XVI Festiwal Sztuki Małego Dziecka 2016 p.t. TAJEMNICA "MYSTERY - SECRET"

XVI FESTIWAL SZTUKI MALEGO DZIECKA styczeń 2016 - paździer nik 2016

I

XVI Ogólnopolski Festiwal Sztuki Małego Dziecka styczeń 2016 - październik 2016

Składamy serdeczne podziękowania instytucjom finansującym projekt: Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Wydziałowi Edukacji Urzędu Miasta Łodzi patronom honorowym Hannie Zdanowskiej Prezydent Miasta Łodzi Grzegorzowi Wierzchowskiemu Łódzkiemu Kuratorowi Oświaty współautorkom projektu: dr Beacie Marcinkowskiej, adiunkt Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi Iwonie Strzałkowskiej, dyrektor Przedszkola Miejskiego Nr 114 w Łodzi oraz przyjaciołom, którzy od lat wspierają festiwal: Joannie Ossowskiej-Struszczyk Zastępcy dyrektora Teatru Lalek Arlekin im.H.Ryla w Łodzi

Konradowi Dworakowskiemu Dyrektorowi Naczelnemu i Artystycznemu Teatru Pinokio w Łodzi

Andrzejowi Gruszczyńskiemu Dyrektorowi Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1

Kamili Majchrzyńskiej Zastępcy dyrektora Teatru Pinokio w Łodzi

Dorocie Stobieckiej Wicedyrektor Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1 w Łodzi

Anecie Madziarze kierownik Ośrodka Jakości i Zarządzania ŁCDNiKP

Iwonie Oszczepalskiej Inspektor Wydziału Edukacji UMŁ

Małgorzacie Góreckiej Dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 36 w Łodzi

Tomaszowi Kempskiemu Komendantowi Hufca ZHP Łódź-Śródmieście

Klaudii Oberg Wicedyrektor Szkoły Podstawowej Nr 36 w Łodzi

Bożenie Müller Zastępcy dyrektora Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu

Pawłowi Kaźmierczakowi Kierownikowi Klubu Osiedlowego „KUBUŚ”

dziękujemy Elżbiecie Kolczyńskiej, Beacie Huzarskiej, Joannie Laskowskiej, Joannie Palczewskiej, Aleksandrze Mroczek, Annie Meissner, Annie Raichenbach, Agnieszce Krajewskiej a także pracownikom placówek organizujących festiwal, pedagogom, instruktorom harcerskim, studentom Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi z Wydziału Sztuk Wizualnych, którzy wspomagali 16 Festiwal Sztuki Małego Dziecka.

Jak co roku, nieprzerwanie od 16 lat wspieracie nas i za to w imieniu dzieci bardzo Wam dziękujemy. Doceniacie rolę i znaczenie sztuki i kontaktu z nią od najmłodszych lat, wspieracie działania festiwalowe i aktywnie działacie na rzecz popularyzacji roli wychowania przez sztukę.

Wierzymy, że nasz projekt to poczatek zmian w drodze do lepszego piekniejszego świata, w którym żyć będą nasze dzieci i wnuki.

Serdecznie dziękujemy Komisarz artystyczny FSMD Monika Goetzendorf-Grabowska Przewodnicząca Zarządu PK InSEA

Komisarz organizacyjny FSMD Agnieszka Kucharska dyrektor PM nr 206 ISBN: 978-83-938866-4-7

XVI Festiwal Sztuki Małego Dziecka TAJEMNICA Rok tajemnicy.

Temat wywołany hasłem tegorocznego festiwalu poruszył wyobraźnię małych i dużych uczestników działań festiwalowych. Śledząc na łamach niniejszej publikacji działania i wydarzenia festiwalu, możecie Państwo podążać za nimi, być ich uczestnikiem, czerpać z nich inspirację i radość.

Twórczość dziecka, ten prawdopodobnie najbardziej szczery i prawdziwy przejaw tworzenia, sam nosi w sobie znamiona tajemnicy i to zarówno dla autora, jak i dla odbiorców. Być może wynika to z faktu, że dziecko im mniejsze, tym mniej „skażone” jest socjalizacją i jest bliżej swojej natury. W miarę wzrastania, w coraz bardziej świadomy sposób wyraża się poprzez akt twórczy, lecz to, co spontanicznie pojawia się w jego dziełach ma wartość największą i najsilniej przemawia do odbiorcy.

W twórczości dziecięcej końcowy efekt jest niespodzianką, zaskoczeniem w o wiele większym stopniu niż ma to miejsce w przypadku dorosłych twórców. Gdy dziecko zaczyna tworzyć, ta chwila jest właśnie spotkaniem z tajemnicą. Nie wiadomo na ile jego wprawna czy – na szczęście – niewprawna ręka poprowadzi go do efektu, który zachwyci. I na zawsze pozostanie tajemnicą w jakim stopniu akt twórczy był procesem świadomym, a co w skończonym dziele jest dziełem przypadku. Być może nic? Wielu największych artystów inspirowało się sztuką dziecięcą, próbując przejąć z niej odwagę, szczerość, prawdę wypowiedzi. Ale czy nie jest to dla nas, dorosłych, rozdział zamknięty?

Tym bardziej powinniśmy troszczyć się o to, by najmłodsi jak najczęściej mieli możliwość wypowiadania się poprzez swoje dzieła. Bo są to niewątpliwie dzieła o wielkim znaczeniu dla rozwoju wzrastającego małego człowieka, jak i dla wszystkich, którym ten rozwój leży na sercu.

Anna Meissner Monika Goetzendorf-Grabowska

3

The art educational project The Kid’s ART FESTIVAL The program of The Kid’s Art Festival is addressed to children aged 3 to 10 years, includes children from schools and kindergartens from all over Poland.

Every year in the Festival are participating together about four thousand children and over 400 teachers from Poland. The Jubilee 15 years of existence we would like to expand the operation of the festival and present the idea of the international community For years, we have put the objectives: - Interests issues of creativity of young children and ways of awakening children’s creativity and methods of its development.

- Integrating communities involved in the creative development of young children - Exchange of experience between the centers of art and culture and schools.

Encourage to dialogue, to adapt offers and reinforcement of good practices in their operation.

- Promote among teachers, innovative ideas, forms and techniques of creative activities.

- Every year there is a different clue word – issue connected with childhood education, giving the possibility of creative exploration of the child and the teacher.

History of the festival: The festival has taken part every year since 2000. Every year, there is promoted a different clue word, that promotes all the festival activities. Until now, there were: HOME, TREE, TRAVELING, TIME, TREASURES, HAPPINESS, DREAM, GARDENS, ANIMALS, SHAPES, PLAYGROUND, UNIVERSE, DIFFERENTLY, TOGETHER, LIGHT The formula of the festival includes the following projects: Opening Session festival for teachers This event is opening the festival struggles of children and teachers, which is also the introduction to the new edition, as well as a reminder of the previous one. In the session held at the Museum in Lodz is presented workshop led by animators museum education. Not only a previous multimedia presentation takes place but also lecture lead by representatives of science education who look after children’ improvement of kids creativity.

Creative workshops for children and teachers: It is a series of meetings with art in institutions there are invited classes and groups supervised by teachers who had applied to participate in the workshop.

In each edition there are about 40 such workshops that involve almost 1,000 children. These workshops are open, which means that they can also take part in them teachers on the basis of demonstration activities.

4

Art competition for children The competition is open to children aged 3 to 10 years. Children send their works made in any technique. The jury chooses all as the winners, guiding by our motto that “seeking child should not be subjected to classification”. The summary of artistic activities is an exhibition in Lodz Museum. It opens with a festive event where prizes for an art contest are given. Prepared exhibition presents young artists’ works. The competition for teachers and animators to develop a lesson plan of creative activities with children For all teachers and facilitators who work with groups of children under the age of 10 participating in this contest it is an opportunity to showcase their own experiences.

The subject of the competition is to present own concept of teaching in a lesson plan of creative activities for younger children. Reported presentations can be in different stages of development within the framework of the festival password.

Overview of the small stage forms: Children in two age categories guided by their teachers, prepare the artistic program, ie. A thumbnail, show, song or instrumental. During the hearing held little artists (all get diplomas and small prizes), which will emerge the winners.

The best present their skills in a gala concert, which will take place on a large theatrical stage.

Outdoor Garden Fine: The event takes the form of the fair, where over 780 children also participate in various workshops, actively creating work, finding common dimension several areas of work. It is a fun with an interesting material for children, the sounds of original instruments, circus arts, that’s all you can feel the true joy of creation.

This wonderful adventure with art held outdoors which enriches educational value of the event and imposes entirely different style of work with the child.

The catalogue contains a summary of completed workshops and a list of winners. It is a publication containing the achievements of each festival. Including a brief descriptions and photos of the workshops, highlighted essays, descriptions of award-winning lesson plans submitted by teachers.

The printed directory is also a full list of the children featured in an art competition and there are pictures of the winning works. Product being a summary of the Festival of Art of a Little Child is also the evaluation of the educational project.

5

Warsztaty plastyczne Tajemnicze miasto Filip Jasieczek Agnieszka Matynka Bożena Salska Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi we współpracy ze Schroniskiem Młodziezowym Czy wiecie jak bardzo tajemnicze jest nasze miasto? Dlaczego Park Staromiejski nazywany jest Parkiem Śledzia? Przecież nie mamy w Łodzi dostępu do morza, w którym pływają śledzie. Mamy za to „oko śledzia”. My je widzieliśmy, a wy?

Wiecie, że w Parku Staromiejskim możemy zobaczyć rzekę Łódkę? A może ktoś z Was powie co to jest: gwizdafon, dźwiękodamer, ławnico, garnkodźwięk albo sprężynator? My to już wiemy. Jaki tajemniczy głaz leży na Starym Rynku i co jest na nim napisane? Albo kogo przedstawia pomnik niedaleko stawu?

TAJEMNICA… Musicie sami poszukać odpowiedzi na te pytania.

Uczniowie Szkoły Podstawowej nr 36 w Łodzi w ramach XVI Festiwalu Sztuki Małego Dziecka, przy współpracy ze Szkolnym Schroniskiem Młodzieżowym w Łodzi poznali w dniu dzisiejszym mnóstwo TAJEMNIC. Opowiadali o nich pan Filip, pani Agnieszka i pani Bożena. Na zakończenie, już w budynku schroniska, oglądaliśmy fragment filmu „Zaginiony kwartał w Łodzi” oraz stworzyliśmy swoje własne TAJEMNICZE STARE MIASTO. Ale to ……..… TAJEMNICA………………..

6

Plenerowy Ogród Sztuk 9 i 10 maja 2016 Plenerowy Ogród Sztuk to forma jarmarku, na którym dzieci uczestniczą w różnorodnych warsztatach, aktywnie tworząc dzieła zgodne z hasłem przewodnim festiwalu, znajdując wspólny wymiar kilku dziedzin twórczości.

Ogrodu Sztuk cieszy się od kilku lat tak dużym zainteresowaniem, że nie chcąc ograniczać możliwości uczestnictwa zainteresowanym dzieciom organizujemy co roku dwie edycje tej imprezy. Jak co roku Ogród Sztuk gościł w Ośrodku Edukacji Ekologicznej „W Lesie Łagiewnickim” filii Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1 w Łodzi.

W plenerze wzięło udział ponad 700 dzieci w wieku od 3 do 10 lat z następujących placówek: Szkoła Podstawowa Nr 3 w Głownie Szkoła Podstawowa nr 101 w Łodzi Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy Nr 6 w Łodzi Przedszkole Miejskie nr 114 w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 37 w Łodzi Przedszkole Miejskie Nr 112 w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 46 w Łodzi Szkoła Podstawowa 184 w Łodzi Przedszkole Miejskie Nr 17 w Łodzi Miejskie Przedszkole nr 9 w Zgierzu Miejskie Przedszkole nr 1 w Głownie Przedszkole Miejskie Nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi Przedszkole Miejskie nr 9 w Łodzi Gminne Przedszkole w Rogowie Przedszkole Miejskie Nr 81 w Łodzi Przedszkole Miejskie Nr 35 w Łodzi Przedszkole Miejskie Nr 97 w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 83 w Łodzi Wędrując przez Ogród Sztuk w 2016 roku dzieci brały udział w następujących przygodach, prowadzonych przez artystów, pedagogów, harcerzy i animatorów kultury: „Teatralne tajemnice” – Waldemar Presia – Teatr Autograf „Ulotne tajemnice” – Marta Janiszewska i Agnieszka Unczur-Tracińska, PM 206 „Ruchome obrazy” – Monika Nocuń – Pracownia Ceramiki Artystycznej „Tajemnice afrykańskich dźwięków” Sylwia Walczak i Milena Kranik – warsztaty bębniarskie „Galeria tajemniczych postaci” Izabela Walas-Chełmińska, Agnieszka Zalesska-Niezbrzycka, Bogusława Grodzka – PM206 „Malowane na mgle” – Monika Goetzendorf-Grabowska i Monika Nocuń, Polski Komitet InSEA „Ukryty skarb” – Hanna Żmijska i Danuta Rolka, Ilona Chruślińska i Monika Jakubowska – CZP nr 1 „Wyczarować bąbelkowe obrazki” – Ewa Zamysłowska, Agnieszka Wodzińska - PM nr 114 w Łodzi Monika Kiełtyka i Aleksandra Balcerska „Tajemnicze pudełka” – Szkoła Podstawowa nr 36 „Z małych sekretów duża tajemnica” – Renata Ćwiek, Bogumiła Mokwińska, Barbara Krzemińska-Sobczyk, CZP nr 1 7

„Sekret Box” – Anna Meissner, Polski Komitet InSEa „Tajemnicza łąka” – Gosia Kucner-Mateja i Iga Wójcikowska – SP 36 „Harcerze dzieciom” – Patrycja Cholewińska, Magdalena Połocka, ZHP Łódź – Śródmieście.

Inne niespodzianki przygotowali organizatorzy projektu: Monika Goetzendorf-Grabowska – PK InSEA, Agnieszka Kucharska – PM206; Andrzej Gruszczyński – CZP Nr 1

Ulotne tajemnice Marta Janiszewska, Agnieszka Unczur-Tracińska Przedszkole Miejskie nr 206 Każdy z nas ma jakieś tajemnice, sekrety, ukryte marzenia. Ich wartość dla nas jest znacząca, lecz gdyby miały się dostać w cudze ręce... Oj byłoby niedobrze!!!

My przeniosłyśmy sekrety na kartkę i pozwoliłyśmy im odlecieć, wraz z barwnymi motylami hen, wysoko, gdzie nikt ich nie odkryje. Barwne harmonijkowe motyle, które na „niciach babiego lata „, wraz z kroplami rosy, pojawiły się w lesie łagiewnickim, sprawiły nam i dzieciom mnóstwo radości. Wiele z nich pytało – co dalej z nimi będzie? Czy naprawdę w nocy odfruną do nieba?

Wiele dzieciaków zastanawiało się, czy w ogóle mają jakieś sekrety i tajemnice.

Co narysować?

Zadanie było trudne, ale znów okazało się, że dziecięca wyobraźnia nie ma granic.

Ruchome obrazy Monika Nocuń Pracownia Ceramiki Artystycznej Na początku było zdziwienie.

Podłogę przytulnej i cichej sali pokrywały duże, kolorowe kartony. Pomiędzy stały miski wypełnione białym, żółtym bądź brązowym proszkiem. Dzieci bardzo szybko chciały odkryć sens warsztatu, poznać tajemniczą substancję i cel zabawy. Zostały poproszone o wybranie jednej planszy, ale w odpowiednim dla siebie kolorze.

Kolor bowiem miał wskazać na tajemnicze miejsce, ukryte przykładowo, gdzieś pod wodą, ziemią, w górach, na innej planecie, w dżungli czy w kosmosie, które będzie znane jedynie małemu artyście. Dla stworzenia obrazu własnej krainy niezbędnymi stały się palce, bo tylko one mogły dotknąć kolorowego proszku, by potem przenieśc go na karton. Dzieci rozcierały go po papierze, nakładały garściami tworząc różne wzory, dmuchały, czy robiły w nim dziurę. Przeżywały każdy kontakt, bo proszek był miły w dotyku i wdzięczny w zabawie. Powstały zatem obrazy dalekich krain, zamieszkałych przez dziwne stwory, porośnięte nieznanymi roślinami. Niektóre były wprost labiryntem lub mapą tajemniczych znaków. Tylko autorzy potrafili nazwać ich mieszkańców. Odważni zaczęli mieszać ze sobą kolory proszków i szybko skojarzyli, że jest to mąka czy kakao! To ważne dla nich odkrycie pozwoliło w ostatnich chwilach warsztatu, zamienić tajemnicze krainy w kulinarne miejsca pełne ciast i lodów. Zaproszeniom do degustacji nie było końca, więc prowadząca warsztat, otrzymała specjalne buty, samolot, a nawet narty z mąki, by szybciej odwiedzać gościnne miejsca. Obrazy pisane mąką zaskakiwały samych tworzących, którzy z radością bawili się znanym materiałem w nieznany im dotąd sposób. Tajemnica mącznych obrazów, musiała jednak zostać tajemnicą do końca i wytwory dziecięcej wyobraźni, trafiały na powrót do miseczek. No cóż, pylisty proszek, znów stał się zagadką i zachęcał do kolejnych odkryć i tworzenia czyli tego co wszystkie dzieci potrafią i lubią najbardziej.

8

Galeria tajemniczych postaci Agnieszka Zalesska-Niezbrzycka, Izabela Walas-Chełmińska, Bogusława Grodzka-Owczarek Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi Temat tegorocznego FSMD „Tajemnica” jest intrygujący, silnie oddziałuje na wyobraźnię i inspiruje do rozważań oraz działań twórczych z dziećmi. Z pozoru łatwy, bo bliski, któż bowiem nie skrywa jakiejś tajemnicy, ale po krótkim namyśle trudny, bo jak wyrazić i zaprezentować tajemnicę, żeby została tajemnicą, żeby jej nie zdradzić.

Celem warsztatu „Galeria tajemniczych postaci” było stworzenie przez dzieci portretu tajemniczej osoby. Uczestnicy mieli do dyspozycji kolorowe kwadratowe kartki i czarne pisaki. Świadomość braku barier otworzyła horyzonty dzieci i pozwoliła na kreowanie własnych oryginalnych wizji. Powstały portrety bohaterów bajek, tajemniczych dziadków, sąsiadów, duchów, mrocznych twarzy bandytów, złodziei, a nawet obecnego prezydenta.

Rysowanie mazakiem wyglądało na atrakcyjne, dzieci bez trudu prowadziły narzędzie po powierzchni papieru. Mimo, iż mazak zostawia trwały ślad, trudny do usunięcia, dzieci nie bały się go i śmiało się nim posługiwały. Portrety wykonane czarnym mazakiem miały charakter linearny, byłyby dobrą bazą do linorytu.

Dzieci przywieszały swoje prace, które wyraziście prezentowały się na czarnej folii rozpostartej pomiędzy drzewami, tworząc jedyną w swoim rodzaju tajemniczą galerię. Powstało swoiste studium cenne i interesujące nie tylko dla psychologa czy artysty, ale również dla samych twórców, którzy z zaciekawieniem i wnikliwością oglądali dzieła swoje i kolegów. Komentowali, porównywali, rozpoznawali, dzieli się spostrzeżeniami i uwagami, chichotali i fotografowali się na ich tle.

Malowane na mgle Monika Goetzendorf-Grabowska i Monika Nocuń Polski Komitet InSEA Czy możemy zobaczyć kogoś lub coś w gęstej mgle? Bardzo trudno. A może łatwiej jej dotknąć? Nie da się. Na pewno jednak można się w niej doskonale ukryć!

Tak stwierdziły dzieci, biorące udział w warsztacie owianym, dosłownie, mglistą tajemnicą. Oto znalazły się po dwóch różnych stronach mgły, którą na potrzebę wspólnej zabawy imitowała, rozciągnięta między drzewami flizelina. Dzieci były mieszkańcami dwóch różnych, wymyślonych przez siebie krain, dla których biała przeszkoda, stała się granicą. Słyszały się jedynie lecz nie widziały, jak to we mgle! I co więcej, nie starały się zobaczyć. Ot, atmosfera tajemniczości! W ciszy i skupieniu znalazły sposób by zaznaczyć jednak swoją obecność po każdej ze stron. We mgle pojawiły się więc obrazy ślimaków, mrówek, robaków i innych nieokreślonych stworzeń, tworzone kreską grubych mazaków. Szukały każdego wolnego miejsca na mglistym obrazie. Po drugiej jednak stronie, coś pilnie strzegło niewidzialnej we mgle granicy. To świat roślin, pełen kwiatów i drzew, które dzieci tworzyły przy pomocy różnych kolorów rozwodnionych farb. Kolory przenikały się tworząc niepowtarzalne kombinacje barw. Mieszkańcy krain, chcieli we mgle, niepostrzeżenie przedostać się na druga stronę. Czasami więc ślimaki zajadały się roślinami rosnącymi w sąsiedniej krainie, to znów kwiaty wdzierały się do królestwa mrówek – krainy łączyły się w jeden przenikający się wzajemnie obraz, widoczny jedynie w promieniach wdzierającego się między drzewami słońca, by zaraz zniknąć. Zabawie we mgle towarzyszył gwar, śmiech i szum biegających mieszkańców, którzy chociaż bardzo próbowali, nigdy się nie spotkali.

W tajemniczy sposób pozostawili jednak we mgle, ślady swojej obecności, ślady jedynej w swoim rodzaju dziecięcej wyobraźni.

9

Bąbelkowe obrazy Agnieszka Wodzińska, Ewa Zamysłowska Przedszkole Miejskie nr 114 w Łodzi Tytułowa TAJEMNICA to niewyczerpany temat na tworzenie i jednocześnie odkrywanie z dziećmi otaczającego świata. Punktem wyjścia do powstania tych warsztatów było dla nas prowadzących odkrycie przez dzieci jakiejś tajemnicy, przeżycie czegoś wyjątkowego i radość bliska zachwytu. To doprowadziło nas do metody eksperymentu, a reakcje uczestników upewniły nas tylko, iż to była właściwa droga. Dzieci niezwykle żywiołowo reagowały na wszystko co mówiłyśmy i czego one same mogły doświadczyć w toku eksperymentu, a także na materiały, które wykorzystywały. Były one bowiem dla dzieci nieoczekiwane, tak jak np. mleko albo też zupełnie nie znane jak pipeta, czyli zakraplacz.

Najlepszą dla nas ewaluacją tych warsztatów było to, iż dzieci nie chciały opuścić naszego stanowiska i domagały się by powtórzyć eksperyment. Szczególnie satysfakcjonujące były reakcje zachwytu nad efektem finalnym eksperymentu czyli niezwykłym połączeniem kolorów, które tworzyły tym samym zachwycające ruchome mleczne obrazy. Niektóre w tonacji zimnej inne bajecznie kolorowe, a jeszcze inne świetliste i promienne ale wszystkie niepowtarzalne i unikatowe.

Sekret Box Anna Meissner Polski Komitet InSEA …w pudełkach schowały się tajemnicze stwory, nie widać ich. Dotykamy delikatnie, bo trochę się boimy. Jest stwór makaronowy i fasolowy, jeden jest cały ze spinaczy do bielizny, a inny pokryty jest futerkiem. Są też straszne: czy stwór z szyszek nie gryzie? Ten z waty jest bardzo milutki. A ten z kamienia się schował i nie jest łatwo go znaleźć, bo jest mały. Są też inne. Jednak trudno nie podglądać, co się dotyka.

A zachować tajemnicę i nie wygadać się przed grupą, co znajduje się w pudełku, jest wielkim wyzwaniem. Teraz dostaliśmy kartki i możemy narysować własnego potwora. Każdy takiego, jakiego chce. Można strasznego, ale można też narysować miłego potwora.

Warsztat został zaplanowany, jako zabawa w doświadczanie z użyciem zmysłu dotyku. Dotykanie schowanych w pudełkach przedmiotów o różnorodnych fakturach miało pobudzić wyobraźnię i wskazać, że przedmioty możemy poznawać na różne sposoby – nie tylko oglądając je.

Dzieci reagowały emocjonalnie i pewien kłopot stanowiła dla nich tytułowa „Tajemnica” – trudno im było nie podglądać tego, co miały tylko dotknąć i trudno im było nie powiedzieć natychmiast kolegom, co znajduje się w pudełku. Zabawa wywoływała wiele śmiechu, ale zdarzały się też obawy i często – zaskoczenie.

Rysunki, które powstawały, wskazują na to, że poznawanie „stworów” za pomocą dotyku podziałało na wyobraźnię małych twórców

10

Tajemnicza łąka Gosia Kucner-Mateja i Iga Wójcikowska Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi Tajemnice kojarzą się z czymś niepoznanym lub skrywanym. Tajemnice jednak nie występują jedynie w świecie naszym – ludzkim, ale również w naturze. Warsztaty pod tytułem „Tajemnicza łąka” pozwoliły dzieciom odkryć to, co niewidoczne na pierwszy rzut oka w świecie fauny i flory, a co z pewnością zainteresuje nie jednego młodego słuchacza. Podczas zajęć dzieci przekonały się, że na łące można znaleźć wiele ciekawych zarówno mniejszych jak i większych gatunków zwierząt i roślin.

Na początku naszej przygody, przy pomocy najprostszej, a jednak bardzo lubianej zabawy w „głuchy telefon” – dzieci poznawały hasło warsztatów. Nie zawsze było to takie łatwe jakby się wydawało. Hasło mogło być powtarzane tylko raz, a więc jego końcowe brzmienie często było całkowicie odmienne od pierwotnego, co było bardzo zabawne. Następnie wspólnymi siłami wyjaśnialiśmy sobie co takiego tajemniczego może kryć się na łące. Padało mnóstwo pomysłów, jak np.: trawa, motyle, biedronki, żuki, kwiatki, czy też tajemnicze zakątki itp. Finałem naszego spotkania było stworzenie obrazu tajemniczej łąki, posługując się tylko i wyłącznie farbami oraz „pędzlami”, w których role wcieliły się patyczki, listki, kwiatki, pęki trawy lub to co dzieci same znalazły na naszej tajemniczej łące. Dzieci miały głowy pełne pomysłów i bardzo chętnie zabierały się do pracy, a nowo poznany rodzaj „pędzli” bardzo przypadł im do gustu. Farba znalazła się nie tylko na kartonach tworząc piękne prace, również dzieci były nią pokryte od stóp do głów, ale ponoć brudne dziecko to szczęśliwe dziecko.

Z małych sekretów duża tajemnica Renata Ćwiek, Barbara Krzemińska-Sobczyk i Bogumiła Mokwińska Ilona Chruślińska, Monika Jakubowska, Danuta Rolka i Hanna Żmijska Jako współorganizatorzy Festiwalu Sztuki Małego Dziecka Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 nie tylko udostępniło na potrzeby Ogrodu Sztuk na dwa dni swą filię – Ośrodek Edukacji Ekologicznej, ale i nasi nauczyciele prowadzili dwa z trzynastu warsztatów – plastyczny oraz sportowo-ruchowy.

Na warsztatach plastycznych dzieci na składanych karteczkach rysowały swoje małe sekrety, które naklejone na wspólną planszę stworzyły „dużą tajemnicę” – relief, do którego można podejść, otworzyć któryś sekret, zostawić otwarty lub go zamknąć...

Przedszkolaki uzupełniały swe prace komentarzami słownymi, jedna z małych uczestniczek zaskoczyła nas swoim sekretnym marzeniem „proszę pani, a ja to marzę o Paryżu!”. Inna miała pretensję, że ma za mało czasu, a jeszcze chciała tyle narysować, z kolei grupa, która przyszła do naszego stanowiska nr 8 jako ostatnia, narzekała, że już są zmęczeni i nie mają siły rysować, a w ogóle to już już dziś rysowali. Ale jak zobaczyli wielki wspólny relief małych tajemnic, jednak dali radę!

Dzieci chętnie uczestniczyły też w warsztatach sportowo-ruchowych z elementem rywalizacji – podzielone na dwie grupy wykazywały się zręcznością, refleksem i umiejętnościami współpracy.

Pogoda dopisała, humory również, dzieci już pytały, czy w przyszłym roku też będą mogły przyjechać.

11

12

13

Przegląd twórczości plastycznej Po raz pierwszy konkurs plastyczny skierowany do dzieci w wieku od 3 do 10 lat miał charakter międzynarodowy.

Mali artyści mogli wykonać prace dowolną techniką i na dowolnym formacie.

W tej edycji festiwalu uczestnicy zmagali się z hasłem przewodnim „Tajemnica”.

Nadesłane prace ukazały świat pełen sekretów, tajemnic ale też kształtów, emocji i kolorów świat wyobraźni małych artystów. Jury składające się z autorek projektu (Monika Geotzendorf-Grabowska, Iwona Strzałkowska, dr Beata Marcinkowska) oraz studentów Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, Wydziału Sztuk Wizualnych wybrało 93 laureatów spośród 464 prac nadesłanych z całej Polski oraz z Portugalii i Turcji.

Tak jak w latach poprzednich postanowiono nie poddawać klasyfikacji prac wyróżnionych i wszystkim laureatom w konkursie plastycznym przyznano I miejsca.

Wszystkie wyróżnione prace znalazły się na wystawie w Teatrze Lalki Arlekin im. H.Dyla w Łodzi, której uroczysty finisaż odbył się 23 czerwca 2016r.

Derżyński Antoni 5 lat Przedszkole Miejskie nr 28, Łódź Opiekun artystyczny: Marta Pietrowska Łącka Karina 5 lat Przedszkole Miejskie nr 28, Łódź Opiekun artystyczny: Iwona Kosiorowska Skwarka Stanisław 5 lat Przedszkole Miejskie nr 28, Łódź Opiekun artystyczny: Iwona Kosiorowska Poradowska Kinga 4 lata Przedszkole Miejskie nr 214, Łódź Opiekun artystyczny: Katarzyna Brodecka, Ewa Krakowiak Porczyński Wojciech 5 lat Przedszkole Miejskie nr 214, Łódź Opiekun artystyczny: Katarzyna Brodecka, Ewa Krakowiak Simińska Zuzanna 6 lat Przedszkole Miejskie nr 214, Łódź Opiekun artystyczny: Katarzyna Brodecka, Ewa Krakowiak Stawiany Przemysław 7 lat Szkoła Podstawowa nr 153, Łódź Opiekun artystyczny: Jolanta Głuszkowska 14

Pacholec Jakub 8 lat Szkoła Podstawowa nr 153, Łódź Opiekun artystyczny: Jolanta Głuszkowska Barański Franciszek 5 lat Przedszkole Miejskienr 28, Łódź Opiekun artystyczny: Elżbieta Gortat Piestrzeniewicz Maja 5 lat Miejskie Przedszkole nr 3 w Głownie Opiekun: Bożena Florczak, Anna Krzeszewska Chełmiński Miłosz 3 lata Szkoła Podstawowa w Andrespolu, filia Wiśniowa Góra Opiekun artystyczny: Joanna Żurawska Czyżewska Nadia 4 lata Przedszkole Miejskie nr 3 w Głownie Opiekun artystyczny: Maria Gibała, Joanna Różniata Seroczyńska Rozalia 6 lat Zespół Szkół Integracyjnych w Skierniewicach Opiekun artystyczny: Katarzyna Woszczyk Błaszczyk Marysia 6 lat Przedszkole Miejskie nr 3 w Głownie Opiekun artystyczny: Małgorzata Góral, Małgorzata Wrońszczyk Wojtasik Maja 6 lat Przedszkole Miejskie nr 214 w Łodzi Opiekun artystyczny: Katarzyna Brodecka, Ewa Krakowiak Kula Patrycja 9 lat Młodzieżowy Dom Kultury Pracownia Plastyczna „Creatio” w Rybniku Opiekun artystyczny: Aldona Kaczmarczyk-Kołucka Lenczewski Tomasz Adam 8 lat Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk Szmuryło Martyna 9 lat Szkoła Podstawowa nr 4 w Jastrzębiu Zdroju Opiekun artystyczny: Dorota Mikołajewska Ćwiąkała Ewa 4 lata Przedszkole Miejskie nr 6 w Jastrzębiu Zdroju Opiekun artystyczny: Dorota Mikołajewska Piszczek Marta 8 lat Ognisko Pracy Pozaszkolnej Zespół Przygoda w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka Piotrowski Szymon 8 lat Szkoła Podstawowa nr 175 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ciemieniewska Sława Maślak Weronika 8 lat Szkoła Podstawowa nr 175 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ciemieniewska Sława

Kosut Jan 10 lat Szkoła Podstawowa nr 44 w Łodzi Opiekun artystyczny: Anna Gruszczyńska

Prusak Albert 8 lat Szkoła Podstawowa nr 175 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ciemieniewska Sława

Ryger Nina 5 lat Przedszkole Miejskie nr 97 w Łodzi Opiekun artystyczny: Dorota Woźniak, Izabela Twardowska

Chmielowiec Alicja 9 lat Szkoła Podstawowa nr 153 w Łodzi Opiekun artystyczny: Agnieszka Piekarska

Głombica Kaja 8 lat Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka Kocik Kamil 8 lat Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka Rynkiewicz Zuzanna 8 lat Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka Zbiorczyk Alicja 7 lat Szkoła Podstawowa nr 175 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ciemieniewska Sława Kosiorek Jowita 3 lata Przedszkole Miejskie nr 1 w Głownie Opiekun artystyczny: Marlena Gładys Sochoń Łukasz 9 lat Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk Bielecki Julian 9 lat Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk Dudziński Norbert 5 lat Przedszkole Miejskie nr 143 w Łodzi Opiekun artystyczny : Iwona Madziała Żebrowska Marianna 6 lat Prywatna Szkoła Podstawowa „Scholasticus” w Łodzi.

