Astragalus membranaceus

WETENSCHAPPELIJKE NAAM: ASTRAGALUS MEMBRANACEUS

FAMILIE VAN: VLINDERBLOEMIGEN/ FABACEAE

Astragalus, ofwel de vlezige hokjespeul, is een adaptogene plant en wordt al eeuwen gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde. Adaptogenen verhogen het aanpassingsvermogen bij stress en beperken de schade die hierbij zou kunnen ontstaan. Astragalus ondersteunt de werking van het immuunsysteem door het te kalmeren of activeren wanneer nodig.

“De inhoudsstoffen van Astragalus die verantwoordelijk worden gehouden voor de gezondheidsbevorderende effecten, zijn polysachariden, saponinen en flavonoïden.”

De wortel van de plant heeft een lange geschiedenis van medicinaal gebruik als tonicum (versterkend middel) om stofwisseling, uithoudingsvermogen, kracht en vitaliteit te stimuleren. De wortels worden gedroogd en in plakjes gesneden, waarna deze voor langere tijd in water worden gekookt om een sterk extract te verkrijgen. Astragalus is verkrijgbaar als voedingssupplement in verschillende vormen, zoals capsules, tabletten, tincturen, als zalf voor plaatselijk gebruik en in injecteerbare vorm voor gebruik in een klinische omgeving. Als adaptogeen ondersteunt Astragalus de weerstand tijdens stresssituaties. Het bevordert fysieke en mentale prestaties en brengt het lichaam weer in evenwicht. Bovendien werkt het antibacterieel en antiviraal en ondersteunt het de werking van het geheugen, hart, lever, nieren en spijsvertering. De belangrijkste werkzame stoffen zijn: saponinen (waaronder diverse astragalosiden), polysachariden (waaronder astragaloglucanen) en flavonoïden (waaronder isoflavonen).

WERKINGSMECHANISME EN FUNCTIE

De inhoudsstoffen van Astragalus die verantwoordelijk worden gehouden voor de gezondheidsbevorderende effecten, zijn polysachariden, saponinen en flavonoïden. In totaal bevat Astragalus meer dan 100 bioactieve stoffen waaronder naast de bovengenoemde ook aminozuren, glucoronzuur, choline en spoorelementen.

Polysachariden

Polysachariden zijn biomacromoleculen die bestaan uit tien of meer monosachariden waarvan de structuur en suikersamenstelling variëren. De polysachariden zijn een van de functionele elementen in Astragalus en hebben immuunregulatie als belangrijkste functie. Onderzoek naar de effecten van Astragalus op het immuunsysteem is veelal in in vitro en dieronderzoek gedaan. De resultaten van deze onderzoeken laten zien dat Astragalus zowel de humorale als cellulaire immuunrespons stimuleert en zo bescherming biedt tegen pathogenen zoals virussen en bacteriën. De polysachariden verhogen de hoeveelheid T-cellen en hun activiteit en reguleren de expressie van cytokines. Ze verhogen ook de activiteit van de natural killer (NK) cellen en activeren macrofagen via de toll-like receptors (TLRs). Via het effect op het immuunsysteem zouden de polysachariden bovendien antiproliferatieve effecten kunnen hebben op tumorcellen. Daarnaast hebben de polysachariden onder andere een antioxidatief, anti-diabetes, leverbeschermend, anti-inflammatoir en neuroprotectief effect.

Saponinen

Saponinen zijn organische verbindingen die naast vele andere functies een belangrijke immuunregulerende rol hebben. Astragaloside IV, de meest voorkomende saponine in Astragalus, ondersteunt bijvoorbeeld ook de hart- en leverfunctie. De hartfunctie wordt ondersteund door het calciumregulerende

effect, waardoor apoptose (celdood) wordt geremd en hartspierschade kan worden voorkomen. Ook heeft astragaloside IV een hepatoprotectief effect. Het effect in de lever is tweezijdig. De immuunregulerende werking beschermt tegen immuun-geïnduceerde leverschade en de antivirale werking biedt bescherming tegen onder andere het hepatitis B-virus. Enkele saponinen hebben structuren vergelijkbaar met steroïdehormonen. Astragalus-extracten stimuleren oestrogene receptoren en hebben daarom een fyto-oestrogene werking. Het effect wordt echter niet toegeschreven aan enkel de saponinen; ook andere aanwezige fytonutriënten in een Astragalus-extract kunnen een oestrogene werking hebben.

