Ontdek de prachtige natuur en culturele hotspots in het Hageland

TOERISME

ONTDEK DE PRACHTIGE NATUUR EN CULTURELE HOTSPOTS IN HET HAGELAND

Het Hageland situeert zich in Oost-Brabant. Deze heuvelachtige regio grenst in het noorden aan de Antwerpse Kempen, in het oosten aan Haspengouw, in het westen aan de Groene Gordel en in het zuiden aan Waals-Brabant. Dit ecologisch waardevol gebied is de ideale plaats voor wie wil genieten van de landelijke rust en de prachtige natuur, maar deze regio telt eveneens tal van pittoreske dorpen en historische provinciestadjes, waaronder Diest, Aarschot, Scherpenheuvel-Zichem, Landen, Tienen en Zoutleeuw.

Het Hageland typeert zich door een afwisselend landschap met tal van beboste heuvelruggen en valleigebieden, waaronder ‘de Vallei van de Winge en de Motte’ en de ‘Demervallei’. Deze valleien zijn gekenmerkt door bloemrijke graslanden, valleibossen en moeras-en veengebieden. Het Hageland verrast dankzij zijn Diestiaan-of getuigenheuvels. Een getuigenheuvel is de naam voor een heuvel met een geologische oorsprong. De Diestiaanheuvels zijn zandbanken die overgebleven zijn, nadat de Diestiaanzee zich ongeveer zeven miljoen jaar geleden terugtrok. De Diestiaanheuvels en steengroeves deden in de loop van de geschiedenis dienst als onder andere schuilplaats, wapenopslagplaats en uitkijkpunt en worden vandaag beschouwd als historisch erfgoed. De talrijke heuvels in Hageland bevatten ijzerzandsteenbanken. Ijzerzandsteen is een fijnkorrelige en roestbruine ijzerhoudende steensoort, die ontstaan is door het vasthechten van glauconiethoudende zandkorrels. De Diestiaan ijzerzandsteen komt voor in heel wat historische bouwwerken in Hageland, waaronder de Sint-Eustachiuskerk en de Maagdentoren in Zichem, de Sint-Sulpitiuskerk in Diest, de SintMartinuskerk in Wezemaal, de torenmolen op de Molenberg in Betekom en de St-Willibrorduskerk te Meldert. Het gebruik van ijzerzandsteen in tal van gebouwen resulteerde tot een karakteristieke bouwstijl in de late middeleeuwen, namelijk de Demergotiek. Naast de schitterende natuurreservaten en uitgestrekte valleibossen kenmerkt het Hagelandse landschap zich door de vele wijngaarden, poelen en holle wegen. Wanneer je fietst of wandelt langs de Hagelandse fruitplantages of de zoete wijnranken waan je je als het ware in het buitenland. Tussen het adembenemende landschap van het Hageland bevinden zich tal van plattelandsgemeenten en historische steden, waar je uren kan struinen in de gezellige winkelstraten, in de eeuwenoude steegjes van de begijnhoven, langs de imposante kerken of in één van de vele unieke musea.

Kuier rond in de beeldenstad Aarschot

Op ongeveer twintig kilometer van Leuven ligt Aarschot. Deze stad langs de Demer ligt verdoken tussen de heuvels van het Hageland. Aarschot wordt omwille van zijn prachtige natuurlijke omgeving en zijn vele historische bezienswaardigheden ook de parel van het Hageland genoemd. Aarschot wordt daarnaast ook de beeldenstad genoemd, omdat je in het straatbeeld heel wat standbeelden en monumenten kan bewonderen. Achter elk standbeeld schuilt een uniek verhaal. Een van de belangrijkste eyecatchers in deze stad is de Onze-Lieve-Vrouwekerk, die opgetrokken is in bruine ijzerzandsteen. Dit imposante bouwwerk uit de 14°de-15°de eeuw is een toonvoorbeeld van Demergotiek. Deze bouwstijl is een lokale variant van de Brabantse hoog-gotiek. De 84 meter hoge westertoren met zijn renaissancespits valt op in de skyline van

