiek duikt nu een nieuwe term op:“zekerheid van landbouwgrond”. Daaromheen wordt een onterechte sfeer gecreëerd alsof natuur landbouwgrond zou inpikken of met landbouw in concurrentie zou gaan. Er zijn geen wetten of systemen die landbouwers verplichten grond af te staan aan natuur en evenmin is er druk op de verkoopprijs

Hans Masuy

wanneer een boer overweegt land te verkopen aan een natuurorganisatie. Landbouwers krijgen boterbijdeviswanneerzulketransfersgebeuren, die overigens uitzonderlijk zijn. Natuurorganisaties verwerven vrijwel steeds grond in groene, voor landbouw minderwaardige bestemmingen,die meestal al in de jaren zeventig geoormerkt werden voor natuur, maar bij (voortdurend) gebrek aan middelen nooit een natuurinvulling kregen. Het blokkeren van de groei van natuurgebieden om landbouwgebruik te bevorderen of “beschermen” is als het neerschieten van de pianist wanneer je eigenlijk het muziekstuk slecht vindt. Enkele cijfers eind 2022: Vlaanderen is voor 48% in landbouwgebruik,datis650.000hectare.Natuurreservaten (met type 4 beheerplan als garantie voor langetermijnbestaan) beslaan een luttele 1,8%.Als we natuur zeer breed gaan interpreteren dan is nog geen 8% onder natuurbeheer (ca 100.000 ha, waarvan de helft bos). Dat cijfer kruipt als een slak omhoog met 3.700 hectare per jaar sinds 2011! En die 3.700 hectare zijn dan nog zelden in landbouwgebruik.Nogmaals:landbouw en natuur zijn partners,geen vijanden.

Het klopt ook evenmin dat natuurverenigingen de prijs van grond opdrijven: de limieten van aankoopsubsidies liggen een heel eind onder de marktprijzen en alles boven die limieten moet een natuurvereniging zelf ophoesten vanuit de eigen achterban en is dus sterk beperkt.

Ook het argument van voedselzekerheid is overigens wankel. 75% van onze landbouwgrond produceert veevoeder. Daarbovenop importeert Vlaanderen extra veevoeder-soja uit ZuidAmerika, equivalent met een productie van de gehele oppervlakte van Vlaanderen (bron:Tessa Avermaete,landbouweconoom KUL).Vervolgens exporteren we massaal dierenvlees tot naar China toe! Voor ieder type vlees overstijgt de Vlaamse productie de lokale consumptie met minstens factor 2.Een afbouw van de veestapel in Vlaanderen is geenszins een bedreiging voor voedselzekerheid binnen Europa en is meteen een afdoend antwoord op het stikstofprobleem, het pesticidenprobleem en de overbemestingskwestie.

de aziatische hoornaar: een vervolgverhaal

4.In schuurtjes en koterijen april - juni

Bijeenconstantetemperatuurvan+-13°Czullendekoninginnenstilletjesaanontwakenuithunwinterslaap. Ze zoeken een plaatsje beschut tegen regen en wind.De koningin bouwt een nest dat niet groter is als een tennisbal.Het is moeilijk te onderscheiden van Europese hoornaars of andere wespen.

Top 4 vindplaatsen van embryonesten

1.In vogelhuisjes / nestkastjes

2.Hagen en struiken

3.Onder afdaken

Vind je een embryonest van een wesp? Observeer dan van op een veilige afstand het nest en probeer de soort wesp te identificeren.Als je zeker bent dat het om een nest van de Aziatische hoornaar gaat, kan je dit nest melden op www.vespawatch.be.Hoe je dit nest (op eigen risico) kan verwijderen, lees je in de vorige editie van ons tijdschrift Durme- en Scheldeland 2024-1.

begijn le bleu

Ik loop verloren op Batibouw in Brussels expo, een beurs met negen paviljoenen vol verbouwings – en renovatietips. Ik stap haastig voorbij zwembaden, terrasoverkappingen, buitenkeukens en tuinkamers, want ik zoek ternauwernood naar het restaurant gelegen in paviljoen 5.Daar krijg ik drie minuten tijd om te praten over natuurinclusief bouwen bij het Radio 2programmaWeekwatchers. Sinds september ben ik er een van de vaste ‘wetenschappers’ die met tips en weetjes de boel mag opleuken.Naar mijn gevoel zal dat vandaag herleid worden naar één minuut omdat ik te laat zal komen.

