XIX Festiwal Sztuki Malego Dziecka SWIAT / Small Children's Art Festival "SPACE"

F X XI

A L S Z T U KI W I T M ES

AŁ

EG

O DZ

IE

CK A

L

Y T U

I L – 9 1 0 2

Polski Ko mi t et Mi ęd z ynarodowego Stowar z ysz enia W ychowania p r z ez Sz tukę InSE A Pr z ed sz kol e Mi ejski e nr 20 6 z O d d z ia ł a mi Int egracyjnymi w Łod z i

E PI

C

1 20

9

XIX FESTIWAL SZTUKI MAŁEGO DZIECKA luty 2019 – lipiec 2019

Składamy serdeczne podziękowania: Wydziałowi Edukacji i Wydziałowi Kultury Urzędu Miasta Łodzi Współautorkom projektu: dr Beacie Marcinkowskiej, adiunkt Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi Iwonie Wentel, dyrektor Przedszkola Miejskiego nr 114 w Łodzi Lucynie Urbańskiej-Kidoń, historyk sztuki, nauczyciel CZP Nr 1 w Łodzi oraz przyjaciołom, którzy od lat wspierają i pomagają organizować festiwal:

Iwonie Pietrzak Prezes Stowarzyszenia Kamienica 56

Andrzejowi Gruszczyńskiemu Dyrektorowi Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1 w Łodzi

Konradowi Dworakowskiemu Dyrektorowi Naczelnemu i Artystycznemu Teatru „Pinokio” w Łodzi

Agacie Dawidowicz Dyrektor Ośrodka Kultury „Górna”

Dorocie Stobieckiej Kierownik Ośrodka Edukacji Ekologicznej filii Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1

Malgorzacie Góreckiej Dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 36 w Łodzi

Pawłowi Kaźmierczakowi Kierownikowi Klubu Osiedlowego KUBUŚ

Anecie Madziarze Kierownik Ośrodka Jakości i Zarządzania ŁCDNiKP

oraz Klaudii Oberg, Agnieszce Unczur-Tracińskiej, Annie Franczyk, Beacie Huzarskiej, Danucie Kołaczek, Katarzynie Janas, Pawłowi Myszkowskiemu a także pozostałym pracownikom placówek organizujących festiwal: pedagogom, studentom, którzy wspierali XIX Festiwal Sztuki Małego Dziecka. Serdecznie Wam dziękujemy za pomysły, które nadają wartość festiwalowi, cierpliwą pomoc, uśmiech i obecność Was, przyjaciół.

Za to, że znając się na prawdziwej sztuce nie przechodzicie obojętnie obok sztuki małych dzieci, a one dzięki Wam mogą odkrywać przygodę, magię i zabawę tworzenia.

Za to, że kolejny rok możemy na Was liczyć.

DZIĘKUJEMY Komisarz artystyczny FSMD autorka projektu Monika Goetzendorf-Grabowska Polski Komitet InSEA

Koordynator projektu FSMD autorka projektu Agnieszka Kucharska Dyrektor PM nr 206

ISBN: 978-83-938866-9-2

XIX Festiwal Sztuki Małego Dziecka XIX Festiwal Sztuki Małego Dziecka ŚWI(a)T postawił przed uczestnikami nowe wyzwania. Każdego roku, wieloznaczne hasło ma prowokować do zajęcia stanowiska, do podjęcia dialogu, do chwili zastanowienia, do wyrażenia własnego zdania w sztuce.

Tegoroczny ŚWIAT – ŚWIT to, z jednej strony początek i budzenie się do nowego, nieznanego z nadzieją. Z drugiej strony, świat: to wszystko co nas otacza, czym i dzięki czemu żyjemy. Stawiana przez nas na pierwszym miejscu, otwartość, sprowokowała do bardzo ważnych wypowiedzi i „małych manifestów”.

Zarówno w pracach plastycznych, warsztatowych, jak i w formach teatralnych, dominuje troska o naszą planetę. Mali uczestnicy doskonale wiedzą, że teraz i tylko teraz decydują się losy świata w którym przyjdzie im żyć. A słowo ekologia nabiera namacalnych kształtów. Sztuka staje się doskonałym medium w edukacji ekologicznej.

Jest też tegoroczny Festiwal pełen „małych światów”: to widok z okna, to małe marzenie, to sen, to ważni ludzie wokół nas. Dla tych bardzo osobistych wypowiedzi warto stwarzać takie okazje edukacyjne, jaką jest FSMD. Cieszące się co roku dużą popularnością konkursy dla nauczycieli na „esej n.t. twórczości małego dziecka” i „fotoreportaż z autorskiego działania” to doskonała okazja do zatrzymania się na chwilę, przyjrzenia się swojej pracy i swoim wychowankom. To także w naszym wydawnictwie niewyczerpane źródło inspiracji i dobrych praktyk edukacyjnych. Publikacja własnej pracy w „prawdziwym katalogu”, występ na „prawdziwej scenie” to wydarzenia z życia małych twórców, które na zawsze pozostaną w ich pamięci. Wiemy o tym doskonale bo przy kolejnych edycjach festiwalu pomagają nam wychowankowie Festiwalu Sztuki Małego Dziecka.

Monika Goetzendorf-Grabowska Agnieszka Kucharska autorki projektu

3

The art educational project The Kid’s ART FESTIVAL The program of The Kid’s Art Festival is addressed to children aged 3 to 10 years, includes children from schools and kindergartens from all over Poland.

Every year in the Festival are participating together about one thousand children and over 200 teachers from Poland.

For years, we have put the objectives: - Interests issues of creativity of young children and ways of awakening children’s creativity and methods of its development.

- Integrating communities involved in the creative development of young children - Exchange of experience between the centers of art and culture and schools.

Encourage to dialogue, to adapt offers and reinforcement of good practices in their operation.

- Promote among teachers, innovative ideas, forms and techniques of creative activities.

- Every year there is a different clue word – issue connected with childhood education, giving the possibility of creative exploration of the child and the teacher.

History of the festival: The festival has taken part every year since 2000. Every year, there is promoted a different clue word, that promotes all the festival activities. Until now, there were: HOME, TREE, TRAVELING, TIME, TREASURES, HAPPINESS, DREAM, GARDENS, ANIMALS, SHAPES, PLAYGROUND, UNIVERSE, DIFFERENTLY, TOGETHER, LIGHT, SECRET, ART, TOY and EARTH. The formula of the festival includes the following projects: Opening Session festival for teachers This event is opening the festival struggles of children and teachers, which is also the introduction to the new edition, as well as a reminder of the previous one.

In the session held at Academy of Fine Art in Lodz is presented workshop led by animators museum education. Not only a previous multimedia presentation takes place but also lecture lead by representatives of science education who look after children’ improvement of kids creativity.

Creative workshops for children and teachers: It is a series of meetings with art in institutions there are invited classes and groups supervised by teachers who had applied to participate in the workshop.

In each edition there are about 15 such workshops that involve almost 500 children. These workshops are open, which means that they can also take part in them teachers on the basis of demonstration activities.

Art competition for children The competition is open to children aged 3 to 10 years. Children send their works made in any technique. The jury chooses all as the winners, guiding by our motto that “seeking child should not be subjected to classification”. The summary of artistic activities is an exhibition in the Museum of the City of Lodz. It opens with a festive event where prizes for an art contest are given. Prepared exhibition presents young artists’ works. The competition for teachers and animators to develop a lesson plan of creative activities with children. For all teachers and facilitators who work with groups of children under the age of 10 participating in this contest it is an opportunity to showcase their own experiences.

The subject of the competition is to present own concept of teaching in a lesson plan of creative activities for younger children. Reported presentations can be in different stages of development within the framework of the festival password.

4

Small stage forms: Children in two age categories guided by their teachers, prepare the artistic program, ie. A thumbnail, show, song or instrumental. During the hearing held little artists (all get diplomas and small prizes), which will emerge the winners.

The best present their skills in a gala concert, which will take place on a large theatrical stage.

Garden of arts: The event takes the form of the fair, where over 500 children also participate in various workshops, actively creating work, finding common dimension several areas of work. It is a fun with an interesting material for children, the sounds of original instruments, circus arts, that’s all you can feel the true joy of creation.

This wonderful adventure with art held outdoors which enriches educational value of the event and imposes entirely different style of work with the child.

The catalogue contains a summary of completed workshops and a list of winners. It is a publication containing the achievements of each festival. Including a brief descriptions and photos of the workshops, highlighted essays, descriptions of award-winning lesson plans submitted by teachers.

The printed directory is also a full list of the children featured in an art competition and there are pictures of the winning works. Product being a summary of the Festival of Art of a Little Child is also the evaluation of the educational project.

5

Plenerowy Ogród Sztuk 15 i 16 maja 2019 w Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Lesie Łagiewnickim... ... to forma jarmarku, na którym dzieci uczestniczą w różnorodnych warsztatach, aktywnie tworząc dzieła zgodne z hasłem przewodnim festiwalu, znajdując wspólny wymiar kilku dziedzin twórczości. Ogrodu Sztuk cieszy się od ponad dziesięciu lat tak dużym zainteresowaniem, że nie chcąc ograniczać możliwości uczestnictwa zainteresowanym dzieciom organizujemy co roku dwie edycje tego wydarzenia. Jak co roku Ogród Sztuk gościł w Ośrodku Edukacji Ekologicznej będącym filią Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi. W plenerze wzięło udział ponad 600 dzieci w wieku od 3 do 10 lat z następujących placówek: Wędrując przez Ogród Sztuk uczestnicy biorą udział w następujących przygodach organizowanych w ramach projektu „Zabawa / zabawka” przez organizatorów: Monikę Geotzendorf-Grabowską – PK InSEA Agnieszkę Kucharską – dyrektor PM206 Andrzeja Gruszczyńskiego – dyrektora CZP nr 1 a warsztaty prowadzili: Ahoj załogo! – Izabela Walas-Chełmińska; Agnieszka Zalesska / Paulina Dubilas, Milena Kucharska, PM206 Rozskakane Hula-Hop – Alicja Gramsch i Damian Ryś / Sylwia Więckowska, CZP1 Świat się budzi – Justyna Muszyńska, Justyna Stępniak, SP 36 Kolorowa przygoda – Agnieszka Graczyk, Patrycja Janiszewska, CZP1 Zwierzaki nie z tego świata – Sylwia Kowalczyk i Judyta Steglińska/ Marta Janiszewska, PM206 Zabawy z solfonkami i muzyczny tor przeszkód – Agnieszka Unczur-Tracińska, PM206 Muzyczny świat Gongów – Iwona Pietrzak i Lukasz Tchórzewski, Stowarzyszenie Kamienica 56 Kolorowy świat – Joanna Ferska-Rzepka, Grazyna Hryniewiecka-Dylak / Marcelina Nowicka, Stelmarska Magdalena, CZP1 Pracownia Intermedialnych Działań Edukacyjnych, Wydział Sztuk Wizualnych ASP w Łodzi, opiekun dr Beata Marcinkowska: Zwierzako-kalambury – Marta Wojtyńska i Kornel Kowalski Fabryka Kolorowych Chmur – Yuliya Palkhouskaya, Donata Turek Światowcy – Mapowcy – Filip Kołat, Maciej Bednarz Majowa pocztówka światowa – Olga Ossowska i Przemysław Fus Świt – Katarzyna Grabarczyk, Ewa Zamysłowska, PM114 Zbudujemy sobie świat – Drozd Animacje – Klaudyna Królikowska

6

Muzyczny świat Zebrusia, czyli zabawy z solfonkami Agnieszka Unczur Tracińska Przedszkole Miejskie nr 206 w Łodzi

Warsztat, który przygotowałam dla dzieci miał na celu wprowadzenie ich w świat kolorów, wyobrażeń i odgłosów. W szybko umykającym świecie trudno zatrzymać się, zasłuchać i uchwycić piękno dźwięków; dlatego też Las Łagiewnicki jest wspaniałym miejscem, by przystanąć i spróbować dotknąć tej materii... Sprzyja temu cisza, od której wszystko się zaczyna. To najpiękniejsza muzyka świata. Z niej wynurzają się dźwięki życia. Dźwięki radosne, smutne, tajemnicze, niepokojące i te, które w naturze nie występują - te które stworzył człowiek. Od najdawniejszych czasów człowiek pokochał rytm, który tworzył za pomocą własnego ciała i przedmiotów, które miał wokół siebie. Tak i my za pomocą gestów, rytmicznych ruchów i kroków wkroczyliśmy do świata muzyki. Dalej, ścieżką radosnych działań muzycznych podążyliśmy z Zebrusiem, którego stworzył pan Jacek Tarczyński i z zapałem graliśmy na Jego SOLFONKACH. Zabawy muzyczne (dostosowane do wieku) podobały się i małym i dużym - od trzylatków do dorosłych opiekunów i wychowawców. Muzyka łączy pokolenia, muzyka łagodzi obyczaje! Muzykujcie z dziećmi! Muzyka otwiera okno na ŚWI(A)T!

Kolorowe zabawy Patrycja Janiszewska, Agnieszka Graczyk Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi

Zabawa integracyjna ,,Wesoła Piłka’’ – uczestnicy stojąc w kole podają sobie piłkę wypowiadając swoje imię.

Zadaniem grup jest pokonanie wcześniej przygotowanego toru przeszkód.

Zadaniem każdego uczestnika było pokonanie m.in.: ścieżki z liny którą trzeba było przejść noga za nogą nie dotykając podłoża; sadzenie kwiatków a następnie ich zrywanie - jedna osoba sadziła kolorowe kwiatki (piłeczki) na pachołkach druga zrywała kwiatki do koszyka; toczenie piłki do fitness między pachołkami – zadaniem uczestników było przetoczenie oburącz piłki między pachołkami.

Zabawy z wykorzystaniem chusty animacyjnej - za pomocą chusty dzieci starały się wyczarować różne zjawiska pogodowe np. burzę, ulewę, wiatr, drobny deszczyk itd.

Gra w kości – zadaniem uczestników było wyrzucenie za pomocą chusty animacyjnej liczby oczek na kostce wskazanej przez prowadzących.

Kolorowe piłki – grupa została podzielona na dwa zespoły, na chustę zostają wsypane kolorowe piłki. Jeden zespół starał się wyrzucić wszystkie piłki z chusty, drugi zespół natomiast starał się wrzucić piłki z powrotem na chustę (po 2 min następuje zmiana grup). Na zakończenie zabawy uczestnicy otrzymali od prowadzących pamiątkowe naklejki

7

Zwierzęta nie z tego świata Judyta Steglińska, Sylwia Kowalczyk Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi

Zwierzęta nie z tego świata to warsztat, którego celem było pobudzenie kreatywności dzieci. Przy pomocy kolorowych siatek, balonów, kawałków materiału i odrobiny dziecięcej wyobraźni, powstały zwierzęta o wyjątkowym, niecodziennym wyglądzie. Każde zwierze było inne i niepowtarzalne. Do każdego z nich użyte zostały materiały samodzielnie wybrane przez dzieci. Podczas prowadzonego warsztatu dzieci z ogromnym zaangażowaniem i dokładnością wykonywały swoje prace. Dziecięca kreatywność pozwoliła na stworzenie barwnych motyli, pszczół, mrówek oraz ośmiornic. Obserwując pracę dzieci dało się zauważyć ogromną radość i chęć wykonania zadania tak, aby zostało ono doprowadzone do samego końca. Na zakończenie warsztatu każde dziecko z uśmiechem prezentowało swoim kolegom wykonaną przez siebie pracę.

Śpiewające misy – warsztat umuzykalniające Stowarzyszenie Kamienica 56

Życie to rytm, taniec to rytm, oddech to też rytm...kontrolowanie tego rytmu, zabawa nim przynosi korzyści nie do przecenienie dla człowieka szczególnie w młodym wieku, kiedy kształtuje się kora mózgu, rozwija wyobraźnia kształtuje wrażliwość.

Improwizacje muzyczne, swobodne kreowanie dzięki uczy mózg myśleć inaczej.

Muzyka wzmacnia więzi dzieci i rodziców, uczy empatii, łagodzi stany napięć, poprawia przepływ krwi do mózgu.

W naszej pracy z dziećmi łączymy artystyczne formy zabawy z muzykoterapeutycznym działaniem dźwięku.

Podczas warsztatu bawimy się dźwiękiem i instrumentami odnajdując w nich brzmienia natury, głosem i dźwiękiem naśladujemy zjawiska atmosferyczne np. deszcz, wiatr, burzę...

Dzieci uczą się słyszeć rzeczy na co dzień niedostrzegalne, uwrażliwiają się na otoczenie słyszą cisze wyciszają się.

W trakcie muzycznej podróży bawimy się instrumentami archaicznymi z różnych stron świata udając się w małe podróże dookoła kuli ziemskiej.

Wywołujemy deszcz, wiatr i burzę, ale i poruszamy strumyk oraz przywołujemy wróżki, ważki i motyle... Bawimy się przez dźwięk magią przyrody zatapiając się w świecie wyobraźni.

Cześć ćwiczeń i zabaw nastawionych jest na zabawę głosem co wspomaga dzieci logopedycznie taka muzyczna gimnastyka buzi i języka.

Zdjęcia w tej formie kierowane są do dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych dla dzieci starszych wprowadzamy eksperymenty z dźwiękiem i odkrywanie zjawisk fizycznych, po czym następuje swobodne kreowanie i odkrywanie dźwięków płynących z niecodziennych instrumentów.

8

Ahoj załogo!

Izabela Walas- Chełmińska, Agnieszka Zalesska-Niezbrzycka / Paulina Dubilas, Bogusława Grodzka-Owczarek Przedszkole Miejskie nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi.

Warsztat twórczy dla dzieci młodszych, mający na celu dostarczanie radości z własnoręcznego tworzenia portretu, który staje się elementem dekoracyjnym statku. Poprzez opowieść ruchową dzieci wprowadzane są w świat żeglarskich zwyczajów i zasad. Poznają podstawowe elementy wyposażenia łodzi i zasady ich obsługi. Uczą się też rymowanki towarzyszącej im w trakcie wykonywania zadania.

Na kolorowych flagach-proporczykach w kształcie trójkąta, kredkami pastelami tworzą swój portret i ozdabiają go według własnego pomysłu i wyobraźni.

Działanie dzieci oparte na wykorzystaniu dla nich nowego materiału czyli flagproporczyków kształtuje w nich samych postawę twórczą. Pokazuje jak ciekawie i w prosty sposób stworzyć „coś z niczego”. Warsztat ten ma również charakter integrujący, daje dzieciom możliwość tworzenia w grupie w której wszystkie powstałe prace maja taką samą wartość.

Kolorowy świat

Joanna Ferska-Rzepka, Grażyna Hryniewiecka-Dylak, Marcelina Nowicka, Magdalena Stelmarska Planetarium - Filia nr 3 Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi

Do przygotowania warsztatu potrzebne nam są: duże arkusze tektury (my wykorzystujemy stare pudła, które po rozłożeniu dają dużą powierzchnię do malowania), taśmy malarskie, farby oraz pędzle i wałki. Taśmą malarską na tekturze wyklejamy różne wzory: domki, drzewka, kwiaty, motyle, co tylko nam wyobraźnia podpowie. Maluchom należy przygotować taki karton, starsze dzieci mogą samodzielnie wykleić swój obraz.

Następnie bierzemy w ręce wałki, pędzle i malujemy… cała powierzchnia kartonu musi być dokładnie zamalowana. Najlepiej kiedy kolory mieszają się, co daje niepowtarzalny efekt przenikania się barw. Malując dużą powierzchnię rozwijamy motorykę dużą, starając się sięgnąć pędzlem w najdalszy, niezamalowany fragment kartonu.