Aarschot. In deze kerk vind je een laatgotisch Brabants doksaal, waarop taferelen uit het lijden en de verrijzenis van Christus weergegeven zijn. In de schatkamer van deze kerk kan je onder andere zilverwerken, gewelfsleutels, kandelaars, reliekhouders en wierookvaten aanschouwen. De Sint-Rochustoren op de Grote Markt is het enige overblijfsel van het middeleeuws stadhuis dat in 1578 vernietigd werd. Dit bouwwerk in ijzerzandsteen deed in de 18°de en 19°de eeuw dienst als folterkamer en gevangenis, maar werd later aangewend als politiebureau en toeristische dienst. Andere hotspots in deze stad zijn de ’s Hertogenmolens op de Demer, het gerestaureerde Begijnhof, cultuurcentrum Het Gasthuis en de Aurelianustoren. Dit laatstgenoemde complex is een restant van de middeleeuwse stadsomwalling. Wanneer je deze 52 meter hoge toren beklommen hebt, heb je een adembenemend uitzicht op de omgeving. Wandelaars en fietsers kunnen hun hart ophalen in een van de vele natuurgebieden in de regio, waaronder de

Langdonken, het Vorsdonkbos, Achter Schoonhoven en Molenheide. Ten noorden van de deelgemeente Gelrode bevindt zich de Eikelberg, één van de Diestiaanheuvels van het Hageland. Op de Hondsheuvel schittert de Moedermeule, een authentieke graanmolen uit 1667.

Tremelo: het Damiaanmuseum en het Sven Nys Cycling Center

Pater Damiaan werd op 3 januari 1840 als Jozef De Veuster geboren in Ninde, een gehucht van Tremelo. Hij is één van de bekendste heiligen in ons land. Na zijn studies vertrok hij op 24-jarige leeftijd naar Honolulu, waar hij tot priester-missionaris gewijd werd. Hij bezocht er christelijke communes en liet er kapellen bouwen. Ondertussen verspreidde de ziekte lepra of melaatsheid zich razendsnel. Pater Damiaan reisde naar het afgelegen eiland Molokai, waar de melaatsen van Hawaï ondergebracht werden in een leprozerie of melaatsenkolonie. Hij werd er priester en ziekenverzorger van de melaatsen en bouwde er een gemeenschap uit met een ziekenhuis, een school, een weeshuis, een kerk en een wegennetwerk. Hij ontfermde zich over het lot van die mensen, waar anderen het liefst niets mee te maken wilden hebben. Begin november 1884 kreeg hij zelf lepra, maar niettemin ging hij door met zijn missie tot twee weken voor zijn overlijden op 15 april 1889. Na zijn dood werd hij wereldwijd gehuldigd. In 1964 werd in Brussel de Damiaanactie opgericht. Deze medische hulpverlenings-en ontwikkelingsorganisatie gaat in verschillende landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika de strijd aan tegen lepra, tbc en leishmaniasis. Hij werd in 2009 heilig verklaard door paus Benedictus XVI. In het Damiaanmu-

seum treed je in de voetsporen van de Grootste Belg allertijden. In dit eigentijds en interactief belevingscentrum word je doorheen de verschillende periodes in het leven van pater Damiaan geloodst. Je komt hier te weten waarom hij vandaag nog atijd een bron van inspiratie is. In het Sven Nys Cycling Center word je meegenomen in de boeiende wereld van het offroadfietsen. Dit belevingscentrum op de Balenberg in Baal bij Tremelo is the place to be voor de liefhebbers van het veldrijden. Je wandelt onder de vele kampioenentruitjes van de ene na de andere wieleroverwinning. Er is voor de kinderen een gratis zoektocht uitgewerkt met tal van leuke opdrachten. Na je bezoek aan dit belevingscenter kan je op het terras van Eetcafé Velo genieten van een heerlijke maaltijd. Van hieruit heb je een mooi zicht op het cyclocrossparcours, gelegen op de flanken van de Balenberg. Het parcours van De Grote Prijs Sven Nys is voor iedereen toegankelijk. Je kan hier bovendien ook drie mountainbike parcours met elk een verschillende moeilijkheidsgraad uitproberen. De blauwe lus (2,5 kilometer) is gemakkelijk, terwijl de rode lus (3,5 kilometer) moeilijk is. De zwarte lus (3,5) tenslotte is technischer dan de twee andere trajecten. Sportievelingen kunnen de Sven Nys Cycling Route aanvangen vanaf het

belevingscenter in Baal. Deze sportieve fietsroute van 93 kilometer werd uitgetekend door het wielericoon zelf. Tijdens dit traject fiets je doorheen prachtige Hagelandse landschappen en passeer je verschillende hotspots, waaronder het Kasteel van Horst, het standbeeld van Eddy Merckx en het Bezoekerscentrum Hagelandse Wijn.