Terwijl ik mij sakkerend een weg probeer te banen tussen de mensen, erger ik mij kapot aan al de zogenaamde innovatieve snufjes die tonnen energie moeten hebben gekost.Wat een uitputtingsslag voor onze aarde om al die shit te produceren. Als je de bril opzet van bewust leven krijg je te maken met tonnen frustraties. Het vreemde is dat al deze producenten waarschijnlijk zullen vinden dat ook zij bijdragen aan een bewust leven. Wij geven geld uit aan toerisme, personenwagens en luxeartikelen alsof het niks is. Geniet van een ‘doodgewone’ spreeuw die je tuin bezoekt of mediteer even bij het gezoem van een bij.

Een tsunami aan tegenargumenten in de vorm van consumptieartikelen wordt hier recht in mijn gezicht gesmeten.Ik voel mij geprovoceerd.Een man plaatst een grote pot Chinees prachtriet neer op zijn stand. Dat soort groen wordt goed verkocht omdat het sterk is, weinig onderhoud nodig heeft en een ‘hoge belevingswaarde’ heeft.Daarom is het voor de verkopers een plant met een‘hoog potentieel’.De naam alleenal:prachtriet.Hetzijnverbloemingen(punintended)diejeenkelwillendoenkopen.Hetzijnexoten die woekeren en moeilijk te bestrijden zijn.Het levert nauwelijks iets op voor onze biodiversiteit.

Ik bekijk de plant vanuit mijn ooghoeken.Ik loop ernaartoe omdat ik er een opvallende glans op bemerk. Wanneer ik de plant aanraak, merk ik dat hij van plastic is. Dat moest er nog bijkomen. Een plant van plastic,het begin van het einde.Dat zoiets in ons land groeit is al een miskleun,maar dat ze hem nog eens gaan namaken in plastic… Ik word stilletjes aan woest.

Een paar uur later voel ik mijn opgekropte irritaties als sneeuw voor de zon verdwijnen als ik buiten een ekster met een twijg in zijn bek zijn nest zie herstellen.Aan zo’n renovatie kan zelfs Batibouw nog een puntje zuigen.

“een plant van plastic, het begin van het einde”

activiteiten april - juli 2024

Vzw Durme organiseert tal van activiteiten voor het grote publiek. Zo willen wij het draagvlak rond natuurbeleving sterk verbreden. Wandelingen, cursussen, workshops, werkdagen, ... voor ieder wat wils! Neem zeker eens een kijkje op www.vzwdurme.be voor de laatste updates.

VRIJDAG 21 APRIL VANAF DONDERDAG 18 APRIL

Familiespeurtocht“Wie is de dader?

Detectives gezocht om een natuurmisdaad op te lossen! De resten van een houtduif werden hier namelijk gevondenWie pleegde deze moord,en waarom? Interview vele dieren aan het Molsbroek en kom zo te weten wie de duif om het leven bracht.Veel speurplezier!

Deze familiespeurtocht is bewegwijzerd vanaf 18 april tot eind mei.

Afspraak: Start aan bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1,Lokeren.

Meer info: info@vzwdurme.be, de nodige info kan je vanaf 17 april downloaden op onze website.

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 20 APRIL

Elvirawandeling

Culinair genieten tijdens en na een natuurrijke en ontspannendewandelingaanenrondhetDonkmeerenBerlare Broek.

Wees er snel bij want de plaatsjes zijn beperkt!

Meer info en inschrijven: https://elvira-restaurant.be

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 21 APRIL

Lentewandeling

Begin april, de dagen worden langer, de natuur herleeft, kortom het wordt lente.Tijd voor een rustige wandeling langs de slikken en schorren van de Durme en natte weilanden. Gids Nico neemt je op sleeptouw voor een wandeling van 5 km door dit mooi en rustig stukje natuur. Een aanrader na de donkere en sombere winter. Ook geschikt voor natuurleken en kinderen.

Afspraak: 14 uur, kruispunt Donkerputstraat en Hoekstraat,Zele.

Meer info: Nico Cougé, 0474 97 60 41, couge@telenet.be, (Graag inschrijven)

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 21 APRIL

Bomenwandeling

Hoeveel verschillende boomsoorten staan er in het Molsbroek?Welke dieren profiteren ervan? En welke bomen vinden deze dieren het leukst? Allemaal vragen waar we samen met onze gids Patrick een antwoord op gaan zoeken.

Afspraak: 14u30, Bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1,Lokeren.

Meer info: info@vzwdurme.be

VRIJDAG 21 APRIL WOENSDAG 24 APRIL

Boekvoorstelling 'Ontwerp je eigensiertuin'

Vanavond komt Herman Dierickx zijn boek "Ontwerp je eigen ecologische siertuin" voorstellen. Een première, speciaal voor de vzw Durme en haar Imkerwerkgroep.

Herman komt ons vertellen over bloeibogen - bloeiende planten van nieuwjaar tot oudjaar, wat en wanneer je plant zodat de biodiversiteit in je tuin weelderig tiert.

Afspraak: 19u30,Cultuur Centrum Lokeren,Kerkplein 5.

Meer info: jan Buyl, janbuyl@hotmail.com

VRIJDAG 21 APRIL DONDERDAG 25 APRIL

Weidevogelwandeling Scheldebroeken

i.s.m. Regionaal Landschap Schelde-Durme

Vanavond gaan we op zoek naar weidevogels als grutto en kievit in de prachtige Scheldebroeken.Stevige stapschoenen volstaan.

Afspraak: 19u aan hetVeerhuis,Waterhoek 25,Berlare.

Meer info: Jan Maertens, jan.maertens1@telenet.be, 0478 76 55 49

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 27 APRIL

Natte natuurwandeling in Reservaatzone Donkmeer

Deze namiddag trekken we doorheen de Reservaatzone Donkmeer en bezoeken meer specifiek de natte natuurgebieden van Broekmeers,de Polsmeersen en de turfput van de Heikens. De voorbije jaren werkten we hier samen met de overheid hard aan het herstel van enkele bijzondere stukjes natuur en er staat nog veel meer op stapel. Een unieke kans om deze pareltjes onder begeleiding te bezoeken.

Gezien we soms dwars door veld en bos stappen kunnen laarzen/waterdichte schoenen bijzonder handig zijn.

Afspraak: 14 uur,parking Provinciaan Domein Nieuwdonk, Berlare.

Meer info: donk@vzwdurme.be

VRIJDAG 21 WOENSDAGAPRIL 1 MEI

Vroegochtendtocht in de Fondatie van Boudelo

Onze vroegochtendwandeling op 1 mei is een mooie jaarlijkse traditie. Ben jij er dit jaar bij? De conservators nemen ons mee door dit prachtige stiltegebied, onder het begeleidend orkest van zangvogels.

Puur genieten:daar dient een feestdag voor!

Afspraak: 5.00 uur aan de kruising van de Liniedreef en de Weimanstraat,Sinaai.

Meer info: info@vzwdurme.be

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 4 MEI

Weidevogelwandeling Scheldebroeken

i.s.m. Regionaal Landschap Schelde-Durme

Vanavond gaan we op zoek naar weidevogels als grutto en kievit in de prachtige Scheldebroeken.Stevige stapschoenen volstaan.

Afspraak: 7u aan hetVeerhuis,Waterhoek 25,Berlare.

Meer info: Jan Maertens, jan.maertens1@telenet.be, 0478 76 55 49

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 5 MEI

Vogeldag in het Molsbroek

Vogelgids- & kenner organiseert zijn jaarlijkse vogeldag in het Molsbroek.Met veel passie en kennis vertelt hij over de plaatselijke vogels en het vogelkijken.Een aanrader.

Zowel in voor- als namiddag neemt hij je mee op pad.Het is ook mogelijk om slechts 1 van de activiteiten mee te gaan.

Voormiddag:

- 9u30: geleide excursie op zoek naar leuke en bekende, maar even goed minder bekende vogels en mooie landschappen onder de leiding van natuurgids-vogelkenner Eddy Gadeyne

Deze excursie duurt ongeveer 2,5 uur en einde voorzien rond de middag waarna de deelnemers kunnen kennis maken met een infostandje en heel wat info over onze vogelwereld

12u - 14u: Bemande infostand met veel informatie en boekenstand van Eddy Gadeyne en partnerorganisaties

Namiddag:

- 14u: Openluchtlezing in de natuurtuin door organisatornatuurgids Eddy Gadeyne, gevolgd door een geleide vogelexcursie langs de dijk en waterplas op zoek naar vele leuke vogels

Afspraak: Bezoekerscentrum Molsbroek,Molsbergenstraat 1,Lokeren.