Opiekun artystyczny: Ewa Jakubczyk

Kozłowska Maja 5 lat Przedszkole Miejskie nr 3 w Głownie Opiekun artystyczny: Bożena Florczak, Anna Krzeszewska Karyś Kamila 7 lat Przedszkole Miejskie nr 112 w Łodzi Opiekun artystyczny: Izabela Hyla Polnik Nina Ognisko Pracy Pozaszkolnej Zespół Przygoda w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka Wróblewska Małgorzata 9 lat Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Oświatowego „Twoja szkoła” Opiekun artystyczny: Ineza Fudali Jędrzejczyk Marta 9 lat Szkoła Podstawowa w Bukowcu Opiekun artystyczny: Renata Pabich Ożóg Nikola 8 lat Ognisko Pracy Pozaszkolnej Zespół Przygoda w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka Celery Nina 6 lat Strefa WzW, Wolnych z Wyboru, Rybnik Opiekun artystyczny: Danuta Sarna Nocuń Joanna 8 lat Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Oświatowego „Twoja szkoła” Opiekun artystyczny: Ineza Fudali Cherni Maja 8 lat Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka

Łęczewska Lidia 6 lat Pracownia Działań Twórczych w Łodzi Opiekun artystyczny: Hanna Szenknecht

Kurc Kinga 8 lat Strefa WzW, Wolnych z Wyboru, Rybnik Opiekun artystyczny: Danuta Sarna

Słotwiński Damian 6 lat Przedszkole Miejskie nr 14 w Łodzi Opiekun artystyczny: Katarzyna Płóciennik

Mikołajewski Mikołaj 7 lat Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa w Łodzi Opiekun artystyczny: Dorota Mikołajewska

Maszewski Stępień Mateusz 4 lata Przedszkole Miejskie nr 137 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ewa Gogowska

Gąsiorek Lena 4 lata Zespół Szkolno-Przedszkolny w Bukowcu Opiekun artystyczny: Marzena Idryan-Szczepanik

Ławniczak Tymon 6 lat Przedszkole Miejskie nr 137 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ewa Gogowska

Kepler Oliwia 8 lat Szkoła Podstawowa nr 175 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ciemieniewska Sława 15

Kopka Pola 3 lata Przedszkole Miejskie nr 143 w Łodzi Opiekun artystyczny: Ewa Konopka

Hajduk Klara 3 lata Miejskie Przedszkole nr 3 w Głownie Opiekun artystyczny: Anna Wrocławska

Lęgeć Karol Przedszkole Miejskie nr 1 w Głownie Opiekun artystyczny: Aleksandra Milczarek

Świtacz Zuzanna 9 lat Szkoła Podstawowa nr 101 w Łodzi Opiekun artystyczny: Iwona Janeczko

Stefuny Bartosz 5 lat Strefa WzW, Wolnych z Wyboru, Rybnik Opiekun artystyczny: Danuta Sarna

Marczyk Julia 8 lat Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka

Smyczek Anatol 6 lat Ognisko Pracy Pozaszkolnej Zespół Przygoda w Rybniku Opiekun artystyczny: Katarzyna Michalik Kiszka

Krzanowska Zuzanna 9 lat Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Oświatowego „Twoja szkoła” Opiekun artystyczny: Ineza Fudali

Waparty Agata 5 lat Przedszkole Miejskie nr 1 w Głownie Opiekun artystyczny: Beata Gaczewska Olszycka Klara 6 lat Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Oświatowego „Twoja szkoła” Opiekun artystyczny: Pamela Widyńska Sekular Weronika 5 lat Przedszkole Miejskie nr 143 w Łodzi Opiekun artystyczny: Małgorzata Laskowska Woźniakowska Natalia 9 lat Pracownia Plastyczna Kameleon przy MDK w Rybniku Opiekun artystyczny: Danuta Sarna Traut Nikola 6 lat Miejskie Przedszkole nr 1 w Głownie Opiekun artystyczny: Violetta Zielińska-Szczepara, Agnieszka Laszkiewicz Kosut Maciej 7 lat Szkoła Podstawowa nr 44 w Łodzi Opiekun artystyczny: Anna Gruszczyńska Podczaski Tymoteusz 7 lat Szkoła Podstawowa nr 44 w Łodzi Opiekun artystyczny: Anna Gruszczyńska Nowicki Filip 7 lat Szkoła Podstawowa nr 153 w Łodzi Opiekun artystyczny: Dorota Glinkowska Szkudlarek Marcinkowski Franciszek 6 lat Szkoła Podstawowa nr 153 w Łodzi Opiekun artystyczny: Agnieszka Piekarska Włodarczyk Jagoda 6 lat Prywatna Szkoła Podstawowa „Scholasticus” w Łodzi.

Opiekun artystyczny: Ewa Jakubczyk Durka Hania 7 lat Przedszkole Miejskie nr 112 w Łodzi Opiekun artystyczny: Izabela Hyla

16

Maciejak Pola 4 lata Przedszkole Miejskie nr 114 w Łodzi Opiekun artystyczny: Agnieszka Wodzińska , Ewa Zamysłowska Kluska Martynka 4 lata Przedszkole Miejskie nr 143 w Łodzi Opiekun artystyczny: Małgorzata Laskowska Troszczyńska Łucja 5 lat Przedszkole nr 47 w Łodzi Opiekun artystyczny: Troszczyńska Katarzyna Fojcik Ania 8 lat Młodzieżowy Dom Kultury Pracownia Plastyczna „Creatio” w Rybniku Opiekun artystyczny: Aldona Kaczmarczyk-Kołucka Ines Cristina Pereira Teizeira Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque Do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Maria Gracinda Calduira Andrade Mariana Freitas Figueira 9 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Fatima Faisca Cassiano Ann Carolina Maric Freira Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Sonia Filipa Santos Joao Maria Fernandes 7 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Susana Vieira Ana Margarida De Freitas Spinola 10 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Fatima Faisca Cassiano

Marta Santos 10 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Ana Mendes Pedro Sousa 8 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Susana Vieira Kivanc Sonsayar 7 lat Gaziantep Bahcesehir College, Turkey Instructor / Teacher: Nida Caglar Paolo Dawid Vivieros Frarico Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Sonia Filipa Santos Kirill Dambrava 8 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Susana Vieira David Manuel Vascomuls Spinola 8 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Sonia Filipa Santos Matilde Peruia 6 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Opiekun Artystyczny: Susana Vieira Salih Ilgar Medeni 7 lat Gaziantep Bahcesehir College, Turkey Instructor / Teacher: Nida Caglar Zulal Alkis 9 lat Gaziantep Bahcesehir College, Turkey Instructor / Teacher: Nida Caglar Doga Kelesoglu 10 lat Gaziantep Bahcesehir College, Turkey Instructor / Teacher: Nida Caglar Almira Su Solmaz 8 lat Gaziantep Bahcesehir College, Turkey Instructor / Teacher: Nida Caglar Bade Dilek 9 lat Gaziantep Bahcesehir College, Turkey Instructor / Teacher: Nida Caglar Ricardo Afonso Rodeiqus 9 lat Escola Básica 1 – Pré Escolar De São Roque do Faial Terreiros – S.Roq Faial Portugal Madeira Instructor / Teacher: Sonia Filipa Santos

17

18

ALMIRA SU SOLMAZ 8 lat

ANA MARGARIDA DE FREITAS SPINOLA 10 lat

BADE DILEK 9 lat

Bielecki Julian 9 lat

Błaszczyk Marysia 6 lat

Chełmiński Miłosz 3 lata

Cherni Maja 8 lat

Czyżewska Nadia 4 lata

DOGA KELESOGLU 10 lat

Dudziński Norbert 5 lat

Durka Hania 7 lat

Gąsiorek Lena 4 lata

Głombica Kaja 8 lat

Hajduk Klara 3 lata

INES CRISTINA PEREIRA TEIZEIRA 9 lat

Karyś Kamila 7 lat

19

20

Kepler Oliwia 8 lat

KIRILL DAMBRAVA 8 lat

KIVANC SONSAYAR 7 lat

Kluska Martynka 4 lata

Kocik Kamil 8 lat

Kosiorek Jowita 3 lata

Kosut Jan 10 lat

Kosut Maciej 7 lat

Kurc Kinga 8 lat

Lenczewski Tomasz Adam 8 lat

Lęgeć Karol 5 lat

Łącka Karina 5 lat

Łęczewska Lidia 6 lat

Maciejak Pola 4 lata

Marcinkowski Franciszek 6 lat

Marczyk Julia 8 lat

21

22

JOAO MARIA FERNANDES 7 lat

Maszewski-Stępień Mateusz 4 lata

Maślak Weronika 8 lat

MATILDE PERUIA 6 lat

Mikołajewski Mikołaj 7 lat

MARIANA FREITAS FIGUEIRA 9 lat

Nowicki Filip 7 lat

Olszycka Klara 6 lat

Ożóg Nikola 8 lat

Pacholec Jakub 8 lat

PEDRO SOUSA 8 lat

Piszczek Marta 8 lat

Polnik Nina

Poradowska Kinga 4 lata

Porczyński Wojciech 5 lat

Prusak Albert 8 lat

23

24

SALIH ILGAR MEDENI 7 lat

Sekular Weronika 5 lat

Seroczyńska Rozalia 6 lat

Skwarka Stanisław 5 lat

Słotwiński Damian 6 lat

Smyczek Anatol 6 lat

Sochoń Łukasz 9 lat

Stefuny Bartosz 5 lat

Szmuryło Martyna 9 lat

Traut Nikola 6 lat

Troszczyńska Łucja 5 lat

Waparty Agata 5 lat

Włodarczyk Jagoda 6 lat

Woźniakowska Natalia 9 lat

Wróblewska Małgorzata 9 lat

Zbiorczyk Alicja 7 lat

25

ZULAL ALKIS 9 lat

26

Żebrowska Marianna 6 lat

ANN CAROLINA MARIE FREIRA

Barański Franciszek 5 lat

Celery Nina 6 lat

Chmielowiec Alicja 9 lat

Ćwiąkała Ewa 4 lata

DAVID MANUEL VASCOMULS SPINOLA 8 lat

Derżyński Antoni 5 lat

Fojcik Ania 8 lat

Jędrzejczyk Marta 9 lat

Kopka Pola 3 lata

Kozłowska Maja 5 lat

Krzanowska Zuzanna 9 lat

27

Nocuń Joanna 8 lat

28

Ryger Nina 5 lat

Ławniczak Tymon 6 lat

MARTA SANTOS 10 lat

PAOLO DAWID VIVIEROS FRARICO

Piestrzeniewicz Maja 5 lat

Piotrowski Szymon 8 lat

Podczaski Tymoteusz 7 lat

RICARDO AFONSO RODEIQUS DE SILVA 9 lat

Rynkiewicz Zuzanna 8 lat

Simińska Zuzanna 6 lat

Stawiany Przemysław 7 lat

Świtacz Zuzanna 9 lat

Kula Patrycja 6 lat

Wystawa prac laureatów przeglądu twórczości dziecięcej tegorocznego Festiwalu Sztuki Małego Dziecka gościła w Teatrze Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w dniach 17-23 czerwca 2016 r.

Uroczysty finisaż odbył się 23 czerwca 2016 r.

Laureaci zostali zaproszeni na spektakl „Tajemnica Wesołego Miasteczka” scenariusz: Zbigniew Poprawski reżyseria. Stanisław Ochmański scenografia: Joanna Hrk

29

Dziecięca Scena Przegląd małych form scenicznych to cykl warsztatów i spotkaniami dla nauczycieli które mają na celu ukazanie uczestnikom nowego spojrzenia na teatr dziecięcy, rezygnację z zakorzenionych schematów i skupienie się na uaktualnieniu twórczej postawy dzieci. Dziecięca Scena skierowana jest do dziecięcych grup reprezentujących szkoły i przedszkola głównie z województwa łódzkiego. Sam przegląd grup teatralnych, zgłoszonych do konkursu to wymiana doświadczeń, możliwość przypatrywania się różnym artystycznym rozwiązaniom i doskonalenie własnego warsztatu. Wiarygodne przykłady, wpływają na rozwijanie kreatywności samych uczestników przeglądu, wzbogacanie różnorodnych form wyrazu twórczości scenicznej.

W 2016 roku do udziału w przeglądzie, zgłoszono 37 prezentacji w których łącznie wzięło udział 262 dzieci w wieku od 4 do 10 lat. Wszyscy uczestnicy Dziecięcej Sceny biorący udział w przeglądzie otrzymali drobne upominki i dyplomy.

Część Teatralna odbyła się 20 kwietnia 2016 roku w Klubie Osiedlowym Kubuś w Łodzi ul Gorkiego 63. Jury w składzie: Aneta Madziara (nauczyciel konsultant, kierownik pracowni ŁCDNiKP, animator teatralny), Danuta Kołaczek (aktorka Teatru Pinokio, instruktor teatralny), Beata Huzarska (muzyk, pedagog, nauczyciel akademicki i szkolny), Monika Goetzendorf-Grabowska (plastyk, nauczyciel akademicki) obejrzało prezentacje zgłoszone przez: ͳ Przedszkole Miejskie nr 221 w Łodzi Integracyjne ͳ Przedszkole Miejskie nr 9 w Łodzi ͳ Niepubliczne przedszkole „Magnolki” Konstantynów Łódzki ͳ Przedszkole Miejskie Nr 77 w Łodzi ͳ Niepubliczne przedszkole ekologiczne EKOLUDEK w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 112 w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 34 w Łodzi ͳ Szkoła Podstawowa nr 3 w Głownie im ul.T Kościuszki ͳ Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Oświatowego „Twoja Szkoła” w Łodzi ͳ Zespół Szkół Integracyjnych SP nr 9 w Skierniewicach, ͳ Szkoła Podstawowa 175 w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 17 w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi ͳ Szkoła Podstawowa Nr 5 w Konstantynowie Łódzkim ͳ Miejskie Przedszkole nr 1 w Głownie ͳ Przedszkole Miejskie Nr 175 w Łodzi Część muzyczna przeglądu odbywała się 20 kwietnia 2016 roku w Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1 w Łodzi. Profesjonalne jury w składzie: Andrzej Wierzbowski , Krzysztof Kozłowski, wysłuchało 19 piosenek przygotowanych przez zespoły i solistów z całego województwa, reprezentujące następujące placówki oświatowe: ͳ Gminne Przedszkole w Rogowie, ͳ Szkoła Podstawowa Nr 5 Konstantynowie Łódzkim, ͳ Zespół Szkół w Rogowie, ͳ Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Oświatowego „Twoja Szkoła” w Łodzi ͳ Miejskie Przedszkole nr 1 w Głownie ͳ Szkoła Podstawowa nr 2 w Łodzi ͳ Klub Dąbrowa Filia CKM w Łodzi 30

ͳ Szkoła Podstawowa nr 142 w Łodzi ͳ Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi ͳ Szkoła Podstawowa nr 199 w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 214 w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 175 w Łodzi ͳ Przedszkole Miejskie Nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi ͳ Studio piosenki „Lenka” w Łodzi Status laureata i możliwość udziału w koncercie laureatów „Dziecięcej Sceny”, który odbył się 10 czerwca 2016 roku w Teatrze Pinokio w Łodzi otrzymały: ͳ Spektakl „Zagadka detektywa sprężynki” w wykonaniu dzieci z Przedszkola Miejskiego nr 221 w Łodzi przygotowanych przez Anetę Kurek i Iwonę Wiernik ͳ Spektakl pt. „Historia pewnej walizeczki” przygotowany przez dzieci z Przedszkola Niepublicznego Ekoludek w Łodzi, pod opieką Rafała Mikołajewskiego, Wiesławy Kruczkowskiej i Ewy Szewców- Ładno ͳ Spektakl „Leśne Tajemnice” przygotowany przez Ewę Tartanus wystąpiły dzieci z Zespołu Szkół Integracyjnych SP nr 9 w Skierniewicach: Rozalia Seroczyńska, Adam Chojnacki, Oskar Hanuszkiewicz, Mateusz Księżak, Antonina Gałka, Mateusz Mularczyk, Iga Banaś, Adam Bąba, Wiktor Pokora, Ignacy Adamczyk ͳ Spektakl pt. „Pudło” przygotowali uczniowie klasy IIa: Alicja Zbiorczyk, Oliwia Kepler, Oskar Zientek, Nikola Uszyńska, Weronika Kępińska, Weronika Maślak, Hubert Laskowiak, Albert Prusak, Adam Kucharski, Mateusz Jędrzejewski, pod opieką Sławy Ciemieniewskiej ze Szkoły Podstawowej nr 175 w Łodzi ͳ Etiuda „Tajemnica” zaprezentowana przez dzieci z Miejskiego Przedszkola Nr 1 w Głownie pod opieką Joanny Gałka – Walczykiewicz, Izabelli Koteckiej, Marioli Kędzierskiej, Aleksandry Milczarek, Agnieszki Laszkiewicz ͳ Piosenka pt. „Na podwórku w piaskownicy” w wykonaniu Mai Świderek, Anny Ziółkowskiej, Zosi Czajkowskiej dzieci z Gminnego Przedszkole w Rogowie przygotowanych przez Katarzynę Ćwiklińską ͳͳ Piosenka dzieci z Przedszkola Miejskiego Nr 214 w Łodzi zaprezentowana przez Julię Kaczmarek, Jagodę Jarocką, Zuzannę Owczarek, Julię Juszczykowską, Kingę Poradowską, Martynę Kołodziejczyk, Lilianę Skibę, Maję Styczeń ͳ Piosenka pt. „Który jest który” Przedszkola Miejskiego Nr 206 w Łodzi przygotowana pod opieką Agnieszki Unczur Tracińskiej w wykonaniu Natalii i Wiktorii Jóźwiak, Hani i Zosi Wiśniewskich oraz Michaliny Maciaszczyk ͳ Piosenka „Muzyczny Sekret” w wykonaniu Adrianny Wójcik z akompaniamentem flażoletowym zespołu FIFULKI: Anny Pietrzyk, Natalii Dziedzińskiej, Idy Michałowskiej, Krzysztofa Szklarka, Oli Panak, Wiktorii Kijo, Justyny Onisk przygotowana pod opieką Marii Kranik i Agnieszki Kaźmierczak z Zespołu Szkół w Rogowie ͳ Piosenka pt. „Tajemniczy strach” w wykonaniu Aleksandra Maląg przygotowanego przez Marlenę Barszczewską z Klubu Dąbrowa Filia CKM ͳ Piosenka pt. „Smutny Wiersz” w wykonaniu dzieci ze Szkoły Podstawowej Nr 2 w Łodzi przygotowanych przez Katarzynę Gronkiewicz i Krzysztofa Słomczyńskiego ͳ Piosenka pt. „Pięknie Żyć” w wykonaniu: Wiktorii Sękalskiej, Natalii Mastalerz, Lucyny Miniszewskiej, Darii Żurawskiej, Patrycji Lamparskiej przygotowana pod opieką Liliany Ciszewskiej ze Szkoła Podstawowa Nr 142 w Łodzi ͳ Piosenka w wykonaniu Lary Hidane przygotowanej przez Magdalenę Szukalską ze Studia piosenki Lenka

31

konkurs na esej Rozprawka stanowi autorską refleksję na temat aktywności twórczej dzieci.

Nadesłane na konkurs prace to krótkie formy ujmujące w sposób subiektywny problem rozwijania twórczości małego dziecka. Pozwoliły ich autorom wyrazić własną opinię i zaprezentować osobiste dokonania i przemyślenia dotyczące kreatywności dziecka.

I miejsce Dorota Krawczyńska „O niekreatywnej kreatywności” Przedszkole Miejskie Nr 40 w Łodzi wyróżnienia Małgorzata Zielińska „Przydasie do wynajęcia... czyli rzecz o twórczości dziecka” Małgorzata Sroka „Lody pistacjowe o smaku cukrowej waty” Samorządowe Przedszkole nr 11 w Krakowie Rafał Mikołajewski „Historia pewnej walizeczki, czyli odkrywanie tajemnicy” Łódź Serdecznie dziękujemy autorkom za wszystkie nadesłane prace: Joannie Żarniewskiej „Szkatułka dziecięcych sekretów” Przedszkole Samorządowe Nr 4 w Białymstoku Annie Frank „Kreatywny to znaczy...” – Miejskie Przedszkole Nr 15 w Siedlcach Agnieszce Kaźmierczak „Sekret początkiem wielkiej twórczości dziecka” Rogów Malwinie Dymek „Wspaniałe Mażoretki” Przedszkole Miejskie Nr 202 w Łodzi Jadwidze Poliszuk „Esej na temat twórczości dziecka” Przedszkole Nr 14 w Lublinie Justynie Michalak „Esej na temat twórczości dziecka- Sekret” Ewie Rabczak „Twórczość dzieci”

O niekreatywnej kreatywności Dorota Krawczyńska Przedszkole Miejskie nr 40 w Łodzi Prawdopodobnie tekst, który właśnie powstaje na moim laptopie przybierze raczej formę apelu niż eseju, może takiego esejo-apelu-odezwy… zobaczymy. W końcu ma być o twórczości. Kiedy myślę: twórczość w edukacji, bo o takiej chciałabym słów kilka, to widzę dziecko i dorosłego. Ten dorosły to zwykle pani nauczycielka.

I tu zaczyna się problem albo … problem. Dlaczego tak czy siak, problem? Ano dlatego, że jeśli jakimś cudem udało się przedszkolance, pomimo trwającej kilkanaście lat opresyjnej i odmóżdżającej edukacji szkolnej, uwolnić swoje kreatywne dziecko w sobie, to musi biedna żyć ze świadomością, że wypuszczenie „w świat” (kolejny etap edukacji) kreatywnego dzieciaka może być działaniem nader ryzykownym. Takiego kłopotu nie będzie miała nauczycielka, którą udało się zmasowanym atakiem edukacji powszechnej tak uformować, że żadnej twórczej myśli jej mózg nie stworzy, bo jest zaprogramowany jako, często znakomite, ale jednak urządzenie powielające myśli i teorie jedynie słuszne.

Tu problem polega na tym, że nieszczęsna ofiara systemu zrobi wszystko aby jej podopieczni, podobnie jak ona sama, potrafili perfekcyjnie odtwarzać, odwzorowywać, modelować i co tam jeszcze nasz pedagogiczny słownik zapoda.

Które dziecko, od której nauczycielki będzie miało lepsze wyniki (!) w szkole?

Pierwsze, od tej otwartej, autentycznej, akceptującej, które z poczuciem sprawstwa odważnie wkracza w świat przekształcając zastaną rzeczywistość, argumentując własne wybory, domagając się poszanowania indywidualności 32

czy drugie od tej ułożonej, poprawnej, funkcjonującej w ramach odgórnego zarządzenia i przyzwolenia, które z początku z lękiem, przedzierzgniętym z czasem zwykle w bunt lub wycofanie zacznie „olewać” szkołę jako obcy i opresyjny twór.

Jakiś procent tych „drugich”, podobnie jak ich wychowawczyni zasili szeregi tych poprawnych co to testy z kluczem dobrze zdadzą, może i studia skończą, ale ich wkład w tzw. rozwój będzie niewielki.

Smutna konkluzja, nieprawdaż? Prawdaż, ale dla kreatywnych to jest prawdziwe pole do działania. I mam tu na myśli wszystkich tych, którzy nie zgadzają się na zastaną rzeczywistość. Chcę widzieć cel rozwijania zdolności twórczych jako imperatyw kategoryczny mobilizujący nauczycieli właśnie, bo to my odpowiadamy za stan rzeczy. Wiem, wygodniej jest być odtwórczym, to zwalnia od odpowiedzialności. Cóż, uważam, że kto nie jest gotowy do jej udźwignięcia, powinien natychmiast zrezygnować z zawodu. Można robić wiele rzeczy i czerpać z tego radość. Nie stworzymy jednostki samodzielnej, spójnej wewnętrznie, odpowiedzialnej i kreatywnej właśnie, jeśli sami tych cech nie posiadamy.

Zniewoleni przepisami, ustawami, strukturą hierarchiczną, zalęknieni, rywalizujący, zniechęceni, często wypaleni (i nie dotyczy to tylko starszych), ulegamy i poddajemy się bez wiary aparatowi urzędniczemu, który żąda od nas coraz większej ilości dokumentów, wykazów, statystyk, analiz, tabel, miar i czego tam jeszcze.

Chwała wszystkim tym dyrektorom i nauczycielom szkół i przedszkoli, którzy pomimo to cenią i promują kreatywność! (chyba założę kiecę i polecę organizować wiece). Szczęśliwie akcji takich nie brakuje, oby nie zabrakło ludzi z osobowością, odważnych, sprawczych. I żeby akcje te nie motywowały jedynie tych, którzy potrzebują „papiery do awansu”. Przedszkola mają o tyle „łatwiej”, że nie obowiązuje nas struktura lekcyjna i sytuacje edukacyjne rozwijające kreatywność dziecka możemy tworzyć w oparciu o np. spontaniczne wydarzenia (zasuszony pająk w doniczce, przyniesiony obrazek, znaleziony kamyk na spacerze, usłyszany nowy dźwięk itp.) O szkole mówi się, że tu zabija się kreatywność (gdzie rozwijanie myślenia dywergencyjnego?), bo nie ma czasu na indywidualne podejście do dziecka, wnikanie w jego światy, fantazje, potrzeby i oczekiwania. Ważny jest program nauczania (nie wychowania), z którego nauczyciel jest rozliczany. Na tym etapie edukacji dziecko przestaje być kreatorem, interpretatorem rzeczywistości i staje się uczniem ocenianym na podstawie wiedzy, której treść i zakres jest określona przez mądrzejszych od nas (ciekawe że decydują ci, którzy od dawna albo wcale nie stali wśród dzieci czy przed tablicą). Dość szybko uczy się, że przysłowiowa trawa nie jest taka, jaką ją właśnie uczeń zobaczył (np. kolorowa, tęczowa, włochata), ale zielona. Kryterium zieloności trawy jest kryterium jedynym i ostatecznym podlegającym ocenie. Jak bowiem nauczyciel wpisze w krateczce dziennika, że uczeń widzi trawę włochatą? Jeśli powie o niej „zielona”, to sprawa jest jasna, uczeń posiada wiedzę i kratkę wypełni szóstka, a przecież o to właśnie chodzi. Dziecko się ucieszy, mama też, promocja do następnej klasy w kieszeni.

Nie czepiam się nauczycieli szkolnych. Po prostu mają trudniej, choć dzieci tu starsze i „mądrzejsze” od przedszkolaków.

Fascynuje mnie filozofowanie dziecięce. Efektem tego typu zajęć jest logiczne rozumowanie, umiejętność negocjowania, czy kulturalnej dyskusji (naprawdę taka forma dialogu istnieje!). Dzieci chętnie używają sformułowań typu: „Nie zgadzam się z Mają, z panią, bo …” Otrzymały i chętnie korzystają z prawa do odmowy, negocjacji, formułowania własnych myśli i poglądów. Wiedzą, że nieładnie jest mówić „nie bo nie”, bo to nie żadna argumentacja i brak szacunku dla interlokutora. Tymczasem najczęściej zadając dorosłym pytania czy domagając się uzasadnienia np. odmowy, słyszą od nas: „Nie, bo tak ma być; Nie, bo takie są zwyczaje, Nie, bo nie ma czasu na tłumaczenia, lub właśnie: Nie, bo nie i już!”

Tak sobie właśnie pomyślałam, że chyba wystąpiłam tutaj w roli rzecznika dziecka, któremu robimy przysłowiową „wodę z mózgu”. To taka nasza pielęgnowana od wieków hipokryzja. Deklaratywnie jesteśmy za rozwijaniem kreatywności i indywidualności, ale rzeczywistość skrzeczy i całym swoim jestestwem zawartym w niesprawnym systemie woła: „Jaka kreatywność, najważniejsze są poprawność i papiery!”

33

Kreatywność potrzebuje przestrzeni, szeroko rozumianej wolności, akceptacji rozwiązań, krytycznego podejścia do rzeczywistości, szacunku dla twórcy i poczucia sprawstwa. W takich warunkach rodzi się nowa rzeczywistość.

Kto z Państwa takimi warunkami dysponuje?

P. S. Wyrażona w tekście porcja goryczy to tylko „produkt uboczny” mojej własnej kreatywności, cóż krytyczna ocena rzeczywistości jest fundamentem zmian.

Przydasie do wynajęcia... czyli rzecz o twórczości dziecka Małgorzata Zielińska Czym jest twórczość dziecka, lub co to jest twórczość dziecka? Nie korzystając z żadnej innej encyklopedii jak tylko z dziecka, które jest dla nas niezastąpionym źródłem wiedzy, można śmiało powiedzieć, że twórczość dziecka to nastawienie jego umysłu na kreatywność, na działanie tu i teraz, z tym co ma w zasięgu ręki.

Nie uchwycisz nawet tej chwili, ona jest w głowie dziecka, ty możesz jedynie zobaczyć etapy realizacji tego pomysłu i jego końcowy efekt... o ile dasz dziecku skończyć! Zmierz się z tym, że lękasz się rozwalenia przez twórczość dziecięcą twojej poukładanej wiedzy, twoich zamiarów, planów miesięcznych... a może nawet pojęcia o kreatywności małych dzieci. Zastanów się czy nie mylisz widzianego twoimi oczyma bałaganu, z twórczością twojego dziecka – z jego strony wszystko jest w sposób przemyślany poukładane, wręcz precyzyjnie dopracowane.

Ograniczeni wciąż nowymi przepisami, przestrogami boimy się twórczości dziecka, jego kreatywności, pomysłów, a w konsekwencji tłumimy jego twórczość. Jak pisał J. Korczak: „Dziecko czuje niewolę, cierpi z powodu więzów, tęskni do wolności, ale jej nie znajdzie, bo zmieniając formę, zachowują treść zakazu i przymusu.

Nie możemy zmienić naszego życia dorosłych, bośmy wychowani w niewoli, nie możemy dać dziecku swobody, dopóki samyśmy w kajdanach.”

A dziecięca twórczość nas otacza, jesteśmy w niej niejako zanurzeni. Kiedy my słyszymy mnóstwo decybeli i nie możemy wytrzymać, ono właśnie tworzy swój pierwszy kawałek niezłej muzyki. Kiedy rozwinęło papier toaletowy od łazienki do pokoju – my widzimy znowu bałagan – a ono wynalazło pierwszy w swoim życiu przyrząd do mierzenia odległości. My widzimy pustą kartkę papieru, kiedy poprosiliśmy o narysowanie pięknej zimy i zaraz atakujemy „dlaczego jeszcze nic nie zrobiłeś”, a ono po prostu mówi, że właśnie trwa zawierucha i nic nie widać za białym śniegiem... to właśnie wtedy działa jego wyobraźnia i wtedy rozwija się bardziej twórczo niż chcielibyśmy, aby działało wg naszych wytycznych – MY (przez duże M i Y) – nie ON i jego fantastyczne pomysły. A my myślimy: „no tak, a przecież coś trzeba zawiesić na naszej gazetce”.

Boimy się przyznać, że dziecko jest w twórczości lepsze od nas, że ma o wiele więcej pomysłów niż my. Bo boimy się, że nasz poukładany, wypucowany, świat bez zarysowań padnie. Boimy się żywej, nie książkowej, kreatywności w twórczości dziecka...” oby tylko nie załamali porządku przez nas ustalonego”. A dajmy się zwariować i dajmy się ponieść wyobraźni za dzieckiem, nie będą to stracone chwile, ale pełne niezapomnianych przeżyć i wspomnień. „Bałagan, po prostu bałagan, nic więcej nie robią tylko bałagan”... a ty nawet nie wiesz, ale tam powstaje dom, pełen miłości i ciepła, gdzie tata idzie do pracy, mama zostaje w domu z najmłodszą córcią i przygotowują obiad z mieszaniny klocków, gdzie córcia choruje i mama wzywa lekarza, który naraz przybywa z całym zestawem, gdzie wszyscy mają swoje miejsce i dach (pod stołem:) tu jest ciepło i miło... a w tobie się już gotuje, bo... no właśnie bo co? Znowu bałagan? Znowu nie po twojemu? Może i tak, ale jak dobrze wykorzystasz każdą sytuację, to nauczą się o wiele więcej, jak gdybyś siedziała i im tłumaczyła o relacjach rodzinnych i potrzebnej każdemu miłości. Jeśli twoje przedszkole ma być sterylne i świecące, pachnące i… to nie chciałabym tam widzieć nigdy dzieci.

Daj dziecku zebrane przydasie: rolki po papierze toaletowym, nakrętki, patyki, skrawki papieru, pudła, pudełka, pudełeczka, a już za chwilę będzie świadkiem startującego samolotu z lotniska zrobionego z krzeseł, pudeł, klocków. Tylko czy chcesz z dzieckiem wyruszyć w podróż? Czy wobec jego arcydzieła życia powiesz, że to tylko zabawka i śmieci?

34

Dziecko takie po prostu jest i nie niszczmy jego naturalnego sposobu bycia. „Dziecko nie mogąc żyć bezczynnie, wejdzie w każdy kąt, zajrzy do każdej szparki, odszuka, spyta się, ciekawy dla niego ruchomy punkcik mrówki, błyszczący paciorek, zasłyszany wyraz czy zdanie.”

Nie zabieraj dziecku słowa, którym bawi się, tworzy rymy, nie zabieraj bębna zrobionego z pudła, nie zabieraj skrzyni, która jest teraz stołem, nie zabieraj... Czy warto zabierać dzieciom ten świat, w którym mogą wyrażać swoją twórczość?

A zabieramy przez nasze oczekiwania i schematyczne działania.

Masz kolekcję przydasiów? Kolekcja przydasiów jest najlepszym sposobem na to, by nie bać się twórczości dziecka, lecz iść za nią i wspomagać ją, nie blokować i tłamsić, ale rozwijać. Daj się porwać przez dziecięcą twórczość !!!

A na zakończenie.

Lody pistacjowe o smaku cukrowej waty Małgorzata Sroka Samorządowe Przedszkole nr 11 im. „Misia Uszatka” Ilekroć przechadzam się aleją prowadzącą swą krętością i zawiłością na białą, czystą i nieskazitelną dziecięcą wrażliwość, przypomina mi się Tosia, mała dziewczynka, niespełna czteroletnia, która każdego ranka wita mój dzień pracy promiennym uśmiechem, a którego zasadności długi czas nie rozumiałam.

Uśmiecha się do mnie nawet gdy padał deszcz, gdy własny uśmiech gubię gdzieś za ramą dorosłych obowiązków, zmartwień – zawsze.

Nie posiadam w ofercie lodów pistacjowych, chmur utkanych z cukrowej waty, a nawet pralinowych draży.

Więc dlaczego?

A to ten uśmiech właśnie, ochoczo badający moją gotowość do działania, sprawia, że każdego dnia potrafię wyzwolić z głębin rutyny moce, niczym postać z kreskówek, posiadająca czarodziejską różdżkę, amulet, czy magiczny flet, przy pomocy którego zamienia świat i odczarowuje zło.

Nie mam fletu, ani amuletu, a różdżkę mam tylko plastikową i nawet nie mieni się magicznymi barwami.

Jestem najzwyklejsza..., a jednak niezwykła.

To pycha – stwierdzi ktoś być może, ale jakże nazwać nieziemskie wręcz zjawisko podróży jak w czasie, w które natchniona tym uśmiechem, porywam na inną, odległą i bliską zarazem planetę maleńkie istoty, które jak czysta tkanina pod piórem malarza zabarwiają swą delikatną wrażliwość, jak chłonna gąbka formują swą twórczą postawę wobec szarości świata?

I niech to będzie pycha nawet!

Gdy oczy dzieci wypełnia radość, rozgrzeszam własną próżność.

Skąd więc ten codzienny uśmiech Tosi? Pewnie z pozytywnych myśli, z poczucia bezpieczeństwa, wiary we własne możliwości. Wówczas niczym nie skażonej wyobraźni dziecka, pozostaje tylko, w sposób twórczy i nieograniczony, interpretować obrazy i kształty.

I nie ma jednej odpowiedzi na pytanie, jak ów uśmiech wywołać – są różne rozwiązania, bo dzieci są różne, a one nawet bez wskazania sposobu, potrafią stworzyć nowe idee, potrafią zrobić coś po swojemu.

Wystarczy tylko szczypta chęci, garść spontaniczności aby pokazać dziecku, że do celu można dojść różnymi drogami.

I w tym drzemie moc, którą każdego dnia z siebie wyzwalam. To mój flet, różdżka, czy zaczarowany kamyk, który rzucany często i wytrwale, nawet w najtwardszym podłożu wyryje ślad, a umiejętność niestereotypowości pozostanie w nim na zawsze.

Pozwolić dziecku dostrzegać w rzeczach zwyczajnych, pospolitych, tego co niezwykłe, to niezwykłość mojego zawodu, a świadomość, że mogę pomóc w uwalnianiu naturalnej dziecięcej pasji tworzenia, że nauczę ich otwartości na odmienność, oswajać lęki, angażować zmysły, rozumieć i eksplorować świat sprawia, że każdego dnia jestem wróżką.

35

Historia Pewnej Walizeczki czyli odkrywanie tajemnicy…

Rafał Mikołajewski Teatr zawsze był dla mnie tajemnicą. Najpierw odkrywałem go jako widz, widz młody, zupełnie „zielony” i nieświadomy, następnie dorosły, z wyboru i ciekawości… Jako dorosły znalazłem się za kulisami teatru. To było olśnienie i zachwyt: nad widokiem pustej sceny, ramp pełnych reflektorów i w końcu samej pracy nad spektaklami.

Po wielu latach i premierach, poczułem potrzebę przekazywania tego niegasnącego zachwytu. Trafiło mi się spotkanie z dziećmi. Jako pedagog z wykształcenia wydawało się to oczywiste. Połączenie pasji i doświadczenia teatralnego z wiedzą o pracy z dziećmi.

Pewnego razu zostałem zaproszony do małego przedszkola niedaleko Łodzi.

Ekoludek w Natolinie. Każdą nową grupę zawsze witałem zabawą. Podpatrywałem jak dzieci się bawią, relacje między nimi, kto jak się zachowywał, kim były podczas zabaw. To już zalążek spektaklu. Bardzo często spotykałem się z teatrem dziecięcym, w którym dzieci „wchodzą w rolę” rycerza, smoka, królewny, deklamują ledwo nauczone teksty na baczność. Ze zdenerwowania ściskają rączki lub zawijają koniuszki bluzeczek, sukienek. Nie wiem czy wiedziały, były świadome co robią, w czym biorą udział, dlaczego to muszą robić…

A tu muzyka, kilka prostych rekwizytów i uwolnienie ekspresji dzieci. Niech się bawią, ja popatrzę jak widz w teatrze. I widziałem jak same ustalają kto gania, kto wygrywa, co teraz będę robić, wymyślają sami gdzie się bawią i w co.

Wtedy zaczynam delikatnie podpowiadać, podawać pomysły, które albo były akceptowane i śmiało włączane do zabaw albo nie i wolały robić wszystko po swojemu.

Czułem się jak na lekcji. To one, te małe dzieci nieświadomie, uczyły mnie teatru!

Podpowiadały czego właśnie oczekują, jaką role ja miałem odegrać w tej zabawie.

Wchodziłem w tą „grę” na całego.

Zaproponowałem zabawę „kim jestem i kim chciałbym zostać”. Zadanie dosyć trudne dla dziecka. Miało ono powiedzieć jak ma na imię, ile ma lat i kim chciałoby zostać. Jak dzieci mają zamieniać się w pieski, kotki, królewny, rycerzy, nie ma problemu. Stereotypy zaczerpnięte ze słyszanych bajek, oglądania telewizji pomagają łatwo lub nieporadnie „wchodzić w rolę” – udawać kogoś innego. Ale być SOBĄ? Tu wkroczyłem w teren nietypowy dla dzieci. Każde miało być sobą!

Każde miało być sobą nie tylko w przedszkolu ale i w przedstawieniu… zauważyłem u dzieci zaskoczenie, potem niepewność czy aby dobrze wypadnę ale potem, gdy powtarzaliśmy tą zabawę na każdym spotkaniu śmiało wyskakiwały jedno po drugim i wymyślały kim to mogłyby być w przyszłości…

Postanowiłem zabawić się książką. To prosta historia Iwony Chmielewskiej „W kieszonce”. Tam dzieci zgadują co Jaś, Małgosia, Ania mają w kieszonce i za każdym razem, mimo że wystaje z niej to samo, znajdują się przeróżne przedmioty!

Ciekawość dzieci powodowała wybuch wyobraźni, nawet ja sam nie wpadłbym na takie pomysły jaki dzieci wymyślały…

Z inspiracji tą książką zostały stworzone kostiumy. Proste kaftaniki z wielką kieszenią.

Pewnego razu przyniosłem walizkę, taką starą i tak dużą, że każde dziecko mogło się w niej schować. Ona poruszyła dziecięcą wyobraźnię potrójnie. Wystarczyło zapytać: Co to jest? Co kryje ta walizka? I zaraz dzieci rzucały się na nią i wymyślały niestworzone rzeczy. Oczywiście często się powtarzały, jak ktoś powiedział że to auto to potem każde następne dziecko tez krzyczało: TO jest AUTO to jest SAMOCHÓD…

36

konkurs na scenariusz działań twórczych dla dzieci Skierowany był, jak co roku, do wszystkich nauczycieli i animatorów pracujących z grupami dzieci w wieku do lat 10. Był okazją do samodzielnego zmierzenia się z tematyką konkursu, samodoskonalenia się nauczycieli w stosowaniu metod twórczych. Przyczynił się do wyzwolenia ciekawych inicjatyw edukacyjnych, które odnaleźć można na stronie internetowej festiwalu.

Szczególne wyróżnienia przyznano: Joanna Ferska-Rzepka, Marcin Wojtczak „Wewnątrz i na zewnątrz” – Ogród Jordanowski Filia CZP Nr 1 w Łodzi Dorota Mikołajewska „Sekrety z kieszonki – poszukiwanie twórczego rozwiązywania problemów” CZP Nr 1 w Łodzi Nida Sebzeci „Secret” Gaziantep Bahcesehir Ilkokulu Gazientep, Turkey Wyróżnienia otrzymały też prace: Camelia Maria Sachelaru “Secret – child stories, dreams” Schoala Gimnaziala Nr 5, Arad, Romania Lidia Adamus „Sekrety pszczół – w ramach realizacji autorskiego programu „Furtka do Krainy Kreatywności”- Przedszkole Miejskie nr 221 w Łodzi Magdalena Starosta „Sekret morskich głębin”- Przedszkole Miejskie Nr 200 w Łodzi Serdecznie dziękujemy za nadesłane prace: Joannie Szczepaniak „Tajniki regionalnej kuchni Regionalka” Szkoła Podstawowa Nr 5 Konstantynowie Łódzkim i Malwinie Dymek „Bawimy się z wiosną na łące” Przedszkole Miejskie Nr 202 w Łodzi

Wewnątrz i na zewnątrz Joanna Ferska-Rzepka, Marcin Wojtczak Ogród Jordanowski filia nr 1 Centrum Zajeć Pozaszkolnych nr 1 Jeśli jesteśmy wewnątrz działa, jeśli je tworzymy, tajemnicą jest jak będzie ono odbierane z zewnątrz, gdy widzimy dzieło z zewnątrz, nie wiemy wiele o jego wnętrzu. Tylko czy zawsze patrząc na dzieło zdajemy sobie z tego sprawę? A gdyby tak spróbować stworzyć dzieło, które umożliwia spojrzenie z obu stron?

Cele operacyjne: ͳ przedstawienie rożnych sposobów patrzenia na stworzone dzieło ͳ wdrażanie uczniów do pracy grupowej ͳ wykorzystanie umiejętności pracy farbami plakatowymi ͳ nauka rozmawiania o swoich wrażeniach i uczuciach Formy i metody: zabawa plastyczna, dyskusja Środki dydaktyczne: sześcienne stelaże, stretch, farby plakatowe, pędzle, odzież ochronna, lampa, aparat fotograficzny.

Długo zastanawialiśmy się nad czymś, co można oglądać z zewnątrz i od wewnątrz, próbowaliśmy użyć pawilonu ogrodowego, ale jest to propozycja dla dużej, zgranej grupy, pracującej na istotny dla grupy temat, nie wchodzący zbyt głęboko w intymność uczestników, potrzebowaliśmy czegoś mniejszego. Po dyskusjach uznaliśmy, że raczej nie wchodzi w rachubę recycling posiadanych przez nas 37

sprzętów i zespawaliśmy stalowy stelaż o wymiarach 70 x 70 x 70 cm. Na szczęście reszta potrzebnych środków wymagała jedynie wyjęcia z szafy.

Czas pracy: 1,5 godziny Uczestnicy: dzieci w wieku powyżej 6 lat, nie więcej niż 6 uczestników na jeden stelaż, dobrze by grupa liczyła nie więcej niż 18 uczestników Miejsce realizacji zajęć: świetlica Ogrodu Jordanowskiego w Łodzi, ale nadaje się każde pomieszczenie o powierzchni co najmniej 3 m2 na uczestnika.

Fazy realizacji i opis działania: 1. Prace przygotowawcze: owinięcie stelaża stretchem, ustawienie go na odpowiedniej do wzrostu uczestników wysokości, naszykowanie farb, lampy, sprawdzenie kilku wariantów oświetlenia miejsca pracy.

2. Powitanie, dyskusja o tym czym są nasze tajemnice, jak one wpływają na nasze życie i relacje z innymi, komu zdradzamy tajemnice, jak się wtedy czujemy i jak się czują ci, którym je powierzyliśmy. Zastanawiamy się jakimi swoimi sekretami moglibyśmy podzielić się z innymi członkami grupy i jak je namalować.

3. Przystępujemy do malowania. Przebieramy się w ubrania ochronne.

Wybieramy miejsce rysunku i kolorystykę, malujemy zapełniając możliwie dokładnie wszystkie powierzchnie sześcianu. Pracę rozpoczynamy w pełnym oświetleniu, po zamalowaniu przez uczestników ponad połowy powierzchni sześcianu umieszczamy wewnątrz lampę i ograniczmy oświetlenie zewnętrzne.

Kontynuujemy prace do wyczerpania wolnej powierzchni i tematu.

4. Odbywamy „wycieczkę” dokoła ukończonego dzieła, połączoną z sesją fotograficzną, niestety nietrwałość pracy powoduje, że będzie to jedyna pamiątka po wykonanej pracy. Następnie umieszczamy stelaż na stolikach tak, by możliwe było wejście do niego od środka, dajemy każdemu uczestników czas by obejrzał prace od środka.

5. Podsumowanie -dyskusja o tajemnicach jakie chcieliśmy przekazać i o tym jak odbiera się je od wewnątrz, gdy są moje i od zewnątrz, gdy jesteśmy ich powiernikiem.

Sekrety z kieszonki – poszukiwanie twórczego rozwiązywania problemów Dorota Mikołajewska.

Fotoreportaż autorskiego wydarzenia związanego z hasłem „Sekret” realizowanego w Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi Cele operacyjne: ͳ poznanie japońskiej sztuki opowiadania historii za pomocą teatru ilustracji Kamishibai, jako metody własnego twórczego rozwiązywania problemów ͳ zapoznanie się z literaturą Iwony Chmielewskiej – „W kieszonce” wyd. Media Rodzina ͳ przypomnienie podstawowych wiadomości z zakresu edukacji teatralnej – czym jest scena, widz, aktor, czym jest rekwizyt w teatrze ͳ integracja grupy, pobudzanie i rozwijanie wyobraźni, inwencji twórczej Uczestnicy działania: Dzieci w wieku od 7 do 10 roku życia, uczestnicy Dziecięcej Grupy Teatralnej „Lustro” Miejsce zajęć: Sala ze sceną lub sala podzielona umownie na dwie części- scenę i widownię. Zajęcia zostały przeprowadzone w Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi.

Fazy realizacji projektu: Faza I – Wprowadzenie do zajęć – Prowadzący wita dzieci, zaprasza na widownię, sam udaje się na scenę i zapoznaje dzieci z tematem zajęć. Pokazuje dzieciom drewniany teatrzyk oraz wyjaśnia mechanizm jego działania, opowiadając o japońskiej sztuce opowiadania historii, które można samodzielnie wymyślać i przedstawić. Dzieci zapoznają się z nowym pojęciem jakim jest Teatr ilustracji Kamishibai. Kolejno prowadzący pokazuje dzieciom książkę Iwony Chmielewskiej „w kieszonce” na podstawie której została stworzona historia pewnego sekretu, dzieci bacznie słuchają i oglądają krótkiej prezentacji.

38

Faza II – Omówienie prezentacji – Prowadzący zadaje pytanie: O czym była ta historia? Jaki sekret pojawił się w tej opowieści? Czym jest w ogóle sekret i tajemnica? Czy mogą być dobre i złe sekrety? Co to jest rekwizyt i jak został on wykorzystany w tej historii?

Faza III – Zaproszenie do twórczego odkrywania sekretów – działanie w małych grupach. Dzieci zastają podzieleni na małe grupy, w których mają za zadanie zastanowić się nad wspólnym sekretem, który chcieliby przedstawić na forum za pomocą teatru ilustracji Kamishibai. Dostają kartki papieru, pastele i bardzo ogólną – nie narzucającą problemu instrukcje – aby każda wymyślona i zilustrowana historia mieściła się w temacie „Sekret” oraz składała się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia.

Faza IV – Prezentacje na scenie poszczególnych zespołów i wspólne omówienie.

Prowadzący zadaje pytanie każdemu zespołowi Co było trudne a co łatwe w tym zadaniu? Czego dowiedzieli się nowego podczas dzisiejszych zajęć?

Poruszone przez dzieci sekrety – tajemnice powinny być krótko omówione podczas obecnych zajęć natomiast mogą i powinny być bazą pracy podczas kolejnych zajęć np. pomysłem na temat wspólnego przedstawienia.

Zastosowane metody i techniki: Metoda tworzenia i definiowania pojęć, pogadanka, burza mózgów, kreatywne rysowanie, improwizacja słowna, metoda pisania na scenie, metoda pracy we współpracy, dyskusja. Środki dydaktyczne: książka Iwony Chmielewskiej „W kieszonce”, teatrzyk typu Kamishibai (może być samodzielnie wykonany z pudełka) kartki, kredki, ołówki.

The theme project: “SECRET” (mystery) Nida Sebzeci – The Designer Gaziantep Bahçeşehir İlkokulu Binevler Mh. 57 Nolu Sk. No: 5 Şahinbey / Gaziantep, Turkey The aim of activities prepared for students: the aim of this activity was to desplay the students’ imagination, representative faculty, differences of ideas, forms of arts and demonstrating cultural themed diferences using different art materials.

By presenting this extraordinary and original theme we aimed to extend the student’s imagination and to present their inventive ideas on pieces of arts.

Presentation of the activities: the works presented by students were prepared in the full facilitied workshop of the school and in the clasrooms .

Before starting the works students previewed the verious competition brochures of different countries,did the internet studies saw the samples presented by teachers and after all they prepared their original and authentic pieces of arts.

The photos of the students taken trough their preparational works shows how much they enjoyed the proccess.

Objectives of teaching: by using verious techniques and materials like front-back plan, relation, depth, figure, location, intonation, perspective, coloring technique they draw the pictures showing their imagination.

Composition – balance – proportion and conseption colorations were processed.

Methods and techniques used: -scraping method on top af crayon -coloring pens -aquarelle techniques were used.

Participations: Utku Ekici (10 years), Elif Eylul Polatkiran (9 years), Yagiz Ali Doker (9 years), Irmak Ece Picak ( 10 years), Neva Secilmis (9 years), Ekin Uludag (9 years), Ilgin Seher Hancerli (9 years), Ecenaz Yildiz (9 years), Elif Ece Yagmur (9 years), Bade Dilek (9 years), Aleyna Celik (10 years), Zulal Alkis (9 years), Doga Kelesoglu (10 years), Batu Eyikocak (10 years), 2. Efe Utkan Guner (11 years), Salih Ilgar medeni (7 years), Kivanc Sonsayar (7 years), Almira Su Solmaz (8 years), Nisa Nur Dasdemir (8 years).

39

Letnia Akademia Sztuki Małego Dziecka Letnia Akademia to miejsce, w którym laureaci festiwalu poznają piękno otaczającej przyrody i odkrywają jej tajemnice, miejsce w którym wsłuchaniw jej mądrości w harmonii ze sobą tworzą swoje własne dzieła.

Akademia, dla letnich poszukiwaczy twórczych przygód jest miejscem w którym mogli nauczyć się muzykować, doskonalić swój warsztat słowny, mimiczny i ruchowy, poznają nowe techniki i środki wyrazu sztuk plastycznych i teatralnych.

Realizacja programu kolonii służy: Kształtowaniu umiejętności empatycznego współdziałania w grupie Rozwijaniu poczucia odpowiedzialności i samodzielności Pobudzaniu potrzeby współdziałania oraz swobody wyrażania myśli i uczuć Zabawie w teatr będącej wielopłaszczyznową sceną rozwoju intelektualnego i emocjonalnego dzieci Zachęcaniu do podejmowania i realizowania własnych pomysłów w sytuacjach otwartych i niepewnych.

Wzbudzaniu inwencji twórczej i plastycznych sposobów jej ekspozycji Poznawanie sposobów komunikacji z ludźmi z użyciem muzyki i tańca Kształceniu kultury obcowania z przyrodą Organizacji wycieczek krajoznawczych dla poznania piękna Karkonoszy W trakcie całej kolonii uczestnicy biorą udział w wielu wycieczkach, ciekawych i twórczych współzawodnictwach. Na koniec letniego wypoczynku, każdy uczestnik wyjechał z certyfikatem ukończenia Letniej Akademii Sztuki Małego Dziecka przyznanym przez grono muz patronek artystów.

Więcej o tej formie rozwijania dziecięcej twórczości można dowiedzieć się na stronie internetowej festiwalu www.festiwalsztukimalegodziecka.pl w zakładce wakacje ze sztuką.

Zapraszamy zainteresowane dzieciaki na wakacyjne szlaki!

Publikację sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu edukacja kulturalna.

opracowanie graficzne: Monika Goetzendorf-Grabowska zdjęcia pochodzące z Przeglądu Dziecięca Scena oraz Plenerowego Ogrodu Sztuk wykonały autorki projektu oraz realizatorki warsztatów grafiki wykonali uczestnicy warsztatów „Galeria tajemniczych postaci” i „Sekret Box” druk: www.greystudio.pl 40

ISBN: 978-83-938866-4-7

III

Patronat honorowy: Łódzki Kurator Oświaty Prezydent Miasta Łodzi Współorganizatorzy festiwalu: Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi P r z e d s z k o l e M i e j s k i e n r 11 4 I n t e g r a c y j n e Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi Te a t r P i n o k i o w Ł o d z i Te a t r L a l e k A r l e k i n w Ł o d z i Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego Komenda Hufca ZHP Łódź - Śródmieście oraz Polski Komitet Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA

projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu edukacja kulturalna oraz Urzędu Miasta Łodzi

IV

ISBN 978-83-938866-4-7