Kolejnym etapem pracy jest odkrycie naszego obrazu. Po zamalowaniu całego kartonu, zadaniem dzieci jest zdjęcie z niego wszystkich taśm. Znalezienie taśmy pod farbą i odklejenie jej wymaga trochę pracy, przy której nie sposób się nie ubrudzić, ale efekt końcowy wart jest tego wysiłku. Podczas odlepiania taśm dzieci ćwiczą percepcję wzrokową oraz chwyt pesetowy ważny w rozwoju umiejętności grafomotorycznych oraz ogólnej sprawności dłoni.

Po zakończonej pracy przed oczami dzieci ukazuje się kolorowy świat.

Przyglądając się swojemu dziełu mali artyści rozpoznają kształty i wymieniają się pomysłami co mogą one przedstawiać. Praca wykonana tą techniką stanowi ciekawą i niepowtarzalną dekorację wnętrza.

9

Poznajemy mikro-ŚWIAT Katarzyna Grabarczyk - Przybylska, Ewa Zamysłowska PM 114 Łódź

Świat przyrody jest piękny, tajemniczy i fascynujący. Dostarcza nam wielu pozytywnych wrażeń, wzbudza zainteresowanie, ciekawość i podziw. Świat odkryty a jednak wciąż odkrywany czeka, aby go poznać i zbadać. Celem naszych warsztatów jest rozbudzanie ciekawości dzieci światem przyrody widzianym tylko przez szkiełko. Do odkrywania tego świata wykorzystamy mikroskop, lupy i lornetki.

Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi Wydział Sztuk Wizualnych, Pracownia Intermedialnych Działań Edukacyjnych Opieka merytoryczna: dr Beata Marcinkowska.

Fabryka kolorowych chmur Yuliya Palkhouskaya, Donata Turek

Świat nie zawsze ma ograniczone kolory. Musimy tylko wysilić nasz wzrok by dostrzec piękno w prostych rzeczach. Celem warsztatów było pokazanie dzieciom, że świat ma wiele barw. Zmotywowanie dzieci do dostrzeżenia kolorów. W czasie warsztatów uczestnicy tworzyli kolorowe chmury. Omawiali z prowadzącymi jak zmieniają się kolory chmur w zależności od pogody. Dzieci dowiedziały się, że chmury mogą przybierać różne kształty i kolory. Dzięki ich wyobraźni powstały wielobarwne obłoki, które później zawisły na gałęziach, a następnie dzieciaki zabrały je do domu w celu ozdobienia swoich pokoi.

Światowcy – mapowcy Filip Kołat, Maciej Bednarz

Celem warsztatu było pobudzenie wyobraźni, a także zdolności twórczych podczas realizacji krótkiego projektu, w trakcie którego dzieci miały wymyślić i narysować na tkaninie swój własny świat w formie wspólnej mapy. Na początku nastąpiło omówienie z dzie mi głównego tematu, czyli możliwości kreacji świata na mapie. Prowadzący podali kilka propozycji tego jak świat może wygląda, czyli np. omówienie utopijnego lub antyutopijnego zagadnienia. Dzieci odpowiadały na pytania o ich upodobania, co lubią, jakie zwierzęta, planety, rośliny, czy lubią pustynie, morza i oceany. Na zakończenie warsztatu, dzieci krótko opowiedziały o tym, co narysowały, a później mapy powędrowały z dziemi do szkół i przedszkoli.

10

Majowa – rajowa pocztówka Olga Ossowska, Przemysław Fus

Celem warsztatów było pobudzenie kreatywnego i abstrakcyjnego myślenia u dzieci. Uczestnicy mieli za zadanie wyobrazić sobie raj i przenieść te wyobrażenia na małe kartony, mieli wyrazić to, co czują, odnaleźć głębię szczęścia. Warsztaty odbywały się w maju, w miesiącu, kiedy jest już coraz więcej ciepłych i dłuższych słonecznych dni, które kojarzą się z radością i początkiem czegoś pięknego i nowego. Drugim celem było przekazanie tej radości drugiej osobie, obdarowanie jej wrażliwością, pięknem i szczęściem w formie rajskiej pocztówki. Dzieci miały zastanowić się komu ją podarują i w ten symboliczny sposób będą mogły zabrać osobę, którą bardzo kochają, do takiego wymarzonego raju.

Zwierzo-kalambury Marta Wojtyńska, Kornel Kowalski

Dzieci były zaproszone do działań performatywnych, których celem było pobudzenie do kreatywnego działania w grupach oraz analiza cech charakterystycznych zwierząt występujących w polskich lasach. Prowadzący przygotowali charakterystyczne dla konkretnych zwierząt atrybuty oraz karteczki z ich nazwami (lis, dzięcioł, zając, jeż). Dzieci w grupach losowały zwierzę, nie ujawniając go przed innymi grupami, a następnie rozchodziły się na bezpieczne odległości, tak aby się wzajemnie nie słyszeć.

Każda z grup ustalała formę przedstawienia danego zwierzęcia przy wykorzystaniu przygotowanych materiałów. Na koniec dzieci używając swoich ciał i atrybutów prezentowały wystąpienie, tak aby grupy przeciwne mogły zgadnąć jakie zwierze wylosowali.

11

Przegląd twórczości plastycznej Na XIX przegląd twórczości dziecięcej wpłynęło 88 prac. Jury składające się ze studentów i pedagogów pracowni Intermedialnych Działań Edukacyjnych, Wydziału Sztuk Wizualnych, Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi, podjęło decyzję o nagrodzeniu wszystkich uczestników. Uroczyste wręczenie nagród i wystawa odbyła się 13 czerwca 2019 roku w Galerii Stowarzyszenia Kamienica 56 w Łodzi.

Laureatami I miejsca w Przeglądzie Twórczości Plastycznej XIX Festiwalu Sztuki Małego Dziecka „ŚWI(a)T” zostali: Małgosia Wrona Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 114 Łódź nauczyciel: Edyta Połetek Oliwia Jukowska 8 lat Szkoła Podstawowa nr 5, Konstantynów Łódzki Opiekun artystyczny: Joanna Szczepaniak Monika Witek 8 lat Szkoła Podstawowa nr 5, Konstantynów Łódzki Opiekun artystyczny: Joanna Szczepaniak Zuzanna Gil 6 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Jurowcach Opiekun artystyczny: Milena Sobolewska, Elżbieta Sieńko Maria Helena Fiediukiewicz 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska Mariusz Głębocki 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska Zuzanna Dorota Jasiukiewicz 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska

12

Nikola Kowalska 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augustaw Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska Anna Matel 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augustaw Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska Bartosz Radziszewski 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska Maja Drużyc 6 lat Przedszkole Miejskie nr 144, Łódź Opiekun artystyczny: Małgorzata Andruszkiewicz, Malwina Małecka Tomasz Masiulaniec 3 lata Przedszkole Miejskie nr 77, Łódź Opiekun artystyczny: Edyta Cholewińska, Ilona Leska Bednarek Hanna Świątek 6 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Adrianna Gorzkiewicz 8 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Witold Łukasik 9 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Oliwia Skupin 9 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Iga Klein 6 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Adam Łukasik 7 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Julia Cegiełka 8 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Liliana Marciniak 5 lat Przedszkole Miejskie nr 236 Opiekun artystyczny: Elżbieta Grzelak

Maksym Tymchenko 6 lat Przedszkole Miejskie nr 236 Opiekun artystyczny: Elżbieta Grzelak

Tymon Ociepka 6 lat Przedszkole Miejskie nr 55, Łódź Opiekun artystyczny: Monika Darmosz

Marcelina Kołacz 3 lata Przedszkole Miejskie nr 143, Łódź Opiekun artystyczny: Małgorzata Laskowska

Katarzyna Zawisza 6 lat Przedszkole Miejskie nr 221, Łódź Opiekun artystyczny: Lidia Adamus

Roksana Orlińska 3 lata Przedszkole Miejskie nr 143, Łódź Opiekun artystyczny: Małgorzata Laskowska

Aleksandra Gomulak 7 lat Szkoła Podstawowa nr 153, Łódź Opiekun artystyczny: Agnieszka Piekarska

Zosia Sztęborowska 3 lata Przedszkole Miejskie nr 143, Łódź Opiekun artystyczny: Małgorzata Laskowska

Natalia Seliga 7 lat Przedszkole Miejskie nr 97, Łódź Opiekun: Dorota Woźniak, Magdalena Mankiewicz

Julia Sicińska 4 lata Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Monika Sicińska, Anna Wrocławska

Narine Arutyunyan Przedszkole Miejskie nr 97 Opiekun: Dorota Woźniak, Magdalena Mankiewicz

Wojciech Osówniak 6 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Joanna Różniata, Maria Gibała

Siya Bhojwani 8 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali

Olek Siciński 6 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Joanna Różniata, Maria Gibała

Marika Lityńska 8 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali

Michał Arkuszyński 6 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Małgorzata Wrońszczyk, Anna Wrocławska

Anna Kubiak 8 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali

Jan Kopera 5 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Małgorzata Wrońszczyk, Anna Wrocławska Ania Kostrzewa 5 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Małgorzata Góral, Bożena Florczak Sandra Łuczak 7 lat Szkoła Podstawowa nr 153 Łódź Opiekun artystyczny: Agnieszka Piekarska Oliwia Ozeg 7 lat Szkoła Podstawowa nr 153 Łódź Opiekun artystyczny: Agnieszka Piekarska Oliwia Jabłońska 4 lata Przedszkole Miejskie nr 55 Opiekun artystyczny: Bożena Kurzyńska Wiktoria Antkowska 5 lat Przedszkole Miejskie nr 55, Łódź Opiekun artystyczny: Angelika Sałaj

Weronika Szlachcińska 9 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Gabriela Jaroszyk 8 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Igor Walak 7 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Wiktor Gajdziński 7 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Maja Myszczyszyn 7 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Amelia Deleska 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Ewa Błaszczyk Maja Kalisz 5 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Barbara Jagła

