Riorama 05

05

v a k b l a d v o o r R I OOLt e c h n o l o g i e • J AN / F EB / M AART 2 0 1 4 • j a a r g a n g 2

met de medewerking van

Buisdoorpersingen voor collector Verrewinkelbeek Rioolrenovatie in Vlaanderen, meer dan ooit een must Voor- en nadelen van drukriolering in Vlaanderen

Periodiciteit: driemaandelijks I Afgiftekantoor: Brussel X I P915318 I Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement I Boulevard des Canadiens 118 B-7711 Dottignies

Xylem helpt u uw operationele en maatschappelijke doelen te bereiken en de CO2 uitstoot van uw activiteiten te verlagen.

U heeft nu de kans om de voordelen van de nieuwste Xylem producten zelf te ervaren en zonder enkel risico te beoordelen of deze een aanwinst zijn voor uw bestaande of nieuwe installatie.

Profiteer nu van onze unieke Try & Buy actie waarmee u verstoppingsvrije, energiezuinige pompen en andere apparatuur van wereldklasse gratis kunt uitproberen.

Mocht de apparatuur niet aan uw verwachtingen voldoen (wat niet waarschijnlijk is) dan vervalt de overeenkomst zonder kosten.

Informeer naar de voorwaarden van Try & Buy.

tryandbuybe@xyleminc.com +32 2 720 90 10

RIORAMA Vakblad voor riooltechnologie.

Gratis verspreid in Vlaanderen naar: aannemers rioolwerken & waterwerken, burgerlijke bouwkunde, technische diensten steden en gemeenten, intercommunales en studiebureaus.

PERIODICITEIT

Driemaandelijks HOOFDRedactie

Tilly Baekelandt T 056/33 42 72 E redactie@riorama.be

16

19

24

28

32

36

INHOUD NUTTIGE ADRESSEN............................................................................................4 INSIDE NEWS.......................................................................................................6

Redactie

Bart Vancauwenberghe Koen Vandepopuliere E redactie@riorama.be Vormgeving

Lien Hoste E lien.hoste@fcomedia.be Reclame-advies

Katja Wijffels T 0473/86 59 70 E katja.wijffels@fcomedia.be Verantwoordelijke uitgever

Filip Cossement Canadezenlaan 118 - B-7711 Dottenijs T 056/77 13 10 F 056/77 13 11 E filip.cossement@fcomedia.be I www.fcomedia.be

BEURSNIEUWS • RioleringsVakdagen simultaan met Aqua Nederland Vakbeurs...........................8 • Ifat 2014 in Messe München mag rekenen op vol huis....................................10 • Pumps & Valves en Maintenance, een must voor rioolbeheerders....................11 • VLARIO-dag focust op kennis en overleg.........................................................12 PROJECTEN • Buisdoorpersingen voor collector Verrewinkelbeek..........................................16 • Lagere rioleringskosten dankzij asset management.........................................24 • Gemeente Aalter en Xylem: geslaagde drukriolering in Loveld........................32 REPORTAGES • Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege "Nog nooit zoveel subsidies voor rioleringen".................................................14 • IKT wil kennis verspreiden en landen binden...................................................18 • "Andere materialen hebben een verleden, kunststof heeft de toekomst".......19 • VLARIO vraagt in Memorandum efficiënt optreden van volgende Vlaamse Regering...........................................................................................20

Niets uit deze uitgave mag worden verveel-voudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de adverteerders aansprakelijk

• De complexiteit van de rioleringssector in Vlaanderen.....................................34 TECHNISCH • Rioolrenovatie in Vlaanderen, meer dan ooit een must....................................26 • Voor- en nadelen van drukriolering in Vlaanderen...........................................28 RECHTEN & PLICHTEN • Wanneer is een hemelwaterput nodig bij nieuw- of herbouw van gebouwen?..............................................................................................36

LID VAN DE UNIE VAN DE UITGEVERS VAN DE PERIODIEKE PERS

PRODUCT SPOT • De ECO GSV, het antwoord op de nieuwe Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening...................................................................38 • Tubao®-tanks van Prodall anticiperen op nieuwe wetgeving............................40 PRODUCT NEWS................................................................................................41

NUTTIGE ADRESSEN Buffersystemen

Onderstaande rubriek wordt ter beschikking gesteld van aannemers, studiebureaus en bedrijven actief in de riooltechnologie. Wie zijn gegevens in de rubriek nuttige adressen wenst te publiceren kan naam, adres, telefoonnummer en website sturen naar info@riorama.be, dit met vermelding onder welke categorie u wenst te staan. Gelieve eveneens uw facturatiegegevens toe te voegen.

Eén jaar aanwezigheid in de rubriek “Nuttige adressen“ in Riorama en op www.riorama.be kost 350 euro. Wie onder meerdere categorieën wenst te staan betaalt 150 euro/extra rubriek. (Prijzen exclusief BTW)

ACO Passavant n.v.

Preenakker 8 1785 Merchtem 052/38 17 70 www.aco.be Eurodal nv Industrieweg 14 2280 Grobbendonk 014/50 05 91 www.eurodal.be Buizen

CATEGORIEËN Aannemers Rioolwerken Afvoergoten Beton Buffersystemen Buizen Collectoren Detectiesystemen Doorpersbuizen Duikers Fittings Geurbestrijding Graafmachines Grachtelementen Inspectieputten Integrale Waterbedrijven Keuring en Keuringsystemen Kokerelementen Kunststof Leidingsystemen Lijnafwatering Manchetten Persleiding Pompen Regenwaterbeheer Rietzuivering Rioolafsluiters Rioolbeheerders Riooldeksel Rioolonderhoud Rioolreiniging Rioolrenovatie en rioolrenovatiesystemen Septische tanks Studiebureaus Tunnel Boringen Verhuur Vertical boringen Warmterecuperatie Watermaatschappijen Waterzuivering

4

RIORAMA

Aannemers RioolwerkeN

Deckx Goormansdijk 17A 2480 Dessel 014/38 76 70 www.deckx-ao.be Stadsbader Kanaalstraat 1 8530 Harelbeke 056/26 06 65 www.stadsbader.com Afvoergoten

ACO Passavant n.v.

Preenakker 8 1785 Merchtem 052/38 17 70 www.aco.be Beton

Beton De Clercq nv Steenkaai 111 8000 Brugge 050/31 73 61 www.declercq-beton.be Betonfabriek De Bonte Beton - Van Hecke NV Sint-Annastraat 55 9250 Waasmunster 052/47 33 20 www.debonte-vanhecke.be Stradus Aqua Breeërweg 33 3860 Neeroeteren 089/86 01 74 www.stradusaqua.be

Beton De Clercq nv Steenkaai 111 8000 Brugge 050/31 73 61 www.declercq-beton.be Betonfabriek De Bonte Beton - Van Hecke NV Sint-Annastraat 55 9250 Waasmunster 052/47 33 20 www.debonte-vanhecke.be Stradus Aqua Breeërweg 33 3860 Neeroeteren 089/86 01 74 www.stradusaqua.be Vigotec Akatherm Schoonmansveld 52 2870 Puurs 03/860 01 90 www.vigotecakatherm.be Doorpersbuizen

HOBAS Benelux BV Marconistraat 11-10 NL - 4004 JM Tiel 0031 344 82 00 30 www.hobas.com Duikers

HOBAS Benelux BV Marconistraat 11-10 NL - 4004 JM Tiel 0031 344 82 00 30 www.hobas.com

Geurbestrijding

QM Environmental Services Ltd. Henricuskade 123A NL - 2497 NB Den Haag 0031 15 737 0486 www.qmes.nl Grachtelementen

Beton De Clercq nv Steenkaai 111 8000 Brugge 050/31 73 61 www.declercq-beton.be Betonfabriek De Bonte Beton - Van Hecke NV Sint-Annastraat 55 9250 Waasmunster 052/47 33 20 www.debonte-vanhecke.be Inspectieputten

Beton De Clercq nv Steenkaai 111 8000 Brugge 050/31 73 61 www.declercq-beton.be Betonfabriek De Bonte Beton - Van Hecke NV Sint-Annastraat 55 9250 Waasmunster 052/47 33 20 www.debonte-vanhecke.be HOBAS Benelux BV Marconistraat 11-10 NL - 4004 JM Tiel 0031 344 82 00 30 www.hobas.com Stradus Aqua Breeërweg 33 3860 Neeroeteren 089/86 01 74 www.stradusaqua.be Integrale Waterbedrijven

TMVW Stropstraat 1 9000 Gent 09/240 03 76 www.water-link.be

Keuring en Keuringsystemen

Vlario De Schom 124 3600 Genk 03/827 51 30 www.vlario.be Kokerelementen

Beton De Clercq nv Steenkaai 111 8000 Brugge 050/31 73 61 www.declercq-beton.be Stradus Aqua Breeërweg 33 3860 Neeroeteren 089/86 01 74 www.stradusaqua.be Kunststof

Kurio vzw Diamant Building A. Reyerslaan 80 1030 Brussel 0473/533 904 www.kurio.be Vigotec Akatherm Schoonmansveld 52 2870 Puurs 03/860 01 90 www.vigotecakatherm.be Lijnafwatering

Stradus Aqua Breeërweg 33 3860 Neeroeteren 089/86 01 74 www.stradusaqua.be Manchetten

Vigotec Akatherm Schoonmansveld 52 2870 Puurs 03/860 01 90 www.vigotecakatherm.be Persleiding

Vigotec Akatherm Schoonmansveld 52 2870 Puurs 03/860 01 90 www.vigotecakatherm.be

Pompen

Aquarech Hoekstraat 15 D 9270 Laarne 09/366 25 99 www.aquarech.be Edo Pumps NV Kerkhofstraat 238 2850 Boom 03/888 23 58 www.edopumps.be N.V. Grundfos Bellux S.A. Boomsesteenweg 81-83 2630 Aartselaar 03/870 73 00 be.grundfos.com Wilo nv Rusatiralaan 2 1083 Ganshoren 02/482 33 33 www.wilo.be Xylem Water Solutions Vierwinden 5B 1930 Zaventem 02/720 90 10 www.xylemwatersolutions.com Rietzuivering

Rietland bvba Van Aertselaerstraat 70 2322 Minderhout 03/294 02 65 www.rietland.com Rioolafsluiters

Lansas B.V. Zoerbeemden 4 NL - 6245 LR Eijsden 0031 43 409 36 50 www.lansas.nl Rioolbeheerders

Infrax Koningsstraat 55 bus 15 1000 Brussel 078/35 30 20 www.infrax.be

PIDPA Desuinlei 246 2018 Antwerpen 03/216 88 88 www.pidpa.be TMVW Stropstraat 1 9000 Gent 09/240 03 76 www.water-link.be Riooldeksel

Stradus Aqua Breeërweg 33 3860 Neeroeteren 089/86 01 74 www.stradusaqua.be Rioolonderhoud

QM Environmental Services Ltd. Henricuskade 123A NL - 2497 NB Den Haag 0031 15 737 0486 www.qmes.nl Rioolreiniging

VDV Cleaning nv Waaslandlaan 8A2 9160 Lokeren 09/367 83 80 www.vdvcleaning.be Rioolrenovatie en rioolrenovatiesystemen

Channeline International LLTD/RDM Consulting Kerkveld 31 1831 Diegem 0471/205 305 www.rdmconsulting.be

Smet-Tunneling nv Kastelsedijk 64 2480 Dessel 014/38 97 15 www.smetboring.be Studiebureaus

Tauw België nv Remylaan 4C Box 3 3018 Leuven 016/35 28 10 www.tauw.be/water Tunnel Boringen

Smet-Tunneling nv Kastelsedijk 64 2480 Dessel 014/38 97 15 www.smetboring.be Vertical boringen

Smet-Tunneling nv Kastelsedijk 64 2480 Dessel 014/38 97 15 www.smetboring.be Warmterecuperatie

Benvitec Koolmijnlaan 185 3582 Beringen 011/450 450 www.benvitec.be Waterzuivering

Aquafin NV Dijkstraat 8 2630 Aartselaar 03/450 45 11 www.aquafin.be

HOBAS Benelux BV Marconistraat 11-10 NL - 4004 JM Tiel 0031 344 82 00 30 www.hobas.com Incafin nv Iepersestraat 59 8500 Kortrijk 056/775 981 www.incafin.com

RIORAMA

5

•• INSIDE NEWS

Ingenieurs- en expertisebureau Notermans in het nieuw Het tienkoppige team van Marc Notermans (Ingenieurs- en expertisebureau Notermans bvba, Borgloon) verhuisde recent omwille van plaatsgebrek naar een gloednieuw transparant, driehoekig gebouw. Het project werd op zes maanden tijd afgerond. “Het ijltempo waarin het gebouw tot stand kwam, is beslist iets om trots op te zijn,” aldus de zaakvoerder, die zijn medewerkers tot voor kort op zijn privéadres moest onderbrengen. “Een uitdaging die enkel kon slagen dankzij een uitstekende samenwerking met architect Bart Thijs van architectenbureau Strakker en het volledige bouwteam.”

Bureau Notermans is in de rioleringsbranche gekend voor zijn afkoppelingsadviezen in opdracht van diverse studiebureaus en rioolbeheerders, en voor de uitvoering van de wettelijke keuring van private rioleringsstelsels, met de nadruk op grote en complexe installaties.

• www.bureaunotermans.be

Sulzer Benelux versterkt productaanbod

Met de nieuw opgerichte wereldwijde Water Business Unit zijn een aantal producten en diensten van Sulzer samengevoegd. Om die reden is Sulzer Benelux – gevestigd in Brussel en Maastricht Airport – in staat een complete afvalwateroplossing te bieden in de industriële markt. Deze samenvoeging versterkt het productaanbod en biedt de mogelijkheid nóg beter gebruik te maken van het wereldwijde productienetwerk.

Voor deze markt heeft Sulzer nu turbocompressoren, membraanbeluchters, mengers, voortstuwers en dompelpompen in het assortiment, die geschikt zijn voor de meest veeleisende toepassingen in de industrie. Op de Aqua Nederland vakbeurs in Gorinchem op 18, 19 en 20 maart èn op de Pumps & Valves op 26 en 27 maart in de Antwerp Expo presenteert Sulzer een aantal van deze hoog efficiënte producten, waaronder de HST Turbocompressor en de SCABA Top Entry-menger. In beide stands ligt eveneens een informatiepakketje klaar voor geïnteresseerden.

• www.sulzer.com

6

RIORAMA

Nieuw Service Center Automation Georg Fischer Georg Fischer beschikt over een nieuw Service Center voor Automation in België. Hier kan men terecht voor flowcontrol onsite en de revisie en reparatie van elektrische actuatoren (type EA11, EA21, EA31 en EA42) en positioners (type DSR en ECKARDT). Met het nieuw Service Center Automation wil GF België haar klanten een zo volledig mogelijke en efficiënte dienstverlening aanbieden.

Het Service Center Automation is een uitbreiding op het reeds bestaande MSA Service Center. Hier kan men sinds jaar en dag lasmachines binnenbrengen voor onderhoud, reparatie en keuring. De grootste troef van het Service Center is de lokale bediening van de markt en de productkennis van de medewerkers. Het team bestaat uit David Boonen (Product Manager Automation/M&C), David Ricci (Project Coordinator Industry) en Jino Decramer (Technical Engineer).

• www.gfps.com/be

PCT produceert ruim 20 jaar

Group Peeters breidt

kleppen en afsluiters

dienstverlening uit

Ruim 20 jaar produceert PCT haar eigen gamma afsluiters en kleppen, “made in Belgium”, dat specifiek ontworpen is vanuit de nood aan beheersing van de afvoercapaciteit van rioolstelsels en oppervlaktewateren. Het omvat kanaalafsluiters, wandafsluiters, terugslagkleppen, overstortschuiven en steekkleppen. PCT nv produceert een combinatie van hoogwaardige constructie- en afdichtingsmaterialen. Standaard worden enkel kwaliteitsvol HDPE, RVS en afvalwaterbestendige dichtingen (EPDM) ingezet. Het gamma van waterbeheersingsartikelen voldoet aan het Aquafin typebestek en kan op aanvraag aangepast worden aan klanteigen specificaties. Productie in het eigen atelier te Beringen maakt maatwerk eenvoudig.

Geautomatiseerde bedieningen al of niet van op afstand gestuurd worden overigens meer en meer toegepast. Op vraag van het cliënteel kan men bij PCT nv echter ook terecht voor simpele aluminium schotbalken of steekschuiven. Indien gewenst staan de ISO/VCA** gecertificeerde monteurs ook in voor een vakkundige plaatsing. PCT waterbeheersingsartikelen worden vooral toegepast in RWZI’s, pompstations, collectoren, industriële afvalwaterbehandelingen, opvangbekkens, inkuipingen van tanks of tankparken, lozingspunten op oppervlaktewateren, beken, grachten etc.

Group Peeters heeft voor dit jaar een aantal nieuwigheden in petto met de bedoeling haar dienstverlening in de rioolsector nog te verbeteren en een totaaloplossing aan te bieden. Binnenkort worden er twee riool combiwagens, een camera-inspectievoertuig en een freeswagen ingezet. Daarnaast wordt er geïnvesteerd in een aantal nieuwe technieken, met het oog op het uitbreiden van het activiteitengamma.

Een eerste is het gecertificeerd testen op luchtdichtheid van strengen en voegen. Tenslotte worden de activiteiten van het team in de loop van het jaar deels verlegd naar de vestiging in Gent. Deze nieuwe uitvalsbasis zal worden gebruikt om de Oost- en WestVlaamse markt efficiënter te bedienen.

• www.benvitec.be

• www.grouppeeters.com

Recyclage van urine en ontlasting Het internationale Vrouwen- en Milieu Netwerk WECF vindt het onaanvaardbaar dat miljarden mensen geen veilige en duurzame sanitaire voorzieningen hebben. Door onkunde en onwetendheid blijft ook ontlasting en urine voor miljoenen mensen een dood- en ziektebrengende substantie.

In Amsterdam wordt op dit moment gewerkt aan een installatie om fosfaat, dat in de ontlasting zit, uit het rioolwater te winnen. Door het opgevangen van fosfaat en het vervolgens als grondstof te verkopen aan kunstmestfabrikanten, zal de stad geld verdienen aan de urine en ontlasting van haar inwoners.

Ontlasting bevat minder meststof, maar vooral organische vaste stoffen en riskante bacteriën en virussen. WECF implementeert daarom gedecentraliseerde, duurzame en betaalbare sanitatiesystemen in plattelandsgebieden wereldwijd. Een voorbeeld hiervan is de Ecosan, een urinescheidend toilet.

WECF en partners bouwden al voor meer dan 1000 huishoudens en 50 scholen Ecosantoiletten.

Vooral in gebieden met zeer koude winters zonder centrale waterleiding of riolering zijn ze een betaalbare en direct inzetbare methode om gezinnen en scholen van hygiënische toiletten te voorzien.

• www.wecf.eu

RIORAMA

7

•• BEURSNIEUWS

RioleringsVakdagen simultaan met Aqua Nederland Vakbeurs Op 18, 19 en 20 maart 2014 zakt al wie in Nederland naam en faam heeft in de rioleringsbranche opnieuw af naar de Evenementenhal in Gorinchem voor RioleringsVakdagen. Gedurende deze driedaagse presenteren bedrijven die zich focussen op de installatie, inspectie en het beheer van rioleringssystemen en afvalwater zich aan de buitenwereld.

Eind 2013 was reeds meer dan zeventig procent van de beursvloer gevuld, wat wijst op de toenemende interesse voor deze niet te missen afspraak. RioleringsVakdagen is in 2014 aan haar vijfde editie toe. De vakbeurs richt zich naar rioleringsspecialisten, technologen, watermanagers, aannemers en bestuurders uit het bedrijfsleven, de overheid en watermaatschappijen.

Net als bij de vorige organisaties, hebben zich ook nu weer talrijke grote namen uit de rioleringsbranche aangemeld. Dat is onder meer te danken aan de inspanningen van beursorganisator Linda Blijleven, die met diverse partijen en instanties de dialoog aanging om deze vakdagen nog beter op de kaart te krijgen. Die investeringen werpen hun vruchten af, waardoor RioleringsVakdagen ook dit jaar weer een noemenswaardig evenement zal zijn, een afspraak die heel wat stakeholders uit de rioolindustrie in de agenda hebben aangestipt.

Rioleringsvakdagen leent zich uitstekend voor netwerken en het delen van kennis binnen de rioleringssector. Zeker in een tijdperk waarin de digitalisering hoogtij viert, blijft persoonlijk contact essentieel voor een succesvolle be-

8 RIORAMA

drijfsvoering. Met een hapje en een drankje en in een sfeervolle ambiance, krijgt de bezoeker inzicht in de nieuwe ontwikkelingen en bestaande producten.

Aqua Nederland Net zoals dat de voorgaande jaren het geval was, loopt RioleringsVakdagen gelijktijdig met de Aqua Nederland Vakbeurs. Dit evenement is inmiddels aan zijn achtste editie toe. De combinatie van de twee evenementen zorgt voor een onderlinge versterking: bezoekers en exposanten kunnen dankzij één bezoek perfect op de hoogte blijven van de evoluties in twee aan elkaar gelinkte sectoren.

Workshops RioleringsVakdagen vormt de gelegenheid om ook een interessant kennisprogramma bij te wonen. Hiervoor hebben de brancheverenigingen Aqua Nederland, Netherlands Water Partnership, Stichting Water Alliance en VLM de handen in elkaar geslagen. Wie hieraan wenst deel te nemen, dient zich vooraf aan te melden en in te schrijven (zie url-adres onder-

aan dit artikel).

Ook voor deze editie slaagden de diverse partners erin verschillende actuele en boeiende thema's in de belangstelling te brengen. Zo staat op dinsdag 18 maart het thema 'Energiefabriek en grondstoffen uit afvalwater: is de cirkel rond?' op het progamma. Op woensdag 19 maart wordt duidelijk hoe de agroindustrie, de voedingssector en de industrie slim(mer) gebruik kunnen maken van water en energie. Wie vooral interesse heeft in enerzijds energie en leidingsystemen en anderzijds in het meten, beheren en optimaliseren van schoon en vuil water, komt op donderdag 20 maart zeker aan zijn trekken.

Praktisch RioleringsVakdagen gaat door op dinsdag 18, woensdag 19 en donderdag 20 maart. Plaats van afspraak is de Evenementenhal in Gorinchem, gelegen aan de Franklinweg 2.

Door Bart Vancauwenberghe

• www.evenementenhal.nl/gorinchem/ beurzen

Gorinchem

18, 19 en 20 maart 2014

Openingstijden:

12.00 - 20.00 uur

DĂŠ vakbeurs voor de totale rioleringsbranche

Kennis delen, netwerken en zaken doen Tijdens RioleringsVakdagen presenteren zich bedrijven actief in de productie, installatie, onderhoud, inspectie en beheer van rioleringssystemen. Bent u werkzaam als rioleur, aannemer, bestuurder, technoloog of als watermanager? Dan is deze vakbeurs voor u als bezoeker hĂŠt moment om in een sfeervolle ambiance te netwerken en zaken te doen.

Bezoek RioleringsVakdagen!

Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/aquario-go met onderstaande code en ontvang twee gratis entreebewijzen.

7140000985

Tijdens RioleringsVakdagen vindt tegelijkertijd Aqua Nederland Vakbeurs plaats.

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 I www.evenementenhal.nl E gorinchem@evenementenhal.nl @Aqua_Rio_EH

Ons evenement. UW MOMENT.

•• BEURSNIEUWS

Ifat 2014 in Messe München mag rekenen op vol huis Meer dan 230.000 m² standruimte, verdeeld over circa drieduizend deelnemende bedrijven: nu al mag worden aangenomen dat Ifat anno 2014 opnieuw een schot in de roos zal zijn. Dat was een van de vaststellingen op de Media Dialog die de beursverantwoordelijken in januari organiseerden.

Als 's werelds grootste vakbeurs voor milieutechnologie, gaat Ifat er prat op telkens weer nieuwe standaarden te creëren. Het evenement wordt nog groter dan de voorbije edities.

In vergelijking met 2012 is de beursoppervlakte met meer dan 15.000 m² uitgebreid. Ondanks deze groei, dienden de organisatoren voor sommige nichemarkten wachtlijsten aan te leggen. Nooit eerder reserveerden zoveel bedrijven standruimte: begin mei zullen ongeveer 3000 ondernemingen uit vijftig landen als exposant naar München afzakken.

Internationaal karakter Daarnaast is ook ruimte voorzien voor 56 gezamenlijke standen van bedrijven uit dertien landen. Silvia Fritscher, tentoonstellingsdirecteur van Ifat, voorspelt dan ook dat, in vergelijking met de voorgaande edities, het internationale karakter van het evenement meer dan ooit in de verf zal worden gezet. "De respons van de internationale deelnemers overtreft onze verwachtingen." In 2012 was er al een stijging van 39 procent merkbaar in de buitenlandse interesse."

Ook Wolf-Dietrich Müller, chief representative, senior executive officer en executive director of Capital Goods Shows van Messe München, is uiteraard verheugd over de hoge vlucht die Ifat blijft nemen: "Toen we in 1966 de spits afbeten, zakten 161 standhouders naar onze organisatie af. Ze namen destijds 18.000 m² expositieruimte in beslag en mochten hun producten en diensten aan 10.000 bezoekers voorstellen. Dat dit evene-

10 RIORAMA

ment door de jaren heen zo fors is gegroeid, danken we aan verschillende factoren. Ten eerste is dat de uitgebreide knowhow en expertise over milieugerelateerde technologieën die in Duitsland aanwezig is. Ook de toegenomen buitenlandse interesse is een cruciaal aspect. Bovendien kiezen heel wat deelnemende bedrijven voor grotere stands.

De talrijke aanwezigheid van de meest uiteenlopende vakorganisaties zorgt ervoor dat de hele duurzaamheidsindustrie zich met deze vakbeurs kan identificeren. Dan heb ik het nog niet eens gehad over het stevig uit de kluiten gewassen seminarieprogramma, waarbij elke lezing telkens weer goed is voor tientallen sterk geïnteresseerde toehoorders."

GreenTec Awards Ifat pakt dit jaar ook uit met een primeur: de organisatie bundelt voor het eerst de krachten met de GreenTec Awards, een initiatief dat inmiddels zeven jaar bestaat. Het gala van deze awards vindt plaats op de vooravond van de vakbeurs. Marco Voigt, initiatiefnemer van de GreenTec Awards: "Ifat is het gedroomde framework voor ons evenement. Hier kan onze organisatie in de meest geschikte context doorgaan en bereiken we de juiste doelgroep."

De GreenTec Awards belonen onder meer de meest vernieuwende oplossingen in de categorieën water and riolering.

Centraal- en Oost-Europa Een van de thema's die tijdens deze editie centraal staat, is water- en afvalwatermanage-

ment in Oost-Europa, en de mogelijkheden die dit biedt aan vooruitstrevende kmo's. Onder meer in landen als Polen, Slovakije, Hongarije, Oekraïne, Servië en Bosnië-Herzegovina wordt momenteel volop geïnvesteerd in de optimalisering van de water- en afwateringsinfrastructuur.

Praktisch Ifat gaat door in de Messe München en dit van 5 tot 9 mei. Bezoekers die zich online registreren, boeken hun biljet tot 30 procent goedkoper.

Door Bart Vancauwenberghe

• www.ifat.de

•• BEURSNIEUWS

Eind maart vinden in Antwerp Expo voor de tweede keer simultaan de vakbeurzen Pumps & Valves en Maintenance plaats. Na het geslaagd experiment uit 2012, zet beursorganisator easyFairs beide evenementen opnieuw gelijktijdig in de markt.

Daarbij speelt het, net als tijdens de vorige editie, via het seminarieprogramma opnieuw in op de actuele marktbehoeften. De workshopthema's werden gekozen op basis van een enquête bij 192 bezoekers van de voorbije edities.

Pumps & Valves en Maintenance, een must voor rioolbeheerders Iedere ervaringsdeskundige weet het: pompen en kleppen blijven maar optimaal functioneren als ze op de best mogelijke manier worden onderhouden. Daarom werden de vakbeurzen Maintenance en Pumps & Valves in 2012 voor het eerst samen, met succes, georganiseerd.

Dat heeft alles te maken met het concept van kruisbestuiving: vakbeurzen waarvan de technische thema's elkaar gedeeltelijk overlappen, parallel aan elkaar op dezelfde locatie laten plaatsvinden, met een win-winsituatie voor exposanten en bezoekers.

Enquête Om nog beter te kunnen anticiperen op de informatiebehoefte van de Belgische industrie, heeft de beursorganisator in aanloop van de nieuwste edities van beide evenementen een enquête uitgevoerd bij 192 experts uit het veld.

De voornaamste groep respondenten zijn leidinggevenden, managers en directie (55%), gevolgd door technische profielen (45%) waarvan het merendeel werkzaam is in het onderhoudsdepartement van het bedrijf. De uitkomst van de tendensen wordt op diverse manieren geïntegreerd in het algemene beursprogramma.

Inspectie van piping, conditiebewaking, energie-efficiëntie en veiligheid: dat kwartet aan thema's staat anno 2014 centraal in het seminarieprogramma van de vakbeurzen Maintenance en Pumps & Valves. Het zijn de favoriete thema's van de respondenten die deelnamen aan de enquête van easyFairs België.

een blik werpen op de processen die afval omzetten naar hernieuwbare energie. De all-in formule met de combinatie van een bedrijfsbezoek, lunch en beursbezoek werd vorig jaar opgestart in het kader van de technologiebeurs M+R. De mix van technische infosessies en workshops, maar ook van bedrijfsbezoeken, een debat, de Safe Maintenance Award en twee toegewijde routes maken het beursplaatje compleet.

Demo’s en innovaties Bezoekers die een uitgesproken passie hebben voor proces- en onderhoudstechniek, kunnen zich via de technische Demo & Innovation Route bij meer dan vijftig standen doorheen Maintenance en Pumps & Valves op een interactieve manier laten inspireren. Deze route omvat ook een achttal nieuwe oplossingen en vernuftige systemen voor de onderhoudswereld. Tijdens

de eerste beursdag zal een jury van onderhoudsmanagers en assetbeheerders beslissen welk dossier de BEMAS Innovation Award in de wacht sleept. De huldiging wordt voorafgegaan door een rondetafelgesprek met captains of industry die hun visie geven over de rol van onderhoud en innovatie.

Praktisch Maintenance en Pumps & Valves vinden plaats op woensdag 26 en donderdag 27 maart 2014 in hal 1, 2, 3 en 4 van Antwerp Expo.

Op de beurswebsites vindt u een laatste stand van zaken en kan u een gratis bezoekersbadge aanvragen.

Door Bart Vancauwenberghe

• www.easyFairs.com/MAINTENANCE-BE • www.easyFairs.com/PUMPS-VALVES-BE

All-informule Een nieuwigheid dit jaar zijn de bedrijfsbezoeken aan ISVAG en Indaver. Bezoekers kunnen

RIORAMA 11

•• BEURSNIEUWS

VLARIO-dag focust op kennis en overleg Antwerpen wordt op 1 april opnieuw voor één dag het mekka van de Vlaamse rioleringssector. In Antwerp Expo organiseert VLARIO naar jaarlijkse gewoonte de VLARIO-dag, een evenement waarop geen enkele stakeholder uit de sector wil ontbreken. De VLARIOdag telt circa 60 stands en er worden ruim 750 bezoekers verwacht.

VLARIO staat al langer bekend als het kennisplatform van de Vlaamse rioleringsindustrie.

Twee jaar geleden formuleerde de instantie vastberaden de ambitie om ook een stevig kenniscentrum uit te bouwen. "Bedoeling hiervan is een aantal technische thema's tot in de details uit te diepen, ter ondersteuning van onze rol als overlegplatform," beklemtoont directeur Wendy Francken. "Een overlegplatform kan maar goed functioneren als het de discussie kan aangaan op basis van stevig onderbouwde knowhow. Daar zijn we volop mee bezig."

Simultaan programma Die dubbele insteek - kenniscentrum én overlegplatform - komt helemaal tot uiting in het programma dat na de pauze uitgesplitst wordt.

"Waar het programma van het kenniscentrum zich zal focussen op realisaties van de werkgroepen, doordachte visie op hemelwater en de gevolgen van de klimaatverandering voor het rioleringsbeheer, organiseren we als overlegplatform een unieke discussie. In het 'Grote Waterdebat' brengen we namelijk een aantal politici (van verschillende partijen) samen die zich stuk voor stuk hebben ontwikkeld tot specialisten inzake leefmilieu en natuur."

VLARIO beseft dat het de komende decennia nog een belangrijke rol te spelen heeft, want de weg naar een optimaal uitgebouwd rioleringsnetwerk is nog lang. "Het bestaand netwerk moet nog verder worden uitgebouwd, want 20% van ons water is nog altijd niet gezuiverd. Daarnaast moet er meer en beter werk worden gemaakt van het onderhoud van het bestaand netwerk. Bovendien blijft het een

12 RIORAMA

constante uitdaging hoe we moeten omgaan met wateroverlast en vragen we ook aandacht voor de integratie van de waterinfrastructuur binnen de totale ruimtelijke ordening."

Door Bart Vancauwenberghe

• www.vlario.be Programma 08u30:

Registratie, verwelkoming en koffie op de rioleringsmarkt;

09u20:

Welkomstwoord (door Wendy Francken, directeur VLARIO);

09u40:

Hoe ondersteunt het kenniscentrum Riolering het overlegplatform VLARIO? (door Jean Berlamont, voorzitter VLARIO);

10u00:

De financiële uitdagingen voor de gemeenten inzake riolering: utopie of haalbare kaart?;

10u25:

Assetmanagement: welke zijn de uitdagingen van de gemeenten? Een toelichting van de methodiek voor pre-assesment voor de gemeenten (door Danny Verhulst, voorzitter Werkgroep 7 van VLARIO);

10u45:

Koffiepauze;

11u15:

Blok A: VLARIO als kenniscentrum • Realisaties van de werkgroepen (door Liesbeth Theunis, projectleider VLARIO); • Klimaatverandering, en hoe er nu al mee omgaan in het rioleringsbeheer? (door Patrick Willems, professor KU Leuven); • Hemelwaterplan: niet gewoon een plan, maar doordachte visie op hemelwater in uw gemeente (door afgevaardigde van de studiebureaus); • Warmterecuperatie uit gemeentelijke riolering: een update van het VLARIO-project.

BLOK B: VLARIO als overlegplatform • Het 'Grote Waterdebat' met afvaardiging van volgende politieke vertegenwoordigers: Tinne Rombouts (CD&V), Bart Martens (sp.a), Wilfried Vandaele (N-VA), Gwenny De Vroe (Open VLD), Hermes Sanctorum (Groen!). Moderator: Rik Van Cauwelaert, journalist

12u30:

Slotwoord, met aansluitend werklunch op de rioleringsbeurs;

15u00:

Bekendmaking van de winnaar van de fotowedstrijd – op de rioleringsbeurs

Einde omstreeks 17u00.

AQUARAMA TRADE FAIR FOR WATER TECHNOLOGY 2014

TNAV WORKSHOP

23/10/2014

23 OKTOBER 2014 I BRABANTHAL LEUVEN Het enige netwerk-event rond watertechnologie in België!

Voorlopige exposantenlijst Aerzen Belgium nv Air Products APT bv Aquaflanders Aquaplus Aquasystems International Avecom Best Instruments Bio-Dynamics Brenntag Carmeuse CGK-Group bvba Clarflok sa Deckx De Watergroep Eco-Beton Water Technologies nv Eco-Vision bvba Eurowater Exelio Festo Belgium sa GE Water & Process Technologies Hach Lange Hanna Instruments bvba Gea Westfalia Belgium

Gemü Valves bvba/sprl Georg Fischer nv/sa GH Systems Grundfos Bellux nv/sa Hydris Engineering IKT Nederland Induss nv Iwaki Belgium nv Jumo Automation PGmbH Kaeser Kompressoren Kalsbeek Krohne Belgium nv KSB Belgium sa KURITA Europe gmbh KWT Milieu bvba Metis nv Group Benvitec Metrohm Nalco Belgium bvba Netzsch Pumps Bellux Novotec nv Ovivo Holland bv Packo Pumps Pantarein bvba Pentair Valves & Controls Phoenix Contact

PMT Benelux Praxair nv ProMinent Belgium nv Rietland bvba/Group W Robuschi Benelux bv Schneider Electric Smet-G.W.T. nv/sa Spirotech België bvba SPX Process Equipment Tauw België nv TNAV Trevi nv Veolia Water Solutions & Technologies Belgium Vink nv/sa Vito Wateris Waterleau-Biotim WEG Benelux Xylem

Meer info? Contacteer Katja Wijffels via katja.wijffels@fcomedia of 0473/86.59.70

www.aquarama.be I www.tnav.be

•• REPORTAGE

Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege "Nog nooit zoveel subsidies voor rioleringen" We zijn vrij goed bezig met het beheer van ons rioleringsnetwerk. Dat meent Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur. De politica beseft dat er nog werk aan de winkel is, en blijft intussen de steden en gemeenten motiveren om in riolering te investeren.

Hoe is het begin 2014 gesteld met de kwaliteit van het Vlaams rioleringsnetwerk?

Joke Schauvliege: "Vlaanderen is sinds 2012 in overeenstemming met de Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater. In meer verstedelijkte gebieden is de riolering grotendeels decennia geleden aangelegd. Die stelsels zijn vaak meer verouderd. In het landelijke buitengebied zijn de meeste rioleringen recent aangelegd of zijn concrete projecten gepland om het afvalwater aan te sluiten op de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI). In het buitengebied betreft het eerder ingebuisde grachten."

"In augustus 2012 heb ik de code van goede praktijk voor het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van rioleringssystemen vernieuwd.

De code bevat voortaan een methodiek voor de gemeentelijke rioolbeheerders om de inspecties uit te voeren."

Hoe acuut is de nood aan rioolrenovatie?

"Afhankelijk van de leeftijd van het rioleringsstelsel en de toestand waarin het zich bevindt, kan renovatie plots aan de orde zijn. De levensduur van een riolering zou minimaal 75 jaar moeten zijn, maar plaatselijke omstandigheden en het onderhoud bepalen de werkelijke duurzaamheid."

Welke investeringen dienen er nog te ge-

14 RIORAMA

beuren in nieuwe rioleringen?

"Vlaanderen heeft momenteel een rioleringsgraad van ongeveer 85 procent. De zuiveringsgraad bedraagt ongeveer 80 procent en dat is een enorme verbetering. In 2000 bedroeg de zuiveringsgraad nog maar 52 procent. Het afvalwater van 10 à 15 procent van de inwoners – voornamelijk in landelijke gebieden – kunnen we dus nog aansluiten op een riolering of collectieve rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het zuiveren van het afvalwater van de andere afgelegen woningen is geen collectieve, maar een individuele opdracht, namelijk via een individuele behandeling van het afvalwater (IBA). De afbakening tussen de individuele en collectieve opdracht en die van het gewest en de gemeente, is opgenomen in de zoneringsplannen. Aan de hand van gebiedsdekkende uitvoeringsplannen zullen we de investeringen die nog in het buitengebied nodig zijn, oplijsten. Beide plannen worden een onderdeel van de tweede generatie stroomgebiedbeheerplannen die medio 2014 in openbaar onderzoek gaan."

In welke mate vullen IBA’s de gebreken van het rioleringsnet aan?

"Vóór de zoneringsplannen in de periode 2008 en 2009, werden soms IBA’s gebouwd op plaatsen waar later toch riolering voorzien

zou worden. In de zoneringsplannen werden de gebieden voor individuele zuivering afgebakend. Enkel in deze gebieden moeten nog IBA’s aangelegd worden."

Welke inspanningen voorziet Vlaanderen in 2014 voor rioleringsprojecten? Gaat het hoofdzakelijk over nieuwbouw, of over renovatie?

"Het grootste deel van mijn budget 'Leefmilieu' gaat naar rioleringen en waterzuivering.

Via Aquafin investeert het Vlaamse Gewest jaarlijks zo’n 150 miljoen euro in de uitbouw en optimalisatie van de zuiveringsinstallaties en het bovengemeentelijk rioleringsnetwerk.

Daarnaast geeft het Vlaamse Gewest ook subsidies aan gemeenten voor de uitbouw, de renovatie en de heraanleg van hun rioleringsnetwerk. De middelen hiervoor werden gestaag verhoogd van 25 miljoen euro in 1996 tot 138 miljoen euro in 2014, het hoogste bedrag ooit. De Vlaamse Regering besliste om de middelen voor de komende jaren structureel te verhogen van 109,5 miljoen euro naar 129,5 miljoen euro. In het kader van het competitiviteitspact is bovendien nog extra 8,5 miljoen euro voorzien. Door ook die voor de subsidiëring van rioleringen te bestemmen, komen we zo voor 2014 aan het recordbedrag van 138 miljoen euro."

"Naast het ondersteunen van de gemeenten onder de vorm van subsidiëring, besliste de Vlaamse Regering in 2008 in het kader van het zogenaamde Lokaal Pact om een deel van de

“

derland volledig is uitgevoerd. Vlaanderen is sinds 2012 in overeenstemming met de Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater, in het Waals Gewest is dat nog niet voor alle agglomeraties het geval."

De subsidies voor de uitbouw, renovatie en heraanleg van het rioleringsnetwerk werden gestaag verhoogd naar 138 miljoen euro in 2014.

gemeentelijke rioleringsuitbouw ten laste te nemen via het Aquafin-investeringsprogramma.

Hiervoor werd gedurende zeven jaar een jaarlijks investeringsbudget voorzien van 100 miljoen euro. Eind vorig jaar besliste de Vlaamse Regering deze tenlastename met vijf jaar te verlengen, waardoor tot en met het optimalisatieprogramma 2021 in totaal voor 1,2 miljard euro aan gemeentelijke investeringen zullen worden overgenomen. Deze middelen zijn globaal genomen, over de jaren heen, ongeveer 50-50 verdeeld tussen nieuwbouw en renovatie."

Hoe scoort het Vlaams rioleringsnetwerk in vergelijking met dat in Wallonië en onze buurlanden?

"Er bestaan geen benchmarkstudies waarbij de kwaliteit van het rioleringsnetwerk wordt vergeleken met de andere gewesten. We weten wel dat de uitbouw van het rioleringsnetwerk in Ne-

„

Riolering is niet zo’n 'sexy' thema. Gemeenten investeren vaak liever in projecten die meer zichtbaar zijn zoals culturele centra, sporthallen of betere wegen. Moet Vlaanderen regelmatig de gemeenten stimuleren om ook voor riolering voldoende middelen te voorzien?

"Investeringen in rioleringen zijn duur en weinig zichtbaar. Mensen beseffen pas het belang ervan als ze te kampen hebben met wateroverlast, lozingen in beken met geurhinder of sterke visuele verontreiniging. Als deze problemen met rioleringswerken worden opgelost, is er bij de omwonenden en de lokale politici begrip voor de hinder die de vaak langdurige en dure werken met zich meebrengen."

"Het blijft wel een uitdaging om gemeenten te laten investeren in ons ondergrondse netwerk. Daarom kunnen gemeenten sinds 2005 een saneringsbijdrage innen. Daarmee kunnen

ze investeren in hun rioleringsstelsel. Recent heb ik via een omzendbrief de gemeenten eraan herinnerd dat het effectief de bedoeling is om de geïnde middelen te investeren in de uitbouw of het onderhoud van de rioleringen en heb ik verduidelijkt waarvoor deze middelen precies mogen gebruikt worden."

"In tegenstelling tot enkele jaren geleden, wordt bij wegeniswerken meestal gelijktijdig de riolering (her)aangelegd. De ondersteuning die het gewest hierin voorziet, heeft ongetwijfeld een belangrijke rol gespeeld in deze omslag, en heeft ervoor gezorgd dat de gezamenlijke uitvoering meer ingeburgerd is geraakt."

Wat is de meerwaarde voor gemeenten om te investeren in rioleringen?

"De aanleg van rioleringen en de omvangrijke investeringen in waterzuivering hebben ervoor gezorgd dat de kwaliteit van onze waterlopen er de afgelopen dertig jaar fors is op vooruit gegaan. Zo goed zelfs, dat steden en gemeenten projecten opzetten om sommige waterlopen opnieuw zichtbaar te maken. Het gaat vaak om een belangrijk onderdeel van de stadsvernieuwing. Water maakt een stadscentrum aantrekkelijk en open propere waterlopen verhogen de belevingswaarde in de stad."

Door Bart Vancauwenberghe

RIORAMA 15

•• PROJECT

Buisdoorpersingen voor collector Verrewinkelbeek De Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer (BMWB) is bezig met de aanleg van een nieuwe collector langs de Verrewinkelbeek. Dankzij die collector zal de Verrewinkelbeek, die al jaren als open riool fungeert, in ere hersteld worden. De collector vangt het afvalwater op van rioleringen uit Ukkel, St-Genesius-Rode, Linkebeek, Drogenbos en Beersel. Een gebied van 17.000 inwoners die dagdagelijks zo’n kleine 2.500 kubieke meter afvalwater lozen.

De Europese directieve in verband met de zuivering van het stedelijk afvalwater heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest doen besluiten tot de bouw van een afvalwatercollector die het afvalwater van het hydrografische onderbekken van de Verrewinkelbeek leidt tot aan de waterzuiveringsinstallatie van Brussel-Zuid. De firma Smet-Tunnelling uit Dessel, dochteronderneming van Smet-Boring, voert in opdracht van de BMWB en in onderaanneming van de firma Sodraep een reeks buisdoorpersingen uit voor de aanleg van deze collector.

16 RIORAMA

Buisdoorpersingen Aangezien de collector doorheen een dicht bebouwd gebied loopt (vanaf de Schilderachtige Dreef te Ukkel via de Brouwerijstraat tot de Grote Baan in Drogenbos) werd ervoor geopteerd de collector gedeeltelijk door middel van de doorperstechniek uit te voeren.

Bij buisdoorpersingen gebeurt de aanleg van de collector of leiding door middel van een boorschild. Dit boorschild is uitgerust met een freesrad dat over de volledige diameter de grond weg graaft. Het boorschild vertrekt vanuit een startschacht en wordt met het draaiend freesrad in de ondergrond geperst. De weggeboorde grond komt achter het freesrad in een mengkamer terecht, wordt hier vermengd met water en wordt vervolgens weggepompt naar de installatie die de grond van het water scheidt. Eens het boorschild volledig in de grond gedrukt is, wordt tussen het boorschild en de persinstallatie een betonnen buiselement geplaatst en herneemt het doorpersen.

Zo worden vanaf de startschacht alle te plaatsen betonnen buizen in de grond geperst.

Door deze techniek blijft de hinder voor de omwonenden relatief beperkt. Slechts een be-

perkte ruimte is nodig daar waar de persing wordt aangevat en waar ze eindigt. Langsheen het tracé van de doorpersing blijft lokaal en doorgaand verkeer mogelijk.

Smet-Tunnelling zal in totaal 10 doorpersingen uitvoeren. De diameters van deze doorpersingen variëren tussen de 1.600 en 700 mm.

De lengtes van de doorpersingen variëren van 659 m (langste doorpersing, diameter 1.600 mm) tot 32 m (kortste doorpersing, diameter 700 mm).

Buisdoorpersingen in bocht Aangezien de doorpersingen het bochtige tracé van de wegen waaronder zij zich bevindt, dient te volgen, moeten de doorpersingen in bocht uitgevoerd worden.

Om het ontworpen tracé nauwkeurig te kunnen volgen, wordt de positie van het boorschild continu door middel van computergestuurde hoge precisie theodolieten ingemeten.

Het systeem om de positie te bepalen geeft de afwijking van het boorschild ten opzichte van de theoretische as vervolgens op een beeldscherm weer. Het boorschild kan in alle dimensies gestuurd worden om het tracé te

Jan Vaessens en Philip Hermans

volgen. De bochten hadden stralen van 385 m tot 1.000 m. Na meer dan een halve kilometer boren en verscheidene bochten later komt het boorschild met een nauwkeurigheid van slechts enkele centimeter in de ontvangstschacht aan.

De doorpersingen moesten op een diepte tot 8 m onder het maaiveld worden uitgevoerd en onder het grondwaterpeil. Om maaiveldzettingen en instroom van grondwater te vermijden dienden ook de aansluitingen van de doorpersingen aan de toekomstige toezichtkamers waterdicht te worden uitgevoerd.

Inspectiekamers uitgevoerd door middel van secanspalen De inspectiekamers die dienst doen als vertreken aankomstschacht, worden uitgevoerd in secanspalen. De firma Smet-F&C (Foundations & Consolidation), een zusterfirma van SmetTunnelling, zorgde voor de secanspalen.

Deze techniek omvat de in situ vorming van beton- of groutpalen door middel van grondverwijdering doorheen een recupereerbare voerbuis. Door de palen snijdend (secant) uit te voeren in een welbepaalde volgorde ont-

staat een palenwand. Secanspalen zijn zowel grond- als waterkerend.

De betonpalen worden aaneengesloten, overlappend uitgevoerd. In een eerste fase worden de primaire palen alternerend uitgevoerd op een zodanige afstand, dat deze nadien door uitvoering van secundaire palen kunnen aaneengesloten worden. Hiertoe worden de secundaire palen deels uitgevoerd doorheen de langs beide kanten aansluitende primaire palen. De stabiliteit van de wand wordt gegarandeerd door de wapening in de secundaire palen.

Herstel Verwacht wordt dat de Verrewinkelbeek zich snel zal herstellen. De kracht van de natuur mag niet onderschat worden. De hoeveelheid afvalwater die de beek te verwerken kreeg, lijkt misschien immens, maar in werkelijkheid gaat het om minder dan een procent van het Brussels afvalwater. Bovendien kwam het vervuilde water uitsluitend van particulieren, hetgeen impliceert dat het geen zwaar industrieel afval bevat. Het ziet ernaar uit dat de Verrewinkelbeek, net als de Zenne, een nieuw leven krijgt.

Bouwheer: Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer Aannemer: Sodraep Uitvoering buisdoorpersingen: Smet-Tunnelling Doorpersingen: DN 1.600 mm (659 m + 568 m), DN 1.400 mm (224 m), DN 1.200 mm (285 m + 192 m + 185 m), DN 700 mm (86 m + 70 m + 35 m + 32 m) Uitvoering secanspalen: Smet-F&C

• www.smetboring.be RIORAMA 17

•• REPORTAGE

IKT wil kennis verspreiden en landen binden IKT heeft sinds maart 2013 een vestiging in het Nederlandse Arnhem. IKT staat voor Institut für Unterirdische Infrastruktur (instituut voor ondergrondse infrastructuur) en is een onafhankelijk Duits instituut dat onderzoeken en testen uitvoert op het gebied van de bouw van ondergrondse leidingen en netwerken voor gas, water en afvalwater.

In Duitsland en België heeft IKT sinds de oprichting in 1994 al veel bekendheid vergaard. De neutrale en onafhankelijke non-profitorganisatie merkte dat er ook vanuit Nederland steeds meer interesse kwam voor haar activiteiten.

Geaccrediteerd lab Daarom is IKT een kantoor met een laboratorium gestart in Arnhem. De meerwaarde van deze vestiging is dat de lijnen tussen IKT en de klanten korter worden en dat de rapportering in het Nederlands gebeurt. Het laboratorium is sinds augustus 2013 volledig DAkkS-geaccrediteerd en onderzoekt onder meer de kwaliteit, sterkte en stijfheid van de proefstukken uit de liners. Vanuit dit kantoor worden ook regelmatig opleidingsdagen op locatie georganiseerd, maar ook het controleren van statische berekeningen is een kernactiviteit.

In Nederland is de kennis op het gebied van renovatietechnieken eerder beperkt. Peter Brink (Bedrijfsleider): "IKT denkt mee bij het vinden van oplossingen, maar wil geen ingenieursbureau zijn dat gemeenten van alles voorschrijft.

Voor bestekken en controles moet je niet bij ons zijn. Als onderzoeksinstituut willen wij dat gemeenten kennis krijgen over rioolrenovaties, en dat zij met die kennis de goede keuzes maken."

Grotere markt Ook in Nederland en België is rioolrenovatie aan een sterke opmars bezig. Er kwamen de afgelopen jaren steeds meer aanbieders op de markt.

Peter Brink: "In tegenstelling tot werkzaamheden aan het wegdek kun je in de riolering niet goed zien wat er precies gedaan is. Camerainspecties na afloop van een renovatieklus geven beperkte informatie. Via testen krijg je

18 RIORAMA

informatie of er daadwerkelijk aan de gestelde kwaliteitseisen wordt voldaan. Als je een liner koopt, kan die dan ook echt de door de fabrikant beloofde tien jaar mee? Is die liner ook daadwerkelijk 5 mm dik en waterdicht?"

Het opsturen en laten testen van een proefstuk is relatief goedkoop. Alleen op die manier weet de opdrachtgever zeker dat de liner voldoet aan de gestelde eisen. Nederlandstalige proefstukidentificatieformulieren zijn gratis te downloaden via de website.

Kennisdeling IKT vindt het ook belangrijk dat Nederlandse en Belgische rioolbeheerders ervaringen en kwaliteitseisen met elkaar delen. Duitsland kan bijvoorbeeld veel leren van Nederland, omdat Nederland bekend staat als de nummer één op het gebied van wateronderzoek. "Nederland,

Vlaanderen en het Duitse Nordrhein-Westfalen hebben met vergelijkbare waterkwesties en aannemers te maken. Het is feitelijk één grote regio met 40 miljoen inwoners. Samenwerking en kennisdeling gebeurt inmiddels al door IKT en VLARIO." Het instituut organiseert regelmatig interessante opleidingen. Verder onderzoek naar putrenovaties zal in 2014-2015 plaats vinden.

Hiervoor mag ook een Belgische gemeente zich aanmelden.

Duitse methodes IKT merkt dat steeds meer gemeenten ervaring opdoen inzake rioolrenovatie. Duitse rekenmethodes, testen en zelfs de Duitse DIBt-toelating is gemeengoed geworden in de Nederlandse bestekken. Peter Brink: "Dat is goed, want het is niet nodig het wiel opnieuw uit te vinden.

Door open te staan voor nieuwe werkwijzen, ideeën en ervaringen, kunnen we gezamenlijk meer bereiken voor minder kosten. IKT helpt daarbij graag, ook in België!"

• www.ikt-nederland.nl

•• REPORTAGE

"Wat was het toch mooi geweest als kunststof een halve eeuw eerder was uitgevonden. Dat had ons allemaal een hoop kosten bespaard." Het is een zinsnede die al ettelijke keren uit verschillende monden mocht worden opgetekend. Een jarenlang onderzoek van TNO, KIWA en enkele grondstoffenleveranciers heeft uitgewezen dat drinkwaterleidingen uit pvc, die nu al vijftig jaar onder de grond liggen, een levensduurverwachting van meer dan honderd jaar kunnen hebben. Daarmee is wat altijd al werd gedacht, nu ook bewezen. In dit artikel lijsten we, samen met Kurio vzw (KUnststofRIOol), enkele resultaten van dit onderzoek op.

"Andere materialen hebben een verleden, kunststof heeft de toekomst" Tot het moment dat het onderzoek in 2002 van start ging, werd algemeen aangenomen dat de levensduur van drinkwaterleidingen uit pvc meer dan vijftig jaar zou zijn. Daar waren evenwel geen sluitende bewijzen voor. Eén van de doelstellingen van het onderzoek was dus een betrouwbare methode te ontwikkelen die de voorspelling van de restlevensduur van waterleidingen uit pvc wetenschappelijk kon onderbouwen.

Verouderingsgraden kwantificeren De voorspellingen tot dan toe waren gebaseerd op de kennis van de degradatieprocessen en de kwaliteit van de oude leidingen. Met een naar de huidige beoordelingsrichtlijnen geaccepteerde methode (die wordt toegepast op leidingen waarover weinig documentatie bestaat over de grondstof, verwerking, aanleg en het gebruik) werd het mogelijk om zaken als verouderingsgraden van bestaande pvcleidingen te kwantificeren. Dat is belangrijk, want hiermee kan de restlevensduur worden onderbouwd en eventuele vroegtijdige vervanging worden voorkomen.

Natuurlijk is het onderzoek een stuk omvangrijker dan tot nog toe aangegeven. Zo heeft TNO Industrie ook enkele geheel nieuwe me-

thodes binnen het totale project ontwikkeld, zoals onder meer een zogenaamde vermoeiingsmethode voor buisringen. Hiermee kan vooral het effect van alle mechanische beschadigingen aan de gehele buisring in beeld worden gebracht. Ook de degradatieprocessen zijn zorgvuldig in kaart gebracht. Hiervoor zijn vijf pvc-leidingsystemen opgegraven, in 'leeftijd' variërend van 10 tot 45 jaar.

Handhaven of vervangen?

Ergens begin de jaren vijftig van de vorige eeuw is in Nederland begonnen met kunststofleidingen als alternatief voor onder meer gietijzer en asbestcement. Meer dan 90% van de huidige drinkwaterleidingen is van pvc, de oudste systemen zijn intussen dus al meer dan vijftig jaar oud. Daarom moet nu een belangrijke keuze worden gemaakt door de waterleidingbedrijven: opteren ze voor vervanging, dan wel om de buizen te laten zitten? Het antwoord op deze vraag ligt in de beoordeling van de systemen. Als de beoordeling van die systemen zich richt op slechts die delen die worden blootgesteld aan de negatieve invloed van externe omstandigheden, kan dit veel kosten besparen. Zomaar overgaan tot volledige ver-

vanging, is op kostentechnisch vlak niet zo interessant.

Degradatieprocessen Alle types van waterleidingssystemen krijgen door de jaren heen te maken met degradatieprocessen, wat leidt tot bijvoorbeeld lekkage of, in het ergste geval, een complete bezwijking. Het degradatieproces van pvc wordt voornamelijk beïnvloed door opslag, transport en deels door variaties in de toegepaste waterdruk. Natuurlijk zijn de factoren in de grond ook van belang: trillingen, chemicaliën en druk.

Als de omstandigheden meezitten, is het bewezen dat een pvc-waterleiding tot meer dan tweehonderd jaar kan meegaan. Wisselende belastingen van de leiding kunnen die levensduur inkrimpen. Grote drukverschillen of een scherpe steen die een scheurtje veroorzaakt: het speelt allemaal mee. Als die negatieve externe invloeden tot een minimum worden beperkt, scoort een pvc-leiding op vlak van duurzaamheid heel goed. Dat geldt ook voor rioleringsbuizen: daar is de honderdjarige levensduur een feit.

• www.kurio.be RIORAMA 19

•• REPORTAGE

VLARIO vraagt in Memorandum efficiënt optreden van volgende Vlaamse Regering "Kan het beleid van onze vele (4) overheden niet wat sneller, slimmer en goedkoper? Hoe lang nog zal de bevolking bereid blijven om, in de aanslepende economische crisis, die hoogstwaarschijnlijk de voorbode is van een nog duurdere klimaat- en migratiecrisis, torenhoge belastingen te betalen voor de middelmatige dienstverlening die onze hopeloos versnipperde overheden bieden?

Er moeten echt wel andere vragen worden gesteld dan: “kan het niet met minder?”.

Dit citaat van Bart Sturtewagen van de Standaard op 14 juni 2013 is tevens illustratief voor onze watersector. Ook in het waterbeleid lopen de zaken niet zoals het hoort. De problemen zijn velerlei: • Vlaanderen hecht niet het nodige belang aan de Europese waterdeadlines. De Kaderrichtlijn Water en 2015 betekenen weinig.

Zelfs het ultieme uitstel (2027) kan al lang niet meer worden gehaald.

• De doorlooptijd van een rioleringsproject is veel te lang (meestal langer dan een legislatuur en dat remt af). Gemiddeld duurt het 7 jaar vooraleer een project is gerealiseerd.

• De Vlaamse riolen worden te weinig onderhouden, zodat ze massaal lekken en het grondwater pollueren, ofwel meer grondwater dan afvalwater vervoeren. Gevolg hiervan is dat verzakkingen optreden en de bovenliggende infrastructuur verzakt of zelfs instort.

In sommige grootsteden wordt momenteel al één verzakking per week vastgesteld.

• We kreunen onder wateroverlast, maar blijven het hemelwater pijlsnel in buizen naar de valleien sturen, omdat er geen performant bronbeleid wordt gevoerd.

• Er zijn voorschriften om hemel- en afvalwater te lozen, maar niemand durft de toepassing ervan werkelijk controleren en handhaven.

• We willen overal bronmaatregelen, maar er wordt overal massaal privaat hemelwater geloosd op de regenwaterriolen, terwijl infiltratie ter plaatse dikwijls de meest efficiënte en veilige oplossing is.

• Er wordt weinig meer uitgegeven dan de opbrengst van de saneringsbijdragen. De economische toezichthouder van de Vlaam-

20 RIORAMA

se Milieumaatschappij (VMM) stelt: 'De burger betaalt vandaag twee keer, maar krijgt er geen beter rioleringsnet voor terug.' In 2011 ging het over 270 miljoen euro die gezinnen en bedrijven betaalden via de gemeentelijke saneringsbijdragen.

• De gemeenten komen veel geld tekort om hun eigen wegen en riolen afdoende te beheren en worden daarnaast geacht bij te dragen in het beheer van de gewestwegen, niet enkel inzake de waterafvoer.

• Diezelfde gemeenten worden verplicht een BBC-meerjarenplanning te maken, terwijl ze geen informatie krijgen over de te verwachten bijdragen van het Vlaams Gewest.

Gevolg: iedereen wacht en blijft wachten.

Oplossingen De oplossingen liggen volgens VLARIO voor de hand. Het kenniscentrum en overlegplatform Rioleringen ijvert voor een aanpak die steunt op zes cruciale pijlers: • beleidsmatige en financiële stimuli voor de gemeenten; • een sluitende financiering waarbij degene die iets loost op de riolering, betaalt; • een integrale aanpak van het waterbeleid; • bronbeleid en handhaving van de lozingsvoorschriften; • efficiëntie van de watersector en • aandacht voor kwaliteit en verantwoord beheer van het bestaand stelsel.

Stimuli voor de gemeenten Wil men tegen de ultieme datum (2027) resultaat behalen, dan zullen de gemeenten gestimuleerd moeten worden, zowel beleids-

matig als financieel. Een flexibele aanpak met duidelijke doelstellingen en een resultaatsverbintenis is een must. Deze aanpak, die rekening houdt met subsidies, moet voldoende flexibel zijn, zodat gemeenten niet vasthangen aan een 'streep op een stratenatlas'.

Hierdoor wordt gewacht op subsidies. Op dat moment is de Vlaamse overheid dan ook zeker dat de gemeenten nog steeds geïnteresseerd zijn, hetgeen nu niet altijd het geval is.

Momenteel zijn er voor vele miljoenen euro’s geblokkeerde dossiers. Dit dient met prioriteit te worden aangepakt.

Wie op de riolering loost, betaalt Het huidig financieringssysteem van Rio-fonds en saneringsbijdragen werkt niet efficiënt. De vastlegging op het voorontwerp is geen garantie op de uitvoering van dit project. Bovendien gaan de rioolbeheerders maar tot uitvoering over wanneer voor het project een subsidie verkregen is. De saneringsbijdrage wordt voor een te groot deel besteed aan bijkomende werken (bijvoorbeeld reiniging van de straatkolken) en aan kosten van begeleidingen en/ of beheer. Een optimalisatie van het huidige financieringssysteem dringt zich op.

Onderstaande componenten moeten samen worden bekeken, om te komen tot een sluitende financiering. Dat geldt nog meer wanneer de vraag wordt gesteld: kan Vlaanderen zich veroorloven dat er nog 20% afvalwater ongezuiverd wordt geloosd?

• De saneringsbijdrage. Uit de rapportering blijkt dat de saneringsbijdrage niet integraal wordt aangewend voor riolering. VLARIO

pleit ervoor dat de saneringsbijdrage enkel mag besteed worden aan het rioleringsnet.

• Gewestelijke subsidies. Het Rio-fonds dient aangepast om de rioolbeheerder op langere termijn duidelijkheid te geven over de middelen die beschikbaar zijn. Dit Rio-fonds dient gelinkt te worden aan het Gebiedsdekkend Uitvoeringsplan (Kaderrichtlijn Water) en assetmanagement.

• Hemelwaterbijdrage. 50 à 60% van de rioolkost wordt veroorzaakt door de afvoer van regenwater. Ook dient men het regenwater zoveel mogelijk ter plaatse vast te houden en te infiltreren om wateroverlast te vermijden, de grondwatertafel aan te vullen en om overstortwerking van het vuilwaterstelsel te vermijden. Daarom is het wenselijk een vermijdbare bijdrage in te voeren op de afvoer van regenwater. Deze bijdrage zal gedeeltelijk een ecologische stimulans hebben (wie het regenwater op eigen terrein kan infiltreren, vermijdt de bijdrage) en gedeeltelijk financierend zijn. Die inkomsten kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om ondersteuning te bieden bij de uitbouw en het onderhoud van het regenwaterstelsel.

ruimte ten behoeve van landgebruik en/of het hydrologisch/ecologisch functioneren beter afgewogen worden. Zo kan gekozen worden voor de oplossing met de grootste totale winst voor natuur en economie samen.

Het concept van de ecosysteemdiensten dient expliciet meegenomen te worden in het integraal waterbeleid van de Vlaamse regering als bindmiddel tussen alle beleidssectoren. Meer concreet betekent dit het volgende: • Water en de ecosysteemdiensten van watersystemen dienen in alle beleidsdomeinen aan bod te komen.

• De Vlaamse overheid dient op te leggen dat ecosysteemdiensten meegenomen worden in de plan of project Milieu Effecten Rapporten.

• Samenwerking tussen alle betrokken stakeholders in gebiedsontwikkelingsprojecten dient op alle relevante niveaus aangemoedigd en mogelijk gemaakt te worden.

• Geen 'one size fits all'-maatregelen, maar maatwerk voor het aanpakken van watergerelateerde problemen in stedelijke omgeving.

Effectief bronbeleid en handhaving van de lozingsvoorschriften Een efficiënte handhaving is een voorwaarde om de planning waar te kunnen maken. Momenteel bestaat het handhavingsdecreet. VLARIO vraagt dat dit effectief wordt toegepast om geen verdere vertragingen op te lopen. Verder vraagt de instantie ook om kwaliteitseisen voor keuringen vast te leggen (bijvoorbeeld ISO, zoals dit algemeen goed is bij andere nutsvoorzieningen, gas, elektriciteit, …).

Een hemelwaterplan is noodzakelijk. Klimaatverandering noopt de gemeente om meer aandacht te besteden aan het beheer van hemelwater. VLARIO vraagt dat de Vlaamse regering de opmaak in iedere gemeente stimuleert.

Efficiëntie van de watersector In 2005 heeft de reorganisatie van de watersector plaatsgevonden. Ondertussen zijn we bijna tien jaar verder en moet er geleerd worden uit deze ervaringen. We moeten ons de vraag stellen wat er efficiënter kan. De basis is dat rioolbeheer en regenwaterbeheer

Integrale aanpak waterbeleid Integraal waterbeheer is meer dan het afwegen en integreren van maatregelen ten behoeve van natuurlijke (ecologische) of gebruiksfuncties (economische). Integraal waterbeheer moet ook gericht zijn op het maximaal herstellen van het watersysteem en vooral op het afstemmen van het gebruik aan de mogelijkheden van het watersysteem. Dit omvat een gebiedsgerichte benadering, waarbij op een redelijke schaal gekeken wordt naar de waterbalans en de verschillende vormen van watergebruik. Water ligt aan de basis van de meeste ecosysteemdiensten. Ecosysteemdiensten zijn de functies van het natuurlijke systeem die bijdragen aan de welvaart en het welzijn van de mens.

Het concept van de ecosysteemdiensten benadrukt het belang van het natuurlijke systeem voor het sociaaleconomische systeem. Door rekening te houden met alle ecosysteemdiensten (lokale, regionale en globale), kunnen baten en kosten van ingrepen in de openbare

RIORAMA 21

•• REPORTAGE inherent verbonden zijn met wegbeheer en met het beheer van de publieke ruimte.

Daarom moeten riool- en regenwaterbeheer rechtstreeks aangestuurd blijven door gemeenten en moeten deze gemeenten maximaal betrokken blijven. Een benchmark van de verschillende rioolbeheerders is wenselijk om uit de beste voorbeelden te leren.

VLARIO kan en wil hiervoor de coördinatie op zich nemen.

Er is nood aan een degelijke en gecentraliseerde kennisopbouw in Vlaanderen. Er is ook nood aan meer onderzoek, zoals over de winning van energie of grondstoffen (fosfor, ureum) uit rioolwater, het hergebruik van hemelwater en klimaatadaptieve maatregelen.

VLARIO kan en wil als overlegplatform en kenniscentrum hierbij een centrale rol spelen als neutrale draaischijf met internationale expertise ter beschikking.

Ook de financiering van het onderzoek naar riolering kan via de Europese samenwerkingsverbanden van VLARIO een hefboomeffect in Vlaanderen creëren.

Aandacht voor kwaliteit en verantwoord beheer van het bestaand stelsel • Nog steeds hebben niet alle gemeenten een rioleringsdatabank waarin de bestaande rioleringen voldoende gedetailleerd zijn opgemeten. Dit is de eerste vereiste om aan degelijk beheer te kunnen doen.

• Kwaliteit bij de aansluiting: de nieuwe versie van de Gewestelijke Verordening, waarin de nadruk werd gelegd op het ophouden van hemelwater aan de bron, is beschikbaar.

VLARIO pleit ervoor om deze nieuwe verordening te combineren met de invoering van

22 RIORAMA

een uniform reglement op de rioolaansluitingen.

• Kwaliteit van infrastructuur: in Vlaanderen ligt 40.000 km riolering. Het beheer hiervan wordt te vaak verwaarloosd. Degelijk beheer vergt goede kennis van dat patrimonium, degelijk onderhoud en vooral een correcte afschrijving in functie van de reële sleet. Weten waar welke riolering ligt en in welke toestand, moet een evidentie zijn. Dit is momenteel niet het geval. Onderhoud en inspectie zijn het beginpunt.

VLARIO heeft onder andere input gegeven aan het luik onderhoud van de Code van Goede Praktijk voor het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van rioleringssystemen en vraagt om deze Code toe te passen. Op die manier kan kwaliteit worden gegarandeerd en reële afschrijvingstermijnen van de zuiverings- en rioleringsinfrastructuur worden gehanteerd.

Berekeningen wijzen uit dat een jaarlijkse investering van 2% van de nieuwwaarde van het stelsel een minimum is. VLARIO meent dat de overheid dit aspect moet integreren in het economisch toezicht.

• Kwaliteit in beheer. De water(zuivering)sector besteedt aanzienlijke bedragen. Vanuit de maatschappij komt een duidelijke vraag naar transparantie en garanties voor het effectieve en efficiënte gebruik van deze middelen. VLARIO zal de initiatieven die de overheid en/of leden van VLARIO ter zake nemen, zoveel mogelijk ondersteunen, om zo mee een antwoord te bieden op deze maatschappelijke vraag.

• Keuring van privé-riolering: sinds juli 2011 is een keuring van de privériolering verplicht. Uit rapportering van de Vlaamse Milieumaatschappij blijkt dat nog geen

10% van de keuringen wordt uitgevoerd.

VLARIO vraagt aan de volgende Vlaamse regering om de rioolbeheerders te verplichten hun verantwoordelijkheid op te nemen.

Op dit moment beperkt de keuring van de privériolering zich tot de controle van de scheiding van het afval- en het hemelwater.

VLARIO vraagt om de keuring uit te breiden tot controle van de verplichtingen inzake infiltratie en buffering zoals deze staan bepaald in de bouwvergunning en Vlarem II. Verder vraagt VLARIO om deze keuring ook verplicht te stellen bij verkoop van een woning, zoals dit al het geval is bij de overige nutsvoorzieningen.

• www.vlario.be Enkele kerncijfers • Huidige zuiveringsgraad: 78,86% • Huidige rioleringsgraad: 84,56% • Gefactureerde gemeentelijke saneringsbijdrage en vergoeding (2011): 279 miljoen euro • Jaarlijkse subsidie: 106 miljoen euro

VLARIO-directeur Wendy Francken

•• PROJECT

Lagere rioleringskosten dankzij asset management Naast de verdere uitbouw van de waterzuiveringsinfrastructuur, vormt ook het onderhoud van de bestaande infrastructuur een financiële uitdaging voor elke rioolbeheerder. Met asset management worden de beschikbare middelen optimaal ingezet, op de juiste plaats en op het goede moment.

Camera's geven een goed beeld van de toestand van de riolen.

De hele watersector beheert voorzieningen met een geschatte vervangingswaarde van ettelijke miljarden euro’s. De uitbouw en het onderhoud van de gemeentelijke rioleringsinfrastructuur zal volgens de Vlaamse Milieumaatschappij tussen nu en 2027 maar liefst 15,2 miljard euro kosten, waarvan 6,2 miljard euro door de gemeenten zelf te financieren.

