Microbioom belangrijk voor veerkracht

Het microbioom speelt een sleutelrol bij onze reactie op psychologische en fysieke stress en beïnvloedt hoe veerkrachtig we zijn, blijkt uit uitgebreid literatuuronderzoek. Maar wat is die ‘veerkracht’ precies?

In een uitgebreide literatuurreview hebben onderzoekers van het MD Anderson Cancer Center in Houston, het Mt Sinai Hospital in New York en het University College Cork in Ierland het concept van veerkracht onderzocht. Veerkracht werd hierbij omschreven als ‘het vermogen van individuen om zich aan te passen aan en te herstellen van ongunstige, stressvolle omstandigheden’. Ons microbioom blijkt bij dit aanpassingsvermogen een sleutelrol te spelen. Het artikel is gepubliceerd in het tijdschrift Brain, Behavior and Immunity.

RELATIE TUSSEN STRESS EN HET IMMUUNSYSTEEM

Uit het literatuuronderzoek bleek allereerst dat psychisch weerbaardere mensen een sterker immuunsysteem hebben. Dit verband is al 25 jaar bekend, waarbij in eerste instantie onderzoeken zich vooral richtten op de psychologische factoren. Lang werd de relatie tussen stress en immuniteit als eenrichtingsverkeer gezien. Ondertussen is duidelijk geworden dat immuunmediatoren (zoals histamine) ook kunnen bepalen hoe de hersenen informatie verwerken en hierop fysiologisch en gedragsmatig reageren. Zo bleek bijvoorbeeld dat wanneer van veerkrachtige individuen het immuunsysteem ontstekingsgevoeliger werd gemaakt, zij hierdoor ook stressgevoeliger werden. Terwijl bij stressgevoelige mensen juist het omgekeerde gold.

ONTWIKKELING VAN PSYCHOBIOTICA

Tot voor kort werd door psychiaters en klinische psychologen de invloed van het eetpatroon op de psyche genegeerd, maar de onderzoekers zeggen dat er inmiddels bewijs is dat een nutriëntenarme voeding en antibiotica tot een dysbiose in de darmen leiden die op zijn beurt ons mentaal functioneren beïnvloedt. Bovendien is er inmiddels brede overeenstemming over het feit dat een onevenwichtig microbioom mentaal een negatief effect op mensen heeft, en hiermee dus ook op hun veerkracht. Ook dit is geen eenrichtingsverkeer: dieronderzoek laat zien dat bij frequente sociale stress de diversiteit van het microbioom achteruitgaat. De hersen-darmmicrobioom-as is dus een bidirectioneel signaleringssysteem. Het blijkt overigens lastig om specifieke bacteriestammen te benoemen die de darmflora positief kunnen beïnvloeden. In de literatuur konden de onderzoekers slechts enkele specifieke bifido- en lactobacillenstammen vinden die positieve cognitieve effecten hebben laten zien, zoals afname van angst- en stressgevoelens. Andere onderzoeken met gezonde vrijwilligers wijzen er in ieder geval op dat psychobiotica de veerkracht kunnen verhogen en depressie helpen voorkomen.

FOTO VS. FILM

In het concept van de foto en film van de gezondheid staat de foto voor de actuele gezondheid; de symptomen en resultaten van diagnostisch onderzoek. Bij de film kijken we naar de oorzaken van het ontstaan van symptomen en gaan we terug naar de patiëntgeschiedenis en het levensbegin.

“Zo kan een gezond mediterraan dieet antidepressieve effecten hebben, waarschijnlijk via het microbioom.”

In de film van het leven is het bijzonder belangrijk om terug te kijken naar de vroege levensfase. In de vroege levensfase is stress van grote invloed op de darmmicrobioom. Door de bidirectionele communicatie tussen de darm en de hersenen kunnen niet-optimale situaties in de vroege levensfase grote invloed op elkaar hebben. Niet alleen stress maar ook de manier van geboorte speelt een rol. De overdracht van specifieke microben van moeder op kind tijdens de geboorte wordt verstoord bij een geboorte via een keizersnede. Dit kan op lange termijn gevolgen hebben voor de samenstelling van de microbioom. Waar wetenschappers vroeger voornamelijk afzonderlijk organen bestudeerden, is er tegenwoordig steeds meer onderzoek naar de systemen waarin organen niet op zichzelf staan maar juist samenwerken. Het is inmiddels welomschreven dat de vroege levensfase een sleutelrol speelt in de ontwikkeling van stofwisselingsziektes, immuunziektes en de ontwikkeling van de hersenen en de rol van de hersen-darmmicrobioom-as hierin.

NUTRITIONELE PSYCHIATRIE

Nutritionele psychiatrie is tegenwoordig met het inzetten van psychobiotica (denk onder meer aan pre- en probiotica en voeding met specifieke nutriënten) dan ook een opkomend onderzoeksgebied met veel mogelijkheden, concluderen de onderzoekers. Zo kan een gezond mediterraan dieet antidepressieve effecten hebben, waarschijnlijk via het microbioom. Het mediterraan dieet is rijk aan vis en zeevruchten, groenten, fruit, olijfolie, rode wijn en water. Daarnaast is gebleken dat ook vitamine D, die van nature door het lichaam wordt aangemaakt bij blootstelling aan de zon, een antidepressieve rol speelt.

KENNIS IN DE PRAKTIJK

Door slimme aanpassingen in het voedingspatroon is het mogelijk om grip te krijgen op de mentale veerkracht. Het is bewezen dat een mediterraan voedingspatroon een positief effect heeft op de hersen-darmmicrobioom-as. Verrijk het voedingspatroon van uw cliënt met vis en schaal- en schelpdieren voor de gezonde omega 3 -visvetzuren. Zorg voor voldoende groenten en fruit en leg hierbij ook de nadruk op variatie. Variatie in het voedingspatroon is belangrijk voor de diversiteit van het darmmicrobioom. Ook is het mogelijk om de darm te ondersteunen met suppletie; denk hierbij aan prebiotica, probiotica, flavonoïden (fytobiotica), vitamine D3 en omega 3-vetzuren.

Dit artikel is mogelijk gemaakt door Natura Foundation. Referenties kunnen bij de redactie opgevraagd worden.