© Lander Loeckx

© Lander Loeckx

De Vlooybergtoren en het kasteel van Horst: highlights in het Hageland

Tielt-Winge bevindt zich in het hart van het Hageland. Het landschap in deze gemeente is licht golvend en bevat heel wat heuvelruggen. Je kan vanuit Huize Hageland wondermooie wandelingen aanvatten. In de deelgemeente Houwaart vind je de meest noordelijk gelegen wijngebieden van Europa, terwijl Meensel-Kiezegem bekend is omwille van de fruitteelt. De Vlooybergtoren is een absolute trekpleister in de regio. Dit prachtig staaltje landschapsarchitectuur situeert zich op de tachtig meter hoge Vlooyberg, één van de hoogste getuigenheuvels van het Hageland. De Vlooybergtoren werd bekend bij het grote publiek nadat deze opvallende uitkijktoren opdraafde in de televisieserie Callboys met Matteo Simoni. Deze zwevende trap met 55 treden is vervaardigd uit roestvrij Cortenstaal en is 11,28 meter hoog en 20 meter lang. Vanop deze unieke constructie heb je een adembenemend uitzicht over het Hageland. Fietsers kunnen zich uitleven op de Eddy Merckxroute. Dit parcours begint aan het wielercafé Boerenhof aan de kerk van Meensel-Kiezegem. Tijdens deze heuvelachtige route van 70 kilometer fiets je over dezelfde wegen waar Eddy Merckx zijn eerste fietservaring opdeed. Je passeert eveneens langs het standbeeld van Eddy Merckx aan zijn geboortehuis in de Tieltsestraat. Onderweg ontdek je verschillende highlights van het Hageland, waaronder het kasteel van Horst in Holsbeek. Deze schilderachtige en imposante waterburcht ligt in de groene vallei van de Wingebeek. Het kasteel is omgeven door natuurschoon met een rijke fauna en flora. Je vindt hier bijzondere paddestoelen, waaronder melkzwammen, russala’s en boleten. Het kasteel werd reeds in de dertiende eeuw bewoond door de Heren van Horst, maar de markante vierkante donjon dateert uit de vijftiende eeuw. De adellijke eigenares Maria-Anna van den Tympel liet in de zeventiende eeuw twee vleugels bijbouwen rond de binnenkoer. Ze gaf de opdracht om dit magistraal bouwwerk op te smukken en liet eveneens het wagenhuis optrekken, waar tegenwoordig het bezoekerscentrum met een erfgoedwinkel en streekgasthof ondergebracht zijn. Het kasteel van Horst komt bovendien ook voor in ‘De Heren van Rode’, het 131°ste album van De Rode Ridder.

© Kunstenaar Luc De Blick

Dompel je onder in de wereld van de Hagelandse wijnbouw

Dankzij zijn geografische situatie heeft Oost-

Brabant zich in de loop der jaren geprofileerd als belangrijke tuinbouwregio. Door de aanwezigheid van ijzerzandsteen in de getuigenheuvels en de gunstige weersomstandigheden is het Hageland geschikt om wijn te produceren. Er werd reeds in de middeleeuwen in Brabant aan wijnbouw gedaan. De laatste jaren komen er meer en meer kleine wijngaarden in het Hageland bij. Tegenwoordig telt het Hageland achttien wijnbouwers, die hun domein toegankelijk maken voor bezoekers. In het Bezoekerscentrum van de Hagelandse wijn in Wezemaal maak je kennis met alle aspecten van de Hagelandse wijn. Dit bezoekerscentrum is ondergebracht in een gerestaureerd 19°de eeuwse neogotische gebouw. Op de maquette van de Wijngaardberg in de expositieruimte staat de acht kilometer lange Wijngaardbergwandeling gemarkeerd. Tijdens deze hike kan je genieten van schitterende uitzichten over de wijngaarden en fruitboomgaarden. Op de top van de Wijngaardberg pronkt een tien meter hoog Christusbeeld. Een andere blikvanger in de buurt is de Donjon Ter Heyden in Rotselaar. Deze dertig meter hoge woontoren is omringd door water en heeft het uitzicht van een verdedigingstoren. Dit bouwwerk werd rond 1350 geconstrueerd in opdracht van Gerard van der Heyden, de toenmalige landdrost van het hertogdom Brabant. Het complex is vandaag in privébezit, maar kan wel onder begeleiding van een gids bezocht worden. Je kan in de bierkelder streekbieren degusteren en streekproducten kopen.