Dat gebeurt net in een periode waarin het budget van zowat elke Vlaamse gemeente onder druk staat. Daarom is het extra belangrijk dat elke uitgave goed gericht is en maximaal gepland.

De Vlaamse waterzuiveraar Aquafin heeft meer dan 5000 km leidingen, 1300 pompstations en 260 zuiveringsinstallaties in beheer.

Met die infrastructuur moet het bedrijf duurzame en kwalitatieve prestaties leveren, binnen aanvaardbare risico’s en tegen de laagste

totale kost. De directie Asset Management speelt daarin uiteraard een grote rol. Op de vooravond van zijn pensioen, geeft afscheidnemend directeur Erik Poppe graag toelichting: "Asset management bekijkt de totale levensduur van elk bedrijfsmiddel. In het geval van de rioleringsinfrastructuur zijn dat buizen, pompen, elektromechanica, bekkens en dergelijke. Van bij het ontwerp moeten de juiste beslissingen worden genomen om over goed functionerende middelen of 'assets' te beschikken, met een zo min mogelijke onderhoudskost. Tachtig procent van de totale kost van een asset wordt namelijk al vastgelegd in de ontwerpfase."

Rio-Image Om de onderhoudskost voor riolen goed te kunnen inschatten, ontwikkelde Aquafin Rio-

Een overzicht van de riooltoestand in een bepaalde gemeente.

24 RIORAMA

Image, of voluit Risico Indicatief Onderzoek op basis van beelden. Het is nu eenmaal zo dat riolen verouderen, sterkte verliezen of extern worden beschadigd, waardoor ze de functie waarvoor ze zijn ontworpen, niet meer kunnen vervullen. Het is evenwel niet mogelijk om exact te voorspellen wanneer een collector zal instorten, maar wel om te beoordelen of de aantasting en de beschadiging voldoende ver gevorderd zijn om instorting waarschijnlijk te maken. Daarom kiest men er best voor om een beheersplan op te maken, gebaseerd op de risico’s die zich voordoen als een riool faalt.

Deze risico’s kunnen van economische, maatschappelijke of ecologische aard zijn. Asset management onderscheidt zich van een klassiek onderhoudsplan door de risico’s als basis te nemen.

Inspectie De opmaak van een beheersplan start met het verzamelen van informatie. Erik Poppe: "Op basis van gegevens uit riooldatabanken en informatie afkomstig van de rioolbeheerder en/of gemeente, bepalen we de meest risicovolle riolen en stellen we hun ideale inspectiefrequentie vast. Om de toestand van de riolering te kennen, doen we vervolgens een inspectie van de riolering. Riolen met mogelijk grote gevolgschade op financieel, ecologisch of maatschappelijk vlak (zoals onder een druk kruispunt, onder gebouwen of onder een spoorweg, of riolen met gekende slechte toestand), inspecteren we vaker dan riolen met weinig of geen risico. Deze inspectie gebeurt meestal met putcamera’s, want die geven vrij

Op basis van de resultaten van camera-inspectie, kunnen de dringendste renovaties het eerst worden uitgevoerd.

snel en tegen een lage kost een goed beeld van de toestand. Voor kritische strengen maken we eventueel bijkomend gebruik van rijdende camera’s."

Een wandeling langs het tracé kan nog meer basisinformatie opleveren. Alle deksels worden geopend en abnormaliteiten zoals aantasting, verzakking en stilstaand water worden geregistreerd.

Beheerplan "Eens de schades zijn vastgesteld, worden ze beoordeeld naar waarschijnlijkheid van het structureel bezwijken van de riool", vervolgt Erik Poppe. "De inspectiegegevens kunnen overigens ook gebruikt worden om de operationele, hydraulische performantie van het stelsel na te gaan. Zo slaan we twee vliegen in een klap."

Met een beheersplan voor asset management heeft de gemeente een stuk zekerheid in handen. Een preventieve herstelling is nu eenmaal een stuk goedkoper dan een reactieve herstelling. Dat komt doordat de schade dan nog gericht kan aangepakt worden. Vaak is het niet nodig om de volledige buis te vervangen en in veel gevallen kan de renovatie van de buis van binnenuit gebeuren. Er moet dan een kleiner deel van de weg opgebroken worden, waardoor ook de maatschappelijke kost kleiner is.

Bovendien kunnen de projecten en acties met asset management nauwkeurig ingepland en gebudgetteerd worden, zodat de gemeente niet voor financiële verrassingen komt te staan.

Deze krater in een Vlaamse stad was 's morgens nog een kleine verzakking die nauwelijks merkbaar was. 's Avonds ging het al om een put met een doorsnede van 20 meter, als gevolg van een rioolbreuk. Het prijskaartje van de herstellingskosten bedroeg maar liefst 360.000 euro, de ecologische en maatschappelijke kosten nog niet meegerekend. Een asset studie voor (een deel van) het grondgebied (50.000 euro) en preventieve renovatiekosten (in dit geval 10.000 euro) waren dus aanzienlijk goedkoper geweest, zelfs als je de hele studiekost op deze ene locatie boekt.

Voorbeeldgemeente Aquafin heeft voor de gemeente Denderleeuw een rioleringsonderzoek uitgevoerd. De structurele toestand van 67 km kritische leidingen werd in kaart gebracht, wat neerkomt op ongeveer 40% van de riolering. De studie kostte Denderleeuw 50.000 euro en bracht 25 prioritaire acties en projecten in beeld. Twee procent van de onderzochte riolen was structureel beschadigd en twaalf procent had nood aan onderhoudsacties.

Het ging om het ruimen van rioleringen om de afvoercapaciteit te behouden, zodat wateroverlast vermeden wordt. Projecten zijn de lokale herstellingen die Denderleeuw moest uitvoeren. Deze acties en projecten kostten samen 250.000 euro, een aanzienlijk bedrag voor een gemeente. Maar als Denderleeuw wacht tot de rioleringen daadwerkelijk instorten, spreken we al gauw over ettelijke miljoenen euro.

• www.aquafin.be RIORAMA 25

•• TECHNISCH

Vlaanderen telt 30.000 km riolering, met een totale waarde van ongeveer 15 miljard euro. Als we ervan uitgaan dat deze een levensduur heeft van 50 jaar, komt dit neer op een jaarlijkse investering van 300 miljoen euro (15 miljard verspreid over 50 jaar). Met een jaarlijkse inflatie van 2% (1,0250 = 2,69) wordt dit bedrag met factor 2,5 verhoogd. "De huidige inspanningen van de Vlaamse regering zijn ontoereikend om alles adequaat te onderhouden," stipuleert ing. Jan Masyn van rioolrenovatiebedrijf Incafin.

Rioolrenovatie in Vlaanderen, meer dan ooit een must De Vlaamse regering kondigde onlangs (eind december 2013) aan de investeringssubsidie tot 138 miljoen euro te verhogen, inclusief de bovengemeentelijke projecten.

Ing. Jan Masyn (Incafin): "Die investering is lovenswaardig, maar ruim onvoldoende om onze huidige infrastructuur te onderhouden, laat staan uit te breiden. Deze uitbreidingen zijn nochtans door Europa opgelegd in de Kaderrichtlijn Water. Het lijkt er sterk op dat de beleidsverantwoordelijken geen lessen hebben getrokken uit de recente veroordeling door het Europees Hof, waarbij ons land een boete van 10 miljoen euro moet betalen omdat sinds 1998 vervuild stedelijk afvalwater in kwetsbaar gebied werd geloosd. Het heeft geen zin te kibbelen over wie die zal betalen, we moeten tot actie overgaan. De kaderrichtlijn vraagt nu eenmaal dat alle oppervlaktewater en grondwater tegen 2015 in een goede toestand moet zijn. Recent rapporteerde de VMM (Vlaamse Milieu Maatschappij) dat deze toestand nog veraf is: minder dan één op vijf Vlaamse waterlichamen halen de biologische doelstellingen. Het gemotiveerde uitstel om te voldoen zal dus zeker nodig zijn."

Inventarisatie Incafin meent dat de vrijgemaakte middelen onvoldoende zijn om alle huidige problemen nu aan te pakken. Jan Masyn: "Daarom moet er dringend een inventarisatie gemaakt worden van de te repareren riolen aan de hand van de belangrijkste parameter, met name de kritische factor. Deze parameter is de kans op falen, vermenigvuldigd met de gevolgschade.

De kans op falen wordt onder meer bepaald door de restleeftijd, de infrastructuurtoestand, de verkeerslasten, de zettingsgevoeligheid, de

26 RIORAMA

bouwwijze, het type afvalwater, enzovoort."

De gevolgschade kan ingedeeld worden in verschillende categorieën zoals economische schade, ecologische schade en/of maatschappelijke schade.

Onderhoud Exploitatielasten vertegenwoordigen niet enkel de investering, ook het nodige onderhoud moet gebeuren. Jan Masyn: "Dit komt neer op ongeveer 6% van de investering. Net hier kan door innovatief beheer een significante besparing gerealiseerd worden. Als we ervan uitgaan dat in 50 tot 75% van de gevallen de riolering niet hoeft te worden vervangen, maar beter wordt gerenoveerd (zie kader), en dat de kosten voor renovatie 30 tot 50% lager liggen dan bij vervanging, kan dit een besparing opleveren van 25 à 35% op de totale kosten."

Verder zorgt een goed beheerd stelsel ook voor een daling in de exploitatiekosten: er zijn minder reinigingen, inspecties en reparaties nodig. Dit kan een directe besparing opleveren tot 10% op de exploitatiekosten. Jan Masyn: "Met andere woorden: renoveren levert besparingen op. Dit werd al bewezen door de universitaire studie van de PCI-groep in 2007 (zie tweede kaderstuk)."

Enorme evolutie Bij Incafin vragen ze zich af wat de beleidsverantwoordelijken tegenhoudt om veel meer te renoveren. Jan Masyn: "Zijn het de kosten, de toepasbaarheid, de (on)bekendheid, de onzekerheid, de afschrijvingstermijnen of de restlevensduur… ? De producten die bij renovatie toegepast worden, hebben de laatste jaren een gigantische evolutie doorgemaakt en zijn vaak beter dan de nieuwe buizen. Neem

daarbij nog dat de renovatiewerken een veel kortere doorlooptijd hebben en in vergelijking met vervangingsingrepen nauwelijks voor overlast zorgen, en je begrijpt de relevantie ervan. Als je het totaalplaatje bekijkt, realiseer je er bovendien bijkomend nog een reductie tot 75% op CO2-uitstoot mee. Het illustreert dat de verschillende overheden en rioolbeheerders de komende jaren nog voor een enorme uitdaging staan."

Riolen vervangen, renoveren en/of repareren De norm DIN EN752-2008 definieert vervangen als het produceren van nieuwe riolen met hetzelfde of een ander doel, waarbij de nieuwe faciliteiten functies zijn van de originele installaties.

Renovatie omvat de maatregelen om de huidige werking van de afvoerleidingen en het riool te verbeteren onder volledige of gedeeltelijke opname van het oorspronkelijke materiaal. Reparatie vertegenwoordigt de maatregelen om de plaatselijk begrensde schades op te lossen.

Renovatietechnieken: • ter plaatse uitgeharde buis (relining/kous) • edelstaalmantels • solventvrije vezelversterkte epoxy • gunitage • buis-in-buis-systemen • close-fit lining Reparatietechnieken: • shortliners (korte kous of deelrenovatie met glasvezelversterkt PU-hars) • injecties (hars en/of beton)

COPRO to QUALITY With

Levensduur en kosten van sleufloze renovatie door relining De renovatietechnieken, met in het bijzonder de kousmethode door middel van GVK, hebben een grote evolutie doorgemaakt. De modernste kousen zijn met een glasweefsel versterkt en hebben een levensduur van meer dan 70 jaar (gecertificeerd door een 20.000u –test en een test op weerstand tegen hogedrukreiniging en abrasie).

Een universitaire studie, uitgevoerd door de PCI-groep in 2007, berekende wat dit als effect heeft op de kosten op korte en op lange termijn. Hierin wordt een vergelijking gemaakt tussen vervangen, kousen met een levensduur van 50 jaar en kousen met een levensduur van 70 jaar.

De resultaten werden gebaseerd op een echt project met volgende levensduur: 1. Kousrelining met levensduur van 50 jaar 2. Kousrelining met levensduur van 70 jaar 3. Open sleufse werken, met een levensduur van 80 jaar Voorbeeld: Gemengd riool DN700 – beton – 3 strengen met een totale lengte van 120 met een diepte tussen de 2,6 à 3,7m De investeringskosten worden als volgt geschat: • Sleufloos door middel van kousrelining.............................. € 96.000 • Open sleufse werken........................................................... €124.500 Evaluatie van de kosten (gerekend als een lineaire afschrijving, met een kostenpercentage van 6%) • Kousrelining met een levensduur van 50 jaar................... €127.064 • Kousrelining met een levensduur van 70 jaar................... €113.202 • Open sleufse werken........................................................... €137.297

Road Global Quality Control Door Bart Vancauwenberghe

• www.incafin.be www.copro.eu

COPRO_Annonce_93x277_NL.indd 1

info@copro.eu

17/02/14 14:37

•• TECHNISCH

Voor- en nadelen van drukriolering in Vlaanderen In Vlaanderen zijn er steeds meer situaties waarbij drukriolering een meerwaarde biedt. Maar nog niet iedereen kent de voor- en nadelen van een dergelijke riolering, en evenmin de kansen en uitdagingen. Er valt overigens veel te leren door te kijken naar onze buurlanden, die meer ervaring hebben met die technologie. We spraken met Yannick Verstraete, medewerker waterzuiveringsbeleid - Afdeling Ecologisch Toezicht bij VMM (Vlaamse Milieumaatschappij).

De rioleringsgraad neemt nog steeds toe, en daarbij komen we steeds meer in het buitengebied terecht. Maar: daar zijn niet alle woningen eenvoudig aansluitbaar met gravitaire riolering (op basis van zwaartekracht). Dan komen alternatieven in beeld. Een mogelijkheid is drukriolering (op basis van pompen).

Meer daarover weet Yannick Verstraete. Hij reageert alvast op de mening van sommigen dat drukriolering in Vlaanderen ondergewaardeerd zou zijn. “VMM publiceerde een studie met als titel 'Toepasbaarheid van drukriolering in Vlaanderen,' opgesteld in samenwerking met Grontmij NV”, steekt hij van wal. “Daarin maakten we een analyse van het concept drukriolering en vergeleken we de situatie in ons gewest met die in Nederland, Duitsland, Denemarken en Zweden. Daaruit bleek dat wij veel minder kiezen voor drukriolering. Dat kan diverse oorzaken hebben. Zo begonnen we nog maar enkele jaren geleden met de aanleg van riolering in buitengebied, terwijl het net daar is dat drukriolering soms interessanter is dan gravitaire. Bovendien is er de lintbebouwing, een Vlaams fenomeen dat in andere landen veel minder voorkomt. Dergelijke bebouwing zorgt er regelmatig voor dat gravitaire riolering alsnog de beste keuze is.

Tenslotte hebben we in ons gewest relatief weinig ervaring met drukriolering, wat bij-

28 RIORAMA

draagt tot een kleinere markt en hogere prijzen dan in het buitenland. Maar door de band genomen, als de situatie echt op het lijf van drukriolering is geschreven, is drukriolering ook hier voordeliger.”

Verschillen Er zijn enkele verschillen tussen Vlaanderen en het buitenland wat betreft drukriolering, onder andere inzake de ontwerpcriteria. Verstraete: “Neem de pompputten. Daarvoor zijn de Vlaamse veiligheids- en ontwerpcriteria vaak strenger, wat de prijs in vergelijking met het buitenland verhoogt, en daardoor de toepasbaarheid verlaagt. Hetzelfde geldt voor de persleidingen. Het buitenland kiest

vaker voor SDR17, een soepelere buis dan de SDR11, die veel Vlaamse rioolbeheerders verkiezen. Die factor, de sterkteklasse van de buizen, kan een invloed hebben op de plaatsingskosten. Tenslotte is er de telemetrie.

Wat dat betreft, zijn er enorm veel opties, gaande van zeer goedkoop tot superduur.

Een eenvoudige vorm van telemetrie is een zwaailamp op een kastje bij de pompput. Als die zwaait, beseft een buurtbewoner dat er iets mis is en belt hij of zij de rioolbeheerder. Aan de andere kant van het spectrum zijn er geavanceerde, centrale telemetriesystemen, die van minuut tot minuut worden gelogd, data zenden naar de rioolbeheerder en van op afstand kunnen worden aangestuurd. Zo'n systeem zorgt ervoor dat de rioolbeheerder het stelsel snel grondig leert kennen, maar kost ook veel geld, niet in het minst om de doorgeseinde data te verwerken. En dan zijn er nog tal van tussenvormen. Zo werken de Nederlanders wel eens met een soort module met simkaart, op het pompkastje. Als er iets verkeerd loopt, wordt

« Ligging van Vlaamse gemeenten, bevraagd binnen het kader van de studie 'Toepasbaarheid van drukriolering in Vlaanderen'. (afbeelding: VMM)

"Toepasbaarheid van drukriolering in Vlaanderen”.

Door: Grontmij Belgium N.V., en: Afdeling Ecologisch Toezicht, VMM http://www.vmm.be/pub/toepasbaarheid-van-drukriolering-in-vlaanderen/at_download/file

« Biofilter ter hoogte van de lozing, om geurhinder te voorkomen. (afbeelding: Grontmij, via VMM)

het stelsel een week of maand grondig gemonitord, anders niet.”

Sterktes Drukriolering heeft sterktes en zwaktes, biedt opportuniteiten en uitdagingen. Verstraete overloopt eerst de belangrijkste sterktes: “Drukriolering biedt een grotere bedrijfszeker-

“

Een centrale voedingskast voor een pompunit (foto: Grontmij, via VMM)

Dit is een rioleringssysteem waarbij stukken vrijvervalriolering en tussenliggende pompgemalen elkaar afwisselen. Een andere belangrijke sterkte van drukriolering is dat die maar een beperkte hoeveelheid plaats inneemt. Je hoeft er niet de ganse weg voor open te breken, wat vaak wel geldt voor gravitaire riolering. Drukriolering kan dikwijls in de berm, maar niet al-

Een belangrijke sterkte van drukriolering is dat die maar een beperkte hoeveelheid plaats inneemt.

heid dan IBA, de Individuele Behandeling van Afvalwater. De reden hiervoor is dat de pompputjes en het effluent na de zuivering van veel nabijer worden opgevolgd. Als een pomp uitvalt, is er nog een zekere opvangbuffer -in de pompput- in afwachting van depannage. Bovendien gaat het vaak slechts over afvalwater van één tot drie woningen. Cascaderiolering bijvoorbeeld, scoort op dat vlak minder goed.

Yannick Verstraete (foto: NAV de Vlaamse architectenorganisatie vzw/Studio Tilborghs)

„

tijd. Zo moet er plaats zijn om de pompputjes in de berm te installeren en de aanwezigheid van bijvoorbeeld bomen kan dan een belemmering zijn.”

Zwaktes Drukriolering vereist pompen, en die brengen zwaktes met zich mee. Verstraete: “Net als de andere bewegende delen kunnen ze stilvallen.

Meest voorkomende defecten, pannes en problemen (afbeelding: VMM)

Dat moet dan worden geremedieerd, wat niet altijd simpel is. Om de kans op zo'n problemen te verminderen, is het aan te raden om voor kwaliteit te kiezen. Maar ook dan blijft het een risicoschakel in het geheel. Bovendien vergt de aankoop van de vele pompen een extra investering. Een andere zwakte van drukriolering is het gevaar voor anaerobie of gebrek aan zuurstof. Dat leidt tot de vorming van zwavelverbindingen, die corrosief zijn: ze tasten materialen zoals beton aan. Dit vormt een gevaar ter hoogte van het lozingspunt, dat vaak in een gravitaire riool uitkomt. In dat geval moeten enkele voorzorgsmaatregelen worden genomen, zoals het stroomafwaarts voorzien van corrosievast materiaal voor het kwetsbare eerste gedeelte. Anders is het beton binnen de kortste keren weggerot. Die zwavelverbindingen, zoals H2S, kunnen ook stank met zich meebrengen. Daar is echter altijd wel een oplossing voor, zoals het behandelen van afzuiglucht met een filter of de injectie van lucht in een persleiding. Het gevaar voor anaerobie heeft trouwens ook tot gevolg dat drukrioleringen in de regel niet langer zijn dan drie kilometer. Hoe langer immers het riool is, hoe langer het afvalwater in zuurstofarme omstandigheden verblijft, en dat bevordert de vorming van zwavelverbindingen.”

Opportuniteiten De opportuniteiten liggen in de lijn van de sterktes, gaat Verstraete verder: “Zo kan je er afgelegen gebouwen mee aansluiten. Het is een goed alternatief voor een IBA, alsook voor cascaderiolering. Drukriolering is bedrijfszeker en aangesloten op een centraal zuiveringsstation, dat in de regel toch beter zuivert dan IBA's.”

RIORAMA 29

•• TECHNISCH Bedreigingen Een van de grootste uitdagingen voor een drukriolering, stelt Verstraete, is regenwater: “Dat is vaak te verklaren door ontwerp- of installatiefouten, die ertoe leiden dat hemel- of grondwater insijpelt. Of nog: door mensen die bijvoorbeeld een tuinhuis plaatsen en het regenwater ervan op die riool doen uitmonden.

Die kans is echter fel verminderd, gezien de verplichte keuring van privéwaterafvoer. Als er echter toch op een of andere wijze hemelwater in de pompput terechtkomt, is er een constant debiet, zodat de pompen dan blijven draaien. Dat brengt de efficiëntie van het drukrioleringsstelsel, ook qua kosten, enorm in het gedrang. De pompen kunnen evenwel met telemetrie gemonitord worden: in geval van een onrealistisch hoog aantal draaiuren, is er parasitair water. Een andere dreiging is verkeerd gedrag van buurtbewoners, die bijvoorbeeld vochtige doekjes in het toilet gooien.

Die komen dan terecht in de schoepen van de pomp en blokkeren die. De oplossing zit in sensibilisering door gemeenten en rioolbe-

“

lemetrie,... welke maken drukriolering goedkoper, maar houden de kwaliteit hoog en de impact op het milieu laag? Aanpassingen aan de vernieuwde code van goede praktijk waren

Een van de grootste uitdagingen voor drukriolering is... regenwater

heerders die de mensen reeds bij de aanleg van het stelsel informeren: hoe zit het ineen, welke zijn de gevaren van dergelijke doekjes enz. Ook een zwaailicht, dat dienst doet als 'lozingslamp,' kan mooie diensten bewijzen: als een doekje vastzit en de pomp blokkeert, begint het te zwaaien. Dan weet de burger dat zijn doekjes problemen veroorzaken en het brengt ook een vorm van sociale controle met zich mee. Tenslotte is er nog de dreiging dat in bermen waarin veel drukrioleringen terechtkomen, ook nutsleidingen kunnen zitten. Let dan op dat je ze niet schaadt.”

Kennisuitwisseling Na publicatie van de studie 'Toepasbaarheid van drukriolering in Vlaanderen' werd een rondetafel georganiseerd met alle rioolbeheerders. Verstraete: “Die is intussen in enkele Vlario-werkgroepen uitgemond. Hierbij verfijnen we de inzichten die in de studie zijn beschreven. Zo zijn er discussies over ontwerpnormen: sterkteklasse leidingen, grootte pompput, te-

30 RIORAMA

Een voorbeeld van een inplanting van pompputjes (afbeelding: Grontmij, via VMM)

„

tot nu toe alvast niet aan de orde. Echter alleen al het met mekaar uitwisselen van ideeën en ervaringen is voor de rioolbeheerders waardevol en leidt tot optimalisaties.”

Beleid Hoe staat het beleid tegenover drukriolering?

Verstraete: “We staan er neutraal tegenover.

We erkennen zowel de mogelijkheden als de uitdagingen van het systeem. Wat we vooral hopen, is dat drukriolering wordt geplaatst

waar die tot zijn recht komt en zo leidt tot een kostenefficiënte uitbouw van de saneringsinfrastructuur.” Hij geeft nog mee dat de studie niet zal leiden tot wijzigingen in de wetgeving.

Maar: “De Vlaamse regering geeft subsidies voor rioleringsprojecten. De technische beoordeling gebeurt door VMM, Aquafin en de provincies. Daarbij houden we rekening met de resultaten van de studie, bijvoorbeeld bij de overweging of een pompput van één meter diameter nu al dan niet nodig is voor de vermelde situatie. Maar, los daarvan, denk ik dat het nog wat te vroeg is om het effect van die studie en de daaropvolgende discussies te zien op het terrein. Dit wegens de vrij lange doorlooptijd van gesubsidieerde projecten”, besluit hij.

Door Koen Vandepopuliere

• www.vmm.be

Bij het opmaken van een ontwerp voor drukriolering is het goed rekening te houden met de bijkomende onderhouds- en beheerkosten, die hoger liggen dan voor een klassieke gravitaire riolering. Om die bijkomende jaarlijkse kosten in de hand te houden, is het aan te raden een duurzaam ontwerp op te stellen.

Dat houdt in: • duurzame materialen gebruiken, • voldoende bewakingsmogelijkheden voorzien, • een robuust ontwerp maken (reserve inbouwen), • het ontwerp moet onderhoud makkelijk en veilig maken.

GF Piping Systems

Een Kwarteeuw Georg Fischer NV in BelgiĂŤ Bedankt!

Een welgemeende dankuwel aan al onze klanten voor het jarenlange vertrouwen.

Zonder u hadden wij deze kwarteeuw-kaap niet bereikt. Met ons GF team zien wij de toekomst enthousiast tegemoet en blijven wij streven naar de beste service en kwaliteit.

Georg Fischer NV Vaartdijk 109-111 1070 Brussel Tel 02/556 40 20 www.gfps.com/be

•• PROJECT

Gemeente Aalter en Xylem: geslaagde drukriolering in Loveld Bij rioleringsprojecten moet de keuze tussen collectieve en individuele afvalwaterbehandeling zorgvuldig worden afgewogen. Dat beseften ook de beleidsvoerders van Aalter maar al te goed. Na de pro's en contra's nauwkeurig te hebben vergeleken, opteerden ze voor de riolering van de zone Loveld uiteindelijk voor drukriolering.

Hiervoor ging de gemeente in zee met aannemer Visser & Smit Hanab. Die nam Xylem Water Solutions onder de arm als partner voor de realisatie van het drukriool.

"De riolering van het Loveld is een dossier dat eigenlijk al een tiental jaar aansleepte," verduidelijkt waarnemend burgemeester Patrick Hoste. "Deze residentiële wijk bevindt zich in een bosrijke omgeving met een heel verspreide bewoning. De zone kenmerkt zich door een golvend reliëf. Het Loveld was evenwel nog maar voor circa 25% gerioleerd. Als gevolg hiervan kwam heel wat afvalwater in de grachten terecht, waardoor de aangename bosgeur voor een groot deel teniet werd gedaan door de onfrisse geur uit die grachten."

Alternatieven De gemeente overwoog even om de traditionele rioleringtechniek toe te passen, maar stapte daar al snel van af. "De wegen helemaal openbreken zou een fors kostenplaatje impliceren, en bovendien zijn de wegen er in goede staat."

Ook IBA's bleken niet de geschikte oplossing.

"IBA's waren onze initiële keuze, maar zo'n systeem werkt pas efficiënt als de mensen er heel bewust mee omgaan, wat meestal niet gebeurt. Dan degenereert zo'n systeem snel.

Bovendien kost een IBA al snel 2500 tot 3000 euro per gezin."

Daarom besliste Aalter om te kiezen voor drukriolering. "De initiële doelstelling was niet

32 RIORAMA

zozeer om kosten te besparen, maar wel om duurzaam te werken en het reliëf op te vangen. Deze oplossing laat ook toe om de wortels van de bomen te sparen."

Het project voor de riolering van het Loveld vertegenwoordigt een investering van 2.695.000 euro, waarvan 1.590.000 euro wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid.

Eerste ervaring De eerste Aalterse ervaring met drukriolering weerspiegelt zich in het rietveld in de Markettestraat. Hier wordt het afvalwater van 40 woningen deels gravitair en deels met drukriolering in een gescheiden rioolstelsel afgevoerd en vervolgens in een grote septische put voorgezuiverd. De overloop van de septische put mondt uit in een pompkelder van 25 m³ met twee pompen. Van hieruit wordt het rietveld bevloeid.

"Voor dit project hadden we al samengewerkt met Xylem," vult Inge Goemaere, verantwoordelijk voor het water- en rioleringsbeleid in de gemeente, aan. "Zij hebben de pompen geleverd en ook de telemetrie voorzien. Het bedrijf leverde ook al meerdere andere pompen. Wij stonden in voor het onderhoud, maar riepen hun hulp in voor dringende interventies. Alle

pompen op het grondgebied Aalter hebben we recentelijk mee opgenomen in een nieuw onderhouds- en interventiecontract met Xylem."`

Systeem "Drukriolering is een manier om afvalwater collectief naar de zuiveringsinstallatie af te voeren, vaak toegepast in het buitengebied waar de onderlinge afstanden tussen de woningen groot is. Hierdoor wordt de klassieke gravitaire riool vaak te diep en te duur in aanleg," gaat ing. Michaël De Baets, technisch afgevaardigde bij Xylem, verder. "Waar bij een IBA het water op het perceel zelf blijft, wordt het bij drukriolering naar de grote zuiveringsinstallatie van Aquafin gestuurd. Het afvalwater van één of meerdere woningen wordt verzameld in een pompput. Deze verpompt het dan doorheen een smalle persleiding richting het lozings-

De versnijdende afvalwaterpompen staan in voor een verstoppingvrije werking.

De pompen zijn in staat om afvalwater over een afstand van enkele honderden meters door een smalle leiding te verpompen.

punt. Een volgende pompput, verderop in de straat, prikt in in dezelfde collector-persleiding.

Je kan drukriolering ook beschouwen als een hydraulisch stelsel om afvalwater op een snelle en efficiënte wijze vanuit de woning(en) naar het lozingspunt (zuivering – collector) te verpompen, dit over grote afstand."

De aanleg van drukriolering dient doordacht te gebeuren en vergt een heel goede voorbereiding en begeleiding. "Zo mag het vuilwater bijvoorbeeld niet te lang in de persleiding aanwezig zijn," weet burgemeester Patrick Hoste. "Anders bestaat het risico dat er zuren vrijkomen die het beton kapot kunnen vreten.

Zo kan bovendien ook H2S (waterstofsulfide) ontstaan, en niemand houdt van de geur die daarmee gepaard gaat."

Timing In het Loveld moesten 195 woningen op de drukriolering worden aangesloten. Hiervoor werden 236 huisaansluitputjes en 97 pompunits geplaatst. In de aanbesteding eiste de gemeente Aalter ook dat er een continue monitoring van de pompen werd voorzien, en dat dit monitoringsysteem compatibel zou zijn met het bestaande telemetriesysteem voor bestaande pompstations.

De aanbesteding werd gegund in de nazomer van 2012. Xylem stond in voor het uitwerken en optimaliseren van het hydraulisch concept en de levering van de pompen, de schakelkasten en het telemetriesysteem.

Na een intense voorbereidingsfase, waarin ook een elektromechanische en hydraulische studie werd uitgedokterd, werd eind 2012

begonnen met de uitvoeringswerken. In de lente van 2013 werden de laatste pompen geplaatst, waarna deze pompen een maand proefdraaiden. Net voor het bouwverlof werden ook alle afwerkingen afgerond. "Vanaf augustus zijn we begonnen met de afkoppelingen, die normaal tegen mei 2014 klaar zullen zijn," weet Inge Goemaere.

Michaël De Baets: "Vooral dankzij die uitvoerige studie vooraf hebben we een degelijk hydraulisch concept kunnen uitwerken en zijn ook de effectieve werken voorspoedig verlopen."

Pompen en telemetriesysteem "De belangrijkste 'werkpaarden' van deze installatie zijn krachtige, versnijdende afvalwaterpompen," licht Michaël De Baets toe.

"Ondanks hun niet al te grote vermogen, zijn deze toestellen perfect in staat om afvalwater over een afstand van enkele honderden meters door een smalle leiding te verpompen. Ze leveren een opvoerhoogte van 3 tot 5 bar en bieden de hoogst mogelijke verstoppingvrije werking. Dat laatste was en is, logischerwijs, een grote bekommernis van de bewoners."

De pompen verstoppen niet, je hoort ze zelfs niet draaien. Bovendien verbruiken ze ook weinig energie. "Per dag slaan ze maar enkele minuten aan. Ze lenen zich goed voor een efficiënte werking in buitengebieden."

Specifiek bij dit project is ook het moderne telemetriesysteem. "Bij elke pompput bevindt zich een lokale schakelkast, die de pompunit bestuurt. Deze kasten worden permanent gecontroleerd door een 'moederkast', die instaat voor het beheer en de alarmering van deze

kasten. Om de 97 lokale kasten te voorzien van voedingsspanning en telemetrie wordt er gewerkt met 6 moederkasten, voorzien van een specifieke gemaalcomputer. Vijf van deze moederkasten worden dan nog eens met elkaar verbonden door middel van een glasvezel. Dankzij deze aanpak kunnen we het beheer nog meer centraliseren. De 97 pompputten worden dus gemonitord door amper twee inbelpunten."

Vanuit die inbelpunten kan Xylem, dankzij het Scada-pakket AquaView, het volledige beheer van op afstand verzorgen. "We weten continu wat er zich waar afspeelt en kunnen onder meer van op afstand de instelwaardes bekijken en bijvoorbeeld de draaitijden, het aantal pompstarts en andere data opvragen."

Eerste evaluatie Hoewel het project nog niet helemaal is afgerond, zijn ze in Aalter nu al tevreden over de eerste resultaten. Inge Goemaere: "We merken het nu reeds aan de grachten. De vieze geuren zijn weg, het Loveld ruikt opnieuw als een bos. Voor de blijvende goede werking van het systeem hebben we een onderhoudscontract met de aannemer en Xylem afgesloten. Zij zullen een jaarlijks onderhoud op alle pompputten voor hun rekening nemen. In vergelijking met IBA's, bedraagt die onderhoudskost bovendien 50% minder. Ook dat is een heel positief gegeven."

Door Bart Vancauwenberghe

• www.aalter.be • www.xylemwatersolutions.com/be RIORAMA 33

•• REPORTAGE

De complexiteit van de rioleringssector in Vlaanderen Uit de vele vragen die AquaFlanders van zowel individuele burgers, architecten als aannemers ontvangt, kunnen we afleiden dat de watersaneringssector een complexe omgeving is. De sector is continu in beweging door de regelgeving die de overheid verder uitwerkt met oog op een goede toestand van onze waterlopen, en door de onderling bewegende actoren (waterloopbeheerder, rioolbeheerder, gemeenten, ...) die aanvullende voorwaarden opleggen aan de verbruikers.

Op het terrein maakt men een onderscheid tussen de riolering op privédomein (privéwaterafvoer) en de riolering op openbaar domein, waarbij het afvalwater een collectief maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt vanaf de rooilijn. Gezien het afvalwater uit verschillende componenten (hemelwater, grijs en zwart afvalwater) bestaat interageert de waterketen (drinkwater – afvalwater – zuivering) met het watersysteem (waterhuishouden). Uiteindelijk zullen ze echter samen de toestand (fysisch, chemisch en fysiologisch) bepalen van de waterlopen, die op hun beurt de aanwezigheid van bepaalde vissoorten bepalen.

Naast het effect van het afvalwater op het ecosysteem mag men ook het financieel gewicht van deze sector niet onderschatten. De sector heeft namelijk ook heel wat raakvlakken met ruimtelijke ordening. Hierdoor raakt de sector direct en indirect de portemonnee van de betrokkenen, verbruikers (burgers, bedrijven), gemeenten en overheid. Maar uiteindelijk wordt de sector gedragen door de burger.

De actoren De overheid vertaalt de Europese richtlijnen, onder andere de Kaderrichtlijn Water, in beleidslijnen. De gemeenten brengen het beleid vervolgens via de nodige reglementen op lokaal niveau tot uitvoering en volgen het op. Zij

34 RIORAMA

kunnen op hun beurt andere partijen, zoals de rioolbeheerders, aanspreken om hun opdracht geheel of gedeeltelijk uit te voeren.

Binnen de Vlaamse Regering werd de coördinatie van het integraal waterbeleid toebedeeld aan de minister van leefmilieu, momenteel Mevr. J. Schauvliege. Voor de afstemming op ambtelijk vlak is een Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid geïnstalleerd. Die wordt voorgezeten door de Vlaamse Milieu Maatschappij.

De rioolbeheerders organiseren zich om de toegewezen taken uit te voeren. Gezien de omvang en variëteit van taken die binnen het saneringsgebeuren moeten uitgevoerd worden zal de rioolbeheerder beroep doen op studiebureaus, aannemers enz.

De rioolbeheerders Naast de technische diensten van de gemeenten zijn er rioolbeheerders die gelinkt zijn aan een water- of een multi-utility bedrijf.

Het zijn de gemeenten die in volledige vrijheid een bepaalde beperkte dienst of het volledige beheer kunnen toewijzen of op de markt openstellen.

Het spreekt voor zich dat de integrale waterbedrijven met hun jarenlange ervaring en specifieke lokale terreinkennis een belangrijke geïnteresseerde partij zijn. Anderzijds zijn het wel de gemeenten die, afhankelijk van hun eigen noden, uitdagingen en de mogelijke interactie met andere beleidsdomeinen, de opdracht zullen toewijzen.

Bieden zij dezelfde producten aan?

Toen de markt in 2004 door de Vlaamse Regering hertekend werd, zijn de toenmalige spelers veelal vanuit hun eigen sterkten en visie vertrokken. Ondertussen hebben de verschillende partijen van elkaar geleerd en werd een pakket van diverse diensten door de meeste rioolbeheerders uitgebreid op maat van de

Verdeling van rioolbeheerders (Bron: www.aquaflanders.be)

(target)gemeenten.

Bij wijze van voorbeeld kan de variëteit van de dienstverlening van de AquaFlanders-leden aangehaald worden. Diverse samenwerkingsverbanden met een verscheidenheid aan dienstverlening zijn hierbij tot stand gekomen: • Water-link met Aquario en rio-link, • Pidpa met HidroRio, HidroSan, HidroGem, HidrIBA, • De Watergroep met RioP en RioAct, • Aquafin met RioTotaal en concessie, • AGSO Waterbedrijf Knokke-Heist, • IWVA. Dit zou ons binnen het kader van dit artikel te ver leiden. We komen hier in een volgende bijdrage op terug.

Anderzijds zal voor het beheer van het rioleringsstelsel hetzelfde pakket aan taken moeten uitgevoerd worden, met mogelijks andere accenten voor lokale situaties. Uiteindelijk zit er een hele infrastructuur onder de grond die miljarden euro’s heeft gekost. De tijd dat we niet meer kijken naar hetgeen onder de grond zit is gelukkig voorbij. Ondertussen worden de gemeenten geconfronteerd met nieuwe Vlaremnormen, zoals de gescheiden afvoer van regen- en afvalwater, waardoor de bestaande stelsels aan vernieuwing toe zijn.

kan worden door de bevolking, die uiteindelijk de rekening betaalt.

Volgens AquaFlanders dient de uitdaging draaglijk gemaakt te worden door ze te prioriteren volgens een ecologisch/economische ratio. De uitvoering van deze projecten dient ondersteund te worden door een transparante subsidieregeling. De wetgeving moet met andere woorden nog verder aangepast worden om enerzijds realistisch te zijn en anderzijds draaglijk.

Door wie worden de rioolbeheerders vertegenwoordigd?

In het Vlaamse landschap is AquaFlanders en Interrio actief. AquaFlanders vertegenwoordigt de rioolbeheerders van de drinkwaterbedrijven, Aquafin en 5 gemeenten. Indirect vertegenwoordigt zij hierdoor ca. 60% van de gemeenten.

Te verwachten evoluties Door het hemelwater op te houden en dan pas vertraagd afvoeren, kan worden gezorgd voor minder wateroverlastproblemen en het aanvullen van de grondwaterreserves. Dit kan bovendien investeringskosten beperken.

Door de bepalingen van de Gewestelijke stedenbouwkundige verordening moeten de burgers, de bedrijven en zelfs de rioolbeheerders sinds 1/1/2014 inspelen op dit principe en dit door de plaatsing van hemelwaterputten, infiltratievoorzieningen en/of buffervoorzieningen.

Door te handelen als een goede huisvader en onder andere oude infrastructuur gericht te onderhouden, kan zij langer in dienst gehouden worden en kunnen de resterende beschikbare middelen gericht worden ingezet voor de uitbouw.

• www.aquaflanders.be

Is een volledig gescheiden riolering noodzakelijk?

De Vlaamse administratie zag destijds in de uitbouw van een volledig gescheiden stelsel het antwoord op de Europese Kaderrichtlijn Water. AquaFlanders is er echter niet van overtuigd of dit überhaupt noodzakelijk is, of dit binnen het Europees vooropgestelde tijdsschema haalbaar is en of dit financieel gedragen

RIORAMA 35

•• RECHTEN & PLICHTEN De Vlaamse Regering keurde op 5 juli 2013 een besluit goed dat in een verstrengde gewestelijke stedenbouwkundige verordening voor hemelwaterputten voorziet.

Dit besluit is van toepassing sinds 1 januari 2014 en wijzigt een verordening uit 2004.

Enkele aandachtspunten.

Wanneer is een hemelwaterput nodig bij nieuw- of herbouw van gebouwen?

Algemeen gesteld gaat het over de verplichte plaatsing van hemelwaterputten en andere voorzieningen bij het (her)bouwen of aanleggen van constructies bij nieuwbouw of herbouw van gebouwen. Dit kan gaan over de typische woonverbouwingen, maar geldt evenzeer (en des te meer) voor constructies bij bedrijven en industrieterreinen.

Let op (1): in het besluit wordt eerst bepaald waarop het besluit van toepassing is, om daarna te stellen voor welke constructies een verplichting tot plaatsing van hemelwaterputten bestaat. Dit overlapt elkaar gedeeltelijk. Deze bepalingen dienen dus gecombineerd te worden, hetgeen de lezing van het besluit enigszins moeilijk maakt.

Het besluit stelt verder ook verstrengde verplichtingen vast over infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afvalwater en hemelwater. (We gaan hier in deze bijdrage niet dieper op in, met uitzondering van de tabel (Bron: Vlario), waarin de belangrijkste verschillen in vergelijking met de verordening uit 2004 zijn opgesomd).

Waarop is het besluit van toepassing?

Het besluit is van toepassing op het bouwen, herbouwen of uitbreiden van overdekte constructies, bijvoorbeeld bij een bijgebouw aan een woning of bij een hangar. Herbouwen is volgens de Vlaamse codex Ruimtelijke Ordening een constructie volledig afbreken, of méér dan veertig procent van de buitenmuren van een constructie afbreken, en binnen het bestaande bouwvolume van de geheel of gedeeltelijk afgebroken constructie een nieuwe

36 RIORAMA

constructie bouwen.

Let op (2): Verbouwingen vallen niet onder de verordening. Hieronder wordt verstaan: aanpassingswerken doorvoeren binnen het bestaande bouwvolume van een constructie waarvan de buitenmuren voor ten minste zestig procent behouden worden.

Omtrent bijvoorbeeld de heraanleg van een dak door vervanging van dakpannen is men minder uitdrukkelijk geweest. Daar kan echter strikt gelezen worden aangenomen dat dit geen volledige afbraak van de constructieve bestanddelen van het dak betreft, en dat aldus de verplichtingen niet van toepassing zouden zijn.

Waarop is de verplichting tot plaatsing van hemelwaterputten van toepassing?

De verplichte plaatsing van een of meer hemelwaterputten met een totale minimale (dit mag meer zijn) inhoud van 5.000 liter is vooreerst van toepassing bij nieuwbouw of herbouw van eengezinswoningen met nieuwe oppervlakte groter dan 40 vierkante meter (vroeger was dit 75 vierkante meter).

Ook bij nieuwbouw of herbouw van gebouwen andere dan eengezinswoningen en groter dan 100 vierkante meter, is de plaatsing van een of meer hemelwaterputten ook verplicht, waarbij het minimale volume van de hemelwaterput dan 50 liter per vierkante meter horizontale dakoppervlakte dient te bedragen (afgerond naar het hogere duizendtal, en met een max. van 10.000 liter, tenzij aangetoond kan worden dat een groter nuttig hergebruik mogelijk zal zijn).

Een voorbeeld: Bij het plaatsen van een nieuw kantoorgebouw van 110 m² en een vrijstaande garage van 45 m², is het plaatsen van een hemelwaterput verplicht. Dit kan in 1 hemelwaterput of via meerdere putten gebeuren, waarbij het volume van de put(ten) minstens (110+45) m² x 50l/m²= 7.750 l bedraagt. U dient dan een hemelwaterput van 8.000 l te plaatsen.

De delen van overdekte constructies waarbij het hemelwater dat erop valt op natuurlijke wijze op eigen terrein in de bodem infiltreert, waarbij het hemelwater dus niet opgevangen en afgevoerd wordt, vallen echter buiten de bepalingen van de verordening. Dit dient natuurlijk in principe te worden aangetoond door de verantwoordelijke, waarbij deze ook moet vermijden dat nabijgelegen percelen nadeel zouden ondervinden van deze aanleg.

Het aanleggen van een afwatering voor de constructies waarvan het hemelwater voorheen op natuurlijke wijze in de bodem infiltreerde, valt dan weer wel binnen het toepassingsgebied.

Let op (3): alhoewel het besluit van toepassing is op uitbreidingen, zijn er geen verplichtingen voor plaatsing van hemelwaterputten voor uitbreidingen… Opnieuw kan de moeilijke lezing van dit besluit voor verwarring zorgen. Dus: bij de uitbreiding van een bestaande eengezinswoning met een aanbouw van 45 m² is het plaatsen van een hemelwaterput niet verplicht! Maar een infiltratie- of buffervoorziening kunnen wel noodzakelijk zijn…

Let op (4): de vrijstelling voor kavels kleiner dan 300 m² wordt geschrapt in het nieuwe be-

Belangrijkste verschillen tussen de verordening 2004 en de verordening van toepassing sinds 01/01/2014 (Bron: Vlario)

GSV 2004 tot 31/12/2013

GSV 2013 vanaf 01/01/2014

Bestaande gebouwen

Vrijgesteld

Win-back principe Max. opp. nieuwe

Groendak

Vrijgesteld

Geen vrijstelling infiltratie Oppervlakte delen door 2

Ondergrens toepassingsgebied voor gebouwen en constructies

> 75m²

> 40m²

Ondergrens toepassingsgebied voor verhardingen

> 200m²

> 40m²

Vrijstellingen voor kavels

< 300m²

< 250m² voor infiltratie Geen vrijstelling hemelwaterput

Minimale inhoud hemelwaterput

3.000 liter

5.000 liter

Dimensies infiltratievoorziening

2m²/100m² 1.500l/100m²

4m²/100m² 2.500l/100m²

Vrijgesteld

Collectieve infiltratievoorziening voor oppervlakte wegenis +80m²/kavel

Verkavelingen met aanleg van nieuwe wegenis »

sluit. Enkel voor infiltratievoorzieningen wordt nog een drempel van 250 m² kavelgrootte voorzien om eventuele negatieve effecten op aanpalende percelen in een verstedelijkte context te vermijden.

Uit bovenstaande bespreking is duidelijk dat de besluitgever de plaatsing van een hemelwaterput pas verplicht beoogt te stellen daar waar hergebruik verzekerd is en er geen risico bestaat op vervuiling of overdaad.

Timing Vanaf 1 januari 2014 moeten alle aanvragen tot stedenbouwkundige vergunning in overeenstemming zijn met deze bepalingen voor hemelwaterputten. Voor dossiers die vóór 1 januari 2014 werden ingediend, zijn de regels van de verordening uit 2004 nog van toepassing.

Onthoud ook dat de plaatsing en ingebruikname van de hemelwaterput(ten) uiterlijk bij de ingebruikname van de constructie zelf dient te gebeuren.

Bij vergunningsplichtige of meldingsplichtige handelingen: bijkomende verplichte vermeldingen in aanvraagdossier Vergeet niet na te gaan of u bij de bouwaanvragen bij dergelijke constructies, de extra vereiste bepalingen hebt ingevoegd inzake hemelwaterputten (onder meer de plaats van de hemelwaterput en de inhoud ervan in liter), de totale horizontale dakoppervlakte en de verharde grondoppervlakte die op de hemelwaterput aangesloten worden in vierkante meter, de locatie en het niveau van

de overloop alsook de aftappunten van het hemelwater.

Samenwerken en groendaken!

Aan de bepalingen van dit besluit kan zowel worden voldaan door de aanleg van afzonderlijke voorzieningen als door de aanleg van gebundelde voorzieningen die voor verschillende overdekte constructies of verhardingen in een oplossing voorzien. Gebundelde voorzieningen worden gedimensioneerd op basis van de som van de oppervlakten die erop aangesloten worden.

Ook gebouwen die volledig voorzien zijn van een groendak hoeven geen hemelwaterput te plaatsen. Delen van gebouwen die voorzien zijn van een groendak, hoeven niet aangesloten te worden op de hemelwaterput en hoeven niet in rekening gebracht te worden bij de berekening van de minimale inhoud van de regenwaterput.

Belangrijk voor industrieën: afwijkingsmogelijkheden Het vergunningverlenende bestuursorgaan kan bij de beoordeling van de aanvraag in uitzonderlijke gevallen afwijkingen toestaan van de verplichtingen van dit besluit als dat om specifieke redenen met betrekking tot de mogelijkheden van hergebruik of plaatselijke terreinkenmerken verantwoord of noodzakelijk is. Daarbij moet het vergunningverlenende bestuursorgaan rekening houden met de overige bepalingen en uitvoeringsbesluiten inzake integraal waterbeleid.

Dergelijke afwijkingsvragen kunnen voorko-

men indien een grotere hemelwaterput wenst voorzien te worden omdat een meer dan gemiddeld hergebruik voorzien wordt (bijvoorbeeld bij irrigatie- of beregeningswater in de glastuinbouw, hergebruik van hemelwater als naspoel- en waswater bij car- en truckwashbedrijven), of bij specifieke bodemverontreinigingen.

Let op (5): Los van dit besproken besluit, kunnen ook gemeenten, steden, provincies, rioolbeheerders en waterloopbeheerders strengere of bijkomende eisen opleggen. Ga dus eerst vooraf alle bepalingen na bij de bevoegde instantie. Zo vermijdt u onverwachte verrassingen in de loop van of na de bouwwerken, door een onbekende strengere maatregel.

Specifieker voor grootindustrieën zoals havengebieden en industrieterreinen, stelden bepaalde adviesinstanties terecht de vraag om de mogelijkheid te onderzoeken voor gebiedsspecifieke afwijkingen waarbij voor een bepaald gebied met dezelfde hydrogeologische kenmerken (vb. Antwerps havengebied, industrieterrein met bodem die geen infiltratie toelaat) één globale afwijking wordt vastgelegd.

Een alternatief is dat in bepaalde handleidingen door de bevoegde instantie (in samenwerking met de industrie) reeds vooraf een opsomming wordt gegeven waarvoor een afwijking of een specifieke uitvoeringswijze zinvol kan zijn.

Door Wouter Vandorpe en David Haverbeke (Advocatenkantoor Field Fisher Waterhouse, Brussel)

• www.ffw.com/offices/brussels/energy. aspx

RIORAMA 37

•• PRODUCT SPOT

De ECO GSV, het antwoord op de nieuwe Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening De Vlaamse Regering keurde op 5 juli 2013 een nieuwe verordening hemelwater definitief goed. Ze trad in werking op 1 januari 2014, voor de dossiers die vanaf die datum zijn ingediend. Ecobeton water technologies NV beantwoordt met de ECO GSV aan deze vernieuwing. De oplossing biedt diverse voordelen.

De nieuwe verordening van de Vlaamse Regering stipuleert dat elke constructie of verharding groter dan 40m² aan de verordening moet voldoen. Nieuwe eengezinswoningen en andere gebouwen groter dan 100m², zullen een hemelwaterput van minimum 5.000 liter moeten voorzien. Dat is aanzienlijk groter dan de 3.000 liter die tot voor kort als minimum gold. De meeste nieuwe constructies zullen ook over een infiltratievoorziening moeten beschikken. Voor percelen kleiner dan 250 m² is geen infiltratie verplicht. Bij verkavelingen met aanleg van nieuwe wegenis zijn collectieve infiltratievoorzieningen verplicht.

Deze verordening is geldig in het hele Vlaamse gewest.

Maximaal regenwatergebruik Het algemeen uitgangsprincipe van deze stedenbouwkundige vergunning is dat regenwater in eerste instantie zoveel mogelijk gebruikt wordt. In tweede instantie moet het resterende gedeelte van het hemelwater worden geïnfiltreerd. De plaatsing van de overloop van de hemelwaterput en de infiltratievoorziening dient aan dit principe te beantwoorden.

Twee of meer in één Eén van de vereisten van de verordening is dat naast een regenwaterciterne ook een infiltratievoorziening moet worden geplaatst.

Ecobeton water technologies NV lanceert de ECO GSV, de opslag- en infiltratietank waarbij de regenwaterciterne en het infiltratiegedeelte

38 RIORAMA

in één enkele kuip zijn voorzien. De fabrikant berekende bij het ontwerp zelf de correcte dimensionering conform de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening, in functie van de aangesloten oppervlakte, zodat de voorschrijvers dit niet meer zelf hoeven te doen.

De hemelwateropslag en de infiltratiecapaciteit van de ECO GSV zijn perfect op elkaar afgestemd (in- en uitlaat via het verhoogstuk). Deze opslag– en infiltratietank biedt de zekerheid van de juiste opslagvolumes en het juiste infiltratieoppervlak. Daarenboven mag, volgens de nieuwe code van goede praktijk, enkel de zijwand als infiltratieoppervlak worden meegerekend. Het infiltratieoppervlak aan de bodem van een infiltratievoorziening telt niet langer.

"In Vlaanderen zullen we amper nog geperforeerde bezinkputten of putringen verkopen, aangezien ook hier anders moet gerekend worden: het infiltratieoppervlak dat in rekening mag gebracht worden, beperkt zich tot de oppervlakte van de openingen, waardoor we te veel en te grote bezinkputten dienen voor te stellen", zegt marketingmanager Jill Aquilani.

De waterdoorlatendheid van de ECO GSV mag je vergelijken met die van grof zand. Deze proef is uitgevoerd volgens PTV122 onder Belac ISO 17025-accreditatie.

Door het twee-in-één-systeem neemt deze oplossing minder ruimte in beslag: de graaf-

werken zijn beperkt en er is minder grondverzet. Er is maar één gietijzeren deksel en één verhoogstuk nodig. Een afzonderlijke infiltratievoorziening hoeft niet langer. Met andere woorden: deze opslag– en infiltratietank is veel sneller geplaatst en laat de gebruiker toe heel wat te besparen.

Materiaal De ECO GSV opslag- en infiltratietank is een monolithische, betonnen bekuiping, vervaardigd uit één stuk. Door gebruik te maken van gegalvaniseerde wapening is roestvorming uitgesloten. In combinatie met een juiste keuze van de regenwaterfilter, kan het regenwater nuttig gebruikt worden voor diverse toepassingen. Hierbij denken we onder meer aan toiletspoeling, wasmachines, om te poetsen, het sproeien van de tuin, enzovoort. Het overtollige regenwater wordt teruggegeven aan de natuur door infiltratie. De tank kan voorzien worden van de gewenste aansluitingen.

Afhankelijk van het type, is het mogelijk tot 15.000 liter in één ECO GSV op te slaan. Grotere volumes kunnen verkregen worden door meerdere kuipen aan elkaar te koppelen. Inspectie, onderhoud en reiniging vormen geen probleem dankzij het ruime mangat. Voor deze duurzame, degelijke en eenvoudig toegankelijke oplossing hoeft geen geotextiel te worden voorzien.

• www.ecobeton.be

RioPACT, een competente en ervaren partner voor uw gemeentelijk rioleringsbeheer.

In RioPACT bundelen De Watergroep en Aquafin de krachten voor een efficiënt waterbeheer.

RioPACT biedt u de mogelijkheid uw rioleringsbeheer volledig of gedeeltelijk uit handen te geven: RioP is de totaaloplossing voor uw gemeentelijk afvalwaterbeleid. RioP neemt alle rioleringstaken én de volledige infrastructuur over.

Uw gemeentelijke rioleringsspecialisten blijven wel betrokken bij de planning en financiering van uw afvalwaterbeheer.

Met RioAct kiest u vrij uit een dienstenpakket dat op jaarlijkse basis wordt bekeken.

---> Meer info? www.riopact.be

onderzoeken

IKT Nederland onderzoeken

keuren

adviseren

testen

Eerste geaccrediteerde onafhankelijke en neutrale laboratorium voor CIPP-liners in Nederland

Testen van proefstukken uit CIPP-liners in eigen laboratorium in Arnhem

„Nu

d!“ iteer

IKT - Instituut voor ondergrondse infrastructuur

g

red eacc

Kantoorgebouw „De Enk“ Tivolilaan 205 6824 BV Arnhem

Uitvoeren en controleren van statische berekeningen Specialistisch toezicht bij de uitvoering Verzorgen van opleidingen

Ϭ

ͲϬϭͲϬ

ϴϭϵϲ

Ͳϭ ͲW>

T +31-(0) 26-84545 60 F +31-(0) 26-84545 61 www.ikt-nederland.nl info@ikt-nederland.nl

•• PRODUCT SPOT

Tubao®-tanks van Prodall anticiperen op nieuwe wetgeving Sinds dit jaar is er een belangrijke aanpassing in de wetgeving rond hemelwaterverordening. Met Tubao®-tanks biedt Prodall hiervoor een kwalitatieve oplossing.

De Vlaamse Regering keurde op 5 juli 2013 een nieuwe verordening rond hemelwater definitief goed. Die is een aanzienlijke verstrenging van de huidige regelgeving: elke constructie of verharding groter dan 40m² moet aan de verordening voldoen. De meeste constructies moeten over een infiltratievoorziening beschikken.

Nieuwe gebouwen en woningen groter dan 100m² moeten een hemelwaterput van minimum 5.000 liter voorzien. Dat is aanzienlijk groter dan de 3.000 liter die vroeger als minimum werd gezien. Voor percelen kleiner dan 250 m² wordt een uitzondering gemaakt en bij beperkte uitbreiding en verbouwing is geen nieuwe put vereist. Bij nieuwe verkavelingen zijn collectieve infiltratievoorzieningen verplicht.

Met de Tubao®-tanks brengt Prodall hiervoor een volwaardige oplossing op de markt. Deze multifunctionele tanks dienen hoofdzakelijk als buffertank voor regenwater, maar hebben meerdere functies: het zijn buffertanks voor regenwater met vertraagde afvoer, die ook zorgen voor infiltratie en kanalisatie. Ze bieden ook doorgang onder wegen.

Project in de kijker Bij de firma Haelvoet uit Ingelmunster werden 2 Tubao®-tanks geplaatst. Ze werden geïnstalleerd onder de parking om overstroming en wateroverlast tegen te gaan. De twee tanks zijn samen goed voor opslag van 540.000 liter.

Biorotoren Iedereen heeft nood aan zuiver water, een gezonde bodem, perfecte afwatering en gefilterde bekkens. De Prodall Omega Biorotoren zijn biologische waterzuiveringsinstallaties met een compact karakter die geschikt zijn voor kleine tot middelgrote toepassingen, variërend

40 RIORAMA

tussen 200 en 3000 inwonersequivalenten.

Ze lenen zich voor het zuiveren van afvalwater afkomstig van kleine dorpen, landelijke gehuchten, campingsites, industriële complexen enzovoort. Deze producten zijn samengesteld uit duurzame materialen, zodat de rotoren een lange levenstermijn hebben en onderhoud tot een minimum wordt beperkt. Alle onderdelen zijn vervaardigd uit roestvrijstaal of polypropyleen, zodat de corrosieve gassen die ontstaan in de biorotoren geen impact hebben op het gebruikte materiaal. De nodige kennis is intern aanwezig opdat Prodall kan zorgen voor begeleiding bij de ontwikkeling van het project, gaande van design tot aflevering van de goederen.

Integratie Er wordt ook aandacht besteed aan de inpasbaarheid van het systeem in de omgeving.

Aangezien KWZI’s hoofdzakelijk in landelijke gebieden worden geplaatst, is het noodzakelijk om de visuele impact hiervan zo laag mogelijk te houden. Ook voor bedrijven tracht

Prodall het design zo neutraal mogelijk te houden, zodat het de huidige site niet ontsiert.

Assortiment Prodall is reeds verschillende jaren gespecialiseerd in de zuivering en opslag van alle watertypes en valt terug op een grondige kennis en geschoold personeel. De ingenieur helpt bij de realisatie van elk project. De dagelijkse drijfveer is het zoeken naar de beste mogelijkheden en producten voor de klant en hoe deze nog kunnen worden verbeterd. Dat gebeurt door steeds de beste kwaliteit na te streven, zowel binnen de firma als het aangeboden gamma.

Dat assortiment omvat zowel grootschalige waterzuiveringsinstallaties en biorotoren, tot vet- of olieafscheiders en septische putten.

Voor de installatie van een systeem werkt Prodall nauw samen met een netwerk van erkende installateurs. De klant kan bij de dienst na verkoop terecht voor vragen, opmerkingen of problemen. info@prodall.eu

• www.prodall.eu

•• PRODUCT NEWS

Drainvast wint RIONEDInnovatieprijs 2014

ACO vervolledigt systeemketen

De drainvoeg van Drainvast bv werd tijdens de RIONEDdag door 700 rioleringsdeskundigen uit Nederland uitgeroepen tot de winnaar van de RIONEDInnovatieprijs 2014. De drainbrick - ook van Drainvast bv - eindigde op de tweede plaats.

De drainvoeg - ontwikkeld in samenwerking met de gemeente Bergen (NH) - maakt het straatwerk duurzaam waterdoorlatend. Het hemelwater infiltreert via de stevige naaldviltstroken in de ondergrond, wat eveneens kosteneffectief is. Er zijn geen speciale stenen nodig. Door hergebruik van het materiaal behoudt het karakteristieke marktplein haar authentieke karakter. De drainvoeg is ook beschikbaar in machinale pakketten.

De drainbrick - ontwikkeld in samenwerking met de gemeente Ede is een put op steenformaat die ter plekke wateroverlast oplost. Dit is een ideale oplossing in geval van plassen nabij verkeersdrempels, parkeerplaatsen of brandgangen waar een aansluiting op de riool een te dure oplossing is. De drainbrick bestaat in verschillende formaten.

ACO ontwikkelde een geprefabriceerd pompstation uit gewapend beton, uitgerust met ingebouwde, alternerende vuilwaterpompen: de Powerlift-B 1000.

De Powerlift-B 1000 beschikt over een nuttig werkingsvolume van 550 tot 785 liter en is geschikt voor een maximaal debiet van 10 l/s.

De monolithische constructie is vervaardigd uit een bekken van gewapend beton en beveiligd tegen scheurvorming. Het geheel is statisch getest voor lastaanname SLW 60 en bestand tegen een opwaartse waterdruk. Door gebruik te maken van betonnen opzetstukken kan er ingebouwd worden tot een inbouwdiepte van maximaal 7 meter.

De binnengarnituur wordt voorgemonteerd geleverd. De toevoerbuis van het pompstation is voorzien van een buisaansluiting Ø160 mm en de voorgemonteerde persleiding is leverbaar met schroefkoppelingen tot diameter 80.

Standaard wordt er bij elke installatie een digitale sturingskast met LCD-scherm geleverd. Deze stuurt de pompen aan de hand van een niveaumeting alternerend aan.

De schacht wordt afgedekt met een los opliggend of een reukdicht verschroefd deksel D 400 kN, geschikt voor plaatsing in de rijweg.

Dit hoort bij het Hold-gedeelte (Collect, Clean,Hold, Release) van ACO.

• www.drainvast.nl

Hans Gaillard, (voorzitter stichting RIONED), Ilse Vegt (gemeente Bergen (NH)) en Jac van Ham (drainvast bv) (Bron: Stichting RIONED/Michelle Muus)

met pompstation

• www.aco.be

Intelligente Flygt pompbesturing De pompbesturing voor afvalwaterpompstations Flygt SmartRun garandeert een energiebesparing van minimaal 25%.

Afhankelijk van het pomptype en werkpunt kan de besparing tot 70% oplopen. Door de intelligente werking van de pompbesturing kan de SmartRun problemen zelf detecteren en oplossen. Daarnaast stelt het systeem zichzelf in op het optimale werkpunt om service- en energiekosten te besparen. Dit zorgt in combinatie met de Flygt N-pompen met verende waaier voor extra efficiënte, maar vooral voor een betrouwbare werking dankzij de communicatie met externe bewakingsapparatuur.

De Flygt SmartRun functies met behulp van de SmartRun demo zullen tijdens de eerstvolgende evenementen (Rioleringsvakdagen Gorinchem/Vlario-dag) gepresenteerd worden.

• www.xyleminc.com/be • www.xyleminc.com/nl

RIORAMA

41

•• PRODUCT NEWS

Oleosmart genomineerd voor GreenTec Award Aco Passavant werd in januari met de Oleosmart genomineerd voor de GreenTec Award (Categorie “water en afwatering”). Het betreft een innovatieve filtervrije koolwaterstofafscheider, klasse I, voor zuivering van sterk slibhoudend afvalwater. De Oleosmart heeft een capaciteit van 3 tot 15 l/s en is zeer onderhoudsvriendelijk.

De afscheider is uitgerust met een omlopend filterloos coalescentiekanaal, waardoor het slib en de lichte vloeistoffen gelijktijdig worden afgescheiden. Deze technologie optimaliseert het afscheidingsrendement van het slib tot minstens 93% en vermindert het risico op dichtslibben. Verder garandeert ze een stabiele werking van de vlotter bij hevige stortbuien met piekdebieten.

De Oleosmart is in nominale groottes van 3 tot 15 l/s leverbaar met geïntegreerde slibvangput tot 5000 liter. De afscheider is bijgevolg geschikt om in te bouwen in tankstations, carwashes en parkings met een oppervlakte tot 1000 m². De installatie kan worden uitgerust met een monster namepomp of nageschakelde monsternameschacht en andere toebehoren, zoals een alarmsysteem.

Edo Pumps stelt nieuwigheden voor Edo Pumps maakte recent diverse nieuwigheden in haar assortiment bekend: de EBI roestvaststalen centrifugaalpompen (hoogrendements EDO® verticale “in-line” centrifugaalpompen), SBK verticale polyvalente meercellige dompelpompen in geheel roestvaststaal, VASCO Solar (Frequentieomvormer voor pompinstallaties op zonne-energie), 4” Roestvrije bronpompen type ST, hoogrendements centrifugaalpompen (hoogrendements EDO® verticale roestvaststalen “in-line” centrifugaalpompen met VASCO frequentieomvormer) en roestvaststalen centrifugaalpompen (horizontale meertraps centrifugaalpompen in geheel roestvaststaal).

• www.edopumps.be

• www.aco.be

Pressplate prefab putdekselelement Pressplate biedt de oplossing voor verzakte en/of boven het wegdek uitstekende putdeksels. Herstellen is vrijwel onmogelijk, het is dan ook beter om te voorkomen. Pressplate stelt een betonnen putdekselelement voor dat voldoet aan de zwaarste verkeersklasse VK 60 (standaard afmeting 1,5 m x 1,5 m, 20 cm dik). Het Pressplate element is voorzien van een dubbel wapennet waaraan het putdekselframe aan meerdere zijden is bevestigd. Bijkomende voordelen zijn: snelle plaatsing, opneembaar en herplaatsbaar. Het element zelf is antislip. De optionele antislip behandeling van het putdeksel met safety coating zorgt voor de wettelijk vereiste stroefheid van het prefabelement en putdeksel. Het geplaatste element wordt afgekit met Pressplate 2 Pack Filler (een 2 componenten product, 60 shore hardheid). Het wordt koud en machinaal aangebracht, is waterdicht, vorst- en uv-bestendig en verkeersbestendig. Daarnaast is 2 Pack Filler geschikt als voegmiddel rondom palen en andere obstakels en wordt het gebruikt als reparatiemiddel bij scheuren in asfalt en beton.

• www.pressplateinfra.com

42

RIORAMA

ACO. ACO. Totaaloplossingen ACO. Totaaloplossingen Totaaloplossingen voor voor efficiënt voor efficiënt efficiënt waterbeheer. waterbeheer. waterbeheer.

[COLLECT] [COLLECT] [COLLECT] [CLEAN] [CLEAN] [CLEAN]

[HOLD] [HOLD] [HOLD] [RELEASE] [RELEASE] [RELEASE]

Uiteindelijk Uiteindelijk wordt Uiteindelijk het wordt water het wordt water het water Hetwordt water Hetwordt water wordt Is het regenwater Is het regenwater Is het regenwater Het water Van de Van eerste dedruppel Van eerste dedruppel eerste die druppel die die gedimensioneerd afgevoerd afgevoerd afgevoerd gestockeerd ingestockeerd bufferin bufferof in bufferof gedimensioneerd of gedimensioneerd verontreinigd of verontreinigd wordt of er wordt of er wordt er gestockeerd op de oppervlakte op de oppervlakte op de valt oppervlakte totvalt totvalt tot verontreinigd de ondergrond, in de ondergrond, in denaar ondergrond, denaar denaar de infiltratiebekkens infiltratiebekkens infiltratiebekkens om om in om proceswater proceswater opgevangen? proceswater opgevangen? opgevangen? het grootste, het grootste, berekende het grootste, berekende berekende een rivier riolering, eenofrivier een eenofrivier een of een overstromingen overstromingen overstromingen in lagerin lagerin riolering, lager riolering, Vetten, Vetten, oliën en Vetten, oliën slibdeeltjes enoliën slibdeeltjes en slibdeeltjes debiet, debiet, alles wordt debiet, alles wordt alles wordt natuurlijk wachtbekken. natuurlijk wachtbekken. wachtbekken. gelegengelegen gebieden gelegen gebieden tegen gebieden te tegen te tegen te natuurlijk wordenworden eruit gehaald, worden eruit gehaald, eruit gehaald, gecontroleerd gecontroleerd gecontroleerd opgevangen opgevangen opgevangen gaan. gaan. gaan. omdat omdat het milieu omdat het ons milieu het ons milieu ons en in deengewenste in deengewenste inrichting de gewenste richtingrichting dierbaardierbaar is. dierbaar is. is. gestuurd. gestuurd. gestuurd.

OLIE-OLIEEN OLIEEN EN INFILTRATIEINFILTRATIEINFILTRATIEEN EN EN AFVOERGOTEN AFVOERGOTEN AFVOERGOTEN VETAFSCHEIDERS VETAFSCHEIDERS VETAFSCHEIDERS BUFFERINGSBEKKENS BUFFERINGSBEKKENS BUFFERINGSBEKKENS POMPPUTTEN POMPPUTTEN POMPPUTTEN ACO Passavant ACO Passavant n.v.

ACO- Passavant Preenakker n.v. - Preenakker n.v.

8, 1785 - Preenakker Merchtem 8, 1785 Merchtem 8, 1785 - Tel.Merchtem 052- 38 Tel.17 052 70 - 38 Tel. - Fax. 17 052 70 052 38 - Fax. 17 38 70 17 052 71 - Fax. 38 - www.aco.be 17 052 7138 - www.aco.be 17 71- -info@aco.be www.aco.be - info@aco.be - info@aco.be

werken aan zuiver water

Hemelwaterplan

een doordachte toekomstvisie © Tina Pogacnik

Door de veranderingen in het klimaat wordt de beheersing van het hemelwater complexer. Gemeenten moeten bij hun ruimtelijke indeling rekening houden met meer regenwater en zwaardere piekbuien. Door nu werk te maken van een hemelwaterplan, kunnen de economische, maatschappelijke en ecologische kosten van het veranderende weerpatroon worden ingedijkt.

Elke gemeente is natuurlijk uniek qua bebouwing, reliëf en aantal waterlopen. Elke gemeente heeft ook zijn eigen financiële prioriteiten. Dat beseft Aquafin als geen ander.

De voorbije maanden heeft het waterzuiveringsbedrijf zijn kennis en ervaring benut om een pragmatische ruimtelijke visie voor hemelwater uit te werken.

Samen met de gemeente Wetteren werd een eerste concreet hemelwaterplan opgemaakt, dat de lokale knelpunten in kaart brengt en uitvoerbare ruimtelijke maatregelen voorstelt om de toekomstige volumes regenwater afdoende te laten infiltreren, bufferen of vertraagd af te voeren. Om de voorgestelde maatregelen te kunnen implementeren, zal Aquafin de gemeente verder ondersteunen om het nodige draagvlak te creëren bij alle betrokken instanties en bij de inwoners van Wetteren.

GEÏNTERESSEERD? Bezoek onze stand op de Vlario-beurs.

Volg Aquafin op