XX Festiwal Sztuki Malego Dziecka pt. LODZ/ XX Small Children's Art Festival "LODZ" by Polski Komitet InSEA

Po l ski Ko mi t et M i ę d z yn a ro d owe g o Stowa r z ys z eni a W yc howa ni a p r z e z Sz t ukę I nSE A Pr z e d s z ko l e M i ej ski e n r 2 0 6 z O d d z i a ł a mi I nt e g r acyjny mi w Ło d z i

XX FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA LUTY 2020 – GRUDZIEŃ 2020

2020 Polski Komitet Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA

Projekt i opracowanie graficzne: Monika Goetzendorf-Grabowska Zdjęcia: Katarzyna Wiszowaty, Marek „Sneczku” oraz autorki i realizatorzy festiwalu. Rysunki: Klara Olszycka Przygotwanie do druku i druk: Grey Studio Paweł Myszkowski, www.greystudio.pl Na okładce: 20 okładek katalogów z lat 2000-2020 www. fesiwalsztukimalegodziecka.pl

ISBN: 978-83-955172-1-1

XX Festiwal Sztuki Małego Dziecka Dwadzieścia lat minęło... XX Festiwal Sztuki Małego Dziecka pt. „Łódź” za nami. Ale już pisząc te słowa wiem, że to nieprawda, że tkzw. projekty nigdy się nie kończą: że oddziałują, trwają i wyzwalają nowe moce i ujawniają nowe możliwości. Kreują nowe światy, przybliżają odległe horyzonty. Nasze łodzie płyną dalej, czasami z nurtem, częściej pod prąd… Kiedy dwadzieścia lat temu, w grupie przyjaciół tworzyliśmy ramy pierwszego Festiwalu Sztuki Małego Dziecka pt. DOM – Dziecko, Opowieści Marzenia, nie przypuszczałam, że właśnie rozpoczyna się moja wieloletnia przygoda z przeróżnymi wyzwaniami podczas projektu z zakresu edukacji przez SZTUKĘ. Towarzyszył nam wtedy cytat z utworu Czesława Miłosza „Przypowieść o ziarnku maku” (1943) z poematu ŚWIAT – poema naiwne: „na ziarnku maku stoi mały domek/ Pieski szczekają na księżyc makowy/I nigdy jeszcze tym makowym psom, / Że jest świat większy, nie przyszło do głowy”. Mnie samej też wtedy nie przyszło do głowy, jakie są potrzeby takich działań, jakie możliwości da projekt, ile osób zmobilizuje, ile instytucji kultury „wkręcimy” w nasze działania, ile drzwi otworzymy, ile placówek oświatowych zaangażujemy, ile podziękowań będziemy miały okazję i radość składać. Na przestrzeni minionych lat wielokrotnie „opuszczałyśmy” nasz bezpieczny „makowy księżyc” i podążając za wyobraźnią realizowałyśmy własne marzenia. Od początku głównym realizatorem był Polski Komitet Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA, to pod jego szyldem, a przede wszystkim celami, przez lata ubiegałam się o środki i wsparcie do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Miasta Łodzi. Wierząc, że wychowanie przez sztukę, odbywa się na wielu płaszczyznach i dotyczy każdej chwili naszego życia. Jest niezbędnym elementem rozwoju zdrowego społeczeństwa. Z roku na rok festiwal zdobywał coraz większe uznanie i zaufanie, ale też coraz większym wyzwaniem stawało się organizowanie rozrastającej się imprezy. Festiwal był i jest miejscem gdzie krzyżowało się wiele dróg: edukacja przez sztukę formalna i nieformalna, różne dziedziny sztuki i aktywności twórczej, kompromisy n.t. pojęcia konkursu i wiele innych. Jestem przekonana, że z każdej dyskusji, kontrowersji i sporu merytorycznego, rodził się impuls do nowych działań i całkiem nowych rozwiązań. Na przestrzeni tych lat FSMD doczekał się pracy magisterskiej i konferencji na swój temat, wielu opracować i prezentacji, również na konferencjach międzynarodowych. A przede wszystkim doczekał się „wychowanków”, którzy przez lata wspierali nas organizacyjnie i merytorycznie. Tegoroczna, jubileuszowa edycja, niespodziewanie stała się wyjątkowa, również z powodu izolacji i życia w innej rzeczywistości. Zbieg okoliczności i czasu znów dał nam nową szansę: wymusił nowe sposoby realizacji. FSMD dorósł do tej chwili, jaką było przeniesienie odpowiedzialności na uczestników działań – nauczycieli, animatorów, twórców w wydarzeniach festiwalowych. Otworzył na nowe możliwości i sposoby pracy: samodzielne reprodukowanie prac uczniów i pomysł Galerii Miejskiej, „terenowy” Plenerowy Ogród Sztuk czy „zdalny” przegląd Dziecięca Scena. W rzeczywistości edukacji zdalnej, monitorów i łączy udało nam się zachować niektóre realizacje TU i TERAZ w formie terenowej, bezpiecznej, bo zagadnienie relacji i spotkania z człowiekiem było i jest dla nas bardzo istotne. To dzięki zaangażowaniu i determinacji nauczycieli mogliśmy zrealizować część plenerową. Bardzo im za to dziękuję. W wydawnictwie, które co roku przekazujemy Państwu, jako podziękowanie za zaangażowanie wielu osób, znajdziecie inspiracje i propozycje jak realizować koncepcję edukacji „przez sztukę”, „dla sztuki” w każdym miejscu i czasie. Jak 3

tworzyć podobne przedsięwzięcia, bo to trudności wyzwalają kreatywność, a realizacja dowolnego projektu może stać się twórczym życiowym warsztatem rozwoju osobistego każdego z nas. Monika Goetzendorf-Grabowska artysta plastyk, komisarz artystyczny FSMD

Droga do jubileuszu Festiwal Sztuki Małego Dziecka to projekt o zupełnie już pełnoletnim obliczu. Pamiętam jak to się zaczęło, jak zmienialiśmy dwadzieścia lat temu, dziecięce opowieści i marzenia w pierwsze hasło przewodnie festiwalu. Dwadzieścia lat to bardzo dużo. Moje prywatne dzieci założyły już swoje rodziny i dawno wyrosły z festiwalowych zmagań, a to przecież one inspirowały mnie do poszukiwań ciekawych form i metod rozwijania aktywności twórczej dzieci. Pojawiło się za to kolejne pokolenie dla którego mogłyśmy tworzyć ciekawe festiwalowe tematy. Zmieniać formuły, wzbogacać zespół ludzi, który zajmował się aranżacją kolejnych twórczych przygód. Dwadzieścia lat budowałyśmy wśród szkół i przedszkoli miejsce, w którym mogliśmy spotykać się, wzajemnie się inspirować, podpatrywać pomysły, doskonalić swój warsztat pracy. Z tej perspektywy wnosiliśmy w edukację twórczą małych dzieci bardzo wiele dobrych idei. Przez te dwadzieścia lat pracowałam w trzech przedszkolach, które kolejno wchodziły w skład zespołu współorganizatorów festiwalu, zresztą zespół ten zmieniał się dynamicznie zawsze pod wpływem wspaniałych ludzi, którzy chcieli z nami tworzyć jedyny w swoim rodzaju, interdyscyplinarny projekt skierowany do małych dzieci pod nazwą Ogólnopolski Festiwal Sztuki Małego Dziecka. Ale tak jak trudno jest znaleźć wśród ludzi dorosłych tych, którzy poważnie będą traktować edukację przedszkolną i wczesnoszkolną, nikt nie zaliczał tego festiwalu do grona znaczących imprez kulturalnych, pomimo, że od lat bez względu na opcje polityczne otrzymywaliśmy dotacje Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Łodzi i patronaty Kuratora Oświaty i Prezydenta Miasta. Dlaczego? Może dlatego, że naszymi odbiorcami są małe dzieci, nie potrafiące samodzielnie wypowiadać swoich poglądów, nie dysponujące swoimi finansami by móc samodzielnie kupować tzw. poważną, prawdziwą sztukę. Dwadzieścia lat temu był to jeden z celów przyświecający naszemu działaniu, chciałyśmy znaleźć wsparcie instytucji kultury, by pracować nad twórczością dziecka z nauczycielami, by dawać im inspiracje i kształtować przyszłych świadomych odbiorców kultury dorosłej. Jednak to właśnie jeden z celów który nazwać powinnyśmy swoją porażką, prawdziwa kultura nie angażuje się w tym targecie odbiorców by nie zostać uznaną za śmieszną. To jej nie uchodzi i to potwierdza historia festiwalu Brak tzw „interesu” jest przyczyną, że miłość wielkich w dziedzinie sztuki nie przetrwała próby czasu. Zostali ci, którzy zaangażowani byli od początku, którzy do dziś poszukują i wierzą w idee festiwalu. Projektu, który wspierał nauczycieli w twórczych poszukiwaniach, miał siać artystyczny niepokój, inspirować do zmian i tworzenia nowego. Edukacja twórcza w czasach internetu nie ma łatwo, ogrom pomysłów jest dziś na wyciągnięcie ręki wystarczy wyklikać odpowiednią stronę, wpisać hasło i tysiące obrazków, dźwięków wdziera się w nasze edukacyjne życie. Powinno to ułatwiać pracę nauczycielom a ja śmiem twierdzić, że bardzo ich ogranicza. Środowisko kopiuje pomysły jeden za drugim. Kiedyś martwiły nas na wystawkach w przedszkolu prace wg szablonów i te same zielone żabki, które dzieci miały pomalować czy wykleić. Dziś martwią mnie takie same prace w całych miastach, ba te same pomysły plastyczne

można obejrzeć w wielu krajach na szkolnych tablicach. Powtarzalne szablony z publikowanych pomysłów i portali zarabiających na ich powielaniu. A gdzie jest kreatywność i twórcza edukacja? Uczy nasze dzieci, pokolenie nauczycieli w którym kreatywność została unicestwiona przez biurokrację, podręczniki i rozkłady materiałów do nich, przez gotowce, internet. Brak w tej edukacji, partnerstwa, radości i spontaniczności. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich, ale nazbyt wielu. Wszyscy chodzimy na skróty, łatwiej obejrzeć film w telewizji niż iść do prawdziwego teatru, ale czy naprawdę o to powinno chodzić w prawdziwej edukacji. Dzięki pracy w organizacjach pozarządowych, festiwalowi i całej swojej zawodowej drodze stałam się specjalistą od projektów. Dziś mogę pochwalić się tym, że zdobywanie środków w projektach takich jak Erasmus czy projekty ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego nie stanowi dla mnie problemu, potrafię zdobywać fundusze na nowoczesną edukację, w placówce którą kieruję. Nie to jest jednak dla mnie wymiernym sukcesem. Sukcesem jest to, że potrafimy w zespole świetnych nauczycieli z którymi pracuję, mierzyć się z tematami, projektami, tworzyć swoje przepisy, scenariusze i metody. Potrafimy gotować, rysować, kodować i wymyślać z dzieciakami przygody, których nie przeżyją nawet z najlepszym podręcznikiem, bo nic nie zastąpi dzieciom kreatywnego, twórczego nauczyciela, któremu jeszcze się chce. Cieszę się, że los wyznaczył mi drogę zawodową w edukacji przedszkolnej, najmniej sformalizowanej, ale najbardziej twórczej edukacji. Gdyby dziś zabroniono używać w szkołach podręczników, a zaczęto uczyć dzieci wykorzystywać wiedzę z obserwacji natury, wycieczek do muzeów, teatrów, lektury wartościowych książek i filmów a wreszcie zdobyczy internetu, może coś by się zmieniło. Do tego jednak potrzeba kreatywnych i dobrze przygotowanych nauczycieli. Nauczycieli, którzy potrafią nauczać, empatycznych, twórczych, zaangażowanych, szanowanych i dobrze wynagradzanych. Świat się zmienia i zmieniać się musi festiwal. Czy przetrwa chyba nie, choć nasz sentyment do tego projektu jest wielki. Nic przecież nie trwa wiecznie. Przez tyle lat w gronie organizatorów FSMD, zbudowałyśmy zawodowe relacje a nawet przyjaźnie, wiemy, że możemy na siebie liczyć bez względu na to czy pozyska się środki od grantodawców na realizację kolejnej edycji festiwalu. To bardzo cenne doświadczenie nic tak nie zbliża ludzi niż wspólne działanie, niż wspólne projekty i idee którym chcą poświęcić swój czas. Co można zatem zrobić by ratować edukację twórczą? Może jestem idealistką, ale wystarczy by każdy potrafił docenić pracę drugiego człowieka. Uśmiechnął się do nauczyciela, podziękował mu za wspaniałe zajęcia, które zorganizował dla dzieci. Trzeba doceniać pracę animatorów i instruktorów, którzy pracują z dzieciakami w wielu instytucjach kultury. Bić brawo aktorom i muzykom, którzy oprócz własnej artystycznej drogi zawodowej znajdują czas na pracę z dziećmi. Dziękować twórcą i organizatorom za godziny spędzane w czasie obrad jury by dzielić się swoimi doświadczeniami. Dziękować pracownikom administracji i obsługi wielu instytucji, że są z nami i wspierają nawet w najbardziej zwariowanych pomysłach. Dziękować wykładowcą uczelni wyższych, że pokazują studentom pracę z małymi dziećmi przyprowadzając przyszłych artystów do przedszkola czy szkoły, gdzie wychowuje się przyszłych odbiorców kultury masowej. Wszystkim Państwu, którzy wspierali i wspierają działania Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Małego Dziecka bardzo dziękuję. Może kolejnego jubileuszowego festiwalu już nie będzie, ale zostaną ludzie, którzy będą chcieli spotykać się w kolejnych projektach, dbając o twórcze wychowanie kolejnych pokoleń. Agnieszka Kucharska Komisarz organizacyjny, współautorka festiwalu nauczyciel, arteterapeuta, pedagog w dziedzinie sztuki menadżer, dyrektor przedszkola

Warsztat twórczy

Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi, współorganizator XX FSMD

Rejs ulicami Łodzi Barbara Kulesza i Katarzyna Walkowska 5 października 2020 roku

ŁÓDŹ: nazwa naszego miasta, pojazd pływający po wodzie, łódka w herbie… Te skojarzenia zostały wykorzystane we wprowadzeniu do warsztatów. W zajęciach wzięli udział uczniowie klas młodszych Szkoły Podstawowej nr 36 w Łodzi. Pierwszymi zadaniami (do wykonania w grupach) było ułożenie wyrazów z rozsypanek literowych oraz puzzli z fotografiami kilku murali. Kolejne, zdobiące ściany łódzkich kamienic, dzieci miały okazję poznać podczas oglądanej prezentacji multimedialnej opatrzonej słownym komentarzem, zawierającym ciekawostki związane z muralami i historią ich powstania. Ten wirtualny spacer, a właściwie „rejs łodzią po ulicach Łodzi” był inspiracją do namalowania własnych projektów naściennych malowideł, które mogłyby ożywić i upiększyć krajobraz naszego miasta, postrzeganego jako szare i zaniedbane. Prezentując wykonane prace, uczniowie „płynęli” z nurtem opowieści o Łodzi, wplatając w nią kolejne wątki, będące rysunkowymi elementami ich projektów. Dziecięce murale zostały przyczepione do wybudowanej z klocków olbrzymiej ściany i przez chwilę (do czasu „katastrofy” budowlanej) stanowiły dekorację sali świetlicowej.

Plenerowy Ogród Sztuk

październik / listopad 2020

Tegoroczny Plener odbył się w wersji „terenowej” w czterech placówkach na terenie Łodzi i w Konstantynowie Łódzkim. Odbyło się szereg warsztatów, które poprowadzili nauczyciele, animatorzy, artyści oraz studenci od lat związani z ideą FSMD. Ze względu na niecodzienną sytuację, warsztaty każdorazowo odbywały się z zachowaniem wszystkich zasad bezpieczeństwa epidemicznego. Ten szczególny czas wyzwolił wiele ciekawych inicjatyw i działań.

(Po)widoki z Łodzi Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi

Agnieszka Unczur Tracińska 22 października 2020 Warsztat plenerowy, który przygotowałam w ogrodzie Przedszkola Miejskiego nr 206 nazwałam „(Po)widoki z Łodzi”. Robiąc ukłon w stronę mistrza, pomyślałam, że warto czasem zamknąć oczy i przywrócić obrazy zachowane w pamięci z chwil, które spędziliśmy z bliskimi; pełne radości przygód, pięknych wrażeń i emocji. Tego dnia wróciliśmy do czasu, który spędzaliśmy w okolicach wody – czy to nad morzem, jeziorem, rzeką… Niektóre z dzieci pływały łodzią, żaglówką czy kajakiem. Wspominaliśmy co wtedy zwróciło ich uwagę, co zrobiło wrażenie… W trakcie warsztatu dzieci malowały farbami wodę na folii zawieszonej pomiędzy drzewami; mieszały farby, gdyż jak wspomniały, woda nie zawsze ma kolor niebieski. Składały łódki origami z papieru, przywieszały na sznurkach nad „wodą”, a wiatr poruszał nimi tak, że wyglądały jakby płynęły… Dzieci lepiły też z masy solnej stworzenia, które można spotkać na brzegu lub na dnie: muszle ze ślimakami, żółwie, meduzy, ośmiornice. Piękne słońce, które przebłyskiwało między drzewami powodowało „migotanie wody” i powrót do pięknych wspomnień radosnych wakacji, w ten trudny, nieprzewidywalny czas…

Wiatr w żagle naszej ŁODZI! Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi

Anna Meissner 22 października 2020 ŁÓDŹ, nasze miasto symbolizuje obraz, który jest w herbie – z ŁÓDŹ z wiosłem. A co by było, gdybyśmy sprawili, że nasza ŁÓDŹ stanie się ŁODZIĄ ŻAGLOWĄ? Żaglówki i duże żaglowce mogą pływać znacznie szybciej niż łodzie wiosłowe i przemierzają o wiele większe odległości. Niech nasza ŁÓDŹ też wypłynie na głębokie wody a my dzięki niej odwiedzimy nieznane lądy i staniemy się obywatelami świata. Poczujmy wiatr w żaglach, płyńmy i odkrywajmy szeroki świat. Właśnie wiatr jest tym niezbędnym napędem, dzięki któremu przemieszczają się łodzie żaglowe. A co napędza naszą ŁÓDŹ? Kiedyś były to fabryki włókiennicze, 7

a dzisiaj? Wszystkie wspaniałe, nowatorskie pomysły, kreatywne rozwiązania, czasem nawet szalone idee, które sprawiają, że nasze życie staje się łatwiejsze, przyjemniejsze, piękniejsze i bardziej oryginalne. Mamy żagle, namalujmy zatem to wszystko, co sprawia nam radość, co dodaje energii zarówno nam, jak i naszemu miastu. Co to będzie? Za pomocą farb i pasteli każdy uczestnik przedstawi swoją wizję. Następnie postawimy żagle i wyruszymy odkrywać morza i oceany – wszystkie, które znajdują się w naszym przedszkolnym ogrodzie. Na koniec maszty z żaglami staną w łodziach, które zbudujemy z kawałków kory w piaskownicy. Niech wieją pomyślne wiatry, ahoj przygodo!

Budujemy łódź dla rozbitka Scenariusz zajęcia muzycznego w ramach FSMD 2020 opracowała Agnieszka Unczur-Tracińska nauczyciel Przedszkola Miejskiego nr 206 w Łodzi Cele: » Kształtowanie poczucia rytmu » Uwrażliwienie na zmianę dynamiki – kształtowanie umiejętności rozpoznawania rejestrów w muzyce Pomoce dydaktyczne: fortepian (pianino, keyboard), nagrania z płyt, jeśli nie gramy na instrumencie, butelka i zaszyfrowana wiadomość, nieużytki potrzebne do budowy łodzi, instrumenty perkusyjne i partytura „Piraci z Karaibów”, łódki origami z papieru, sznurki, ołówki lub patyczki, nagranie „Hej, ho, żagle staw...” (Zejman i Garkumpel), magnetyczne rybki i wędki. Etapy: 1. „List w butelce” – nauczyciel przynosi dzieciom butelkę z zaszyfrowaną wiadomością, w której rozbitek prosi o pomoc w odnalezieniu skarbu i powrocie do domu. 2. Zabawa konstrukcyjna z nieużytków „łódka dla rozbitka” – dzieci konstruują łódź, koło sterowe, lunety, żagle z materiałów, sieci na ryby itp. 3. Nauka piosenki „Hej, ho, żagle staw…” – (Zejman i Garkumpel). Nauka rytmicznych ruchów tanecznych do piosenki, imitujących ciągnięcie liny. 4. Zabawa „morskie fale” z chustą animacyjną. Nauczyciel gra na fortepianie. Kiedy melodia jest w rejestrze środkowym – fale (chusta) są spokojne, gdy w wysokim – dzieci chowają się pod chustę, gdyż pada deszczyk, jeśli w rejestrze niskim – szaleje burza i dzieci coraz mocniej i szybciej poruszają chustą – sztorm. 5. „Poszukiwanie rozbitka” – gdy akompaniament jest cichy dzieci się skradają, jeśli głośny chowają się pod ścianami – niebezpieczeństwo. 6. „Znajdujemy w dżungli rozbitka” – zabawa pantomimiczna (nie znamy jego języka) – rytmiczne powtarzanie sylab i ruchów w rytm muzyki granej przez nauczyciela i śpiewanej przez rozbitka. 7. „Szukamy skarbu” – (zabawa ciepło-zimno) z dzwonkami diatonicznymi, na których gra rozbitek. Dźwięki wysokie mówią nam, że jesteśmy blisko celu, a niskie, że się od niego oddalamy. 8. „Znajdujemy skarb”, którym są instrumenty perkusyjne i zwinięta w rulon partytura „Piraci z Karaibów” wg Klanzy. Gramy z dziećmi. 9. „Kolacja” – dzieci łowią magnetyczne rybki 10. „Powrót do domu” – w skrzyni dzieci znajdują również łódeczki z papieru (zrobione dzień wcześniej), które za pomocą długich sznurków są przymocowane do ołówków. Dzieci w parach nawijają sznurki na ołówek – która łódka szybciej przybije do brzegu.

Łódką po Łódce do Łodzi Szkoła Podstawowa nr 5 w Konstantynowie Łódzkim

opracowała, przygotowała i przeprowadziła Joanna Szczepaniak 28 października 2020 r. Celem warsztatów była zabawa z ciekawym tworzywem i oryginalnymi instrumentami, rozwijanie wyobraźni artystycznej, kreatywności oraz integracja zespołów. Punktem wyjścia do zajęć było tworzenie w grupach map myśli do hasła „Łódź” z użyciem słów, rysunków i piktogramów. Wiele emocji wzbudziło samodzielne przygotowanie przez uczniów strojów „na łódkę” oraz zorganizowanie pokazu mody zaprojektowanych kreacji, które jednocześnie stały się fartuchem ochronnym do dalszych działań artystycznych. Następnie uczniowie pełni entuzjazmu przystąpili do wykonania wielkoformatowych prac – łódzkiej fotobudki „Witaj w Łodzi”, w której się fotografowali i gigantycznej łodzi marzeń, którą chcieliby popłynąć w podróż. Wcale nie było łatwo wykonać coś spójnego wkładając jednocześnie w to cząstkę siebie. Na samodzielnie wykonanych instrumentach perkusyjnych z tekturowych tytli oklejonych folią aluminiową wygrywali rytmy do skocznej zabawy muzyczno-ruchowej „po barwnych łódkach” wymalowanych kredą na płytach chodnikowych. Było przy tym wiele pozytywnej energii i radości. Na koniec drugoklasiści przygotowywali własne łódki z talerzyków papierowych, słomek, drewnianych patyczków do szaszłyków, kolorowych kartek, wacików zgodnie z instrukcją. Pogoda dopisała, było słonecznie z lekkim powiewem wiatru, który czasami robił psikusy i przewracał słoiki z wodą. Czasy trudne, ale na świeżym powietrzu wszyscy dostali skrzydeł. Dzieciaki przeszczęśliwe, jak sami twierdzili: czas upłynął im zbyt szybko.

Łódką po Łodzi

Przedszkole Miejskie nr 9 w Łodzi

Małgorzata Reksulak i Katarzyna Twardowska listopad 2020 r. Warsztaty rozpoczęły się od powitania uczestników oraz zapoznania ich z tematem przewodnim spotkania. Wspólną zabawę rozpoczęliśmy przy piosence „Statek z bananami”. Następnie dzieci losowały numerki oznaczające stoliki – stacje: Stacja 1: „Godło” – barwienie soli (tła godła) przy pomocy plastikowych pipetek. Stacja 2: „Szukamy znanych miejsc” – odszukiwanie wskazanych na zdjęciach miejsc/postaci. Poszukiwane miejsca ukrytego pod kaszą manną. Stacja 3: „Łowimy rybki” – wykonanie origami rybki. Łowienie przy pomocy wędek z magnesami stworzonych wcześniej rybek. Stacja 4: „Bajkowa Łódź” – kalkowanie charakterystycznych dla Łodzi postaci bajkowych. Kolorowanie przekalkowanej samodzielne kopii rysunku. Stacja 5: „Puzzle XL” – składanie w całość pociętych ilustracji herbu Łodzi. Przyklejanie na kartkę ułożonego przez siebie herbu Łodzi. Wspólne układanie dużych, kolorowych puzzli XL z herbem naszego miasta. Stacja 6: „Łódka po Łodzi” – wykonanie wspólnej pracy plastycznej. Wyklejanie małych łódek sznurkiem. Przyklejanie łódeczek na wielkiej łodzi, narysowanej na szarym papierze. Wypełnianie konturu żagla białą watą, doklejanie fal z bibuły według własnego pomysłu.

Mural

Pracownia Intermedialnych Działań Edukacyjnych Instytutu Edukacji Artystycznej, Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi

Studenci pod kierunkiem adiunkt, dr Beaty Marcinkowskiej: Kalina Kazimierczak, Anna Tuzimek, Michał Walczak, Warsztat przeprowadzony w Przedszkolu Miejskim nr 97 w Łodzi 16-17 listopada 2020 r. Celem warsztatu było rozwiniecie kreatywności uczestników poprzez wykorzystanie niecodziennych technik malarskich oraz poznanie pojęcia mural – opisującego wielkoformatową grafikę na ścianach budynku, a także przypomnienie znanych dzieciom łódzkich murali. Zajęcia przeznaczone były dla dzieci w wieku 6 lat. Uczestnicy zaopatrzeni w pędzle i farby akrylowe mieli za zadanie namalować jesienny mural na transparentnej folii, która została rozciągnięta w ogródku przedszkola, pomiędzy dwoma dużymi drzewami. Dzięki przezroczystemu podłożu, można było „przymierzyć” dziecięce malunki do ściany budynku przedszkola, która znajdowała się w tle malowidła. Na wykonanie zadania każdy uczestnik miał około 20 minut czasu. Finalnie powstały bardzo kreatywne, kolorowe i rozbudowane prace, dzięki którym przedszkolaki mogły poczuć się jak prawdziwi artyści, którzy malowali mural na ścianie własnego przedszkola.

Miasto kamienic Przedszkole Miejskie nr 97 w Łodzi

Natalia Kotlicka, Agata Rynkowska 16-17 listopada 2020 Warsztaty rozpoczęły się od pytania czy dzieci wiedzą czym charakteryzują się kamienice, jak wyglądają i czym się różnią. Okazało się że wielu uczestników w nich właśnie mieszka i doskonale potrafi opisać ich cechy. Celem zajęć, przeznaczonych dla dzieci w wieku 6 lat, było poznanie różnorodnych kształtów fasad łódzkich kamienic oraz kreatywna zabawa. Na początku spotkania uczestnicy otrzymali przygotowane wcześniej szablony z tektury odwzorowujące kształty kamienic, jaki zobaczyć można w Łodzi. Na kolorowych, kartonowych podłożach dzieci wykreowały swoje własne wizje kamienic. Do dyspozycji miały pastele, markery oraz kredki. Po godzinie pracy wszystkie dzieła zostały ułożone obok siebie. Powstałe prace zostały złączone za pomocą zszywacza w jeden kolorowy pas, który wyglądał jak długa zabytkowa ulica. Kamienice bardzo się od siebie różniły, jedne miały mnóstwo okien, drugie zaś balkony i kolorowe zdobienia. Rezultat był zachwycający, każda praca była inna i dzięki temu pas kamienic wyglądał efektownie.

BYĆ JAK JACKSON POLLOCK

Warsztaty towarzyszące Festiwalowi Sztuki Małego Dziecka AUTORZY:

Wiesława Malejko, Michał Walczak

STUDENCI KIERUNKU EDUKACJA ARTYSTYCZNA W ZAKRESIE SZTUK PLASTYCZNYCH

Wydział Sztuk Pięknych, Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi

Grupa wiekowa: 2 - 4 lata Cele:

- Poszerzanie wiedzy o malarstwie i artystach (Jackson Pollock). - Rozwijanie wyobraźni.

- Rozwijanie poczucia estetyki. Plan warsztatów:

1. Wprowadzenie, objaśnienie techniki - 1 min. 2. Część organizacyjna - 5 min.

3. Ustalenie tematu warsztatów i wyjaśnienie działań artystycznych - 1 min.

4. Praktyczna indywidualna praca – 5-7 min. 5. Praca zespołowa - 2 min.

6. Prace porządkowe - 2 min. 7. Praca domowa - 1 min. Materiały:

*papier do rysowania (tekturki z pudełek) lub karton A3, *płynne farby akrylowe lub kolorowy tusz, *słoiki na wodę do farb, *ptasie pióra,

*taśma klejąca (wcześniej pocięta na 3 - 4 cm kawałki), *reprodukcje obrazów Jacksona Pollock’a.

1. Częś� wstępna, objaśnienienowego nowegomateriału materia łu - 11min. Część wstępna, objaśnienie min.

–

Czym zazwyczaj rysujecie i malujecie?

–

А kto wie, przy pomocy czego jeszcze można rysowa

–

Czy wiecie, że możecie rysować patykami, piórami lub kamieniami znalezionymi na spacerze? Ale można jeszcze inaczej. Dzisiejsze

warsztaty zostały zainspirowane pracami Jacksona Pollocka. Jest on znany ze swoich abstrakcyjnych obrazów. Pollock kładł płótno na podłodze i spryskiwał go farbą bezpośrednio z wiadra. Czasami

wieszał wiadra z farbą, robił w nich dziury i kołysał tak, ze farba spadała na płótno.

2. Część organizacyjna - 5 min. –

Na zajęciach będziecie malować piórami i tworzyć podobne abstrakcyjne obrazy.

–

Teraz ustawcie się w dwóch rzędach, a prowadzący szybko

przykleją pióra na wasze palce (wystarczy przykleić na trzy palce: kciuk, wskazujący i środkowy).

3. Ustalenie tematu lekcji i wyjaśnienie działań artystycznych - 1 min. –

Teraz każdy z nas stanie się Jacksonem Pollockiem i stworzy wła-

sny abstrakcyjny obraz.

4.Praktyczna indywidualna praca 5-7 min. –

Na przemian zanurzajcie pióra w farbie i nakładajcie na papier

szerokimi pociągnięciami, kolorowymi kropkami lub spiralami.

5. Praca zespołowa - 2 min.

5. Praca zespołowa - 2 min. Kiedy wasze pojedyncze prace będą już gotowe, możecie połączy� wszystkie w jedną ca łoś�. Podsumowanie dzia łań artystycznych dzieci. - Co dzisiaj robiliście? W jaki sposób? - Co wam się podoba ło? Dlaczego? 6. Prace porządkowe - Od łóżcie wszystkie materia ły i narzędzia we wskazane miejsca. 7. Praca domowa - 1 min. - W jaki sposób można wykorzysta� to co powsta ło? Możecie kontynuowa� pracę z tym, co zrobiliście na dzisiejszych warsztatach i niekoniecznie musicie spieszy� się, aby wyrzuci� je do kosza. Możecie w domu domalowa� za pomocą markerów lub d ługopisów żelowych nowe elementy do waszych malowanych piórkami prac. Możecie też uży� tych kolorowych arkuszy jako kolorowy papier do wycinania różnych sylwetek albo do zrobienia kolażu. Źród ła zdję�: https://theconversation.com/heres-looking-at-blue-poles-by-jacksonpollock-51655 https://www.lalunadicarta.com/arte-per-bambini-jackson-pollock.html Rysunki: Wies ława Malejko

Kilka refleksji o miejscu i czasie – tworzywach w sztuce i warsztacie twórczym Jakie znaczenie ma miejsce i czas w działaniach warsztatowych? Szukając odpowiedzi na to pytanie warto przypomnieć sobie twórczość artystów XX wieku. Wtedy, w sztuce pojawiły się działania zakładające efemeryczność, czyli nietrwałość i krótki czas trwania zdarzenia artystycznego. Oprócz tego, znaczenia nabierał sam proces tworzenia i użyte w nim narzędzia, materiały i przede wszystkim miejsce. Przykładem takiej sztuki jest Land art, dosłownie sztuka ziemi. Kontekstem i tworzywem działania jest w niej środowisko naturalne, a efektem są mniej lub bardziej trwałe ślady interwencji w wybranym przez artystę miejscu. Miejsce było tłem, istotnym kontekstem, obszarem kreacji, z którego artyści czerpali inspirację, a także materiał do pracy. Realizacje artystów tego nurtu miały zazwyczaj ogromne rozmiary, umieszczane były w rozległych otwartych przestrzeniach i wymagały dużego nakładu pracy. Land art to również realizacje o bardziej subtelnym charakterze, mniejsze, często trudne do odnalezienia w otwartej przestrzeni. Najczęściej były to interwencje tymczasowe i ulotne, istniejące zaledwie kilka chwil, zanim zniszczył je wiatr, deszcz czy przypływ wody. Site-specific to kolejny przykład sztuki efemerycznej zintegrowanej z miejscem i zależnej od czasu. Jednak tutaj zamiast kontekstu związanego z naturą pojawia się przestrzeń publiczna. Site-specific określa interwencje artystyczne w konkretne miejsce, które w konsekwencji je przeobrażają. Termin odnosi się głównie do instalacji w przestrzeni miejskiej czy w galeriach sztuki. W tym przypadku tymczasowość dzieła uzależniona jest od czasu trwania ekspozycji. Już na podstawie tych dwóch przykładów widać, iż czynniki, które złożyły się na powstanie i rozwój warsztatu twórczego, rozumnego tutaj jako aktywność artystyczno-edukacyjna, mają swoje źródło w sztuce. Cechą charakterystyczną warsztatu jest na pewno jego niepowtarzalność i efemeryczność, „dzianie się” w określonym czasie, a co za tym idzie w określonej przestrzeni – miejscu. Czas i miejsce realizacji determinują przebieg warsztatu. Zatem nie mogą być przypadkowe. Mają wpływ na jego dynamikę, warunkują twórczą aktywność uczestników. Jak duże ma to znaczenie, wiedzą ci wszyscy, którzy projektują i prowadzą tego rodzaju działania. Zmiana któregoś z tych czynników spowoduje efekt domina, zaplanowane sytuacje potoczą się zupełnie inaczej. Oczywiście nie wszystko można przewidzieć, dlatego ważna jest otwartość, elastyczne podejście i spontaniczność prowadzących. Niezwykle istotne jest wyczucie chwili, umiejetność dopasowania czasu trwania warsztatu do zasobów i chęci uczestników, a także uruchomienie wyobraźni, która pozwoli dostrzec jak najwięcej inspiracji w oczywistych, czy mało atrakcyjnych miejscach wyznaczonych na warsztat. Zatem każdy warsztat twórczy jest niepowtarzalnym wynikiem świadomych działań prowadzących, zmierzających do stworzenia sytuacji artystycznej w określonym kontekście czasu, przestrzeni i własnych możliwości uczestników. dr Beata Marcinkowska współautorka koncepcji FSMD

Przegląd twórczości plastycznej Na tegoroczną edycję, mimo wielu trudności: zmian w regulaminie, zaskakującej, niespodziewanej sytuacji i konieczności samodzielnego reprodukowania obiektów, napłyneły 92 prace z Polski. Po raz pierwszy dotarły również zgłoszenia indywidualne. Ponieważ Przegląd zakłada, że nie ma miejsc i klasyfikowania dzieł małych twórców, wszyscy zostali laureatami XX edycji Przeglądu Twórczości Plastycznej Festiwalu Sztuki Małego Dziecka. Doceniliśmy również nauczycieli, którzy brawurowo poradzili sobie z nową formą tego wydarzenia.

Laureaci: Gminne Przedszkole w Rogowie Nauczycielka: Paulina Dziuda-Kawczyńska Mankiewicz Stanisław, lat 6 | Żaglówka Janowicz Adam, lat 7 | Wyścig żaglówek Balcerak Lena, lat 6 | Żaglówka na morzu Piechnik Adam, lat 6 | Statek na tle zachodzącego słońca Miejskie Przedszkole nr 1 w Głownie Nauczycielka: Izabela Kotecka Pawłowicz Anna, lat 4 | LEGO statek Forfecka Matylda, lat 3 | łódka Młodzieżowy Dom Kultury w Rybniku Nauczycielka: Danuta Sarna Zielińska Michalina, lat 9 Wilk Zosia, lat 8 Wałach Zosia, lat 7 | Uśmiechnięta łódź Śliwiński Vincent, lat 7 Pyka Oliwia, lat 10 | Przygoda Pogorzelski Ignacy, lat 8 | Tonąca łódź Ormaniec Gabrysia, lat 9 | Filiżanka Olejnik Seweryn, lat 7 | Na morzu Olejnik Natalia, lat 8 | Kropka Kobus Karolina, lat 10 | Baśniowa łódź Kaszuba Agata, lat 9 | Rodzinna łódź Janus Helena, lat 9 | Tęczowa łódź Jakubczak Julia, lat 8 | Tropikalna łódź Gołudzka Julia, lat 8 | Radość Bukartyk Małgorzata, lat 9 Przedszkole Miejskie nr 133 w Łodzi Nauczycielka: Anna Włodarczyk Hadrowicz Emilia, lat 4 | Łódź Przedszkole Miejskie nr 146 w Łodzi Nauczycielka: Beata Gorzkiewicz Jedlecka Justyna, lat 4 | Spacerkiem po Piotrkowskiej

Przedszkole Miejskie nr 206 w Łodzi z Oddziałami Integracyjnymi Nauczycielka: Sylwia Kowalczyk Worach Franciszek, lat 5 | Moja Łódź Szalast Nina, lat 5 | Moja Łódź Stępień Helenka, lat 5 | Moja Łódź Smolec Antonina, lat 5 | Moja Łódź Nowakowska Zuzanna, lat 5 | Moja Łódź Miller Wiktoria, lat 5 | Moja Łódź Andrzejczak Zosia, lat 5 | Moja Łódź Nauczycielka: Anna Meissner Olejnik Tymoteusz, lat 6 | Spacer po Łodzi Niemiec Jakub, lat 6 | Jaka ładna jest Łódź! Markwant Jan, lat 5 | Rudzka Góra – łódzka góra Kraśkiewicz Liliana, lat 6 | Moja kochana Łódź Duk Jakub, lat 6 | Płynę łódką rzeką Łódką Nauczycielka: Katarzyna Szostak Sych Zofia, lat 4 | Łódź – moja łódka Olejnik Mikołaj, lat 5 | Łódź – moja łódka Kędzierska Zofia, lat 4 | Moja łódka Herian Adam, lat 4 | Moja łódka Nauczycielka: Agnieszka Kucharska Działak Gabriel, lat 5 | Moja Łódź Przedszkole Miejskie nr 220 w Łodzi Nauczycielka: Justyna Warzocha Szymańska Wiktoria, lat 5 | Moja Łódź Przedszkole Miejskie nr 223 w ZPM nr 1 w Łodzi Nauczycielka: Agnieszka Amerska Stępień Hanna, lat 5 | Łódź w krainie marzeń Kubicki Miłosz, lat 5 | Kolorowa łódź Bartosik Kornelia, lat 6 | Łódź na falach Przedszkole Miejskie nr 28 w Łodzi Opieka: Dorota Mikołajewska Mikołajewski Emil, lat 4,5 | Łódź ratunkowa Przedszkole Miejskie nr 58 w ZPM nr 1 w Łodzi Nauczycielka: Anna Wieczorek-Zajkiewicz Zajkiewicz Jan, lat 5 | Łódź siedząca inaczej Nauczycielka: Aldona Ziętala Brzęczek Klara, lat 6 | Łodzią przez przyjaźni świat Szkoła Filialna w Jurowcach Nauczycielka: Milena Sobolewska Wiśniewska Alicja, lat 7 | Dopływając do Łodzi Sokołowski Dominik, lat 7 | Wichrowa łódź Rybnik Damian, lat 8 | Kocham Łódź Popko Szymon, lat 9 | Łódź na morzu Ozon Marcel, lat 9 | Łódź rybacka Mądra Zuzanna, lat 9 | Kolorowe Miasto Łódź Kulikowski Damian, lat 9 | Moja Łódź Kruszewski Szymon, lat 8 | Łódź piracka Konończuk Piotr, lat 8 | Płynąca łódź Gryżenia Franciszek, lat 7 | Łódź morska Godlewski Stefan, lat 7 | Łódź za mgłą Gil Zuzanna, lat 8 | Miasto Łódź Gabiński Filip, lat 9 | Kolorowa łódź

Szkoła Podstawowa nr 5 w Konstantynowie Łódzkim Nauczycielka: Joanna Szczepaniak Żak Lena, lat 8 | Willa w łódzkim skansenie Waberski Maks, lat 8 | Festiwal świateł w Łodzi Szefer Tatiana, lat 8 | Łódź fabrykancka Nowakowski Borys, lat 8 | Stara i nowa Łódź Modrzejewski Jan, lat 8 | Łódź bajkowa Łuczak Nadia, lat 8 | Nowa Łódź Drelich Nadia, lat 8 | Łódź fabrykancka – Księży Młyn Chudzik Mateusz, lat 8 | Moja Łodź Błaszczyk Ewa, lat 8 | z kart Łodzi Andrzejczyk Liliana, lat 8 | Park Klepacza w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 6 w Jastrzębiu Zdroju Opieka: Agnieszka Ćwiąkała Ćwiąkała Ewa, lat 8 | Kolorowe łódki Szkoła Podstawowa nr 71 w Łodzi Opieka: Magdalena Pietraszko Pietraszko Pola, lat 7 | Kolorowa łódź Pietraszko Iga, lat 7 | Łódź – bajkowa: Bolek i Lolek w łodzi podwodnej Szkoła Podstawowa nr 9 w Skierniewicach Nauczycielka: Monika Pąśko-Zalewska Wypych Jakub, lat 9 | Perła przeznaczenia Wiercioch Stanisław, lat 9 | Podniebny rejs Pabianek Nadia, lat 9 | Magiczna łódź Okraska Jakub, lat 9 | Statek Mąkolski Piotr, lat 9 | Rejs w dżunglę Marat Szymon, lat 9 | Szabla zagłady Mamiński Jan, lat 9 | Łódź fioletowa Magdziarz Lena, lat 9 | Wyprawa nad kolorowe morze Krajewski Ignacy, lat 9 | Łódź w butelce Kamiński Przemysław, lat 9 | Latający Łodziokręt Szkoła Podstawowa S.O. „Twoja Szkoła” im. Marii Montessori Nauczycielka: Ineza Fudali Zawalska Julianna, lat 9 | Kolorowy świat Łodzi Wierzbicka Alicja, lat 7 | Miś Uszatek płynie łodzią Szlachta Zofia, lat 7 | Miś na tropie Łodzi Szlachcińska Aniela, lat 9 | Moja książka o Łodzi Moks Mia, lat 9 | Moje miasto nocą Lityńska Marika, lat 9 | Łódź – bajkowe miasto Kuźnicka Wiktoria, lat 9 | Łódź w łodzi Gutkowska Alicja, lat 6 | Magiczne drzewo Kubiak Anna, lat 9 | Nasza słodka Łodź Tegoroczna wystawa to prezentacja dzieł małych twórców w formie akcji plakatowej pn. Galeria Miejska, rozesłanej do placówek, które wzięły udział w Przeglądzie oraz do przedszkoli i szkół z terenu Łodzi.

Janowicz Adam, lat 7 | Wyścig żaglówek

Balcerak Lena, lat 6 | Żaglówka na morzu

Pawłowicz Anna, lat 4 | LEGO statek

Forfecka Matylda, lat 3 | łódka

Zielińska Michalina, lat 9

Wałach Zosia, lat 7 | Uśmiechnięta łódź

Śliwiński Vincent, lat 7

Pyka Oliwia, lat 10 | Przygoda

Pogorzelski Ignacy, lat 8 | Tonąca łódź

Ormaniec Gabrysia, lat 9 | Filiżanka

Olejnik Seweryn, lat 7 | Na morzu

Olejnik Natalia, lat 8 | Kropka

Kobus Karolina, lat 10 | Baśniowa łódź

Kaszuba Agata, lat 9 | Rodzinna łódź

Jakubczak Julia, lat 8 | Tropikalna łódź

Gołudzka Julia, lat 8 | Radość

Bukartyk Małgorzata, lat 9

Jedlecka Justyna, lat 4 | Spacerkiem po Piotrkowskiej

Hadrowicz Emilia, lat 4 | Łódź

Worach Franciszek, lat 5 | Moja Łódź

Szalast Nina, lat 5 | Moja Łódź

Stępień Helenka, lat 5 | Moja Łódź

Smolec Antonina, lat 5 | Moja Łódź

Nowakowska Zuzanna, lat 5 | Moja Łódź

Miller Wiktoria, lat 5 | Moja Łódź

Andrzejczak Zosia, lat 5 | Moja Łódź

Olejnik Tymoteusz, lat 6 | Spacer po Łodzi

Niemiec Jakub, lat 6 | Jaka ładna jest Łódź!

Markwant Jan, lat 5 | Rudzka Góra – łódzka góra

Kraśkiewicz Liliana, lat 6 | Moja kochana Łódź

Duk Jakub, lat 6 | Płynę łódką rzeką Łódką

Sych Zofia, lat 4 | Łódź – moja łódka

Kędzierska Zofia, lat 4 | Moja łódka

Herian Adam, lat 4 | Moja łódka

Działak Gabriel, lat 5 | Moja Łódź

Szymańska Wiktoria, lat 5 | Moja Łódź

Stępień Hanna, lat 5 | Łódź w krainie marzeń

Bartosik Kornelia, lat 6 | Łódź na falach

Mikołajewski Emil, lat 4,5 | Łódź ratunkowa

Zajkiewicz Jan, lat 5 | Łódź siedząca inaczej

Brzęczek Klara, lat 6 | Łodzią przez przyjaźni świat

Wiśniewska Alicja, lat 7 | Dopływając do Łodzi

Sokołowski Dominik, lat 7 | Wichrowa łódź

Rybnik Damian, lat 8 | Kocham Łódź

Popko Szymon, lat 9 | Łódź na morzu

Ozon Marcel, lat 9 | Łódź rybacka

Mądra Zuzanna, lat 9 | Kolorowe Miasto Łódź

Kulikowski Damian, lat 9 | Moja Łódź

Kruszewski Szymon, lat 8 | Łódź piracka

Konończuk Piotr, lat 8 | Płynąca łódź

Gryżenia Franciszek, lat 7 | Łódź morska

Godlewski Stefan, lat 7 | Łódź za mgłą

Gil Zuzanna, lat 8 | Miasto Łódź

Gabiński Filip, lat 9 | Kolorowa łódź

Żak Lena, lat 8 | Willa w łódzkim skansenie

Waberski Maks, lat 8 | Festiwal świateł w Łodzi

Szefer Tatiana, lat 8 | Łódź fabrykancka

Nowakowski Borys, lat 8 | Stara i nowa Łódź

Łuczak Nadia, lat 8 | Nowa Łódź

Drelich Nadia, lat 8 | Łódź fabrykancka – Księży Młyn

Chudzik Mateusz, lat 8 | Moja Łodź

Ćwiąkała Ewa, lat 8 | Kolorowe łódki

Pietraszko Pola, lat 7 | Kolorowa łódź

Pietraszko Iga, lat 7 | Łódź – bajkowa: Bolek i Lolek w łodzi podwodnej

Wypych Jakub, lat 9 | Perła przeznaczenia

Wiercioch Stanisław, lat 9 | Podniebny rejs

Pabianek Nadia, lat 9 | Magiczna łódź

Okraska Jakub, lat 9 | Statek

Mąkolski Piotr, lat 9 | Rejs w dżunglę

Marat Szymon, lat 9 | Szabla zagłady

Mamiński Jan, lat 9 | Łódź fioletowa

Magdziarz Lena, lat 9 | Wyprawa nad kolorowe morze

Krajewski Ignacy, lat 9 | Łódź w butelce

Kamiński Przemysław, lat 9 | Latający Łodziokręt

Zawalska Julianna, lat 9 | Kolorowy świat Łodzi

Wierzbicka Alicja, lat 7 | Miś Uszatek płynie łodzią

Szlachta Zofia, lat 7 | Miś na tropie Łodzi

Szlachcińska Aniela, lat 9 | Moja książka o Łodzi

Moks Mia, lat 9 | Moje miasto nocą

Lityńska Marika, lat 9 | Łódź – bajkowe miasto

Piechnik Adam, lat 6 | Statek na tle zach. słońca

Mankiewicz Stanisław, lat 6 | Żaglówka

Janus Helena, lat 9 | Tęczowa łódź

Olejnik Mikołaj, lat 5 | Łódź – moja łódka

Kubicki Miłosz, lat 5 | Kolorowa łódź

Modrzejewski Jan, lat 8 | Łódź bajkowa

Błaszczyk Ewa, lat 8 | z kart Łodzi

Andrzejczyk Liliana, lat 8 | Park Klepacza w Łodzi

Gutkowska Alicja, lat 6 | Magiczne drzewo

Kuźnicka Wiktoria, lat 9 | Łódź w łodzi

Kubiak Anna, lat 9 | Nasza słodka Łodź

Przegląd Dziecięca Scena Tegoroczny Przegląd Dziecięca Scena odbył się w wersji on-line. W realizacji przedstawienia należało jak co roku dokonać interpretacji tegorocznego festiwalowego hasła „Łódź” myśląc o nim zarówno w kontekście tworzenia postaci jak i dekoracji. Pamiętając, że liczy się prostota i pomysł! Planowany wiosną 2020 roku przegląd, z powodu zamknięcia szkół i przedszkoli, nie odbył się i konieczne było znalezienie nowej formuły „Dziecięcej Sceny” Festiwalu Sztuki Małego Dziecka oraz przeniesienie jej na jesień. Jednak pandemia wciąż trwała placówki oświatowe pracowały w zupełnie innym trybie i bardzo trudno było nauczycielom w takich warunkach przygotować z dziećmi festiwalowe prezentacje. Udało się to tylko siedmiu zespołom, w których łącznie wzięło udział 70 dzieci w wieku od 4 do 10 lat. Dlatego doceniamy ich wysiłek. Nadesłane na płytach filmy z samodzielnie zrealizowanymi nagraniami obejrzało jury i jednomyślnie podjęło decyzję o zakwalifikowaniu WSZYSTKICH zespołów do koncertu Laureatów. Niezwykłe zaangażowanie realizatorów, ich determinacja, praca w bardzo niesprzyjających okolicznosciach, zasługują na ogromne brawa. Nagrania wszystkich zespołów zostały upublicznione na stronie festiwalowej. Finałowy Koncert Laureatów został umieszczony na stronie www.festiwalsztukimałegodziecka.pl, tak żeby wszyscy spróbowali choć trochę poczuć się uroczyście, jak w teatrze, choć na kanapie w domu. W końcu od czego mamy wyobraźnię!! W tegorocznym koncercie Laureatów XX Festiwalu Sztuki Małego dziecka udział wzięli:

Szkoła Podstawowa Nr 9 w Skierniewicach

pod kierunkiem pani Ewy Tartanus i pani Moniki Pąśko-Zalewskiej ze spektaklem „Sen Adasia” w którym wystąpili: Zuzanna Biernat 9 lat, Bartosz Biernat 9 lat, Alan Chupka 9 lat, Gabriela Grotkowska 9 lat, Przemysław Kamiński 9 lat, Mateusz Kazanowski 10 lat, Adam Kubisiak 10 lat, Lena Magdziarz 9 lat, Szymon Marat 9 lat, Jakub Okraska 9 lat, Marcel Rochalski 9 lat, Barbara Rokicka 9 lat, Kacper Wypych 9 lat i Natalia Zasowska 9 lat. W spektaklu wykorzystano utwory: „Sum” Jana Brzechwy, M. Stępień „Taniec kwiatów”.

Szkoła Podstawowa nr 5 w Konstantynowie Łódzkim

pod kierunkiem pani Joanny Szczepaniak zaprezentowała piosenkę pt. „Budujemy Łódź”, słowa i muzyka: Marek Sochacki w wykonaniu Nadii Łuczak lat 8.

Przedszkole Miejskie Nr 9 w Łodzi

pod kierunkiem pani Katarzyny Twardowskiej i Katarzyna Reksulak zaprezentowało teatr cieni pt. „Łódzkie Historie Piórkiem Pisane” oparty na ich autorskim tekście, w którym wystąpili: Nel Gawrońska lat 6, Karolina Kasierska lat 6, Marysia Ludwisiak lat 6, Łucja Grabowska lat 6, Zuzanna Zarzecka lat 5, Dominika Horynek lat 6, Maja Bielecka lat 6, Julita Kołodziejczyk lat 6, Patrycja Oszczęda lat 6 i Amelia Musiał lat 6.

Miejskie Przedszkole Nr 1 w Głownie

zaprezentowało etiudę pt. „Piracka Brać” pod kierunkiem Katarzyny Florczak, Marleny Gładys-Zakrzewskiej, Izabeli Koteckiej, Agnieszki Białek i Magdaleny Sadowskiej w etiudzie wykorzystano muzykę z filmu Piraci z Karaibów – Na krańcu świata, autor muzyki Hans Zimmer. Aktorami byli: Krzysztof i Stanisław Białek lat 6, Hanna Dziuda lat 5, Julia Dutkiewicz lat 6, Caroline Hannachi lat 6, Ludwik Kosma lat 6, Agata Kotyniak lat 6, Maksymilian Kurczak lat 6, Alicja Kuźmińska lat 6, Oliwia Materka lat 5, Maja Michałkiewicz lat 6, Oliwia Mostowska lat 5, Nikola Nowakowska lat 6, Zofia Puczyńska lat 5, Adrianna Szczepaniak lat 6, Wiktoria Walczak lat 6 i Natan Wąsik lat 6.

Miejskie Przedszkole Nr 1 w Głownie

zaprezentowało interpretację do piosenki Czerwonych Gitar pt. „Historia jednej znajomości” pod kierunkiem Patrycji Krzeszewskiej, Izabeli Koteckiej i Ewy Kowalskiej w prezentacji wystąpiły dzieci: Ludwik Kosma lat 6, Antoni Goszczyński lat 4, Tymon Goszczyński lat 4, Aleksander Graszka lat 5, Wojciech Kosma lat 5, Blanka Kostrzewa lat 4, Olaf Stefański lat 5, Wiktoria Wójcik lat 4.

Przedszkole Miejskie Nr 206 w Łodzi

zespół przygotowany przez panią Agnieszkę Unczur-Tracińską zaprezentował szantę „Pacyfik” słowa Sławek Klupś, melodia tradycyjna w wykonaniu: Daniel Jakubiak lat 5, Antonina Smolec lat 5, Aleksandra Nowakowska lat 5, Nina Szalast lat 5, Lena Mikuła lat 5, Michalina Jóźwiak lat 5, Antoni Martynowski lat 5, Franciszek Worach lat 5, Tomasz Sokołowski lat 5, Gabriel Działak lat 5, Oliwier Stawski lat 5, Tobiasz Wnęk lat 5 i Karol Kilisiek lat 4.

Przedszkole Miejskie Nr 35 w Łodzi

pod kierunkiem pani Barbary Kiełbasa zaprezentowało piosenkę pt. „Rowerem po Łodzi” muzyka Dagmara Żytkowska, słowa Karolina Chojnacka w wykonaniu następujących dziewczynek: Lena Jabłońska lat 6, Maja Zachwieja lat 6, Nikola Szymańska lat 6, Izabela Ror lat 6 i Kalina Szulkowska lat 5.

Konkursy dla nauczycieli Konkurs dla nauczycieli na esej lub fotoreportaż ilustrujący autorskie scenariusze działań twórczych dla dzieci, cieszy sie co roku niesłabnącym zainteresowaniem. Mimo trudnych czasów, dopisali uczestnicy i nadesłano wiele realizacji. Organizatorzy postanowili nagrodzić WSZYSTKICH, doceniając wrażliwość i potrzebę refleksji nad własnymi działaniami skierowanymi do najmłodszych.

Konkurs na esej... Eseje nadesłali: Joanna Szczepaniak „Cudze chwalicie...” Szkoła Podstawowa nr 5 im. I Armii Wojska Polskiego w Konstantynowie Łódzkim Anna Fischer Walczak „Łódź” Warta Aleksandra Pieniak „Jestem” Przedszkole Miejskie nr 93 w Łodzi Marzena Staniszewska-Rubacha Przedszkole Miejskie nr 102 w Łodzi Anna Mazurek Przedszkole Nr 1 im. Janusza Korczaka w Bełżycach Poniżej prezentujemy dwa eseje „Cudze chwalicie” Joanny Szczepaniak i „Łódź” Anny Fischer Walczak.

Cudze chwalicie swego nie znacie… dlaczego Łódź? Joanna Szczepaniak

Podróżujemy, zwiedzamy, przemieszczamy się, wciąż w ruchu nie dostrzegając tego co nas otacza jest równie wartościowe i to na wyciągnięcie ręki. Dlaczego Łódź nie jest kierunkiem wędrówek jak Gdańsk, Kraków, Wrocław? Łatka przeszłości – szarobure ulice, zaniedbane podwórka, ściekiem płynące koryta rzeczne. Od 26 lat pracuję w szkole. Śledzę zmiany te dobre i złe. Obserwując siedmiolatków, sześciolatków przychodzących do szkoły zauważyłam, że niewiele wiedzą na temat Konstantynowa Łódzkiego, czy Łodzi, ich obcowanie z szeroko rozumianą kulturą i sztuką ogranicza się do wyjść do teatru (zazwyczaj organizowanych przez przedszkola, szkoły, ale niestety sporadycznie wychodzące z inicjatywy rodziców), a słowo „galeria” najczęściej jest utożsamiane z marketem, a nie dziełem sztuki. Miejsca im bliskie, tak naprawdę są dalekie i obce. Życie w biegu, hałasie, ze stałym łączem internetowym powoduje, że dzieci mają problem ze „wsłuchaniem się” w ciszę w lesie, parku, by dostrzec otaczający świat fauny i flory. Często nie potrafią wzajemnie się słuchać. Niektóre jednostki, mają głęboko zakorzenioną nieśmiałość i wiarę w to, że w czymś są mocne. To właśnie moje doświadczenia w pracy z dziećmi, własne przemyślenia i refleksje, a także osobiste zainteresowania naszym regionem i samą Łodzią skłoniły mnie 10 lat temu do napisania innowacji pedagogicznej „Wieloraki Regionalek”, dzięki której na zajęciach wykorzystuję twórczą pracę w ośrodkach zainteresowań rozwijając jednocześnie kiełkujący w dzieciach zalążek wiedzy na temat bliżej i dalszej okolicy pielęgnując lokalny patriotyzm. 34

Innowacja ta pozwala wzmocnić i pobudzić wyobraźnię, zainspirować do samodzielnej pracy uczniów, rozwija ich zainteresowania stolicą naszego województwa – Łodzią. Dzieci angażują się twórczo na czterech poziomach: fizycznym (ruch ciała w trakcie improwizacji, dram, tańców), emocjonalnym (emocje w trakcie wchodzenia w role, podczas pracy zespołowej, w czasie prezentacji), intelektualnym (rozwijanie zainteresowań przyrodniczych, polonistycznych, logicznego myślenia poprzez rozwiązywanie zadań, problemów matematycznych, wyszukiwanie informacji, w trakcie dyskusji i przy podsumowaniu), manualnym (w czasie tworzenia prac plastyczno-technicznych, map, instrukcji). A dlaczego Regionalek jest „Wieloraki”?.... zacytuję Howarda Gardnera: „W tradycyjnej szkole poddajemy każdego edukacji, która najlepiej przygotowuje do zawodu profesora uniwersytetu i oceniamy go wedle tego, czy spełnia owe wąskie kryteria sukcesu. [...] Powinniśmy poświęcić mniej czasu na klasyfikowanie uczniów według uzyskiwanych przez nich ocen, a więcej na odkrywanie ich naturalnych predyspozycji czy uzdolnień i rozwijanie ich.” Odkrywanie mocnych stron to podstawa budowania u dziecka poczucia własnej wartości i akceptacji siebie, pozwala zrozumieć, że każdy jest zdolny do nauki, ale nie istnieje jeden idealny dla wszystkich sposób zdobywania wiedzy i umiejętności. Poznanie słabszych obszarów sprzyja pracy nad ich rozwijaniem i wzmacnianiem. Ważne jest, aby każdy rodzic patrzył na swoje dziecko jako na istotę niepowtarzalną, która posiada indywidualny wachlarz możliwości, aby akceptował tę indywidualność i starał się ją wspierać. Ja pokazuję moim wychowankom Bajkową Łódź, Łódź Zieloną, Łódź Fabrykancką, Łódź Filmową… organizuję gry terenowe po Lesie Łagiewnickim, Księżym Młynie, Parku na Zdrowiu. Szukamy „oka śledzia” w Parku Staromiejskim, odkrywamy symbolikę żydowskich nagrobków na cmentarzu. Tańczymy, malujemy i zwiedzamy w plenerze, ogrodach muzealnych. Aktualnie muzea w niczym nie przypominają tych z mojego dzieciństwa. Są otwarte na współpracę z bogatym wachlarzem zajęć, warsztatów edukacyjnych. Uczniowie tworzą wielobarwne mapy myśli dotyczące Łodzi, swoje wspomnienia z wypraw zapisują w Pamiętniku Regionalka w formie sprawozdań i rysunków. Czuję oddech moich uczniów przepełniony zachwytem w bajkowym Pasażu Róży, słyszę zdziwienie, na wiadomość, że nasz Ogród Botaniczny jest największym w kraju, a Palmiarnia jest jedną z najnowocześniejszych w Europie, widzę zaskoczenie, na wieść że Park Źródliska I wraz z Parkiem Źródliska II uznany został w całości za pomnik przyrody oraz wpisany do rejestru zabytków. Pandemia wszystkich nas zaskoczyła… Okres zdalnego nauczania nie zniechęcił mnie do pokazywania Łodzi, tylko zmusił do prezentacji jej w innej formie. Opracowałam interaktywny Escape Room „W Ogrodzie Botanicznym” oraz interaktywną prezentację „Moje miejsce” w Genially. W maju uczniowie projektowali maskotkę UE-Syriusza tym razem z emblematami regionalnym Łodzi, tworzyli plakaty pod hasłem „Warto zajrzeć do Łodzi”. Wspólnie z rodzicami przygotowywali rysunkowe opowiadania do własnych teatrzyków Kamishibai. Wiele satysfakcji daje mi, gdy słyszę od rodziców, że w czasie spacerów z dzieckiem po Łodzi to oni uczą się od niego czegoś o mieście, że wspólnie szukają małych pomników Se-ma-fo-ra. Łódź, przez wielu niedoceniana, nie jest wbrew pozorom szara, a wielobarwna. Wystarczy na nią spojrzeć z innej perspektywy. Uwielbiam cytat Phila Bosmansa „Czas to nie droga szybkiego ruchu pomiędzy kołyską, a grobem; czas – to miejsce na zaparkowanie pod słońcem”. Tym słońcem może być nasza piękniejąca Łódź… wystarczy zatrzymać się na moment… Literatura: P. Bosmans „Szczęście na każdy dzień”, Seven 2008 K. Szmidt Pedagogika twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007 Fragmenty wystąpienia prof. Howarda Gardnera nt. koncepcji wielorakiej inteligencji człowieka, wygłoszonego w maju 2005 r. oryginalny tekst dostępny w sieci pod adresem www.pz.harvard.edu/pis/hg.htm http://www.edulandia.pl/edukacja/1,101856,5468329,jaki_masz_typ_inteligencji_.html http://www.praktyki.swsz.pl/pliki/pobierz/zalaczniki_13375924875612.pdf 35

Łódź

Anna (Fischer) Walczak Kilka lat miałam Łódź za miasto szare, dżdżyste i smutne. Trafiłam tu pierwszy raz u progu dorosłości. W zimny grudniowy dzień. Później kilka razy jakoś tak się zdarzało, że gdy przyjeżdżałam do Łodzi pogoda nie chciała współpracować. Trafiałam do szarych zaułków i brudnych bram. Minęło kilkanaście lat. Moje myślenie o tym mieście zmieniało się w miarę, jak stopniowo zmieniała się Łódź. Okazało się, że „Łódź nie jest do podobania, Łódź jest do doświadczania. W Łodzi nic nie trzeba, za to wszystko można. (…) Łódź to wysiłek. Tu nikt nikomu niczego nie daje. Łódź jest biedna, ale na każdym kroku widać ślady dawnej świetności. Łodzi nie zbudował Kazimierz Wielki, nie ma w nim kościoła Mariackiego ani nawet 70-letniej starówki. Są za to industrialne przestrzenie, wielkie okna, fabryki przypominające średniowieczne zamki, pałace eleganckie – jak te w centrum Wiednia – i te opuszczone, jak z sennego koszmaru o wampirach. Kamienice, efektowne i zapuszczone, długie podwórka, stare parki. Stal, cegła, niedoświetlone ulice. Innymi słowy – jest klimat. (…)” Odrestaurowano Manufakturę, Białą Fabrykę, Księży Młyn i Pałac Herbsta. W między czasie ruszył Aquapark „Fala” a miasto stało się gospodarzem wielu imprez kulturalnych. Kilkakrotnie odwiedziłam Łódź z moimi zuchami i harcerzami biorąc udział w Święcie Chorągwi Łódzkiej, w tym także w Festiwalu Czterech Kultur. Miasto witało nas gościnnie. Zapierało dech w piersiach swym pędem. Odkrywało tajemnice zabytków i piękno parków. Dziś patrzę na Łódź z dziecięcym zachwytem. Łódź okazała się ciekawa, wbrew pozorom barwna, pobudzająca zmysły. Do dziś wspominam, jak w rozkołysanym tramwaju moje spontaniczne zuchy zaczęły śpiewać żeglarski hit „Przechyły” a potem na melodię szanty wymyślały kolejne zwrotki o łódzkiej przestrzeni. Jak pamiętam brzmiało to tak: Pierwszy raz wśród łódzkich ulic sami, kroczym w dal jak miejskich przemian wiatr, jeszcze tak dość słabo miasto znamy wciąga nas fabrycznych wspomnień czar. O ho ho przechyły i przechyły O ho ho tramwajem każdy mknie O ho ho trzymajcie się dziewczyny W Łodzi dziś zabujaliśmy się Dzieciom wystarcza przestrzeń, kolorowe szkiełko, stos kamyków, by kreować nowy świat wokół siebie. Zainspirowane wizytą w Palmiarni z piasku i liści w tworzą dżunglę ale na tym nie koniec, zaraz powstaje tajemnicza kraina elfów, zamczysko oblegane przez wojowników obcej armii i tunel podziemnej kolejki między światami jak na Dworcu Fabrycznym. Po wizycie w Teatrze Arlekin przez długi czas dzieciom wystarcza koc między oparciami krzeseł, maskotki lub lalki by stworzyć własny teatrzyk. I te historie, płynące z dziecięcych serduszek. Trochę farby, wody a spektakl barw rozkwita na białych arkuszach a często na rękach i ubraniach. Tak powstaje łąka i kosmos, trudne do nazwania konstrukcje i wzory, których mógliby pozazdrościć studenci wzornictwa na łódzkiej Politechnice. Z drugiej strony współczesnym dzieciom zagraża zagubienie się w sieci. Zasysa je multimedialny świat gier. W nim nie ma czasu na kreatywność, gdy pędzi się do kolejnej rundy, buduje z klocków według instrukcji czy postępuje zgodnie z kluczem. Nawet internetowe kolorowanki mają ściśle zaplanowane kolory – nie ma miejsca na twórczość własną. Tymczasem kreatywność jest, jak ogień – trzeba ją rozpalać, podsycać i stwarzać przestrzeń, by mogła się rozwijać. W ramach przybliżania uczniom uroków małej ojczyzny a także z zamiarem rozbudzenia ich kreatywności pokazałam swoim uczniom, jak Łódź cyklicznie rozbłyska ferworem barw. Zaprezentowałam zdjęcia, na których miejskie zaułki i podwórka zmieniają się w galerie sztuki. Dzieci zaciekawił Festiwal Świateł. Moi mali uczniowie zachwycili się do tego stopnia, że zapragnęli sami pokolorować świat wokół siebie. Gdy otrzymali szablony z budynkami wielkiego miasta użyli tęczowych barw. Ulice były fioletowe, ściany wieżowców czerwone, granatowe i złote. Z dziecięcych obrazków uśmiechały się do mnie fasady kamienic w pastelowych barwach. 36

Innym razem sztuka nowoczesna wkroczyła na naszą lekcję, gdy na zajęciach profilaktycznie rozmawiałam z dziećmi o hejcie wszechobecnym w miejskiej przestrzeni w postaci wulgarnych napisów i nienawistnych znaków. Wówczas jeden z chłopców opowiedział o tym, jak tato pokazywał mu wielkie obrazy na ścianach. Próbowałam dopytać, gdzie chłopiec je widział i drogą dedukcji, po opisie „takiej starej babci z kurą” wywnioskowałam, że chodzi o te zdobiące Łódź malowidła. Temat rozwinął się twórczo bo część dzieci przyznała, że zna ten i inne murale. Zaprezentowałam więc zdjęcia łódzkich murali na tablicy multimedialnej. Dzieci żywo reagowały i wymieniały uwagi. Wróciłam do tematu następnego dnia rozdając dzieciom arkusze szarego papieru, by same mogły poczuć się twórcami. Okazało się, że Łódź inspiruje. Na kolejnych zajęciach wyszliśmy z kredą w dłoni by pomalować szary chodnik w pobliżu placu zabaw. Oglądaliśmy też inne zdjęcia Łodzi i udekorowaliśmy nagie gałązki drzew kolorową włóczką jak kiedyś łódzcy twórcy lokomotywę przed Manufakturą. W klasie pod sufitem zawisła instalacja z papierowych barwnych parasoli origami na wzór tej łódzkiej, przy Piotrkowskiej 120. W ramach szkolnej wycieczki odwiedziliśmy kino Muzeum Kinematografii i łódzką palmiarnię. Po intensywnym dniu i spacerze po parku Źródliska, miałam chęć za bohaterem „Ziemi Obiecanej” powtórzyć: „ ja się leczę, ja nic nie robię, tylko sobie chodzę po Łodzi i patrzę jak ona mi rośnie, to jest najlepsze lekarstwo na moją chorobę.” Łódź w swoim dzisiejszym kształcie i z perspektywami rozwoju staje się lekarstwem na nudę, sprzymierzeńcem przygody i źródłem nowych pomysłów. Łódź inspiruje. Bibliografia: Leszek Jażdżewski, „Liberté!”; nr 17, 2014; Paweł Orkisz, „Przechyły”; 1985; Wł. St. Reymont, „Ziemia Obiecana”; 1899;

Fotoreportaż Fotoreportaże nadesłali: Dorota Mikołajewska, Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi Prezentacja autorskiego wydarzenia: „Odkrywanie Łodzi oczami dziecka – Łódź w wyobraźni techniką teatru cieni. W cieniu Łodzi”. 1. Przedmiot i temat projektu – W cieniu Łodzi 2. Cele operacyjne ͳ pogłębianie wiedzy na temat miasta w którym mieszkamy oraz zaspokajanie i rozbudzanie naturalnej ciekawości dzieci ͳ poznanie teatru cieni jako jednej z form sztuki teatralnej ͳ nauka animacji lalką cieniową ͳ pobudzanie i rozwijanie wyobraźni i inwencji twórczej ͳ przełamywanie onieśmielenia przez występy na scenie ͳ ćwiczenie umiejętności koncentracji i skupiania się na zadaniu oraz słuchaniu i obserwowaniu innych 3.Uczestnicy działania: Dziecięca Grupa Teatralna Lustro – dzieci I-III klasa SP (7-10 lat) 4.Miejsce zajęć: Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 – sala którą można wyciemnić (u nas jest to sala ze sceną, nie jest to jednak konieczne, wystarczy oddzielić miejsce na prezentacje stwarzając umowną scenę, na której umieszczamy teatrzyk cieni lub białe płótno trzymane przez dwie osoby, z tyłu umieszczamy krzesło na którym posadzimy dziecko z latarką).

5.Fazy realizacji projektu i opis działania: Faza I – Wprowadzenie do zajęć: przywitanie uczestników i zapoznanie z tematem zajęć. Prowadzący rozmawia z dziećmi na temat miasta Łódź – miasta w którym dzieci mieszkają, zadaje następujące pytania: „Z czym Wam się kojarzy miasto Łódź?”, „Jakie znacie zabytki lub ciekawe miejsca do zobaczenia i pokazania innym?”, „Co wiecie na temat historii naszego miasta?” Kolejno dzieci dostają duży karton papieru i flamastry, prowadzący przypomina dzieciom poznaną już na wcześniejszych zajęciach jedną z mnemotechnik – mapy myśli (chętna osoba rysuje na środku kartki łódkę – symbol miasta, dzieci na zasadzie pierwszego skojarzenia wpisują i rysują flamastrami wszystkie hasła związane z miastem Łodzią. Faza II – Tworzymy lalki cieniowe: prowadzący pokazuje dzieciom jak wykonać prostą lalkę cieniową, kolejno dzieci mają za zadanie wykonać własnoręcznie proste lalki cieniowe – lalkę swojej osoby i lalkę miejsca, które według dziecka jest najciekawszym miejscem w Łodzi (np. pomnik, muzeum, swoje podwórko, ulica Piotrkowska). Faza III – Praca w parach: dzieci dobierają się w pary, prowadzący zadaje zadanie: „Wyobraź sobie, że przyjeżdża do Ciebie koleżanka lub kolega z innego miasta, chcesz pokazać i zaprezentować swoje miasto Łódź ”, dzieci tworzą krótkie scenki, które kolejno będą prezentować na scenie za pomocą lalek cieniowych. Każda para występuje dwa razy – technika zamiany ról – każde dziecko zagra zarówno osobę, która zaprasza na wycieczkę po swoim mieście koleżankę lub kolegę oraz koleżanką/kolegą z innego miasta. Faza IV – Prezentacja: prowadzący daje wskazówki w jaki sposób animujemy proste lalki cieniowe, pokazuje gdzie umieszczamy światło w teatrze cieni, kolejno dzieci metodą improwizacji na scenie w teatrze w swoich parach przedstawiają krótkie scenki na temat prezentacji swojego miasta, dodatkowa chętna osoba trzyma latarkę, pełni funkcję „świetlika”. Faza V – Podsumowanie zajęć i ewaluacja: prowadzący zadaje pytanie: „Czego nowego dowiedzieliście się na dzisiejszych zajęciach”, „Czy uważacie, że nasze miasto, jest ciekawe i czy warto o nim mówić, poznawać jego historię, odwiedzać ciekawe miejsca? „ Czy teatr cieni jest trudną techniką? „Czy rola „świetlika” czyli osoby technicznej, która jest odpowiedzialna za światło jest rolą ważną w teatrze cieni?”, „Co było trudne a co łatwe podczas zajęć” (dyskusja). Zastosowane metody i techniki: Burza mózgów, rozmowa kierowana, dyskusja, praktyczne działania, metoda pisania na scenie, improwizacja, technika zamiany ról, pokaz. Środki dydaktyczne: Duży arkusz papieru, flamastry, ołówki, kartony do wykonania lalek cieniowych, taśma klejąca, patyczki, laminarka, biały materiał do stworzenia teatru cieniowego lub gotowy teatrzyk, który podklejamy od wewnątrz białym materiałem lub papierem, latarka. Agnieszka Amerska, Przedszkole Miejskie nr 223 z zespołu Przedszkoli Miejskich nr 1 w Łodzi. „Rozbudzanie ciekawości otaczającego świata (...)” Magdalena Starosta, Magdalena Żak, Przedszkole Miejskie nr 200. Scenariusz zajęć warsztatowych pt. „Po Łodzi pociągiem podróż odbywamy, o mieście naszym wiedzę zdobywamy”. Pełen tekst esejów i reportaży dostępny na stronie: www.festiwalsztukimalegodziecka.pl

Podziękowania W trakcie 20 lat realizacji Festiwalu Sztuki Małego Dziecka wspierały nas instytucje kultury, placówki oświatowe, urzędy administracji rządowej i samorządowej, a przede wszystkim ludzie, przyjaciele FSMD, którzy zaufali nam i uwierzyli, że inwestycja w działania przez sztukę skierowane do małych dzieci to inwestycja w przyszłość.

Dziś im bardzo za to dziękujemy: » Zespołowi pierwszych autorek projektu FSMD DOM: ssdr Beacie Marcinkowskiej, adiunkt Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi ssIwonie Wentel, dyrektor Przedszkola Miejskiego Nr 114 w Łodzi ssLucynie Urbańskiej-Kidoń, historyk sztuki, instruktor CZP Nr 1 w Łodzi ssLidii Frydzińskiej-Świątczak, artyście plastyk, nauczyciel plastyki, SP nr 172 w Łodzi ssKatarzynie Szymanek, historyk sztuki oraz: » Panu Andrzejowi Gruszczyńskiemu, Dyrektorowi CZP nr 1 w Łodzi; » Pani Dorocie Stobieckiej, Kierownik Ośrodka Edukacji Ekologicznej w Lesie Łagiewnickim CZP nr 1; » Pani Anecie Madziarze, wicedyrektor SOSW nr 4 w Łodzi; » Pani Joannie Ossowskiej-Struszczyk, Z-cy dyr. Teatru Arlekin w Łodzi; » Pani Agacie Dawidowicz, Dyrektor Ośrodka Kultury Górna; » Pani Barbarze Wójcik-Wiktorowicz, Teatr Sztuk w Jaworznie; » Pani Teresie Pasternak, b. Dyrektor SP nr 36 w Łodzi; » Pani Małgorzacie Góreckiej, Dyrektor SP nr 36 w Łodzi; » Pani Klaudii Oberg, Pani Bożenie Salskiej, wicedyrektor SP nr 36 w Łodzi; » Panu Pawłowi Kaźmierczakowi, Kierownikowi Klubu Osiedlowego KUBUŚ; » Pani Barbarze Kurowskiej, b. Dyrektor Muzeum Miasta Łodzi; » Panu prof. Waldemarowi Wilhelmowi b. Dyrektorowi Teatru Lalki i Aktora „Pinokio” w Łodzi; » Panu Konradowi Dworakowskiemu, b. Dyrektorowi Naczelnemu i Artystycznemu Teatru „Pinokio” w Łodzi; » Pani Danucie Kołaczek, aktorce Teatru Pinokio w Łodzi; » Pani Aldonie Danielewicz-Malinowskiej, metodykowi sztuki ŁCDNiKP; » Pani Magdalenie Kołodziejskiej, hm. ZHP; » Pani Beacie Huzarskiej, art. muzyk; » Pani Katarzynie Kłys, art. muzyk; » Pani Dorocie Woźniak, wicedyrektor i kadrze PM 97 w Łodzi; » Pani Joannie Palczewskiej, i kadrze PM nr 114; » Pani Agnieszce Unczur-Tracińskiej i kadrze PM 206 w Łodzi; » Pani Iwonie Pietrzak, Prezes Stowarzyszenia Kamienica 56; » Pani Aleksandrze Wodzyńskiej, Pani Magdalenie Kołodziejskiej, Panu Tomaszowi Kępskiemu, KH ZHP; » Pani Małgorzacie Wiktorko, Panu Wojciechowi Goczkowskiemu z Muzeum Sztuki w Łodzi; » Panu prof. Krzysztofowi J. Szmidtowi, UŁ; » Pani dr hab. Jolancie Bonar, prof. nadzw., UŁ;

» Panu prof. Wiesławowi Karolakowi; » Pani Urszuli Smoczyńskiej, muzyk pedagog; » Panu Tadeuszowi Wieczorkowi, art. malarz, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu; » Pani Bożenie Müller, b. z-cy dyr CSD w Poznaniu; » Pani Annie Raichenbach, Pani Agnieszce Krajewskiej, CSD w Poznaniu; » Pani Ewie Kokot, Dom Oświatowy BŚ; » Pani Sylwii Nowak, art. plastyk Pałac Kultury Zagłębia; » Pani Irenie Przybyłek, b. Dyrektor Wydziału WE Łódzkiego Kuratorium Oświaty; » Pani Iwonie Oszczepalskiej, Inspektor Wydziału Edukacji UMŁ; » Panu Januszowi Kwiatosińskiemu, Panu Krzysztofowi Kozłowskiemu, CZP 1; » Panu Pawłowi Myszkowskiemu, Grey Studio; Szczególnie słowa wdzięczności dla naszego wspaniałego przyjaciela Ś.P. Waldemara Presia – aktora Teatru Arlekin w Łodzi.

Dziękujemy instytucjom, placówkom oświatowym, uczelniom wyższym oraz ich kadrze, które wspierały nas w realizacji FSMD na przestrzeni 20 lat projektu, a były to: »»Polski Komitet Międzynarodowego Stowarzyszenia przez Sztukę INSEA »»Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 114 w Łodzi »»Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi »»Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi »»Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi »»Przedszkole Miejskie nr 97 w Łodzi »»Teatr Lalki i Aktora Pinokio w Łodzi »»Teatr Arlekin w Łodzi »»Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu »»Muzeum Sztuki w Łodzi »»Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego w Łodzi »»Muzeum Miasta Łodzi »»Muzeum Kinematografii w Łodzi »»Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi »»Komenda ZHP w Łodzi oraz »»Akademia Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi

Dotacji i wsparcia finansowego udzielały: »»Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego; »»Urząd Miasta Łodzi, Kuratorium Oświaty w Łodzi; »»Urząd Marszałkowski w Łodzi; oraz sponsorzy prywatni. Dziękujemy, autorki: Monika Goetzendorf-Grabowska i Agnieszka Kucharska 39

Archiwum FSMD FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA to projekt artystyczno-edukacyjny prowadzony od 2000 roku, który do tej pory objął swoim zasięgiem ponad 20 000 uczestników. Był on skierowany do dzieci w wieku od 3 do 10 lat ze szkół, przedszkoli, świetlic, domów kultury. Festiwal to cykl działań z zakresu edukacji kulturalnej w której uczestnicy każdego roku zmagali się z innym hasłem przewodnim. Festiwal to kilkaset prac nadsyłanych corocznie na ogólnopolski przegląd twórczości plastycznej, a także ponad 300 uczestników przeglądu Dziecięca Scena oraz innych form realizowanych w ramach festiwalu. Koncepcja FSMD jako projektu artystyczno-edukacyjnego przejawia się w przede wszystkim w „całościowym” i problemowym podejściu do poruszanego tematu, wywoływanego corocznie hasłem festiwalu. Każda edycja imprezy toczyła się wokół innego hasła stanowiącego motyw przewodni wszystkich festiwalowych działań i tak do tej pory były to według kolejności, od 2000 roku: DOM, czyli Dziecko Opowieści Marzenia, DRZEWO, PODRÓŻUJEMY, CZAS, SKARBY, RADOŚĆ, SEN, OGRODY, ZWIERZAKI, KSZTAŁTY, PODWÓRKA, KOSMOS, INACZEJ, RAZEM, ŚWIAT(ŁO!), TAJEMNICA, SZTUKA, ZABAW(K)A, ŚWIaT i ŁÓDŹ.

Konkursy dla nauczycieli i animatorów na opracowanie eseju i scenariusza działań twórczych z dziećmi. Dla wszystkich nauczycieli i animatorów pracujących z grupami dzieci w wieku do lat 10. Udział w tym konkursie stał się okazją do: stworzenia forum wymiany doświadczeń i konfrontacji postaw w dziedzinie kształcenia małych dzieci. Przedmiotem konkursów była prezentacja własnej koncepcji dydaktycznej w formie scenariusza działań twórczych dla dzieci młodszych lub opisu własnych doświadczeń na temat ich twórczości. Przegląd dziecięcych form scenicznych. Jest to impreza, która dołączyła do formuły festiwalu w 2003 roku. Dzieci w dwóch kategoriach wiekowych pod kierownictwem swych wychowawców, przygotowywały program artystyczny tj. miniaturę, spektakl, piosenkę lub utwór instrumentalny. Plenerowy Ogród Sztuk. Wydarzenie plenerowe miało formę jarmarku sztuki, na którym ponad 350 dzieci jednocześnie uczestniczyło w różnorodnych warsztatach, aktywnie tworząc dzieła, znajdując wspólny wymiar kilku dziedzin twórczości. Dla dzieci to zabawa ciekawym tworzywem, dźwięki oryginalnych instrumentów, sztuki cyrkowe, czyli to wszystko co pozwala odczuć prawdziwą radość tworzenia. Ta wspaniała przygoda ze sztuką odbywała się zawsze w plenerze, co uatrakcyjniało wartość dydaktyczną imprezy i narzucało zupełnie inny styl pracy z dzieckiem. Unikalne miejsce realizacji tego wydarzenia to Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Lesie Łagiewnickim. Dzięki gospodarzom miejsca, wydarzenie stało się niezapomnianą przygodą ze sztuką.

Objęcie swym zasięgiem niemal wszystkich dziedzin sztuki spowodowało, że festiwal stał się unikalną przestrzenią edukacyjną pozwalającą na realizację potrzeby działania, współdziałania, tworzenia, samorealizacji (formy teatralne). To pierwszy projekt integrujący różne obszary sztuki w kontekście edukacji kulturalnej małych dzieci. Misją Festiwalu zawsze był aktywny udział w tworzeniu nowoczesnej formuły edukacyjnej upowszechniającej nowe, autorskie Koncert laureatów Dziecięca Scena. Koncert laureatów metody pracy z małym dzieckiem w zakresie wychowania przez sztukę. odbywał się corocznie na gościnnej scenie Teatru Pinokio Formuła festiwalu obejmowała następujące wydarzenia: w Łodzi, podsumowywał trwający od lutego do kwietnia Hasło i logo przegląd małych form scenicznych. Prawdziwa scena, gra Hasło – każda edycja toczyła się wokół określonego hasła świateł, scenografia, oprawa muzyczna, dodają splendoru które opracowywane było wspólnie z dziećmi i z założenia, sztuce małego dziecka. Przygotowany z tej okazji program jednowyrazowe, często wieloznaczne. Logo festiwalu pro- imprezy wręczany w kuluarach, na którym widniały nazwiska występujących na scenie małych artystów był dodatkoponowane i projektowane było przy współudziale dzieci. wym atutem tego widowiska jak również pamiątką na lata. Konkurs plastyczny, dziś Przegląd Twórczości Plastycznej Przed nami ARCHIWUM FSMD dla Dzieci: dzieci wraz z instruktorami nadsyłają wykonane przez siebie prace wykonane w dowolnej technice ilustrujące główne hasło aktualnej edycji festiwalu. Na konkurs nadsyłanych było corocznie ponad tysiąc prac z całej Polski. W 2016 roku Przegląd miał charakter międzynarodowy i uczestnikami były dzieci m.in. z Rumuni i Turcji. Jury, składające się z grona artystów plastyków oraz studentów Akademii Sztuk Pięknych, wybierając laureatów, z czasem wszystkim nadawało status I miejsca – kierując się mottem, iż „szuka dziecka nie powinna być poddawana klasyfikowaniu”.

I FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – DOM, 2001

II FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – DRZEWO, 2002

III FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – PODRÓŻUJEMY, 2003

IV FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – CZAS, 2004

V FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – SKARBY, 2005

VI FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – RADOŚĆ, 2006

VII FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – SEN, 2007

VIII FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – OGRODY, 2008

IX FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – ZWIERZAKI, 2009

X FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – KSZTAŁTY, 2010

XI FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – PODWÓRKA, 2011

LETNIA AKADEMIA SZTUKI FSMD, PRZESIEKA

XIII FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – INACZEJ, 2013

XIV FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – RAZEM, 2014

XV FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – ŚWIATło!, 2015

XVI FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – TAJEMNICA, 2016

XVII FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – SZTUKA, 2017

XVIII FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – ZABAWKA, 2018

XIX FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA – ŚWIaT, 2019

O autorkach Agnieszka Kucharska

Magister pedagogiki, nauczyciel dyplomowany, arteterapeuta, kwalifikacje w zakresie sztuki, nadzoru pedagogicznego i zarządzania oświatą. W latach 20032013 dyrektor Przedszkola Miejskiego nr 97 w Łodzi, od 2013 roku dyrektor Przedszkola Miejskiego nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi. Asesor, ekspert MEN w ramach: Priorytetu III POKL obszar „Edukacja” oraz awansu zawodowego nauczycieli. Autor, współautor i koordynator wielu projektów dofinansowanych z Unii Eropejskiej w tym „Przedszkole dla malucha”, Aktywny i zdrowy przedszkolak”, „Bilingual Education „A STEP AHEAD”. Wykładowca akademicki kierunków pedagogicznych i zarządzania oświatą. Członek Polskiego Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA. Instruktor Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrz, w latach 2002-2008 Komendant Hufca Łódź-Śródmieście. Koordynator i współautor Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Małego Dziecka. Autor innowacji pedagogicznych: Portfolio monitorujące rozwój dziecka z wykorzystaniem metody projektu (2011), Laparello czyli portfolio monitorujące rozwój dziecka (2008), Rozwijanie kreatywności dzieci 6 letnich (1996). Wyróżniona: Medal Komisji Edukacji Narodowej (2015), Tytuł „Kreator Innowacji” (2017), Tytuł „Nauczyciel Nowator” (2010), Nagrody Prezydenta Miasta Łodzi (2016, 2012, 2006, 1998), Tytuł Ekobelfer – lider edukacji ekologicznej (2014), Zasłużony dla Chorągwi Łódzkiej ZHP (2005). Autor wielu artykułów w prasie i wydawnictwach pedagogicznych.

Monika Goetzendorf-Grabowska

Artysta plastyk i pedagog. Absolwentka Wydziału Form Przemysłowych PWSSP w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi), W latach 19942009 asystent w Pracownii Intermedia ASP w Łodzi. Trener w Centrum Kreatywności i Przedsiębiorczości IPT w Łodzi (2004-2009). W latach 2008-2009 trener twórczości w programie Enterprenarial Leadership (Holandia). Autorka, kuratorka i współorganizatorka licznych projektów artystyczno-edukacyjnych: m.in. Ogólnopolski Przegląd Projektów Artystyczno-Edukacyjnych 1999-2000, 2008, 2009, Festiwal Sztuki Małego Dziecka 2000-2020, SEN 2008, Przytul Sztukę 2017-2019. Prowadzi warsztaty rozwoju osobistego włączające sztukę jako przestrzeń współpracy i współdziałania z drugim człowiekiem. Rozwija własne zainteresowania z zakresu postawy twórczej u najmłodszych i pielęgnowania jej u dorosłych. Stypendium Naukowe Prezydenta Miasta Łodzi (1997). Stypendium artystyczne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2008). Nagroda Prezydent Miasta Łodzi w dziedzinie edukacji kulturalnej (2019). Przewodnicząca KR Polskiego Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA oraz członkini światowego INSEA i Związku Polskich Artystów Plastyków, okręg łódzki. Autorka licznych artykułów z zakresu edukacji przez sztukę oraz mulibooków do Krainy Sztuki (wyd. PWN). Realizacje artystyczne z zakresu fotografii, instalacji artystycznej i grafiki użytkowej.

w s p ó ł o r g a n i z a t o r z y f e s t i w a l u: S z ko ł a Po d s t a wow a n r 3 6 w Ł o d z i Pr a c ow a n i a I n t e r m e d i a l nyc h D z i a ł a ń E d u k a c y j nyc h n a W yd z i a l e S z t u k W i z u a l nyc h A k a d e m i i S z t u k Pi ę k nyc h im. Wł. Str zemińskiego w Łodzi Pa t r o n a t h o n o r ow y: Pr e z yd e n t M i a s t a Ł o d z i Ł ó d z k i Ku r a t o r O św i a t y

Dofinansowano ze środków Ministra Kultur y i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultur y

Zadanie zostało zrealizowane dzieki dofinansowaniu z budżetu Miasta Łodzi

ISBN: 978-83-955172-1-1