Bezoek de historische sites van Scherpenheuvel-Zichem

Scherpenheuvel-Zichem situeert zich op het kruispunt van de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg. Deze unieke stad is omgeven door prachtige natuur en telt heel wat historische sites, waaronder de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, de Abdij van Averbode, de Maagdentoren en vele andere verborgen parels. Scherpenheuvel is al sedert de zestiende eeuw een belangrijk bedevaartsoord. De Onze-LieveVrouwebasiliek in Scherpenheuvel trekt jaarlijks miljoenen pelgrims. Dit bouwwerk is de oudste koepelkerk van de Lage Landen. Deze kerk werd opgetrokken op initiatief van de aartshertogen Albrecht van Oostenrijk en Isabella en werd in 1627 ingezegend door Jacobus Boonen, de aartsbisschop van Mechelen. De Zuid-Nederlandse architect en kunstschilder Wenceslas Cobergher (1557-1634) ontwierp dit bouwwerk in de vorm van een zevenster. Deze zevenster symboliseert de zeven vreugden en zeven smarten van Maria. Deze prachtige basiliek is sinds 1952 een beschermd monument. Boven het hoofdaltaar prijkt een schilderij van Theodoor van Loon (1582-1649), een Zuid-Nederlandse kunstschilder uit de barokperiode. In de basiliek bevindt zich ook een houten beeldje van de Maagd Maria, dat een miraculeuze werking zou hebben. De koepel van de basiliek laat geen licht binnen en is gedecoreerd met 298 zevenpuntige vergulde sterren. De vierkante klokkentoren is gebouwd in zandsteen en bevat een beiaard met 49 klokken. Ga ook zeker eens kijken naar de waterput uit 1632, de kaarsenkapel en het pleintje voor de basiliek waar je souvenirs en lokale producten kan kopen. In het centrum van Zichem staat de Sint-Eustachiuskerk. Op het plein voor deze kerk vind je een standbeeld van de Vlaamse schrijver Ernest Claes (1885-1968) met op zijn schouders het hoofdpersonage uit De Witte van Zichem. Dit monument uit zachte Franse steen werd in 1985 ingehuldigd naar aanleiding van de hon-

derdste verjaardag van de geboorte van Ernest Claes (1885-1968), de schrijver van het boek ‘De Witte’. In het bezoekerscentrum-museum Huize Ernest Claes leer je meer bij over het leven en werk van deze beroemde Vlaamse schrijver. Andere historische bouwwerken in de regio zijn de mysterieuze Maagdentoren uit de veertiende eeuw en de Abdij van Averbode. Deze abdij werd in 1135 opgericht onder impuls van Arnold II, de graaf van Loon. Dit complex was aanvankelijk een dubbelklooster, waar zowel mannen als vrouwen leefden. Het is een abdij van de Premonstratenzers, die ook gekend zijn onder de naam Norbertijnen of Witheren. De abdij moest in de loop van de geschiedenis heel wat beproevingen doorstaan, waaronder plunderingen, branden, de pest, … Het gotische poortgebouw uit de tweede helft van de veertiende eeuw is het oudste nog in stand gehouden deel van de abdij. Naast de abdij ligt het Mariapark, waar je een reeks prachtige beeldengroepen kan gadeslaan.

Aanschouw de prachtige monumenten in Diest

Diest ligt in het Hageland op de grens met de Kempen en Limburg. Deze stad behoort tot de Unie van Oranjesteden. Dit is een verbond dat op 31 augustus 1963 afgesloten werd tussen de steden Breda (Nederland), Diest (België), Dillenburg (Duitsland) en Orange (Frankrijk) wegens hun geschiedkundige band met het Huis OranjeNassau. Diest stond gedurende bijna drie eeuwen onder het gezag van de graven van Nassau. Het Hof van Nassau, een traditionele herenwoning uit 1510, was de vroegere verblijfplaats van de Prins van Oranje-Nassau. Ook het stadspark De Warande en de 16°de eeuwse watermolen van de prinsen van Oranje-Nassau refereren naar deze Nederlandse periode. Het Begijnhof van Diest is Unesco Werelderfgoed. In deze historische stadsbuurt resideerden vroeger de begijnen. Het begijnhof werd in 1253 opgericht door Arnold IV van Loon, maar werd onder Frans gezag in 1796 opgeheven. Het grootste deel van de negentig panden in deze wijk dateert uit de zeventiende en achttiende eeuw. De opvallende begijnhofpoort (1671) is opgetrokken in rubensiaanse barokstijl en is mooi gedecoreerd met twee geringde zuilen. De 13°de en 14°de eeuwse Sint-Catharinakerk in het begijnhof is gebouwd in ijzerzandsteen en is opgedragen aan de heilige Catharina. Op de Grote Markt van Diest schittert de statige gotische Sint-Sulpitiuskerk. In het hoogkoor voor het hoofdaltaar vind je het graf van Filips Willem van Oranje-Nassau en het Museum voor Religieuze Kunst. Er zijn hier heel wat waardevolle kunstschatten ondergebracht, waaronder zestiende eeuwse glasramen, een koorgestoelte met markant beeldsnijwerk en een tabernakel in renaissancestijl. De citadel van Diest werd in de eerste helft van de negentiende eeuw gebouwd op de Allerheiligenberg nadat België onafhankelijk werd. De constructie van deze citadel zorgde ervoor dat Diest een vestingstad werd. Wanneer je kuiert door de straten van Diest springen naast de eerder genoemde monumentale bouwwerken ook de middeleeuwse Lakenhal en de magnifieke zeventiende en achttiende eeuwse gevels in het oog. Voor sport en recreatie kan je terecht in het moderne provinciedomein Halve Maan. Jong en oud kunnen zich hier uitleven in het openluchtzwembad met glijbanen, de waterspeeltuin en de outdoor fitness installatie. Vanuit het bezoekerscentrum kan je wandelingen aanvatten doorheen het natuurgebied Webbekoms Broek.

