SK Porosty jako bioindykatory - wskaźniki stopnia zanieczyszczenia powietrza Adam Bohdan

PROJEKT

Edukacja zawodowa i obywatelska na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Szkolenie dla Lokalnych Liderów Klimatycznych „Strażnicy Klimatu”

Klimat a bioróżnorodność. Obóz terenowy w Puszczy Białowieskiej Białowieża, 13–17.05.2015

ZJAZD V

Porosty jako bioindykatory – wskaźniki stopnia zanieczyszczenia powietrza Adam Bohdan

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.

edukacja dla dobrego klimatu

Porosty jako bioindykatory - wskaĹşniki stopnia zanieczyszczenia powietrza

Adam Bohdan

Porosty = grzyby zlichenizowane

Mykobiont – grzyb (workowiec)

porost Fotobiont – glon (zielenica lub sinica) Źródło: http://www.witaminy-mineraly.pl/

Źródło: http://pl.static.z-dn.net/files/df0/9dcfd8e0176cc0a31fa170d2635dd8f3.jpg

Porosty = grzyby zlichenizowane na świecie – 13 500 gatunków w Polsce – 1600 gatunków w Puszczy Białowieskiej – ok. 450 gatunków

Formy morfologiczne porost贸w

Dlaczego porosty są mało odporne na zanieczyszczenia?

-brak tkanki okrywającej – kutikuli ; wymiana gazowa przeprowadzana całą (nieosłoniętą) powierzchnią plechy - pobieranie wody bezpośrednio z opadów atmosferycznych – znajdujący się w powietrzu SO2, tworzy z wodą H2SO4 ; toksyczne działanie SO2 na komponent grzybowy; - mała zdolnośd przystosowywania do zmieniających się warunków środowiska; - niska tolerancja glonu na zanieczyszczenia bardzo mała zawartośd chlorofilu na jednostkę suchej masy; rozkład chlorofilu daje efekty uszkodzenia wielokrotnie silniejsze niż u roślin wyższych;

Lichenoindykacja - monitoring powietrza atmosferycznego wykorzystującego porosty jako bioindykatory

• Metoda florystyczna - ocena różnorodności gatunkowej i analiza rozmieszczenia stwierdzonych gatunków porostów nadrzewnych.

• Metoda analizy udziału form morfologicznych • Metoda gatunków wskaźnikowych

Z czego wynika większa wrażliwośd porostów skorupkowatych?

SKALA POROSTOWA

Relikty puszczaoskie wskaźniki starych lasów - Gatunki wyróżniające lasy naturalne oraz lasy pierwotnego pochodzenia, wskaźniki starych lasów świadczących o ciągłości ekologicznej zbiorowiska leśnego.

- Szeroko rozpowszechnione w przeszłości, aktualnie o wąskim zasięgu geograficznym, często wymierające.

- Jako organizmy stenotopowe nie wykazują tendencji dynamicznych do opanowywania nowych siedlisk, szczególnie pochodzenia antropogenicznego.

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych; wielkośd do 60cm

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych; plechy na wykrotach

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych; melanina

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych; izydia

gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref granicznik tarczowy Lobaria amplissima

gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref Granicznik tarczowy Lobaria amplissima

gatunek wymagający tworzenia stref Granicznik tarczowy Lobaria amplissima Lobaria amplissima: - dośd grupa i sztywna plecha - gładka powierzchnia - plecha przywiera do powierzchni pnia - kolor od jasno do ciemno zielonego -jasny spód plechy

Możliwośd pomyłki z Flavoparmelia caperata - dośd cienka i łatwo zginająca się plecha - powierzchnia dośd silnie pofałdowana, miejscami odstająca od kory - pokryta soraliami - strzępkami do rozmnażania wegetatywnego - kolor jasnozielony do prawie żółtego - ciemny spód plechy

Lobaria scobiculata gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref ochronnych

Lobaria scobiculata gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref ochronnych

gatunek wymagający tworzenia stref Mąkla rozłożysta Evernia divaricata – P. Białowieska, Bieszczady, okolice Wrocławia

gatunek wymagający tworzenia stref Mąkla rozłożysta Evernia divaricata -zwężona plecha, koocówki zaostrzone, często ustawione -prostopadle do reszty plechy, lub podgięte do góry; -- kolor plechy jednolity - jasnozielony - z obu stron;

możliwośd pomyłki/gatunek podobny Mąkla tarniowa Evernia prunastri -koocówki bardziej zaokrąglone, plecha szersza, bardziej krzaczkowata - wierzchnia strona plechy zielona, spodnia biaław

gatunek wymagający tworzenia stref odnożyca włosowata Ramalina thrausta

gatunek wymagający tworzenia stref odnożyca włosowata Ramalina thrausta - w najgrubszych miejscach plecha spłaszczona; - kuleczkowate soralia na szczytach rozdwojonych koocówek; - plecha biaława/jasnozielona bardziej rozpierzchnięta;

możliwośd pomyłki/gatunek podobny

włostka cieniutka Bryoria capillaris - ochrona ścisła - brak kuleczkowatych soraliów na zakooczeniu gałą - plecha biaława, szara, zielonkawa zwisająca w dół; - brak soraliów na szczytach koocówek

gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref puchlinka zÄ…bkowana Thelotrema lepadinum NE Polski, Bieszczady, Nadl. Bircza

gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref puchlinka zÄ…bkowana

Thelotrema lepadinum

gatunek wymagajÄ…cy tworzenia stref puchlinka zÄ…bkowana Thelotrema lepadinum

Puchlinka ząbkowana Thelotrema lepadinum - szara, skorupkowata plecha; - głębokie i wysokie owocniki; -błonkowaty brzeżek, pękający na kilka ząbkowanych odcinków

Możliwośd pomyłki Pertusaria

Lecanora

gatunek wymagające ochrony strefowej Parmotrema Kobiernik - "rzęsy" dookoła plechy Bieszczady

gatunek wymagające ochrony strefowej Parmotrema Kobiernik - "rzęsy" dookoła plechy

gatunek zaliczany do grupy reliktów puszczaoskich; ochrona ścisła Menegazzia terbrata Tarczynka dziurkowana NE Polska, Bieszczady - przylegająca do kory plecha

- otwory/perforacje;

gatunek zaliczany do grupy reliktów puszczaoskich; ochrona ścisła Menegazzia terbrata Tarczynka dziurkowana - przylegająca do kory plecha - otwory/perforacje;

gatunek zaliczany do grupy reliktów puszczaoskich; ochrona ścisła Usnea ceratina brodaczka rogowata; Głównie P. Białowieska - grube gałązki; - gałązki zgięte pod kątem ok 90%; - gałązki rozmieszczone w dośd sporych odstępach od siebie;- często szary, metaliczny odcieo plechy;

gatunek zaliczany do grupy reliktów puszczaoskich; ochrona ścisła Usnea ceratina brodaczka rogowata - grube gałązki; - gałązki zgięte pod kątem ok 90%; - gałązki rozmieszczone w dośd sporych odstępach od siebie; - często szarawy, metaliczny odcieo plechy;

gatunek zaliczany do grupy reliktów puszczaoskich; ochrona ścisła Usnea ceratina brodaczka rogowata

Wpływ zanieczyszczeo powietrza na porosty

Kraków (Zurzycki 1950, Kiszka 1990)

Wpływ zmian klimatu na dostępnośd preferowanych przez porosty gatunków drzew

Biuro UrzÄ…dzania Lasu

Biuro UrzÄ…dzania Lasu

Chalara fraxinea

Chalara fraxinea

Fytoftora

Bezpośredni wpływ zmian klimatu na porosty

More epiphytic species appear to be increasing, rather than declining, as a result of global warming. Many terricolous species, in contrast, are declining. Species most rapidly increasing in forests, although taxonomically unrelated, all containTrentepohlia as phycobiont in addition to having a southern distribution.

Białystok 05.07.2013 Pan Lech Magrel Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Wniosek o utworzenie stref ochronnych granicznika płucnika Na podstawie art. 60 ustawy o ochronie przyrody w zw z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot Oddział Podlaski wnosi o utworzenie 3 stref ochronnych obejmującej 5 drzew z plechami granicznika płucnika (Lobaria pulmonaria) w Puszczy Białowieskiej, w Nadleśnictwie Hajnówka, w pododdziałach 399 A i B. Proponujemy by promieo

strefy wynosił ok. 40m, poza sytuacjami, w których granicę strefy można poprowadzid w odległości zbliżonej do 40m wzdłuż granicy wydzielenia.

KPA - brak reakcji – skarga na bezczynnośd; - wizja terenowa; - Decyzja pozytywna - : ) - Decyzja negatywna - : ( I V - Skarga do GDOS

Wdroşenie strategii ochrony granicznika autorstwa A. Rysia – Puszcza Borecka

Strefy granicznika płucnika Puszcza Białowieska

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych technika fotografowania

Lobaria pulmonaria Granicznik płucnik gatunek wymagający tworzenia stref ochronnych

Metody inwentaryzacji - wykroty

Metody inwentaryzacji

Metody inwentaryzacji