Flavonoïden

Flavonoïden zijn pigmentstoffen die van nature voorkomen in planten. Ze zijn verantwoordelijk voor de kleur in planten, groenten en fruit. Flavonoïden zijn een categorie van fytonutriënten die vallen onder de polyfenolen. De meeste flavonoiden werken als antioxidant en vangen vrije radicalen om deze onschadelijk te maken en helpen zo effectief celschade te voorkomen. Naast de antioxidatieve werking hebben flavonoïden ook andere biologische werking, zoals de werking als fyto-oestrogeen.

AANMAAK, AANVOER EN BRONNEN

De plant Astragalus is wijd verspreid in gematigde en droge klimaten. Voor het maken van extracten wordt de wortel (radix) gebruikt.

STOFWISSELING

De inhoudsstoffen van Astragalus worden op een verschillende manier geabsorbeerd. Zo worden de aminozuren en spoorelementen in Astragalus goed opgenomen. Een casestudie toonde aan dat ook Astragalus-flavonoïden goed worden opgenomen in het gastro-intestinale systeem. Saponinen worden over het algemeen slecht geabsorbeerd door het lichaam. Het darmmicrobioom lijkt een rol te spelen bij de vorming van (biologisch actieve) metabolieten en het bevorderen van de opname.

BEHOEFTE EN TEKORTEN

Bij Astragalus kan niet gesproken worden van een standaardbehoefte of tekort.

SUPPLETIE

Supplementen met Astragalus kunnen worden gestandaardiseerd op actieve bestanddelen. Een veelvoorkomende standaardisatie is op basis van de hoeveelheid polysachariden. Afhankelijk van de leverancier bevat een extract tussen de 40 en 70% polysachariden.

TOEPASSINGEN

Astragalus is een van de 50 essentiële planten in de traditionele Chinese geneeskunde. De meest voorkomende toepassing is bij algemene zwakte, chronische ziekte en het verhogen van de algehele vitaliteit. Specifiekere toepassingen zijn het ondersteunen van de weerstand en het beschermen van cellen tegen oxidatieve schade. Bovendien reguleert Astragalus de bloedsuikerbalans, ondersteunt het de werking van hart en bloedvaten en bevordert het de vruchtbaarheid.

Glycemische balans

Onderzoek heeft aangetoond dat Astragalus een positieve rol speelt bij de behandeling van diabetes. Astragalus polysachariden hebben een bloedsuikerverlagend effect en verminderen insulineresistentie. Bovendien hebben de polysachariden een positief effect op de lipidewaarden in het bloed. De aanwezige

“Astragalus is een van de 50 essentiële planten in de traditionele Chinese geneeskunde. De meest voorkomende toepassing is bij algemene zwakte, chronische ziekte en het verhogen van de algehele vitaliteit.”

isoflavonoïden (formononetine en calycosine) kunnen de bloedsuikerbalans herstellen door peroxisoom-proliferator geactiveerde receptoren (PPAR) te stimuleren. Naast het herstellen van de glykemische balans wordt ook dyslipedemie gecorrigeerd via activatie van PPARα- en PPARγ-receptoren.

Hepatoprotectief effect

Uit onderzoek bij hepatitispatiënten is gebleken dat Astragalus een positief effect heeft op de lever. Het beschermende effect op de lever is onder andere toe te wijzen aan de immuunregulerende en antivirale effecten van Astragalus. Bovendien beschermen de flavanoïden tegen lipide-oxidatie en reguleren ze de collageenaanmaak. Dit speelt een belangrijke rol bij het behandelen en voorkomen van leverfibrose.

Weerstand ondersteuning

Astragalus heeft een immuunregulerende functie. Het stimuleert het immuunsysteem door de aanmaak van cytokines te ondersteunen. In vivo onderzoek heeft aangetoond dat het effect van Astragalus op het immuunsysteem afhankelijk is van de hoeveelheid polysachariden in het extract. Het Astragalus-extract stimuleerde ook de aanmaak van antilichamen in de specifieke afweerrespons. Enkele andere studies hebben aangetoond dat ook andere componenten in Astragalus, zoals saponines, een immuunregulerend effect hebben.