Meer info en inschrijven: Eddy Gadeyne, eddy.gadeyne@telenet.be

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 18 MEI

Imkerwerkgroep:Bos van Aa (deel I)

Herman Dierickx neemt ons mee op excursie in een kleine tuin en naar een natuurgebied "Het bos van Aa". In de tuin staan we stil bij o.a.volgende onderwerpen :"Hoe kan je een kleine tuin omtoveren tot een bloemenparadijs voor al het vliegend moois van solitaire bijen,honingbijen,vlinders?", de afwisseling van het aanbod van bloemen, beheersen van waterhuishouding (denk aan de droge zomers), arbeidsarm onderhoud, hoe zet je de ideeën om naar de eigen tuin enz....

De excursie wordt tweemaal gedaan : eerst in de late lente ,18/5,de tweede maal op 7/9 als de zomer al flink gevorderd is. Twee belangrijke momenten omdat het aanbod van stuifmeel en nectar dan niet meer optimaal is, maar de beestjes moeten toch nog eten vinden.

Er wordt telkens 6 uren uitgetrokken.;12 uren in totaal. Beide excursies hangen samen en het is dus de bedoeling dat je beide sessies volgt.

Afspraak: Exacte locatie wordt na inschrijving,enkele dagen voor de excursie,bekend gemaakt.

Meer info: & inschrijven doe je voor 25/2 via kathy.vankerckhove@bureauveritas.com

Deze minicursus kost 70€.Te betalen op BE32 0019 4079 5602 van de IWG Durme met vermelding 'tuinbezoek'

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 18 MEI

Stiltewandeling in de Hemelse

Rij

Tijd om even tot rust te komen en je te laten onderdompelen in de ontspannende natuurgeluiden van de Hemelse Rij. Je hebt enkel nog een stoeltje en laarzen nodig om ten volle te kunnen genieten.

Afspraak: 19u30, Hemelse Rij Eddy Copers-bank, Donklaan,Berlare (coördinaten 51.0256,3.9804).

Meer info: Sara Meersman, sara_meersman@hotmail.com

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 25 MEI

Obsidentify-wandeling

ObsIdentify is een gratis app die je helpt planten en dieren te herkennen aan de hand van foto's die je maakt.We maken kennis met de app tijdens een korte wandeling.

Afspraak: 14u,BasisschoolTen Berge,Galgenbergstraat 39, Berlare.

Meer info: Nick Jacobs, nickjacobs1989@gmail.com of 0473 57 48 67

Breng zeker je smartphone mee en instaleer alvast de app ‘ObsIdentify’ (https://waarnemingen.be/apps/obsidentify/).

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 26 MEI

Buylaersdag

Vandaag zetten we natuurreservaat de Buylaers in de kijker. Dit prachtgebied is een mooi voorbeeld van wat stadsnatuur met het juiste beheer kan zijn. De hele dag zijn er verschillende activiteiten, alsook een infostandje waar je meer te weten kan komen over het reservaat en onze vereniging.

Meer info: p. 21

Boek ‘De Durme’ kost vanaf nu slechts €20. Verkrijgbaar in bezoekerscentrum Molsbroek en onthaalpoort Donkmeer.

VRIJDAG 21 APRIL ZATERDAG 1 JUNI

Zeisinitiatie in de Durmemeersen

Deze activiteit is voor iedereen wie graag eens wil kennismaken met het traditionele ambacht van het maaien met de zeis.Onder begeleiding van een ervaren zeiser gaan we aan de slag in de prachtige Durmemeersen.

Een unieke kans om de schoonheid van dit natuurreservaat te ervaren terwijl je actief bezig bent en de natuur een handje toesteekt. Laat ook weten als je zelf een zeis meebrengt.

De plaatsen zijn beperkt!

Prijs:€25 leden/€40 niet-leden

Afspraak: 9u aan het begin van de Ten Ryendreef, Waasmunster.

Meer info en inschrijven (verplicht) via info@vzwdurme.be.

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 16 JUNI

Verhalenwandeling Gratiebossen

Waarom treurt een wilg en verliest een zomereik zijn bladeren niet. Hoe komt het dat in sommige bomen een bezem hangt?Tijdens deze wandeling met gids Nico langs en door de Gratiebossen worden deze geheimen ontsluiert.

Voor volwassenen en gezinnen met kinderen. Stevige stapschoenen zijn aangeraden.

Afspraak: 14u, kruispunt Gentsesteenweg en Jan Praetstraat,Zele.

Meer info en inschrijven

VRIJDAG 21 APRIL VRIJDAG 21 JUNI

Midzomernacht in het Molsbroek

Midzomernacht spreekt tot de verbeelding. De langste dag van het jaar mag dan ook niet ontbreken in ons activiteitenaanbod.Deze avond kan je terecht in en rond het bezoekerscentrum Molsbroek om te genieten van een waaier aan activiteiten.Tussen 19 en 22 uur valt er in het Molsbroek heel wat te beleven voor jong en oud(er).

Meer info: p. 21

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 23 JUNI

Wandeling Paardeweide-Oost

Het gebied Paardeweide-Oost is in een korte tijd geëvolueerd tot een prachtig stuk natte natuur. Ook wel bekend als het‘zwin van Berlare’.Het is een zeer waardevol gebied voor vele dieren en planten, maar is daarnaast ook een gecontroleerd overstromingsgebied. Tijdens de wandeling zal gids Robbe jullie er meer over vertellen, en vooral even inzoomen op de beheerwerken die er door vzw Durme gebeuren om dit prachtige natuurgebied in stand te houden.

Afspraak: 14u kleine parking kruispunt Sluis en Sarosstraat, Berlare.

Meer info: robbevdh3@gmail.com of 0474/53 91 74

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 30 JUNI

Excursie in de vlinderhotspot

Berlare is één van de meeste bekende vlinderhotspots in Oost-Vlaanderen. Natuurgids Thomas neemt je naar jaarlijkse gewoonte mee op pad op zoek naar de keizersmantel,de grote weerschijnvlinder en het koevinkje.

Afspraak: 14u,Sint-Rochuskapel,kruising Moleneindestraat enVeulaerestraat in Uitbergen.

Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be

Muggencrème,en zelfs bij mooi weer is een lange broek aan te raden.Minder geschikt voor kinderwagens en mensen die slecht te been zijn.

VRIJDAG 21 APRIL ZONDAG 7 JULI

Het Molsbroek:De groene long van Lokeren

Het Molsbroek biedt ons ontspanning en rust, gezonde lucht, zuurstof, beweging en wonderbare natuur. Tijdens deze wandeling geeft gids Reinhilde meer uitleg over regulatie van het klimaat, het sigmaplan en de voedselkringloop van kleine algen tot de vos.

Afspraak: 14u30, Bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1,Lokeren.

Meer info: info@vzwdurme.be

Futen in actie op het Donkmeer © Danny Decant

COLOFON

Openingsuren:

1 februari t.e.m 31 mei: woensdag:13 - 17 uur

zon- en feestdagen:14 - 18 uur

1 juni t.e.m 15 september: dinsdag tot vrijdag:13 - 17 uur

zaterdag en zondag:14 - 18 uur

16 september t.e.m 31 oktober: woensdag:13 - 17 uur zondag:14 - 18 uur

1 november t.e.m 31 januari: woensdag:13 - 17 uur zondag:14 - 17 uur

Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren info@vzwdurme.be - 09 348 30 20

bezoekerscentrum donkmeer

Openingsuren:

1 maart t.e.m 30 juni

élke dag:10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur

1 juli t.e.m 31 augustus

élke dag:10 - 12.30 en 13.30 - 18 uur

1 september t.e.m 31 oktober

élke dag:10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur

1 november t.e.m. 28 februari

weekdagen:10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur weekend:13.30 - 17 uur

Donklaan 123, 9290 Berlare donk@vzwdurme.be

Redactie: Thomas Van Lancker, Vicky Collewaert, Evelien Van Doorsselaere, Kristof Scheldeman, Michaël Crapoen

Eindredactie en lay-out: Willem Bockx Taalkundig advies: Paule Bosch Met dank aan: Hans Masuy,AndréVerstraeten,Begijn

Le Bleu, Sandra Casier, Jurgen Couckuyt,VanessaVan Acker, Peter Putteman, Joris Everaert, RaniWillocx, XanderVertenten Druk: Graphius, Eekhoutdriesstraat 67, 9041 Gent Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Coverfoto:Dotterbloem © SandraVan Hespen Lidmaatschappen: 12 euro (gewoon lid) 25 euro (steunend lid) per kalenderjaar.

Betalingen en giften kunnen via overschrijving op BE52 0012 2999 0009 of in onze bezoekerscentra | RPR Gent Afdeling Dendermonde (ondernemingsnummer:0409.336.931).

DURME- EN SCHELDELAND

Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

V.U. vzw Durme

Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren