Hongarije in Zaken Magyar Ăœzleti Piac

Winter 2006

Hongarije

Editie: 6 - â‚Ź 5,70

Special: Hongarije

Thema: Kerst Artikelen en interviews met organisaties Het investeringsklimaat en de ontwikkelingen Uitgave ter bevordering van de internationale samenwerking

HONGEST REIZEN heeft een aanbod dat recht doet aan de veelzijdigheid van Hongarije. Wij verzorgen diverse rondreizen met de bus of met uw eigen auto, groepsreizen, kuurreizen, hotelreizen, vliegreizen, wellnessreizen, stedenreizen, zakenreizen en helpen u ook aan een geschikte vakantiewoning in Hongarije.

HONGEST REIZEN is een daadkrachtige reisorganisatie die gespecialiseerd is in reizen naar en van Hongarije. Hongarije is het land van de poesta’s, de zigeunermuziek, de pracht en praal van Boedapest, het romantische Balatonmeer, de vele kuuroorden, de uitgestrekte wijnstreken, de prachtige landschappen, zon, strand en vele gezellige terrassen. Met reisbureau’s in Nederland ( Goor ) en Hongarije ( Boedapest ) heeft HONGEST REIZEN alle ingrediënten in huis om u een onvergetelijke vakantie te bezorgen. Ook voor uw zakenreizen vindt u in HONGEST REIZEN een vertrouwde partner.

Met onze hotels verspreid over heel Hongarije staan wij borg voor kwaliteit en service, u vindt dan ook altijd een hotel van uw keuze in de streek die u wilt ontdekken. Wilt u reizen per vliegtuig, per luxe touringcar of met eigen vervoer? U boekt wat u wilt bij HONGEST REIZEN! Wist u dat u al vanaf € 29,00 inclusief luchthavenbelasting, vliegt naar Boedapest vanaf Amsterdam en Brussel? HONGEST REIZEN Schoolstraat 122 7471 XA GOOR Tel: 0547-275908 www.hongestreizen.nl E-mail: info@hongestreizen.nl

In deze uitgave Special: Hongarije

Voorwoord

6 Thema

15 Bedrijfsinterview

18 Culinair

20 Taal en cultuur

“Hongarije”; eeuwenlang gewend om met zeer machtige partners om te gaan... Seminar: ‘Practical information for a successfull entry into the Hungarian market’ Nederland afwezig? Water and watermanagement Nieuws uit de media Interview met KomKom Csokoládézó Kerstavond: karper, koolrolletjes en kerstkoekjes Bruisend Hongarije uit een fles Het jaar rond, de buik rond Weg was de gezellige avond! Somberen in Schiedam Evenementen januari - maart 2007 Matchmaking! Hungarian Business Network János lacht, János huilt Örült vagy őrült? Was hij blij of is hij gek? Nederlands-Hongaarse Kamer van Koophandel KLEINTJES Colofon

5 6 10 12 14 16 18 20 21 23 24 24 25 26 27 28 29 30 32 34

28

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

3

FOR MORE INFORMATION PLEASE CONTACT: ITDH The Hungarian Investment and Trade Development Agency Hungarian Embassy - Office of Economic Affairs Laan van Nieuw Oost Indie 271, 2593 BS Den Haag P.O.Box 93031, 2509 AA The Hague Phone:+31 70 383-8104 Fax: +31 70 383-8911 e-mail: thehague@itd.hu web site: www.itd.hu

Voorwoord tegen de gunstigere tarieven. En hierbij geven we ook nog eens 10 procent extra korting op het totaalbedrag.

Met het verschijnen van deze zesde uitgave sluiten we een druk jaar af. Zowel in Hongarije als in Nederland gebeurden naast leuke ook minder leuke dingen. Maar laten we ons richten op de toekomst en er met elkaar voor zorgen dat we in 2007 nog meer de focus kunnen leggen op internationaal samenwerken met Hongarije. Zo is het voor alle toekomstige adverteerders nog mogelijk om jaarcontracten over 2007 af te sluiten,

Met behulp van een nog ruimer correspondentennetwerk willen we verder tot een optimale verslaglegging komen van alle belangrijke evenementen in Hongarije en in Nederland. Deze (regio)correspondenten worden ondersteund door het redactieteam van PublisherPartners dat eindverantwoordelijk is voor het bladmanagement. Een sterke combinatie lijkt ons. Hongarije in Zaken gaat in het volgende jaar nog hechter samenwerken met gerenommeerde instanties en wil de rol van multimediaal platform verder uitbouwen voor alle lezers van het magazine, alle bezoekers van de website en alle ontvangers van de maandelijkse e-mail nieuwsbrief.

en andere zakelijke bijeenkomsten met als focus Hongarije. Zo hebben we onze medewerking kunnen verlenen aan het Symposium “How does the Future taste” dat op woensdag 17 januari in ’s-Hertogenbosch plaats zal vinden. Onderaan deze pagina ziet u hier nog een aankondiging van. Ik wens u, namens Hongarije in Zaken èn PublisherPartners, hele fijne dagen toe en een gelukkig 2007! Hidde van Erp uitgever P.S. Graag wil ik alle abonnees er nog even aan herinneren dat ze hun abbonement voor 2007, via internet kunnen verlengen. Ga hiervoor naar: www.hongarije.inzaken.eu en bij onderdeel “bestellen” kunt u een keuze maken uit twee voordeelacties.

Hierop aansluitend zullen we nog directer gaan bijdragen aan seminars

Symposium:

How does the future taste? Opportunities for trade and industry with Poland and Hungary

* Is working with Hungary my cup of tea? * What will my company look like in the future? * How does the future taste?

Meer informatie en nieuws:

www.inzaken.eu Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

5

“Hongarije”; eeuwenlang gewend om met “Om een land en zijn inwoners beter te leren begrijpen is het verstandig om hun geschiedenis te kennen”. Onder dit moto start Hongarije in Zaken met een serie artikelen om de geschiedenis van Hongarije, overzichtelijk weer te geven. We zullen dit doen in 2007 door met vier artikelen dieper in te gaan op het ontstaan en de verdere ontwikkeling van Hongarije door de tijden heen. Traditioneel tegen het einde van het jaar, geven we u vooraf een overzicht van deze rijke geschiedenis in een notendop. Aansluitend sluiten we wederom traditioneel af met een overzicht van “onze” zeven favoriete bezienswaardigheden in Hongarije. Klassieke oudheid 600 v. Chr. Illyriërs en Scythen, nomaden uit het gebied rond de Zwarte Zee, vestigen zich in het Karpatenbekken. 10 v. Chr. De Romeinen veroveren de Donaubocht en stichten in het westelijke deel van het huidige Hongarije de provincie Pannonia. 2e-4e eeuw Economische bloei van Aquincum, de hoofdstad van de provincie Pannonia Inferior (in het huidige Óboeda, stadswijk van Boedapest), dankzij de lucratieve handel in barnsteen. 375 De Hunnen verslaan de OostGoten. Die uitwijken naar het Romeinse Rijk: begin van de Grote Volksverhuizing en verwoesting van grote delen van de Donau-provincies. Middeleeuwen 567 Het Aziatische ruitervolk van de Avaren valt het huidige Hongarije binnen. 803 Keizer Karel de Grote verslaat het rijk van de Avaren. Slavische kolonisten vestigen zich op de Hongaarse laagvlakte en in het huidige Boedapest.

6

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

896 De Magyaren, een nomadenvolk dat oorspronkelijk uit de Oeral komt, veroveren onder leiding van Kurszán en Árpád het land. 1001-1038 Onder koning István I, een afstammeling van Árpád, stichting van kloosters en kerstening van de bevolking. 1222 De rechten van de adel worden in de Gouden Bul van koning András II wezenlijk uitgebreid. 1241 De Mongolen verslaan de troepen van koning Bela IV en trekken een jaar plunderend door het land. 1308 Karel I Robert uit het Huis Anjou

wordt, nadat de Árpád-dynastie is uitgestorven, tot koning gekroond. 1387-1437 Onder Zsigmond van Luxemburg binnen- en buitenlandse politieke problemen (onder andere conflict met Venetië, 1396 nederlaag tegen de Turken bij Nikopolis). 1456 Legeraanvoerder en regent János Hunyadi kan in de slag bij Belgrado de aanvallende Turken (Osmanen) voorlopig afweren. 1458-1490 Onder Mátyás I Corvinus, de zoon van Hunyadi, ontwikkelt Hongarije zich tot een cultureel centrum binnen Europa. Nieuwe tijd 1514 Een boerenopstand tegen de onderdrukking door de adel eindigt met een bloedige nederlaag. 1526 Bij de slag van Mohács tegen de Turken sneuvelt koning Lajos II. Na deze nederlaag wordt Hongarije opgedeeld om gedurende vierhonderd jaar van de politieke landkaart te verdwijnen. Het noordwesten wordt Habsburgs (onder Ferdinand I), Transsylvanië onafhankelijk (Turken en Habsburgers strijden hier om de macht), de rest wordt door de Turken bezet.

zeer machtige partners om te gaan... 1686-1687 De ‘Heilige Liga’ (habsburg, Polen, Venetië en de paus) verslaat de Turken. Begin van de heerschappij van de Habsburgers in Hongarije. 1703-1708 Vorst Ferenc Rákóczi II bereikt met zijn boerenleger aanzienlijk successen in de strijd tegen de Habsburgers. Omdat Rusland en Frankrijk hun steun weigeren, mislukt de vrijheidsstrijd. 1740-1780 Onder Maria Theresia komt het tot een economische en culturele expansie, wat prachtige, barokke gebouwen oplevert. 1780-1790 József II, de zoon van Maria Therensia, beperkt de macht van clerus en adel schaft de lijfeigenschap af. Hij voert Duits als administratieve taal in. 1792-1835 Ferenc II maakt de hervormingen van zijn voorganger ongedaan en regeert met ijzeren, conservatieve hand. 19de / 20de eeuw 1848 De ‘maartjeugd’ rond de dichter Sándor Petöfi eist burgerlijk-democratische hervormingen en veroorzaakt de maartrevolutie. 1849 De onafhankelijkheidsverklaring van Debrecen eist de troonafstand van de Habsburgers. Wenen slaat de opstand neer. Sándor Petöfi sneuvelt 1867 Onderhandelingen over een Oostenrijks-Hongaarse akkoord. Begin van de k. en k. monarchie. Het koninklijke paar Franz Josef I en

Elisabeth (‘Sisi’) bestijgt de troon van Hongarije. 1873 De steden Boeda, Pest en Óboeda verenigen zich tot Boedapest’ 1914-1918 Eerste Wereldoorlog. Ondergang van de dubbelmonarchie. 1919 133 dagen communistische radenrepubliek. Roemeense troepen bezetten Boedapest. 1920 Admiraal Miklós Horthy wordt regent. In het vredesverdrag van Versailles-Trianon verliest Hongarije tweederde van zijn territorium. Drie miljoen Hongaren leven voortaan buiten de landgrenzen. 1941 Hongarije treedt toe tot de oorlog aan de kant van Hitler-Duitsland 1944 Duitse troepen marcheren Hongarije binnen: deporatie van de joodse bevolking en liquidatie van de tegenstanders van het Derde Rijk. 1945 Bezetting van Hongarije door het Rode Leger, dat in het land blijft. Ongeveer 250.000 Hongaren van Duitse afkomst worden het land uitgezet. 1949 Hongarije wordt een volksrepubliek en verandert onder de Stalinist Rákosi in een ‘dictatuur van het proletariaat’. 1953-1955 Imre Nagy voert het meerpartijenstelsel in en kondigt het uittreden uit het Warschau Pact aan. 1956 Sovjettanks slaan de volksopstand op 4 november bloedig neer. Meer dan 200.000 Hongaren vluchten naar het buitenland. János Kádár vormt een nieuwe regering en bepaalt bijna 30 jaar lang de Hongaarse poli-

tiek. Executie van Imre Nagy (1958). Vanaf 1960 Toenemende opening naar het westen meer markteconomische elementen (‘stimuleren van economisch privé-initiatief’) bezorgen Hongarije de hoogste levensstandaard van alle Oostbloklanden. 1988 Invoering van reisvrijheid. Hongarije na de val van de muur 1989 Opening van de grenzen naar Oostenrijk. Imre Nagy en zijn medewerkers worden opgegraven en plechtig herbegraven. DDR-burgers mogen via Hongarije naar Oostenrijk vluchten. Uitroeping van de republiek op 23 oktober. 1990 Vrije verkiezingen: ministerpresident wordt József Antall van het Hongaars Democratisch Forum (MDF). 1999 Hongarije wordt lid van de NAVO. 2002 Péter Medgyessy wordt minister-president. Hij regeert een coalitie die bestaat uit de Hongaarse Socialistische Partij (MSZP) en de Bond van Vrije Democraten (SZDSZ). 2004 Hongarije wordt lid van de Europese Unie. Team HiZ: IT-BA Bron: Spectrum.nl / Nellis

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

7

Bezienswaardigheden Hongarije • Hungaroring De Hungaroring, even ten oosten van Boedapest, is het meest bekritiseerde circuit van de laatste jaren, maar het heeft ook enkele van de mooiste races laten zien. De pitboxen worden na afloop nogal nog eens door overenthousiaste fans bestormd., wat gevaarlijke situaties op kan leveren. Het circuit is er één van veel bochten, met rechte stukken. Goed kwalificeren is hier belangrijk want inhalen is een ramp. Door het hobbelige en vooral stoffige oppervlak eindigt een inhaalactie al snel in het grind. Veel coureurs hebben daarom ronduit een hekel aan deze baan. • Kathedraal in Pest Wie de Hongaarse hoofdstad bezoekt, moet beslist de kathedraal in het stadsdeel Pest bezoeken. De koepel is maar liefst 96 meter hoog en zeker vijftig verschillende soorten marmer zijn in de kerk verwerkt. In de aparte kapel is de buist van de rechterhand van koning Stephan te zien, die op 15 augustus 1038 overleed. Hij werd heilig verklaard en zijn vuist wordt als relikwie elk jaar op 20 augustus in processie meegedragen.

• Thermaalbad van Debrecen Het thermaalbad van Debrecen ligt midden in het grote bos. Een hemels oord als u even wilt relaxen in de vele warme baden, of de Turkse sauna. Het thermale elixir borrelt op uit een natuurlijke warmwaterbron. • Piac u. in Debrecen Piac u. in Debrecen met hieraan het historische Gouden Stier Hotel, Piac u. 11-15, is het oudste hotel van het dat thans nog in gebruik is. Het in classicistische stijl gebouwde stadhuis, Piac u. 20, maakt het tot één van de mooiste straten van het land. • Bisschoppelijk Paleis, Pécs De oudste gedeelten van het bisschoppelijk paleis dateren van de 12e eeuw. Aan de oostzijde zijn oudchristelijke grafkamers uit de 4de eeuw blootgelegd. De muren zijn met schilderingen versierd zoals u ze verder alleen maar in de beroemde Romeinse catacomben aantreft. Aan de zuidzijde staat de Barbakán, de stadsmuur uit de 15e eeuw.