13

Krzysztof Królikowski 5 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Aneta Baraniak Jaśmina Zapart 4 lata Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Barbara Jagła Kornelia Janas Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Barbara Jagła

Damian Kulikowski 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Jurowcach Opiekun artystyczny: Milena Sobolewska, Elżbieta Sieńko

Zuzanna Chmielewska Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Barbara Jagła

Szymon Sochoń 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augustaw Wasilkowie, Szkoła Filialna w Sochoniach Opiekun artystyczny: Bogumiła Sobieszuk, Katarzyna Wiśniewska

Stanisław Bajer 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Agnieszka Wodzińska

Oskar Kubiak 5 lat Przedszkole Miejskie nr 144 , Łódź Opiekun artystyczny: Sylwia Milczarek, Marlena Machnik

Mikołaj Lachowski 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Agnieszka Wodzińska

Krzysztof Chojnacki 6 lat Przedszkole Miejskie nr 77, Łódź Opiekun artystyczny: Edyta Cholewińska, Ilona Leska – Bednarek

Laureatami wyróżnienia specjalnego w Przeglądzie Twórczości Plastycznej XIX Festiwalu Sztuki Małego Dziecka „ŚWI(a)T” zostali: Hanna Grabowska 8 lat Szkoła Podstawowa nr 5, Konstantynów Łódzki Opiekun artystyczny: Joanna Szczepaniak Maja Olszewska 9 lat Szkoła Podstawowa nr 5, Konstantynów Łódzki Opiekun artystyczny: Joanna Szczepaniak Wiktoria Choińska 9 lat Szkoła Podstawowa nr 5, Konstantynów Łódzki Zuzanna Bućko 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Jurowcach Opiekun artystyczny: Milena Sobolewska, Elżbieta Sieńko Joanna Borkowska 6 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Jurowcach Opiekun artystyczny: Milena Sobolewska, Elżbieta Sieńko Marcel Ozon 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Jurowcach Opiekun artystyczny: Milena Sobolewska, Elżbieta Sieńko

14

Szymon Popko 7 lat Szkoła Podstawowa im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie, Szkoła Filialna w Jurowcach Opiekun artystyczny: Milena Sobolewska, Elżbieta Sieńko

Aleksandra Rado 9 lat Dziecięca Akademia Sztuki Pałac Młodzieży, Bydgoszcz Opiekun artystyczny: Romana Krakowska, Zofia Zaczek Daniel Wąsik 6 lat Przedszkole Miejskie nr 236 Opiekun artystyczny: Elżbieta Grzelak Jan Łyś 4 lata Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Anna Krzeszewska, Bożena Florczak Nikola Lewandowska 6 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Małgorzata Wrońszczyk, Anna Wrocławska Rafał Krzeszewski 5 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Małgorzata Góral, Bożena Florczak Wiktoria Ryłek 5 lat Przedszkole Miejskie nr 3 Głowno Opiekun artystyczny: Małgorzata Góral, Bożena Florczak Iga Maciejewska 5 lat Przedszkole Miejskie nr 13, Łódź Opiekun artystyczny: Marta Śliwińska Kalinka Indelak 5 lat Przedszkole Miejskie nr 55 Łódź Opiekun artystyczny: Maria Owczarek

Karolina Orzechowska 6 lat Przedszkole Miejskie nr 55, Łódź Opiekun artystyczny: Magdalena Niedzielska Urszula Strelcow 6 lat Przedszkole Miejskie nr 55, Łódź Opiekun artystyczny: Magdalena Niedzielska

Wręczenie nagród WSZYSTKIM laureatom oraz uroczysty wernisaż wystawy, odbył się 13 czerwca 2019 r. w Galerii „Stowarzyszenia Kamienica 56” przy ul. Sienkiewicza 61 A w Łodzi.

Natalia Stanowska 6 lat Przedszkole Miejskie nr 55, Łódź Opiekun artystyczny: Monika Darmosz Martyna Królikowska 6 lat Gminne Przedszkole w Rogowie Opiekun artystyczny: Patrycja Czajkowska Gabriela Kniczek 7 lat Przedszkole Miejskie nr 97, Łódź Opiekun: Dorota Woźniak, Magdalena Mankiewicz Hanna Modro 8 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Maciej Ławicki 7 lat Szkoła Podstawowa SO „Twoja Szkoła” Łódź Opiekun: Ineza Fudali Klaudyna Kępińska 6 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Ewa Błaszczyk Stefania Sieradzka 6 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Ewa Błaszczyk Maja Nowak 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Ewa Błaszczyk Sara Żyra 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Agnieszka Wodzińska Gabriel Dudkowski 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Gabriela Nowak Natalia Wlazło 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Gabriela Nowak Anna Januszewska 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Gabriela Nowak Gabriela Kembłowska 7 lat Przedszkole Miejskie Nr 114 Integracyjne Opiekun artystyczny: Agnieszka Wodzińska

15

16

Wiktoria Antkowska 5 lat

Michał Arkuszyński 6 lat

Narine Arutyunyan

Stanisław Bajer 7 lat

Siya Bhojwani 8 lat

Joanna Borkowska 6 lat

Julia Cegiełka 8 lat

Zuzanna Chmielewska

Krzysztof Chojnacki 6 lat

Amelia Deleska 7 lat

Maja Drużyc 6 lat

Gabriel Dudkowski 7 lat

Maria Helena Fiediukiewicz 7 lat

Zuzanna Gil 6 lat

Mariusz Głębocki 7 lat

Aleksandra Gomulak 7 lat

17

18

Adrianna Gorzkiewicz 8 lat

Hanna Grabowska 8 lat

Kornelia Janas

Anna Januszewska 7 lat

Gabriela Jaroszyk 8 lat

Zuzanna Dorota Jasiukiewicz 7 lat

Maja Kalisz 5 lat

Gabriela Kembłowska 7 lat

Klaudyna Kępińska 6 lat

Iga Klein 6 lat

Gabriela Kniczek 7 lat

Marcelina Kołacz 3 lata

Ania Kostrzewa 5 lat

Nikola Kowalska 7 lat

Krzysztof Królikowski 5 lat

Rafał Krzeszewski 5 lat

19

20

Oskar Kubiak 5 lat

Anna Kubiak 8 lat

Mikołaj Lachowski 7 lat

Nikola Lewandowska 6 lat

Marika Lityńska 8 lat

Maciej Ławicki 7 lat

Sandra Łuczak 7 lat

Witold Łukasik 9 lat

Adam Ĺ ukasik 7 lat

Jan Ĺ yĹ› 4 lata

Iga Maciejewska 5 lat

Liliana Marciniak 5 lat

Tomasz Masiulaniec 3 lata

Anna Matel 7 lat

Hanna Modro 8 lat

Maja Myszczyszyn 7 lat

21

22

Maja Nowak 7 lat

Tymon Ociepka 6 lat

Maja Olszewska 9 lat

Roksana Orliล ska 3 lata

Karolina Orzechowska 6 lat

Wojciech Osรณwniak 6 lat

Oliwia Ozeg 7 lat

Szymon Popko 7 lat

Aleksandra Rado 9 lat

Bartosz Radziszewski 7 lat

Wiktoria Ryłek 5 lat

Natalia Seliga 7 lat

Julia Sicińska 4 lata

Olek Siciński 6 lat

Stefania Sieradzka 6 lat

Szymon Sochoń 7 lat

23

24

Natalia Stanowska 6 lat

Urszula Strelcow 6 lat

Weronika Szlachcińska 9 lat

Zosia Sztęborowska 3 lata

Hanna Świątek 6 lat

Maksym Tymchenko 6 lat

Igor Walak 7 lat

Daniel Wąsik 6 lat

Monika Witek 8 lat

Natalia Wlazło 7 lat

Jaśmina Zapart 4 lata

Zuzanna Bućko 7 lat

Katarzyna Zawisza 6 lat

Sara Żyra 7 lat

Wiktoria Choińska 9 lat

25

26

Wiktor Gajdziński 7 lat

Kalinka Indelak 5 lat

Oliwia Jabłońska 4 lata

Oliwia Jukowska 8 lat

Jan Kopera 5 lat

Martyna Królikowska 6 lat

Damian Kulikowski 7 lat

Marcel Ozon 7 lat

Oliwia Skupin 9 lat

Dziecięca Scena Przegląd małych form scenicznych skierowany jest do dziecięcych grup reprezentujących szkoły i przedszkola głównie z województwa łódzkiego. Dziecięca Scena to cykl warsztatów i spotkań dla nauczycieli, które mają na celu ukazanie uczestnikom nowego spojrzenia na teatr dziecięcy, rezygnację z zakorzenionych schematów i skupienie się na uaktualnieniu twórczej postawy dzieci. Sam przegląd grup teatralnych zgłoszonych do konkursu to wymiana doświadczeń, możliwość przypatrywania się różnym artystycznym rozwiązaniom i doskonalenie własnego warsztatu. Wiarygodne przykłady wpływają na rozwijanie gotowości samych uczestników przeglądu, wzbogacanie różnorodnych form wyrazu twórczości scenicznej.

W 2014 roku do udziału w przeglądzie, zgłoszono 16 prezentacji muzycznych i 8 teatralnych, w których łącznie wzięło udział 250 dzieci w wieku od 4 do 10 lat.

Rok 2019 nie sprzyjał organizowaniu festiwalu, trwające strajki nauczycielskie skomplikowały sytuacje wielu zainteresowanych zespołów. Przyczyniło się to do niższej frekwencji uczestników, zaskoczył nas za to wysoki poziom grup, które na przegląd dotarły.

Część Teatralna odbyła się 28 maja 2019 roku w Klubie Osiedlowym „Kubuś” w Łodzi. Jury w składzie: Aneta Madziara – instruktor dramy, konsultant ŁCDNiKP Agata Dawidowicz – teatrolog, dyrektor Ośrodek Kultury Górna Danuta Kołaczek – aktorka teatru Pinokio, Beata Huzarska – muzyk, pedagog wyłoniło następujących laureatów części teatralnej: ͳ Zespół Szkół Integracyjnych SP nr 9 Skierniewice za spektakl „Piraci” ͳ Szkołę Podstawową Nr 3 w Głownie za spektakl muzyczny „Ballada o strasznych dźwiękach” ͳ Miejskie Przedszkole nr 3 w Głownie za interpretację muzyczno-teatralną „Cztery żywioły” ͳ Przedszkole Miejskie Nr 206 w Łodzi za spektakl „W waszych rękach jest świat” ͳ Przedszkole Miejskie Nr 221 Integracyjne w Łodzi za etiudę pantomimiczną „Siła przyjaźni” ͳ Przedszkole Miejskie nr 229 w Łodzi za spektakl „Szkoła Czarownic” ͳ Przedszkole Miejskie Nr 4 w Łodzi za spektakl „Tuptando” ͳ Przedszkole Miejskie Nr 206 w Łodzi za interpretację muzyczno-teatralną „Wszech-świat” Część Muzyczna przeglądu odbywała się 28 maja 2019 roku w Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1 w Łodzi. Jury w składzie: ͳ Karolina Ludczyn-Friedek – aktorka, piosenkarka ͳ Barbara Krzemińska Sobczyk – artysta plastyk ͳ Katarzyna Janas – wicedyrektor CZP nr 1 Do grona laureatów wyróżnionych występem na prawdziwej scenie teatralnej zaproszono: ͳ Przedszkole Miejskie Nr 206 w Łodzi z piosenką „Mój rower” ͳ Przedszkole Miejskie Nr 97 w Łodzi z piosenką „Brazylijska Samba” ͳ Miejskie Przedszkole Nr 3 w Głownie i piosenka „W układzie słonecznym” ͳ Miejskie Przedszkole Nr 1 w Głownie – piosenka „Kolorowe Dzieci” ͳ Przedszkole Miejskie Nr 110 w Łodzi z piosenką „Sprzątanie Świata” ͳ Miejskie Przedszkole Nr 1 w Głownie – piosenka „Meluzyna” ͳ Miejskie Przedszkole Nr 1 w Głownie z piosenką „Dozwolone od lat 18” ͳ Miejskie Przedszkole Nr 3 w Głownie i piosenka „Tato, a Tomek powiedział” Uczestnicy Dziecięcej Sceny otrzymali drobne upominki i dyplomy. Zostali wybrani do grona laureatów i uhonorowani występem na Koncercie Laureatów w Teatrze Pinokio 18 czerwca 2019 r.

27

Konkurs na esej... ...stanowił własną refleksję na temat twórczości małego dziecka.

Nadesłane na konkurs prace to krótkie rozprawy ujmujące w sposób subiektywny problem rozwijania twórczości małego dziecka. Pozwoliły ich autorkom wyrazić własną opinię i zaprezentować osobiste dokonania i przemyślenia dotyczące kreatywności dziecka.

Status laureata otrzymały eseje: • „Kreatywność” Anna Fischer Walczak, • „Twórczość małego dziecka” Anna Mazurek – nauczycielki z Przedszkola nr 1 w Bełżycach, • „ratujmy cyber maluchy” Romana Krakowska i Zofia Zaczek – nauczycieli z Pałacu Młodzieży w Bydgoszczy, Dziecięca Akademia Sztuki.

Kreatywność Anna Fischer Walczak Nigdy nie lubiłam ograniczeń. Wychowywano mnie twardą ręką. W domu i poza nim trzeba było trzymać się zasad. Już jako dziecko walczyłam o własne zdanie i jak najwięcej swobody. Wiele musiałam zrozumieć, przemyśleć i przeżyć. Na kilka ram i szablonów musiałam się zgodzić. Do dziś jednak daję sobie pozwolenie na to, by nie nazywać wszystkiego co widzę, czuję, odbieram. Nie ujmuję chmur na niebie w znane wzory, pozwalam sobie bujać w obłokach. Głośno się śmieję, nie kryję łez wzruszenia, patrzę w oczy rozmówcy. Szukam doznań wielozmysłowych. Słucham poezji śpiewanej. Oglądam pejzaże. Bywam w teatrze. Chłonę wrażenia. Dotykam kory drzew. Głaszczę zwierzęta.

Wącham zioła i kwiat, i powietrze po deszczu. Komponuję własne smaki. Zanurzam się, otulam, wypełniam. Spaceruję. Skaczę na drugą stronę leśnego rowu. Przechodzę po obalonym pniu. Wspinam się na drzewo by zajrzeć do ptasiego gniazda. Bawię się na huśtawce jak dziecko. Notuję pomysły, zasłyszane dialogi i refleksje. Fotografuję widoki. Rejestruję emocje. Pielęgnuje wspomnienia. Napawam się zachodami słońca.

Kontempluję górskie szczyty. Piszę wiersze. Snuję opowieści. Jednocześnie czuję nacisk ze strony społeczeństwa by wpisywać się w pewien szablon. Presję, by się nie wychylać.

Zewsząd odbieram sygnały „przecież to nie wypada”, „w twoim wieku tak nie można”.

I mój wewnętrzny opór „a czemu nie?”. „Pozwól mi być tym kim chcę”- nucę odruchowo.

Gdy tak się temu bliżej przyglądam, nasuwa się refleksja: Czy pozwalam na nieszablonowe zachowania swoim dzieciom? A dzieciom które uczę, którymi się opiekuję i które wychowuję? W jaki sposób pielęgnuję u nich własne zdanie? Kiedy ostatnio dałam przestrzeń na działania twórcze?

- O kurczę!

Organizuję, planuję, ustawiam… Harmonogram, konspekt, szablon… Od… do…

Wytyczona przestrzeń, wyznaczony czas, przyjęte zasady… Pip pip pip… budzik, dzwonek… na gwizdek, na sygnał, na komendę… Szok!

Przyglądam się sobie i dochodzę do wniosku, że strasznie trudno jest nie upychać siebie i innych w ramy, jakie niesie świat, cywilizacja, społeczeństwo. Na każdym kroku reguły i zasady. W szkole, w korporacji, na taśmie produkcyjnej… Instrukcje. Klucze rozwiązań. Procedury postępowania. A przecież, jak pisze Ken Robinson w książce „Uchwycić żywioł”: Każdy posiada ogromne pokłady kreatywności, które wynikają z faktu bycia człowiekiem. Wyzwanie polega na tym, by je rozwijać 1.

Spróbuję obiektywnie spojrzeć na innych. Siedzą w grupie lub indywidualnie. Zatrzymują się w ciszy lub trwają w gwarnym otoczeniu. Ich dłonie bezustannie wykonują drobne ruchy. Zerkają przed siebie. Spoglądają w siebie. Rozmawiają. Milczą. Prezentują sobie wzajemnie wytwory swej pracy. Chowają skrzętnie do szuflady. Zakrywają przed wzrokiem innych. Próbują inaczej. Burzą, mażą, prują, kreślą, przemalowują, gniotą.

W wyobraźni mają już przed sobą to, co ich dłonie próbują pokazać oczom. Podejmują więc trud na nowo. Pisarze, rzeźbiarze, malarze, projektanci, architekci, kompozytorzy, poeci… Kreatorzy. Dzieci.

W czasie swobodnej zabawy z klocków powstają formy i kształty, którym nie potrafię dać nazwy. Mali twórcy wiedza, co budują. Mówią mi: „To roboty, które zagarniają liście” 28

-pokazując sześciany z ruchomymi ramionami. Widzę na obrazku postać w kolorowej sukience a dziewczynka dopowiada: „Ona zmienia kolory, jak się wychodzi na dwór.”

Ludzie na karcie pracy jednego z chłopców mają zielone włosy. Powstrzymuję się, by nie zwrócić uwagi, że przecież nikt z nas takich nie ma. Chłopiec z dumą oddaje mi swój obrazek.

Wszak nieszablonowe podejście jest dziś w cenie. Firmy i przedsiębiorstwa płacą krocie za śmiałe i innowacyjne wzory, projekty, slogany, teksty. Ludzie ścigają się w odkrywaniu nowości. W każdej dziedzinie życia ceni się kreatywność. Niestety gasi się ją w systemie edukacji. Choć wokół trąbi się o potrzebie rozwijania innowacyjności to spróbuj oficjalne pismo napisać zielonym długopisem. Podstawa programowa, program, wzór, rama, klatka… Trudno nauczycielowi przejść nad nietypowym wykonaniem zadania do porządku dziennego. Przecież system narzuca szablony. Na końcu ma wyjść gotowy produkt. Społeczeństwo zaostrza normy jakości.

Wychodząc naprzeciw tym sprzecznym wymaganiom przeredagowuje je dla dobra dziecka. W czasie zajęć zachęcam do śpiewania, malowania, budowania z klocków, kreślenia patykiem po ziemi, wymyślania słów, nazw i historii. Do improwizowania.

Grania ciałem, wyrażania ruchem czy kolorem. Do przełamywania barier. Dzieci z łatwością zmieniają książkę w blat stołu, plastikowy widelczyk wbity w piasek staje się machiną oblężniczą zamku, szal sukienką balową a niedźwiedź polarny ma kolor fioletowy. Zachwyca i zaskakuje mnie dziecięca pomysłowość i zaradność. Obserwuję dyskretnie, gdy z zapałem urządzają po swojemu przestrzeń sali przedszkolnej, budują relacje z innymi, wyrażają siebie w swych pracach, nucą wymyślone piosenki.

Stawiam świat na głowie do góry nogami Na odwrót i wspak bawię się słowami Na białym czarnym kreślę jakieś plamy Jutro będę duży, dzisiaj jestem mały 2 W sali przedszkolnej łatwiej pozwalać dzieciom być dziećmi. Trudniej gdy wymagania edukacyjne rosną. Rozwiązaniem dla wspierania twórczego procesu myślenia jest moim zdaniem przyzwolenie na swobodny ruch, doświadczanie, stawianie hipotez, snucie przypuszczeń, badanie i wyciąganie wniosków, wyznaczanie kierunków bez dawania szczegółowych wytycznych. Stwarzanie bezpiecznej przestrzeń dla pomysłowości dziecka. Przyzwolenie na inność, odmienność, wychodzenie poza szablon.

Nie tylko dzieciom. Sobie również.

Bibliografia: 1 Uchwycić żywioł. O tym jak znalezienie pasji zmienia wszystko, Ken Robinson, Wyd. Element, ISBN: 978-83-65532-23-7 2 Fragment piosenki: Wieża radości, Wieża samotności; 1986; autor: Jarosław Kisiński, Lista Przebojów Programu III 1982-1998 (CD, składanka, 1998-2001), 25 lat Listy Przebojów Trójki 1982-2006 (CD, 2006–2007), Gwiazdy polskiej muzyki lat 80. Sztywny Pal Azji (CD, 2007)

Twórczość małego dziecka Anna Mazurek Przedszkole Nr 1 im. Janusza Korczaka w Bełżycach Temat twórczości małego dziecka to temat niezwykle obszerny ale też trudny, a rozpatrywać go można pod wieloma względami. Dziecko bowiem, a szczególnie małe dziecko ma zupełnie inną percepcję rzeczywistości niż my – dorośli. Inaczej też zatem tworzy, inaczej niż byśmy tego czasem chcieli, oczekiwali.

To szczególnie trudne dla nauczycieli, zwłaszcza dla nauczycieli tych najmłodszych twórców – przedszkolaków. Mówiąc trudne mam na myśli przełożenie naszych oczekiwań na zdolności, predyspozycje, preferencje, możliwości, chęci a nade wszystko wizje artystyczne małego człowieka. Wiele już za mną prac plastycznych wykonywanych z dziećmi. Zawsze podaję temat pracy, tłumaczę czego ma praca dotyczyć. I okazuje się na koniec, że Czerwony Kapturek na zielony kapturek, Król Maciuś I jest łysy, krasnoludki są większe niż Śnieżka, a Kot w bytach nie ma butów. Tak to sobie wymyślają, tak przekładają na papier, tak działa ich wyobraźnia w tym danym momencie. Nie próbuję nawet zrozumieć całej złożoności procesów myślowych zachodzących w małych głowach. Czy mam prawo zwracać uwagę, 29

ingerować, zmieniać, narzucać? Czy muszę im tłumaczyć, że wszyscy dookoła widzą to inaczej? Bo Czerwony Kapturek jak nazwa wskazuje musi mieć ten kapturek czerwony, Maciuś jest chłopcem a nie leciwym królem, że krasnale są maleńkie, a kot bez butów to już nie Kot w butach? A tym samym, czy mam prawo utrwalać w dzieciach stereotypy, „osadzać„ w sztywnych ramach? Przecież każdy ma prawo widzieć świat inaczej, po swojemu, tak też odbierać sygnały i bodźce z otoczenia.

Zwyczajnie i po ludzku skrzywdzę małą Zosię nakazując jej pokolorować kapturek na czerwono. Zaburzę jej tok myślenia, narzucę schemat a tym samym zniszczę wizję artystyczną małego twórcy. Zosia tłumaczyła, że „dziewczynka ma kilka kapturków w różnych kolorach i zmienia je, bo przecież się brudzą i śmierdzą”. To właściwie mnie przekonało, uświadomiło, że dziecko ma prawo tak to sobie wymyślić i tak pokazać.

Co z tego, że dziewczynka z klasyki literatury dziecięcej wiecznie nosi tylko czerwone nakrycie głowy i dlatego tak się nazywa. Mądra Zosia wie, że higiena to podstawa i kapturki trzeba prać. Mam jej zabronić pokazania własnej osobowości, wyrażenia siebie, swoich odczuć, przeżyć? Nie mam prawa zabierać dziecku jego wizji, marzeń, wyobrażeń, nie mam prawa niszczyć planu tworzenia. Przeciwnie, cieszę się, że nie dało się zmanipulować światu i zamknąć w sztywnej formie, w określonych ramach, że widzi świat po swojemu i ma swoje zdanie, że nie ulega presji stereotypów. Wizje dziecięcej fantazji nie znają przecież granic. Poza tym celem wszelkich działań artystycznych a tym samym celem wychowania estetycznego jest przecież rozwijanie wrażliwości, emocji, wzruszeń, ekspresja dziecka. Dziecko ma czerpać ze swoich działań artystycznych radość, dobre samopoczucie i pozytywną energię. Twórcza interpretacja otoczenie, która wynika z radości tworzenia wyzwala w małym artyście chęci, inicjatywę, pomysłowość, spryt, wiarę w siebie, rozwija dziecko emocjonalnie, społecznie i fizycznie.

A z drugiej strony widzę, że dzieci jednak pewne wzorce mają ustalone. Dla Kacperka król to ktoś , przepraszam za mało eleganckie słowo „stary” a mówiąc ładniej „leciwy”. Dlatego też król Maciuś I jest pozbawiony włosów mimo, że jest małym chłopcem. Ingerować? Nie zrobiłam tego. Tak to widzi Kacperek, tak to sobie sprytnie wykombinował i tak pokazał światu. Moim zdaniem nawet chciał nadać mocy królewskiemu majestatowi, podnieść rangę urzędu, bo przecież mały chłopiec w koronie to widok cokolwiek niepoważny, a już na pewno nie budzący respektu monarszego. Niech dziecko wychodzi poza stałe, utrwalone formy, nawet jeśli mają one uproszczony charakter to bezsprzecznie jest to charakter niepowtarzalny.

Najważniejsze, że dziecko tworząc użyło nie tylko sprawnej ręki, użyło przede wszystkim głowy, miało koncepcję popartą argumentami, wizję i niczym nie zmącone pokłady wyobraźni, która tylko świadczy o „wielkości” dziecka. A co z krasnoludkami większymi od Śnieżki i kotem bez butów? Otóż Śnieżka jak się okazało była tak zlękniona, przerażona, bezbronna i smutna, że ( jak wyjaśnił Jaś) „skuliła się w sobie”, krasnoludki zaś były większe, bo „miały siłę żeby jej pomóc”. Można? Okazuje się, że można. Tok myślenia jak najbardziej prawidłowy, nic się dziecku nie pomyliło. I brawa ogromne dla małego artysty za wrażliwość i empatię. Jeśli zaś chodzi o Kota w butach - bez butów sprawa jest prozaicznie prosta aczkolwiek mało przyjemna , bo według Damianka „zdjął buty bo mu się nogi spociły już, tak długo chodził”. To są jak widać niezwykle prosto wytłumaczone przez dzieci sprawy i proste, choć niezwykłe rysunki, nawet jeśli inne, abstrakcje, nieszablonowe.

A na potwierdzenie tego, że dziecko ma prawo widzieć i przedstawiać świat na swój indywidualny, nieszablonowy, niestandardowy sposób oraz upierać się przy swojej wizji i koncepcji twórczej opowiem o zdarzeniu sprzed kilku lat. Oliwka narysowała słońce w kolorze zielonym. Nie przypadło to do gustu Filipowi, który przez cały dzień zwyczajnie wyśmiewał ją i jej rysunek. Dziewczynka tłumaczyła, że naprawdę widziała zielone słońce, a chłopiec dworował z niej, mówił, że nie ma takiego. Sytuacja była przykra. Na drugi dzień podczas spaceru Oliwka podeszła do Filipa i założyła mu okulary. „Rany, masz zielony nos, o i słońce jest zielone” krzyczał Filip po chwili. I okazało się, że przez zielone szkła okularów wszystko było zielone, co sprawdziła cała grupa przedszkolaków.

Niech tak zostanie do końca świata, że dziecko będzie dzieckiem. Niech parzyły dziecięcym wzrokiem na otaczający go świat i z dziecięcą wyobraźnią, nietuzinkowo, zawsze inaczej, na swój sposób, wbrew stereotypom będzie wyrażać siebie na niwie artystycznej. Pozwólmy więc dziecku wychodzić poza utarte schematy, niech poprzez twórcze działanie realizuje siebie i pozostanie sobą tworząc swoje abstrakcje. Nie hamujmy inicjatywy twórczej dziecka, pozwólmy mu na ekspresyjne wyrażanie siebie, 30

swoich emocji, wizji, traktujmy jego prace jak sztukę, którą nie do końca musimy rozumieć. Niech wychodzi poza to co widzialne tylko oczyma, oczywiste, namacalne, proste, z góry ustalone. Niech poprzez artystyczne, twórcze działanie buduje świat na miarę swojej dziecięcej wyobraźni, marzeń, oczekiwań. Wzmacniajmy twórczość artystyczną małego dziecka przyczyniając się do jego całościowego rozwoju z wiarą, że działania artystyczne są podstawą tego rozwoju.

Anna Mazurek – mgr historii,pedagog przedszkolny i wczesnoszkolny, oligofrenopedagog, specjalista terapii pedagogicznej, specjalista rewalidacji i edukacji osób ze spektrum autyzmu, nauczyciel kontraktowy w Przedszkolu nr 1 im. Janusza Korczaka w Bełżycach.

Ratujmy cyber maluchy Romana Krakowska, Zofia Zaczek, Pałac Młodzieży w Bydgoszczy Dziecięca Akademia Sztuki Jestem tą szczęściarą, która przez całe życie ,, nie pracowała’’. Wprowadziłam bowiem w życie starą, chińską maksymę ,,Rób to co kochasz, a nigdy nie będziesz musiał chodzić do pracy”. Moja ponad 30 letnia przygoda z edukacją pozaszkolną dawała mi satysfakcję i radość z obserwowania jak moje dzieciaki rozwijają swoje zdolności, talenty, nabywają nowych umiejętności. Zawsze też przy tworzeniu wspólnych projektów ważny był osobisty rozwój każdego dziecka na miarę jego możliwości, zdobywanie pewności siebie, pokonywanie lęków, barier, a nie promowania ,,gwiazd”. Zauważam obecnie pewne niepokojące zjawiska.

Jeszcze 10, 15 lat temu uczestnikami zajęć były dzieci kreatywne, dużo i chętnie komunikujące się zarówno z nauczycielem jak i rówieśnikami. Ich zasób słów a także pomysłowość w tworzeniu nowych zadziwiała mnie i spowodowała utworzenie realnej księgi ich wspaniałych określeń, powiedzonek, i wymyślanych historyjek.

Zabawy plastyczne, konstrukcyjne, budowanie świata teatru były dowodem na nieograniczoną wyobraźnię i fantazję dziecka. Różnorodna aktywność -plastyczna, teatralna, sportowa i muzyczna, gotowość na nowe wyzwania i zwyczajna radość tworzenia to była codzienność. A dziś? Jakie są maluchy wychowywane na smartfonie i tablecie, ciągle włączonym komputerze, telewizji i zabawkach ustawicznie grających, migających i świecących? Pierwsze lata ich życia to okres najbardziej intensywnego rozwoju mózgu człowieka a technologia serwuje mu szybko zmieniające się, agresywne bodźce wzrokowe. Bajkom, reklamom, grom multimedialnym towarzyszą głośne powtarzające się melodyjki i dźwięki, które nas analogowych dorosłych wprowadzają w zdumienie. Jak oni to wytrzymują? Dlaczego nas nie słuchają? Cały ten technologiczny lunapark atakuje dopiero kształtujące się specjalistyczne obszary, odpowiadające także za wyższe funkcje mózgu. Jaki jest tego efekt?

Masowo spotykamy dzieci niepotrafiące mówić, mające niezwykle ubogie słownictwo i posługujące się w kontaktach z innymi kodem zrozumiałym tylko dla rodziców. Kłopoty z mową to wierzchołek góry lodowej. Klikające maluszki są zbyt ruchliwe, impulsywne, szybko nudzą się i mają poważne problemy z zapamiętywaniem i koncentracją uwagi. Ich sprawność manualna jest bardzo niska, nie potrafią trzymać odpowiednio przyborów, mają problemy z nauką pisania, w ogóle uczą się z trudnością i niechętnie. Boję się myśleć o dalszej przyszłości dzieci wychowywanych przez nadmiar bodźców płynących z ekranów wysokich technologii.

Jak poradzą sobie z relacjami z innymi ludźmi, ale czy zapanują nad własnymi emocjami. Już teraz psychiatrzy alarmują z powodu epidemii zaburzeń, uzależnień i patologii związanych ze światem wirtualnym. A przecież dziś dorastające nastolatki „pokolenie head down” miało to szczęście, że bawiło się w sposób tradycyjny.

Dlatego wołam najgłośniej jak potrafię: Ratujmy maluchy! Wróćmy do tradycyjnych zabaw, realnego, bliskiego kontaktu z człowiekiem, korzystania z klocków, układanek, zabawek, które inspirują do zabawy, a nie biernego konsumowania kolejnego produktu plastikowego przemysłu. Wystarczy kilka kartek papieru, kredki, pudełko ze ścinkami kolorowych gazet, by dziecko stało się autorem, kreatywnym twórcą małego arcydzieła. I rzecz najważniejsza zaprzyjaźniajmy dzieci od najmłodszych lat z książką.

Niech ten bliski, fizyczny, ciepły kontakt z życzliwym dorosłym pozwoli odnaleźć świat kolorowy, wymarzony i bezpieczny, żeby tylko zdążyć do czasu, kiedy realna stanie się przestroga chińska „Obyś przebodźcowane dzieci uczył”.

31

Konkurs dla nauczycieli na fotoreportaż działań twórczych z dziećmi Konkurs skierowany był do wszystkich nauczycieli i animatorów pracujących z młodszymi grupami dzieci. Był okazją do samodzielnego zmierzenia się z tematyką konkursu. Przyczynił się do wyzwolenia ciekawych inicjatyw edukacyjnych, dzięki którym nauczyciele doskonalili swój warsztat pracy a dzieci mogły bawić się realizując ciekawe projekty i lekcje.

Status laureata otrzymały reportaże: • Fotoreportaż autorskiego wydarzenia realizowanego w ramach programu Furtka do Krainy Kreatywności w Przedszkolu Miejskim 221 Integracyjnym w Łodzi, autorka: Lidia Adamus • Prezentacja autorskiego wydarzenia – teatralizacja przedmiotów codziennego użytku – w duchu pedagogiki twórczości Dziecięcy świat w kuferku. Dziecięca Grupa Teatralna „Lustro”– realizacja na terenie Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1 w Łodzi, autorka: Dorota Mikołajewska.

Furtka do Krainy Kreatywności Lidia Adamus Fotoreportaż autorskiego wydarzenia realizowanego w ramach programu w Przedszkolu Miejskim 221 Integracyjnym w Łodzi 1. Przedmiot i temat projektu: Herbatka u Szalonego Kapelusznika. Nasz świat z Krainy Czarów.

2. Cele operacyjne: - inspirowanie do działania poprzez utwór literacki/film; - nabywanie umiejętności kompleksowego przygotowania przyjęcia; - wyrabianie umiejętności samodzielnego radzenia sobie w różnych sytuacjach i zadaniach; - stymulowanie procesów wyobraźni i samodzielnego, twórczego myślenia i działania; - wdrażanie do właściwego zachowania przy stole; - kształtowanie umiejętności współdziałania w grupie, integracji grupy (także dzieci przedszkolnych i szkolnych).

3. Uczestnicy działania: 20 dzieci 3-6 letnich oraz klasa I ze SP nr 149.

4. Miejsce zajęć: sala przedszkolna, pobliski ryneczek.

5. Fazy realizacji projektu: Projekt był realizowany w okresie styczeń – marzec 2019 r. Obejmował szereg działań, m.in.: Zapoznanie z książką „Alicja w Krainie Czarów - Klasyka” – inspiracja do rozmów na temat niezwykłego świata marzeń.

Oglądanie filmu „Alicja w Krainie Czarów” (1951) – adaptacja książki Lewisa Carolla. Dzielenie się swoimi spostrzeżeniami, przeżyciami.

Zrodzenie się pomysłu na stworzenie własnego świata z Krainy Czarów i zorganizowanie przyjęcia dla uczniów klasy I (do której uczestniczy duża ilość absolwentów naszego przedszkola). Wspólne opracowanie przez przedszkolaki planu działania – dzieci w grupach tworzyły listę rzeczy, o które należy zadbać szykując imprezę (dekoracje, poczęstunek, muzyka, odpowiedni strój, atrakcje). Stworzenie 32

zaproszenia i dostarczenie go do szkoły.

Wspólne tworzenie dekoracji sali, wyczarowanie fragmentu świata z Krainy Czarów: stworzenie kapelusza skojarzeń, Szalonych Kapeluszników, królestwa Królowej Serc, czarodziejskiego lasu, czarodziejskiego przejścia przez króliczą norę.

Poczęstunek. Dzieci jednogłośnie uznały, że na przyjęciu nie może zabraknąć ciasteczek „Zjedz mnie”. Zapoznanie dzieci z przepisem, na podstawie którego musiały stworzyć listę zakupów. Następnie wybraliśmy się na ryneczek, celem zakupienia produktów. Następnego dnia dzieci przystąpiły do dzieła – znalazły się zadania dla starszych i młodszych przedszkolaków. Dzięki współpracy powstały czarodziejskie pyszności.

Moda z kapelusza. Zorganizowanie „placu targowego” oferującego różnorodne, bajkowe stroje. Dzieci mogły nabyć kostium wymarzonej przez siebie postaci (mierzyły, dobierały dodatki lub wykonywały brakujące elementy (np. uszy); wzajemnie sobie doradzały, pomagały przy wyborze najtrafniejszego stroju).

Atrakcje. Zapoznanie z zasadami gry w krokieta oraz stworzenie pola do poznanej gry. Zaaranżowanie zabawy „Przypnij ogonek Białemu Królikowi”. Próby opanowania sztuki układania domków z kart.

Herbatka u Szalonego Kapelusznika – dzień przyjęcia (5 marca – ostatki). Wspólne nakrywanie do stołu. Powitanie gości wchodzących przez magiczne przejście do naszego ŚWIATA. Wspólne (2,5h) zabawy integracyjne oraz rozwijające wyobraźnię i kreatywność, m.in.: - „Kraina Czarów i jej mieszkańcy” – odszukiwanie w parach (ręce związane apaszkami) i numerowanie ilustracji. Zabawa rozwijająca wyobraźnię „Kto jeszcze może mieszkać w naszej Krainie Czarów?” (rundka); - „Diamenty królowej Kier” – skradanie się wymyślonym przez siebie krokiem i podkradanie diamentów królowej (która ma opaskę na oczach).

- „Pomysły z kapelusza” – wyciąganie z kapelusza przedmiotów oraz próby określenia ich niezwykłego zastosowania przez Szalonego Kapelusznika.

- improwizacje ruchowe przy muzyce z wykorzystaniem wybranych rekwizytów: tasiemki, apaszki, materiały.

Korzystanie z atrakcji (gier, zabaw) przygotowanych przez przedszkolaki. Wspólny poczęstunek, okazja do rozmów, wymiany doświadczeń z kolegami i koleżankami, którzy rozpoczęli naukę w szkole. Ewaluacja spotkania (rundka).

- Ewaluacja - podsumowanie projektu z przedszkolakami, dzielenie się swoimi przeżyciami.

6. Metody i techniki: czynne: zadania stawiane dziecku, kierowanie własną działalnością dziecka; słowne: objaśnienia i instrukcje; metody aktywizujące: metody integracyjne, metody pracy w grupach, rozwijanie myślenia dywergencyjnego (technika rundka), metody rozwijające twórcze myślenie (stosowanie zadań i pytań otwartych, ćwiczenia i zabawy werbalne - technika niedokończonych zdań, przekształcenia, improwizacje ruchowe przy muzyce), metody ewaluacyjne.

7. Środki dydaktyczne: CD z muzyką, Książka i film „Alicja w Krainie Czarów”, artykuły papiernicze (kartony, papier kolorowy, bibuła, farby, klej, nożyczki), kolorowe wstążki, papierowe talerzyki, artykuły spożywcze potrzebne do ciasteczek, mikser, miski, blacha, stroje, elementy kostiumów, talia kart, karty zadań, apaszki/ tasiemki/skrawki materiałów, diamenty, opaska na oczy, talerzyki, kubeczki, serwetki, owoce, ciasteczka, napoje.

33

Prezentacja autorskiego wydarzenia – teatralizacja przedmiotów codziennego użytku – w duchu pedagogiki twórczości Dorota Mikołajewska 1. Przedmiot i temat projektu – Dziecięcy świat w kuferku 2. Cele operacyjne: - pobudzanie i rozwijanie wyobraźni, inwencji twórczej i ekspresji ruchowej - nauka teatralizacji przedmiotów codziennego użytku - rozwijanie muzykalności dzieci - nauka współpracy i współdziałania w grupie - podwyższanie poczucia własnej wartości 3. Uczestnicy działania – Dziecięca Grupa Teatralna „Lustro”– dzieci w wieku 7-10 lat 4. Miejsce zajęć – Centrum Zajęć Pozaszkolnych nr 1, pomieszczenie zamknięte – sala ze sceną lub sala z wyznaczonym miejscem do działania z ograniczeniem dodatkowych bodźców 5. Fazy realizacji projektu i opis działania: FAZA 1 – Wprowadzenie do zajęć: Przywitanie uczestników i zapoznanie z tematem. Prowadzący zadaje pytanie „Jak myślicie co jest w kuferku?” – dzieci podają swoje propozycje przedmiotów, które ukryto w kuferku, kolejno prowadzący otwiera kuferek, dzieci wyciągają z niego całą zawartość zastanawiając się do czego służą ukryte przedmioty (metoda tworzenia i definiowania pojęć, pogadanka, burza mózgów). Kolejno dzieci dowiadują się, że przedmioty codziennego użytku również mogą zostać wykorzystane w teatrze i stać się rekwizytami teatralnymi.

FAZA 2 – Praca z rekwizytem całej grupy „Poszukiwanie dźwięku w przedmiocie” – Grupa dostaje następujące zadanie - wybór dowolnego przedmiotu i odnalezienie dźwięku jaki może wydawać dany przedmiot. Następuje kolejno prezentacja, na początku każdy „instrument” gra oddzielnie wystukując prosty rytm, później grupa wspólnie próbuje stworzyć muzykę. Prowadzący zadaje pytanie „Co zdaniem dzieci jest najważniejsze we wspólnej prezentacji muzycznej” FAZA 3 – Praca z rekwizytem w podgrupach: Prowadzący dzieli grupę na małe 2-3 osobowe grupki, dzieci wybierają dowolne przedmioty z których będą miały zadanie stworzyć dowolne krótkiej etiudy z użyciem dialogu- prowadzący może jedynie naprowadzić uczestników w następujący sposób „Gdybym była łyżką co miałabym do powiedzenia”. Dzieci mają czas na przygotowanie i kolejno prezentują swoje pomysły (metoda pracy we współpracy), kolejno odbywają się prezentacje na scenie, pozostałe osoby pełnią funkcję widzów, obserwują aktorów i nagradzają brawami, po prezentacji zamieniają się rolami ,widzowie stają się teraz aktorami a aktorzy widzami(technika zamiany ról) F FAZA 4 – Własne pomysły: Każdy uczestnik dostaje chwilę na wybór przedmiotu i samodzielne wymyślenie czym może stać się dany przedmiot tym razem z pominięciem jego pierwotnej funkcji np. wiadro może być hełmem lub koroną, mop berłem, materiał strojem, następuje krótka prezentacja sceniczna chętnych uczestników (metoda pokazu i improwizacji) FAZA 5 – Podsumowanie – Prowadzący zadaje pytanie jak rozumieją dzieci zdanie „Bo teatr jest po to, żeby wszystko było inne niż dotąd” Dzieci odpowiadają również na pytanie „Co było trudne a co łatwe podczas zajęć? Czego wymaga każde działanie w grupie? Czego nowego dowiedzieliście się na dzisiejszych zajęciach o przedmiotach codziennego użytku o grupie i sobie? (dyskusja) 6. Środki dydaktyczne – kufer oraz przedmioty codziennego użytku ,które mieszą się w kufrze (do zajęć wykorzystano metalowe wiadra, wałek do ciasta, drewniane i metalowe łyżki, praskę do ziemniaków, cedzak, tarę do prania, garnek, miskę, mopa, składaną szczotkę do zamiatania, materiał) 34

O autorkach Agnieszka Kucharska

– magister pedagogiki, nauczyciel dyplomowany, arteterapeuta, kwalifikacje w zakresie sztuki, nadzoru pedagogicznego i zarządzania oświatą. W latach 20032013 dyrektor Przedszkola Miejskiego nr 97 w Łodzi, od 2013 roku dyrektor Przedszkola Miejskiego nr 206 z Oddziałami Integracyjnymi w Łodzi.

Asesor, ekspert MEN w ramach: Priorytetu III POKL obszar „Edukacja” oraz awansu zawodowego nauczycieli.

Autor, współautor i koordynator wielu projektów dofinansowanych z Unii Eropejskiej w tym „Przedszkole dla malucha”, Aktywny i zdrowy przedszkolak”, „Bilingual Education „A STEP AHEAD”. Wykładowca akademicki kierunków pedagogicznych i zarządzania oświatą. Członek Polskiego Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA. Instruktor Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrz, w latach 2002-2008 Komendant Hufca Łódź-Śródmieście.

Koordynator i współautor Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Małego Dziecka. Autor innowacji pedagogicznych: Portfolio monitorujące rozwój dziecka z wykorzystaniem metody projektu (2011), Laparello czyli portfolio monitorujące rozwój dziecka (2008), Rozwijanie kreatywności dzieci 6 letnich (1996) Wyróżniona: Medal Komisji Edukacji Narodowej (2015), Tytuł „Kreator Innowacji” (2017), Tytuł „Nauczyciel Nowator” (2010), Nagrody Prezydenta Miasta Łodzi (2016, 2012, 2006, 1998), Tytuł Ekobelfer – lider edukacji ekologicznej (2014), Zasłużony dla Chorągwi Łódzkiej ZHP (2005). Autor wielu artykułów w prasie i wydawnictwach pedagogicznych.

Monika Goetzendorf-Grabowska

– absolwentka Wydziału Form Przemysłowych PWSSP w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi), artysta plastyk i pedagog.

W latach 1994-2009 asystentka w Pracownii Intermedia Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Trener w Centrum Kreatywności i Przedsiębiorczości IPT w Łodzi (20042009). W latach 2008-2009 trener twórczości w programie Enterprenarial Leadership (Holandia). Autorka, kuratorka i współorganizatorka licznych projektów artystycznoedukacyjnych (m.in. Ogólnopolski Przegląd Projektów Artystyczno-Edukacyjnych 1999-2000, 2008, 2009, Festiwal Sztuki Małego Dziecka 2000-2019, SEN 2008).

Prowadzi warsztaty rozwoju osobistego włączające sztukę jako przestrzeń współpracy i współdziałania z drugim człowiekiem. Rozwija własne zainteresowania z zakresu postawy twórczej u najmłodszych i pielęgnowania jej u dorosłych.

Stypendium Naukowe Prezydenta Miasta Łodzi (1997) Stypendium artystyczne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2008). Przewodnicząca Komisji Rewizyjnej Polskiego Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA oraz członkini światowego INSEA, członkini Związku Polskich Artystów Plastyków, okręg łódzki. Autorka licznych artykułów z zakresu edukacji przez sztukę oraz mulibooków do Krainy Sztuki (wyd. PWN). Realizacje artystyczne z zakresu fotografii, instalacji artystycznej i grafiki użytkowej.

35

XIX Festiwal Sztuki Małego Dziecka został zrealizowany dzięki dofinansowaniu z budżetu Miasta Łodzi 2019 Polski Komitet Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA

Projekt i opracowanie graficzne: Monika Goetzendorf-Grabowska Zdjęcia pochodzące z Przeglądu Dziecięca Scena oraz Plenerowego Ogrodu Sztuk wykonały autorki projektu oraz realizatorki warsztatów.

Praca na okładce autorstwa Julii Sicińskiej, lat 4.

Przygotwanie do druku i druk: Grey Studio Paweł Myszkowski, www.greystudio.pl

ISBN: 978-83-938866-9-2 36

Wsp ó ł o rg a ni z a to r z y f e st i wa lu: Pr z e d s z ko l e M i ej ski e I nt e g r acyjn e n r 114 w Ło d z i Sz ko ł a Po d st awowa n r 3 6 w Ło d z i Cent r u m Z a j ę ć Poz a s z ko lnyc h n r 1 w Ło d z i Pr ac ow ni a I nt e r m e di a lnyc h Dz i a ł a ń Ed ukacyjnyc h na W yd z i a l e Sz t uk W i z u a lnyc h A ka d e mii Sz t uk Pi ę knyc h i m . W ł. St r z e miń ski e g o w Ło d z i Stowa r z ys z eni e Ka mi eni c a 5 6 Te a t r Pino ki o w Ło d z i

Zadanie zostało zrealizowane dzięki dofinansowaniu z budżetu Miasta Łodzi

ISBN: 978-83-938866-9-2

XIX Festiwal Sztuki Małego Dziecka

ŚWI(a)T