Groningen Bouwt en Ontwikkelt 2024

Groningen BOUW T en ONT WIKKELT

Wouter Huuskes en Hein Trebbe | Trebbe “Samen bouwen aan geluk”| 12

Jornand Veldman | Bureau

Meerstad: “Vertrouwen en lef brandstof voor ontwikkeling Meerstad”| 44

Ambitiedocument Centrum

Winschoten: “Oldambt rolt de rode loper uit voor ontwikkelaars en ondernemers”| 64

Groningen Bouwt en Ontwikkelt 2024 is een uitgave van RondOm Vandaag

Uitgever

RondOm Vandaag Holding bv

Ronald Jousma

Morra 2 - 40 9204 KH Drachten 0512-726 900 www.bouwtenontwikkelt.nl

Bladmanagement

Bouke Niggendijker

Redactie

Radboud Droog

Johannes Keekstra

Marc Knip Sansplus

Edmee Jongkind

Melissa Wijnja

Rob Dijkstra

Fotografie

Johan Bosma

Alwin Koops

Marc Knip

Vormgeving

Dana Elmendorp

Foto credits voorpagina

Bert Lanting

Foto credits colofon

67 aardbevingsveilige woningen in Loppersum gerealiseerd door Heijmans

Verkoop Commercie & Advertenties

Bouke Niggendijker 06 -18 760 711 bouke.niggendijker@bouwtenontwikkelt.nl

Drukwerk

Veldhuis Media

Nabestellingen/lezersservice

Losse nummer zijn te bestellen via verkoop@rondomvandaag.nl

Disclaimer

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Typ- en/of zetfouten voorbehouden. De uitgever kan niet instaan voor de juistheid of volledigheid van artikelen, RondOm Vandaag aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid, van welke aard dan ook, voor schade als gevolg van informatie uit deze uitgave.

In deze uitgave

VIJF WONINGCORPORATIES AAN HET WOORD: “De verduurzaming van de stad Groningen”

JEROEN KNOT EN JAAP-JAN PLAS | TRIP ADVOCATEN NOTARISSEN “Cliënten kunnen op ons bouwen”

Vincent Klunne en Eric de Clercq Zubli | Fountainheads “Oorsprong”

40

ITBB Toppers in techniek: “Alle disciplines in huis”

64

AMBITIEDOCUMENT CENTRUM WINSCHOTEN:

“Oldambt rolt de rode loper uit voor ontwikkelaars en ondernemers”

VERDER IN DIT NUMMER: Wouter Huuskes en Hein Trebbe | Trebbe: “Samen bouwen aan geluk” 12 | Nis Baar, directeur bij Lenferink

Vastgoedonderhoud Noordoost: “Lenferink Vastgoedonderhoud verbindt voor sociale impact” 16 | Eric Scheer en Arnoud IJkema | SW Vastgoedverbetering is een gerenommeerde totaalaanbieder: “Samen een volgende stap maken op het gebied van verduurzaming” 26 | Oud en nieuw gezicht bij Dura Vermeer in het Noorden: “Op volle kracht vooruit in regio Groningen” 28 | Jornand Veldman | Bureau Meerstad:“Vertrouwen en lef brandstof voor ontwikkeling Meerstad” 44 | Kirsten Noorduin en Dienke Slatman | Heijmans vanuit de noordelijke regio: “We willen gebieden mooier achterlaten dan we ze aantreffen.” 48 | Jan Johan de Vries | directeur bij Rottinghuis: “Het is tijd voor baanbrekende oplossingen” 52 | Hubert Raadsma | Rabobank over wooncoöperatie Ebbingehof: “Samen leven, bouwen en financieren” 56 | Lefier | Van Wijnen “In Groningen staat straks een schoolvoorbeeld van duurzaam omgaan met bestaande bouw” 60 |Met dit gemeentehuis kan Oldambt tientallen jaren vooruit 68 | Interview met gedeputeerde Tjeerd van Dekken: “Er groeit straks een generatie op die wél gelijke kansen krijgt” 70 | Centrumontwikkeling Oldambt 2024-2034 72 | Nieuwe’ St. Lucaslocatie oase van wonen en winkelen in een groene omgeving 74 | Concrete Plannen Langestraat-Noord impuls centrum Winschoten 75 | Martijn Gils | Geveke: “Het succes van Blauwestad is de verdienste van velen” 76 | Architect Peter de Boer van pdb|design architecten & ingenieurs: “Niet alles hoeft tegen de grond om een modern complex te ontwikkelen” 80 | Jan van der Meer en Arjan Moes | VDM Woningen: “Hout is booming” 82 | Eerste fase verduurzaming 100 woningen “Rizoem en Goud Wonen leveren zorgvuldig maatwerk in Uithuizen” 86 | Tjardo Meinsma en Marcel Looijer | 1BIM: “BIM is geen tool, maar een integrale samenwerkingsmethodiek” 90 | Niels Douma | Frisia Groep: “De functionele verbinder van grijs en groen” 94 | Jeriça Hartholt, directeur-bestuurder De Huismeesters: “Wijkvernieuwing gaat in de eerste plaats over mensen” 98| Brandsma Digitaal Meten (BDM): “Realtime plattegrond met de LayoutPrinter® van BDM” | 102 Het Noordelijk Vastgoedcongres: “Onze missie is om studenten en het bedrijfsleven aan elkaar te koppelen” 104

Vijf woningcorporaties aan het woord:

“De

verduurzaming van de stad Groningen”

Jan Willem Stevens, Sybren Lijzenga, Thijs Stam, Andre Giezen en Kees van den Berg,

Voor 2029 moeten 9000 woningen in de stad Groningen verduurzaamd zijn. Van een vooroorlogs flatgebouw tot een monumentaal pand, van sociale huur tot Verenigingen van Eigenaren (VvE’s): het valt allemaal binnen deze ambitie. Voor de woningcorporaties is dat een grote, gezamenlijke verantwoordelijkheid die gepaard gaat met diverse uitdagingen. Wat is hun aanpak voor deze verduurzamingsopgave? En tegen welke uitdagingen lopen ze aan?

Het is de aanleiding voor een gesprek. Aan tafel zitten Jan Willem Stevens (Lefier), Kees van den Berg (Patrimonium), Thijs Stam (Nijestee), Sybren Lijzenga (de Huismeesters) en Andre Giezen (Wierden en Borgen). Het gesprek vindt plaats in een modelwoning aan de Petrus Hendrikszstraat in de Professorenbuurt in Groningen. De woning is het voorbeeld voor alle 197 woningen in de straat die bouwbedrijf Dijkstra Draisma verduurzaamt.

‘We willen de energielasten verlagen en het wooncomfort verhogen.’

Duurzaam en betaalbaar wonen

Hoe definiëren de woningcorporaties verduurzaming? Stevens: “Dat varieert van het isoleren van spouwmuren en het aanleggen van mechanische ventilatie tot het leggen van zonnepanelen en het installeren van (hybride) warmtepompen.” Over de vraag ‘waar te beginnen’, zijn de corporaties het eens: bij het energielabel. “Eerst verhogen we alle woningen naar energielabel A. Dit begint bij het isoleren van de schil van de woning, het dak, de vloeren en de muren. Dit verlaagt de energielasten voor de bewoners.” aldus Stevens.

Comfortabel wonen

Een hoog energielabel verlaagt de energielasten, maar zegt nog niets over

het wooncomfort. Van den Berg: “Hoe leggen we aan mensen uit dat hun woning een energielabel A heeft, terwijl ze last hebben van tocht? Isoleren en ventileren zijn minstens zo belangrijk voor het wooncomfort. Daarom plaatst Patrimonium standaard CO2-gestuurde mechanische ventilatie om de kwaliteit van het binnenklimaat te regelen.”

Alles in één

Stam vult aan dat de woningen ook meteen klaargemaakt worden voor aansluiting op duurzame installaties en warmtenetten. Ook al gebeurt die aansluiting niet direct. En als het even kan, nemen de corporaties de leefbaarheid direct mee. Lijzenga benoemt dat de versterkingsopgave in gebieden met aardbevingsschade een grote rol speelt. “Vaak gaat verduurzaming dus gepaard met allerlei andere werkzaamheden.”

Verantwoording richting de planeet

Los van de wettelijke vereisten rondom de verduurzaming van woningen, hebben de woningcorporaties een verantwoordelijkheid richting de planeet. Volgens Stam heeft elke woningcorporatie een voorbeeldfunctie richting de maatschappij. Lijzenga benadrukt het belang van een beleidsplan en strategie over hoe een corporatie de verantwoordelijkheid richting de planeet neemt. “We hebben als woningcorporaties onderling een afspraak: in 2035 moet onze portefeuille van het gas af zijn. Met als stip op de horizon een CO2-neutrale vastgoedportefeuille in 2050.”

Wat gebeurt er op de korte termijn om dat doel met elkaar te behalen? De voorbeelden vliegen over de tafel. Van ketelverjonging door de Huismeesters tot het hybride ready maken van woningen door Wierden en Borgen. Ook wordt er onderling veel samengewerkt. Om kennis te delen én om meer impact te maken. Stevens: “Samenwerken is veel nuttiger dan dat iedereen zelf het wiel uitvindt.”

‘De grootste uitdaging is de financiële haalbaarheid van duurzaamheidsmaatregelen’

Verduurzaming woningen aan de Tressenplaats te Groningen.

Verduurzamingsproject aan de Amstel/Lauwersstraat

Wierden en Borgen renoveert en verduurzaamt de huurwoningen aan de Middenweg en de Schoenerstraat in Hoogkerk.

De uitstraling en het karakter van de woningen blijft behouden vanwege de karakteristieke waarde voor de buurt.

Duurzaamheidsinitiatieven

Een zeer noemenswaardig duurzaamheidsinitiatief is WarmteStad, een organisatie waar alle corporaties mee in gesprek zijn. De eerste woningen zijn al aangesloten. Van den Berg: “WarmteStad heeft als doel om woningen op een duurzame manier te verwarmen. Dat kan met warmte uit Zonnewarmtepark Dorkwerd, restwarmte van datacenters en WarmteCentrale Zernike. Het Zonnewarmtepark in Dorkwerd is momenteel het grootste zonthermiepark van Nederland! Als woningen op deze warmte worden aangesloten, is er geen aardgas meer nodig om te verwarmen.”

‘Als woningcorporatie hebben we een voorbeeldfunctie richting de maatschappij.’

Een ander voorbeeld is de gezamenlijke voorlichting over kleine energiemaatregelen in huis. De corporaties geven advies over het omgaan met warmte, het wel of niet open zetten van ramen, ventileren enzovoorts. Er worden tassen met tochtstrips en folies uitgedeeld,

zodat mensen direct zelf aan de slag kunnen. Ook de duurzame samenwerking ‘Gewoon Groen’ is een mooi voorbeeld van duurzaamheidsinitiatieven. Vijf woningcorporaties, deels van buiten de stad Groningen bundelden hun krachten voor de gezamenlijke inkoop van zonnepanelen, warmtepompen en energiedisplays en onderlinge kennisdeling.

Financiële haalbaarheid

De duurzaamheidsambitie is helder, maar de weg ernaartoe is vol hobbels, vertelt Stam. “De grootste uitdaging is de financiële haalbaarheid van duurzaamheidsmaatregelen. We willen de woningen ook betaalbaar houden. Een ander punt is de Verenigingen van Eigenaren. Om te verduurzamen, heb je namelijk instemming van alle eigenaren binnen een complex nodig, ook die van particuliere eigenaren met een kleine portemonnee. Voor sommige plannen is een meerderheid van de stemmen voldoende. Maar voor de aansluiting op een warmtenet moet iedereen meedoen, anders het gaat niet door.”

Giezen en Lijzenga lopen hier in de praktijk ook tegenaan. “De meeste eigenaren zijn mensen die hun woning nét hebben kunnen kopen. Ze zijn al blij als ze het onderhoud kunnen betalen, laat staan dat ze middelen voor verduurzamingsmaatregelen hebben. Vaak is het dus niet een kwestie van willen, maar van kunnen. Daar hebben we ook begrip voor.”

Soms is het ook andersom, merkt Stam op. “Het is voorgekomen dat we vanuit de corporatie naar het niveau van isoleren volgens De Standaard van de RVO streefden, terwijl andere eigenaren al van het aardgas af wilden gaan. Dat willen wij natuurlijk ook het liefst. Maar we moeten ook rekening houden met de snelheid, hoeveelheid en betaalbaarheid van de verduurzamingen. We zijn dus continu

in gesprek om de belangen af te wegen, plannen te maken en te zorgen dat het financieel haalbaar is en blijft.”

‘Innovatie komt op gang op het moment dat je gaat realiseren.’

Samen doen

De verduurzaming van de stad kent zoveel facetten en belanghebbenden dat de heren nog talloze voorbeelden en voornemens kunnen noemen. Zo aan het eind van het gesprek is één ding duidelijk: dit soort gesprekken zijn nodig, want niemand kan het alleen. De woningcorporaties, de gemeentes, de provincie en de netbeheerders hebben elkaar nodig om de duurzaamheidsambities te behalen. Daarom spreken ze elkaar regelmatig, onder andere bij de versnellingstafel, waar duurzame nieuwbouw op dit moment op de agenda staat.

“Een versnellingstafel is een overleg om knelpunten te bespreken. Het doel is om gezamenlijk tot oplossingen te komen om de voorbereiding en uitvoering van vastgoedprojecten op gang te houden. Deze gesprekken zijn nodig om uiteindelijk de aantallen woningen te realiseren die we vooraf voor ogen hebben”, legt Stevens uit.

Samen praten is belangrijk, maar samen doen is nog belangrijker. “Innovatie komt pas op gang als je realiseert. Daarin heeft de woningcorporatie een belangrijke taak, met het belang van onze huurders voorop,” concludeert Giezen. En op die laatste woorden wordt geproost. Weliswaar met koffie, maar de neuzen staan in elk geval dezelfde kant op: op naar een stad vol duurzame, betaalbare en comfortabele woningen. Want die 9000 woningen? Dat is pas het begin!

Even voorstellen Jan Willem Stevens is Manager Assetmanagement & Investeringen bij Lefier.

Kees van den Berg is Manager Vastgoed bij Christelijke Woningstichting Patrimonium.

Thijs Stam is Manager Vastgoed (realisatie) bij Nijestee.

Sybren Lijzenga is Teamleider Planmatig Onderhoud en Investeringen bij De Huismeesters

Andre Giezen is Manager Vastgoed bij Wierden en Borgen.

Wouter Huuskes en Hein Trebbe | Trebbe

“Samen bouwen aan geluk”

Trebbe ontwikkelt, bouwt en onderhoudt duurzame en gezonde leefomgevingen.

Hein Trebbe en Wouter Huuskes, beiden lid van het directieteam van Trebbe, vertellen aan de hand van enkele voorbeeldprojecten hoe Trebbe een impuls geeft aan wonen en aan de leefbaarheid, gezondheid en betaalbaarheid van woningen.

Familiebedrijf Trebbe bestaat al sinds 1911. De ambitie van Trebbe is ‘Samen bouwen aan geluk’, door het creëren van duurzame en gezonde leefomgevingen.

Onze vier waarden

Wouter: ‘In 2023 hebben wij ons nieuwe ondernemingsstrategie ‘Samen bouwen aan geluk’ opgesteld. Dit houdt onder meer in dat we in ons werk aandacht hebben voor de aarde, de maatschappij, de mens en onze continuïteit. Deze vier waarden gebruiken we als kompas.’

Hein: ‘We geloven dat dit ons helpt bij het maken van keuzes. Hoe zorg je ervoor dat mensen zich thuis voelen, dat hun ‘thuis’ betaalbaar en ook gezond is, dat de wijk leefbaar is? Kun je ervoor zorgen dat de wijk een afspiegeling is van de

maatschappij en kun je voorkomen dat wijken met een afstand ontstaan?’

Wouter: ‘De vier waarden vormen de basis van ons handelen. Langs deze lat leggen we onze projecten. Dit is nieuw en wij zijn hier zelf ook nog lerende in.’

Binnentuin

‘Wij willen wonen gezond, leefbaar en betaalbaar houden.’

Lange relatie met Groningen

Hein: ‘Met sommige opdrachtgevers hebben wij al een hele lange relatie. Zo zijn we voor het UMCG in Groningen al sinds 1936

aan het werk. Wij hebben de nieuwbouw gedaan en zijn nu nog met twee fases bezig.’

‘In de stad Groningen is Trebbe al meer dan tachtig jaar te vinden, we werken voor veel verschillende typen opdrachtgevers. We werken veel voor woningcorporaties voor wijkvernieuwingsprojecten, maar ook voor ontwikkelaars. Zo realiseerden we onlangs circulaire houten woningen in het Ebbingekwartier. En we ontwikkelen en realiseren zelf ook verschillende woningbouwprojecten in Groningen.’

‘Samen op een slimme manier gelukkig(er) wonen organiseren voor de bewoners.’

samen komen we tot betere oplossingen.

Hein: ‘Trebbe heeft momenteel 18 ketensamenwerkingen, 34 co-makers en 31 ontwikkel- en bouwcombinaties.’

Ook in de projecten van Trebbe is er sprake van veel langdurige en intensieve samenwerkingen, met opdrachtgevers en architecten.

Wouter: ‘Sinds 2016 werken we in vaste teams met woningcorporatie Nijestee en ontwerpbureau De Zwarte Hond aan de herstructurering van de Grunobuurt in Groningen. We nemen elkaar mee in het proces. We zitten heel vroeg met elkaar aan tafel en gaan op zoek naar hoe we samen op een slimme manier gelukkiger wonen kunnen organiseren voor de bewoners.’

Hein: ‘Een treffend voorbeeld is het complex De Regulateur, met o.a. een prachtige binnentuin. Mooi dat we binnen het sociale domein zoveel kwaliteit aan wonen kunnen toevoegen.’ Wouter: ‘Dit kan alleen als je elkaar meeneemt en samen de mogelijkheden en de onmogelijkheden onderzoekt.’

Leren uit samenwerkingen

Hein: ‘Een andere mooie opgave is de integrale herontwikkeling van de wijk De Wijert in Groningen samen met woningcorporatie De Huismeesters en TEAM 4 architecten. Hier bouwen we 285 nieuwbouw appartementen en woningen. De wijk kent een unieke bomenstructuur. Hier houden wij de oorsprong van de wijk in stand. We maken hier de toekomst met respect voor de historie. Dat is mooi om te doen, maar ook af en toe uitdagend.’

Langdurige samenwerkingen Creëren, ontwikkelen en bouwen, doet Trebbe het liefst samen met opdrachtgevers, met co-makers en met leveranciers.

Wouter: ‘Wij geloven in ketensamenwerking, met onze opdrachtgevers en met co-makers. Samen komen we verder en

Wouter: ‘De geleerde lessen uit al deze samenwerkingen nemen we mee bij het ontwikkelen van nieuwe ideeën. Het gaat erom om buiten de waan van het project iets te ontwikkelen, dat gaan testen en daarna gewoon te doen!’

Hein: ‘Je moet af en toe durven springen en bereid zijn om eventueel kopje onder te gaan. Je moet bereid zijn je neus te stoten. Anders verander je niks en krijg je niks in beweging.’

Ebbingekwartier

Duurzaamheid en circulariteit

Wouter: ‘Wij willen een steentje bijdragen aan een leefbare wereld voor nu en voor de volgende generaties en daarbij een zo klein mogelijke ecologische voetdruk achterlaten. Bij projecten willen wij waarde leveren op wonen, leefbaarheid, gezondheid en betaalbaarheid. Wij zien duurzaamheid als de balans hiertussen.’

Hij vervolgt: ‘We realiseren duurzame en circulaire projecten waarbij we gebruik maken van gerecyclede materialen. Ook ontwerpen we gebouwen en onderdelen van gebouwen die demontabel zijn en hergebruikt kunnen worden. Een paar voorbeelden: de 100% circulaire Herberg in Zwolle, houten tiny house in Almere, het Ecodorp Nijmegen waar we oude spijkerbroeken als isolatie gebruiken.’

‘Daarnaast investeren wij in onderzoek en ontwikkeling van innovatieve technologieën en bouwmethoden die circulariteit bevorderen.’ Hein: ‘Zo ontwikkelden wij het circulaire kozijn. Veel lagere onderhoudskosten en een hoog herbruikbaarheidsgehalte zorgen bij dit losmaakbare kozijn voor een financieel aantrekkelijke total cost of ownership (TCO).’

Wouter: ‘Ook zetten wij ons in om de bewustwording van circulariteit in de bouw te vergroten. Dat doen we onder meer door samenwerkingen aan te gaan om samen aan circulaire oplossingen te werken.’

Circulaire woningen

Wouter: ‘Voor het project ‘Drenthe Woont Circulair’ hebben wij samen met corporatie Woonservice en architect Martin Huiskes van LKSVDD acht circulaire biobased woningen ontwikkeld in Valthermond. Het gaat hier om een andere manier van wonen, een andere manier van materiaalgebruik (‘urban mining’) en om anders met de ruimte om te gaan.

Hein voegt hieraan toe: ‘Ook hier zijn we ’gesprongen’. Om te leren en om in

de toekomst de goede dingen te kunnen behouden. Het is een uitdaging om alle woningen circulair te bouwen, maar je kunt er wel van leren, jezelf verbeteren en stappen vooruit blijven zetten.’

‘Wij maken de toekomst met respect voor de historie.’

Toekomstkansen

Wouter: ‘Wonen willen wij gezond, leefbaar en betaalbaar houden. Door intensieve samenwerkingen creëren we kansen hiervoor. Je moet elkaar door en door kennen en van elkaar weten waar de mogelijkheden en onmogelijkheden liggen. Als je dan de randen opzoekt, vind je elkaar. En juist daar kun je samen de mooiste dingen realiseren. En zo bouwen we samen aan geluk!’

Nis Baar, directeur bij Lenferink Vastgoedonderhoud Noordoost:

“Lenferink Vastgoedonderhoud verbindt voor sociale impact”

Nis Baar, algemeen directeur

‘In de complete keten zijn we samen verantwoordelijk om duurzaam en sociaal wonen betaalbaar te houden,’ zo vindt Nis Baar, algemeen directeur bij Lenferink Vastgoedonderhoud. De uitspraak is tekenend voor het bedrijf: Lenferink is verbinder bij uitstek.

Het vastgoedonderhoudsbedrijf telt 3 vestigingen in Noordoost Nederland. Baar is eindverantwoordelijk voor de organisatie, die het laatste decennia een flink aantal huurwoningen verduurzaamde en verbeterde voor Patrimonium, De Huismeesters, Nijestee en Wierden & Borgen in Groningen-Stad.

‘Het mooiste project daar? Ieder project is uniek en deze vraag is lastig te

beantwoorden maar we zijn net klaar in de wijk De Hoogte: daar pakten we 180 woningen aan, samen met woningcorporatie De Huismeesters. Een project met een beschermd stadsgezicht, uit 1918 ongeveer, is heel precieze bouw. Torentjes op de daken, aparte kapjes. Om een project als deze recht te doen hebben we echt vakwerk geleverd. De bewoners waren vooraf sceptisch, maar gaven ons een 8 voor de uitvoering. Daar zijn we trots op!’

Aftermovie De Huismeesters 180 woningen

Die 8 is leidend voor Lenferink, want het hele koersplan van het bedrijf is op dat rapportcijfer ingericht. ‘We willen in acht stappen naar 2026, wanneer onze sociale, innovatieve en onze duurzaamheidsambities behaald moeten zijn. In die stappen gaan we ook steeds voor minimaal een 8. Van huurders, van samenwerkingspartners, van corporaties maar ook van onze eigen medewerkers. Gewoon om écht kwaliteit te leveren. Technisch, maar ook zeker sociaal gezien.’

Tevredenheid van alle partijen is belangrijk in de visie van de organisatie, die in 1959 als eenmansschildersbedrijf startte. Baar: ‘Tja, dat zit al die tijd in ons DNA, al 65 jaar. Als schilder kom je bij mensen over de vloer en bespreek je gedetailleerd hun wensen. Ook werk je intensief met anderen samen: timmerlieden bijvoorbeeld, of nieuwe mensen die je opleidt. Met elkaar haal je voldoening uit de opknapbeurt. Deze houding hebben we meegenomen toen we uitgroeiden tot het vastgoedonderhoudsbedrijf dat het nu is: alle spelers, van bewoner tot corporatiebestuur en van stukadoor tot vergunningverlener spreken we op gelijkwaardig niveau. Met hen stemmen we het proces af tot we samen tevreden zijn.’

De meerwaarde van Lenferink gaat behoorlijk ver. Zo heeft het een ThuisTeam die gespecialiseerd is in de sociale kant van de projecten. Lenferink heeft vanuit haar hospitality strategie inmiddels een manager klantbeleving in huis en op het gebied van duurzaamheid biedt Lenferink opdrachtgevers de keuze uit een regulier productieproces of een productieproces welke circulair is ingericht en waar gewerkt wordt met biobased materialen. Daarnaast heeft Lenferink de afgelopen 2 jaar geïnvesteerd in innovatieve, betaalbare oplossingen om woningen en wijken snel en efficiënt gasloos te maken.

Directeur Baar vindt het belangrijk dat in sociale woningbouwprojecten bewoners moeten kunnen meedenken én meewerken.

‘Ja, we zijn altijd op zoek naar mensen die in de bouw aan de slag willen, die we kunnen opleiden waardoor ze hun eigen wijk kunnen verbeteren. Jonge mensen op weg helpen is evengoed een schone taak van ons. Toen we onze vestiging in Groningen openden zijn we ook direct een samenwerking gestart met een lokale praktijkschool. Vandaaruit proberen we de leerlingen  door te laten stromen in het arbeidsproces. Die sociale impact, op vele gebieden in ons werk, vinden we heel belangrijk bij Lenferink.

‘De bewoners waren vooraf sceptisch, maar gaven ons een 8 voor de uitvoering. Daar zijn we trots op!’

ThuisTeam Lenferink

Aftermovie Patrimonium

122 woningen Parelflat

Vincent Klunne en Eric de Clercq Zubli | Fountainheads

Oorsprong

“Eigenlijk staat Groningen te veel met haar rug naar het water. Staande aan de Regattaweg aan het Eemskanaal viel het oog direct op de locaties aan het prachtige ‘Waterplein’, een unieke plek direct aan het water enerzijds en vlakbij de stad en prachtige ommelanden anderzijds.” Eric de Clercq Zubli

In 2017 is Fountainheads gestart met de selectie van een plek waar zij vanuit haar conceptuele uitgangspunten en ideeën een grootschalig woonproject kan realiseren dat direct een bijdrage levert aan de mens in zijn omgeving. In de landschapsarchitectuur is de genius loci - lokale geest - een bekend principe. Uitgangspunt van dit principe is de vooronderstelling dat een plaats of locatie inherente kwaliteiten en eigenschappen heeft, kortom een eigen karakter. Hoewel ingrepen in het landschap soms onontkoombaar zijn, dient deze ‘geest’ altijd gerespecteerd te worden.

Eric de Clercq Zubli en Vincent Klunne vertellen over de filosofie van Fountainheads en hun project in Groningen. Fountainheads baseert haar concepten namelijk op twee basiswaarden: natuur en cultuur.

Natuur

Voor het aspect natuur werd aansluiting gevonden bij Prof. Matthijs Schouten; een Nederlandse ecoloog en filosoof en buitengewoon hoogleraar ecologie aan de Universiteit Wageningen.

Natuur is een middel om sociale cohesie te bereiken en is het primaire gevoel van welzijn. Onderzoek onder 1.050 multiculturele 18 – 30-jarigen wees uit dat zij natuur beschouwen als recreatief. Zij zien, tot ze kinderen krijgen, natuur als vrijetijdsbesteding, pas daarna als beleving. Deze wijziging in perceptie betekent dat de definitie van natuur verruimt. De ruimtelijke ordening scheidt natuur en cultuur, creëert natuurreservaten. Natuur wordt verder weggedreven van de mens en dit wordt van boven af bepaald. De lokale politiek zou daarentegen meer bewust moeten zijn van de noodzaak tot verwevenheid van mens en natuur. Bij ieder besluit aangaande onze ruimtelijke ordening dienen de natuur als partij en diens belangen dan meegewogen te worden.

Cultuur

Voor het aspect cultuur in de ruimtelijke ordening werd een beroep gedaan op Thijs Lijster, universitair docent kunst- en cultuurfilosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Cultuur is kunst + creativiteit. Alles draait om cultuur, zou daarom met natuur centraal moeten staan. Cultuur geeft balans aan het

leven. Er zijn twee blinde vlekken:

• Cultuur wordt vaak benaderd vanuit de individuele genieting (voorstelling of schilderij), niet breed vanuit sociaaleconomisch oogpunt;

• Cultuurbeleid wordt door de overheid bepaald: top down, waardoor groepen hun eigen cultuur niet terugzien, niet vanuit een bottom-up benadering.

Vanuit het oogpunt van de natuur is Groningen een stad aan het water, water dat een verbinding vormt in de stad en tussen de onderscheidende stadsdelen. Het water in Groningen vormt ook de verbinding tussen verschillende cultuurplaatsen in de stad.

In ranglijsten wordt Groningen vaak genoemd als stad met een hoge woon- en leef- kwaliteit, naast steden als Hamburg, Kopenhagen, Oslo en Zürich. En Groningen is daarnaast een universiteitsstad en economische motor van Noord-Nederland. Iedere dag komen er evenzoveel mensen uit de regio naar de stad komen als er in de stad wonen.

Als eerste heeft Fountainheads gesprekken gevoerd met Alfred Kazemier en Bert Popken van de gemeente Groningen, alsmede toenmalig stadsarchitect Jeroen de Willigen en Hans Alders als Nationaal Coördinator Groningen. Gesprekken welke inhoudelijk hebben bijgedragen aan de contouren van het uiteindelijke concept.

‘Groningen, een plaats waar wij onze gekozen uitgangspunten op zorgvuldige wijze vorm kunnen geven.’ Vincent Klunne

als stedenbouwkundige van De Zwarte

Hond en Peter Bügel van BügelHajema als planoloog. Met als resultaat dat in de tweede helft van 2019 het stedenbouwkundig plan ‘Damsterhaven’ aan de gemeente is aangeboden. ‘Damsterhaven’, een plan bestaande uit 893 woningen, waarvan 15% sociaal, 45% (midden)huur en 40% koopwoningen, met bijbehorende fiets- en autostallingen (deelauto’s), ruimtes voor maatschappelijke functies en plekken voor onder andere een biologische markt en kantoor ten behoeve van deelwerkplekken.

Ruimtelijk werd de jachthaven geïntegreerd en werd het plan voorzien van een grote spiegelvijver ter plaatse van de monumentale COVA-schoorsteen. En door het Damsterdiep en het Eemskanaal als blauwe zones te betrekken bij de ecologische onderdelen als groen, hofjes, wadi’s en waterpartijen in het plan, werd ingespeeld op de groeiende klimaat problematiek en werd verbinding met de natuur en groene stadszones gecreëerd. ‘Damsterhaven’ faciliteerde daarmee de groei van de stad. Er kan daarmee flexibel en toekomstbestendig ontwikkeld en gebouwd worden, met als doel de creatie van een gezond en aantrekkelijk nieuw stadsdeel dat met recht de relatie van de stad met het water versterkt.

Begin 2018 heeft Fountainheads een unieke en prominente locatie verworven; de Praxis vestiging direct aan het water op de kruising van het Van Starkenborch- en Eemskanaal en aan de jachthaven. Vervolgens is de naastliggende voor Groningers bekende COVA locatie overgenomen. En met de gemeentelijke eigendommen bestond het totale ontwikkelgebied ten oosten van de Eltjo Ruggeweg uit ruim 6 hectare.

Gelijktijdig heeft Fountainheads een team geformeerd om haar ideeën concreet vorm te geven. Dit team bestond uit

Prof. Riek Bakker landschapsarchitect en stedenbouwkundige, Jurjen van der Meer

Tegelijkertijd werkten het Rijk en de gemeente Groningen gezamenlijk intensief samen aan ontwikkelingsafspraken voor de Eemskanaalzone, welke uiteindelijk zijn vastgelegd in de zogenaamde Woondeal, een overeenkomst voor een financiële bijdrage vanuit het Rijk, die eveneens in 2019 is ondertekend door toenmalig Minister Ollongren (BZK) en burgemeester Den Oudsten.

Na deze voortvarende start maakt het plan ‘Damsterhaven’ thans deel uit van de ontwikkeling Stadshavens. Inmiddels heeft Fountainheads een samenwerkingsverband met BPD, waarmee het project nu een gezamenlijk initiatief betreft. Fountainheads heeft daarmee haar doel bereikt.

“Cliënten kunnen op ons bouwen”

Jeroen Knot en Jaap-Jan Plas | TRIP Advocaten Notarissen

TRIP Advocaten Notarissen is een toonaangevend en gerenommeerd kantoor met ruim 85 specialisten. Op het gebied van het vastgoedrecht is TRIP de grootste juridische adviseur in Noord-Nederland. De focus ligt op de meer complexe zaken. ‘Wij zijn goed in het vinden van creatieve oplossingen voor complexe of gevoelige vraagstukken’, aldus advocaat Jeroen Knot en (kandidaat-)notaris Jaap-Jan Plas. Beiden zijn partner bij TRIP Advocaten Notarissen.

TRIP Advocaten Notarissen heeft een gespecialiseerd team van vastgoedjuristen. Het kantoor is als adviseur actief betrokken bij de verschillende stadia van vastgoedontwikkeling en realisatie.

Jeroen: ‘Het begint bij een plan of idee. Een ontwikkelaar moet vervolgens door heel veel hoepels springen voordat hij een levensvatbaar project heeft en kan gaan bouwen. Bij dat hele proces kunnen wij zorgen voor een stevig juridisch fundament en veel voor onze cliënten betekenen.’

Voor Jeroen –als advocaat– is dat vaak een meer partijdige insteek: ‘Als advocaat behartig je primair de belangen van je eigen cliënt. Jaap-Jan heeft vanuit zijn notariële rol meestal een positie waarbij rekening wordt gehouden met alle bij de transactie betrokken partijen. Beide disciplines zijn van belang. Wij adviseren over vragen als: aan welke regelgeving moet een project of transactie voldoen? Wat zijn de te nemen stappen? Hoe moeten de betrokken belangen worden vastgelegd?’

Jeroen: ‘Maar ook als er een conflict is of dreigt te ontstaan, staan wij klaar. De kunst is het geschil op een goede manier op te lossen voordat het op procederen aankomt. Dat gaat ons als kantoor goed af, zo’n 7080% lossen we op buiten de rechter om.’

Eindresultaat

Jeroen: ‘In al onze disciplines willen wij optimale dienstverlening bieden. Met een

nuchtere en niet onnodig ingewikkelde aanpak. Bij projectontwikkeling zijn we het liefst al vanaf het begin van het project betrokken, al voorafgaand aan de aankoop van de grond. We beginnen dan bij het beoogde eindresultaat en gaan terugredeneren wat nodig is om daar te komen.’

‘In al onze disciplines willen wij optimale dienstverlening bieden.’

Jaap-Jan: ‘Bij projectontwikkeling en nieuwbouw spelen zoveel belangen. Niet alleen van de ontwikkelaar, maar ook van de toekomstige huurders of kopers of van bijvoorbeeld omwonenden of van de gemeente. Het hele proces om het gewenste eindresultaat te realiseren, is best ingewikkeld. Ieder project begint bij een passende stichtingskostenopzet. Daarin speelt de fiscale structurering een belangrijke rol. Welke belastingen worden geheven tot de uiteindelijke verkrijging door de kopers? En hoe kan onnodige belastingheffing van bijvoorbeeld omzetbelasting (21%) of overdrachtsbelasting (10,4%) voorkomen worden? Dit kan een project rendabel of haalbaar maken. Er zijn genoeg voorbeelden van projecten die zonder de juiste fiscale structurering niet op die wijze gerealiseerd waren.’

Jaap-Jan: ‘Timing is heel belangrijk. Op voorhand ergens goed over nadenken, kan een hoop zorgen en gedoe schelen. Het kan fiscaal een enorm verschil maken of je gaat slopen en bouwen voor of na de transactie.’ Opdrachtgevers weten het kantoor dan ook in een vroeg stadium te vinden.

‘Onze focus ligt op de meer complexe zaken.’

Duurzaamheidsvraagstukken

Bij projecten neemt het belang van duurzaamheidsvraagstukken steeds meer toe. Op welke manier wordt in warmte, koude en energie voorzien? Als gemeenschappelijke voorziening? Of individueel?

Jaap-Jan: ‘Wordt de duurzame energie of warmte en koude voorzien door een leverancier, dan zal de eigendom van de installaties en de levering en afname goed vastgelegd moeten worden. Ook kan dit helpen de ontwikkeling rond te rekenen en tot een lagere investering in het gebouw leiden voor de kopers. In de praktijk krijgt de invulling van deze vraagstukken nogal eens te laat in het ontwikkelproces aandacht.’

Jeroen: ‘Het aantal partijen dat betrokken is, neemt alleen maar toe. Wij proberen de spil te zijn in dit hele samenspel en uiteindelijk de partij die het mede mogelijk kan maken de plannen te realiseren. Het proces is fragiel. Als er in één schakel iets niet goed gaat, kan dat tot conflicten leiden en is dit een risico voor het project.’

Jaap-Jan vervolgt: ‘Naast advies over gebouwgebonden opwekking van energie,

is ons kantoor ook veelvuldig betrokken bij ontwikkeling en financiering van zonneen windparken.’

Jeroen vult aan: ‘Dit artikel gaat om nieuwbouw, maar duurzaamheidsvragen spelen uiteraard ook bij verbouw en renovaties, bijvoorbeeld de renovatie van het stadhuis in Groningen. Wij hebben de gemeente Groningen juridisch mogen begeleiden om van energielabel G naar energielabel A+++ te gaan. Hier kwam ook mijn andere specialisatie, het bouwrecht, om de hoek kijken. Je moet bijzondere dingen doen om zo’n oud gebouw geschikt te maken voor de volgende generatie. Daar komen baanbrekende technieken aan te pas die niet zomaar op een achternamiddag zijn uitgedacht. Tijdens diverse fases in het project was er behoefte aan iemand die kon meekijken en meedenken op juridisch vlak.’

Creatieve oplossingen

Jeroen: ‘Wij hebben een profiel opgebouwd als juridisch specialist, maar ook als strategisch sparring partner. Cliënten vinden het prettig om buiten hun eigen organisatie in een vertrouwde omgeving met ons te praten over de keuzes die ze maken. Dat kan heel breed zijn, van bedrijfsinrichting of privézaken tot hoe ze moeten omgaan met maatschappelijke of gevoelige vraagstukken.’

Jaap-Jan: ‘Onze mensen vinden het fijn om creatieve oplossingen te zoeken ‘binnen wat kan’ voor complexe problemen waarbij maatschappelijke en/of private belangen spelen. We zoeken naar regelgeving die mogelijkheden biedt of vernieuwend kan zijn. Daar hebben wij hebben niet alleen de kennis, maar ook de capaciteit voor.’

Jeroen vervolgt: ‘Een werkomgeving waar mensen inhoudelijk uitgedaagd worden, is ook een belangrijke voorwaarde voor onze juristen. Er werken hier veel jonge, talentvolle en ambitieuze mensen, dat

houdt het kantoor ook bij de tijd. Wij voelen ons prettig bij de mix van oud en jong.’

Jaap-Jan: ‘Cliënten leggen vaak heel bewust zaken bij ons neer. En dan mogen ze verwachten dat wij het snel, goed, zeker en zorgvuldig oppakken.’ Jeroen vult aan: ‘Zodat ze er letterlijk op kunnen bouwen!’ Jaap-Jan Plas

Jeroen Knot

Eric Scheer en Arnoud IJkema | SW Vastgoedverbetering is een gerenommeerde totaalaanbieder:

“Samen een volgende stap maken op het gebied van verduurzaming”

GRONINGEN - Een positieve impact maken op vastgoed, mensen en maatschappij; dat is in het kort waar SW Vastgoedverbetering voor staat. Het toonaangevende onderhoudsbedrijf is al meer dan 70 jaar landelijk actief en ook in Groningen volop bezig met mooie projecten. Of het nu gaat om onderhoud en renovatie, verduurzaming, bewonerscommunicatie, arbeidsparticipatie of complexe vraagstukken als klimaatadaptatie en circulariteit; SW Vastgoedverbetering denkt graag mee aan totaaloplossingen.

Regiomanager Noord Arnoud IJkema en Commercieel Manager Eric Scheer vertellen er meer over.

Bij de namen Arnoud IJkema en Eric Scheer gaat bij de meeste Groningers ongetwijfeld direct een belletje rinkelen. Arnoud werkt nu zo’n zes jaar bij SW Vastgoedverbetering en Eric is inmiddels al bijna 12,5 jaar actief bij de club. “Bijna een jubileum dus”, lacht Eric enthousiast. “Voordat Arnoud begon als regiomanager, heb ik deze functie jarenlang vervuld. We kennen Groningen dus beide relatief goed.”

Een gerenommeerde totaalaanbieder SW Vastgoedverbetering is volop betrokken bij de verduurzaming van de

stad Groningen. Door de jaren heen is SW uitgegroeid tot een gerenommeerde totaalaanbieder. Arnoud legt uit: “We zijn vanuit onderhoud betrokken geraakt bij corporaties. Dat doen we nog steeds, alleen we zien dat steeds meer corporaties het onderhoud koppelen aan verduurzaming. Tijdens het onderhoud van onze projecten kijken we dus direct of we een volgende stap op het gebied van verduurzaming of verbetering van het complex kunnen maken. Op die manier doen we zo weinig mogelijk onnodige werkzaamheden (noregret maatregelen) en brengen we de bewoners zo weinig mogelijk overlast.”

Ontlasten van A tot Z

Omdat SW zowel gespecialiseerd is op het gebied van onderhoud, als op het gebied van verduurzaming, weten vele corporaties het bedrijf te vinden. “Doordat wij deze twee onderdelen al jaren combineren, kunnen wij corporaties daarin ook adviseren”, legt Eric uit. “Dat begint al met het meedenken in de planvorming; dus wat gaan we doen en hoe gaan we dat aanpakken? Daar komt ook een stuk bewonerscommunicatie bij kijken, want we werken hoofdzakelijk in een bewoonde situatie. Dat geeft ook de nodige uitdagingen, zoals het binnenhalen van de 70 procent participatie bij de bewoners. Daar kunnen wij onze opdrachtgevers in ontlasten, maar ook bij de bewonersbegeleiding tijdens de uitvoering. Het mooiste vind ik als een corporatie zegt: ‘We hebben er helemaal geen omkijken naar gehad’. Dat betekent dat je een corporatie van A tot Z volledig hebt kunnen ontlasten. Dat geeft echt een kick.”

Grote uitdagende projecten

Naast woningcorporaties, is SW actief voor scholen, zorginstellingen, onderwijs en vereniging van eigenaren. “We doen echter met name corporaties en zorggerelateerde organisaties. Dat is onze core business”, vertelt Arnoud. “Het gaat hierbij vaak om projecten met grotere aantallen en een strakke planning. Zo hebben we 120 portiekwoningen voor Patrimonium opgeleverd en is Eric nu samen met het renovatieteam bezig met een planning voor de verduurzaming en verbetering van de veldspaatflat Dat gaat in totaal om 121 woningen.” Eric vult aan: “Ook hebben we vorig jaar de verduurzaming van 87 woningen van de Huismeesters afgerond. Het werk is afgerond met een hoge mate van tevredenheid van de bewoners. Daarnaast zijn we erg enthousiast over het project van de Bunnemastee en de Bunnemaheerd. Dat is een complex van 42 woningen, waar ouderen wonen. Verzorgingstehuizen zijn lastig te organiseren, maar wel hele mooie uitdagende projecten als je dat voor elkaar weet te boksen”, vertelt Eric tevreden.

Dynamiek tussen techniek en mensen

De dynamiek tussen de techniek en het menselijke aspect, is volgens Arnoud en Eric wat het werk zo leuk maakt. “Aan de ene kant proberen we technisch gezien het best mogelijke plan uit te stippelenen uit te voeren. Aan de andere kant streven we ernaar om de overlast voor de bewoners zo beperkt mogelijk te maken en hen zo goed mogelijk bij het proces te betrekken. De klant wordt namelijk steeds mondiger in wat hij of zij wil, daar moet je goed naar luisteren. Het moet eigenlijk zo zijn, dat de bewoners het ondanks de overlast bijna jammer vinden dat je weer weggaat.”

‘Door de jaren heen is SW uitgegroeid tot een gerenommeerde totaalaanbieder.’

Een menselijke organisatie

Oftewel, SW Vastgoedverbetering is een menselijke organisatie die voorop loopt in de techniek. “Het zit in onze genen”, lacht Eric. “Je ziet dat verduurzaming en circulariteit (hergebruik van materialen) steeds belangrijker wordt. We krijgen steeds meer opdrachten binnen waarin we huizen moeten verduurzamen naar label A, B of C. Wij denken daarom altijd vooruit en kijken altijd naar de beste installatietechnieken en nieuwe soorten isolatiemateriaal. Is er een nieuw soort isolatiemateriaal wat biobased is en nog niet uitgetest? Dan zeggen wij: kom maar op, laat ons meedoen! Dat geldt ook voor nieuwe installatietechnieken, hoe ver ga je daarmee? Hoe denk je na over de toekomst? Kan ik bijvoorbeeld makkelijk nog een wijziging doen naar een ander type materiaal of installatie. Wij denken dus niet alleen mee als het gaat om het proces, maar we kijken ook naar de toekomst en adviseren daarin. Dat is waar wij met SW Vastgoedverbetering voor staan.”

Eric Scheer

Arnoud IJkema

Oud

en nieuw gezicht bij Dura Vermeer in het Noorden:

“Op volle kracht vooruit in regio Groningen”

Bart Pigge en Tine-Loes Hemmes

Met zelfstandige werkmaatschappijen in het hele land, combineert Dura Vermeer een sterke regionale verankering met de kennis, kracht en middelen van een landelijk opererend bedrijf. “Dura Vermeer

Bouw Hengelo is actief in ontwikkeling, woningbouw, utiliteitsbouw, renovatie en transformatie, beheer en exploitatie”, zegt Bart Pigge, de nieuwe directievoorzitter Dura Vermeer Bouw Hengelo, die verantwoordelijk is voor de regio Noord-, Oost-, en Midden-Nederland. Samen met Tine-Loes Hemmes, directeur Vastgoedontwikkeling, en bijna 400 collega’s werken zij hieraan. Zo ook in regio Groningen.

Op volle kracht in regio Groningen

In januari heeft Bart Pigge de voorzittershamer overgenomen van Koert Terhürne. De afgelopen jaren is een sterke koers gezet binnen Dura Vermeer Bouw Hengelo en deze gaat door onder leiding van de nieuwe directievoorzitter, die inmiddels ook al twintig jaar onderdeel is van de groen-gele club. Pigge: “In regio Groningen varen we de komende jaren onverminderd op volle kracht. Het schip, de bemanning en de koers blijven hetzelfde, alleen de stuurman wisselt.”

Gebieds- en vastgoedontwikkeling

In de regio Groningen werkt Dura Vermeer op dit moment aan verschillende vastgoedontwikkelingen zoals De Oostergast, Damsterdiep en Meerstad. Een gebiedsontwikkeling waar ze bijzonder trots op zijn is de Suikerzijde. Niet alleen vanwege de omvang van 160 hectare en de ligging nabij de binnenstad, maar ook vanwege de hoge ambities en een bijzondere samenwerkingsvorm.

Tine-Loes Hemmes is inmiddels bijna vijftien jaar met onverminderde energie werkzaam bij de ontwikkelende bouwer en als directeur verantwoordelijk voor vastgoedontwikkeling. Zo ook voor De Suikerzijde. Het wordt een zelfstandig functionerend en levendig stadsdeel met uiteindelijk 5.000 woningen en ruimte voor verschillende woonvormen, werken, leren en recreëren.

Hemmes: “Samen met de gemeente en corporaties Nijestee en Patrimonium zijn we vanuit een partnerselectie een partnerschap aangegaan voor de eerste 700 woningen. We zitten vanaf het begin aan tafel en werken samen op basis van gedeeld verlangen en vertrouwen.

Iedereen heeft natuurlijk zijn of haar eigen belangen. Maar door deze in het begin van de samenwerking uit te spreken en om te vormen naar een gedeeld verlangen van wat je wilt bereiken, zorgt het ervoor dat je naar hetzelfde doel koerst. Dat het daarbij af en toe schuurt is logisch en leidt uiteindelijk ook tot betere planvorming.”

‘In regio Groningen varen we de komende jaren onverminderd op volle kracht. Het schip, de bemanning en de koers blijven hetzelfde, alleen de stuurman wisselt.’

Actief in grote renovatie- en nieuwbouwprojecten in Groningen

De komende jaren voert Dura Vermeer grootschalige renovatiewerkzaamheden uit voor woningcorporaties Lefier en Nijestee. Daarnaast voeren zij ook nieuwbouw uit vanuit de samenwerking Bouwstroom Noord. Om zo’n enorme klus

Tine-Loes Hemmes, Directeur Vastgoedontwikkeling

Team Groningen in de wijk Paddepoel, voor de renovatie van Lefier

in goede banen te leiden, is Dura Vermeer hiervoor met beide partijen een meerjarige strategische samenwerking aangegaan.

“We zijn enorm trots dat we van zowel Lefier als Nijestee het vertrouwen krijgen

‘Naast verduurzaming en vastgoedontwikkeling is Dura Vermeer toonaangevend

op het gebied van complexe utiliteitsbouw.’

Directievoorzitter Dura Vermeer Bouw Hengelo

om een lange periode intensief samen te werken”, zegt Hemmes.

“Bij zo’n samenwerking hoort dat je respect voor elkaar hebt, eerlijk bent, elkaar vertrouwt, je belangen durft uit te spreken en elkaar op dingen kunt aanspreken. Dat is voor ons geen nieuwe manier van werken, maar het blijft toch bijzonder. En het is de beste manier om samen grote stappen te zetten op het gebied van duurzaamheid en continu verbeteren.”

Complexe opgaven

Naast verduurzaming en vastgoedontwikkeling is Dura Vermeer toonaangevend op het gebied van complexe utiliteitsbouw. Pigge: “We staan bekend om onze expertise op het gebied van ziekenhuizen, hotels, scholen en kantoorgebouwen. Zo zijn we samen met Croonwolter&dros aan de slag met de vernieuwbouw van de A-toren voor het UMCG (Universitair Medisch Centrum

Groningen) en in Eemshaven werken we samen met Dura Vermeer Infra en Aannemingsmaatschappij Friso aan een enorme productiefaciliteit voor TKF. Zij produceren jaarlijks 1.200 km interarray

kabel om windmolenparken op zee onderling te verbinden.”

Wendbaarheid en continuïteit De sterke focus op een gebalanceerde omzetmix, continuïteit en een gezonde bedrijfscultuur maakt dat Dura Vermeer zich goed staande houdt in uitdagende marktomstandigheden, van de coronacrisis tot aan de oorlog in Oekraïne. Bart: “Wendbaarheid en continuïteit zijn hierbij de sleutelwoorden. Snel schakelen in extreme omstandigheden lukt alleen als je de volledige organisatie mee hebt. Dag in dag uit maken we met 400 collega’s de ambities van onze opdrachtgevers waar. We doen het écht samen, daar mogen we trots op zijn. Op basis van continuïteit kunnen we langzaam doorgroeien en investeren in de toekomst. Niet omdat we de grootste van Nederland willen worden.”

Nieuwe collega’s gezocht in het Noorden Vanwege de toenemende groei van het aantal opdrachtgevers, projecten en medewerkers in het noorden van het land, opende Dura Vermeer in 2021 een nieuw kantoor aan de Europaweg in Groningen. “De Groningse nuchterheid en tegelijk de ambitie om het net even anders te doen en verschil te willen maken, past ook heel goed bij ons”, vertelt Hemmes. “Die mentaliteit sluit gewoon heel goed aan bij hoe wij als organisatie ons werk zien. We zijn heel nuchter met elkaar, we willen niet hoog van de toren blazen, maar we willen wel boven onszelf uitstijgen, ambities waarmaken en gewoon doen wat we zeggen. En dat herken ik ook in Groningen.”

De toenemende groei van het aantal projecten is flink en daarvoor zoekt het bedrijf nieuwe collega’s. Hemmes: “We zoeken collega’s in het Noorden van ons land, die van aanpakken weten én binnen onze groengele club passen. We hebben een nuchter en gedreven team met collega’s die echt voor elkaar staan. Dat geldt voor iedere discipline, van ontwikkeling tot utiliteitsbouw en

renovatie & transformatie. Bij ons ervaar je het gemak van een groot bedrijf, met de unieke sfeer en cultuur van een klein bedrijf. Klinkt goed toch?”

De Twentse Kabelfabriek in Eemshaven

‘Dag in dag uit maken we met 400 collega’s de ambities van onze opdrachtgevers waar. We doen het écht samen, daar mogen we trots op zijn.’

Voor de vacatures van Dura Vermeer kun je terecht op www.duravermeer.nl/ werkeninhetnoorden of neem contact op met collega Anne-Marie Hannink via 06-30044383.

Monumentale renovatie voor woningcorporatie Nijestee – Tressenplaats, Groningen

Verduurzamen

“Jorritsma Bouw over ketenpartnerschap”

en verstevigen met de gehele keten

Willem Abma, Richard Behling en Allard Schuring

Jorritsma Bouw is al vijf generaties lang een modern, vooruitstrevend familiebedrijf in de bouw. De bouwtechnische uitdagingen veranderen door de jaren heen, maar in de kern is Jorritsma Bouw nog altijd dezelfde. De focus ligt niet alleen op het bouwproces, maar vooral op de mens. Open en eerlijk communiceren met bewoners, opdrachtgevers en collega’s is daarbij de kern. Dit is extra belangrijk bij gevoelige projecten, zoals verduurzaming en het verstevigen van woningen in het aardbevingsgebied. Hoe pakt Jorritsma Bouw dergelijke projecten aan? Willem Abma, Richard Behling en Allard Schuring vertellen welk proces er achter een bouwproject schuilgaat.

Keten Canvas

Jorritsma Bouw fungeert als projectleider, partner en uitvoerder in verschillende bouwprojecten. Het liefst doen ze dat door middel van een ketenpartnerschap, waarbij het resultaat voorop staat en de bewoners centraal staan. Op basis van jarenlange ervaring heeft de organisatie een eigen visie op ketensamenwerking ontwikkeld. Deze visie hebben we vertaald naar een effectieve methodiek: het Keten Canvas.

Abma geeft een korte toelichting: “Binnen het Keten Canvas werken we samen met de opdrachtgevers, diverse ketenpartners en onze eigen leveranciers. Het ketenpartnerschap is gebaseerd op een gezamenlijke aanpak, waarbij alle partijen samenwerken als één team. Op deze manier ben je allemaal collega’s van elkaar, met hetzelfde doel.”

Zo’n manier van samenwerken is in het begin wel even wennen, geeft Abma toe. Maar naarmate de eerste verlegenheid verdwenen is, biedt het ketenpartnerschap alleen nog maar voordelen. “Bij deze manier van samenwerken denken alle partijen al vanaf het begin van het proces mee. Door de expertise van ketenpartners te benutten, kunnen vooraf al betere beslissingen worden genomen. Ook kan het uitvoeringsontwerp worden geoptimaliseerd. Als je dit goed aanpakt, zorg je niet alleen voor een efficiënter verloop van het bouwproces, maar ook voor een betere kwaliteit van wat je oplevert.”

Meer continuïteit en werkplezier

In de praktijk heeft een ketensamenwerking ook een positieve

invloed op de werkvloer, ervaren de projectleiders. Behling: “Het geeft ons werk continuïteit en het vermogen om lang vooruit te plannen. Dit geeft veel rust in de personeelsplanning. Iedereen weet wat er verwacht wordt en wanneer. Omdat we doorgaans met vaste teams werken, is men goed op elkaar ingespeeld. Elke bouwtechnische situatie is al eens voorbijgekomen, dus er kan vaak snel een oplossing worden gevonden.”

‘Bij een ketenpartnerschap werk je als één team aan hetzelfde doel.’

Ook Schuring erkent de voordelen op de projectlocatie. “Ik zie gewoon dat mijn team meer plezier in het werk heeft,

Woningen Harkstede

Woningen Harkstede

omdat ze elkaar kennen. De timmerman en schilder helpen elkaar bij wijze van spreken om de spullen naar boven te tillen. Er wordt echt samengewerkt. Ook hebben we relatief weinig verloop. Laatst hadden we een afscheidsfeest van iemand die hier 50 jaar heeft gewerkt en nu met pensioen gaat. Dat is tekenend voor de langetermijnrelaties die we aangaan.”

‘Communicatie en vertrouwen vormen de basis voor elk project.’

Lefier als partner

De samenwerking met Lefier is een voorbeeld van een succesvol partnerschap, vertelt Abma. “Er is een laagdrempelige relatie ontstaan, gebaseerd op openheid en vertrouwen. Hierin denken we echt als partners met elkaar mee. Vooraf gaan we naar een woning om

te controleren wat de staat van de woning is, wat er moet gebeuren en hoe bewoners erin staan. Daarbij schakelen we diverse ketenpartners in, zoals duurzaamheidsadviseurs en schadeexperts. Pas als we alle informatie in kaart hebben, maken we verschillende scenario’s. Per scenario is bekend wat de voordelen, de nadelen en de kosten zijn. Zo is Lefier beter in staat om een weloverwogen keuze te maken en weten we precies wat er bij de uitvoering komt kijken. Van de materialen tot de personeelsplanning en alles ertussenin.”

Eén van de projecten waar Jorritsma en Lefier momenteel aan werken, is de verduurzaming van 87 woningen in de Bloemenbuurt in Sappemeer. Dit is tevens één van de projecten van Behling. “Tussen september 2023 en juni 2024 worden daar 87 woningen verduurzaamd. Tegelijkertijd wordt planmatig onderhoud aan onder andere badkamers, keukens en toiletten uitgevoerd. Het gezamenlijke doel is om dit uit te voeren in bewoonde

toestand, dit vergt natuurlijk de nodige communicatie met bewoners. Het betreft maatwerk op woningniveau, maar dan in een seriematige aanpak. Het gaat zowel om seniorenwoningen met een lage gootlijn als om eengezinswoningen met een hoge gootlijn.”

Communicatie en vertrouwen

Het project in Sappemeer is slechts één van de vele locaties waar Jorritsma werkt. De projectteams komen dan ook op vele plekken in de stad en in de provincie. Soms gaat het om het verduurzamen van een reeks appartementen. Een andere keer moet een woonboerderij helemaal gerenoveerd worden. Toch hebben alle projecten een gemene deler: het succes valt of staat met de mate van communicatie en vertrouwen.

Bij Jorritsma is communicatie dan ook een belangrijk onderdeel van het proces. Niet alleen binnen de keten, maar naar met de bewoners toe.

Behling: “We proberen bewoners op alle mogelijke manieren te informeren, via nieuwsbrieven, inloopspreekuren en persoonlijke afspraken. Daarin proberen we de behoeften in kaart te brengen, de verwachtingen te schetsen en oplossingen aan te dragen. Onze bewonersconsulenten zijn daarin een belangrijke schakel.”

Die gesprekken zijn delicaat, erkent Schuring. “Als we het hebben over aardbevingsherstel en het verstevigen van woningen, lopen de emoties vaak hoog op. In die eerste fase is een luisterend oor je belangrijkste gereedschap. Je staat immers niet zomaar in een huis, maar in iemands thuis.”

Dus hoewel de bouw vaak geassocieerd wordt met techniek en materieel, heeft Jorritsma Bouw veel oog voor de sociale component van een project. Dat is een uitstekend voorbeeld van hoe de normen en waarden van een familiebedrijf het verschil kunnen maken in grote projecten.

Even voorstellen

Willem Abma is ketenregisseur De ketenregisseur heeft de verantwoordelijkheid om de samenwerking tussen alle partners van de keten te bevorderen, met als doel een efficiënt ingerichte ketensamenwerking waarin een maximaal resultaat kan worden neergezet.

Richard Behling is projectleider in de verduurzamingsopgave met de corporaties. In deze rol zorgt hij dat alle processen in een project in goede banen worden geleid.

Allard Schuring is Projectleider en heeft een achtergrond in service en onderhoud. Momenteel focust hij zich volledig op het herstellen en versterken van woningen met aardbevingsschade.

Robert Leverman:

“Stadshavens:

de stap naar Groningen 2.0”

Grootstedelijk wonen met veel groen. Tussen het Damsterdiep en de Sontweg wordt de komende jaren hard gewerkt aan Stadshavens, een eigenzinnige nieuwe wijk aan het water. “We zijn de stap van stedelijk naar grootstedelijk aan het zetten en daarom is er juist een enorme behoefte aan een gebied dichtbij het centrum, waar ontwikkelruimte is voor een combinatie van wonen, werken en verblijven. Dat merken we ook echt tijdens de bijeenkomsten voor de bewoners, want veruit de meest gestelde vraag was wanneer mensen zich konden inschrijven.”

In totaal komen er zo’n 3.300 woningen, met 33.000 m² aan commerciële en maatschappelijke bedrijfsruimte en een Havenpark. Er komt een gevarieerd woningaanbod voor de grote en kleine portemonnee. De straten van Stadshavens worden autoluw en er wordt geïnvesteerd in fiets- en wandelpaden, kades en extra pleinen als ontmoetingsruimte. Het Damsterdiep verandert in een groene stadslaan. En op het terrein van de zandoverslag komt een groot park met veel groen en ruimte voor sport en spel.

Complexe puzzel

Maar zo’n plan ligt er natuurlijk niet zomaar. Er ging namelijk zo’n 5 jaar aan vooraf om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. ‘Anders dan bijvoorbeeld in Meerstad of De Suikerzijde, is de gemeente niet de enige grondbezitter in dit gebied’, zegt Robert Leverman, directeur

van Stadshavens BV. ‘En los van de verschillende belangen van verschillende grondeigenaren, gaat het om een bestaand gebied met beperkte ruimte. Dat maakt het best wel een complexe puzzel, waarbij het erom gaat de beste keuze te maken. Je kunt elke vierkante meter immers maar één keer uitgeven.’

‘Daar zijn partners voor nodig, met een gezamenlijke visie en een gezamenlijk gevoel voor verantwoordelijkheid’, vervolgt Leverman. ‘We staan namelijk voor een enorme opgave in Groningen. In de Woondeal met het Rijk hebben we afgesproken om in de gemeente Groningen 20.000 nieuwe woningen te bouwen tot 2030. We moeten er samen voor zorgen dat die woningen toekomstbestendig zijn en bijdragen aan de energietransitie. En dat er voor elke portemonnee een woning is, of dat nu gaat om huur of koop.”

Impressie van Stadshavens aan het Eemskanaal met het zicht op de binnenstad.

Nieuwe manier van samenwerken Daar was volgens Leverman ook een andere manier van samenwerken voor nodig. “Normaal gesproken is een publiekprivate samenwerking de standaard voor dit soort projecten. Maar we hebben de afgelopen jaren wel gezien dat vraag en aanbod op de woningmarkt flink kunnen schommelen. En ook dat op de lange termijn de ontwikkelstrategie voor marktpartijen anders kan zijn dan voor de overheid, waardoor het risico overgenomen moet worden door de gemeente. Dat zag je bijvoorbeeld in de beginjaren van Meerstad.”

‘De gebouwen in de wijk kunnen een eigen karakter hebben, maar ze moeten wel goed bij elkaar passen en als geheel een samenhangend beeld vormen.’

te bouwen om zo de totale ontwikkeling met elkaar te realiseren. Boekwaardes en saneringskosten worden daarbij buiten beschouwing gelaten en iedereen moet deze kosten met de ontwikkeling van woningen goedmaken. Dit is eigenlijk ook de eerste keer in Nederland dat we op zo’n manier samenwerken.”

Gouden regels

In 2022 was er tussen alle partijen in het gebied een samenwerkingsovereenkomst. “We hebben afspraken gemaakt over een breed woningaanbod voor alle segmenten, zodat er een inclusieve en samenhangende wijk ontstaat”, zegt Leverman. “Niet alles wordt tegelijkertijd ontwikkeld en gebouwd en er kan in de toekomst natuurlijk altijd iets veranderen en daarom hebben we met elkaar 12 gouden regels afgesproken. Deze krijgen samen met andere regels een plek in het omgevingsplan.’

Impressie van een plein in Stadshavens.

Door hoger te bouwen is er volop ruimte voor groen en ontmoeten.

“Daarom hebben we samen met de partijen in het gebied gekeken welke samenwerkingsvorm voor Stadshavens het meest geschikt is”, vervolgt Leverman. “We hebben uiteindelijk gekozen voor een systeem waarbij elke partij over zijn eigen grond kan blijven beschikken, maar de anderen toestaat op zijn grond

Een voorbeeld van zo’n gouden regel is diversiteit en samenhang per deelplan. “De gebouwen in de wijk kunnen een eigen karakter hebben, maar ze moeten wel goed bij elkaar passen en als geheel een samenhangend beeld vormen”, legt Leverman uit. “Alle gebouwen moeten ook gebruikmaken van duurzame energie en de wijk krijgt veel groen, biedt genoeg koele plekken en ook moet het regenwater overal goed afgevoerd kunnen worden.”

Een andere gouden regel is een autovrij straatbeeld. “Er zijn natuurlijk wel uitzonderingen voor verhuizingen, net zoals dat je in de binnenstad een ontheffing aan kunt vragen. Maar verder mag parkeren alleen in de parkeerhuizen”, vervolgt Leverman. “En bij die parkeerhuizen willen we ook lockers inrichten voor bezorgdiensten, zodat bewoners daar hun pakketjes op kunnen halen. Gelukkig is de wijk wel zo ingericht dat je maximaal 200 meter hoeft te lopen van de parkeergarage naar je woning.”

Grootstedelijk wonen

Het eigen stadse karakter van Stadshavens is volgens Leverman niet alleen een esthetische keuze, maar ook een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van Groningen. “We groeien hard als gemeente en we zijn inmiddels ook de zesde grote stad van Nederland. We zijn de stap van stedelijk naar grootstedelijk aan het zetten en daarom is er juist een enorme behoefte aan een gebied dichtbij het centrum, waar ontwikkelruimte is voor een combinatie van wonen, werken en verblijven. Dat merken we ook echt tijdens de bijeenkomsten voor de bewoners, want veruit de meest gestelde vraag was wanneer mensen zich konden inschrijven.”

Voordat er gebouwd kan worden, moet nog wel het omgevingsplan worden aangepast. “We werken in Groningen namelijk niet meer met bestemmingsplannen”, aldus Leverman. “Nu is er voor de hele gemeente één omgevingsplan en dat moet aangepast worden om de nieuwe wijk te kunnen maken. In mei ligt het plan voor akkoord bij de gemeenteraad.”

Maar na akkoord wordt er nog niet gelijk gebouwd. Dat gaat in verschillende fasen, zegt Leverman. “We verwachten na akkoord rond de zomer de plannen te kunnen delen voor het eerste stuk Stadshavens. Dat is het gebied tussen het Balkgat en de Eltjo Ruggeweg. Daarnaast zijn we ook druk met de uitwerking van het Damsterdiep, de kade langs het Eemskanaal en de fietsbrug. Maar we hopen dan zo snel mogelijk te kunnen starten met de voorbereidende werkzaamheden en hopelijk ook volgend jaar te kunnen beginnen met het bouwen van de eerste woningen.”

Stadshavens

Stadshavens is een project van Gemeente Groningen, ontwikkelaars VanWonen, BPD en VolkerWessels en corporaties Nijestee en Lefier

Impressie van nieuwe stedelijke bebouwing langs het Damsterdiep in combinatie met wateropvang met natuurvriendelijke oever.

ITBB Toppers in techniek:

“Alle disciplines in huis”

De betrokkenheid van een kleine onderneming gecombineerd met de professionaliteit van een grote organisatie. Dit is het concept van de ITBB Group. De recente overname van Vredenburg Installatietechniek in Steenwijk past goed in deze visie. ‘Hiermee zetten we de groei van de afgelopen jaren verder door’, aldus algemeen directeur Jelle Boorsma van de ITBB Group.

‘In 1996 zijn we begonnen in Heerenveen. De centrale ligging langs de A7, met goede logistieke mogelijkheden, maakte Heerenveen ‘the place to be’. ITBB –dat staat voor Installatie Technisch Bureau Boorsma– nam in 2007 Zonderman ‘aannemer van elektriciteitswerken in de seriematige woningbouw’ in Groningen over. De vestiging in Groningen kreeg in 2009 een vernieuwbouw. In Zwolle hebben we in 2020 een prefab-fabriek neergezet. Met de overname van Vredenburg Installatietechniek is ITBB het grootste zelfstandige familiebedrijf in de installatiesector in Noord-Nederland. Ons bedrijf telt nu 230 medewerkers en we zijn uitgegroeid tot een toonaangevend advies-, ingenieurs- en installatietechnisch bureau in Nederland.’

‘Begin 2023 presenteerde ik mijn visie waarin de ambitie staat beschreven om in de komende vijf jaar de organisatie te verdubbelen. Het streven is om in 2028 circa zes vestigingen te hebben met rond

de 400 medewerkers. We willen naar een omzet van 100 miljoen per jaar. Nu realiseren we nog een omzet van rond de 50 miljoen euro per jaar. We willen in de regio Zwolle nog versterking toevoegen en ook Noord-Holland is interessant’, zo verwoordt Boorsma de toekomstplannen van ITBB.

‘Geen opdracht is te groot of te complex.’

Schaalgrootte

In een snel veranderende wereld waarin technische innovaties elkaar in een hoog tempo opvolgen en de energietransitie voor technische uitdagingen zorgt, wordt schaalgrootte belangrijk. De toenemende schaalgrootte stelt ITBB in staat om ‘successen te stapelen’, zo stelt de algemeen

De Woldring

21 woningen in Groningnen

directeur. ‘Met meer omvang en capaciteit zorgen we ervoor dat deze noodzakelijke innovaties economisch haalbaar worden. Alle klanten en medewerkers van de bedrijfsonderdelen van de ITBB Group profiteren van die groei. Door meer omvang hebben we meer draagkracht en financiële ruimte voor innovaties. Het investeren in logistieke processen en efficiëntie met de juiste softwaretools gecombineerd met gerichte training aan onze medewerkers, brengen nieuwe Toppers uit de branche naar ITBB om samen te bouwen aan de toekomst. Door de omvang en het uitwisselen van kennis, kwaliteit, ervaringen, deskundigheid, automatisering en menskracht levert dit ons meer slagkracht op om onze klanten te bedienen.’

‘De flexibiliteit van specialisten met de compleetheid van de groep; dat is het DNA van ITBB.’

de meest innovatieve systeeminstallaties, waardoor het gebouw aan alle comforteisen en regelgeving voldoet en het goed leven, werken, produceren of opereren is.’

Het bedrijf is groot geworden in de zorgsector en ITBB is nog steeds huisinstallateur bij het UMCG, het MCL, Noorderbreedte, Philadelphia Zorg, Patyna en tientallen andere zorginstellingen. In de loop der jaren is ITBB uitgebreid en gespecialiseerd in het adviseren, ontwerpen, realiseren, onderhoud en beheer van elektrotechniek, klimaattechniek, sanitaire technieken, gebouwbeheerinstallaties en energiemanagementsystemen in utiliteitswerken, de seriematige woningbouw, service- en onderhoudsmanagement, meet- en regeltechniek en zonne-energiesystemen.

ITBB is ook specialist op het gebied van constructiewerken voor stalen kunstwerken, bruggenbouw en de ontwikkeling van speciale handling machines en innovaties. Een club enthousiaste hoogopgeleide ingenieurs werkt dagelijks ‘achter de schermen’ letterlijk en figuurlijk aan grote oplossingen. Dit gebeurt ‘achter de schermen’ omdat veel werkzaamheden onder geheimhouding worden verricht.

Duidelijke visie

‘Met de installatie-infrastructuur laten wij een gebouw leven’, zo omschrijft Boorsma de werkzaamheden van de ITBB Group. ‘We hebben alle disciplines in huis om gebouwen te voorzien van eenvoudige tot

Als ondernemer is het belangrijk om een duidelijke visie te hebben, dat is altijd het standpunt geweest van Jelle Boorsma. Al sinds de oprichting houdt hij zich bezig met hoe hij zijn onderneming beter en efficiënter kan laten presteren. Volgens hem ligt er elke dag weer een wereld aan kansen en uitdagingen te wachten. Je moet ze alleen zien en er wat mee doen. Als een ware meester heeft ITBB dit de afgelopen 27 jaar getoond door uitdagingen eerst grondig te analyseren, vervolgens de oplossing klein en overzichtelijk te maken om van daaruit te standaardiseren. Met deze werkwijze is in de praktijk geen opdracht te groot of te complex.

Bijna op dezelfde manier heeft

Jelle Boorsma ITBB ingericht: ‘Een platformbedrijf met één centrale backoffice, waar onze specialisten de financiële administratie, personeel en organisatie, veiligheid, gezondheid en milieu, risicomanagement, kwaliteit en procesbeheer, ICT en juridische zaken beheren. De ITBB-vakgroepen maken gebruik van deze diensten en werken allemaal met dezelfde gereedschappen en werkprocessen. Iedere vakgroep heeft zijn eigen specialisatie en kan apart worden ingezet, maar ook samen. De flexibiliteit van specialisten met de compleetheid van de groep; dat is het DNA van ITBB. Het grote voordeel voor onze klanten is dat ze te maken hebben met één aannemer die alle disciplines in huis heeft. En daar zijn er maar weinig van.’

Deze geïntegreerde visie op ondernemen heeft ervoor gezorgd dat de ITBB Group nu een kerngezonde integrale technische dienstverlener is met visie en een prima reputatie.

Uitdagingen door Klimaatakkoord van Parijs

‘Het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 heeft een flinke boost gegeven aan technische innovaties in onze sector. Een versnelling die technisch, financieel en voor de bemensing een enorme uitdaging is. Qua techniek en ook financieel zijn de veranderingen groot. Voor een investering nu koop je naar verhouding letterlijk veel meer techniek voor oplossingen dan 10 jaar geleden. De oplossing van techniek, gebouw en gebruik is kritischer en complexer van omvang geworden. Hoe ga je daarmee om?’

‘De visie van ITBB is waar mogelijk configureren vanuit standaarden. De oplossingen zodanig samenstellen dat het product uit verschillende basisbouwstenen bestaat: de keuze en schikking (combinatie) van componenten die samen een systeem met de gewenste functionaliteit vormen. Op deze manier kunnen we relatief eenvoudig complexe technische systemen efficiënt

samenstellen, produceren, onderhouden en beheren. Voordeel is dat we de modulaire basisonderdelen kunnen kiezen uit de ITBBbibliotheek en zelf prefabriceren. Goed voor continuïteit, kwaliteit en inzet van ons personeel dat graag in deeltijd werkt. Stel, het budget is onvoldoende om alle wensen te vervullen, dan kan dat later op modulaire basis uitgebreid worden. Dat is duurzaam, omdat de opdrachtgever met die keuze later eenvoudig kan optimaliseren, uitbreiden en beheren, in plaats van op basis van financiële motivaties keuzes maken waarbij dat onmogelijk is. Lego is een mooi voorbeeld van configureren met bouwstenen en modulair bouwen. Dat is de manier waarop wij graag onze samenstellingen baseren.’

Triade Groningen

Zonnepanelen Leyhoeve Groningen

Jornand Veldman | Bureau Meerstad:

“Vertrouwen en lef brandstof voor ontwikkeling Meerstad”

GRONINGEN De denk- en werkwijze van de plannenmakers binnen Bureau Meerstad wordt gevangen door een mooi gezegde van, notabene, Walt Disney. ‘Alle dromen kunnen uitkomen, áls we het lef hebben om ze na te jagen’, sprak de man die met zijn verbeeldingskracht en creaties de wereld veroverde. Het mag duidelijk zijn: in Meerstad pakken ze de dingen graag een beetje anders aan.

Meerstad is het plangebied ten oosten van de stad Groningen, dat aan de vooravond staat van een gigantische schaalsprong. De komende decennia ondergaat het gebied daardoor een gedaanteverwisseling. Qua oppervlakte is het de grootste gebiedsontwikkeling van Nederland. Nu wonen er zo’n 4.000 mensen in het dorp Meerstad, in 1.300 huizen. In 2050 telt het hele gebied meer dan 30.000 inwoners, verdeeld over ongeveer 10.000 woningen.

Op 2.500 hectare grond, tussen de oostelijke ringweg, het Eemskanaal en de dorpen

Meerstad en Harkstede. Meer geluk, meer natuur, meer water en meer verscheidenheid in woningbouw: eigenlijk dekt de naam Meerstad in velerlei opzichten volledig de lading. Meer lef ook, maar daarover straks meer.

‘Welkom op onze boot’

Want het gesprek in het kantoor van Bureau Meerstad komt geanimeerd, maar rustig op gang. “Welkom op onze boot”, zegt Jornand Veldman, die als manager gebiedsontwikkeling de kapitein van de

ontwikkeling is. Op een soort schip, want Bureau Meerstad bevindt zich letterlijk op het water. Het drijvende kantoor ligt in het westelijke deel van het Woldmeer. Straks, als de plannen zich uitbreiden, meert het schip elders aan en volgt daarmee de ontwikkeling van het gebied. Met aan boord de ongeveer 25 collega’s die in flexibele samenstelling aan de plannen werken. Met buiten boord al die andere betrokkenen die aan de ontwikkeling bijdragen; een bemanning die, om even in de maritieme beeldspraak te blijven, in aantal flink zal toenemen.

Van Wensbeeld naar snelle realisatie “Kijk”, zegt Veldman, en hij wijst naar de indrukwekkende plattegrond die als een wandkleed een groot deel van de witte kantoormuur vult. “Dit is ons Wensbeeld voor 2050, dat is ontstaan in een openplanproces met de omgeving.” Een wensbeeld: geen vastgetimmerd juridisch masterplan, maar een kaart en een koers voor de reis die Bureau Meerstad de komende jaren samen met die omgeving gaat maken. “Precies, want we pakken de zaken anders aan.”

Een aanpak die uiteindelijk moet leiden tot snellere plan- en besluitvorming en bouw. De ontwikkeling van plan tot realisatie verloopt normaliter gemiddeld zeven jaar. De methode Meerstad verkort het proces met vijf jaar. Dat klinkt bijna te mooi om waar te zijn.

Elkaar blijven vasthouden

“Toch kan het”, stelt Veldman. “Maar het kan alleen als je je partners meteen in de planvorming meeneemt en elkaar in het hele proces blijft vasthouden. Het begrip ‘partners’ moet in dit verband breed worden uitgelegd. Naast omwonenden en allerlei belangenorganisaties zijn dat bijvoorbeeld woningcorporaties en ontwikkelaars. Die vragen wij ook om aan de voorkant mee te denken.” De methodiek werkt eenvoudig uitgelegd als volgt: Bureau Meerstad toetst eerst de wensen en meningen en blijft gedurende het hele proces toetsen. Vragen als ‘waar voelen jullie je als corporatie goed bij?’ en ‘wat kunnen jullie als ontwikkelaar goed?’ en ‘wat wil je bouwen?’ zijn hierbij de uitgangspunten. Of aan bewoners: ‘dit is waar we nu aan denken, wat vinden

Wensbeeld 2050plangebied Meerstad

jullie daarvan?’ “Een dergelijke manier van samenwerken legt een veel steviger fundament onder de samenwerking. Deze aanpak voorkomt tijd- en geldverspilling en creëert een positieve samenwerking tussen alle partijen. Dit heeft er voor een deel van het te ontwikkelen gebied al toe geleid dat we binnenkort een samenwerkingsovereenkomst afsluiten met een ontwikkelaar en een corporatie, waar we de komende jaren allemaal veel houvast aan hebben.

Ook in het Wensbeeld zie je duidelijk de oogst van deze manier van werken. In het openplanproces hoorden we van de huidige bewoners van het gebied dat behoud van de historische lintstructuur een grote wens was. Net als stevige groenstructuren. Beide vind je terug op het Wensbeeld.”

‘Met de woningen die we in het plangebied gaan bouwen, dragen we bij aan een stad voor iedereen. Dat is een breed gedragen wens en ondertussen ook onze politieke opdracht.’

Kwetsbaar opstellen

“Met al die partners gaan we de gesprekken aan. En dat zijn open gesprekken, waarin wij ons kwetsbaar opstellen. Dat werkt tot nu toe uitstekend, al is er ook verbazing. Mensen zijn het gewend dat ze iets afgeronds of

dichtgetimmerds krijgen te zien, terwijl wij ze eerst vragen wat hún wensen zijn. De opdracht die we vanuit de politiek hebben meegekregen, is daarbij uiteraard steeds de basis.”

De stijl van Bureau Meerstad zorgt soms onverhoopt voor confusie: “Mensen raken dan in de war. Wat wil je bouwen?, vragen ze. Men is het gewend dat de overheid het plan bedenkt en dat de ingehuurde partners dat plan vervolgens uitvoeren. Maar dat is eigenlijk niet logisch. Maak toch gebruik van de expertise van de markt! Waar zijn zij goed in? En luister daar vervolgens naar.” Met gevoel voor dramatiek wijst Veldman naar de plattegrond aan de muur. “We moeten meer lef tonen. Wij, de partners, de bewoners en al die andere belanghebbenden, moeten elkaar vertellen wat we belangrijk vinden. Wat we echt willen en daarvoor moet iedereen zich openstellen. Pas dan ontstaan de beste ideeën.” De ware creativiteit ontluikt pas als er vertrouwen is en je in verbinding bent? “Zonder meer!”

Nieuwe wijken, voor iedereen

Op dit moment zijn in het gebied zo’n 1.300 woningen gebouwd. Dat worden er dus zo’n 10.000. In het Wensbeeld staan drie ontwikkelgebieden: rond de Grunoplas, langs het Eemskanaal en een uitbreiding van Harkstede. De komende jaren ligt de focus op de eerste twee. Het stedenbouwkundige plan wordt op dit moment samen met omwonenden, belangenorganisaties en andere betrokkenen uitgewerkt. In 2025 start de bouw.

De wijk rond de Grunoplas wordt onderdeel van het huidige dorp Meerstad en kenmerkt zich door veel groen en veel water, waaronder het Woldmeer en de Grunoplas, die het hart van de nieuwe wijk gaat vormen. Het bestaande groen blijft zoveel mogelijk bewaard, zodat je hier straks direct tussen volwassen bomen kunt wonen.

De wijk langs het Eemskanaal wordt een nieuwe wijk van de stad Groningen. Grotendeels stedelijk, met ook een bedrijvenpark, en naar het oosten en zuiden toe uitwaaierend naar meer landelijk, passend

bij de omgeving zoals de Middelberterplas en het huidige dorp Meerstad. En ook hier komt veel groen.

“Met de woningen die we in het plangebied gaan bouwen, dragen we bij aan een stad voor iedereen. Dat is een maatschappelijk breed gedragen wens en ondertussen ook onze politieke opdracht. We gaan dus bouwen voor sociale huur, betaalbare huur en koop en ook voor het hogere segment. En we willen dat iemand zijn hele wooncarrière in het plangebied kan maken. Het doel is om keuzevrijheid te bevorderen, waardoor niet dezelfde huizen steeds herhaald worden. Naast de aantallen sociale en betaalbare woningen is ook afstemming op de omgeving belangrijk. We kijken welke woning het best in een bepaald deel van het gebied past. Het stapelen van woonlagen kun je bijvoorbeeld het beste aan de rand doen, vlakbij de Stad (dus in het gebied langs het Eemskanaal). Terwijl sommige twee-ondereen-kapwoningen weer veel beter passen in een ander deel van het gebied. En daarbij zoeken we steeds naar de optimale mix van sociaal-betaalbaar-duur.”

Daktuin op bedrijvenpark

De dingen een beetje anders doen: je ziet het ook terug bij de planvorming rond het nieuwe bedrijvenpark dat in het gebied naast de ringweg komt. “We zijn bezig met een fantastisch concept. Het gebied is nu nog een weiland, hoe gaaf zou het zijn als je die grote loodsen en dozen die er komen mooi inpakt? Breng ze onder in een laag van grond en gebruik die grond vervolgens weer voor duurzame toepassingen. Je kunt er een ecologische daktuin van maken, klimaatbestendig. De bedrijven krijgen iets unieks dat je nergens anders ziet. En bovendien, zo wordt het bedrijvenpark een mooie entree van je wijk.”

De plannen getuigen alweer van stevige ambities: maar ook hier is de gedachte evident, vertelt Veldman. “We denken na over de toekomst. Want ook al hebben we geen glazen bol, we kunnen wel voorsorteren op de te verwachte ontwikkelingen. En wát we

bedenken, leggen we voor. Sommige mensen vinden het fantastisch, anderen zien apen en beren. Zo van: dat lukt je toch niet, is veel te duur. Dat kan, maar dat gaan we eerst uitzoeken.”

Vertrouwen en lef gevraagd

En hoewel de reacties op de Meerstadaanpak overwegend positief zijn, begrijpt Veldman dat er technische onderbouwing en bewijslast nodig zijn om het vertrouwen te vergroten. De komende fase, met de verwachte start van de bouw in 2025, is daarom belangrijk voor het verdere verloop. “Het is zo dat ondernemers, corporaties en de gemeenten Groningen en Midden-Groningen positief zijn, maar zij willen uiteraard ook concrete resultaten zien. Het succes van het plan moet twijfelaars overtuigen. Daar hoort ook bij dat we samen met de betrokken overheden voldoende financiële dekking vinden.” Een kloppend verhaal, met zorgvuldige aandacht voor aspecten zoals zorg, leefbaarheid, groen, klimaat en duurzaamheid en voorzieningen, wordt beschouwd als politiek en maatschappelijk bestendig zolang plannen en uitvoering goed in elkaar steken. Veldman: “Zo is het. Eigenlijk vragen we iedereen om vertrouwen én lef.”

Jornand Veldman

“We willen gebieden mooier achterlaten dan we ze aantreffen.”

Kirsten Noorduin en Dienke Slatman | Heijmans vanuit de noordelijke regio:

De omslag naar biobased bouwen is door Heijmans ten volle omarmd en stelt het bedrijf voor grote, interessante uitdagingen. Voordat de woningen van project Thedemaborg in Nietap verrijzen – ze gaan dit voorjaar in de verkoop – heeft Heijmans circulaire en biobased bouwsystemen onderzocht. “We hebben voor de woningen van de Thedemaborg een heel sterk duurzaam concept ontwikkeld.”

Dienke Slatman is als ontwikkelaar al vier jaar betrokken bij de ontwikkeling van het project Thedemaborg. “Het is een locatie die Heijmans al vrij lang in bezit heeft en waar in de loop der tijd verschillende plannen voor zijn ontwikkeld. Heijmans is verantwoordelijk voor de gebieds- en opstalontwikkeling. We hebben van het begin af aan gekozen voor een natuurlijke inrichting van het gebied. We gaan de oorspronkelijke borglocatie zoveel mogelijk behouden, inclusief alles wat er leeft en groeit. Daaromheen hebben we woningen ontwikkeld die een link hebben met de rijke historie van het gebied. De borglocatie is namelijk ook een archeologische vindplek. Daar hebben we in samenwerking met de gemeente en de provincie bij de uitwerking van het stedenbouwkundigplan rekening mee gehouden. Het gewijzigde bestemmingsplan is inmiddels

onherroepelijk en de definitieve inrichting van het gebied is afgerond. We hebben onze infracollega’s aangehaakt om het perceel bouwrijp te maken. We beginnen straks met het opschonen van het terrein, dat hier en daar opgehoogd moet worden. Ook leggen we nieuwe watergangen aan. Dat hopen we in het najaar gereed te hebben. Tenslotte is bewonersparticipatie een heel groot onderdeel van zo’n project: het gebeurt immers allemaal bij mensen in de achtertuin.”

Kirsten Noorduin en Dienke Slatman (van links naar rechts) bij het natuurinclusieve bouwbord ontworpen door 1e jaars studenten bouwkunde van Firda.

‘Omdat Thedemaborg zo’n duurzaam project is, wilden we het bouwbord eens op een andere manier aanvliegen.’

Woningtype

Schuurwoning nieuwbouwproject

Thedemaborg in Nietap

Ecologische bouw

“Er komen 28 koopwoningen en zeven huurwoningen. De laatste worden verhuurd door woningstichting Woonborg uit Vries. Samen hebben we besloten om de woningen zo duurzaam mogelijk te ontwikkelen. Dit past goed bij de natuurlijke omgeving. We hebben gekozen voor houtskeletbouw, met hennep als isolatiemateriaal. Er is uitgebreid gekeken naar het energieconcept: uiteraard gaan de woningen niet aan het gas, maar gaan we met waterpompen werken, die weer gevoed worden door zonnepanelen op de daken. Het hele gebied om de woningen heen wordt groen, zo gaan we geen parkeerplekken met dichte bestrating aanleggen maar graskeien, ook op het terrein van de woningen zelf. We hopen uiteraard kopers te vinden die dit hele concept omarmen. Wat de binneninrichting betreft: we leveren onze woningen altijd op zonder keuken, maar we bieden wel een grotendeels circulaire keuken als optie aan.”

‘We gaan op zoek naar een doelgroep die echt biobased wil wonen en zo een steentje wil bijdragen aan het milieu.’

Kirsten Noorduin zorgt er samen met het team voor dat het nieuwbouwproject in de verkoop komt en houdt zich met name bezig met de website, brochure, woonwensen, het bouwbord en de promotie. Daarnaast zit ze in het commerciële team en legt ze onder andere verbindingen met scholen. “Omdat Thedemaborg zo’n duurzaam project is, wilden we het bouwbord eens op een andere manier aanvliegen. Dus hebben wij Firda gebeld en gezamenlijk hebben we er een mooi project van gemaakt voor mbostudenten. We hebben een pitch gedaan met eerstejaarsstudenten Bouwkunde en hen allerlei natuurlijke materialen uit de omgeving laten zien. Vandaaruit mochten ze met een ontwerpvoorstel komen. Het winnende ontwerp hebben de studenten samen met onze timmerlieden gerealiseerd in de werkplaats van Heijmans. Zo leggen we verbindingen, hebben we een origineel bord in het weiland staan en tegelijkertijd studenten geënthousiasmeerd voor bouwen. Ook hebben we met ze gesproken over natuurinclusief bouwen en waarom dat zo belangrijk is. Want deze studenten gaan waarschijnlijk onze woningen in de toekomst ontwerpen en bouwen.”

Duurzaamheidsgedachte

Dienke Slatman: “We noemen onszelf sinds 2018 makers van een gezonde leefomgeving. We willen gebieden mooier achterlaten dan dat we ze aantreffen. Binnen Heijmans zijn verschillende mensen vrijgemaakt om de duurzaamheidsgedachte te implementeren in de organisatie. Het is een interessant traject, de omslag naar biobased bouwen vraagt om een andere manier van denken. In Heerenveen hebben we vorig jaar een houtskeletbouwfabriek neergezet. Hier worden energiezuinige en circulaire woningen geproduceerd met Europees productiehout en biobased isolatiemateriaal. In de toekomst willen we zoveel mogelijk biobased woningen in de fabriek fabriceren.”

Kirsten Noorduin: “We gaan op zoek naar een doelgroep die echt biobased wil wonen en zo een steentje wil bijdragen aan het milieu. Het heeft natuurlijk ook veel

voordelen, een woning die de warmte in de zomer buitenhoudt en in de winter juist binnen. We hebben voor Thedemaborg een heel sterk duurzaam concept en zorgen zo voor een gezonde leefomgeving.”

Biodiversiteit

Dienke Slatman: “Wij hebben in Heerenveen ongeveer 20 hectare grond in bezit, die we ooit willen gaan ontwikkelen voor woningbouw. Maar voor het zover is, hebben we gekeken wat we er nu mee kunnen. Samen met Staatsbosbeheer werken we daarom aan een plan om het gebied zo natuurlijk mogelijk in te richten. In overleg met GreenInclusive hebben we onze pachters gevraagd of ze hennep willen gaan telen. Er is afgesproken dat in maart er een gedeelte wordt ingezaaid, in het najaar wordt er geoogst. De hennep wordt door GreenInclusive verwerkt tot isolatiemateriaal, dat vervolgens wordt verwerkt in de houtskeletbouwelementen van de woningen van de Thedemaborg. Het is een mooi initiatief voor de toekomst. Heijmans heeft in heel Nederland meerdere grondposities waar ook hennep verbouwd kan worden. Zo verzekeren we ons van isolatiegrondstoffen voor toekomstige projecten.”

Kirsten Noorduin: “Een mooi bijkomend voordeel is dat het verbouwen van hennep ecologisch verantwoord is, omdat je amper hoeft te bemesten. Zo verschraal je de bodem en dat zorgt voor een grotere biodiversiteit. Hierdoor verbeteren we nu al de grond voor de later te ontwikkelen gebieden, want een gezonde leefomgeving begint bij een florerende bodem.”

Dienke Slatman: “Een duurzame gebiedsontwikkeling vraagt een andere manier van denken. Niet gewoon met een meetlat bepalen, hier kunnen zoveel woningen staan, maar eerst kijken naar de bodem, waterhuishouding, de flora en de fauna en daar je bouwplan op aanpassen. Doel van het inrichtingsplan van de Thedemaborg is een Greenlabel A. Aan de hand van de thema’s klimaat, biodiversiteit en gezondheid is een integrale aanpak voor

ontwerp, realisatie en beheer gerealiseerd. Dat betekent dat iedereen een groen uitzicht heeft, dat we afwateren via het maaiveld en zo het riool ontlasten, dat we nadenken over hoe we woningen zo neerzetten dat de sociale interactie tussen de bewoners wordt gestimuleerd, hoe ze kunnen participeren bij het onderhoud van hun wijk en hoe je het ecosysteem niet aantast. Dit past bij ons streven om de impact van bouwen op het milieu kleiner te maken en een gezonde leefomgeving te creëren waar iedereen fijn kan wonen, met oog voor mens, dier en natuur.”

Woningtype

Poortwoning

nieuwbouwproject

Thedemaborg in Nietap

Woningtype

Koetswoningen en Borgwoningen

Thedemaborg in Nietap

In dit voorjaar van 2024 start de verkoop van Thedemaborg in Nietap. Meer informatie kunt u vinden op www.thedemaborg-nietap.nl

“Het is tijd voor baanbrekende oplossingen”

Jan Johan de Vries | directeur bij Rottinghuis:

Foto: Ronnie Zeemering

De woningmarkt in Noord-Nederland wordt geconfronteerd met een scala aan uitdagingen, waaronder de voortdurende woningcrisis, de versterkingsopgave in Groningen, tegenvallende nieuwbouwaantallen en de groeiende vraag naar betaalbare huisvesting voor starters en ouderen. Jan Johan de Vries, de nieuwe directeur bij Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf in Groningen, heeft een duidelijk plan voor hoe zijn organisatie deze problemen wil aanpakken: “met lef, verantwoordelijkheid, en vooral samenwerking op alle niveaus.”

Impact op de leefomgeving

“Je kunt deze crisis zien als kansloos of kansrijk. Wij kiezen voor het laatste,” zegt De Vries strijdvaardig. “Blijven vasthouden aan oude methoden brengt ons niet verder. We moeten een andere benadering kiezen met een focus op duurzaamheid en toekomstbestendigheid.”

Maar is dit niet gewoon preken voor eigen parochie? “Natuurlijk willen wij bouwen”, erkent De Vries. “Maar het gaat erom hóe we bouwen en welke impact dit op onze leefomgeving heeft. Daarin kunnen we het verschil maken.” De Vries wijst op de talrijke initiatieven en innovaties in de sector op het gebied van duurzaamheid zoals biobased en natuurinclusief bouwen, prefab en complete (circulaire) woningen uit de fabriek. “Dit zijn oplossingen die niet alleen voor nu werken, maar ook voor de toekomst.”

‘Je kunt deze crisis zien als kansloos of kansrijk. Wij kiezen voor het laatste.’

Vandaag bouwen, MorgenWonen

De doorontwikkeling van de prefab- of fabriekswoning, is doorslaggevend hierin begrijpen we van De Vries. “Binnen VolkerWessels werken we onder het label MorgenWonen aan meer dan complete oplossingen voor bovengenoemde problematiek. We leveren vanuit onze eigen fabrieken woningen die niet alleen passen bij de vraag van vandaag, op het gebied van Product Markt Combinaties, maar ook van morgen.

Delfzijl. Foto: Richard te Riet

Boegkwartier Delfzijl

Foto: Ronnie Zeemering

MorgenWonen Puur Noordwolde

Ons product is namelijk standaard Nulop-de-meter èn in een circulaire en biobased variant leverbaar, zoals de MorgenWonen Hout variant. Hierin bieden we zowel grondgebonden woningen als ook gestapelde oplossingen voor appartementen.”

Budgetgestuurd ontwerpen

Als de oplossing voor handen is, waarom lijkt er dan zo weinig te veranderen aan de huidige marktomstandigheden? Volgens De Vries komt dat door het spanningsveld tussen initiatieven en geldende normen, vooral op het gebied van wet- en regelgeving en contractvorming. “We blijven vastzitten in oude patronen en processen. Het gaat vooral om het voorkomen van risico’s, terwijl er betere manieren zijn dit vlot te trekken. We zien dat veel van onze opdrachtgevers,

vooral woningcorporaties, zoeken naar mogelijkheden om projecten duurzamer, conceptmatig, of vanuit andere samenwerkingsvormen aan te vliegen. Dat ruimte bieden aan innovatie en creativiteit meerwaarde oplevert. Daarom zeggen wij tegen onze klanten; laat ons vroeg in het proces meekijken bij een project. Dat geeft zekerheid over de haalbaarheid en technische maakbaarheid van een project. Vaak zien we dat we, tegen de tijd dat we een prijs moeten afgeven, vooral veel tijd kwijt zijn aan het ‘optimaliseren’ oftewel bezuinigingen doorrekenen, om maar binnen de kaders van het budget te blijven. Kansen als circulariteit, biobased oplossingen, passieve installaties et cetera sneuvelen veelal als eerste in zulke situaties. Zet ons eerder aan tafel, dan heb je die zekerheid ook eerder dat de doelstelling van je project over meer gaat dan alleen de prijs per vierkante meter. Dat is echt waar wij ons in onderscheiden. Onze projectmanagers en technisch ontwerpmanagers zijn hier fulltime mee bezig. We noemen dit budgetgestuurd ontwerpen.”

Kansen vanuit de bewoners en gebruikers

“Maar er is meer nodig”, benadrukt De Vries. “We moeten de hele keten meekrijgen in deze transitie, van lokale overheden tot de uiteindelijke bewoners van deze woning, om zo een stimulans te geven aan meer toekomstbestendige invulling van de woningvraag.”

Rottinghuis is vooral actief in Groningen maar maakt deel uit van het landelijke concern VolkerWessels, waardoor ze een brede kijk hebben op de marktontwikkelingen. “We zien grote verschillen tussen regio›s,” legt De Vries uit. “In Friesland bijvoorbeeld is er een sterke focus op biobased en klimaat adaptieve oplossingen. In Groningen ligt de nadruk begrijpelijkerwijs op aardbevingsbestendig bouwen en bouwkundig versterken. Daarin is de vraag groot, wij zijn dan ook op tal van locaties actief, vooral met het versterken van particuliere

woningen. Daarin werken wij vanuit de zogenaamde gebiedsgerichte aanpak aan het versterken van woningen. Dat betekent dat we de woningen niet slopen en opnieuw bouwen, maar juist het huis behouden met al zijn karakter en verbeteren. Door hierin de koppeling te zoeken met verduurzaming, bijvoorbeeld door isolatie en kierdichting, krijgen de bewoners een veilig, energiezuinig en voor hen vertrouwd thuis!”

Duurzaamheid betaalbaar

“Naast duurzaamheid moeten we ook kijken naar betaalbaarheid,” voegt De Vries toe. “In Groningen is er veel aandacht voor de versterkingsopgave en van daaruit ook voor de betaalbaarheid van wonen. Dit is een cruciale factor voor veel inwoners in onze regio, waaronder ook onze eigen medewerkers. Vandaar dat ik me hard wil maken voor die oplossingen die iets bijdragen aan de leefomgeving en die betaalbaar zijn. Als Rottinghuis bieden we huisvestingsoplossingen voor elke portemonnee,” benadrukt De Vries. “En we kijken verder dan een gunstige marktwaarde. Het gaat ook om de kwaliteit van leven en de impact op onze omgeving. Dus een meer gebiedsgerichte insteek.

Boegkwartier

“Het project Boegkwartier in Delfzijl is hiervan een mooi voorbeeld. Dit appartementencomplex is ontwikkeld en gebouwd door Rottinghuis in opdracht en nauwe samenwerking met woningcorporatie Acantus, gemeente Eemsdelta en Lidl Nederland. Door de participatie van zorgorganisatie Noorderzorg en met de steun vanuit de Nationaal Coördinator Groningen, Provincie Groningen en het Nationaal Programma Groningen is hier een prachtig voorbeeld gerealiseerd van wat mogelijk is als vanuit een gedeelde doelstelling de schouders eronder worden gezet. De 78 appartementen bieden mensen een duurzaam en social thuis. Met zorg in de nabijheid, midden in de stad met alle voorzieningen en met een groene impuls

in de vorm van een dak-/stadtuin van maar liefst 1.600 m2. Deze impuls vergroot de levenskwaliteit van de stad niet alleen qua stedenbouw, maar ook door de natuurinclusiviteit.”

Middelstum

Foto: Richard te Riet

‘In Groningen is er veel aandacht voor de versterkingsopgave en van daaruit ook voor de betaalbaarheid van wonen.’

Emissievrij in 2030

Vanuit VolkerWessels hebben we beschikking over ontzettend veel expertise, niet alleen bouwkundig, maar ook op het gebied van natuurinclusief en klimaat adaptief ontwikkelen. Niet alleen in onze projecten staat deze meerwaarde centraal, maar in onze dagelijkse bedrijfsvoering ook. Zo werken we ernaar toe dat wij in 2030 emissievrij kunnen bouwen.”

“In de afgelopen jaren is er veel geïnvesteerd en geïnnoveerd in de sector,” concludeert De Vries. “Maar om echte verandering te zien, moeten we durven te breken met oude patronen en te investeren in concrete oplossingen die de status quo uitdagen. Dan pas zullen we verandering gaan zien.”

“Samen leven, bouwen en financieren”

Hubert Raadsma | Rabobank over wooncoöperatie Ebbingehof:

Een praatje in de gemeenschappelijke ruimte, een gezamenlijke tuindag of koffie drinken om de langste dag van het jaar te vieren. Het Ebbingehof is een plek waar mensen niet alleen naast elkaar samenwonen, maar ook actief met elkaar samenleven. Alleen dan wel met de zelfstandigheid en de privacy van een eigen appartement, in het hart van de stad Groningen. Het is voor de bewoners een droom die uitkomt.

Wat is er allemaal voor nodig geweest om deze woongemeenschap te realiseren en te financieren? En wat zijn de voordelen van een coöperatieve woongemeenschap, zowel voor individuen als de maatschappij? Aan het woord zijn Hubert Raadsma (Senior Accountmanager Grootzakelijk) en Aart Cooiman (Sr. Sector Specialist Bouw & Vastgoed, Woningcorporaties en Wooncollectieven), beiden werkzaam bij Rabobank.

Grond, geld en groepsvorming

“Het realiseren van een coöperatief gebouw vraagt om een combinatie van grond, geld en groepsvorming. Samen met veel geduld van alle betrokkenen, want het zijn lange projecten.” vat Cooiman het project samen. “Bij het Ebbingehof heeft ontwikkelaar VanWonen de grond aangekocht. In overleg met de gemeente is besloten om ruimte te bieden aan een coöperatief initiatief. In dit geval was er al een groep inwoners met een wens voor een dergelijk project. Zij hebben zich verenigd in de wooncoöperatie Stichting Ebbingehof.”

‘Alle bewoners worden betrokken bij de ontwikkeling en besluitvorming over hun woning.’

Vervolgens moet de financiële haalbaarheid van het project beoordeeld worden. Dat is een opdracht die goed bij Rabobank past. Raadsma: “Bij onze coöperatieve leden is er veel behoefte aan voldoende beschikbare, betaalbare en toegankelijke woningen. Er moet meer gebouwd worden, maar ook meer

samengeleefd worden. Zodoende paste het Ebbingehof goed bij onze ambitie. Eerst hebben we het investeringsplan van het project beoordeeld. Nadat de financiële haalbaarheid gecheckt is, hebben we alle betrokken geïnformeerd over de wederzijdse rechten, de risico’s en de plichten. Daarna hebben we een financiering verstrekt die ongeveer 60% van de totaalsom dekt. Dit is aangevuld met leningen van diverse bewoners en investeringen door de Gemeente Groningen.”

‘Wij zijn de enige Nederlandse bank die woongemeenschappen financiert.’

en een dakterras. Ook zijn alle woningen levensloopbestendig en beschikken ze over energielabel A++ door onder andere de plaatsing van 135 zonnepanelen. Er zijn ook woongemeenschappen waar wordt gekozen om het witgoed of de fietsen met elkaar te delen. Dat scheelt ruimte bij het bouwen, verlaagt de energielasten en vermindert de druk op het milieu.”

Nadat het plan notarieel werd vastgelegd, werd aannemer Trebbe aangehaakt. Rizoem werd gevraagd om de samenwerking tussen alle belanghebbenden te faciliteren. En dat is hard nodig, legt Raadsma uit. “Bij een wooncoöperatie zijn de toekomstige bewoners onderdeel van de projectgroep. Zij hebben doorgaans geen achtergrond in de bouw- en vastgoedontwikkeling, laat staan in de financiering hiervan. Dat maakt het een complex proces waar je een lange adem voor nodig hebt.” Toch zou Raadsma het zo opnieuw doen. “Ik vind het een prachtig initiatief. De gesprekken met de initiatiefnemers verliepen heel goed en open. Dan wil je er zelf ook energie in blijven steken.”

Talloze voordelen

De wachtlijst voor het Ebbingehof is lang, evenals de lijst met voordelen. Cooiman: “Alle bewoners worden betrokken bij de ontwikkeling en besluitvorming over hun woning. Bij het Ebbingehof is collectief gekozen voor gezamenlijke voorzieningen zoals een binnentuin, een gemeenschappelijke ruimte waar allerlei sociale activiteiten worden ontwikkeld

Daarnaast zijn de woningen betaalbaar, vervolgt Cooiman. “De inwoners verenigingen zich in een stichting middels een Collectief Coöperatief Eigenaarschap (CCE). Dit is een goede manier om betaalbaar te bouwen. Daarbij krijgen bewoners de kans om individueel en zonder winstoogmerk te investeren in het project. In dit geval zijn de woningen een combinatie van sociale en particuliere huur. Omdat er geen individuele eigenaar is en geen winst gemaakt kan worden, blijft het geïnvesteerde geld in de woning. Hierdoor blijven de woningen betaalbaar, ook voor de latere generaties.”

Sociaal contact

Het grootste voordeel van gezamenlijk wonen is het sociaal contact. Dit voordeel is niet te kwantificeren, maar op het Ebbingehof duidelijk te voelen. Raadsma: “Als ik de bewoners spreek, merk ik hoe blij ze zijn met deze oplossing. De combinatie van zelfstandig wonen en samen dingen ontwikkelen is heel mooi. Je merkt dat de bewoners veel energie en geluk halen uit het sociale contact, of het nu een kort praatje op de galerij of een gezamenlijke activiteit betreft. Oog hebben voor elkaar, er zijn voor elkaar, je buren kennen: dat is toch waar veel mensen naar op zoek zijn.” Wooncoöperaties dragen dus niet alleen bij aan individueel woongenot, maar leveren ook een bijdrage aan de leefbaarheid. Cooiman: “In grote steden zijn veel mensen op zichzelf aangewezen. Er is veel eenzaamheid, niet alleen onder ouderen, maar ook onder jongeren. Een woongemeenschap kan op deze manier een alternatief zijn voor familievorming. Doordat er onderling naar elkaar

omgekeken en voor elkaar gezorgd wordt, wordt de druk op de zorg verlaagd. Zo zijn er allerlei maatschappelijke voordelen.”

Ebbingehof is slechts het begin Het Ebbingehof laat zien hoe de visie van inwoners, de gemeente en andere partijen samen kunnen komen in een gebouw. Het wooncomplex past perfect bij de woonvisie van de Gemeente Groningen: ‘een thuis voor iedereen’. In het bestemmingsplan wil de gemeente extra ruimte bieden aan mensen of groepen die meer regie willen over de manier waarop ze wonen. Als het aan de gemeente ligt, is het Ebbingehof slechts het begin. Er is nog zoveel potentieel voor toekomstige, coöperatieve wooninitiatieven. Daarom is het Steunpunt Wooncoöperaties gelanceerd. Hier krijgen wooncoöperaties in Groningen ondersteuning bij het realiseren van betaalbare, coöperatieve woongemeenschappen.

Voor toekomstige financieringen zal de gemeente weer optrekken met Rabobank.

Cooiman: “Wij zijn momenteel de enige Nederlandse bank die ervaring heeft met het financieren van woongemeenschappen.

Daarnaast stelt het Rijk veertig miljoen euro ter beschikking om erin te investeren. Het overige deel wordt ingelegd door particulieren, meestal betreft dit tien tot vijftien procent van het bedrag.” De middelen worden niet alleen gebruikt voor de bouw, maar ook voor het begeleiden van de groepsvorming. “Een goede groep is cruciaal voor het realiseren van woongemeenschappen. Want uiteindelijk draait het niet om de stenen, maar om de mensen die hier gelukkig oud kunnen worden.”

Hubert Raadsma Senior Accountmanager Grootzakelijk Rabobank

‘Er is nog zoveel potentieel voor toekomstige, coöperatieve wooninitiatieven.’

Theo Bosma, projectmanager vastgoed realisatie & Bert Klinkenberg, projectleider | Lefier // Balster Topper, directeur & Ate Kosters, hoofd werkvoorbereiding | Van Wijnen”

“In Groningen staat straks een schoolvoorbeeld van duurzaam omgaan met bestaande bouw.”

v.l.n.r. Bert Klinkenberg, Ate Kosters, Balster Topper en Theo Bosma

In Nederland staat een groot aantal gebouwen uit de periode van de wederopbouw waar nodig iets mee moet gebeuren. Woningcorporatie Lefier en aannemer Van Wijnen renoveerden de afgelopen jaren de drie iconische studentenflats in de Groningse wijk Selwerd en zetten daarmee een nieuwe standaard. Al deze kennis nemen ze mee naar de op handen zijnde verbouwing van de studentenflat aan de Van Heemskerckstraat. “Zo komen we steeds minder vaak voor verrassingen te staan.”

Toen de Van Heemskerckflat medio jaren zestig werd opgeleverd, keek men nog anders tegen studentenhuisvesting aan. De 229 bestaande onzelfstandige eenheden van 14 m2 met een gemeenschappelijke keuken, toilet en douche worden de komende anderhalf jaar dan ook getransformeerd naar 265 semi-zelfstandige eenheden, die met 19 m2 aanzienlijk groter zijn en alle beschikken over een eigen douche en toilet. Het betekent de voortzetting van de succesvolle samenwerking tussen Lefier en Van Wijnen.

Theo Bosma: “We zijn elkaar in het verleden natuurlijk al wel eens tegengekomen, maar met de transformatie van de Duindoornflat in Selwerd, opgeleverd in 2018, is de structurele samenwerking echt begonnen. Met een voorbereidingstijd van anderhalf jaar hebben we de volgende flat aangepakt en toen nummer drie. Zo hebben we ongeveer 1000 studenten van nieuwe, duurzame woningen voorzien.”

Social return

Lefier is een sociale woningcorporatie,

die in 2030 alle bestaande woningen en studentenhuisvesting op Label A wil hebben. In 2050 moeten alle woningen CO2-neutraal en van het gas zijn. Dit project gaat dus niet alleen over simpelweg transformeren, maar er is veel aandacht voor duurzaam bouwen en social return, vertelt Theo Bosma: “Deze flat is in 1966 opgeleverd en voldoet niet meer aan de hedendaagse eisen. Ten eerste zorgen we ervoor dat de eenheden groter en comfortabeler worden, met eigen sanitair. We hebben een vleugel op de begane grond bestemd als gemeenschappelijke ruimte. We kiezen er nadrukkelijk voor om daar geen kamers in te zetten, omdat we graag iets terug willen doen voor de wijk en de stad, als social return. Er komen daar een restaurantgedeelte, studieplekken en een ruimte waar bijvoorbeeld een wijkvereniging een vergadering kan organiseren. Ook de gemeente heeft er wel oren naar om daar wat te doen. Het wordt in ieder geval een aanlooppunt voor de buurtbewoners en zo leg je verbinding tussen de wijk en de studenten, traditioneel toch gescheiden gemeenschappen. In Selwerd werkt het: in het restaurant koken

Plattegrond Van Heemskerckflat

Opbouw van de stijlvol weggewerkte zonnepanelen

mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, studenten komen er een daghapje eten en zo ontmoeten ze elkaar. Prachtig toch?”

Balster Topper: “Het is een goed voorbeeld van duurzaam omgaan met bestaande bouw. We slopen de flat niet, maar laten het betoncasco gewoon staan. Je hergebruikt het materiaal en zet daar een nieuw jasje omheen, dat is toch het summum van circulair bouwen. Verder zetten we er een nieuwe installatie in, isoleren we de flat van top tot teen en integreren we zonnepanelen stijlvol in de gevel.”

‘Je hergebruikt het materiaal en zet daar een nieuw jasje omheen, dat is toch het summum van circulair bouwen.’

Sensortechnologie

Bert Klinkenberg: “De eerste drie flats hebben we met Warmtestad gedaan. Dit keer gaan we met het bestaande ketelhuis, dat nog vrij jong is, aan het werk, in combinatie met luchtwarmtepompen. Zo wordt ook dit een duurzaam energieplan.

Daarnaast kijken we of we andere zaken slimmer kunnen gaan doen. Laten de bewoners in het weekend het licht of de verwarming aanstaan, dan kunnen dit we bijvoorbeeld bijsturen met sensortechnologie. Je zou op verdiepingsniveau het energieverbruik kunnen laten zien en zo een gezonde competitie in het leven roepen. Dan wordt het leuk: er ontstaat een gemeenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel, er wordt CO2 bespaard en de woonlasten gaan omlaag.”

Theo Bosma: “Ook onderzoeken we de mogelijkheden tot het plaatsen van een biobased batterij in de flat. Het net is nogal vol in dat deel van de stad, we hebben nog geen toezeggingen dat we terug kunnen leveren aan het net, dus zou het ideaal zijn als we het overschot ter plekke kunnen opslaan en op gezette tijden terug kunnen leveren aan de flat, in de avonduren bijvoorbeeld. Dat is het toppunt van circulair denken, ik zou het prachtig vinden als dat lukt. Als je richting 2050 kijkt, zijn dit wel zaken die ertoe doen.”

Verdere industrialisering Lefier en Van Wijnen zijn aangesloten bij het Horizon Project InCUBE van de EU, bedoeld om de EU-Renovatiegolf te ontsluiten. Er zijn drie demoprojecten aangewezen in Europa, waaronder de Van Heemskerckflat. Dat geeft Van Wijnen een uitgelezen kans om te experimenteren met robottechnologie, legt hoofd werkvoorbereiding Ate Kosters uit:

“In 2022 zijn we in dit consortium terechtgekomen, met nog 23 partners uit zeven Europese landen, die kennis uitwisselen en onderzoek doen naar het industrieel renoveren van grote woongebouwen. Dat begint al bij het in kaart brengen van het gebouw met behulp van BIM. In eerste instantie zullen dit geometrische data zijn, maar het ultieme doel is het creëren van een Digital Twin. Na het strippen brengen we met een drone eventuele afwijkingen in kaart en van daaruit controleren we het ontwerp en passen we het waar nodig

aan. Maar niet alleen in de voorbereiding, ook in de daadwerkelijke transformatie experimenteren we met industrialisering van het proces: In de fabriek plaatsen we bijvoorbeeld alvast PV-panelen in de prefab gevelelementen, we zetten robottechnologie en slimme systemen in op de bouwplaats en voor dit alles dient de BIM-informatie als onderlegger. We toetsen dit constant aan de geldende techniek en regelgeving, zodat we eventuele uitdagingen op dit gebied ook terug kunnen koppelen naar het consortium en de EU. Ook kijken we, zoals gezegd, of we geavanceerde sensortechnologie in onze gebouwen kunnen integreren.”

Betaalbaar wonen

Balster Topper: “Een van de grote uitdagingen van dit project is de planning, daar zitten we best wel strak in. In april willen we gaan slopen, in de zomer van 2025 opleveren. We bouwen op een postzegellocatie, er komen veel aan- en afvoerroutes, allerlei zaken waar je in je aanpak rekening mee moet houden. We hebben daarover veel overleg met de gemeente. En dan is er nog de integratie van het transformatieproject en InCUBE, dat is ook nog een beste uitdaging. Maar het lijkt allemaal te gaan lukken.”

Bert Klinkenberg: “Bovendien zorgt de Van Heemskerckflat voor de watertoevoer naar de flats eromheen en dat moet tijdens

het slopen in stand gehouden worden, net als de internetverbinding. Daar komt het nodige bij kijken.”

Theo Bosma: “Een commercieel ondernemer zou dit project niet van de grond krijgen, met bestaande, bewoonde bouw. Als sociale woningcorporatie doen we dit wel. We stoppen hier veel geld in omdat we net iets anders tegen wonen aankijken. Wij boeken deze flat in principe af, slopen hem financieel en bouwen hem weer nieuw op. Zo kunnen we studenten straks zeer betaalbaar en prachtig laten wonen en laten we zien hoe het ook kan. Dat is zeker niet gangbaar in de bouwwereld.”

Fotoonderschrift ??

Van Heemskerckflat

“Oldambt rolt de rode loper uit voor ontwikkelaars en ondernemers”

Ambitiedocument Centrum Winschoten:

Erich Wünker

WINSCHOTEN Wethouder Erich Wünker weet het wel zeker: “Als jij hier over tien jaar terugkomt, herken je de stad niet meer. Daarom is het de hoogste tijd om de plannen uit te voeren. En de markt is aan zet. Ik heb daarom de rode loper alvast uitgerold.” Want ondanks een drukke agenda staat de deur van zijn kamer in het gemeentehuis van Oldambt wagenwijd open: “Laten we de handen ineenslaan en de toekomst van deze regio samen vormgeven.” Een gesprek over het Ambitiedocument Centrum Winschoten; over de ambitieuze nieuwbouw en verbouw van de stad die nog altijd de tweede koopstad van de provincie Groningen is.

Hoe prijs je jezelf aan, zonder dat het ongemakkelijk wordt? Want dat is feitelijk de insteek van dit artikel: een verhaal over een gemeente die in meerdere opzichten aantrekkelijk is voor ontwikkelaars en (vastgoed)ondernemers. Omdat er genoeg aanbod is en omdat de plek evident veel mogelijkheden heeft, en nog meer gaat bieden. Wij van WC Eend adviseren WC Eend? Nee, dat dus allemaal niet. “Maar gewoon wel schrijven dat Winschoten en de gemeente Oldambt heel veel te bieden hebben. Want dat is een feit.”

Aangenaam

Met wethouder Erich Wünker is het al snel aangenaam. De lach zit stevig rond de mondhoeken gebeiteld. Een ferme handdruk en een vraag of de reis vanuit Leeuwarden goed is verlopen leiden het gesprek in. We zitten in zijn kamer van het stadhuis in Winschoten. Een prachtig monumentaal gebouw dat natuurlijk behouden blijft bij de nieuwbouwplannen voor het gemeentehuis, Maar daarover straks meer.

Wünker heeft een boordevolle portefeuille, waarin vastgoed en accommodatiebeleid, grondexploitaties, economische zaken, dienstverlening en het ondernemersloket slechts een deel van zijn werkzaamheden innemen. Hij is wethouder economie, arbeidsmarkt, sport en dienstverlening. Daarnaast vervult hij verschillende bestuursfuncties bij onder meer de Vereniging van Waddengemeenten, de stichting Oldambt Verbindt en de Vereniging Groningen Gemeenten (VGG). Het begrip drukbezet dekt nauwelijks de lading.

Tijd om de plannen van het Ambitiedocument Centrum Winschoten toe te lichten, maakt hij evenwel graag vrij. Want het is bijna zover: de uitvoering van het omvangrijke project staat anderhalf jaar na haar presentatie op het punt van beginnen. De stad wordt in verschillende fases in een aantal deelgebieden flink aangepakt. De tweede koopstad van de provincie, met een sterke aantrekkingskracht op consumenten in Oost-Groningen en het westelijke deel van de Duitse deelstad Nedersaksen (de gemeente organiseert een paar keer per jaar nog altijd de Winschoter Duitse Dagen), gaat behoorlijk op de schop.

‘Als jij hier over tien jaar terugkomt, herken je de stad niet meer.’

Een bruisende stad

Maar wat behelzen die plannen precies? En waar wordt het interessant voor ontwikkelaars en potentiële (vastgoed) ondernemers? Het ambitiedocument, dat in oktober 2022 door de raad van de gemeente Oldambt werd vastgesteld, biedt wat dat betreft veel duidelijkheid. Het stuk kwam na een bijzonder coöperatief proces tot stand. Alle plannen werden in brede gezamenlijkheid bedacht. Niet alleen raadsleden en experts uit de bouwsector, ook bewoners en ondernemers waren bij de ontwikkeling en uitwerking nauw betrokken. De gemeente ontving na een uitgezonden enquête uiteindelijk

negenhonderd bewonersreacties over de plannen. Zelfs uit Duitsland; wat derhalve duidt op breed draagvlak voor de plannen.

‘Met een uitgebreid programma van winkels, horeca, woningen, cultuur en sport, wordt ons centrum een levendige en veelzijdige hub voor iedereen.’

De komende vijf jaar krijgt het stadscentrum een meer moderne uitstraling, maar daarnaast moeten de kwaliteiten van de oude glorie van de voormalige vestingstad ook behouden blijven. Winschoten heeft nu veel te bieden en veel meer dan alleen het beroemde Winschoter Rosarium en de Joodse geschiedenis. Zoals de marktpleinkerk en het prachtige monumentale stadhuis. Het historische erfgoed wordt gekoesterd en daarom ook bewaard.

Erich Wünker: “Winschoten is een bruisende stad waar veel gebeurt en waar mensen samenkomen. De voorzieningen zijn goed en het is een belangrijk centrum voor de hele regio. Maar het is belangrijk dat we ons realiseren welke voorzieningen mensen precies nodig hebben. We moeten daarnaast goed nadenken over de verbinding met Blauwestad en wat de uitgesproken ambities betekenen voor de omliggende dorpen. Winschoten is belangrijk voor de hele gemeente én de regio. We hebben rekening te houden met een verzorgingsgebied van 26.000 mensen. Maar we moeten zorgen dat de balans goed blijft. Dat we goed kijken naar een juiste verdeling van de voorzieningen in de regio.” Geen concurrentie voor de dorpen creëren met de voorzieningen in het centrum? “Precies dat!”

Wünker: “We willen dat onze stad een levendig en aantrekkelijk winkelcentrum heeft, waar mensen graag naartoe komen om te winkelen en te ontspannen. Maar om echt aantrekkelijk te zijn, moeten we verder kijken dan alleen winkels. We moeten ook ruimte maken voor wonen, andere bedrijven, meer groen en water en faciliteiten voor de bezoekers.”

Tijd voor actie

De volledige uitvoering draait uiteindelijk om de pijlers: ondernemen, winkelen, wonen en recreatie. Wünker: “Het is nu tijd om de plannen om te zetten in actie.” Het eerste grote project is de transformatie van het noordelijke deel van de Langestraat. Daarna is de St. Lucas-locatie, het voormalige ziekenhuis in Winschoten, aan de beurt. Een deel van het gebouw wordt gesloopt, twee originele gebouwen blijven behouden. Het is de bedoeling dat hier binnen twee jaar een groene oase wordt gecreëerd, waar verder voornamelijk woningen en winkels komen.

Het Ambitiedocument is er duidelijk over. Om de sfeer en uitstraling van het centrum te versterken moeten onder meer nieuwe verblijfsplekken worden gecreëerd. Ook worden de gevels van (winkel)panden gerestaureerd en krijgt het centrum openbare toiletten, fietsenstallingen, oplaadpunten en parkeerplaatsen worden beter vindbaar voor de bezoekers van het centrum. Het winkelgebied wordt overzichtelijker en compacter door te stimuleren dat de winkels zich meer in de Langestraat concentreren. In het plan worden grote winkels kleiner gemaakt en lege panden en opslagruimtes worden getransformeerd tot woningen. De bereikbaarheid krijgt een impuls omdat de fiets- en voetgangersroutes worden verbeterd.

Veelzijdige hub

Wünker: “Met een uitgebreid programma van winkels, horeca, woningen, cultuur en sport, wordt ons centrum een levendige

en veelzijdige hub voor iedereen. Een groen en duurzaam centrum ook, waar mensen samenkomen, genieten en leven.”

Op dit moment staan er nog veel gebouwen leeg. “Als we leegstaande gebouwen ombouwen tot woningen, helpt dit mee aan het oplossen van het woningtekort”, zegt Wünker. Ook zullen mensen die in het centrum wonen, meer geld uitgeven bij lokale winkels. Daarnaast zorgen zij ervoor dat de straten ook na sluitingstijd niet leeg zijn, wat zorgt voor een veiliger gevoel op straat.

Ook onderdeel van de plannen is de bouw van een nieuw gemeentehuis. Het ontwerp hiervoor is onlangs gepresenteerd en is een modern en duurzaam gebouw met respect voor de omgeving. “Door alle gemeentelijke diensten onder één dak te brengen, besparen we kosten en worden processen efficiënter”, zegt Wünker.

Goed voorbeeld doet goed volgen Het Ambitiedocument is een goed voorbeeld van waartoe efficiënt samenwerken kan leiden. De gemeente, de retailsector, vastgoed, horeca, cultuur, onderwijs: iedereen had een rol in het proces. Strak georganiseerde bijeenkomsten, heldere en korte communicatielijnen, duidelijke uitgangspunten: ze leidden naar de uitwerking van een compleet plan dat amper negen maanden in beslag nam. Wünker: “De gemeenteraad was erg tevreden over zowel de inhoud als de manier waarop het ambitiedocument tot stand kwam.” Het is een blauwdruk voor nieuwe initiatieven geworden.

Bijkomend voordeel van het document is dat het een gedetailleerd overzicht geeft van alle ontwikkelingsplannen, en niet slechts de eerste, enkele stappen. “Zo kunnen we al heel precies laten zien wat we van plan zijn, als we subsidies aanvragen. We zitten als het ware helemaal vooraan in de trein.”

Langestraat, combinatie winkelen en wonen (© DAAD architecten)

Voor meer informatie over de plannen, zie: www.gemeente-oldambt.nl/ centrumontwikkeling

Nieuwe gemeentehuis, Langestraat-zijde. (© DP6 architectuurstudio)

Met dit gemeentehuis kan Oldambt tientallen jaren vooruit

Het definitief ontwerp van het gemeentehuis van de gemeente Oldambt is gereed. Het ontwerp laat een zowel hedendaags als toekomstig gebouw zien voor de inwoners van Oldambt, in het hart van Winschoten. Begin 2026 is de metamorfose volgens de huidige planning voltooid en verrijst hartje centrum een hedendaags en modern gebouw, dat naadloos past in het historische centrum van Winschoten.

Met de nieuwbouw ondergaat ook de directe omgeving een complete verandering, met het accent op groen en kleinschalige woningbouw. Het nieuwe gemeentehuis staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van de Centrumplannen Winschoten (circa 2024 – 2034).

Even terug in de tijd. November 2023 konden ondernemers en inwoners zich laten voorlichten over de plannen bij een inloopbijeenkomst in de Marktpleinkerk hartje Winschoten. Eind januari 2024 stemde veruit het grootste deel van de gemeenteraad in met het definitieve ontwerp en het benodigde extra krediet

van € 6.1 miljoen (boven op de al gereserveerde € 25 miljoen). Met het nieuwe gemeentehuis kunnen inwoners en ambtenaren zeker veertig jaar vooruit.

HEMA onderdeel plannen

De beoogde locatie – tussen het huidige gemeentehuis en de HEMA – is voorjaar 2024 nog een open vlakte, die vooral wordt gebruikt als parkeerterrein voor het centrum. De huidige HEMA maakt integraal onderdeel uit van de plannen. Beschikt de HEMA nu nog over twee verdiepingen, in de nieuwe plannen bestrijkt de HEMA de gehele begane grond. Uitbreiding aldaar in m2 heeft plaats door de ‘ruil’ met de

gemeente van de voormalige Kijkshop, die eveneens gevestigd was op de begane grond. Met de ruil verkrijgt de gemeente de eerste verdieping, die wordt ingericht als kantoorruimte. De HEMA grijpt dit moment aan om de winkel te voorzien van een forse modernisering. Met het ontwerp rolt de HEMA op de begane grond haar nieuwe winkelformule uit.

Met de aanpassing in het ontwerp werd de in 2021 ontstane impasse tussen gemeente en HEMA doorbroken. In 2023 kregen aangepaste plannen opnieuw vorm. Sinds het oorspronkelijke raadsbesluit van 2019 was er inmiddels veel veranderd, deels door ontwikkelingen op het wereldtoneel. Een nieuwe calculatie voorzag in een extra krediet van € 6.1 miljoen. Mede invloed van de genoemde ontwikkelingen stegen onder meer installatie- en bouwkosten sterk, alsmede energie- en loonkosten. Zoals gemeld, stemde de gemeenteraad eind januari 2024 in met het extra krediet.

Kwaliteitsimpuls

Het nieuwe gemeentehuis betekent tegelijk een einde aan de huidige situatie. Van vier locaties naar één. Zo vergadert de gemeenteraad straks weer in het eigen ‘democratische huis’, waar dit vanwege ruimtegebrek nu op een externe locatie gebeurt. De toekomstige situatie brengt tegelijk een besparing op onderhoud en energiekosten met zich mee voor

het bijna energie neutrale gebouw. DP6 architectuurstudio is verantwoordelijk voor het ontwerp. ZENBER architecten voor het ontwerp van het interieur. Bij de plannen is zoveel mogelijk rekening gehouden met de historische context van de gemeente, zoals de graanrepubliek ‘(kleurstelling). En – een ander mooi detail – een deel van de constructie is opgetrokken uit bakstenen, afkomstig uit Groninger klei, regionaal vervaardigd.

Ingebruikname 2026

Anno voorjaar 2024 is het aanbestedingstraject gestart. De definitieve gunningfase vindt na de zomer plaats. Met goede wil start dit najaar de verdere voorbereiding van de nieuwbouw. Volgens planning opent het nieuwe gemeentehuis begin 2026 de deuren voor inwoners en medewerkers.

Nieuwe gemeentehuis, Schönfeldplein-zijde (© DP6 architectuurstudio)

Interieur nieuwe gemeentehuis (© DP6 architectuurstudio)

Interview met gedeputeerde Tjeerd van Dekken:

“Er groeit straks een generatie op die wél gelijke kansen krijgt”

GRONINGEN Tjeerd van Dekken is al vijf jaar gedeputeerde in het college van Groningen. Het voormalig Tweede-Kamerlid voor de PvdA – van 2010 tot 2017 – heeft onder meer de beleidsterreinen wonen, Blauwestad, leefbaarheid en kunst en cultuur in zijn rijk gevulde portefeuille. “Bij elk gesprek over leefbaarheid dring ik er op aan dat ze de cultuur niet moeten vergeten!” Een gesprek met de supporter van FC Groningen (“al meer dan 25 jaar een seizoenkaart”) over de centrumplannen van Winschoten.

Hoe groot is de betrokkenheid van de provincie bij de totstandkoming van de centrumplannen Winschoten?

“We zijn als provincie op veel manieren en al vele jaren betrokken bij de ontwikkeling van de plannen. In dat opzicht is het ontzettend fijn dat de samenwerking tussen het provinciehuis en het gemeentehuis van

Oldambt zo prettig verloopt. De provincie heeft actief bijgedragen met diverse subsidies en vanuit het leefbaarheidsfonds. Onze betrokkenheid is daarom evident en nodig. Want als het goed gaat met Winschoten is dat goed voor de gehele regio. Daar zijn we ons van bewust. Winschoten zit overigens diep in mijn hart.”

Waarom?

“Omdat Winschoten een plek is waar de armoedeproblematiek, om een wezenlijk probleem te benoemen, te lang te groot is geweest. Het is een stad waar teveel mensen te lang afhankelijk van zorg zijn geweest. Dat moet veranderen en dat ís gelukkig aan het veranderen.”

In hoeverre dragen de plannen uit het Ambitiedocument hier aan bij?

“Die plannen zijn juist ontzettend belangrijk. Want de uitvoering moet uiteindelijk leiden tot een verbetering van de leefbaarheid. En niet alleen in Winschoten zelf maar ook de ontwikkeling van het dorp Blauwestad is hiervoor belangrijk.”

Waarom?

“Bij de planvorming rond Blauwestad was er aanvankelijk behoorlijk wat scepsis. Weinigen geloofden in het project. Maar wie nu in het dorp is, zal vooral concluderen dat de plannen geslaagd zijn en dat het ook Winschoten op een positieve manier op de kaart heeft gezet. De ontwikkeling van Blauwestad is uiteindelijk heel snel gegaan. Het is een aantrekkelijk woongebied. De voordelen van wonen in een rustig en natuurrijk gebied met veel ruimte om de kavels zijn tot ver buiten de regio doorgedrongen. En de Pieter Smitbrug als mooie fiets- en wandelverbinding met Winschoten heeft hieraan bijgedragen.”

Wat was het geheim voor het slagen van Blauwestad?

“Gedeelde prioriteiten. Alle partijen waren eensgezind en wilden dat het plan zou lukken.”

Het geloof in de noodzaak om te veranderen werd breed gedeeld?

“Zonder meer. En dat zie je nu ook gebeuren in de plannen uit het Ambitiedocument Centrum Winschoten. Natuurlijk zullen we niet in een keer alle armoedeproblemen oplossen. Maar als je ziet met hoeveel passie en elan er aan de plannen gewerkt wordt, is het aannemelijk dat er straks een generatie opgroeit die wél gelijke kansen krijgt.”

Er staat dus veel op het spel. “Absoluut! En wat voor Winschoten geldt, gaat ook op voor de 10 andere Groninger regiocentra die zijn geselecteerd onder het Masterplan Regiocentra. Het is belangrijk dat de leefbaarheid daar ook verbetert en dat de voorzieningen op peil zijn. Omdat ze belangrijk zijn voor de Groningers die er werken en wonen. Daarom blijven we de komende jaren investeren in deze plaatsen.”

Om te beginnen: een regiodeal van de overheid van 20 miljoen euro. “Dat klopt. Een investering in de 11 regiocentra waar de provincie en de betrokken gemeenten uit Groningen nog eens 20 miljoen euro extra aan bijdragen. Overigens, na het toekennen van de regiodeal bezocht onlangs demissionair minister Hugo de Jonge de provincie. Hij was opnieuw onder de indruk van de ruimte en de Groninger vergezichten.”

Laat me raden: de autorit van Rotterdam naar Groningen was wel een dingetje. “Haha. Ja, maar dat is het oude liedje he. Ach, dat weet ik nog van mijn tijd als Kamerlid. Toen al was de afstand van hier naar de Randstad altijd korter dan andersom.”

Is de conclusie van dit gesprek dat brede welvaart alleen bereikt wordt wanneer alle neuzen dezelfde kant op staan? “Ja, maar met de kanttekening dat er wel een goed plan moet zijn. En dat is met de centrumaanpak in Winschoten zonder meer het geval.”

Tjeerd van Dekken en wethouder Gert Engelkens, gemeente Oldambt

Bovenaanzicht nieuw gemeentehuis

Achteraanzicht nieuw gemeentehuis

Nieuwe St. Lucaslocatie oase van wonen en winkelen in een groene omgeving

St. Lucas locatie, combinatie wonen, winkelen, recreatie en groen (© DAAD architecten)

De locatie is er één waar veel inwoners van Oldambt herinneringen aan hebben. Van vreugde (geboorte) tot verdriet (overlijden) en alles daar tussen in. Het is al weer vijf jaar geleden dat het voormalige St. Lucas ziekenhuis aan de Stikkerlaan de deuren definitief sloot. Patiënten en bezoekers vinden nu hun weg naar het Ommelander ziekenhuis. Anno voorjaar 2024 maakt het oude Lucasgebouw een desolate indruk. Niet lang meer. Na sloop – start dit najaar – verandert de locatie in een oase van wonen, winkelen en recreatie in een groene omgeving.

Het doel van de gemeente Oldambt is om binnen ongeveer twee à drie jaar de locatie te transformeren tot een levendige woonomgeving, met een retail aanbod en veel groene zones. Kenmerkend voor het plan is, dat een beperkt aantal oor-spronkelijke delen van het oude ziekenhuis behouden blijven en een nieuwe invulling krijgt. Niet alles gaat dus tegen de vlakte.

Net als de bouw van het nieuwe gemeentehuis en de facelift van Langestraat-Noord, maakt ook de compleet nieuwe invulling van de St. Lucaslocatie onderdeel uit van de Centrumplannen Oldambt. Belangrijk aspect in de plannen is de ontwikkeling van een doorgang vanuit de Langestraat naar de St. Lucaslocatie. Het accent bij dit deel ligt op winkelen, wonen en mogelijk horeca. De laatste wellicht in één van de delen van de St. Lucaslocatie die behouden blijven.

Centrale ligging

Met een overvloed aan groen fungeert de nieuwe locatie als een prachtig verlengstuk tussen het sfeervolle rosarium en de levendige Langestraat. Het ambitieuze project omvat de nieuwbouw van appartementen in diverse segmenten, waardoor een breed scala aan woongelegenheden wordt gerealiseerd.

Deze variatie biedt potentiële bewoners volop keuze, zodat ze een woning kunnen vinden die perfect aansluit bij specifieke behoeften en persoonlijke voorkeuren. Datzelfde geldt voor het nabije winkelaanbod. Alle benodigde voorzieningen zijn op loopafstand bereikbaar. Parkeren van de auto kan in de directe nabijheid.

Planning

Na de bouwvak 2024 wordt gestart met het eerste deel van de sloop. Accent hierbij ligt in eerste instantie op het verwijderen van asbesthoudende delen. Daarna worden herbruikbare materialen gedemonteerd. De daadwerkelijke machinale sloop van het gebouw start naar verwachting begin 2025. Realisatie van de nieuwbouw en inrichting van de directe omgeving zal dan de volgende fase zijn.

Impressie - toevoeging woonprogramma op St. Lucas locatie

Concrete Plannen LangestraatNoord impuls centrum Winschoten

De uitwerking van de plannen voor de LangestraatNoord zijn inmiddels zo ver gevorderd dat de gemeente samenwerkingsovereenkomsten met twee vastgoedpartijen heeft kunnen sluiten. Het gaat om de locaties Langestraat 97-99/Gassingel 54 en Langestraat 69-71-73 (De voormalige brandlocatie). De plannen voorzien in een mix van winkels en wonen en vormen een integraal onderdeel van de centrumontwikkeling Winschoten.

Impuls koopkracht centrum

Het centrum van Winschoten is een belangrijk koopcentrum met veel potentie. Dat begint bij een rijke historie en daarnaast een achterland dat strekt tot voorbij de gemeentegrenzen. Het centrum is ook bij Duitsers in trek. Uit recent kooponderzoek is gebleken dat circa 10 procent van het winkelende publiek van onze oosterburen afkomstig is. Om deze positie als belangrijk koopcentrum voor onze inwoners en alle andere bezoekers te kunnen behouden, is het van belang te investeren in het centrum.

Op 1 september 2022 kreeg de gemeente van het Ministerie van Economische Zaken een subsidie van bijna drie miljoen euro toegekend voor de verbetering van (een deel van) Langestraat-Noord. De bijdrage is toegekend op basis van de ‘regeling specifieke uitkering impulsaanpak winkelgebieden.” In combinatie met een gemeentelijke bijdrage is het nu mogelijk een groot deel van het noordelijke deel van de Langestraat te her-ontwikkelen. Dit betekent een forse kwaliteitsimpuls voor het centrum. Onderdeel is de aanpak van de zogeheten ‘brandlocatie’, al jarenlang een doorn in het oog van veel inwoners.

Plan PDB Holding BV

Langestraat 97-99, Gassingel 54

Dit plan voorziet in zeventien wooneenheden en enkele kleinschalige commerciële ruimten. Aan de Langestraat-zijde zijn dit commerciële ruimten voor detailhandel en dag-horeca. Aan de Gassingel-zijde (achterzijde complex) ligt de focus op horeca in de unit op de hoek. De overige units voorzien in de functies kantoor, (brede) dienstverlening of maatschappelijk. Detailhandel aan de achterzijde wordt uitgesloten.

Langestraat 69-71-73, Visser Vastgoed (voormalige brandlocatie)

Dit plan voorziet in ongeveer twintig wooneenheden en enkele kleinschalige commerciële ruimten (ten bate van winkels, horeca en/of dienstverlening met baliefunctie).

Impuls centrum

Met deze ontwikkeling krijgt de winkelstraat ‘Langestraat-Noord’ en de binnenstad in het algemeen een forse impuls. Beoogde start van de uitvoering van de plannen is 2024.

Voor het winkelend publiek krijgt het gebied een geheel andere belevingswaarde, met veel groen, toegankelijke openbare ruimtes, nieuwe (horeca- en cultuur-)functies en aantrekkelijker winkelpanden. De combinatie maakt het een toplocatie voor zowel winkeliers, toekomstige bewoners als bezoekers aan het centrum.

Gassingel 54, PDB Holding BV (© PDB Design)

Langestraat, voormalige brandlocatie (© PDB Design)

“Het succes van Blauwestad is de verdienste van velen”

Martijn Gils | Geveke:

“Door Blauwestad is het Oldambt niet langer een krimpregio.” Waar Blauwestad van positieve invloed is op de ontwikkeling van de Centrumplannen van Oldambt, is dit omgekeerd ook het geval. Het een versterkt het ander. Aan het woord is Martijn Gils, de algemeen directeur en eigenaar van Geveke. Al meer dan tien jaar is Geveke betrokken bij Blauwestad. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met de Provincie Groningen en de Gemeente Oldambt. De synergie van deze samenwerking zorgt voor een mooie wisselwerking tussen de partijen en daarmee voor het succes van Blauwestad.

Geveke bestaat al meer dan 100 jaar. Het bouwbedrijf is opgericht in 1911. Inmiddels biedt het bedrijf een breed spectrum aan specialismen. Geveke onderscheidt zich in de markt met zes verschillende expertises: Ontwikkeling, Renovatie/Versterken/Verduurzamen, Transformatie, Utiliteit, Woningbouw en Industrie. Als gevolg van de noordelijke roots ligt de focus vooral op de drie noordelijke provincies. “Wij zijn goed en diep geworteld in het Noorden”, aldus Martijn Gils.

Op dit moment wordt er weinig gebouwd in het Noorden. Dat geldt voor het hele land, maar “het Noorden spant nu wel de kroon wat betreft weinig bouwen. Tussen het eerste idee en het slaan van de eerste heipaal zit soms wel 10 tot 15 jaar. Dat maakt het lastig anticiperen op woningnood in de toekomst. Kijk naar het Oldambt. Dit was voorheen een krimpregio. De regio had jarenlang

te maken met leegloop, mensen gingen verhuizen en er kwam niemand voor terug, met leegstand als gevolg. Er is nu een kentering aan de gang. Er zijn in het Noorden heel veel plannen om grootschalig en seriematig te bouwen, maar het gaat nog een hele poos duren voordat we daar echt mee aan het werk gaan”, vervolgt Martijn.

‘Blauwestad is een mooi voorbeeld van geslaagde gebiedsontwikkeling.’

Blauwestad en het Havenkwartier “Blauwestad is een mooi voorbeeld van een geslaagde gebiedsontwikkeling. Dit loopt als een tierelier. Wonen aan het water, midden in de natuur, wat is er nu mooier dan dat?”

Havenkwartier fase 6 in Blauwestad

(© 1:1 Architecten)

De initiatiefnemers van Blauwestad zijn o.a. Provincie Groningen en Gemeente Oldambt. Geveke is hier al tien jaar bij betrokken. “In 2015 is het idee voor Het Havenkwartier ontstaan. Iedere stad heeft een stadskern nodig. In Blauwestad is men begonnen met bouwen aan de buitenranden, maar er ontbrak nog een dorpskern. Wij hebben hier de sfeer van een oud vissersdorp willen neerzetten, omdat deze regio vroeger vlakbij de zee lag.”

‘Door Blauwestad is het imago van de regio gekenterd in positieve zin.’

De verkoop van fase 6 van Het Havenkwartier start dit voorjaar. Ook over fase 7 wordt al nagedacht. De nieuwbouwwijken om de dorpskern heen moeten nog ontwikkeld worden. “Wij zijn hier weer vanaf de eerste potloodschets tot en met de realisatie bij betrokken. Uiteraard doen we dat weer in goede samenwerking met de Gemeente Oldambt en de Provincie Groningen. Want het succes van Blauwestad is de verdienste van velen.”

Martijn vervolgt: “Het mooie van het succes van Blauwestad is dat het Oldambt niet langer een krimpregio is. Het inwonertal groeit weer. Ook het beeld van de regio is onder andere door Blauwestad gekenterd in positieve zin, de bewoners kunnen weer trots zijn op de regio.”

Havenkwartier fase 6 in Blauwestad

(© 1:1 Architecten)

Positief imago

In 2017 startte de bouw van de eerste fase van het Havenkwartier. Martijn: “Het Havenkwartier ontwikkelen we in een aantal fasen. We bouwen karakteristieke woningen met verschillende gevels, in Oudhollandse stijl. Inmiddels zijn 5 fases afgerond.”

Centrumontwikkeling van Winschoten

Met de aanleg van de Pieter Smitbrug is voor de bewoners van Blauwestad het stadscentrum van Winschoten nu 30 fietsminuten dichterbij gekomen. “Zo is er een mooie wisselwerking aan het ontstaan tussen Blauwestad en Winschoten; ze versterken elkaar alleen

maar in positieve zin. Meer bezoekers zorgen voor meer winkels en meer horeca in de stad. Andersom heeft een aantrekkelijk centrum in Winschoten ook een positieve uitwerking op Blauwestad: Blauwestad wordt zo nog aantrekkelijker om te wonen.”

“Daarom zijn ook de ambitieuze plannen van Gemeente Oldambt voor de centrumontwikkeling van Winschoten zo interessant voor Blauwestad. In deze breed gedragen plannen ondergaat het centrum een ware metamorfose en krijgt het een flinke kwaliteitsimpuls. Wat ik heel goed vind, is dat de Gemeente in deze fase met echt álle stakeholders in overleg gaat. Dat doen ze heel zorgvuldig”, aldus Martijn.

Hij vervolgt: “Als Gronings bedrijf zijn we hier al tien jaar aan het ontwikkelen en investeren. In deze periode hebben we hier veel tijd, geld en energie ingestoken. Daarom zou het natuurlijk ontzettend mooi zijn als wij -ook als geestelijk vader van het hele Havenkwartier- als ontwikkelaar deel uit mogen maken van de herinrichting

van het centrumgebied van Winschoten. Geveke wil graag de handschoen oppakken om samen met de Gemeente de ambities voor het centrum van Winschoten waar te maken.”

‘Blauwestad en Winschoten versterken elkaar alleen maar.’

Het Arsenaal in Blauwestad

Architect Peter de Boer van pdb|design architecten & ingenieurs:

“Niet alles hoeft tegen de grond om een modern complex te ontwikkelen”

WINSCHOTEN Al eeuwen is Winschoten het regionale centrum van handel en nijverheid, met het centrum als kloppend hart, maar de leegstand van steeds meer winkels en woningen drukt hun stempel op de sfeer en levendigheid. Een doorn in het oog van gemeente Oldambt en haar inwoners. Daarom gaat het centrum de komende jaren op de schop. Dit jaar begint men met de eerste fase, de metamorfose van de noordzijde van de Langestraat. Hier, waar men ooit de Bristol kon vinden, worden de plannen van pdb|design uit Groningen gerealiseerd.

Een schoenendoos, zo noemt Peter de Boer van pdb|design de achterkant van het pand dat ooit de Bristol was. Hij doelt op de vertakking van de Gassingel, die parallel loopt aan de Langestraat. In het verleden diende het als toegangsweg naar het oude ziekenhuis en later als ventweg, die met name winkeliers gebruikten voor bevoorrading. Nu gebeurt er al jaren vrijwel niets.

Het plan is om op deze locatie, die bestaat uit een aantal losse gebouwen, een modern complex te bouwen waar gewoond, gewerkt en gewinkeld kan worden. De Boer: “Een deel van de huidige bebouwing gaan we verbouwen of renoveren. We vinden circulariteit belangrijk en willen laten zien dat je niet alles tegen de grond hoeft om een mooi, modern complex te ontwikkelen.”

Slechts een klein deel van de bebouwing gaat echt tegen de vlakte.

De plannen

De nieuwe locatie krijgt een mixed-use functie, legt De Boer uit: “Aan de kant van de Langestraat komt ruimte voor één of twee winkels. De gevel wordt geheel vernieuwd, zodat het er weer fris en modern uitziet.”

Op de hoek ter hoogte van Gassingel 54, waar de straat zich in tweeën splitst, komt een gezellig horeca-etablissement met uitzicht op cultureel centrum De Klinker: “Dit geeft de aftakking van de Gassingel een verwelkomende uitstraling. Nu is het nog de ‘achterkant’, maar over een jaar is het een open en vrolijke plek.” Aan de straat komen een aantal appartementen en kantoorruimtes. De grote raampartijen en het unieke metselpatroon, dat pdb|design speciaal voor dit project heeft ontwikkeld, zorgt voor een fris en modern uiterlijk.

Uiteindelijk komen er zeventien nieuwe appartementen bij waar mensen gaan wonen en dan moet je ook nadenken over wat de toekomstige bewoners nodig hebben: voldoende parkeergelegenheid, een berging met plek voor de fiets en een plek waar je kan genieten van het weer en de natuur. Middenin een stad is dat natuurlijk best een complexe uitdaging: “Je bent natuurlijk beperkt in de ruimte,” geeft De Boer toe, maar bij pdb|design houden ze wel van zo’n puzzel: “Je wilt toekomstige gebruikers natuurlijk alles bieden wat ze nodig hebben. Dan ga je nadenken over passende oplossingen.” Een groot binnenplein is één van de oplossingen geworden: Via een fraaie ingang aan de Gassingel kunnen bewoners toegang krijgen tot hun appartement, de lift, de parkeerplaatsen en de bergingen. Op de eerste verdieping wordt een ruime en rustige binnentuin gecreëerd en de bestaande balkons worden gemoderniseerd. Zo is elke bewoner verzekerd van een fijne buitenruimte.

Onderdeel van een grote operatie

Het aanpakken van deze locatie tussen de Gassingel en de Langestraat is de eerste stap

van een grote en ambitieuze operatie om het centrum van Winschoten te vernieuwen. Uiteindelijk zullen zeker zes locaties, waaronder het oude ziekenhuisterrein, worden verbeterd. In de zomer van dit jaar begint het dus op deze locatie, de verwachting is dat de bouw in 2025 wordt afgerond.

‘De gemeente heeft dit echt met visie gedaan en dat alle plannen nu waargemaakt worden is een mooie prestatie.’

pdb|design is overigens niet alleen verantwoordelijk voor de ontwikkeling van deze locatie, ook op de plek waar in 2019 aan de Langestraat een grote brand uitbrak, ontwierpen zij woningen en winkelruimten. Over een jaar of drie is het centrum van Winschoten voorzien van een totaal andere uitstraling; compact, onderscheidend en levendig. “De gemeente heeft dit echt met visie gedaan en dat alle plannen nu waargemaakt worden is een mooie prestatie,” sluit De Boer af. Langestraat, Winschoten

“Hout

is booming”

Jan van der Meer en Arjan Moes | VDM Woningen:

Al bijna anderhalve eeuw bouwt het Friese VDM Woningen prachtige woningen met natuurlijke materialen. Daarmee waren ze hun tijd ver vooruit. Waar bedrijven in de regel inspelen op veranderingen in de maatschappij, lijkt het er de laatste tijd steeds meer op dat de ontwikkelingen zich aanpassen aan waar de woningbouwer al decennialang voor staat: duurzame houtskeletbouw (HSB). Alles aan de geïndustrialiseerde woningfabriek in Drogeham ademt dan ook duurzaamheid. VDM Woningen en haar 180 vakmensen zijn klaar voor de toekomst, vertellen directeur Jan van der Meer en de kersverse commercieel directeur Arjan Moes.

Arjan Moes begon op 1 januari als commercieel directeur: “Zowel VDM

Woningen als de HSB-markt zijn stevig aan het groeien en daar past een aanpassing in de organisatie bij. We zitten steeds vaker aan tafel met andere opdrachtgevers dan weleer. Woningcorporaties waren bijvoorbeeld tien jaar geleden nog niet toe aan hout. De omslag is inmiddels ingezet door het circulaire en biobased karakter van HSB en de veranderende visie van wat we als samenleving vinden van bouwen. Hout is hip, hout is booming en de tijd dat wij hier als enige mee bezig waren is nu wel voorbij. Bouwers worden daardoor ook meer dan vroeger uitgedaagd om uit te leggen hoe ze hun productieproces vormgeven. Dat is mijn taak.”

In Eelderwolde realiseerde VDM Woningen 7 luxe (half)vrijstaande woningen voor Le Clercq Projectontwikkeling en BDG Architecten.

Foto: Luuk Kramer.

‘Hout is hip, hout is booming en de tijd dat wij hier als enige mee bezig waren is nu wel voorbij.’

Jan van der Meer zag VDM Woningen steeds verder groeien in de acht jaar dat hij directeur van VDM Woningen is: “Door de steeds strengere normeringen en de ontwikkelingen in de maatschappij promoten steeds meer gemeenten, ontwikkelaars en woningcorporaties

In opdracht van woningcorporatie Wierden en Borgen ontwikkelde en realiseerde VDM Woningen 11 sociale huurwoningen aan de Poelsnip in Bedum. Kenmerkend is de gevelkunst met het aanzicht van de drie kerktorens van Bedum. Vakmanschap op Eigen Wijze!

bouwen met hout. HSB heeft een lage MPG-waarde (MilieuPrestatie Gebouwen); dat is het materiaalpaspoort van een woning, uitgedrukt in geld. Daardoor kunnen we zowel kleine- als grootschalige nieuwbouwprojecten bouwen, die met andere bouwmethoden nooit met hetzelfde MPG gerealiseerd kunnen worden. Zeker nu steeds meer partijen willen kennismaken met houtbouw en wij als VDM Woningen meer dan voldoende productiecapaciteit hebben om te groeien, werd het tijd om een commercieel directeur aan het team toe te voegen.”

‘De ecologische footprint van de bouwwereld moet kleiner worden en hout is daar als biobased materiaal ideaal voor.’

Jan van der Meer: “VDM Woningen, van oudsher een kozijnenfabriek, is vanuit een fabrieksmatige gedachte HSBwoningen gaan ontwikkelen, gebaseerd op kennis en kunde uit Canada. We slaan onszelf niet snel op de borst, maar ik durf wel te zeggen dat VDM Woningen de eerste in Nederland was die op grote schaal HSB-woningen produceerde. De woningen worden in de fabriek op industriële wijze en onder ideale omstandigheden geproduceerd. In de huidige tijd heb je daar heel veel baat bij. Door de veranderende wetgeving qua bouwbesluiten worden er steeds hogere eisen gesteld aan luchtdichtheid en isolatiewaardes. Als je een woning onder geconditioneerde omstandigheden maakt, dan is de kwaliteit vanzelfsprekend beter dan als je een woning op traditionele wijze op de bouwplaats realiseert. VDM Woningen had daar veertig jaar geleden al vooruitstrevende gedachten over en nu de ontwikkelingen in de branche echt een vlucht nemen, plukken we daar de vruchten van.”

Arjan Moes: “Dat je alles produceert in een geconditioneerde omgeving was lang niet altijd vanzelfsprekend. Veel bouwers deden alles in weer en wind, steen voor steen, balk voor balk, plank voor plank. VDM Woningen vindt: wat je binnen kúnt doen, moet je ook binnen doen.”

Alle segmenten

Wij bouwen op Eigen Wijze

Arjan Moes: “Het is een markt waarin momenteel veel verschuift en veel geroepen wordt. Dat vind ik het mooie aan VDM Woningen: hier gebeurt het gewoon. Dat neem ik mee in de gesprekken die ik voer. VDM Woningen heeft al meer dan veertig jaar ervaring met HSB.”

Jan van der Meer: “De ecologische footprint van de bouwwereld moet kleiner worden en hout is daar als biobased materiaal ideaal voor. De projectmatige markt vraagt om duurzame, energieneutrale woningen en de eisen van gemeenten worden hoger op het gebied van materiaalgebruik. Hout is het antwoord, want de basis van een woning moet goed zijn, zodat je effectief kunt isoleren. Als je dan ook nog eens biobased isolatiemateriaal toepast, waar VDM Woningen ook expertise in heeft, dan heb je de ideale biobased woning te pakken. We gebruiken bovendien alleen FSC- en

PEFC-gecertificeerd hout, wat betekent dat er voor elke boom die gekapt wordt, twee worden terug geplant.

Wat ook een groot voordeel is, is dat wij alle disciplines in eigen huis hebben. Van een eigen installatiebedrijf tot een architect en metselaars: onze mensen zijn de specialisten die houtskeletbouw naar het hoogste niveau tillen. Daarnaast hebben we een eigen houten kozijnenfabriek in Woudsend. Door alles in eigen beheer te hebben, houd je altijd de regie en kun je veel betere afspraken maken met je opdrachtgevers, qua planning, levertijden en productie. HSB heeft het bouwen enorm veranderd. Een vrijstaande woning of een twee-ondereen-kap zetten we in een dag neer. Ik ben wel eens gebeld door een bekende die ’s ochtends naar zijn werk ging en bij het thuiskomen ineens het nieuwe huis van zijn buurman zag staan. Na montage is de woning wind- en waterdicht, de voordeur en de beglazing zitten erin en de volgende dag komen de dakpannen erop. Heb je te maken met een rij van tien sociale huurwoningen, dan is binnen een week het casco geplaatst. Het afwerken van de woningen vindt vervolgens plaats in een droge omgeving, ideaal. In vrij korte tijd kunnen wij de woningen opleveren waar Nederland momenteel zo’n behoefte aan heeft. Dat doen we in alle segmenten: van starterswoningen voor corporaties tot luxe gezinswoningen voor ontwikkelaars. De keuze aan architectonische stijlen is met houtskeletbouw oneindig.’’

Goed voor de buurt

Arjan Moes: “Er is momenteel een groot woningtekort en aan de oplossing kunnen wij snel en op een duurzame manier bijdragen. Bovendien heb je met onze manier van bouwen veel minder verkeersbewegingen dan met andere bouwmethoden en dus veel minder belasting voor de omgeving en de omwonenden. Wij zetten binnenkort dertig woningen neer vlak bij een basisschool. Dan is het veel veiliger als

daar niet te veel zware vrachtwagens rondrijden. Als je dan ook nog eens rekening houdt met de pauzes van de school, is de overlast minimaal.”

Groen productieproces

Jan van der Meer: “In 2050 moet alles circulair zijn en daar zijn wij nu al zo goed als klaar voor. Niet alleen wat ons product betreft, ook onze fabriek is duurzaam opgezet. Er liggen 3200 zonnepanelen op het dak en van de reststromen hout verwarmen we het hele complex: de fabriek en de kantoren. We leveren dus niet alleen energiezuinige woningen, we verbruiken ook zelf niets. Sterker nog, per jaar leveren wij stroom terug aan het net voor 150 gezinnen. Dat we niet alleen een duurzaam product maken, maar dat ook op een duurzame manier doen, dat maakt ons een aantrekkelijke partner voor opdrachtgevers.”

Aardbevingsbestendig bouwen

Onderdeel van het project Thuis in de Boomgaard van ontwikkelaar

VanWonen en architect

Henckel & Zahir in Meerstad is de boerderijwoning, met daarin 12 rug-aan-rug woningen.

Jan van der Meer: “We zijn behoorlijk actief in Groningen. Wij hebben inmiddels meer dan 600 aardbevingsbestendige woningen opgeleverd in stad en ommeland, waarvan meer dan 100 in opdracht van particulieren. We zijn actief van Zuidhorn tot Delfzijl en van Uithuizen tot Veendam. We hebben zo’n beetje alle dorpen in Groningen voorzien van aardbevingsbestendige woningen; dat laat het vertrouwen in aardbevingsbestendig bouwen met HSB wel zien.”

Eerste

fase verduurzaming 100 woningen

“Rizoem en Goud Wonen leveren zorgvuldig maatwerk in Uithuizen”

Anna Siepel, Mehdi Bulthuis en Xianaika Maatita

UITHUIZEN Uithuizen. Zou het toeval zijn dat het dorp al in de eerste zin opduikt van het beroemde lied van Ede Staal? ‘Het is de lucht achter Oethoezen…’, zo begint Staal zijn ode aan het Hogeland. De Groninger zanger was verzot op de plek, zoals dat voor veel streekgenoten geldt.

In Uithuizen, het hart van de gemeente Het Hogeland, werkt Woningstichting Goud Wonen met Rizoem aan het versterken en verduurzamen van honderden woningen. Met veel aandacht: want woningverbetering betekent verandering. En daar moet je zorgvuldig mee omgaan.

In alleen al Uithuizen gaat Goud Wonen de komende jaren zo’n vierhonderd woningen verduurzamen en verbeteren. Per jaar honderd woningen. Goud Wonen loopt hiermee voor op Maatregel 29: de isolatieaanpak voor Groningen en Noord Drenthe waarmee woningeigenaren en corporaties subsidie krijgen voor isolerende maatregelen; om zo te voldoen aan de ‘Standaard voor woningisolatie’. Rizoem is door Goud Wonen gevraagd het volledige proces te begeleiden.

De klus wordt uitgevoerd in bewoonde staat: de bewoners kunnen tijdens de werkzaamheden thuis blijven wonen. Het dak, de muren, de vloer: ze worden opnieuw geïsoleerd en de woning wordt van een nieuw ventilatiesysteem voorzien. Als het nodig is, wordt de ketel vervangen of een warmtepomp geplaatst. Iedere woning met een eigen dak krijgt zonnepanelen. Daardoor voldoen straks alle woningen van Goud Wonen aan energielabel A. Eerst worden de woningen aangepakt met de slechtste energielabels, zoals E, F en G. Bij deze woningen is de nood voor huurders het hoogst. Zij hebben te maken met hoge energierekeningen en soms andere problemen door veroudering. Bovendien kunnen de woningen met deze labels vanaf 2028 niet meer verhuurd worden. “We zijn verplicht om de slechtste energielabels naar tenminste C te brengen”, zegt projectleider Mehdi Bulthuis “Maar ook bij deze labels gaan we direct voor de label A.”

Er is gestart met alles in kaart brengen. Alle beschikbare data werden verzameld.

Toen duidelijk was wat er op hoofdlijnen moest gebeuren en welke koppelkansen er waren, is er een plan gemaakt en zijn de ecologische onderzoeken gestart die bepalend waren voor de planning. Toen zijn al snel de bewoners geïnformeerd. Zodat er al vroegtijdig zoveel mogelijk duidelijkheid geboden kon worden en er voldoende tijd was voor zorgvuldige voorbereiding met en begeleiding van bewoners. Eerst tijdens een informatiemarkt, daarna in de individuele gesprekken. En altijd ondersteund door fysiek foldermateriaal, omdat niet iedere bewoner even handig is op de digitale snelweg. Zo werd onder meer een uitgebreide informatiekrant gedrukt, geschreven in eenvoudige en begrijpelijke taal.

‘In al onze projecten hebben we aandacht voor maatwerk.’

Persoonlijk en daadkrachtig Rizoem hield verschillende keukentafelgesprekken in Uithuizen, vertelt Xianaika Maatita. Ze is bewonersconsulent bij Rizoem dat zich vermoedelijk het best

Mehdi Bulthuis

Anna Siepel

laat omschrijven als een maatschappelijk ontwikkelaar. Rizoem omschrijft zichzelf als ‘Maatschappelijk gedreven en met durf om anders te denken’. Xianaika vertelt hoe dat tot uiting komt: “In al onze projecten hebben we aandacht voor maatwerk. De rol van de bewonersconsulent is daarom extra belangrijk. We geloven dat we juist door, soms intensieve, persoonlijke begeleiding projecten snel en goed op de rit krijgen.”

Bij de verduurzaming betekent dit dat er al vroeg in het proces met bewoners is gesproken om hen goed voor te bereiden en eventuele zorgen weg te nemen. Vaak lukt dat door goede uitleg. “Soms is er meer nodig en moeten we van de gebaande paden afwijken. Dan wordt er niet afgewacht of uitgebreid vergadert. Er wordt direct gehandeld zodat er een oplossing komt. Iedereen bij Rizoem doet dat vanuit passie voor ruimtelijke ontwikkeling én leefbaarheid.”

‘We houden de overlast voor onze huurders beperkt.’

Bulthuis vervolgt: “Maatwerk is nodig om alles goed te laten verlopen. Aanpak in bewoonde staat is het uitgangspunt, maar dat kan niet altijd zomaar. Bewoners die om gezondheidsredenen niet in hun woning

kunnen blijven, omdat ze bijvoorbeeld gevoelig zijn voor stof, krijgen tijdelijk andere woonruimte aangeboden. Het kan ook zijn dat iemand nachtdiensten werkt en overdag slaapt. Dan zorgen wij met Goud Wonen voor een passende oplossing in woon-, slaap- of werkruimte.”

Versterkingsadviezen en schadeherstel Woningstichting Goud Wonen bezit in Uithuizen ongeveer 950 woningen. Iets meer dan de helft daarvan valt onder de versterkingsopgave en wordt gesloopt en nieuwgebouwd. Voor de rest van het bezit geldt dat het verduurzaamd wordt. Als het nodig is, wordt eventuele bevingsschade direct aangepakt. Van een aantal woningen die op de planning staat voor verduurzaming, zijn de versterkingsadviezen of schaderapporten nog niet bekend. “Daar proberen we zo snel mogelijk duidelijkheid over te krijgen, zodat we werkzaamheden kunnen combineren”, vertelt projectleider Mehdi Bulthuis. “Zo houden we de overlast voor onze huurders beperkt. Bij versterking of schadeherstel moeten bewoners soms wel tijdelijk ergens anders wonen. Daar regelen we tijdelijke huisvesting voor. Dat kan een woning zijn in eigen bezit of in samenwerking met de Nationaal Coördinator Groningen (NCG), dat hangt af van persoonlijke wensen van de bewoner en de planning.”

Vertrouwen

Xianaika Maatita en haar collega Anna Siepel voerden vanuit Rizoem de eerste gesprekken met bewoners. Om kennis te maken en stapsgewijs uit te leggen wat de verduurzamingsklus precies inhoudt. “We willen de bewoners goed leren kennen en vinden het belangrijk dat ze ons kennen en weten te vinden. De gesprekken verlopen meestal erg goed”, zegt Maatita. “Bewoners zijn vaak blij dat hun woning wordt opgeknapt”, bevestigt Siepel. “Toch zijn er ook vaak zorgen over wat ze kunnen verwachten. Of twijfelen ze of hun woning wel veilig is, omdat veel andere woningen in het dorp worden gesloopt. Nadat we dat uitleggen, begrijpen de meeste mensen het wel en willen ze verder.”

De gesprekken zijn onmisbaar voor een goede verstandhouding met de bewoners. Er wordt een relatie, zeg gerust een vertrouwensband opgebouwd. En af en toe is die vertrouwensband nodig omdat er gevoelige en pijnlijke situaties besproken moeten worden genomen. “Soms verwijzen we mensen door als er sprake is van mentale nood of een ziekte, zoals dementie. We raadplegen ook de aardbevingscoaches van gemeente Het Hogeland om mensen met veel stress te ondersteunen”, aldus Maatita. “Hoewel sommigen ons als semi-overheidsorganisatie zien en er aanvankelijk wantrouwen is, zien we bewoners in de latere gesprekken vaak ontdooien. En als het nodig is, plannen we een extra gesprek in.”

In het algemeen geldt dat bewoners blij zijn dat hun huis niet wordt gesloopt. Siepel: “Omdat hun jeugd er ligt, omdat hun kinderen er zijn geboren. Sommigen wonen al veertig jaar in dezelfde woning.”

Die persoonlijke aanpak is de rol die de maatschappelijk geëngageerde ontwikkelaar goed past: stap voor stap met bewoners voorbereiden. Juist in een omgeving waar spanning, stress en wantrouwen soms tot een kookpunt reikt, zijn begrip en zorgvuldigheid cruciaal. Rizoem begrijpt dat.

Aannemers aan zet

De laatste fase van de voorbereiding, waarin de rol van Rizoem dus groot is, zit er bijna op voor de woningen die in 2024 aangepakt worden. Het is nu aan de aannemers.

Bulthuis: “Het is voor ons belangrijk dat de aannemers het maatschappelijke aspect ook bezitten. Zodat ze de bewonersbegeleiding op dezelfde manier zullen voortzetten.”

Rizoem voerde gesprekken met acht noordelijke partijen. Na verschillende selectierondes bleven er twee over:

Lenferink en Wits. Terwijl Rizoem is gestart met de voorbereiding van de volgende honderd woningen, gaan aannemers

Lenferink en Wits in april van start met de uitvoer van de eerste 104 woningen.

Het is een belangrijk onderdeel van de Rizoem-methodiek: het kiezen van de juiste aannemer. In een tijd dat aannemers vanuit meerdere hoeken werk aangeboden kregen, durfde Rizoem toch kritisch te zijn. “We hebben zorgvuldig nagedacht over de eisen waaraan de aannemers moesten voldoen en aandacht besteedt aan gesprekken”, legt Mehdi uit. “We vinden het belangrijk dat een aannemer niet alleen de werkzaamheden kan uitvoeren, maar ook proactief meedenkt over maatwerk, maakbaarheid en de borging van het proces.”

‘In het algemeen geldt dat bewoners blij zijn dat hun huis niet wordt gesloopt. ’

Ook het maatschappelijke aspect was in de selectie van belang. “Want de aannemers nemen het keukentafelgesprek nu feitelijk van ons over. Ze spreken met onze mond en luisteren met onze oren”, zegt Maatita. De opgebouwde relatie met de bewoners is voor Rizoem goud waard. “We zijn altijd heel gastvrij ontvangen. Daar moet je heel verantwoordelijk mee omgaan.” Een Groningse uitdrukking is in dit verband veelzeggend: ’N huus van hoal aan, wat vrij vertaald betekent dat iedere gast in het huis van harte welkom is. “Daar weten we inmiddels alles van!”

Xianaika Maatita

Tjardo

“BIM is geen tool, maar een integrale samenwerkingsmethodiek”

Meinsma en Marcel Looijer | 1BIM

Foto: Marc Knip

Nederland staat de komende decennia voor een enorme bouwopgave en dat vraagt om een gigantische voorbereidingstaak. Het Bouw Informatie Model (BIM) is daarbij onmisbaar geworden en daar heeft 1BIM zijn diensten volledig op afgestemd. Het bedrijf biedt hulp bij modelleren, coördineren, communiceren en optimaliseren van BIM-processen. 1BIM groeit razendsnel en dus zitten we tijdens dit gesprek tussen de dozen: een dag later rijden de verhuiswagens naar een veel groter pand aan de Grondzijl 14 in Groningen. Co-CEO’s Tjardo Meinsma en zijn kersverse co-CEO Marcel Looijer vertellen wat ze drijft. “Eigenlijk wordt elk project tegenwoordig twee keer gebouwd, eerst digitaal, dan fysiek.”

Tjardo Meinsma werkte als BIM-manager bij aannemer Plegt-Vos. Omdat hij meer wilde dan BIM enkel benaderen vanuit de aannemerskant, begon hij in 2021 als ZZP’er om te kijken waar hem dat zou brengen. Dat beviel en liep goed, dus in augustus 2022 zetten hij de B.V. 1BIM op. Anderhalf jaar later is het bedrijf van twee naar acht medewerkers gegroeid en is de tweede verhuizing een feit.

Tjardo Meinsma: “Ik zat in 2021 in het Feringa Building project, daar kwam nog een opdracht in het aardbevingsgebied bij, waar ik me bezig ging houden met de verstevigingsopgave. Dat kon ik niet combineren en toen heb ik mijn eerste personeel aangenomen. Dat gaf mij ook de ruimte om te zoeken naar meer opdrachtgevers. In die tijd liep ik Marcel tegen het lijf, die ik nog kende van zijn tijd bij projectontwikkelaar MWPO, met wie ik heb samengewerkt toen ik nog bij Plegt-Vos werkte. We hebben samen aan mooie projecten gewerkt. De portefeuille van 1BIM groeide snel: het UMCG, Hoofdstation Groningen, Strukton, een partij die datacenters ontwerpt, SPIE Building Solutions, allemaal grote opdrachtgevers. Marcel en ik praatten veel over alle ontwikkelingen en tijdens die gesprekken bleek dat we elkaar goed aanvoelen en -vullen en dat we dezelfde visie hebben over de toekomst van BIM. Hij is ontzettend goed in het leggen van verbindingen en het zien van mogelijkheden tot samenwerking, ik zit meer aan de technisch-inhoudelijke kant. Sinds 1 februari zijn we compagnons.”

Eén bron, één waarheid

Marcel Looijer loopt al lang mee in het bouwveld en heeft zo ongeveer alle functies in de sector wel bekleed.

BIM gaat in de kern over communicatie en dat is precies wat hij zo interessant vindt. Tijdens zijn loopbaan zag hij dat de meeste fouten in het bouwproces ontstaan door miscommunicatie. Zijn intrinsieke motivatie is juist om mensen bij elkaar te brengen, wat de kernactiviteit van 1BIM vormt. Daarom is hij nu mede-eigenaar van het bedrijf, een nieuwe stap binnen een dynamische branche die continu in beweging is.

‘We zijn een data-gedreven ingenieursbureau, dat zijn diensten helemaal afstemt op de levenscyclus van een bouwwerk.’

Marcel Looijer: “Woningcorporaties zijn momenteel volop in beweging door de huisvestingsopgave en de energietransitie. Veel van het bezit van de woningcorporaties is al aardig op leeftijd. Wat is de status van dat bezit, hoe zit het in elkaar, voldoet het aan de NEN-normeringen: Dat vraagt om specialistische kennis en daar is veel winst te behalen. Hoe kom je aan data over je bezit? Hoe oud is die ketel in je bestaande object? Wat zijn de mogelijkheden op gebied van verduurzamen? En wie weet waar het archief ook weer ligt opgeslagen? Of is dat bij de verhuizing zoekgeraakt? Bij nieuwbouwopgaves zie je hetzelfde. BIM is eigenlijk al twintig jaar out there, maar het wordt nu volledig in de hele bouwwereld opgepakt. Vanuit mijn rol als adviseur neem ik potentiële klanten graag bij de hand om te laten zien wat BIM voor ze kan betekenen.”

Luchtfoto hoofdstation

Groningen Foto: Koos Boertjens

Tjardo Meinsma: “We zijn een data-gedreven ingenieursbureau, dat zijn diensten helemaal afstemt op de levenscyclus van een bouwwerk. Een gebouw wordt ontworpen en gemaakt door verschillende partijen en dat zorgt voor enorm versnipperde data. 1BIM brengt al deze informatie bij elkaar en probeert elke partij ervan bewust te maken dat ze onderdeel zijn van een groter geheel. Dat kun je alleen bereiken door te digitaliseren en alles naar één bron te brengen. Om een simpel voorbeeld te noemen: wij hebben in ons kantoor geen printers. Als je een print maakt, creëer je een kopie en werk je niet meer vanuit de bron. Het kopietje dat je in je hand hebt, kan alleen handig zijn voor jou, of is een dag later alweer gedateerd, maar gaat toch een eigen leven leiden. Dat geldt ook voor downloaden van data: je trekt ze uit de grotere context. Dus ook dat doen we niet. Dat is feitelijk de essentie van BIM: er is maar één bron, één waarheid, waar iedereen uit put. En dan is het ineens een stuk makkelijker om met 40 bedrijven aan één project te werken, want iedereen beschikt te allen tijde over dezelfde informatie. Zo worden er veel minder fouten gemaakt voor en tijdens de bouw en is er dus minder verspilling.”

Datareis

Tjardo Meinsma: “Er zijn heel veel data

beschikbaar, in verschillende vormen. In een stadsarchief, op een blauwdruk, gewoon in een pdf of zelfs in een database. We beginnen in gesprekken met opdrachtgevers eigenlijk altijd met het einde van de geplande reis. Waar wil je naar toe, wat wil je gaan doen?”

Marcel Looijer: “Stel, een woningcorporatie wil een Digital Twin van haar bezit. Dan brengen wij in kaart wat voor datareis daarbij hoort en we faciliteren en coördineren die. We betrekken de belangrijkste partijen daarbij: de architect, de aannemer, de installateur en alle overige partijen daarnaast. En daar maken we goede afspraken mee. Dus geen stapel tekeningen in de kast, maar altijd werken vanuit het BIM.”

Tjardo Meinsma benadrukt: “Bij deze transitie komt ook een element van verandermanagement kijken. Het gaat om ervaren professionals in de bouw, die beschikken over een schat aan kennis. Zij kunnen de waarde van hun expertise vergroten door de overstap te maken naar het werken met één geïntegreerde bron. Dit draagt bij aan het succesvol functioneren van BIM, aangezien het meer is dan alleen een instrument; het is een methodiek die de samenwerking en efficiëntie bevordert.”

Marcel Looijer: “Als opdrachtgever heb je als taak dat je een goed team samenstelt, dat helder met elkaar communiceert. BIM neemt veel van die communicatie over. Je ziet dat steeds meer bedrijven dat omarmen en dat bedrijfsculturen veranderen. Veel van de beleidsbepalers van nu zijn in een digitale wereld opgegroeid en erkennen dit nu ook steeds meer.”

Integratietijdperk

Tjardo Meinsma: “Partijen waarmee we werken hebben vaak allemaal hun eigen modellen. Met onze software kunnen wij die allemaal bij elkaar brengen en in relatief korte tijd de knelpunten in een ontwerp tot in de kleinste details in kaart brengen, van constructiefouten tot zaken als een bepaalde coating die in opdracht van de brandweer moet worden gebruikt en die niet in het plan is opgenomen. knelpunten die we in een opgave ontdekken kunnen we vanuit onze software visualiseren, inclusief camerastandpunt en direct bij de tekenaar in zijn software integreren. Daarnaast hebben we Scanpoint B.V. in het leven geroepen, daarmee digitaliseren we bestaande assets en maken we de reeds gebouwde wereld in een handomdraai digitaal compleet inzichtelijk dmv pointclouds. Ideaal om als opdrachtgever de huidige status te bepalen of

vanaf kantoor iets op te meten of te bekijken hoe iets ook al weer zat of te delen met overige adviseurs.”

Marcel Looijer: “Je kunt bij 1BIM terecht voor management, communicatie en modelleren. Al onze coördinatoren zijn modelleurs geweest, dus die hoef je op dat gebied niets uit te leggen. Iedereen krijgt bij ons de ruimte om zijn creativiteit de vrije loop te laten, we verzamelen ons elke vrijdag in wat we de woonkamer noemen, om te vertellen waar we mee bezig zijn en feedback te geven op het werk van anderen. Zo brengen we het beste in elkaar naar boven.”

Tjardo Meinsma benadrukt: “BIM heeft nu een solide erkenning verworven en groeit door toenemend gebruik. We zien uit naar een boeiende toekomst vol nieuwe kansen.” Wat we nu doen, was 20 jaar geleden nog niet mogelijk. Toen kocht je je software op een cd’tje, die installeerde je op je computer en dan kon je een bouwtekening maken. Tegenwoordig communiceert al die software met elkaar, we leven in het integratietijdperk. En niet alleen de software integreert, ook de verschillende disciplines in de bouwwereld. Dat heeft BIM als integrale samenwerkingsmethodiek een stuk toegankelijker gemaakt voor meerdere partijen.”

Luchtfoto UMCG

Foto: Koos Boertjens

“De functionele verbinder van grijs en groen”

Niels Douma | Frisia Groep:

In elk project van Frisia Groep ligt de focus op het maken van impact met groen. Op een manier die slim is afgestemd op de civiele inrichting. “We maken het functioneel en werkbaar, met een lange termijn resultaat. Van het beperken van hittestress tot het versterken van de biodiversiteit. Groen is méér dan een leuk decor.”

Welkom bij Frisia Groep: dé specialist in groene oplossingen voor NoordNederland. Terreininrichting, groene daken, natuurinclusief ontwerp, tuinaanleg, ecologie, boomverzorging, onderhoudsmanagement. Voor elk project biedt het een integrale oplossing, van onderzoek en ontwerp tot uitvoering en onderhoud. Als hoofdaannemer en onderaannemer. Een stabiele partner in bouwteams.

Wortels in de Gouden Eeuw

Frisia Groep is een familiebedrijf en een van de oudste groenbedrijven van Nederland. Vermoedelijke oprichtingsjaar: 1696. Het bedrijf begon als een boomkwekerij met hoveniersdiensten. In de eeuwen erna raakte het in Friesland bekend als breed ontwikkeld groenbedrijf met een ‘can-do’ instelling. Afspraak is afspraak. Eerlijk zijn naar elkaar. Niet méér beloven dan je kunt waarmaken. Doorgaan tot de klus klaar is. Volgens operationeel directeur Niels Douma is het genetisch diep ingesleten. “Mijn vader Willem bouwde Frisia Groep in de afgelopen 45 jaar uit tot een bedrijf met

ongeveer 130 medewerkers en vestigingen in Friesland, Groningen, Drenthe en NoordHolland. Maar de organisatie blijft plat, met een kleine managementlaag. We werken met specialisten die zelf nadenken en samen doen. Veel medewerkers zijn langer dan 10 jaar in dienst, sommige meer dan 40 jaar.”

‘Hoe kunnen we leveren voor lange termijn impact? Hoe kunnen we groen maken voor generaties? Zo kijken we naar onze projecten.’

Groen voor generaties

Vanaf 1 januari 2024 neemt Douma de leiding over van zijn vader. Een grote stap? “Nee, zo voelt het niet”, zegt hij. “De afgelopen twee jaar lag de bal al overwegend bij mij. En bedenk wel:

dit is het bedrijf waar ik als kleuter rondliep. Dit is mijn thuis.” Voelt hij het gewicht van ruim 300 jaar bedrijfsgeschiedenis?

“Ik ga licht door het leven hoor”, lacht hij. “Maar die lange geschiedenis is wel een belangrijke inspiratie en drijfveer. Ik voel de verantwoordelijkheid om iets na te laten dat toekomstbestendig en duurzaam is. Er zijn bossen en landschappen die wij honderden jaren geleden hebben aangeplant en nu monumentaal zijn. Dat vormt ons perspectief op de projecten die we ontwerpen en uitvoeren. Hoe kunnen we leveren voor de lange termijn? Hoe kunnen we groen maken voor generaties?”

‘We hebben het hoofd van een aannemer en het hart van een ecoloog. Blijvende impact maken is het doel, maar dan wel nuchter en uitvoerbaar.’

Douma: “We zitten nu in de nadagen van dat tijdperk. Functionaliteit van groen wordt de norm. Optimaal rendement halen uit de beperkte m2 die beschikbaar zijn boven en onder de grond. Gelukkig zijn planten en bomen buitengewoon veelzijdig. In toepassing en in resultaat. Planten impact laten maken met temperatuurverlaging, hemelwaterafvang, luchtfiltering, belevingswaarde, biodiversiteitsversterking, bodemverbetering, CO2-opslag. Het wonderlijke is dat het rendement een oplopende curve heeft. Hoe langer het groen de kans krijgt, des te meer resultaat. Behoud zou dus altijd het uitgangspunt moeten zijn.”

Het snijvlak van groen en civiel

Een kanttekening: “Het werkt alleen bij goede afstemming met civiel. Te vaak zie je projecten waarbij de balans is doorgeslagen, naar grijs dan wel naar groen. Een stenen project met een toefje groen zal weinig effect hebben. Sommige groene toepassingen houden daarentegen geen rekening met de functie van de locatie.” Dat is precies het snijvlak waar Frisia Groep volgens Douma het verschil maakt. “We hebben het hart van een ecoloog en het hoofd van een aannemer. Vergroening is het doel, maar dan wel nuchter en praktisch. Met oog voor andere belangen.”

Hoofdaannemer

Lange termijn rendement per m2

“We komen uit een tijdperk waarin groen niet veel meer was dan behang. Het moest er vooral mooi uitzien.” Met de mode van het moment veranderde vaak het groen. Niet bepaald duurzaam en kosteneffectief.

Als voorbeeld noemt Douma opdrachtgever Siblu Vakantieparken. Frisia Groep is partner bij ontwikkelprojecten in NoordNederland. Bestaande parken en campings worden opgekocht en heringericht voor een chalet-formule. Frisia Groep is hoofdaannemer en leidt de bouwteams. Niet gebruikelijk voor een groenbedrijf. Douma: “Voor Siblu is een goede civiele inrichting een cruciale randvoorwaarde, terwijl groen meerwaarde levert. Schaduw, privacy en geluidsisolatie, natuurbeleving. Onderaan de streep zien ze dat terug in een opbrengst per eenheid. Siblu vond het logisch om ons de eindverantwoordelijkheid te geven, omdat wij aanwezig zijn van begin tot eind. We kunnen het totaal overzien”

Tientallen jaren samenwerking met civiel

Groene impact maken, met oog voor civiel. Frisia Groep is er volgens Douma voor gemaakt. Voor vastgoedontwikkelaar Wind Groep werkt Frisia bijvoorbeeld mee aan de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Hof fan Lemmer. Daar creëert het een natuurinclusief ontwerp voor een park, groenstroken en bermen, op basis van bewonersparticipatie. Goede afstemming met grijze beroepen is de crux. Douma: “We begrijpen hoe een civiele techneut denkt en wat hij nodig heeft. Dat is het resultaat van tientallen jaren samenwerking. Specialisten van ons bedrijf Pius Floris Boomverzorging kijken bijvoorbeeld dagelijks mee bij graafprojecten voor bouw en infra. Boomwortels moeten beschermd worden, maar je kunt niet voortdurend het werk een dag stil leggen. Meedenken met civiel, dat is onze kracht. Het kan alleen wanneer je het werk snapt en alternatieven kunt aandragen.”

Weten wat je kunt en niet kunt Onderzoek, ontwerp, uitvoering, onderhoud. Op die niveaus werkt Frisia Groep voor Siblu. “We hebben alle bomen geïnventariseerd, gekeurd, de waarde bepaald en onderhouden. Op basis van ecologisch onderzoek hebben we een natuurinclusief ontwerp gemaakt, om het park ecologisch aan te sluiten op omringend natuurgebied. Daarna volgde de complete terreininrichting: grondwerk, bestrating, de aanleg van wadi’s en het planten van bomen, struiken, vaste planten, kruiden en gras.” Met zoveel kennis in huis is het wel belangrijk om je eigen grenzen te kennen, zegt Douma. “Onze eigen ecoloog verzorgt bijvoorbeeld het traject voor vleermuizen van quickscan tot de uitvoering van mitigerende maatregelen. Maar voor diepgravend ecologisch onderzoek schakelen we een vaste partner uit ons Natuurpro netwerk in.”

Groot mee geworden

In de wereld van de groene daken is Frisia Groep in feite meer een bouwpartner

dan een groenbedrijf. “Het gaat veelal om technische aspecten. Draagconstructies, waterafvoer, je moet heel goed weten wat je doet. 20 jaar geleden zijn we partner van Optigrün geworden en legden we alleen sedumdakjes aan van tien centimeter dik. Nu realiseren we ook complete retentiedaken voor waterbuffering, of intensieve groene daken waarop bomen groeien. Die daken bestaan uit een veelvoud aan lagen met een systeemdikte van zo’n 50 centimeter. Alles moet kloppen.”

‘Meedenken met civiel, dat is onze kracht. Het kan alleen wanneer je het werk snapt en een alternatieve werkwijze kunt aandragen.’

Het zijn spannende projecten, maar volgens Douma niets om spannend over te doen. “Nuchter vakmanschap voor een eerlijke prijs, daar staan we voor. Vanaf de 18e eeuw was dat de reden voor onze groei en dat willen we niet vergeten. Het doel is dat we er nog steeds bekend om staan als ik het stokje overdraag. We hoeven niet de grootste te worden, liever heb ik dat we groots zijn.”

“Wijkvernieuwing gaat in de eerste plaats over mensen”

Jeriça Hartholt, directeur-bestuurder De Huismeesters:

Een gesprek met Jeriça Hartholt, sinds september 2022 directeur-bestuurder bij De Huismeesters, bruist. Het verhaal dat Hartholt vertelt is bevlogen en tegelijk realistisch. Ondanks de situatie op de woningmarkt is Hartholt onverminderd positief. “Samen met gemeente, ontwikkelaars en corporaties zetten we onze schouders eronder. Maar het belangrijkste is het contact met mensen die bij ons huren. Ons werk gaat altijd in de eerste plaats over mensen. Wie dat ziet, kan echt aan de toekomst werken.”

Jeriça Hartholt vertelt het realistische verhaal. Er is woningnood, ook aan de sociale kant van het woningaanbod in de stad Groningen. “De woningmarkt zit op slot, er is weinig doorstroom. De oorzaken zijn bekend. Toch is het voor ons geen reden om af te wachten of pas op de plaats te maken. Dit is bij uitstek de tijd voor een verduurzamingsslag en voor het vervangen van gedateerd woningaanbod door toekomstbestendige bouw.”

De buurtcorporatie speelde zich de afgelopen jaren in de kijker met aansprekende wijkvernieuwingsprojecten, waarbij sloop- en nieuwbouw hand in hand gaan met het werken aan een leefbare buurt. Dat gebeurt in samenwerking met allerlei partners en

bestuurslagen. “En de mensen die er wonen, zij maken de buurt”, stelt Hartholt. “Groningen wil een ongedeelde stad zijn, waarbij het woningaanbod een goede afspiegeling is van de Groningers. Zo is het geformuleerd in het ambitiekader 20212025, Wonen in Stad.”

‘De beschikbaarheid, betaalbaarheid en de kwaliteit van het wonen in de stad en dorpen van de gemeente Groningen krijgen een extra impuls.’

Graaf Adolfstraat, Oranjewijk

Twee mannen met verhuisdozen: nieuwbouw in Selwerd (direct na de oplevering)

In dat beleidsdocument is de woonvisie als volgt geformuleerd: De beschikbaarheid, betaalbaarheid en de kwaliteit van het wonen in de stad en dorpen van de gemeente Groningen krijgen een extra impuls. Dat vraagt iets van ons samen. Het vraagt om financiële middelen, om ruimte om te bouwen en om bereidheid om woningen of plekken te transformeren.

Een plek aan tafel Volgens Hartholt zijn dergelijke prestatieafspraken hard nodig voor een leefbare, op de toekomst gerichte stad.

“Bij mijn aantreden bij De Huismeesters startten we met de wijkvernieuwing in Selwerd. De eerste fase is nu opgeleverd, het project is medio 2025 afgerond.

Uiteindelijk slopen we 146 huizen en plaatsen we er 293 woningen voor terug, bijna een verdubbeling. Het levert een veel duurzamer woningaanbod op dat beter is toegesneden op de wensen van de bewoners: we bouwen meer woningen voor één- en tweepersoonshuishoudens omdat de vraag daarnaar groot is.”

‘De mensen in de buurt staan centraal in ons werk. Wij vinden het belangrijk dat we niet over hen beslissen, maar mét hen.’

Hartholt is ook enthousiast over het verbetertraject van de wijk, onder de positieve noemer Sunny Selwerd. “We denken integraal na over huisvesting en werk, veiligheid en sociale contacten. Het doel is dat mensen mee kunnen doen en zich prettig voelen in hun wijk. Die sociale cohesie in de buurt is minstens zo belangrijk als een fijne woning.” Onder de vlag Sunny Selwerd werkt De Huismeesters samen met de gemeente en andere corporaties als Nijestee en Patrimonium. Ook mensen uit de buurt hebben een belangrijke plek aan tafel. Letterlijk, in het infopunt in de buurt waar ze altijd binnen kunnen lopen met vragen of opmerkingen. “We bemannen het punt samen. Een keer per week zijn er bijvoorbeeld twee collega’s van De Huismeesters te vinden. Zo zijn we samen in de buurt.”

De Huismeesters noemt zichzelf een buurtcorporatie. “Dat is niet voor niets. De mensen in de buurt staan centraal in ons werk. Wij vinden het belangrijk dat we niet over hen beslissen, maar mét hen. Daarom werken we bij De Huismeesters bijvoorbeeld met een huurdersraad en bewonerscommissies, dit brengt het wezenlijke geluid van de mensen die bij ons huren aan tafel. De huurdersraad heeft advies- en instemmingsrecht, hun rol is niet te onderschatten.”

Luisteren verbindt

Ook in De Wijert wordt een deel van het verouderde woningaanbod gesloopt en vervangen door duurzame nieuwbouw. Voordat de sloop start, is De Huismeesters al in gesprek met de mensen in de buurt. Dat is nodig, zegt Hartholt, want het is ingrijpend als je hoort dat je woning wordt gesloopt. “Daarom vinden we het van essentieel belang dat we mensen zo goed mogelijk begeleiden in het hele traject van sloop naar nieuwbouw. Zo zorgden we onlangs dat iemand vanwege persoonlijke

omstandigheden eerder dan gebruikelijk verhuisde naar een tijdelijke woning.”

Hartholt deelt dat aandacht voor mensen niet altijd gebruikelijk is geweest in de sector. “We hebben lang voor mensen die bij ons huren gedacht. Dat namen we uiteraard heel serieus, maar het is zoveel makkelijker om gewoon met hen in gesprek te gaan. Uiteindelijk hebben we elkaar nodig. Door meer naar elkaar te luisteren, verklein je de afstand tussen de corporatie en mensen die huren. Met de kennis en sympathie die dat oplevert, kun je pas echt bouwen aan een bestendige toekomst.”

Tijdens de start van de nieuwbouw in De Wijert

‘We bouwen meer woningen voor één- en tweepersoonshuishoudens

omdat de vraag daarnaar groot is.’

Brandsma Digitaal Meten (BDM):

“Realtime

plattegrond met de LayoutPrinter® van BDM”

‘Tekening klaar, printen maar,’ is de simpele maar accurate slogan die Brandsma Digitaal Meten (BDM) bezigt rond de splinternieuwe LayoutPrinter®. Dit apparaat rijdt namelijk zelf al printend over een oppervlak en neemt daarmee veel meetwerk op locatie uit handen.

Nauwkeurig

“Waar je normaal met een tekening in je handen op een bouwplaats staat om deze naar de praktijk te vertalen, zie je alles nu vanuit de LayoutPrinter® ontstaan”, aldus een vrolijke Bastiaan Witteveen, meetspecialist bij het Bolswarder bedrijf. Efficiënt en tijdbesparend, vindt hij. “Je haalt er direct al een dag mee in: anders komen er eerst twee man om lijnen uit te zetten en kun je de volgende ochtend pas

echt bouwen. Nu zet de printer letterlijk alle lijnen, vormen, teksten en symbolen. Zelf kun je meteen door in het denk- en bouwproces.”

BDM zet de CAD-tekening van de opdrachtgever om naar een formaat dat de printer kent. De LayoutPrinter®, een behendig apparaat op wielen ontwikkeld door HP, print het ontworpen oppervlak tot 3 millimeter nauwkeurig op de

grond. “Wij testen het sinds de aanschaf in december zo uitvoerig, dat ik die precisie met droge ogen garandeer. Van mensenwerk kun je dat nooit met zoveel zekerheid beweren.” Op zo’n uitspraak rijst de vraag of ‘robots’ als deze geen bedreiging voor vakmensen vormen. “Tja, we pionieren er nu mee als eerste dienstverlenende partij in Nederland, en ik kom wel wat afwachtende reacties tegen. Nergens voor nodig: ook aan zo’n printer is door mensen gewerkt en vaklui blijven altijd nodig. Dit maakt het alleen makkelijker en nauwkeuriger, en je kunt sneller leveren.”

Printer rolt uit

We spreken Witteveen op een mooi moment, de eerste printklus is net gedaan. “Prachtig. Na een periode van afnemers betrekken, maakte de LayoutPrinter® dan zijn eerste rondjes. De klant deed zijn huiswerk: een schoon oppervlakte en vrij van obstakels. In de tekening stonden alle wanden en bijvoorbeeld uitstekende pijpjes, zodat de printer hierlangs werkte. Wijsheden uit de afgelopen proefmaand: op een natte vloer hecht de inkt nog niet perfect en eventuele oneffenheden moeten vooraf ingesteld zijn. Het werkte geweldig. Zo goed, dat de klant meteen nóg een opdracht gaf.”

De uitrol van de printer is dus begonnen, ook in Groningen. “Ja, daar hebben we veel goede contacten. In de Eemshaven bijvoorbeeld, hebben we een demo

gedraaid. Maar eerst gaan we naar Amsterdam. In een rond gebouw komt een beurs; zonder rechte wanden als referentie hebben ze moeite de stands te bepalen.” Een verrassend klusje, tussen de vele. “Ach, we komen zoveel tegen sinds onze oprichting in 2007. Als langstzittende medewerker van Rein Brandsma maakte ik de ontwikkelingen van het bedrijf volop mee. Ik werk hier al elf jaar, met veel plezier. Schitterend om me nu weer op een unieke innovatie als deze te storten.” Wie ook de LayoutPrinter® wil inzetten, ontvangt 20 procent welkomstkorting én het enthousiasme van BDM’s langstzittende medewerker. Alle details en folder zijn te bekijken op www.bdm.nl/layoutprinter.

Scan en ervaar in deze video hoe de LayoutPrinter® het werk op de bouwplaats transformeert!

‘Tekening klaar, printen maar.’

Het Noordelijk Vastgoedcongres:

“Onze missie is om studenten en het bedrijfsleven aan elkaar te koppelen”

FranÇois Atsma, Ewoud Bolt, Sam Schaaphok, Wesley Drent,Lars Kleverwal en Luca Ekkel

Het Noordelijk Vastgoedcongres streeft ernaar om een toonaangevend evenement te zijn dat jaarlijks wordt bijgewoond door een breed scala aan bedrijven en (toekomstige) professionals uit de vastgoedbranche. “We willen graag een toegankelijk platform bieden om te kunnen netwerken en voor het uitwisselen van kennis tussen studenten en andere bezoekers met extra aandacht voor kwaliteit, duurzaamheid en innovatie.”

Een deel van de oude organisatie is inmiddels uitgevlogen, maar de nieuwe lichting is druk bezig met de voorbereidingen van het aankomende congres dat plaatsvindt op 15 februari 2024 in de Martiniplaza Groningen. Deze editie staat het congres in het teken van een nieuw thema, namelijk: ‘Innovate today, for a better tomorrow’. Hiermee wil de organisatie innovatie in het vastgoed aanstippen en hoe zij daar tegenaan kijken omtrent duurzaamheid, vastgoedtransformatie, ontwikkeling enzovoort. De dagindeling zal er over het algemeen hetzelfde uitzien, maar er is meer ruimte op de bedrijvenbeurs en ‘speeddaten met ceo’s’ is toegevoegd aan het programma.

De bedrijvenbeurs biedt een unieke gelegenheid voor vastgoedbedrijven, projectontwikkelaars, investeerders en andere spelers in de vastgoedindustrie om zich te presenteren aan een geïnteresseerd en relevant publiek. Het evenement stelt exposanten in staat om hun nieuwste projecten, innovatieve vastgoedoplossingen en diensten te demonstreren en in contact te komen met potentiële klanten, partners, investeerders en studenten. Ook de komende editie zal het congres een interessante mix zijn van denken en doen.

Het Noordelijk Vastgoedcongres is een gerenommeerd evenement binnen de vastgoedsector in het Noorden en bracht dit jaar opnieuw een diverse groep professionals en studenten samen in een boeiende en inspirerende setting. Het congres, dat plaatsvond op een prachtige locatie in Groningen, bood een uitgelezen kans voor deelnemers om kennis te delen, nieuwe inzichten op te doen en waardevolle connecties te leggen.

De organisatie wordt ondersteund door ambassadeurs, waaronder Peter Schreuter (PROVADA), Mayra Rijkse (NEVAP) en Bouke Niggendijker (Bouwt & Ontwikkelt). Wim van der Post, kennismanager bij het Rijksvastgoedbedrijf, zal wederom de rol van dagvoorzitter op zich nemen. Zo zegt Lars: “Onze ambassadeurs spelen een cruciale rol, omdat zij hun kennis en netwerk met ons delen en wij daardoor de gehele vastgoedsector kunnen bereiken.” Aan de hand van de ambassadeurs kan er gezegd worden dat de organisatie serieus nadenkt over wie zij inzetten om met de juiste bedrijven in contact te komen.

Een aantal bedrijven van de vorige editie, zoals VolkerWessels, Mogelijk, Envalue en RYSE (Voorheen abcnova) hebben de handen wederom ineengeslagen met de organisatie van het Noordelijk Vastgoedcongres. Zij zijn wederom partner en zullen aanwezig zijn tijdens de volgende editie.

Meer informatie over het Noordelijk Vastgoedcongres is te vinden op: www.noordelijkvastgoedcongres.com. Op de website is ook meer te vinden over het dagprogramma, de partners en sprekers. Daar leest u ook hoe u partner kunt worden van de komende editie. De organisatie komt graag met u in contact!

‘Innovate today, for a better tomorrow.’

Impressie van Stadshavens aan het Eemskanaal

- Bespaart veel energie!

- Draagt bij tot een schoner milieu!

- Verhoogt het comfort!

- Verlaagt de energielasten!

- Zakelijk en particulier! Laat

Koston Noord BV

Rijksstraatweg 7 8814 JV Zweins

Telefoon: 0517-767030

E-mail: info@kostonnoord.nl

Website: www.kostonnoord.nl

Informeer naar de subsidiemogelijkheden! WWW.KOSTONNOORD.NL

BDM is specialist in maatvoering en landmeetkunde. Het is onze ambitie om opdrachtgevers mee te nemen in de nieuwste innovaties. Zo brengen we als voorloper in digitale data robotisering naar de bouw met de LayoutPrinter ®

LAYOUTPRINTER ® TOEPASSINGEN

UITZETTEN BOUWPROJECTEN

INRICHTING MAGAZIJNEN EN WINKELS

UITZETTEN MACHINELIJNEN OF MALLEN

STANDBOUW EN EVENEMENTENBRANCHE

KANTOOR- EN WONINGINRICHTING

EN ZO NOG VEEL MEER

Ervaar hoe BDM het werk op de bouwplaats transformeert!

Nieuwsgierig naar de toepassingsmogelijkheden van de LayoutPrinter ® voor uw volgende project? Vraag dan direct een vrijblijvende demonstratie aan!

Scan voor meer info en video over de LayoutPrinter®

Print bouwtekeningen (lijnen, vormen, teksten en symbolen) direct op de werkvloer.