Een leuke overeenkomst tussen de Nederlanders en de Hongaren

8

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

• Abdij St. Martinus van Pannonhalma Deze abdij ligt ongeveer 20 kilometer van Gÿor en is door Unesco tot wereldcultuurmonument verklaard. De abdij ligt op de “Heilige Heuvel” boven de plaats Pannonhalma. Omstreeks het jaar 996 streken hier Franse en Italiaanse monniken neer om de basis te leggen voor de kerstening (red. Evangelisatie) van de tot dan toe overwegend heidense Magyarenland. Vandaag de dag leven er nog ongeveer 70 monniken. Achter de muren bevindt zich ook een gerenommeerd internaat. Delen van de abdij kunnen met rondleidingen bezichtigd worden. • Natuurgebied provincie Gÿor-Moson-Sopron De provincie Gyor-Moson-Sopron heeft een aantal bijzondere natuurgebieden. Grotendeels is het er vlak, de zogenoemde Kis Alföld (Kleine Laagvlakte) en toont duidelijk overeenkomsten met wat men in de “Lage Landen” gewend is. Een verrassend natuurrijk stiltegebied is de zogenoemde Szigetköz, een delta van de Donau op de grens met Slowakije. Een ander bijzonder gebied is de Fertö, waar veel beschermde vogelsoorten verblijven. team HiZ

Hongarije Vakantieland www.HongarijeVakantieland.nl geeft internetgebruikers toegang tot inmiddels meer dan 300 artikelen met relevante Hongarije informatie: Recepten, Geschiedenis en tientallen plaatsbeschrijvingen. Met ruim 90.000 paginabezoeken door 40.000 bezoekers per maand is www.HongarijeVakantieland.nl de populairste website van Nederland en Vlaanderen over Hongarije. Ook voor uw zakelijk aanbod dé plaats om uw aanbod te tonen. www.HongarijeVakantieland.nl toont de bezoeker op overzichtelijke wijze informatie over o.a. Hongaarse steden en dorpen, musea, natuur en recreatiegebieden, (water)sporten en (verblijfs)accommodaties in Hongarije en het laatste nieuws.

www.HongarijeVakantieland.nl Vinologics, Dé leverancier van al úw Hongaarse wijnen. Hongaarse wijnen, wijnfeesten, wijnreizen, wijnproeverijen, wijn & spijs momenten, teambuilding, en relatiegeschenken. Bent u op zoek naar: • uitbreiding van het productassortiment • aantrekkelijke inkoopprijzen • betaalbare extra productiecapaciteit Most MARKETING! staat voor: • Matchmaking tussen Hongaarse en Nederlandse bedrijven • ‘Onze man ter plaatse’ voor Nederlandse bedrijven

Kijk voor een actueel en divers aanbod van producten en productiecapaciteit op de website! Voor meer informatie: Jan van Kuijk

www.mostmarketing.nl info@mostmarketing.nl

Voor alle lezers van Hongarije in Zaken

10% korting (bij aankoop van 12 of meer flessen) *

* Deze actie is geldig tot 1 maart 2007

Wij leveren door heel Nederland aan de betere slijters en Horeca, ook bij u in de buurt. Voor verkrijgbaarheid kunt u altijd contact met ons opnemen. Mail, bel of schrijf voor informatie, verkooppunten en prijzen naar: Vinologics Gooimeerpromenade 100 1277 ER HUIZEN 0031- (0)35-5336578 0031- (0)6-45084124 www.vinologics.nl info@vinologics.nl

Indien gewenst verzorgen wij een complete wijnproeverij op uw lokatie, een verrassende ervaring om nooit te vergeten.

Seminar: ‘Practical information for a successful entry into the Hungarian market’ Hongarije is ‘hot’! Niet alleen toeristisch, maar zeker ook zakelijk. Vanaf het bekend worden van de toetreding van Roemenië en Bulgarije tot de Europese Unie per 1 januari 2007, zal ook de belangstelling voor Hongarije nog verder gaan toenemen. Immers Hongarije vormt niet meer de oostgrens van de Unie, maar komt steeds centraler te liggen. Op de oost-westlijn van de Zwarte Zee naar de Noordzee, een afstand van zo’n 2.400 kilometer, ligt Sopron ligt precies in het midden. Op de noord-zuid as van Gdansk naar Athene, eveneens een afstand van 2.400 kilometer, ligt Szeged precies in het midden! Hongarije was ooit en is dus wéér het midden van Europa! HunSider HunSider speelt goed in op deze tendens en organiseerde in de afgelopen maanden een serie bijeenkomsten in alle economische centra van Europa en Amerika. Het doel van deze bijeenkomsten is één-op-één gerelateerd aan de doelstelling van HunSider zelf: ‘Practical information for a successful entry into the Hungarian market’.

zich één doel boven alles: Hongarije moet zo snel mogelijk toetreden tot de euro-zone. Alhoewel de datum van de invoering in de afgelopen periode steeds is opgeschoven, is de definitieve besluitvorming over de toetreding gepland voor 2009. Voor het moment van invoering wordt momenteel 1 januari 2012 als richtdatum aangehouden.

Voor de bijeenkomst in Amsterdam fungeerde het ING hoofdkantoor als gastheer. De organisatie van het evenement lag in handen van de Hongaarse Ambassade in Den Haag, het Ministry of Economy and Transport of the Republic of Hungary, de INGBank en de Amsterdamse Kamer van Koophandel. De organisatoren hadden een uitstekende schare aan sprekers uitgenodigd, die allen zeer praktische tips en adviezen paraat hadden, die van belang kunnen zijn bij de toetreding tot de Hongaarse markt.

De Hongaarse economie is voor een groot deel gebaseerd op de Duitse economie, zo stelde de staatssecretaris. Hij gaf aan dat de Hongaarse economie in 2005 een groei had laten zien die bijna drie maal zo groot was (4,1%) als de groei in Duitsland (1,5%). Bij de momenteel stijgende tendens van de economische groeicijfers in Europa en de rest van de wereld, spinnen de Hongaarse economen garen bij de gedachte dat de Duitse economie in de komende jaren gaat stijgen! Dat zou een stevige impuls van de Hongaarse economie kunnen betekenen.

Number 1 priority: join the euro-zone! De spits werd afgebeten door Ábel Garamhegyi, Deputy minister of the Ministry of Economy and Transport (staatssecretaris). In zijn presentatie ging hij als eerste in op de huidige en de toekomstige economische situatie in Hongarije. De regering stelt

Ábel Garamhegyi Ph.D. Deputy minister of the Ministry of Economy and Transport

10

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

De inflatie is zeker wel een punt van zorg. Die bedroeg in augustus 2006 in Hongarije 3,5%. Ter vergelijking: in dezelfde periode was de Nederlandse inflatie 1,4%. Helsinki-corridors Door haar centrale ligging wordt Hongarije een draaischijf binnen Europa. De Europese Unie definieerde tijdens de pan-Europese vervoersconferentie in juni 1997 in Helsinki de meest belangrijke vervoerscorridors over geheel Europa, die binnen de EU bekend zijn geworden als de ‘Helsinki-corridors’. Hongarije wordt daarbij doorkruist door maar liefst 4 Europese hoofdverbindingen. Oostenrijk bijvoorbeeld, dat een belangrijke rol speelt in de noord-zuid verbindingen tussen en Italië en de rest van Europa, is in die plannen uitgerust met ‘slechts’ 2 hoofdverbin-

dingen. Ook voor Roemenië, dat 2½ keer zo groot is en bijna 2 keer zoveel inwoners heeft, zijn slechts 2 hoofdverbindingen voorzien. Hongarije bouwt momenteel hard aan zijn snelwegeninfrastructuur en investeert veel geld daarin. Ter vergelijking gaf de staatssecretaris gaf aan dat 100 kilometer snelweg in Frankrijk géén enkele gevolgtrekking voor de Franse begroting heeft, maar dat 100 kilometer snelweg in Hongarije 1% van het staatsbegroting omvat en dus significant is! De huidige snelwegen zijn allemaal in de laatste jaren aangelegd en er moeten nog honderden kilometers volgen. Stelling is dat het aantal snelwegen in de afgelopen twee jaar is verdubbeld en dat dit in de komende twee jaar wederom wordt verdubbeld. Op Hongarije rust dus een zware taak, maar ook een grote uitdaging. Verkleinen overheidsapparaat Een ander punt van zorg is de omvang van het overheidsapparaat. Met een aantal van 800.000 ambtenaren op een inwonertal van ruim 10 miljoen is dat omvangrijk. Het regeringsbeleid is dan ook om de efficiency sterk te verhogen en tegelijkertijd de omvang te verkleinen. Dat zal met name bereikt moeten worden door het afstoten van díe activiteiten naar de markt, die niet persé door de staat moeten worden uitgevoerd. In de komende drie jaren zullen hierin grote stappen worden gemaakt. Arbeidsmarkt Zsuzsa Gárdus, Country Manager van Adecco in Hongarije, presenteerde een schets van de arbeidsmarkt. Zij gaf daarbij aan dat de meest voorkomende aanstelling van werknemers, een contract voor onbepaalde tijd is en dat andere contractvormen zoals tijdelijk werk, een contract voor bepaalde tijd, part-time aanstellingen en telewerk, minder vaak voorkomen. De

De Helsinki-corridors in centraal Europa

beloningssystemen zijn zeker compatible met de systemen zoals wij die kennen. Fiscaal vriendelijk belonen door bijvoorbeeld bonustoeslagen (variërend van 15% tot 30%), toepassen van het cafeteria-model, maaltijd bonnen en het beschikbaar stellen van vervoer en/of vervoermiddelen is zeker aan de orde. Het land kenmerkt zich door een bijzonder sterke concentratie van zakelijke activiteiten in en om Boedapest, waarbij de verschillen tussen Boedapest en de rest van het land soms erg groot zijn. De werkeloosheid in Budapest bijvoorbeeld bedraagt slechts 2,9%, terwijl het noord-oosten kampt met 10% werkeloosheid. Het opleidingsniveau is goed te noemen. Het percentage dat géén opleiding heeft genoten, blijft in het hele land steken op maximaal 1%, terwijl in centraal Hongarije, het gebied waar Budapest in ligt, 20% van de beroepsbevolking een universitaire studie heeft voltooid. Het spreken van een of meer andere talen dan het Hongaars is helaas nog niet zo goed ontwikkeld. Uit een landelijk onderzoek bleek dat slechts 10 % van de totale bevolking aangaf Engels of Duits te spreken, zo gaf Zsuzsa Gárdu aan. Dit getal behoeft echter wel enige nuancering overigens. Het gaat hier over een percentage van de totale bevolking én het houdt géén rekening met de eerder genoemde regionale verschillen. Onder de hoger opgeleide beroepsbevolking uit de streek rondom Boedapest zal een aanzienlijk hoger percentage wél Engels of Duits spreken. Het minimum loon in Hongarije bedraagt per maand ft. 62.500 (≈ € 236), terwijl het gemiddelde maandloon ft. 158.000 (≈ € 596) is.

Forint De koers van de Forint gaf in de voorbije periode van 2006 een sterke daling te zien ten opzichte van de euro van ft. 250 in mei 2006 tot bijna ft. 280 in september 2006. Sinds oktober 2006 is er weer sprake van een lichte stijging tot ft 260 in november 2006. Deze koersstijging komt ondermeer tot stand door de valuta-interventies van de Magyar Nemzeti Bank die de koers van de forint door steun aan- en verkopen binnen een bandbreedte van plus en min 15% houdt. De ING bank sprak in haar presentatie een koersverwachting uit voor het laatste deel van 2006 en voor 2007 ten opzichte van de euro van ft. 265. Fiscale aspecten In haar presentatie gaf Mónika Mindszenti van KPMG Hungary aan dat het oprichten van een Kft (gelijk aan een Nederlandse b.v.) een startkapitaal verlangt van ft. 3.000.000 (≈ € 11.320,-). Voor verliezen in de Kft geldt een wettelijke carry-forward van 4 jaren, meer jaren zijn, na toestemming van de Hongaarse belastingdienst, mogelijk. De vennootschapsbelasting ligt momenteel op 16%, maar zal in de loop van de komende jaren gaan stijgen. De tarieven voor het genoten inkomen als aandeelhouder van een vennootschap zijn aantrekkelijk. Over de eerste ft. 1.550.000 (≈ € 5.850,-) is géén inkomstenbelasting verschuldigd, over het meerdere tot ft. 6.325.450 (≈ € 23.870,-) is 36% verschuldigd en boven dat bedrag moet 36% + 4% extra inkomstenbelasting worden betaald. Success stories Natuurlijk kunnen in een presentatie als deze de success stories niet ont-

breken. Vielen gedurende de dag al de namen van Nederlandse bedrijven die succesvol zijn in Hongarije, zoals Rynart Transport, Nijhof-Wassink, Philips, Getronics, ING, Nationale Nederlanden en Unilever, dan was het de beurt aan Versteijnen Logistics om het verzamelde gehoor hun ervaringsverhaal mee te geven. Spreker John Schijvens gaf duidelijk aan dat in Hongarije een andere arbeidsmoraal heerst als we in Nederland gewend zijn. De sporen vanuit het verleden zijn zeker nog merkbaar. Een Hongaarse werknemer is zeer goed opgeleid, maar heeft nooit geleerd om beslissingen te nemen. Geadviseerd wordt om geen Nederlandse managementstijl te hanteren, maar een Hongaarse stijl of een mix stijlen toe te passen. Zorg ervoor dat, vóórdat bedrijfsactiviteiten worden gestart, de plannen op een gedetailleerd niveau zijn uitgewerkt. Schijvens gaf aan dat met name in de kleine en middelgrote industrie grote toekomstperspectieven liggen, maar tipte wel de zorgen aan die rondom de Hongaarse economie spelen zoals bijvoorbeeld de inflatie en de enorme bureaucratie. Teneur van de dag De teneur van de dag was: Hongarije heeft haar verleden in een rap tempo van zich afgeschud en maakt zich op voor het vervullen van een centrale rol in Europa en in de Europese Unie! Een open welkom aan alle organisaties en bedrijven die daaraan een bijdrage willen leveren. Zorg voor een goede voorbereiding van de plannen en laat u bijstaan door ter zake kundige en lokaal aanwezige partners. Er zijn momenteel meerdere partijen actief die Nederlandse organisaties uitstekend kunnen begeleiden in hun weg naar de Hongaarse markt. Sommige van die partijen werken vanuit Hongarije en kunnen derhalve fungeren als ‘onze man ter plaatse’, waarmee in het Nederlands gecommuniceerd kan worden en die veel werk uit handen kunnen nemen. Jvk Bronnen: www.hunsider.com www.itd.hu www.mostmarketing.nl Foto: JvK

Nederland afwezig? Nederlanders zijn overal als de kippen bij als het om handel gaat. We zijn er om bekend, misschien zelfs wel berucht. Het was dus een vreemde gewaarwording dat afgelopen november op de Foodapest Beurs 2006, de grote Levensmiddelen Beurs in Boedapest, amper een teken van Nederlandse handel te bespeuren viel. In de Expo-hal, tussen de grote paviljoens van België, Frankrijk, Spanje en Italië en de andere aanwezige landen was Nederland niet te vinden. Althans, zo leek het op het eerste gezicht. De enige keer dat groot de naam ‘Nederland’ te zien viel was in het paviljoen van de Europese Unie, waarin de EU met veel luxe brochures, rapporten de ingewikkelde droge regels verpakt in een sappig jasje aan Hongaarse producenten en afnemers probeerde uit te leggen. Op de panelen van dit paviljoen vormde het woord ‘Nederland’ samen met die van de andere EU landen, een leuk grafisch trucje. Maar Hollandse handelslui waren niet op de beursvloer te zien, zelfs geen blonde Hollandse kaasmeisjes. Of liepen ze misschien incognito rond?

Spuit elf Na goed kijken en spreken met diverse standhouders blijkt dat Nederlanders wel degelijk aanwezig waren. Niet in levende lijve maar op de achtergrond, via verschillende bedrijfsconstructies met dochters gevestigd in Hongarije of in de omringende landen. Nederlanders hebben in veel Hongaarse bedrijven wel ergens hun vinger in gestoken. Volgens een van de Hongaarse standhouders uit de internationale zadenbranche, voortgekomen uit Nederlandse zadenhandels, met nu een hoofdkantoor voor Midden-Europa in Hongarije, zouden we al lang en breed de meest strategische posities in hebben ingenomen. Tot een jaar of vier geleden zag hij dat Nederlandse bedrijven altijd sterk vertegenwoordigd waren op deze beurs. Die bedrijven hebben zich toen of gevestigd in Hongarije, of ze zijn al weer verder getrokken naar de landen van Oost-Europa waar meer te pionieren valt. Ze hebben inmiddels zo’n sterke positie dat het niet meer interessant is om nog op de beurs te staan. Landen als Oostenrijk, België en Spanje komen er, zoals hij zegt, als spuit elf achteraan. Hoewel Oostenrijk natuurlijk wel een grote jongen is. Vanuit Wenen wordt veel bepaald op de Midden-Europese markt, vooral in het kleinere maar luxe marktsegment.

Kaiser 2000 Kft. met haar paviljoen à la 1900

12

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Choco Hit Ook Márk Dani van Goodwill Kft, tussenleverancier van chocoladeproducten en speciale benodigdheden voor de patisserie, pakt een stuk van dit marktsegment. De Hongaarse markt krijgt meer en meer behoefte aan luxe producten die door gespecialiseerde midden- en kleinbedrijven worden geproduceerd. Veel daarvan komt vooralsnog uit het buitenland en ook uit Nederland. Márk Dani heeft sterke banden met Nederland, een groot deel van zijn waren komt er vandaan. De Nederlandse producenten hoeven er dus zelf niet te gaan staan. Ook de firma Unifine, met een groot en imposant paviljoen, blijkt na wat speurwerk Nederlands. Niet meteen zichtbaar, maar deze dochter in Hongarije wordt gestuurd vanuit Brabant en zo drukt dit Nederlandse bedrijf een grote stempel op de Hongaarse markt voor producten voor banketbakkerij en chocolaterie. Chocolade blijkt sowieso een hot item in Hongarije. Een van de grootste beurs-eilanden was dat van de ‘Chocolade Club’. Hier stonden tientallen leveranciers en producenten bij elkaar en werden verschillende presentaties gehouden. De standhouders in het Belgische en Franse paviljoen bleven daar niet bij achter, want met kwalitatief hoogstaande en erg mooie producten waren ze goed vertegenwoordigd.

Ze pionieren lekker richting OostEuropa en verder. Hongarije hoeft niet meer te worden veroverd en zaken doen gaat via andere kanalen. Want hoewel niet altijd zichtbaar, of slechts met een klein hoekje met kaas, Nederlanders zijn overal aanwezig. Onze goudblonde kaaskoppen stralen achter alle wolken vandaan. Daar valt niet aan te ontkomen. TdS 2006

Paviljoen van de Europese Unie

Goudblonde kaaskoppen Niet alleen chocolade is een gewild product, ook nieuwe soorten thee, snoep en snacks, bio-producten, tropische producten, luxe kaassoorten en delicatessen, zeevis en zeevruchten zijn nu veel gevraagd. Na de invasie van grote agrarische bedrijven en de levensmiddelenindustrie in de jaren negentig met de daarmee gepaard gaande overnames van Hongaarse bedrijven en hun eigen merken, is de tijd aangebroken voor kleinere bedrijven met een ander aanbod. Ook Nederland weet via Hongaarse agenten, dochterondernemingen en

andere kanalen deze luxe waren af te zetten. De spoeling is echter nog dun en de marges klein, een dure standplaats op een beurs is niet altijd een goede investering. Aan de rand van de beursvloer op een pad waar weinig bezoekers kwamen, was toch een stukje Nederland te zien. Een beetje verscholen achter Hongaarse producten zag je de vertrouwde kleur geel van Nederlandse kaas. De agent van Frico Cheese zat er een beetje verloren bij. Maar dat was schijn, want Frico is een onderdeel van Friesland Foods en dat bedrijf heeft in Midden-Europa de voeten al lang aan de grond.

Achtste Foodapest Beurs 2006, 21 t/m 24 november 2006 Beursorganisatie: Hung Expo Zrt., Budapesti Vásárközpont I.s.m.: Hongaarse Federatie voor de Levensmiddelenindustrie (ÉFOSZ) Oppervlakte: 13.700 m2 Aantal standhouders: 650 uit 27 landen Uit Hongarije: 60% Andere landen: 40% Waarvan: Food & Bevarages: 65% Machines & apparatuur: 14% Verpakkingsindustrie 10% Overige: 11%

Come to the chocolate paradise Delicacies made to modern Dutch recipes. More than fifty kinds of rich and spicy bonbons. No added sugar or preservatives. Taste our hot chocolate, different kinds of coffee and magic teas in our shop and coffeehouse! Kom Kom Csokoládézó Open every day from 8.00 till 22.00 H-1077 Wesselényi U. 19. Budapest tel: +36-1-352 60 26 www.komkomchoc.com Contact in Holland: Tom de Klerk +31-(0)6-510 396 88

Water and watermanagement bilateral round table conference Budapest (4 juni 1920), waarbij Hongarije 2/3 van haar grondgebied moest afstaan, zorgde ervoor dat een deel van de Tisza in de Oekraïne en een deel in Servië ligt.

Watertoren van Borsodivánka aan het Tiszameer

Jan van Kuijk Redacteur

Na enkele eerste blikken op de kaart zou je tussen Nederland en Hongarije geen overeenkomsten verwachten die te maken hebben met water. Toch heeft de Hongaar er, net zoals de Nederlander, een absolute haat/liefde-verhouding mee. En dat in meer dan één opzicht. Aan de ene kant geeft het water van de meren en rivieren Hongarije een adembenemende schoonheid, om nog maar niet te spreken van de heerlijke thermaalbaden waaraan Hongarije rijk is en die aan velen heil en genezing brengen. Natuurlijk mag de uitvinding uit 1829 van de Hongaarse benedictijner leraar Jedlik Ányos niet onvermeld blijven: de sodawaterfles. Helaas zijn er aan de andere kant van de haat/liefde-verhouding ieder jaar weer ergens overstromingen met veel menselijk leed tot gevolg. Minstens zo erg was de cyanide vervuiling uit Roemenië van de Szamos en de Tisza in 2000 waardoor 80% van de vis in de rivier en in het Tisza-meer stierf. Op 9 en 10 november 2006 vond in Budapest de ‘bilateral round table conference water and watermanagement’ plaats in het kader van de ‘Hungarian - Dutch Round Table’, een initiatief van de Hongaarse en Nederlandse Minister-President uit 2003. De organisatie lag in handen van de Nederlandse ambassade in Boedapest samen met de Hongaarse autoriteiten. Veel kraanwater in Hongarije werd en wordt nog steeds met chloor gezuiverd. Dat is goedkope en eenvoudige methode, immers chloor doodt ziektekiemen in

14

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

water zeer effectief en het heeft een blijvend zuiverend effect. Een kleine hoeveelheid chloor beschermt het water ononderbroken tegen besmetting: vanaf de waterzuiveringsinstallatie, via het leidingennet tot in de kraan thuis. Met de eenvoudige watertorens bij ieder dorp in gedachte lijkt zuiveren met chloor een voor de hand liggende optie. Gevolg daarvan is echter dat een reisadvies van een willekeurig reisorganisatie over Hongarije meldt: ‘Het kraanwater in Hongarije is geen drinkwater en heeft meestal een lichte chloorsmaak. Drinkwater kun je daarom beter kopen in de supermarkt’. ‘It’s a bad habit to drink water from the supermarket’, zo stelde minister Persányi in zijn betoog gedurende de conferentie. Maar wellicht is het in bepaalde situaties ook zeker niet onlogisch om water uit flessen te drinken. Conferentie Na de opening van de conferentie door de Nederlandse Ambassadeur in Hongarije, de heer R. Mollinger en de Professional State Secretary of Bilateral Relation, de heer L. Szőke, was het woord aan de Minister of Environment and Water, de heer M. Persányi. Hongarije wordt doorkruist door twee grote rivieren, de Donau en de Tisza. De Donau heeft een lengte 417 kilometer op Hongaars grondgebied en de Tisza 584 kilometer. Praten over de lengte van de Tisza is een gevoelig punt in Hongarije. Tot en met het einde van de Eerste Wereldoorlog lag de gehele Tisza, vanaf de bron tot en met de uitloop in de Donau, volledig op Hongaars grondgebied. Het beruchte Verdrag van Trianon

Van al het water dat door Hongarije stroomt, komt 95% niet van het eigen grondgebied, maar van buurlanden. Dat betekent dat Hongarije zelf nauwelijks invloed kan uitoefenen op de kwaliteit van het inkomende water. Na de toetreding van Roemenië tot de Europese Unie, per 1 januari 2007, zal nog slechts een deel van de toestroom naar Hongarije buiten de Europese Unie liggen. Alleen de Tisza, waarvan de oorsprong in de Oekraïne ligt, zal dan nog water van buiten de Europese Unie door Hongarije voeren. Hierdoor kan het toezicht op de kwaliteit van het binnenkomende water in ieder geval via de EU worden aangekaart.

Minister of Environment and Water de heer M. Persányi

De minister ging zeer gedetailleerd en gedegen in op de actuele situatie van water en watermanagement in Hongarije. De regelmatige overstromingen van de Donau en de Tisza baren daarbij erg grote zorgen en vragen nadrukkelijke aandacht. Hoewel 2/3 deel van de dijken aan de normen voldoet, gebeuren de overstromingen toch steeds weer. De minister gaf daarbij nuancerend zelf aan dat als de normen anders zouden zijn er ongetwijfeld minder dijken zouden voldoen. Later in de conferentie zou blijken dat de normen die Nederland hanteert beduidend anders zijn als de Hongaarse normen! Aansluitend brengt de minister de drinkwater- en afvalwatersituatie aan de orde. Het

ministerie ziet daarin voor zichzelf een grote uitdaging bij het beschermen van het drinkwater. Inmiddels is 98% van de Hongaarse huishoudens voorzien van leidingwater en meer dan 62% is aangesloten op een riolering. Hongarije ziet zich gesteld met ‘a high level of water issues’ zoals de minister stelt en zal hier de komende vier jaren 1 miljard euro in gaan investeren. Hier zal het echter niet bij blijven. Minister van Verkeer en Waterstaat, mevrouw Karla Peijs, liet zich vanwege de verkiezingen verontschuldigen. Zij werd vertegenwoordigd door de heer Jan Leentvaar, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Wageningen en hoofdinspecteur van de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Nederland heeft in de wereld en dus in Hongarije een hoog aanzien voor wat betreft onze strijd tegen het water. Zo ook in Hongarije. Leentvaar toont een animatieplaatje van hoe Nederland eruit zou zien als er géén dijken waren: ongeveer 2/3 van het land zou uit water bestaan. Dat onze normen kennelijk op een ander niveau liggen als de Hongaarse normen, bleek al snel. De heer Leentvaar gaf aan dat slechts 44% van de Nederlandse dijken voldoen aan de normen en dat er nog veel geld nodig is in de komende jaren om die normen te halen. De Hongaarse minister Persányi haalt opgelucht adem. Met de Hongaarse normen voldoen immers 2/3 van de Hongaarse dijken, zo stelde de minister eerder in zijn betoog. Leentvaar, zelf al lang betrokken bij de waterissues in Hongarije, kan als geen ander de kracht en de kennis van

het vak aan het gehoor uiteenzetten. Het is een mooie presentatie aan het gastland, maar houdt tevens een goede handreiking in. Nederland kán Hongarije helpen met de beteugeling van hun waterproblematieken. In de inleiding stelde de heer Szőke reeds dat water en watermanagement naties kan samenbrengen. De uiteindelijke wens van Hongarije is om binnen de Europese Unie niet alleen maar naar een status van ‘stay on board’ te werken, maar ook te willen bijdragen. Hij doelde daarbij met name op de omringende landen die water naar Hongarije voeren en die op het gebied van water en watermanagement van Hongarije kan gaan leren. Een mooie en waardige Europese gedachte! Implementatie Op allerlei terreinen worden in Hongarije grote vorderingen gemaakt, zo liet Pál Kiss, directeur van het Developement Directorate of the Ministry of Environment and Water’, weten. Hij gaat met name in op de concrete projecten die momenteel onder handen zijn en de projecten die in de komende jaren nog te verwachten zijn. Voor de jaren 2007 tot 2013 zullen de zogenaamde ‘Cohesion and Structural Funds’ van de Europese Unie jaarlijks ca. € 600 miljoen subsidiëren. De projecten die hieruit worden gerealiseerd omvatten het gehele spectrum van drinkwater, afvalwater en maatregelen tegen overstromingen. Regelmatig zijn er in dit kader tenders voor projecten in Hongarije. Deze tenders worden conform de EU regelgeving afgewikkeld, waardoor Nederlandse ingenieursbureaus

en bouwbedrijven hierop kunnen inschrijven en deelnemen. Meerdere ingenieursbureaus zijn inmiddels al actief in Hongarije, zoals bijvoorbeeld Grontmij, Fugro, Tebodin en Witteveen+Bos of hebben een vestiging in Hongarije, zoals DHV. Matchmaking De tweede dag van de conferentie is bestemd voor matchmaking. Hongaarse instanties en Nederlandse deskundigen gaan in bilaterale gesprekken, soms met en soms zonder tolk, in overleg over concrete projecten. Dit is de dag van het zaken doen. Vanuit het Nederlandse handelsperspectief gezien zijn het momenteel voornamelijk de ingenieurbureaus die aan zet zijn. Er zijn complexe en serieuze kwesties aan de hand in Hongarije die een degelijke voorbereiding vragen. Pas in een later stadium kunnen de bouwbedrijven en de toeleverende industrie een rol gaan spelen. Daarin is voor Nederlandse bedrijven zeker een plaats weggelegd al zal het, vanwege taal- en cultuurverschillen, onontkoombaar zijn om samen te werken met Hongaarse partners en mensen ter plaatse. In de komende jaren zullen vele ontwikkel- en bouwprojecten worden gestart binnen de volgende deelgebieden: - aanleggen van infrastructuur voor drinkwater; - zuivering van drinkwater; - aanleggen van riolering; - afvalwaterzuivering; - sanering van grondwatervervuiling; - dijkenaanleg; - infrastructurele werken; - bouw van waterkeringen; - creëren van overloopbassins. Volop werk aan de winkel dus. Een open kans voor het Nederlandse bedrijfsleven! De presentaties van de conferentie zijn te downloaden van de website van de Nederlandse Ambassade in Hongarije (www.netherlandsembassy.hu). JvK Bronnen: www.netherlandsembassy.hu www.mostmarketing.nl Foto’s: JvK

Een drukbezochte round table conference water and watermanagement Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

15

Nieuws uit de media Grenzen vanaf 2007 open voor werknemers uit Oost Europa

kunnen vervullen, blijkt uit cijfers van het CBS.

CAH: bedrijven moeten studenten sponsoren

Extra werknemers nodig voor groeiende economie.

Het kabinet wil daarom dat bedrijven ook werknemers kunnen inzetten uit de nieuwe EU-lidstaten Polen, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië. De werknemers uit deze landen mogen alleen aan het werk voor het zelfde loon als hun Nederlandse collega’s krijgen. Ook moet volwaardige en veilige huisvesting aanwezig zijn.

DRONTEN - De Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) zoekt bedrijven die de scholing van buitenlandse studenten in Dronten willen sponsoren.

Vanaf 1 januari 2007 stelt het kabinet de grenzen open voor werknemers uit Polen en zeven andere nieuwe EU-lidstaten die in 2004 zijn toegetreden tot de Europese Unie. Volgens het kabinet zijn werknemers uit de EU hard nodig om de groei van de economie in Nederland te ondersteunen. Bovendien vindt het kabinet dat er voldoende maatregelen zijn genomen om te voorkomen dat de buitenlandse werknemers oneerlijk concurreren met Nederlandse werknemers. Het kabinet vreest dat het dicht houden van de grenzen een rem zet op de economische groei en op de ontwikkeling van de werkgelegenheid. De afgelopen maanden stijgt het aantal vacatures veel sneller dan het aantal mensen dat deze banen zou

Dichte grens De grenzen blijven voorlopig nog wel dicht voor werknemers uit Bulgarije en Roemenië als deze landen begin volgend jaar toetreden tot de EU. Voor werkgevers uit deze landen blijft een tewerkstellingsvergunning nodig. Na een jaar wil het kabinet evalueren hoe de arbeidsmigratie zich ontwikkelt en of voor deze landen het beleid versoepeld kan worden. Bron: personeelsnet.nl

Volgens adjunct-directeur Wil Bekkering zouden meer bedrijven het voordeel daarvan in kunnen zien. ‘Bedrijven die bijvoorbeeld naar Polen willen, kunnen veel hebben aan studenten uit dat land. Die kennen het land, spreken de taal, hebben een goede opleiding en zijn daarmee heel waardevol.’ Wat Bekkering betreft, krijgen de bedrijven die studenten steunen invloed op stages en afstudeerprojecten. De CAH is nu veel geld kwijt aan beurzen voor buitenlandse studenten in Dronten. Studenten betalen een deel van hun opleiding zelf, maar de rest komt voor rekening van de hogeschool. ‘Dat houdt een keer op’, aldus Bekkering.

Ingezonden Boekrecensie: Hongaren in Nederland, Nederlanders in Hongarije Vijftig jaar na 1956 Een mensenboek. Ontegenzeggelijk.

Het boek is doorspekt met veel prachtige foto’s onder meer van de Hongaars-Nederlandse fotografe Ata Kando, die onlangs in het Foam in Amsterdam het Erekruis van de Hongaarse regering ontving. De meeste foto’s van de opstand van 1956 zijn nog niet eerder gepubliceerd. Slechts een enkele afbeelding is in kleur, de rest is in zwart-wit, wat een extra dimensie geeft aan dit boek. Over de auteur Maria Douwes is freelance communicatiespecialist voor diverse gemeenten. Vanuit haar persoonlijke interesse voor Hongarije schreef zij deze uitgave. Eerdere uitgaven van haar hand zijn bijvoorbeeld ‘100 jaar Albert Cuyp Markt’, ‘De vernieuwde Dam’ en ‘Noord Nu’.

Over het boek In grote lijnen is het boek opgedeeld in twee delen. In het eerste deel gaat auteur Maria Douwes in op belangrijke periodes in de Hongaarse geschiedenis; in het tweede deel van het boek komen, overeenkomstig de titel, Hongaren in Nederland en Nederlanders in Hongarije aan het woord. Aan de hand van de levensverhalen van deze mensen wordt de intense band tussen beide volkeren aan het licht gebracht. Maria Douwes heeft elf in Nederland wonende Hongaren en elf in Hongarije wonende Nederlanders daarin aan het woord gelaten. Ieder verhaal is al even uniek en de moeite van het lezen waard.

16

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Boekbeschrijving Na een kort overzicht van de geschiedenis van Hongarije, waarin op één pagina de belangrijkste jaartallen in 1.000 jaar Hongaarse geschiedenis wordt samengevat, wordt ingegaan op de historische band tussen Hongarije en Nederland. Connecties zoals bijvoorbeeld de ontzetting door Michiel de Ruyter van de Hongaarse predikanten in 1676, maar ook de kindertreinen van de jaren ‘20 van de vorige eeuw komen aan bod. Aansluitend volgt een helder en met foto’s goed aangeklede beschrijving van de opstand van 1956, het ankerpunt van het boek. In het tweede deel van het boek komen uitsluitend mensen aan het woord. In totaal geven 22 door de auteur geïnterviewden hun visie op het nieuwe land

waar zij wonen. Elf Nederlanders die nu in Hongarije wonen en elf Hongaren die nu in Nederland wonen. Iedereen heeft zijn of haar eigen verhaal. Voor sommigen is de landsverhuizing gedwongen geweest, bij voorbeeld vanwege de opstand in 1956, voor anderen is het een vrijwillige keuze. Alle geïnterviewden geven hun gevoelens, hun belevenissen en hun emoties bij hun landsverhuizing aan. Aan allen is ook de vraag gesteld wat ‘1956’ met hen doet. Rode draad door alle verhalen is dat beide volkeren over en weer groot respect voor elkaar hebben en in een goede harmonie in elkaars land kunnen leven, werken en oud worden. Het boek is een absolute must voor de kenners en liefhebbers van Hongarije! Burgemeester van Amsterdam Het boek is op 4 november 2006, tijdens de onthulling van de plaquette aan de Vrijheidslaan in Amsterdam, door de auteur aangeboden aan de Burgemeester van Amsterdam, de heer Job Cohen. Titel: Hongaren in Nederland, Nederlanders in Hongarije Vijftig jaar na 1956 Auteur: Maria Douwes Uitgever: Uitgeverij Aprilis, Zaltbommel Pagina’s: 160 ISBN 10: 90 5994 151 9 ISBN 13: 978 905994 151 9 Prijs: € 29,00 JvK 2006

Nieuws uit de media Zo’n 150 buitenlandse studenten volgen een opleiding in Dronten. De meesten komen uit Hongarije, een enkeling uit Azerbeidzjan of Kirgizië. Bron: destentor.nl

ING verkoopt private banking Hongarije aan Erste Bank AMSTERDAM (Dow Jones)-Bankverzekeraar ING Groep NV heeft zijn Hongaarse private bankingactiviteiten voor rijke particulieren en kleine zakelijke klanten verkocht aan de Hongaarse dochters van het Oostenrijkse financiële conglomeraat Erste Bank der Öesterreichischen ag. De Hongaarse bankentak van ING doet de activiteit van de hand om zich meer te richten op het grootzakelijk bankieren in dat land. Financiële details werden niet bekend gemaakt. Door de overname neemt het aantal klanten van Erste toe met enkele honderden. Het overgenomen vermogen onder beheer bedraagt

meer dan 20 miljard Hongaarse forints, oftewel zo’n $102,4 miljoen. Erste heeft afgelopen zomer de Hongaarse private banking-markt betreden en heeft als doel tot de top drie in dit segment te behoren binnen drie jaar. Bron: beurs.nl

Foreign Relations EU interior ministers reach Schengen compromise EU interior ministers agreed yesterday that Hungary and eight other new EU countries can begin to join the Schengen internal border system from January 2008. They approved a Portuguese proposal whereby the new entrants may join the Schengen data-sharing system. Land border checks could be phased out from December 31, 2007 and air and water checks from March 2008, on condition that the new member countries meet stringent border control, customs and security requirements.

PERSBERICHT Geen vrije toegang voor Polen voor 1 maart 2007 DEN HAAG - De grenzen kunnen niet voor maart volgend jaar volledig open voor werknemers uit Polen en andere Oost-Europese landen die sinds 2004 EU-lid zijn. Dat heeft dinsdag een meerderheid van de Tweede Kamer van CDA, de linkse oppositie en de SGP bepaald. Daarmee is het plan van het demissionaire kabinet om de grenzen al per 1 januari 2007 te openen van de baan. CDA, PvdA, GroenLinks en de SGP benadrukten te streven naar zo snel mogelijk vrij verkeer van werknemers binnen de Europese Unie. Maar volgens de partijen heeft Henk van Hoof van Sociale Zaken onvoldoende gedaan om ontduiking van arbeidsvoorwaarden, illegale arbeid en problemen met huisvesting te voorkomen. Dat blijkt onder meer uit waarschuwingen van de vakbeweging dat er nog in veel branches, zoals de bouw en agrarische sector, problemen zijn. Bovendien heeft Van Hoof volgens Kees Vendrik van GroenLinks de tijd om zijn huiswerk alsnog op orde te krijgen, omdat voor 1 maart de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND) niet klaar is voor de registratie van de nieuwe groep arbeidsmigranten. De bewindsman moet in ieder geval met werkgevers en vakbonden afspraken gaan maken om verdringing van werknemers in Nederland en uitbuiting van Polen tegen te gaan. De staatssecretaris stelde dat hij bereid is om de maatregelen „daar waar mogelijk op te waarderen”. Maar volgens hem zijn de meeste vereiste voorbereidingen getroffen en zal een beperkt aantal op korte termijn worden afgerond. Ook is het volgens hem niet de verantwoordelijkheid van de overheid om te controleren of cao-afspraken die werkgevers en bonden maken, worden nageleefd. Dat moeten sociale partners zelf doen, meent hij. De VVD-bewindsman benadrukte dat vrij verkeer van werknemers zo snel mogelijk gewenst is, omdat de economische groei wordt gehinderd door een tekort aan werknemers. Daarbij kreeg hij alleen steun van zijn eigen partij, VVD, en D66. De Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders wil dat de grenzen helemaal niet opengaan voordat eerst alle Nederlanders die van een uitkering genieten, aan de slag zijn geholpen.

Justice and Law Enforcement Minister József Petrétei told Magyar Hírlap that it will cost Hungary Ft 50 million in upgrades to join the SIS 1 data system. This, he added, is less expensive than maintaining the present border guards system on the internal EU borders, which could run to billions of forints by 2008 and 2009. Petrétei also offered Hungary’s assistance to help Slovakia meet the requirements. However, ethnic Hungarians living in Serbia and Ukraine will find themselves in a more difficult position, as EU visa regulations will have to be applied to them. SIS II, the second-generation Schengen information system, which can handle biometric data, is expected to be delayed until at least the summer of 2009. (MH pp.1&7; N pp. 1&10; NG pp.1&6; Nsz pp.1&2; MN pp.1&9; KR; TV) Bron: Hungary Around the Clock

PERSBERICHT Welke procedure moet een werkgever volgen om werknemers met volgende nationaliteit in dienst te kunnen nemen: Hongarije De werkgever is verantwoordelijk is voor het indienen van het verzoek om een tewerkstellingsvergunning. Het verzoek om een tewerkstellingsvergunning kan alleen worden ingediend door een werkgever in Nederland en dient te worden gericht aan: Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), P.O. Box 883, 2700 AW Zoetermeer, telefonen 079 3712903, fax 079 3712939. Via dit adres kan de werkgever ook informatie krijgen over de te volgen procedure. Meestal duurt deze procedure ongeveer 5 weken tenzij een verkorte aanvraagprocedure voor specifieke sectoren of beroepen van toepassing is voor werkzoekenden uit de nieuwe lidstaten. (zie A. en B. part II) Teneinde een tewerkstellingvergunning te krijgen dienen kopieën van diploma’s en certificaten van de werkzoekenden meegestuurd te worden met de aanvraag van de werkgever. Als deze niet zijn gesteld in het Engels, Duits, Frans of Nederland, dienen zij door een beëdigd vertaler te worden vertaald. Afhankelijk van de te volgen procedure kan de werkgever worden gevraagd om bewijs van actieve werving in Nederland en de oude lidstaten. Werkgevers wordt aangeraden om voor actuele informatie over vereisten contact op te nemen met CWI Zoetermeer op eerdergenoemd adres. Waar kan een werkgever nadere informatie krijgen? CWI Zoetermeer, P.O. Box 883, 2700 AW Zoetermeer, tel: 079 3712903, fax 079 3712939 en www.cwinet.nl/nl/over_CWI/juridische_zaken.asp en www.ind.nl voor informatie over de relatie met de verblijfsvergunning Verwijzingen naar relevante nationale wetsbesluiten De Wet Arbeid Vreemdelingen is van toepassing.

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

17

Interview met KomKom Csokoládézó In mei van dit jaar opende een winkel in Boedapest stilletjes haar deuren. De heerlijke geuren uit deze winkel brachten de aanloop snel op gang. Niemand kan er meer omheen, de eerste echte Nederlandse chocoladewinkel annex koffie- en theehuis draait op volle toeren. Bij de officiële opening, 26 oktober, was het dan ook een komen en gaan van pers, buurtbewoners, bedrijven, vaste klanten en leveranciers. Waarom opent een docent Nederlands uit Baarn een chocoladewinkel in Boedapest? Behoefte aan avontuur? “Ik heb dit natuurlijk niet alleen bedacht. Samen met twee goede vrienden, Gyöngyvér Orsovsky en Pál Kovács uit Érd, niet ver van Boedapest, besloten we deze zaak op te zetten. Dat we voor een chocoladewinkel kozen kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Gyöngyvér en ik kennen elkaar eenentwintig jaar, zij kwam vaak naar Nederland en ik ging vaak naar Hongarije. Ik heb er ook een tijd gewoond. Met haar en haar man Pál wilden we samen een exclusieve winkel opzetten met een Nederlands product. Daarnaast wilden we dat in de zaak zowel de Nederlandse als de Hongaarse identiteit en onze vriendschap tot uitdrukking kwamen. We hebben aan een kaaswinkel gedacht en aan andere Nederlandse producten maar na veel brainstormen en marktonderzoek kozen we voor chocolade en bonbons naar nieuwe Nederlandse recepturen”. Heeft Hongarije zelf geen goed aanbod in chocolade? “Hongarije staat bekend om de rijke

cultuur op het gebied van koffie, taartjes, gebak en parfait. Maar er zijn weinig mooie chocoladeproducten te vinden. Het land heeft daarin geen grote traditie en door het communisme is van het weinige wat er al was zo goed als niets overgebleven. Gyöngyvér heeft in Nederland de bonbons van de moderne generatie bonbonmakers geproefd en we wilden deze kwaliteit in Hongarije introduceren om tegenwicht te bieden aan de daar verkrijgbare, vaak te zoete bonbons en chocolade. In Nederland en België volgden we cursussen om de technieken te leren. Met de jonge, ambitieuze Hongaarse banketbakker Imre Bilak experimenteerden we tot we een assortiment konden samenstellen met precies de door ons gewenste

Van links naar rechts: Tom, Gyöngyvér en Pál

18

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

smaken en structuren. We namen daar ruim de tijd voor want we moesten met een goed kwaliteitsproduct op de markt komen. Nu verkopen we vijftig soorten bonbons, met smaken van peper tot pommodori en van gember tot speculaas. Alles zonder toevoeging van suiker, kleurstoffen of conserveringsmiddelen. Daarnaast schenken we verschillende soorten koffie, thee en natuurlijk warme chocolade. Je kunt bij ons ook een chocoladefondue bestellen, een hit onder de jongeren daar. Op de begane grond zit je gezellig in de winkel en boven op de eerste verdieping mag gerookt worden. Een aantal bedrijven uit de buurt houden hier al hun wekelijkse werkoverleg of vergadering. Zo sluiten we mooi aan op de cultuur in Boedapest met haar vele koffiehuizen”. Onder jullie naam ‘KomKom’ staat ‘Holland Csokoládézó’. Waarom nadruk op Hollandse en niet op Belgische chocolade? “We werken met couverture (vakterm uit de branche. Red.) uit België vanwege de goede kwaliteit. Dat we juist nadruk op Holland leggen (in het Hongaars wordt het woord ‘Holland’ gebruikt om ‘Nederlands’ aan te duiden. Red.) komt omdat ik Nederlander ben. Nee, natuurlijk is dat niet de echte reden. De recepturen en bijna alle ingrediënten, met name de specerijen, komen uit Nederland. Hongaren associëren specerijen met Nederland en onze handelsgeschiedenis daarin. Cacaopoeder wordt in Hongarije ook als typisch Nederlands beschouwd. Namen als Droste, Van Houten en anderen zijn nog steeds bekend. Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren deze merken daar verkrijgbaar. Nederland staat voor Hongaren gelijk aan de traditie van handel in en gebruik van specerijen, cacao, chocolade en het drinken van warme chocolade. We hebben de inrichting van de zaak ook een Nederlandse draai gegeven. Zo maakten we gebruik van donker hout voor een warme uitstraling, hangen Nederlandse schilderijen

Niemand kan meer om de geuren heen aan de muren en komt een deel van de meubelen uit Nederland. Verder hebben we bij het schilderen van de deuren en kozijnen een kleur blauw gekozen die je in Nederlandse antieke keukens vaak ziet”. Wie komen naar KomKom, er zijn toch al veel koffiehuizen in Boedapest? “Ja, dat zou je je kunnen afvragen. Maar KomKom is net even anders en dat slaat aan. De grote beroemde koffiehuizen zijn duur geworden en de kleinere bieden niet wat wij bieden. Voeg daarbij dat we behalve koffiehuis ook winkel zijn en daardoor een gestaag groeiende en gevarieerde klantenkring zien ontstaan. Niet alleen dames met mutsjes komen hier hoor, juist veel jongeren en studenten, zakenmannen in pak en zelfs hele Hongaarse, Nederlandse en Amerikaanse gezinnen uit alle delen van de stad. Hier wonende Nederlanders vieren het verjaarspartijtje van hun kinderen al bij ons. Onze klantenkring gaat voor kwaliteit en voor de lekkere smaken. Liever twee goede bonbons dan een zoete reep uit de supermarkt. Door de combinatie van de sfeer uit Boedapest van rond negentienhonderd met die uit Nederland is KomKom nu een gewilde ontmoetingsplaats. Wat ook zo mooi is aan het pand, zijn de kelders. Die zijn goed in te richten voor feesten en concerten. Daar willen we ook een grote keuken bouwen waar we chocolade-, banket- en kookcursussen gaan organiseren. Onze zaak kan zo een culinair centrum in Boedapest worden”.

de vestiging van speciaalzaken, horecagelegenheden en modewinkels flink in opmars. Maar we moeten ook buiten de winkel een hoge omzet gaan draaien. Bijvoorbeeld door levering aan bedrijven, hotels en verkoop in andere winkels. Zo kunnen we deels onze toekomstplannen financieren. Onze winkel functioneert nu al als brug tussen Hongaarse en Nederlandse handelaren. Leveranciers en producenten refereren aan ons omdat wij het enige en eerste bedrijf in Hongarije zijn met dit exclusieve product. Ook sponsorden wij met onze producten de opening van de Rembrandttentoonstelling en de heropening van het Handelsmuseum en het feest van de Nederlandse Kamer van Koophandel in Hongarije. Er is veel vraag naar onze kennis en ideeën. Deze spilfunctie willen we behouden. Om deze positie te versterken is geld nodig. Nu huren wij het pand, maar we willen het kopen en we willen met de verbouwing van de kelders beginnen. Maar een lening regelen in Hongarije gaat niet zo snel. Banken en verzekeringsmaatschappijen vinden het prachtig wat we doen. Zij die bij ons in de buurt gevestigd zijn, benaderen ons al uit zichzelf. Maar met geld komen ze niet over de brug. Wel bieden ze andere financiële producten met ingewikkelde en ondoorzichtige constructies aan. Vergelijkbaar met hoe het er in de jaren negentig in Nederland aan

toe ging. We willen echter helemaal geen levensverzekering, we willen verder met de zaak! Dat vraagt veel van ons uithoudingsvermogen. Maar zolang de werkplaats nog in Érd is en kantoor aan huis, vallen die kosten te behappen. Ook met het goed op elkaar in gespeelde team aan personeel komen we uit. Gýongyvér en Pál werken hard in Érd en Boedapest en ik reis heen en weer tussen Hongarije en Nederland. Geen tijd voor uitblazen dus naast mijn baan in Nederland. Maar met deze keuze ben ik wel gelukkig!” KomKom, Holland Csokoládézó Wesselényi U. 19. H-1077 Budapest www.komkomchoc.com TdS 2006

De winkel in de Wesselényi straat

Daar zal geld voor nodig zijn? Hoe zien jullie de mogelijkheden? “De locatie op loopafstand van de grote boulevards is goed. En het zevende district waar de winkel ligt, is met de renovatie van woningen,

Imre Bilak doet presentatie op Foodapest Beurs (foto Márk Dani)

Vitrine met bonbons Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

19

Kerstavond: karper, koolrolletjes en kerstkoekjes

Tom de Smet Culinair redacteur

Vliegen tegen de kerstdagen in Nederland plastic schalen met in de verschillende vakjes gepropte ondefinieerbare stukjes vlees de winkels uit richting gourmetstel en stenen grillplaat, in Hongarije gaat het er anders aan toe. Ook daar kennen ze kook- en inkoop-stress voor kerst, maar dan vooral over hoe een levende karper thuis te krijgen, hoeveel en welke koekjes er moeten worden gebakken en of de bij de banketbakker gekochte beigli wel voldoet aan de nationale verkiezing van beste beigli in het land. Want Hongaren houden vast aan hun traditionele kerstdiner. Niet alleen oudere generaties, ook stadse jongeren in de kroeg spreken met tranen in hun ogen - met opwinding zelfs - over zo veel lekkers wat er bij hen thuis op tafel komt. Ondanks het communisme en de gedwongen ontkerkelijking in die periode, heeft het kerstdiner stand gehouden. Alsof juist dat eten de verbinding vormde met vroeger en zo ontsnapping bood aan de droge tijden van de Volksrepubliek. Ook bij het Paasdiner met gerookt varkensvlees en op Sylvesteravond met speenvarken en na twaalf uur een linzenschotel, waarin de linzen munten - dus rijkdom - verbeelden, wordt traditioneel gegeten. Symbool van het kerstdiner is de karper. Niet alleen in Hongarije, in heel Midden- en OostEuropa staat deze vis met kerstavond op het menu. Geluksvis Karper is al sinds de Middeleeuwen een veel gegeten vis in Midden-Europa. Niet alleen voor christenen,

20

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

ook voor de joden heeft vis en dus de karper een heilige betekenis. Omdat bij de christenen de kerstavond als vastenavond geldt, wordt er die avond vis gegeten. Karper is daarvoor zeer geschikt want die kan in de winter nog gevangen worden en is goed te transporteren en in leven te houden onder niet altijd even prettige omstandigheden. Daarnaast is de karper natuurlijk door zijn volume met meerdere mensen aan tafel goed bruikbaar. Kinderen houden meestal niet van karper, daarom worden ook andere vissoorten gebruikt of voor hen wordt iets anders te eten gemaakt. Of ze eten alleen de stevige aardappelsalade op mayonaisebasis die de gebakken karper standaard begeleidt. Een schub van de inmiddels bereidde karper in je portemonnee of onder de rand van je bord garandeert trouwens een rijk en gelukkig leven. Praktische rolletjes Voorafgaand aan de hoofdmaaltijd is er vissoep, dieprode met paprikapoeder op smaak gebrachte halászlé. Het hele jaar door wordt dit wel gegeten, gemaakt van karper en/of meerval of andere zoetwatervis. Maar met kerst is het een must. Zonder deze soep is het kerstdiner niet compleet. En zeuren de kinderen dat ze dat ook niet lusten dan krijgen ze vast een gevuld koolrolletje, de töltött káposzta. Die rolletjes zijn eigenlijk voor de volgende dag, de eerste kerstdag. Niet het meest luxe eten zouden Nederlanders zeggen, eenvoudig zelfs. Maar iedereen is er in Hongarije verzot op en voor de toch al over haar toeren zijnde huisvrouw bieden ze een rustpunt in de kerstperiode. Moeder heeft het al zwaar genoeg met de kerstdagen. De rolletjes kunnen namelijk dagen van te voren worden bereid, mochten er onverwachte gasten komen op eerste kerstdag dan hoeven ze alleen maar te worden opgewarmd. Dat töltött káposzta een van de belangrijkste onderdelen is van de kersttraditie weet iedereen, maar niemand weet waarom. We gaan er maar vanuit dat dit gerecht, naast de traditionele gerechten en het vele

werk wat daar voor nodig is - karper schoonmaken, noten pellen, koekjes bakken en ook nog het huis aan kant en de kerstboom optuigen - net als veel andere gebruiken en zelfs religieuze eetpatronen uit praktische overwegingen is ontstaan. Misschien wel net zo praktisch als waarom Nederlanders nu voorgesneden reepjes vlees uit het gourmet assortiment bij de supermarkt halen. Bak de beste beigli! Met de beigli, een knapperige in de oven gebakken rol van gistdeeg met een vulling van maanzaad of walnoten wordt de maaltijd afgesloten. Een vuurproef voor degene die de beigli zelf heeft gebakken, of anders wel zelfstandig ingekocht. Want al lijkt het eenvoudig gebak, de samenstelling van de vulling en de juiste structuur van het deeg luisteren nauw. Een te natte vulling of te droge korst, er zijn heel wat mindere beigli’s na een paar happen van tafel gehaald. Elk jaar is er in Hongarije een onderzoek naar en verkiezing van de beste beigli. Zoals bij ons in Nederland in december

Kerstboom op de kerstmarkt in Boedapest

banketstaven en banketletters worden getoetst op kwaliteit en prijs, zo schiften ze ook in Hongarije het kaf onder het koren in de winkels. Sommige beigli’s blijken al in de zomer te zijn gebakken! Als je beigli in de winkel koopt ben je er tenminste geen kostbare tijd aan kwijt, mocht het niet zo smaken. Maar echte eer als beiglibakkertje van de buurt zul je dan zeker niet behalen. Ach wat, volgend jaar beter! En als troost eet je nog een szalon cukor (typisch Hongaars snoepgoed) uit de boom, ook zo’n hit met Kerstmis. Of een handvol van de - deze keer wel goed gelukte - zelf gebakken kerstkoekjes om de zucht naar zoet te stillen. TdS 2006

Beigli op een bedje van szalon cukor met verse karpertjes

Bruisend Hongarije uit een fles Al ruim honderd jaar drinken Hongaren champagne van eigen bodem. Dat komt door József Törley die woonde en werkte in Reims, Frankrijk. Daar leerde hij de technieken. Aan het eind van de negentiende eeuw groeide Boedapest en vooral Budafok, een klein stadje dat er tegenaan ligt, door hem en andere producenten uit tot het centrum van de Hongaarse champagne. Nou ja, het mag natuurlijk geen champagne genoemd worden, die naam is beschermd. Maar pezsgõ zo als het in Hongarije heet, van het werkwoord ‘pezsegni’ of ‘pezsdülni’ (bruisen, sprankelen) mag wel. Dus zowel toppers, gemaakt volgens de methode tradionelle, classique of transvasée als de mindere kwaliteiten vallen allemaal onder het woord pezsgõ. Niet alleen drinken Hongaren pezsgõ met oud en nieuw en op grote feesten en belangrijke partijen. Het hele jaar door valt er wel een reden te verzinnen om een fles pezsgõ open te trekken. Zoals in Duitsland de Sekt, in Italië de spumante en in Spanje de cava is pezsgõ in Hongarije overal in grote hoeveelheden voor handen. Van zeer exclusief en duur tot goedkopere maar best drinkbare soorten. Moet de jeugd in Nederland eerst wat breezers in de keel gieten om een beetje teut aan te komen bij de disco, in Hongarije zie je vaak groep-

De vaak met veel poeha gepaard gaande status van Franse champagne zal Hongaarse pezsgõ waarschijnlijk niet bereiken, maar de kwaliteit van deze wijnhuizen doet daar zeker niet voor onder.

Supermarkt met etalage vol pezsgõ

jes puberjongens in een geparkeerde auto of giechelende meiden achter een struik verscholen een paar flessen met bij elkaar geschraapte centen betaalde BB pezsgõ (goedkoop merk) weg werken. Brutale plastic kurken schieten tussen voetgangers voorbij en schuimend gaan de flessen van hand tot hand richting de uitgaanscentra. Betere kwaliteit peszgõ is trouwens op veel plaatsen verkrijgbaar, zelfs in een doorsnee supermarkt. Die van kleinere pezsgõ-producenten meestal niet. Op de grote wijnfestivals en in de betere wijnwinkels zijn ze wel te koop en te proeven. Zo is de ‘Somlói pezsgõ’ de lekkerste in Hongarije, zeggen velen. Maar ook de nieuwe lijn ‘ Chateau Vincent’ van de kelders van Garamvári in Budafok en de pezsgõ van Törley slaat goed aan bij een wat meer op luxe ingestelde consument. Deze flessen zie je steeds vaker in de schappen van de supermarkt.

Verschillende soorten Hongaarse pezsgõ zijn in Nederland verkrijgbaar bij onder meer de importeurs 4-Trading en Vinologics. TdS 2006

Antieke machine voor verwijdering bezinksel en gist bij Törley

Het jaar rond, de buik rond Niet alleen met Kerstmis wordt traditioneel gegeten, Hongaren eten graag het hele jaar rond zoals hun voorvaderen het al deden. Dat bewijzen de vele gastronomische festivals in het land. Ook de beroemde halászlé (vissoep) wordt niet alleen op kerstavond gegeten. Overal waar een rivier, een meer of een paar vijvers te vinden zijn, maken Hongaren vissoep in grote ketels boven open vuur. Dat is meestal mannenwerk. Thuis koken is voor de vrouw maar buiten kookt de man.

Halászlé in Baja Waar vissoep nog volgens streekrecepten gemaakt wordt ontstonden de laatste jaren wedstrijden. Begon het vaak met een paar mannen die na het vissen hun ketels op de oever of op straat zetten om daarin soep te koken, een aantal van deze samenscholingen van stoere vissers groeiden uit tot grote festivals. Zo ook in de stad Baja, in het zuiden van Hongarije aan de Sugo, een zijtak van de Donau. Hier wordt al elf jaar het Halászléfõzõ Népünnepély (Volksfeest en Vissoepwedstrijd) gehouden. De vissers van die eerste dagen staan nu als helden midden op het plein voor het stadhuis, waar omheen duizenden mensen uit heel Hongarije en zelfs uit Kroatië en Slowakije hun tafels dekken en vuurtjes komen stoken. Ook andere steden en dorpen met een lange geschiedenis in de zoetwatervisserij organiseren dit soort feesten, maar dat van Baja is het beroemdst. Op het grote plein, in de straten en in het stadspark staan tafels opgesteld met daarop een zak hout, een metalen plaat waarop het vuur gestookt kan worden en wat aanmaakblokjes.

22

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Ketels, staanders en ingrediënten voor de soep nemen de mensen zelf mee. Vanaf een uur of twee in de middag druppelen gezinnen, groepen collega’s of studenten, verenigingen en organisaties de stad binnen. Aan de rand van het plein staat een Nederlandse koelwagen voor vis. Een slimme jongen moet dat zijn, want met dertig graden in de maand juli valt er flink wat vis te koelen. Binnen de scharrelende massa kook-freaks en hongerige Hongaren gaat iedereen zijn eigen gang en bouwt elke groep zijn eigen feestje. Tassen met vis, ketels, dekens, serviesgoed, bossen bloemen voor op tafel, tafelkleden en flessen drank worden heen en weer gesleept. Om zes uur precies mag iedereen zijn vuur ontsteken en in een mum van tijd staat de stad blauw van de rook. Het wedstrijdelement ligt niet zozeer in wie de beste vissoep maakt, geen jury kan uit zoveel ketels een keuze meer maken. Maar onderling wordt aan de verschillende tafels wel flink geroddeld over elkaars soep en presentatie. Tussen de verse vis gebruikers en diegenen die kant en klare soep uit de vriezer meenemen om op te warmen is natuurlijk wel wat wrijving. De dag voor de vissoepwedstrijd worden trouwens door de burgemeester in de Sugo karpers uitgezet met een gouden klipje in de vin. Wie een van deze karpers vangt wint een prijs.

Nagyszakácsi In het dorpje Nagyszakácsi, ten zuidwesten van het Balatonmeer, komt er wel een heuse jury aan te pas om te bepalen wie het beste heeft gekookt. Hier valt er dan ook veel eer te behalen. Het dorp Nagyszakácsi was sinds de Middeleeuwen leverancier van koks aan het Hongaarse hof. (Nagyszakácsi betekend letterlijk: van de grote koks. Een andere versie is dat alle koks aan het hof bij hun pensionering van de koning daar een stuk land kregen voor hun oudedagsvoorziening) Om die geschiedenis nieuw leven in te blazen wordt dit driedaagse festival gehouden met een wedstrijd waarin verschillende teams een aantal gerechten uit de late Middeleeuwen en Renaissance maken. Wie de mooiste presentatie heeft, zich het meest aan de middeleeuwse technieken en ingrediënten houdt en daarnaast ook nog smakelijk weet te koken, wint de grote houten lepel en wordt rondgedragen op een stoel tussen de joelende menigte van ridders, jonkvrouwen en schildknapen. En natuurlijk langs de duizenden toeschouwers in hedendaagse kleding want er komen veel mensen op af. De jury controleert of er aan alle regels wordt voldaan. Natuurlijk mag een spuitzak worden gebruikt en een vergiet of vork hoeft heus niet altijd uit een archeologische verantwoorde put te zijn opgegraven. Maar wat betreft kleding, ingrediën-

ten, recepturen en bereidingswijzen is de jury streng. In de eerste jaren deden wel twintig teams aan het festival mee. Volgens een kokkin uit Boedapest is de sfeer niet meer zoals toen. Het wordt commercieel te veel uitgebuit en ook de finale met prijsuitreiking is niet meer zo indrukwekkend. Zaten eerst nog een koning Matyas en koningin Beatrice met hofhouding op het podium tussen de pronkstukken met pauwenveren, gevulden ganzen en gelakte speenvarkens, nu wordt alles snel weggehaald. Wat nog eetbaar is wordt verkocht aan de hoogste bieder, en rap wordt het podium omgebouwd voor het rockconcert waar plattelandsjongeren massaal naar toe komen. Overigens wordt in het hele dorp drie dagen lang op verschillende boerenerven gekookt. Overal valt er wat anders te eten, is er muziek en ander vermaak. Vooral aan deze kokende burgers van het dorp is het te

danken dat het festival zo gezellig is. Nukkige huisvrouwen staan kibbelend rond de tafel om het strudeldeeg uit te trekken waarbij scheuren ontstaan. Zoonlief heeft het deeg niet goed voorbereid en krijgt op zijn donder. Achter vijf gammele fornuizen rommelen de dochters in de pannen om de vulling voor de strudel op tijd klaar te hebben. Een lange rij klanten staat voor de schuur. Op een ander erf laten zingende oma’s deegballetjes in heet vet vallen en in de stallen een boerderij verder hangen tien ketels op een rij met in elk een andere soort pörkölt, van hert, konijn, van varken, rundvlees en zo meer. Op beide festivals is veel pers aanwezig. Journalisten van radio, kranten en tv, overal vandaan staan ze tussen de pannen. Zelfs vanuit helikopters wordt gefilmd. Want Hongaren eten niet alleen graag, ze zien dat ook met plezier nog eens op tv breed uitgemeten. Dat is dubbel genieten! TdS 2006

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

23

Weg was de gezellige avond! Dat zei een Amsterdamse man van rond de zeventig in de documentaire van ‘Andere Tijden’, - Hongaarse opstand 1956 en de reactie daarop in Amsterdam - die vrijdag 3 november vertoond werd op een groot scherm in Felix Meritis. Dit ter gelegenheid van de afsluitende avond van twee weken herdenkingen en bijeenkomsten in Nederland. De uitspraak van deze man, die tot in detail vertelde wat er de avond van 4 november 1956 in en om het gebouw gebeurde, reden tot lachen met kiespijn. De op deze avond aanwezige Hongaren die toen moesten vluchten en nu hier wonen, lachten voorzichtig mee om de droge opmerking. De man zal

Gedenkplaat 1956 op de Vrijheidslaan

wel niet hebben willen weten wat er allemaal aan de hand was. Of de ver van zijn bed show was nog niet tot hem door gedrongen. De dansavond in Felix Meritis op 4 november 1956 van de toen nog jonge communist in deze documentaire, was door zogenaamde ‘reactionaire’ maar terecht boze jongeren die rellen kwamen schoppen bij dit bolwerk van het Nederlands communisme - waar de krant De Waarheid gemaakt werd en communisten hun partijkantoor - namelijk bruut verstoord. Dagenlang bleef het onrustig op de Keizersgracht en uiteindelijk greep de politie onder druk van de CPN (Communistische Partij Nederland) in. Een paar boze Amsterdammers pakten het iets anders aan. In de nacht van 4 november 1956 verwijderden zij twee straatnaambordjes van de toenmalige Stalinlaan in de Rivierenbuurt om die te vervangen door de ‘4 Novemberlaan’. Reden voor de toenmalige gemeenteraad om twee weken later op 14 november deze laan de Vrijheidslaan te gaan noemen. Naast

Somberen in Schiedam Dat Hongaren niet de enige weemoedige bewoners op aarde zijn, was goed te zien op de tentoonstelling Attila Jószef / Piet Paaltjens afgelopen maand in Pand Paulus te Schiedam. In de oude zeemanskerk waar François Haverschmidt alias Piet Paaltjens (1835-1894) als dominee preekte, kwam de Hongaar Attila József (1905-1937), volksdichter en zelfmoordenaar, in aanraking met deze Hollandse meester van de melancholie. Het leven en werk van Attila József vertoont sterke gelijkenissen met dat van Piet Paaltjens. En ook hij pleegde zelfmoord, net als onze sombere Piet.

Kunstwerk van Willem van Hest

De Hungarian Electrographic Art Association (MET) zette in 2005 vanwege de 100ste geboortedag van Attila József een reizende tentoonstelling op die in meerder landen te zien was. Attila was 32 jaar toen hij een einde aan zijn leven maakte. Daarom maakten 32 Hongaarse beeldend kunstenaars, waaronder Beaty Czetö die in Nederland woont en werkt, electrografische tweeluiken voor deze tentoonstelling. Stichting Kunstwerkt uit Schiedam haalde de reizende tentoonstelling naar Nederland. Om niet alleen Attila József en het op hem geïnspireerde werk ten toon te stellen in Pand Paulus heeft Stichting Kunstwerkt ook Nederlandse kunstenaars uitgenodigd om hun visie op beide dichters zichtbaar te maken. Zo werd de tentoonstelling een ontmoeting en samensmelting van deze twee sombere mannen. Met vertalingen van de gedichten van Attila József door Kees Bakker en van Piet Paaltjens door Beaty Czetö, die werden gezongen in het nu tijdelijk als kerk ingerichte Pand Paulus (als opvang van de in restauratie zijnde Oud Katholie-

de Rooseveltlaan en de Churchillaan was er geen plaats meer voor een laan voor ‘vadertje’ Stalin. Op 4 november van dit jaar is door Job Cohen op deze plaats, Vrijheidslaan hoek Victorieplein, een gedenkplaat onthuld op initiatief van de Hongaarse Federatie in Nederland. Zo gaven Hongaren in Nederland een stukje geschiedenis terug aan de Amsterdammers. Een mooi symbool in deze tijd waarin in Hongarije opnieuw om solidariteit gevraagd wordt van het Westen en hen nu juist niet de rug toe te keren, maar om mee te denken hoe het in de toekomst verder moet. TdS 2006

Documentaire ‘Andere Tijden’ in Felix Meritis

ke kerk van Schiedam), werd op 5 november de tentoonstelling geopend. Helaas is die datum al weer voorbij, maar de tentoonstelling over Attila József gaat zeker verder op reis. Wie weet dat u zijn weemoed binnenkort in een ander land gekoppeld ziet aan een daar ter plaatse gevierde dichter en zelfmoordenaar. Want sombere dichters met een treurend hart zijn overal te vinden.Heus niet alleen in Hongarije of in calvinistisch Nederland! Voor meer informatie over Pand Paulus of Stichting Kunstwerkt: www.stichtingkunstwerkt.nl

TdS 2006

Ildikó Márkus, rechts, in gesprek met een van de gasten

Evenementen januari – maart 2007 Wat minder de nadruk op gastronomie deze keer. Na al dat eten en drinken met kerst en nieuwjaar, nu tijd voor kunst en cultuur! Meer evenementen en festivals, en informatie hierover, zijn te vinden op www.hongaarsverkeersbureau.nl. Een uitgebreidere gastro-agenda 2007 verschijnt medio januari op www.stampoteuropa.nl JANUARI

FEBRUARI

MAART

Topstukken van Van Gogh in Boedapest. www.szepmuveszeti.hu www.vangoghmuseum.nl Szépmüvészeti Múzeum, Boedapest, 2 december 2006 20 maart 2007

Renaissance Festival Gyula. Gyulai Reneszánsz Karnavál Middeleeuwse markt met ambachten, gerechten en historische carnavalsoptocht. www.gyulaikarneval.hu Vártér, Gyula, 9-11 februari 2007

Gregory Optocht. Gergely-Járás. Schoolkinderen gaan van deur tot deur om mede-leerlingen te roepen om naar school te gaan. Ópusztaszer National Historical Memorial Park Szoborkert, Ópusztaszer, 13 maart 2007

Concert in het Hongaarse Parlementsgebouw. Elke maand een concert in het parlementsgebouw. Meer data op: www.hongaarsverkeersbureau.nl Kossuth tér 1-3 Boedapest, 5 januari 2007

Busó Optocht Mohács. Mohácsi Busójárás. Volgens traditie worden de Turken door burgers met maskers en veel lawaai verjaagd uit Mohács. Hele centrum, Mohács, 18-20 februari 2007

Pécs Voorjaarsfestival. Pécsi Tavaszi Fesztivál. Cultureel festival met o.m. “Franse Week” met tentoonstellingen en Franse films. www.pecs.hu Pécs, 15 maart - 5 april 2007

Vakantiebeurs in Utrecht Hongaars verkeersbureau met stand en Hongaars restaurant in hal 10, stand F052 Jaarbeurs Utrecht, 10-14 januari 2007

GasztroPont Szakmai Verseny Díjátadóját. Prijsuitreiking Vakwedstrijd GastroPont. In de zalen van Gerbeaud Cukrászda, kaarten vooraf reserveren Gerbeaud Cukrászda,Vörösmarty tér, Boedapest, 21 februari 2007

Caravana beurs in Leeuwarden, Nederland. Hongaarse verkeersbureau staat op stand: nr.239 Heliconweg 52, Leeuwarden, 25-30 januari 2007

IFE Hungary. Internationale levensmiddelen & horecabeurs. Middelgrote beurs met stands uit diverse landen. Sports Arena, Boedapest, 20-22 februari

Lente Festival Boedapest. Budapesti Tavaszi Fesztivál. Gerenommeerd festival met muziek, opera, theater, tentoonstellingen etc. www.festivalcity.hu Boedapest, 16 maart -1 april 2007 Bal van de Hongaarse wijnen. Bal. Magyar Borok Bálja. Hier komen vinologen, wijnbouwers en wijnliefhebbers. Igazságügyi Palota (Néprajzi Múzeum) Kossuth L. tér 12, Boedapest, 24 maart 2007 Fringe Festival Boedapest. Driedaags underground festival als tegenhanger Lente Festival. www.budapestfringe.com Boedapest, 30 maart-1 april 2007

In januari 2007 verschijnt bij uitgever Coutinho de vierde verbeterde druk van het boek Hongaarse Taalcursus van Maria Ballendux - Bogyay. Ten opzichte van de derde druk zijn opzet en structuur ongewijzigd. Wel zijn er veranderingen aangebracht, zoals de vereenvoudiging van te moeilijke zinnen in de Hongaarse leesteksten. Sommige teksten zijn inhoudelijk aangepast omdat het leven in de Hongaarse samenleving de laatste jaren aanzienlijk is veranderd. In de grammatica zijn aanvullingen aangebracht met nieuwe uitleg, meer informatie en preciezere formuleringen. Verder zijn er nieuwe oefeningen toegevoegd en de woordenlijsten zijn uitgebreid en beter afgestemd op de voorafgaande leesteksten. Voor meer informatie, of bestellingen, kunt u ons e-mailen. Wij zorgen dat er contact met u opgenomen zal worden. E-maildres: bestellen@inzaken.eu

Hongaarse Taalcursus, door Maria Ballendux-Bogyay Prijs: € 39,90 ISBN:90 6283 176 I NUGI 942

Matchmaking! In deze rubriek willen we Hongaarse bedrijven en producten onder de aandacht brengen van Nederlandse bedrijven. Voor alle contacten geldt dat een Nederlander ter plaatse is om u bij te staan. Neem bij interesse contact met ons op. Product: Op maat gemaakte glasen spiegelproducten. Bedrijf: Dit bedrijf is uitgerust met de meest geavanceerde apparatuur om iedere bewerking aan glas en spiegels te doen. Zij hebben zich gespecialiseerd in de levering van een heel breed assortiment maatwerkproducten met een grote artistieke inslag. Eén van hun allermooiste producten zijn op maat gemaakte facetgeslepen ‘glas-in-koper’ producten. Lood is daarbij vervangen door koper waardoor een sterk en zéér fraai kunstwerk ontstaat. Gezocht: Groot- en detailhandelaren in badkamerproducten, maar ook binnenhuisstylisten, bouwbedrijven etcetera.

Product: Beigli is een gevuld gerold deegproduct uit de Hongaarse Cukrászda. Bedrijf: Het bedrijf is vergelijkbaar met de Duitse of Oostenrijkse Konditorei. Een grote banketbakkerij, die producten zowel in de eigen winkel verkoopt als aan detailhandelsbedrijven en instellingen in de wijde omgeving. In de eigen winkel kunnen producten worden meegenomen of ter plaatse, onder het genot van een kopje koffie, worden genuttigd. Gezocht: Groothandelaren in banketproducten die dit product willen importeren.

26

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Product: Vervaardigen van stalen producten, gietstukken en INOX onderdelen. Bedrijf: Prima geoutilleerd metaalverwerkend bedrijf dat inmiddels al vele jaren producten maakt voor een Belgische afnemer. Het bedrijf wil haar markt vergroten.Op basis van tekeningen, specificaties en een monster kan tot een offerte worden gekomen. Gezocht: Metaalverwerkende bedrijven die een deel van hun productiecapaciteit naar Hongarije willen verleggen of partijen die op regelmatige basis producten laten vervaardigen.

Product: Combi Clip, Inktbeveiligingsproducten, die het stelen van kleding uit winkels op zeer effectieve manier voorkomt. Bedrijf: CombiClip (www.combiclip.com) is een Nederlandse onderneming, die haar producten wereldwijd via lokale verkooporganisaties op de markt brengt. Gezocht: In Hongarije wordt een jonge representatieve ondernemer (m/v) gezocht die bij voorkeur bekend is met de kledingbranche of daar affiniteit mee heeft. Deze man/vrouw gaat voor eigen rekening en risico producten verkopen met een interessante winstmarge. Hiervoor zullen bezoeken afgelegd moeten worden aan potentiële afnemers (detailhandelsbedrijven in de kledingbranche).

Product: Vervaardigen van buisprofiel producten. Bedrijf: Dit bedrijf produceert producten van metalen buisprofielen. Alle denkbare bewerkingen kunnen worden uitgevoerd: buigen, lasersnijden tot 6 mm, snijden tot 20 mm, zagen, boren, persen, lassen, TIG en MIG lassen, spuiten etcetera. Op basis van tekeningen, specificaties en een monster kan tot een offerte worden gekomen. Gezocht: Metaalverwerkende bedrijven die een deel van hun productiecapaciteit naar Hongarije willen verleggen of partijen die op regelmatige basis producten laten vervaardigen.

Product: Rubbergranulaat producten. Bedrijf: Verwerking van rubber tot granulaat. Het bedrijf levert een compleet assortiment van producten in alle denkbare vormen en kleuren. Gezocht: Groothandelaren in tuinen bestratingproducten.

Hungarian Business Network

Advertorial

De stichting ‘Hungarian Business Network’ (HBN) is in 2005 opgericht als zakelijk platform om de handelskennis tussen Hongarije en Nederland te bevorderen. Op structurele wijze wil het HBN een netwerk creëren dat bijdraagt aan kennisuitwisseling, innovaties en ontwikkelingen tussen Nederland en Hongarije. Het doel van het HBN is: Het creëren van een interessante ontmoetingsplaats waar de in Hongarije geïnteresseerden elkaar kunnen ontmoeten en hun ervaringen met betrekking tot Hongarije met elkaar kunnen uitwisselen. U krijgt dus: - Een unieke toegang tot (nieuwe) business contacten - Een forum om ervaringen met elkaar uit te wisselen - Een platform voor actuele business informatie over Hongarije - Beleving van typische Hongaarse momenten en plezierig netwerken - Een manier om goede doelen te steunen in Hongarije Voorbeelden van onze plannen: 1.Thema bijeenkomsten, lezingen en seminars over verschillende business gerelateerde onderwerpen (alles wat met Hongarije heeft te maken); 2.Informatie bijeenkomsten bij overheidsinstanties die met Hongarije te maken hebben (zoals de Hongaarse ambassade, EVD, een ministerie etc.);

3.Discussie bijeenkomsten in de vorm van het Lagerhuis model over actuele vragen uit het Hongaarse bedrijfsleven of samenleving; 4.Andere ideeën zijn: - Introductie van een symbolische prijs voor nieuwe en innovatieve ideeën van het Nederlandse – Hongaarse MKB (Midden- en Kleinbedrijf). Het beste idee krijgt een attentie; - Bedrijfsbezoeken, bij interessante Hongaarse of Nederlandse bedrijven; - Netwerkborrels; - Oriëntatiereis naar Hongarije; - Het gezamenlijk in kaart brengen en steunen van goede doelen in Hongarije. Bijvoorbeeld aan inzamelingen via speciale galadiners. Het bestuur van de stichting: Eva Fodor, voorzitter. Lucien van Gastel, bestuurslid. Henk Otterloo, penningmeester. Pieter Rem, bestuurslid

In 2006 organiseerden wij: 17 januari 2006 - Nieuwjaarsreceptie van het HBN 7 februari 2006 - Succesvolle HBN bijeenkomst: Financiering 28-30 maart 2006 - HBN studiereis naar Boedapest 17 mei 2006 - Bedrijfsbezoek Voerman International 27 juni 2006 - Discussie-avond à la Lagerhuis Thema “HBN en EU” 12 september 2006 - Sponsordiner bij Ambassadeur 10 oktober 2006 - Lezing over toetreding Hongaarse markt 9 november 2006 - Thema-avond “Het in dienst nemen en hebben van Hongaars personeel”. De twee gastsprekers, Gabriella Biró en Ibi Kraijo, gaven een lezing gaven over het aannemen van Hongaars personeel. Een impressie van dit evenement ziet u op deze pagina. Het volgende evenement: 23 Januari 2007: Nieuwjaarsborrel in de Hongaarse Ambassade. Adres: Hogeweg 14, 2585 JD Den Haag. Meer informatie: www.huchamber.nl

HR Management in Hongarije Door Gabriella Biró.

HBN Meeting van 9 november Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

27

János lacht, János huilt Mária Ballendux-Bogyay Taal-cultuur redactrice

Een van de Nederlanders die in Hongarije een vakantiehuis hebben is Pieter-Jan, een goede vriend van me. Vorig jaar december bracht hij de feestdagen op zijn mooie Hongaarse boerderij door. Op Oudejaarsavond hadden zijn Hongaarse vrienden een groot feest georganiseerd in het grootste restaurant van het dorp. “De viering was tot middernacht te vergelijken met een Amerikaanse New Year’s Eve.”, vertelde Pieter-Jan me. “Er werd lekker gegeten en gedanst, maar om klokke twaalf…..!” zei hij met nog steeds verbazing in zijn stem. Wisselend gemoed Deze verbazing van Pieter-Jan is wel te begrijpen. Want Szilveszter, de Hongaarse Oudejaarsavond is namelijk heel typerend voor de veranderlijke aard van de Hongaren. De jaarwisseling wordt zowel thuis als in restaurants, in theaters, in clubhuizen etcetera gevierd. Overal is muziek en dans, er wordt gelachen, gegeten en gedronken. De straten zien zwart van de mensen die met kartonnen toeters een enorm kabaal maken.

Oudjaarsavond in een Hongaars huis

28

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Overal heerst een uitgelaten stemming, ongeacht vorst, sneeuw of regen. Maar zodra de klok twaalf uur slaat wordt het feest onderbroken voor een moment van stilte en aandacht. Nog voordat er geproost wordt op een gelukkig nieuwjaar, klinkt op de radio en tv, op straat en in alle huiskamers het Hongaarse volkslied, de Himnusz. De mensen staan op en velen zingen mee op de weemoedige melodie: God zegen de Hongaar. Na deze plechtige, zelfs emotionele stemming wordt weer met champagne op het nieuwe jaar geproost en klinkt opnieuw de vrolijke muziek die tot dansen uitnodigt. Inderdaad kan het humeur van de Hongaar plotseling veranderen van intense vreugde tot melancholie. Tweespalt Deze grilligheid, deze wisselende stemmingen en emoties vinden we ook terug in de Hongaarse dichtkunst en muziek. De tonen van de viool in de Hongaarse volksmuziek en de tekst van gezongen liederen raken een emotionele snaar. Een treurige melodie wordt snel met wervelende akkoorden afgewisseld. Het is huilen en lachen tegelijk. Deze tweespalt in de Hongaarse ziel wordt treffend weergegeven door het gezegde “sírva vigad a magyar/huilend amuseert zich een Hongaar”. Voor Hongaren

liggen tragedie en vreugde dus dicht bij elkaar. Ze huilen daar vaak ook op vrolijke gebeurtenissen. Zo is er het het feestelijke afscheid van school, zowel op de basis – als op de middelbare school. Bij dit zogenaamde ballagás (slenteren) gaan de vertrekkende leerlingen hand in hand door de hele school. Er worden liedjes gezongen en gedichten voorgedragen. Het is een intens emotionele aangelegenheid, waarbij meer gehuild wordt dan gelachen. IJdele inspanning Het Hongaarse karakter is vol met tegenstrijdigheden. En hoewel de melodie van een Hongaars lied vaak somber is, in mineur gespeeld, hoort men door deze somberheid heen de sterke drang om te overleven. Ja, de drang van een Hongaar om te overleven is zo groot dat er vaak geen eens tijd is om te leven! In het Hongaarse karakter spreekt, in de woorden van de historicus John Lukács, eerder het treurige lied over de ijdele menselijke inspanning dan over de angst. Dit kan ook niet anders, want ondanks de enorme inspanningen wordt de Hongaarse geschiedenis gekenmerkt door verloren oorlogen, mislukte revoluties en neergeslagen opstanden. De confrontatie met het verleden is in dit land een dagelijkse realiteit. Hongaren hebben namelijk doorlopend

Afscheid Middelbare school

de behoefte om historische parallellen te zoeken. De geschiedenis heeft bewezen dat de Hongaren, ondanks de tweespalt in hun karakter of zelfs juist dankzij, ze als natie alle bedreigingen van buiten hebben overleefd en hun culturele identiteit hebben bewaard. Dit getuigt van hun kracht tot overleven, aanpassingsvermogen en geestelijke creativiteit. En dat laatste is er in grote mate! Dertien Hongaarse Nobelprijswinnaars getuigen hiervan. Tekst en foto’s Maria Ballendux – Bogyay Hongaarse taal – en cultuurtrainster

Afscheid van de basisschool

Örült vagy őrült? Was hij blij of is hij gek? Voor studenten die een vreemde taal leren is altijd wel een houvast in die taal te vinden. De woorden, de uitspraak of de grammatica, alles valt wel ergens vanuit te herleiden. Maar niet binnen de Hongaarse taal. Talenknobbel Vaak vertellen buitenlanders dat veel Hongaren het leuk vinden om te horen dat hun taal echt moeilijk is om te leren. Dikwijls heb ik van mijn Hongaars studerende Nederlandse cursisten gehoord dat als ze met Hongaren Hongaars beginnen te praten, ze regelmatig de vraag te horen krijgen: “Je hebt zeker Hongaarse familie?” Als ze daarop antwoorden: “Nee, dat heb ik niet.“, volgt daarop: “Wel, in dat geval moet je wel een talenknobbel hebben!” In werkelijkheid is de Hongaarse taal zeker te leren, maar de taal is wel uniek. Het Hongaars behoort tot de Fin-Oegrische taalgroep. De basiswoordenschat bestaat uit voor Nederlanders totaal vreemde elementen. Ook de grammatica is duidelijk afwijkend, zelfs op het exotische af! Het Hongaars is namelijk geen IndoEuropese taal, en het heeft geen enkele verwantschap met het Nederlands, Frans, Engels of Russisch. Door de taal lijkt Hongarije verder weg en vreemder, minder Europees dan het in feite is. De Hongaren zijn samen met de Finnen en de Esten

“buitenbeentjes” in Europa. Maar het Hongaars lijkt slechts in de verte op het Fins en Ests. De Oegrische tak, waartoe het Hongaars behoort, is al zo’n drieduizend jaar geleden afgescheiden van de Finse tak. Een Estse linguïst heeft slechts één zin gevonden, die in alle drie talen gelijkenis laat zien: “de levende vis zwemt in het water”. ( Ests: Elav kala ujub vee all; Fins: Elävä kala ui veden alla; Hongaars: Eleven hal úszkál a vízben) . Een Fin-Oegrische mop vertelt dat de stammen, tijdens de migratie duizenden jaren geleden over de steppen van Eurazië een wegwijzer tegenkwamen. Degenen die konden lezen, gingen naar Centraal-Europa en zijn uiteindelijk de huidige Hongaren geworden. Zij die niet konden lezen, vertrokken naar het noorden en zijn Finnen geworden. De Finnen vertellen deze mop natuurlijk net omgekeerd. Hongaars, een taal apart Hongaren houden er erg van om bepaalde dingen om te keren. Zo komen in tegenstelling tot het grootste deel van de wereld de Hongaarse familienamen vóór de doopnaam te staan. Voorzetsels worden in het Hongaars “achterzetsels” en ook zeggen Hongaren vaak “hello” bij een afscheid. Zelfs pasta wordt als dessert gegeten en niet als voorgerecht! (zoals bijvoorbeeld mákosmetélt/maanzaadpasta). Bijvoorbeeld op de vraag: hány óra

van? / hoe laat is het ? - zou je denken dat het antwoord eenvoudig is. Maar niets is minder waar. In het Hongaars betekent Háromnegyed hat lesz két perc múlva/over twee minuten zal kwart voor zes zijn. Of nog letterlijker: drie kwartier van zes zal het over twee minuten zijn. In plaats van gewoon te zeggen: het is zeventien vóór zes. Voordat een buitenlander in Hongarije het antwoord op die vraag kan geven is het al lang zes uur geweest! Om maar niet te spreken over de uitspraak. Het is echt moeilijk om het verschil te horen tussen verschillende klanken die sterk op elkaar lijken zoals bijvoorbeeld: örült vagy őrült/hij was blij of hij is gek. Of ook grappig: tussen sertés vagy sértés/varken of belediging. De eerste woordbetekenis valt natuurlijk wel goed voor de tweede te gebruiken! De Hongaarse taal kan dus zeer apart zijn. Ook hebben Hongaren hebben een emotioneel beladen verhouding tot hun taal. Ze ontlenen er hun identiteit aan, terwijl voor Nederlanders de taal hoofdzakelijk vaak een middel is. Hongaren zijn zich zeer bewust van de moeilijkheden van hun taal. Wanneer een buitenlander dan ook zijn best doet om een mondje Hongaars te spreken, wordt dat zeer op prijs gesteld. Maria Ballendux – Bogyay Hongaarse taal – en cultuurtrainster Bron van citaat: The Economist December 24th 2005

Nederlands-Hongaarse Kamer van Koophandel via email brengen wij halfjaarlijks een nieuwsbrief uit genaamd ‘The Bulletin’ De Kamer van Koophandel wordt toegezien door een bestuur dat bestaat uit vertegenwoordigers van het Nederlandse bedrijfsleven in Hongarije. Het lidmaatschap staat open voor iedereen, ongeacht de grootte, nationaliteit en de activiteiten van het bedrijf. Binnen de Kamer wordt Nederlands, Hongaars en Engels gesproken.