Wandelen in natuurgebied het Vinne in Zoutleeuw

Zoutleeuw ademt geschiedenis door de aanwezigheid van verschillende monumentale

bouwwerken, waaronder het Heksenkot, het renaissance Spiegelhuis in rode baksteen, de middeleeuwse Lakenhalle, het gotische stadhuis en de Sint-Leonarduskerk. De Sint-Barbaratoren van deze kerk is als belforttoren erkend als UNESCO Werelderfgoed. Het pronkjuweel van de Sint-Leonarduskerk is de achttien meter hoge Sacramentstoren of het tabernakel in witte steen van Avesnes. Dit zuilvormig tabernakel telt negen verdiepingen en omvat ongeveer tweehonderd beeldjes, die taferelen uit het Oude en het Nieuwe Testament weergeven. Een andere blikvanger in deze kerk is de imposante vieringtoren, waarin de zeven oudste beiaardklokken ter wereld hangen. In het natuurgebied en provinciedomein het Vinne vind je het grootste natuurlijke binnenmeer van Vlaanderen. Je beleeft hier de natuur in zijn volle glorie dankzij de wandel-en knuppelpaden, uitkijktorens en vogel-en schuilhutten.

Artistieke creaties in het Hagelandse landschap

In het Hageland val je van de ene in de andere verrassing. Tijdens je fietsavontuur zal je verwonderd zijn door de vele artistieke creaties in het landschap. Deze unieke en creatieve kunstwerken zijn geïnspireerd door de bloesems en de fruitteelt. Het ‘Klokhuis’ in Halle-Booienhoven van kunstenaar David Hoppenbrouwers heeft de vorm van een klokhuis en bevindt zich vlakbij de Sint-Odulphuskapel. Het opvallend kunstwerk ‘Helixagon’ van Frederik Vaes pronkt op het platteland van Wommersom (Linter). Het woord ‘Helixagon’ is een samenvoegsel van ‘helix’ en ‘hexagon’, twee figuren die regelmatig in de natuur voorkomen. Dit werk is een ludieke ode aan de natuur. ‘Helixagon’ is een gekantelde zeshoekige kijkbuis op het landschap. Dit werk heeft de vorm van een honingggraat. Andere opvallende creaties in het Hagelandse landschap zijn onder andere ‘Pretpeer en Kroonzitje’ van Yves Willems in Geetbets, ‘Symbiose’ van Wilfried de Cock in Glabbeek en ‘Palox’ van Hans Tuerlinckx en Sven Vangodtsenhoven in Hoegaarden.

Tienen: stad met een rijk verleden

De suikerstad Tienen kan terugblikken op een rijk verleden en dat merk je aan de vele historische bouwwerken en monumenten, zoals de Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poelkerk, de Begijnhofkerk, het Art Decohuis, het standbeeld ‘De Groene’ en het Toreke. Het laatsgenoemde gebouw is een voormalige stadsgevangenis (1848), maar tegenwoorig is dit complex ingericht als museum. In het oude gedeelte kan je buitengewone vondsten van de Gallo-Romeinse opgravingen aanschouwen, terwijl je in de nieuwe expositieruimte meer te weten komt over de Hagelandse geschiedenis tussen de 16°de en 20°ste eeuw.

Je vindt meer info over Hageland via www.toerismevlaamsbrabant.be

Bert Coppens Tekst en foto’s: