Kamienna Góra jest miastem już od 1249 roku, kiedy to Bolesław Rogatka zezwolił benedyktynom lokować wieś targową Landeshute na prawie niemieckim. Już w 1334 roku miejscowość posiadała pełen samorząd i własne sądownictwo, co świadczyło o jej znaczeniu w regionie. W burzliwych dziejach miasta, szczególną datą godną odnotowania jest 23 VI 1760 r. Jest to dzień słynnej bitwy pod Kamienną Górą tzw. „Pruskich Termopili”, kiedy to miasto bronione przez 11 tysięcy żołnierzy pruskich, zdobyte zostało przez austriacką armię, dowodzona przez feldmarszałka Ernsta Gideona von Laudona. Obecnie Kamienna Góra jest gospodarczym, administracyjnym oraz kulturalnym centrum regionu. To tu działa Specjalna Stefa Ekonomiczna oferująca małym i średnim firmom doskonałe warunki do inwestowania, a w tym np. wieloletnie ulgi podatkowe. Przebywając w mieście warto zwiedzić Muzeum Tkactwa, neorenesansowy ratusz ze wspaniałymi witrażami, barokowy kościół Matki Boskiej Różańcowej (jeden z sześciu na Dolnym Śląsku tzw. Kościołów Łaski) oraz kościół pw. świętych Piotra i Pawła - wzmiankowany już w 1294 roku i wielokrotnie przebudowywany (po raz ostatni w XVIII wieku). We wnętrzu tej budowli uwagę zwiedzających przykuwają: neogotycki ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne (jeden z nich, drewniany polichromowany tryptyk, pochodzi z 1520 r.), kamienna chrzcielnica oraz ambona. Miło jest także pospacerować w cieniu arkad kamiennogórskiego rynku, po którym onegdaj przechadzali się Johann Wolfgang Goethe, John Quincey Adams (prezydent Stanów Zjednoczonych), czy też Stanisław Poniatowski - bratanek króla Stanisława Augusta. Atrakcją turystyczną miasta jest także podziemna trasa turystyczna „Projekt Arado”, obejmująca wyrobiska górnicze wydrążone w latach 1943-1945 przez więźniów filii obozu Gross-Rosen.
A town since 1249, when Bolesław Rogatka was granted permission by the Benedictines to establish the market town of Landeshute (Kamienna Góra) under German law. By 1334 Kamienna Góra already had full self-government and its own courts, which testifies to the importance of cities in the region. One date in the turbulent history of the city which is particularly worthy of note is the 23rd of June 1760, the day of the famous battle of Kamienna Góra which was known as ”Prussian Termopile”, when the city, defended by 11 thousand Prussian soldiers, fell to the Austrian army under the command of Field Marshal E. G. von Laudon. Today, Kamienna Góra is the economic, administrative and cultural hub of the region. A Special Economic Zone operates here, offering excellent investment opportunities for small and medium businesses, including such long-term tax breaks. In addition to the aforementioned Weaving Museum, when in Kamienna Góra the neo-Renaissance town hall with its magnificent stained-glass windows is well worth visiting, as well as the baroque Church of Our Lady of the Rosary (one of six in Lower Silesia known as ”Grace Churches”), and also the Church of St. Peter and Paul (mentioned as long ago as 1294 and rebuilt several times, most recently in the eighteenth century). Inside the church, your attention is drawn to the Neo-Gothic high altar and the two side altars (one of the wooden, polychromed triptychs dates from 1520), the stone font and the pulpit. It is pleasant to also take a walk in the shades of the arcades of Kamienna Góra market square, where the likes of J. W. Goethe, J. Adams (former U.S. President), and S. Poniatowski, the nephew of King Stanisaw August, have also walked. The town’s attraction is the underground tourist route ”Project Arado”, through in mine workings dug out in the years 1943-45 by the prisoners of camp Gross-Rosen.
Położony u stóp Wielkiej Kopy Raszów pochodzi z XIII wieku. Od XIV stulecia należał do rycerskiej rodziny von Schaffgotsch - jednej z najbogatszych i znanych na Śląsku (do 1945 roku) rodzin. Von Schaffgotsche związani byli przede wszystkim z Cieplicami, ale posiadali także ziemie wokół Gryfowa, Sobieszowa oraz Lwówka Śląskiego. I właśnie renesansowe mauzoleum tej rodziny, znajdujące się w kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny jest największą atrakcją turystyczną Raszowa. Centralne miejsce w mauzoleum zajmują dwie tumby z nagrobkami dwóch par małżeńskich z rodziny von Schaffgotsch: Hansa I Schof Gotscha, zmarłego w 1565 roku i jego małżonki Salome z domu von Nimptsch oraz Hansa II Schaffgotscha (zm. 1572 r.) i jego żony Margarethy. W mauzoleum możemy obejrzeć także interesujące epitafia poświęcone dzieciom. Jednak największe wrażenie robią wspomniane nagrobki tumbowe oraz marmurowy nagrobek rycerza, ozdobiony stojącą postacią w zbroi.
Beautifully situated at the foot of the Wielka Kopa, the village dates from the thirteenth century. From the fourteenth century it belonged to the von Schaffgotsch family of knights, one of the richest and most famous families in Silesia until 1945. The von Schaffgotsches were primarily associated with Cieplice, but they also had lands around Gryfów, Sobieszów and Lwówek Śląski. As you might expect, the renaissance-style family mausoleum, located in the Church of the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary, is the most popular tourist attraction in Raszów. The centrepiece of the mausoleum is occupied by the two tombstones marking the tombs of the two married couples and their families: the Schaffgotschs (Hans I Schof Gotsch, who died in 1565 and his wife Salome from the von Nimptsch family) and Hans II Schaffgotsch (who died in 1572) and his wife Margarethe. You can also see in the Mausoleum the very interesting epitaphs for the children and, most impressively of all, the two marble tombstones decorated with a standing figure of a knight in armour.
Pisarzowice to wieś łańcuchowa położona u stóp Rudaw Janowickich. Już ok. 1300 roku istniał tu kościół, a w 1305 r. była ona wzmiankowana jako uposażenie biskupa wrocławskiego. Wieś wielokrotnie plądrowana i niszczona (m.in. przez husytów i w czasie wojny trzydziestoletniej) - w XVII w. stała się centrum tkactwa chałupniczego. Jej rola wzrosła po roku 1778, kiedy zbudowano Stary Trakt Kamiennogórski. W 1905 roku, po uruchomieniu linii kolejowej do Jeleniej Góry, Pisarzowice stały się popularnym letniskiem. Wśród zabytków znajdujących się we wsi warto wymienić: zespół pałacowo-parkowy z początku XIX w. z barokową oficyną oraz gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Wewnątrz kościoła zachował się niezwykle cenny późnogotycki ołtarz - pentaptyk szafiasty ze sceną Wniebowzięcia NMP w szafie środkowej. Pisarzowice is a forest village located at the foot of the Rudawy Janowickie Mountains. There was a church in the settlement as early as 1300, and the village was mentioned in 1305 as the endowment of the bishops of Wrocław. The village was plundered and devastated several times (e.g. by the Hussites and during the Thirty Years’ War), and then - in the 17th century - it became the centre of the cottage-industry weaving. Its significance increased after the year 1778 when the Kamiennogórski Old Route was built. In 1905 - after opening the railway to Jelenia Góra - Pisarzowice became a popular summer resort. The monuments that are worth seeing in the village include the palace surrounded by the park dating back to the beginning of the 19th century with its Baroque outbuilding and the Gothic church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary. The altarpiece preserved in the church is a very precious one as it is a late-Gothic winged altarpiece (pentaptych) with the scene of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in the central section.
Położony na terenie Rudawskiego Parku Krajobrazowego, powyżej wsi Czarnów, szczyt o nazwie Skalnik (945 m n.p.m) jest kulminacją pasma Rudaw Janowickich. Góra zwieńczona jest dwoma wierzchołkami, ozdobionymi granitowymi skałkami. Niższy wierzchołek zajmuje grupa skał, z których jedna jest najlepszym punktem widokowym w całych Rudawach. Skałka o nazwie Mała Ostra położona jest na wysokości 935 m n.p.m. i prowadzą na nią wykute w skale schody. Z jej szczytu rozpościera się wspaniała panorama m.in. Karkonoszy, Kotliny Jeleniogórskiej, Grzbietu Lasockiego, Gór Kamiennych i Rudaw Janowickich z Górami Sokolimi. Na południowym zboczu góry, nieopodal szczytu posadowione są ciekawe formacje skalne, które ze względu na fantazyjne kształty noszą nazwę „Konie Apokalipsy”. The highest point in the Rudawy Janowickie Mountains is Skalnik Mountain (945 m a.s.l.) located within the Rudawski Landscape Park. The mountain is crowned with two peaks decorated with granite rocks. One of the rocks located on the lower peak is the best scenic area in the Rudawy Mountains. The rock called Mała Ostra is located 935 m a.s.l. and the tourists can get there by climbing the stairs carved in the rock. From the top, the tourists may enjoy a wonderful panorama of the Karkonosze Mountains, the Jeleniogórska Valley, the Lasocki Ridge, the Kamienne Mountains and the Rudawy Janowickie Mountains including the Sokole Mountains. The southern side, near the summit, features the rock formations which are called the ”Horses of the Apocalypse” because of their fanciful shapes.
Leżący nad rzeką Zadrną, w centralnej części Kotliny Krzeszowskiej, jest najbardziej atrakcyjną turystycznie miejscowością na tym terenie i głównym punktem w programie poznawania Ziemi Kamiennogórskiej. Początki Krzeszowa sięgają roku 1242, kiedy to księżna Anna, wdowa po Henryku II Brodatym przekazała tereny zwane Cresovbor benedyktynom z czeskich Opatovic. Benedyktyni zrezygnowali w 1289 r. z darowizny na rzecz Bolka I, księcia świdnicko-jaworskiego, który w roku 1292 sprowadził do Krzeszowa henrykowskich cystersów. Od tej pory do roku 1810 (kasacja dóbr zakonu) historia regionu trwale związana była z działalnością cystersów. Zakon prowadził na szeroką skalę działalność kulturalną, gospodarczą i polityczną i szybko rósł w siłę. Pod koniec XIV wieku jego posiadłości sięgały po Świdnicę, Jawor i Strzegom i ustępowały wielkością jedynie włościom książęcym. Złoty okres w historii Krzeszowa wystąpił na przełomie XVII-XVIII w. pod rządami opatów: Bernarda Rosy, Dominika Geiera, Innocentego Fritscha. Z tego okresu pochodzą najbardziej znane krzeszowskie zabytki skupione w zespole klasztornym, który jest jedną z najwspanialszych pereł budownictwa barokowego w Europie.
Situated on the River Zadrna in the centre of the Krzeszowska Valley, is the most attractive tourist resort in the area and the principal location for discovering more about the Kamienna Góra region. The origins of Krzeszów date back to 1242, when Princess Anne, the widow of Henry II The Bearded, gave the land of Cresovbor to the Benedictines from Czech Opatovice. The Benedictines abandoned it in 1289, as a donation to Bolko I, Duke of Świdnica and Jawor, who brought Cistercians to Krzeszów in 1292. From then on until 1810 (the end of the order), the history of the region was permanently connected with the activities of the Cistercians. The order led to widespread cultural, economic and political developments, and quickly grew in strength. At the end of the fourteenth century, the estate had grown to include Świdnica, Jawor and Strzegom and had become the size of a princely manor. Krzeszów’s golden age occurred at the turn of the seventeenth and eighteenth centuries under the rule of the abbots: Bernard Rosa, Dominik Geier and Innocent Fritsch. From this period onwards, the most famous monument became the monastery, which is one of the jewels of European Baroque architecture.
Kościół świętego Józefa - zaprojektowany przez budowniczego Marcina Urbana z Lubawki, po katastrofie budowlanej (runięcie dwóch 40-metrowych wież) został dokończony przez Michała Kleina z Nysy. Jego budowa została zainicjowana przez opata Bernarda Rosę w latach 1690-1696 i zrealizowano ją w stylu wczesnego baroku. Przeznaczony był jako świątynia m.in. dla Bractwa Świętego Józefa, ale także krzeszowskiej parafii. Jest to halowy budynek zbudowany na planie prostokąta o wymiarach: długość - 57,7 m, szerokość - 25 m. Na fasadzie między pilastrami w niszach mieszczą się figury Chrystusa, Marii oraz Józefa. Dość skromnie jak na krzeszowskie realia wyposażone wnętrze kryje wybitne dzieło malarstwa barokowego, autorstwa mistrza Michała Willmanna (1630-1706) oraz jego pomocników (syna M. L. Willmanna i pasierba J. K. Liszki). Jest to pięćdziesiąt malowideł przedstawiających genealogię i dzieje Świętej Rodziny. Wśród nich, na uwagę zasługują cykle: „Siedem radości św. Józefa” oraz „Siedem smutków św. Józefa” - namalowane na ścianach i wysklepkach bocznych kaplic. Poza tym niezwykle interesujący jest ołtarz z tabernakulum z roku 1678 (autorstwa Jerzego Schroettera), organy oraz bogato zdobiona drewniana ambona z 1707 r. Ciekawostką jest to, iż „Śląski Rembrandt” , jak zwie się częstokroć Willmanna, umieścił na jednym z fresków także samego siebie w postaci karczmarza, a Świętą Rodzinę potrafił umieścić w swojskich, sudeckich krajobrazach.
The Church of Saint Joseph - designed by architect M. Urban of Lubawka and, following a construction disaster (the collapse of two 40-metre towers), was completed by M. Klein of Nysa. Its construction was initiated by the abbot Bernard Rosa in the years 1690-96 and was completed in the style of the early Baroque period. The building was originally intended as a shrine, for the Society of Saint Joseph among others, but it also served as the Krzeszów parish church. The main hall building was constructed as a rectangle with a length of 57.7 metres and a width of 25 metres. If you look at the façade between the pillars you will find statues of Christ, Mary and Joseph located in niches. The fairly modest furnishings of the interior include some outstanding works of Baroque painting, by master M. Willmann (1630-1706) and his apprentices (his son M. Willmann and his stepson J. K. Liszka). They form a series of fifty paintings of the genealogy and history of the Holy Family. Of particular note to visitors are ”The seven joys of St. Joseph” and ”The Seven sorrows of St. Joseph”, painted on the walls and roof supports of the side chapels. Other particularly interesting features are the altar of the tabernacle dating from 1678 (by J. Schroetter), the organ and the ornate wooden pulpit of 1707. It is interesting that the ”Silesian Rembrandt”, as Willmann was often called, put his self-portrait as an innkeeper in the fresco, and he painted the Holy Family in the Sudety Mountains landscapes.
Przepiękna Bazylika Mniejsza pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, góruje nad okolicą, a jej ponad 70-metrowe wieże stanowią charakterystyczną dominantę w krajobrazie, widoczną z odległości wielu kilometrów. Wzniesiona została na miejscu gotyckiego kościoła w latach 1728-1735 (7 lat budowy miało odniesienie symboliczne - gdyż tyle czasu budowano świątynię jerozolimską). Kościół powstał z inicjatywy opata Innocentego Fritscha i należy do najwyższej klasy dzieł baroku w Polsce. Autor projektu bazyliki nie jest znany, ale możliwe, iż wywodził się on z kręgu czeskiego architekta Kiliána Ignáca Dientzenhofera. Ołtarz główny zdobi obraz Petera Brandla, ołtarze boczne wykonali Ignacy König oraz Josef Smišek, obrazy namalował m.in. Feliks Antoni Scheffler, a wspaniałe polichromie są dziełem Jerzego Wilhelma Neunhertza. W przebogato zdobionym wnętrzu uwagę zwiedzających przyciągają m.in. stalle, kazalnica, ołtarze boczne, organy - dzieło Michała Englera oraz ikona Matki Bożej Łaskawej, koronowana w 1997 r. przez papieża Jana Pawła II. Fasadę bazyliki zdobią wspaniałe dzieła sztuki rzeźbiarskiej autorstwa m.in.: Ferdynanda Maximiliana Brokoffa, Antoniego Darazila oraz Jerzego Gode. The beautiful Basilica Minor, dedicated to the Assumption of the Blessed Virgin Mary, rises up over the surrounding area, with its over 70-meter tower being the dominant feature in the landscape, visible for miles around. It was built on the site of a Gothic church between the years 1728 and 1735 (the 7 years of construction were a symbolic reference as that is how long it take to build the temple in Jerusalem). The church is the initiative of Abbot I. Fritsch and one of the greatest Baroque works in Poland. The designer of the basilica is unknown, but it is possible that it owes its origins to Czech architects lead by K. I. Dientzenhofer. The main altar is adorned with the image of P. Brandl, while the side altars were the work of I. König and J. Smišek, with images painted by F. Scheffler among others, and a magnificent wall paintings by J. W. Neunhertz. The lavishly decorated interior attract the attention of visitors, for example, the pews, the pulpit, side altars and the organs, the work of M. Engler, as well as the icon crowned by Pope John Paul II in 1997. The church facade is decorated with magnificent works of art sculpted by artists such as F. M. Brokoff, A. Darazil and J. Gode.
Po wschodniej stronie kościoła znajduje się dobudowane w 1735 r. Mauzoleum Piastów Świdnicko-Jaworskich. Jest to rzadko spotykany przykład architektury grobowej. Wysoka budowla, nakryta jest dwoma kopułami z latarniami o średnicy ponad 9 metrów, ozdobionymi malowidłami Jerzego Neunhertza (1736-38 r.) poświęconymi historii fundacji klasztornej oraz samego klasztoru. Wystrój wnętrza, bogato zdobiony freskami i marmurami, należy do najciekawszych rozwiązań tego typu w Europie. W krzeszowskim mauzoleum spoczywają m.in.: Bolko I Surowy, jego wnuk Bolesław II Mały oraz inni członkowie rodziny książęcej. On the eastern side of the church you can find the Świdnica-Jawor Piasts Mausoleum, built in 1735, and a rare example of funerary architecture. The tall building, incorporating two domes with lanterns of over 9 metres in diameter, is decorated with paintings by J. Neunhertz (1736-38) relating the history of the foundation and activities of the monastery. The interior, richly decorated with frescoes and marble, is one of the most interesting works of this type in Europe. The Mausoleum is where Bolko I The Austere, his grandson Bolko II The Small and other members of the princely family were laid to rest.
Kalwaria Krzeszowska jest drugim tego typu obiektem w Sudetach, po Kalwarii Wambierzyckiej. Pomysł jej budowy narodził się w wyniku pielgrzymki opata Bernarda Rosy do Rzymu w 1661 r. Cała droga krzyżowa ma ponad 5 km długości, a poszczególne stacje i kaplice ustawione są od kościoła klasztornego do Betlejem i z powrotem. Jej budowę rozpoczęto w 1672 r., a zakończono w 1678 r. Pierwsze kaplice były zbudowane z drewna, lub w konstrukcji szkieletowej, ozdobione freskami Marcina Leistritza i nieznanego artysty. Obrazy namalował Michał Willmann i jego uczniowie, rzeźby były dziełem Jerzego Schrottera, a ołtarze - Stefana Kose oraz Jana Hoffmana. W latach 1703-12 drewniane kapliczki zastąpiono murowanymi.
The Calvary in Krzeszów is the second of its kind in the Sudetenland after Wambierzycka Calvary. The idea of the building arose out of a pilgrimage to Rome by B. Rosa in 1661. The entire Way of the Cross is more than 5 km long, and the individual Stations of the Cross and chapels are placed on a route from the monastery church to Bethlehem and back. Their construction started in 1672 and was finished, together with the decorations, in 1678. The first chapels were built of wood, or in a frame structure, and decorated with frescoes by M. Leistritz and an unknown artist. Their paintings were by M. Willmann and his students, while the sculptures were the work of J. Schrotter. The altars are those of S. Kose and J. Hoffman. Between the years 1703 and 1712 the wooden chapel was replaced with brick.
W odległości 1,5 km od zespołu klasztornego, u podnóża Anielskiej Góry, nad potokiem Cedron - opat Bernard Rosa (wzorując się na podobnym obiekcie klasztornym augustianów w Pradze) zbudował zespół obiektów zwany Betlejem. W jego skład wchodzi m.in. wzniesiona na palach pośrodku stawu, drewniana budowla tzw. pawilon opacki. Powstał on w latach 1674-80 i pełnił rolę ośrodka kontemplacyjno-wypoczynkowego dla krzeszowskich zakonników. Zbudowany jest on na rzucie ośmioboku, a centralną salę otacza ganek, połączony z brzegiem drewnianym mostkiem. Wnętrze pawilonu kryje wspaniałe malowidła, przedstawiające sceny o tematyce wodnej, nawiązujące do Starego Testamentu.
At a distance of 1.5 km from the monastery, nestling in the foothills of Anielska Góra (Angel Mountain), by the Cedron brook, the abbot B. Rosa built a complex of buildings called Bethlehem (modelled on a similar Augustinian monastery in Prague). Among its buildings is one, made of wood and built on stilts in the middle of a pond, called Abbot Hall. It was built between 1674 and 1680 to serve as a centre for contemplation and rest for members of the Krzeszów order. Built to an octagonal plan, it features a central hall surrounded by a porch and connected to the shore by way of a wooden bridge. Hidden away inside the pavilion are wonderful paintings that depict scenes of water and alluding to the Old Testament.
Charakterystycznym elementem zjawiskowych krajobrazów Ziemi Kamiennogórskiej są urokliwe kapliczki i krzyże przydrożne, kolumny maryjne oraz figury św. Jana Nepomucena. Poza tym występuje tutaj, największa na Dolnym Śląsku koncentracja kamiennych zabytków średniowiecznego prawa. Wśród nich zwraca uwagę kilkanaście krzyży pokutnych (znajdują się one m.in. w Bukówce, Okrzeszynie, Raszowie, Krzeszowie, Krzeszówku, Kochanowie), pręgierz (Krzeszów), stół sądowy (Kochanów). Warto także zwiedzić kościółki w Opawie (XVII w.), Starej Białce (XVII w.), Pisarzowicach (XVI w.), Rędzinach (XVI w.), Raszowie (XV w.), Wieściszowicach (XVII w.) i Krzeszówku (XIV w.).
Another characteristic feature of the landscape of the Kamienna Góra region is the occurrence of chapels, wayside crosses, columns of St. Mary and statues of St. John of Nepomuk. In addition to this, the Kamienna Góra region boasts the largest concentration of stone monuments of medieval law in Lower Silesia. Among them, a number are worth pointing out including several penitential crosses (one can be found in Bukówka, Okrzeszyn, Raszów, Krzeszów, Krzeszówek, Kochanów) a whipping post (Krzeszów), and a judge’s table (Kochanów). You should also take the opportunity to visit the village churches in Opawa, Stara Białka, Pisarzowice, Rędziny, Raszów, Wieściszowice, Krzeszówek.
Diabelska Maczuga - to niezwykły piaskowcowy ostaniec skalny znajdujący się we wsi Gorzeszów i będący najbardziej rozpoznawalną skałą w regionie. Mając kształt spłaszczonego słupa z jednej, a maczugi o wysokości ok. 8 metrów z drugiej strony, zdaje się „wyrastać” bezpośrednio z łąki. W 1913 roku w setną rocznicę Bitwy Narodów pod Lipskiem, na jednym z boków skały umieszczono pamiątkową tablicę, która zachowała się po dziś dzień. Należy wspomnieć, że skała została uwieczniona przez słynnego Michała Willmanna na jednym z fresków w kościele św. Józefa w niedalekim Krzeszowie.
The Devil’s Club (Diabelska Maczuga) - this is a sandstone inselberg rock located in the village Gorzeszów and is the most recognizable rock in the region. On one side it forms the shape of a flattened pole and on the other it resembles a club about 8 metres tall. The whole thing seems to ”grow” directly from out of the meadow. In 1913, the centenary of the Battle of Leipzig, a commemorative plaque was placed on one side and it has survived to this day. It is interesting to note that the rock was immortalized by the famous M. Willmann in one of his frescoes in the church of Saint Joseph in the Cistercian Monastery in nearby Krzeszów.
Głazy Krasnoludków są rezerwatem geologiczno-krajobrazowym leżącym w obrębie pasma Zaworów. Rezerwat położony 1,5 km na południowy zachód od wsi Gorzeszów, obejmuje powierzchnię 9,04 ha, na której ochroną objęte są bardzo rzadko spotykane formy wietrzenia piaskowca ciosowego. Tworzą one malownicze formy w kształcie grzybów, wież, maczug i ambon dochodzących nawet do 30 metrów wysokości. Między skałami wije się sieć ścieżek tworzących labirynty. Teren porasta bór świerkowy z domieszką brzóz, sosen i buków. Rezerwat od dawna stanowił atrakcję turystyczną regionu, ubarwioną legendami o skrzatach, krasnoludkach i ukrytych przez nie skarbach. W okolice rezerwatu łatwo dotrzeć szlakami turystycznymi lub samochodem (w pobliżu zlokalizowany jest parking). Corocznie w sierpniu na Głazach Krasnoludków odbywa się Ogólnopolski Zlot Krasnali. The Dwarfs Boulders Reserve (Głazy Krasnoludków) this is a geological-landscape reserve situated in the Zawory region. Located 1.5 km southwest of the village of Gorzeszów, it covers an area of 9.04 hectares, and this protected region contains some very rare forms of ashlar sandstone, shaped by the wind into picturesque forms resembling mushrooms, towers, clubs, and pulpits, and reaching up to 30 metres in height. A network of paths and mazes weave their way among the rocks, and the reserve is covered with spruce forest and mixture of birch, pine and beech trees. Dwarfs Boulders has long been a tourist attraction of the region, with its legends of gnomes, dwarves and their hidden treasures. The reserve is easily accessible by means of the walking and cycling routes, as well as by car (parking is available nearby). Every year in August the Dwarfs Boulders Reserve plays host to the National Dwarfs Rally.
Marciszów będący jedną z największych wsi Ziemi Kamiennogórskiej posiada długą, ale słabo udokumentowaną historię. Teksty źródłowe sugerują, że powstanie miejscowości, stanowiącej własność rycerską, przypada na drugą połowę XIV w. Przez cały XV w. Marciszów był własnością śląskiego rodu rycerskiego von Zedlitz. Przez kolejne stulecia wieś przejmowana była przez rody zamieszkałe w okolicy. Znaczący rozwój Marciszowa nastąpił w XIX w., kiedy to stał się jedną z najlepiej funkcjonujących wsi w regionie. W 1867 r. przeprowadzono przez Marciszów linię kolejową łączącą Wałbrzych z Jelenią Górą i zbudowano stację, co skutkowało dalszym jego rozwojem, a szczególnie jednej części - Marciszowa Dolnego. Kolejną inwestycją, przyśpieszającą rozbudowę wsi, było przeprowadzenie w 1895 r. połączenia do Złotoryi, a następnie do Legnicy. Tym sposobem miejscowość urokliwie położona nad Bobrem stała się jednym z większych węzłów kolejowych po tej stronie Sudetów Zachodnich. Posiadający walory turystyczne Marciszów, mimo że nigdy nie nabrał cech letniska, stanowi dogodny punkt wypadowy w Rudawy Janowickie, Góry Kaczawskie i Wałbrzyskie.
The history of Marciszów, which is one of the biggest villages in the Kamienna Góra Land, is long but poorly documented. The source texts suggest that the settlement, which was the knight’s property, was established in the second half of the 14th century. Throughout the 15th century, Marciszów was the property of the Silesian knight family called von Zedlitz. Throughout the next centuries, the village was taken over by families living in the surroundings. Marciszów significantly developed throughout the 19th century when it became one of the most effectively functioning villages in the region. The railway linking Wałbrzych and Jelenia Góra was constructed in 1867 and the station was built here, which caused significant development of the village, and in particular one of its parts - Marciszów Dolny. The next investment which contributed to the growth of the village was the rail link with Złotoryja in 1895 and then with Legnica. In such a way, the settlement on the Bóbr river became one of the bigger rail junction points on this side of the Sudety Zachodnie Mountains. With its tourist qualities, Marciszów is a good base to explore the Rudawy Janowickie, the Kaczawskie and the Wałbrzyskie Mountains, although it has never gained the air of the summer resort.
Kolorowe Jeziorka to cztery (z czego jedno jest okresowe) urokliwe i unikalne „jeziorka”, będące pozostałościami po kopalnianych wyrobiskach. Położone są w okolicy Wieściszowic, na północnym stoku Wielkiej Kopy. Nazwę swą zawdzięczają różnym kolorom swego dna i wody, która je wypełnia (Żółte, Purpurowe i Błękitne Jeziorko oraz Zielony Stawek). Usytuowane są na różnych wysokościach jako pozostałość po eksploatowanych od XVIII do XX w. złożach łupków pirytowych. Przy Purpurowym Jeziorku znajduje się parking, a w ich okolice prowadzą zarówno szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe jak i interesująca ścieżka dydaktyczna.
The Colourful Lakes (Kolorowe Jeziorka). These are four charming and unique “lakes” (one of which is seasonal), formed from the remnants of mine workings. They are located in the region of Wieciszowice, on the northern slope of Wielka Kopa. Their names are due to different colours of the lake beds and the water that fills them (Yellow Lake, Purple Lake, Blue Lake, and Green Pond). They are of different heights as a result of the eighteenth to twentiethcentury exploitation of the pyrite shale deposits. Parking is available at Purple Lake and around the area you can find walking routes as well as bike paths and nature trails.
Miasto, którego udokumentowana historia sięga XIII w., prawa miejskie otrzymało z rąk księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I w roku 1292. Historia Lubawki była trwale związana z działalnością zakonu cystersów z pobliskiego Krzeszowa (aż do roku 1810 - daty sekularyzacji zakonu). Dzieje miasta były zbieżne z dziejami całego Śląska pozostającego do 1392 r. pod władaniem korony polskiej, następnie władców czeskich oraz monarchii habsburskiej i państwa pruskiego. Lubawki nie oszczędzały ani burzliwa historia, ani klęski żywiołowe. Największą powódź odnotowano tu w latach 1736-1737, kiedy to, jak podają zapiski historyczne, po zalanych wodą ulicach pływały pstrągi. Stąd też zapewne wizerunek ryby znalazł się w herbie Lubawki. Nad miastem górują dwie budowle: ratusz oraz kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Kościół pochodzący z XIII w. został gruntownie przebudowany w latach 1605-1615 oraz 1735-36. W jego barokowym wnętrzu na uwagę zasługuje wspaniały, ogromny ołtarz architektoniczny z obrazem przedstawiającym „Ucieczkę grzeszników” przypisywanym Feliksowi Antoniemu Schefflerowi. Przed kościołem stoi barokowa kolumna z figurą św. Barbary, a obok znajduje się interesujący architektonicznie budynek plebanii, pochodzący z początków XVIII w. Centralna część odrestaurowanego, klasycznie czworobocznego rynku, zajmuje okazały ratusz. Wzniesiony w latach 1723-26 przez Feliksa Antona Hammerschmieda, był później kilkakrotnie przebudowywany. Na narożniku ratusza posadowiona jest piękna rzeźba Jana Nepomucena, pochodząca z 1727 r. Przebywając w mieście warto także zwiedzić barokowy kościół pw. św. Anny (centrum miasta) oraz kościół wiejski św. Krzysztofa (Podlesie), który należy do nielicznych w Europie Środkowej, kościołów reprezentujących kult tzw. „Czternastu Wspomożycieli”. Wybudowany w latach 1685-86 przez Marcina Urbana posiada przepiękny strop, przykryty polichromowanym belkowaniem oraz kasetonowy sufit. Od kilkunastu lat miasto intensywnie rozwija bazę turystyczną. Na stokach Świętej Góry działa centrum narciarskie (trasy zjazdowe i biegowe), na jednym ze zboczy Kruczej Skały posadowiona jest (jedna z największych w Polsce) naturalna skocznia narciarska. W okolicy miasta wyznakowane są ścieżki dydaktyczne, kilka tras rowerowych oraz szlaki turystyki pieszej.
A city with a documented history dating back to the thirteenth century, and granted City status by the Duke of Świdnica and Jawor Bolko I, in 1292. The history of Lubawka was closely linked to the activity of the nearby Cistercian order in Krzeszów (until 1810, when the order was secularised). The history of the city coincided with the history of the whole of Silesia, being under the Polish crown until 1392 and then falling under the control of the Czech Republic, the Habsburg monarchy and the Prussian state. Lubawka was spared neither a turbulent history nor natural disasters. The most severe flooding was recorded here in the years 1736-37 when, according to historical records, trout were seen swimming in the flooded streets. This may explain the incorporation of a fish into Lubawka’s official coat of arms. The city is dominated by two buildings: the Church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary and the town hall. The church, which dates from the thirteenth century, was completely rebuilt in the years 1605-15 and 1735-36. Within the Baroque interior, it is worth noting the huge altar with picture ”Flight of the Sinners”, attributed to F. Scheffler. Standing in front of the church is a baroque column on which there is a statue of St. Barbara and is next to it you can seen an interesting piece of architecture in the form of the rectory, which dates from the early eighteenth century. Sitting in the central part of the restored market square is the town hall. Built between 1723 and 1726 by F. Hammerschmied, it was later rebuilt several times. At the corner of the hall there is a statue of John of Nepomuk, dating from 1727. While in the city, it is also worth visiting the baroque church of St. Anne (in the city centre) and the church of St. Christopher, which is one of only a handful in Central Europe representing the cult of the so-called ”Fourteen Helpers”. Built between 1685 and 1686 by M. Urban, it features a beautiful roof, covered in polychrome entablature, and a panelled ceiling For several years the city has been intensively developed as a tourist base. On the slopes of Święta Góra there is a ski resort (with both downhill and cross-country tracks), and one from the slopes of Krucza Skała (Raven Rock) features a natural ski jump. Within the surroundings of the town you can find a number of marked nature trails, as well as several bike paths and hiking trails.
Kruczy Kamień leżący ok. 2 km na południe od Lubawki na zboczu Kruczej Skały, należy do grupy rezerwatów krajobrazowych. Jego powierzchnia wynosi 10,21 ha i obejmuje interesującą formę intruzji porfiru w skały osadowe. Skalne urwisko wznosi się na wysokość około 150 metrów ponad dno doliny. Na skalnym podłożu przez lata wykształciła się cienka warstwa gleby szkieletowej, dająca grunt pod rozwój lasu o składzie gatunkowym zbliżonym do pierwotnej roślinności tych obszarów. Poza świerkami rosną tu buki, dęby szypułkowe, jarząby pospolite, jawory oraz wiązy, zaś z krzewów: róże alpejskie, irgi oraz bzy czarne. Z roślin objętych ochroną występuje tu m.in. konwalia majowa, rojnik pospolity, naparstnica zwyczajna oraz lilia złotogłów. Z punktu widokowego na szczycie Kruczej Skały roztacza się piękna panorama Kruczej Doliny, Bramy Lubawskiej, Grzbietu Lasockiego i Karkonoszy. W okolice rezerwatu prowadzą szlaki turystyki pieszej (w tym ścieżki edukacyjne), trasa narciarstwa biegowego oraz trasy rowerowe. The Raven Stone Reserve (Rezerwat Kruczy Kamień). Situated about 2 km south of Lubawka on the slopes of Krucza Skała (Raven Rock), the area belongs to the group of protected scenic reserves. Its total area is 10.21 hectares and includes an interesting form of porphyry intrusions in sedimentary rocks. The rocky cliff rises to a height of approximately 150 metres above the valley floor. In addition to the spruce, beech trees also grow here, along with the sycamore, oak, rowan and white elm, as well as shrubs such as the hazel, alpine rose, cotoneaster and black elderberry. The protected May lily, along with the Perhill, foxglove, and Turk’s cap lily may also be found here. From the vantage point of the top of Krucza Skała (Raven Rock), you can see a magnificent panorama of the Valley of the Raven, Lubawska Gate, Lasocki Ridge and Karkonosze Mountains. Within the reserve you can find hiking trails (including educational trails), cross-country trails and bike routes.
Jezioro Bukówka jest jednym z najwyżej położonych w Polsce sztucznym zbiornikiem wodnym, powstałym w wyniku spiętrzenia wody zaporą na rzece Bóbr. Posadowiona jest ona we wsi Bukówka, pomiędzy górami Zameczek i Zadzierna. Pierwsza zapora powstała w latach 1903-05 i spiętrzała ok. 2,2 mln m3 wody, zaś ta zmodernizowana w latach 1979-89 zatrzymuje aż 16,75 mln m3, tworząc jezioro o powierzchni ok. 200 ha. Oprócz funkcji retencyjnych stanowi ono potencjalnie ogromny rezerwuar wody pitnej o najwyższej klasie czystości. Jezioro udostępnione jest wędkarzom, a sława łowionych tu okazowych troci oraz szczupaków dawno przekroczyła granice regionu. Na jeziorze istnieją doskonałe warunki do uprawiania windsurfingu, a kolorowe żagle na stałe wpisały się w jego krajobraz. Najpiękniejsza panorama zbiornika roztacza się z punktu widokowego na górze Zadzierna, na którą można dotrzeć np. czerwonym szlakiem turystycznym. The Bukówka Lake (Jezioro Bukówka). This is one of the highest artificial reservoirs in Poland, created by damming the river Bobr. The dam is placed in the village Bukówka located between the Zameczek and Zadzierna mountains. The first dam was built between 1903 and 1905 and held approx. 2.2 million cubic metres of water. It was modernized between 1979 and 1989 and now holds 16.75 million cubic metres, forming a lake with an area of approx. 200 hectares. As well as acting as a water-storage tank, it is also a potentially huge reservoir of drinking water of the highest level of purity. The famously caught trout and pike from here have for a long time swum in this region. The lake also provides excellent conditions for windsurfing and the sight of colourful sails is permanently etched into the landscape. At the top of Zadzierna there is the most beautiful panoramic view overlooking the reservoir, and from here you can reach, for example by the red tourist trail.
Grzbiet Lasocki będąc najbardziej na wschód wysuniętą częścią Karkonoszy stanowi otulinę Karkonoskiego Parku Narodowego. To tutaj znajduje się najwyższy szczyt regionu Łysocina o wysokości 1 188 m n.p.m. W paśmie Grzbietu Lasockiego można zaobserwować charakterystyczny dla Karkonoszy strefowy układ roślinności. Występuje tu wiele stanowisk roślin chronionych m.in. goryczki trojeściowej, kosodrzewiny, orlika pospolitego. Warto wspomnieć o gniazdującym tu cietrzewiu. Ze względu na dużą pokrywę śniegu utrzymującą się aż do końca kwietnia, teren stwarza doskonałe warunki do uprawiania narciarstwa skitourowego. Z wielu miejsc w paśmie roztaczają się przepiękne panoramy, a przy odpowiednich warunkach meteorologicznych widoczność przekracza czasami nawet 100 km. The Lasocki Ridge (Grzbiet Lasocki). Out in the easternmost part of the Karkonosze Mountains is the edge of the Karkonosze National Park. Here you can find the region’s highest peak Łysocina, rising to an impressive height of 1 188 metres above sea level. From the Lasocki Ridge it is possible to observe the arrangement of vegetation into zones, which is typical of the Karkonosze Mountains. There numerous sites for protected plants including willow genetian, mountain pine, and Columbine. It is also worth mentioning the black-grouse nests. Due to the heavy and persistent snow cover until the end of April, the area provides ideal conditions for ski-tourism. There are many places in the region that boast spectacular panoramic views, and in fine weather the visibility sometimes exceeds 100 km.
Chełmsko Śląskie jest obecnie wsią, która zachowała pierwotny układ urbanistyczny, świadczący o jej dawnym miejskim charakterze. Pierwsze dokumenty świadczące o istnieniu Chełmska Śląskiego na prawach miasta, pochodzą z XIII w. Od połowy XIV w. miasto było własnością krzeszowskich cystersów. W XVI w. stało się znanym ośrodkiem płóciennictwa i sukiennictwa oraz handlu nimi. Chełmsko Śląskie podupadło w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-48), a nawet utraciło na pewien czas prawa miejskie. Ponowny rozkwit miejscowości nastąpił na przełomie XVII i XVIII w., kiedy to rozwinęło się chałupnicze tkactwo lnu. Produkowane tutaj znakomite płótno rozchodziło się nie tylko po całej Europie, ale docierało nawet do Ameryki. Z tego też okresu pochodzą najważniejsze zabytki, które można w miejscowości podziwiać. Wśród nich jest zespół domów tkaczy tzw. „Dwunastu Apostołów” (pochodzący z 1707 r.) - zaliczany do dziesięciu najciekawszych na ziemiach polskich zabytków budownictwa drewnianego. Co ciekawe, do dzisiejszych czasów zachowało się jedynie jedenaście z nich, gdyż dwunasty dom (stojący dawniej nieco na uboczu i przez to nazywany „Judaszem”) spłonął. Barokowy kościół pw. Świętej Rodziny (1670-75 i 1690-91 r.) - uznawany jest za jedną z piękniejszych świątyń z tego okresu na Dolnym Śląsku. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługują sklepienia pokryte dekoracją sztukatorską, będącą dziełem artystów włoskich, późnogotycka rzeźba przedstawiająca Koronację Najświętszej Marii Panny (pochodząca z ok. 1500 r.), oraz pieta (datowana na 1650 r.). Obok kościoła posadowiony jest budynek dawnej szkoły parafialnej, którego fasadę zdobi renesansowa dekoracja sgraffitowa. Idąc szlakiem niebieskim, dwa kilometry za wsią, trafimy na kaplicę, zbudowaną przez cystersów w latach 1721-22. Kaplica, urokliwie położona na skraju lasu i otoczona stacjami drogi krzyżowej, poświęcona jest św. Annie.
Today, this village still retains its original layout of streets and buildings, testifying to its former urban character. The first records of the existence of Chełmsko Śląskie as a town date back to the thirteenth century. From the mid-fourteenth century it was owned by the Krzeszów Cistercians. In the sixteenth century it became a famous centre for both the practice and the trade of linen and cloth weaving. Chełmsko Śląskie fell into decline during the period of the Thirty Years War (1618-48), and even lost its city rights for a while. The village’s revival came between the seventeenth and eighteenth centuries, when flax weaving developed as a cottage industry. Cloth manufacture spread from here, not only throughout Europe, but even as far as America. This produced the most important monuments in the village which can still be admired to this day. These include ”Dwunastu Apostołów” (Twelve Apostles) houses of weavers, dating from 1707, which ranks among the ten most interesting timber-build monuments in Poland. Interestingly, only eleven of them have survived to this day as the twelfth, called ”Judasz” (Judas), and which used to stand somewhat off the beaten track, was destroyed by fire. The baroque church of the Holy Family (1670-75 and 1690-91) is recognized as one of the most beautiful holy places of this period in Lower Silesia. Inside the church the stucco-covered vaults are particularly deserving of attention, being the work of Italian artists, as are the late Gothic sculptures of the Coronation of the Virgin Mary (from about 1500) and Pieta (1650). Next to the church is the former parochial school building, whose facade is adorned with Renaissance-era graffiti decorations. By taking the blue rout for two kilometres out of the village, you can reach a chapel, built by Cistercian monks in the years 1721-22. The chapel, charmingly located by the edge of the forest and surrounded by the stations of the Cross, is dedicated to St. Anne.
Tadeusz Piotr Prociak (ur. 1965 r.) z zawodu fotograf i projektant graficzny, a z zamiłowania podróżnik. Absolwent Wyższego Studium Fotografii w Warszawie. Właściciel Agencji Fotograficznej PRO-FOT. Autor pięciu indywidualnych i uczestnik kilkudziesięciu zbiorowych wystaw fotograficznych w kraju i za granicą. Laureat krajowych i międzynarodowych konkursów fotograficznych. Autor cyklu wykładów na Wyższym Studium Fotografii oraz Jeleniogórskiej Wszechnicy Fotograficznej. Kierownik artystyczny ponad dwudziestu plenerów oraz warsztatów twórczych. Organizator (wraz z dr Krzysztofem Jureckim) ogólnopolskiego seminarium naukowego „Fotografia i totalitaryzm” (1992 r.). Wieloletni ekspert, a następnie redaktor prowadzący kilka działów autorskich w czasopiśmie „Fotografia & aparaty cyfrowe”. Autor dziesięciu albumów oraz kilkunastu wydawnictw książkowych i przewodników. Specjalizując się w projektowaniu okładek i kalendarzy (ponad 1000 wzorów skierowanych do produkcji) wykonuje także projekty plakatów, katalogów, reklam prasowych, opakowań oraz identyfikacji wizualnych. Od 2003 roku prowadzi akcję artystyczną pt. „Czas Kamienia”. Akcja rozpoczęta na Górze Mojżesza na Synaju obejmuje swym zasięgiem miejsca na całym świecie, ważne zarówno z religijnego jak i ogólnokulturowego punktu widzenia - w tym także szczyty gór, które w wielu kulturach stanowią sferę sacrum, a na których autor zakopał tzw. „kapsuły przetrwania”. W trakcie akcji, podczas której autor przemierzył już ponad pół miliona kilometrów, zdobywając szereg górskich szczytów na pięciu kontynentach, powstaje swoisty fotopamiętnik. Jest on, podobnie jak cały projekt, próbą osobistego odniesienia się m.in. do procesów globalizacji oraz zagrożeń jakie ze sobą niosą. Autor mieszka i prowadzi studio fotograficzno-projektowe w Lubawce.
Żadna część albumu nie może być reprodukowana, fotokopiowana, rejestrowana w systemie przechowywania danych, przetwarzana analogowo bądź cyfrowo, przekazywana drogą elekroniczną bez pisemnej zgody Agencji Fotograficznej PRO-FOT. Wydawca nie odpowiada za treść reklam zamieszczonych w albumie.
ZIEMIA KAMIENNOGÓRSKA. CZTERY PORY ROKU. ZIEMIA KAMIENNOGÓRSKA. THE FOUR SEASONS.
Fotografie, projekt plastyczny, skład i łamanie: Tadeusz Piotr Prociak / Agencja Fotograficzna PRO-FOT Tekst: Tadeusz Piotr Prociak Tłumaczenia: „Lektor” Wrocław Copyright by Agencja Fotograficzna PRO-FOT / Tadeusz Piotr Prociak ul. Szymrychowska 47, 58-420 Lubawka www.pro-fot.com Wydanie I Lubawka 2015
ISBN 978-83-62893-16-4