Neemt u gerust contact met ons op!

Wij organiseren evenementen als workshops, seminars en symposia, met thema’s die interessant zijn voor het bedrijfsleven. Hierbij nodigen wij belangrijke beleidsmakers uit. In aanvulling op onze evenementen en communicatie

Lidmaatschap van de NederlandsHongaarse Kamer van Koophandel staat open voor iedereen, onafhankelijk van de grootte, nationaliteit en de activiteiten van het bedrijf. Ook niet-leden kunnen op onze mailing lijst geplaatst worden en ontvangen dan gratis de nieuwsbrief en uitnodigingen voor evenementen.

Netherlands-Hungarian Chamber of Commerce Dózsa György út 84/b 1068 Boedapest, Hongarije Mw. Florence van der Biezen – Secreatry General Telefoon: +36 1 321 9372 Fax: +36 1 321 9377 Email: nlchamber@nlchamber.hu Web:www.nlchamber.hu

Hongarije in cijfers

Buitenlandse handel

Exports - partners: Duitsland 29.4% Oostenrijk 5.9% Italië 5.6% Frankrijk 5% Verenigd Koninkrijk 4.7% (2005) Imports: $64.83 billion f.o.b. (2005 est.) Imports - commodities: machinery and equipment 51.6% other manufactures 35.7% fuels and electricity 7.7% food products 3.1% raw materials 2.0% (2003)

De Nederlands-Hongaarse Kamer van Koophandel is een relatief jonge Kamer van Koophandel. Onze missie is het promoten en faciliteren van de economische verbanden tussen Nederland en Hongarije en het bieden van een platform waarin inzichten en ervaringen uitgewisseld kunnen worden tussen Nederlandse en Hongaarse bedrijven.

Regeringsvorm: parlementaire democratie Oppervlakte 93.030 km2 (2,2 x Nederland) Hoofdstad Boedapest Tijdverschil met Nederland geen Bevolkingsaantal 10,07 miljoen inwoners (jan 2006) Bevolkingsgroei -0,1 procent (2005) Taal Hongaars Religie 51,9 % katholiek, 15,9% protestants BBP 109,2 miljard US dollar (2005) BBP per hoofd van de bevolking 10.908 US dollar (2005) Reële groei BBP 4,1 procent (2005) Stijging consumentenprijzen 3,8 procent (2005) Munteenheid Hongaarse forint (HUF) 1 euro ≈ 260 HUF (nov 2006)

30

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Totale invoer in Hongarije 52,6 miljard euro (2005) Totale uitvoer uit Hongarije 49,7 miljard euro (2005) Uitvoer uit Nederland 2,4 miljard euro (2005) Invoer in Nederland 1,4 miljard euro (2005)

Voornaamste handelspartners Invoer (2005): Duitsland 27.2% Rusland 7.5% China 7.2% Oostenrijk 6.7% Italië 4.9% Frankrijk 4.8% Nederland 4.3% Uitvoer (2005): Duitsland 29.4% Oostenrijk 5.9% Italië 5.6% Frankrijk 5% Verenigd Koninkrijk 4.7%

Bron: EVD / CIA

ZZZVPDOOZRUOGOLYHFRP

6PDOOZRUOG GHZHUHOGYDQKHWQLHXZHYHUJDGHUHQ +HWDOOHUQLHXZVWHRSKHWJHELHGYDQYLGHRFRQIHUHQFLQJ

'HYRRUGHOHQ JHEUXLNYDQGHHLJHQ3&PHWLQWHUQHWYHUELQGLQJ JHEUXLNYDQZHEFDPHQKHDGVHW SHUIHFWHJHOXLGHQEHHOGNZDOLWHLW JHHQVRIWZDUHWHLQVWDOOHUHQRSXZ3& ]HHUEHWURXZEDDU WRWDFKWSHUVRQHQWHJHOLMNYHUJDGHUHQ ZDDUHQZDQQHHUXPDDUZLOW RQJHOLPLWHHUGJHEUXLN JHHQUHLVWLMGHQ JHHQUHLVNRVWHQ VQHOHQHHQYRXGLJLQJHEUXLN ODJHNRVWHQ XLWQRGLJLQJHQKHULQQHULQJYLDHPDLO EHYHLOLJGHYHUELQGLQJELWVVVO RSWLRQHHO VPVEHULFKWYRRUDDQYDQJRSWLRQHHO

60$//:25/'

9LG GHRFRQIHUHQFLQJ

3RVWEXV%/ 5RRVHQGDDO 7 ,ZZZVPDOOZRUOGLQWHUQDWLRQDOFRP(IUDQFR#VPDOOZRUOGLQWHUQDWLRQDOFRP

KLEINTJES Hotel

Budapest Hotel Info

Kleding

www.belgianheritage.com

Secure hotel booking service: get info and book hotels, spa hotels, apartments and any other accommodation in Budapest.

Unigear Maastricht Tongersestraat 12 6211 LN Maastricht T: 0031 (0)43 321 76 64 F: 0031 (0)43 310 03 83

• Non-stop local care while in Budapest, Hungary • Reserve airport hotel transfer to hotels or rent a car • Tickets to concerts, opera, programs booking... even out of Budapest! • Group hotel reservation: save up to 50%

Unigear Tilburg Wingerhoek 27 5038 SX Tilburg M: 0031 (0)6 43 54 11 48 F: 0031 (0)43 310 03 83

www.budapesthotels.info.hu

Unigear België Oude Koornmarkt 30 2000 Antwerpen T: 0032 (0)3 233 01 69 F: 0032 (0)3 233 04 69

Design

Amenities include: - A destination welcome pack - Complimentary entrance to our Kempinski SPA - Free high-speed internet access in the hotel room - Special rates in the room category of your choice (No minimum stay requirement.) For reservations please contact the Kempinski Hotel Corvinus directly tel + 36 1 429-3375 fax +36 1 429-4777 E-mail: reservations.corvinus@ kempinski.com www.kempinski-budapest.com

32

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

CRM Consultancy. Business Consultancy. Outsourcing and Recruitment. CRM Task Delegation. Localization and Translation. info@sapientia.nl T: + 31 ( 0 ) 73 6233833 F: + 31 ( 0 ) 84 8304217 Http://www.sapientia.nl

Koop

www.vastgoedhongarije.nl

Winter Interludes FROM € 119,Valid until 31st March 2007 Chilly weather is a great excuse to be pampered. We offer our guests the opportunity to do just that, with a special package that wraps each visitor in the warm cloak of hospitality in the very heart of Budapest.

Zakelijk

Vertrouwd zoeken naar koop en huurwoningen in Hongarije.

BioTecK Design

BioTecK Design voor het ontwerpen van al je flyers, posters, banners, logo’s, fotobewerkingsopdrachten en natuurlijk ook web design!

BioTecK Design: Ontwerp op maat hoeft niet veel te kosten!

www.bioteck.nl online@bioteck.nl Tel: 06-13289043

Bouwproject van 20 nieuw te bouwen vakantiewoningen ten noorden van de hoofdstad Budapest vlakbij Balassagyarmat in een zeer mooie natuur, bos, en waterrijke omgeving, vlakbij de grens met Slowakije. Meer informatie en woningen of objecten kijk op onze website:

www.vastgoedhongarije.nl Tel: 0512-372723 of 06-50654053

www.balatonhuis.com

KLEINTJES Investeren

U zoekt ontroerend goed in Hongarije, een vakantiewoning, boerenwoning, woonhuis in de omgeving van Thermaalbaden of het Balatonmeer? Wij bieden geselecteerde objecten, speciaal in de regio Balaton en het zuiden van Hongarije. Neem contact met ons op voor meer informatie.

www.immowandox.nl Ada & Aad Vonk Otten tel: 0031 413 377 555 email: immowandox@immowandox.nl

Flanders Investment & Trade As the Flanders Investment & Trade agency, we promote sustainable international business, in the interest of both Flanders-based companies and overseas enterprises. Whatever sector you are involved in, we will help you establish contact with the Flemish companies you are looking for. For more information: web: www, flanderstrade.com email: budapest@fitagency.com te: 00 36 1 202 64 02 fax: 00 36 1 202 12 84

Huur

Taal

Vakantiewoningen in zonnig zuid-west Hongarije Wij hebben te huur: onze drie rustig en vrij gelegen vakantiewoningen van het type Tanya/Hongaarse boerderij in het zonnige Transdanubië. Alle drie de huizen zijn onlangs compleet gerenoveerd met behoud van oude details, maar voorzien van alle comfort en gemakken. Gezellig ingericht en ruim geschikt voor 2 tot 8 personen, plus kind.

Tel. 06-24693330 www.hongaarsehuizen.nl info@hongaarsehuizen.nl

Eten en drinken

www.stampoteuropa.nl

Geschenk

Kodex Begeleiding en Advies van Handels- en Cultuurrelaties Alles dat Nederlandse en Hongaarse zaken en mensen dichter bij elkaar brengt: zakelijke relaties, communicaties, onderzoeken, marketing, projecten en organisaties, taal en culturele cursussen en seminars, kunst projecten en toerisme. Kijk op onze website:

www.kodex.nl

Tel: + 31 30 2803911 E-mail: contact@kodex.nl Actueel: diensten voor zware en lichte industrie, zakelijke hongaarse taal cursus en coaching, international management-culture management, vakantiehuis in Hongarije cultureel geschiedenis in Leiden universiteit, kijk op: http://kulturhaz.blogspot.com

Een uniek RELATIE geschenk: Het groot formaat fotoboek: Szemtõl szemben, Auge in Auge, Oog in oog, Eye to eye NAGYPALL tükörben, reflektiert, weerspiegeld, reflected 200 pagina´s hartverwarmende zwart-wit fotografie van Eddy Smid met teksten in vier talen van Frouke Schouwstra Een verslag van een behoedzaam integratieproces, een heel bijzonder beeld van een klein dorp in Hongarije. Om zelf van te genieten, om “zo maar” weg te geven, maar bij uitstek geschikt als decembergeschenk!

€ 34,90 (incl. verzending) bestellen via: uitgeverij@hongarijemagazine.nl Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

33

Colofon Uitgeverij: Hongarije in Zaken Hidde van Erp e-mail: hiz@publisherpartners.com

in de volgende uitgave:

Bladmanagement en drukwerk: PublisherPartners

Special: Miskolc

Concept en ontwerp: PublisherPartners lay-out: Behrad Alborz Redactieteam: Hidde van Erp Ilja Trines Behrad Alborz Mark Spijkerboer

Thema: Industrie

Correspodenten: Tom de Smet (culinair redacteur) Maria Ballendux-Bogyay (taal-cultuur redactrice) Jan van Kuijk (redacteur) Adres: Hongarije in Zaken Luchthavenweg 81.136 5657 EA Eindhoven Tel.: 040-214 69 55 Fax: 084-710 00 91 e-mail: hongarije@inzaken.eu

Miskolc behoort tot de top 3 van grootste steden van Hongarije een belangrijk industrieel centrum. Meer dan honderd fabrieken, onder andere staal, cement en levensmiddelen. Ook zijn we altijd op zoek naar (regio)correspondenten dus laat eens van u horen als u interesse heeft.

Aan dit nummer werkten verder mee: E. van Beek F. Bartelds H. van Doorn E. Balogh

U vindt Hongarije in zaken ook op het internet:

www.hongarije.inzaken.eu Copyright: PublisherPartners - Hongarije in Zaken december 2006. Niets uit deze opgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd of anderszins toegepast worden. Aan de genoemde getallen, percentages en gebruikt fotomateriaal in deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Disclaimer: Hongarije in Zaken besteedt de grootste zorg aan het samenstellen van het magazine, maar de auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikelen en de adverteerders voor de inhoud van advertenties. Hongarije in Zaken kan op geen enkele wijze verantwoordelijk gehouden worden voor de gevolgen die kunnen ontstaan door interpretatie van de beschikbaar gestelde informatie. Bronnen De uitgevers heeft zo adeguaat mogelijk bronnen laten vermelden bij het betreffende materiaal. Wanneer hier onduidelijkheden over ontstaan, neemt u dan direct contact met ons op. Overzicht: Hongaars verkeersbureau, EVD, Mediafacts, Emerce, www.hongarijevakantieland.nl, The Budapest Sun, The Budapest Property Finder, Economist Intelligence Unit 2005/06, Budapest Business Journal, Vlaams Toeristisch Informatiecentrum voor Hongarije, huntsman.com, resilux, adpic.de, fastcoolcars.com, Airliner.net, ITDH, TourInform Hungary, Havenbedrijf Rotterdam, regering.nl, De Telegraaf, RKnieuws.net, Luchtvaartnieuws, Nellis Gids, ANWB Goud en eigen materiaal. CopyrightŠ voorbehouden.

34

Hongarije in Zaken | 2006 ed. 6

Advies in Communicatie Marketing

Management

Doelgerichte marketing vraagt om accurate informatie over uw doelgroep. PublisherPartners maakt handig gebruik van de mogelijkheden van het internet en de doeltreffendheid van e-mail.U kunt snel en krachtig vanuit uw database uw klanten informeren en deze tot bestellen aanzetten.

Naast het opmaken bestaat er juist behoefte aan een betere controle over de redactionele pagina’s, advertenties en rubriekpagina’s. Controle over de “plank” is onze expertise. Hiernaast beheersen wij natuurlijk ook: - beeld + tekst - opmaak + lithografie - proeftraject + aanlevering

Drukwerk PublisherPartners heeft verstand van drukwerk en zal er met u naar streven om een zo ideaal mogelijke orderdoorloop te krijgen. Hierbij is het ook mogelijk om binnen een korte doorlooptijd te werken met buitenlandse grafische bedrijven.

| Luchthavenweg 81.136 | 5657 EA Eindhoven | t (040) 258 03 70 | | f (084) 718 97 86 | e info@publisherpartners.com | | i www.publisherpartners.com | Wij hanteren gunstige tarieven en gaan er vanuit dat u garant kunt staan voor betaling binnen een afgesproken betaaltermijn. Op deze wijze kunnen we ons richten op onze expertise: perfecte verzorging van uw communicatiemiddelen.

Het gevoel dat je voor ons de enige bent

'+'
)
+%"
$
%%'
+$
%$/
+"*)$

"
#)
"0+
*$'$
'"$(
$
&'%3
)' +$
)
'*#
$%
+$
')
+"*)$ )*(($
#()'#
$
%&()
$)'!!" !
+')'!
$
$!%#()) $
$
*

$% 4
-"))
%#
$
00$

$
%&
$'
)
+"$ $/
$*,()
%$
 2(
'$'$
$ *)()!$
%#%')
#)
%%!
$
%$%#.

"((
"'$
()%"$
&'#
#") ('+
$ $4
)
$)')$#$)
)
+%%'
$)(
(
"0+ *)'%&$
)%)
()
"*)+')#)(&& %&

!%')
+"*)$
$$$
*'%& "0+
*$'$
'"$( '+
$)'
  www.malev.com