Allergieën

Uit een dubbelblind klinisch onderzoek bij 48 proefpersonen is gebleken dat Astragalus allergische rinitisklachten (rinitus = hooikoorts) als niezen, jeuk en loopneus kan doen verminderen. Na een periode van 3-6 weken waarbij ofwel placebo als Astragalus (160 mg wortelextract met 40% polysachariden) werd toegediend, bleken patiënten met gemiddelde tot zware hooikoortsklachten een significante verbetering in symptomen te laten zien.

Antivirale werking

Door de positieve invloed van Astragalus op de aanmaak van interferon lijkt Astragalus een antivirale werking te hebben. Interferonen zijn essentieel in de verdediging van het lichaam tegen virussen. Bovendien stimuleert Astragalus de aanmaak van andere cytokines en stimuleert het zowel de cellulaire als de humorale immuunrespons. Uit onderzoek is gebleken dat Astragalus antivirale eigenschappen heeft tegen onder andere het hepatitis B-, herpes- en coxsackievirus. Astragalus zou door de antivirale en immuunregulerende eigenschappen een rol kunnen

spelen bij de preventie en behandeling van infecties met het Coronavirus SARS-CoV-2 en de ziekte COVID-19 die door dat virus wordt veroorzaakt.

Hartfunctie

Astragalus reguleert de natrium- en waterretentie in het lichaam waardoor het een positief effect heeft op de nier en hartfunctie. Als antioxidant heeft Astragalus een beschermende werking tegen lipidenoxidatie. De hartfunctie wordt bovendien ondersteund door de calciumregulerende functie van astragaloside IV, waardoor apoptose wordt geremd en hartspierschade kan worden voorkomen.

Vruchtbaarheid

Uit in vitro onderzoek is gebleken dat de antioxidatieve capaciteit van Astragalus de mobiliteit van sperma kan verhogen. Bovendien bevat Astragalus belangrijke spoorelementen die de mobiliteit van sperma kunnen stimuleren. De antioxidatieve capaciteit van Astragalus-polysachariden kunnen in vitro ook de bevruchting van het embryo stimuleren.

CONTRA-INDICATIES

Theoretisch gezien kan Astragalus, vanwege de immuunstimulerende werking, auto-immuunaandoeningen verergeren. Voorzichtigheid is daarom geboden bij gebruik van Astragalus bij aandoeningen waarbij er sprake is van een overactief immuunsysteem.

DOSERING

Extracten worden gestandaardiseerd op de hoeveelheid polysachariden; veelvoorkomend is een standaardisatie tussen de 40 en 70% polysachariden. Doseringen kunnen oplopen tot enkele grammen Astragalus per dag gedurende therapeutische trajecten.

VEILIGHEID

Er is onvoldoende humaan onderzoek gedaan naar het gebruik van Astragalus tijdens de zwangerschap en lactatie, maar dieronderzoek laat zien dat een bestanddeel van Astragalus, astragaloside IV, toxisch kan zijn voor de foetus.

BIJWERKINGEN

Bijwerkingen bij het gebruik van Astragalus zijn zeldzaam. Mogelijke bijwerkingen zijn: uitslag, jeuk, verkoudheid of algemene maagklachten. Zeer hoge doseringen (>28 gram per dag) zouden kunnen leiden tot immuunsupressie.

INTERACTIES

Er zijn mogelijk interacties met immunosuppressiva als azathioprine, cyclofosfamine, basiliximab, ciclosporine, prednison en andere corticosteroïden. Astragalus kan mogelijk de werkzaamheid verminderen door immuunstimulerend te werken. Astragalus kan mogelijk de uitscheiding van lithium verminderen en daardoor het lithiumgehalte in het bloed verhogen].

SYNERGISTEN

Planten bevatten fytochemische complexen die complementaire/synergistische taken kunnen uitvoeren. Een mengsel van fytochemicaliën kan een grotere bioactiviteit hebben dan een enkele geïsoleerde verbinding, omdat een mengsel van bioactieve verbindingen het vermogen heeft om meerdere doelen te beïnvloeden. Traditioneel wordt Astragalus daarom vaak als onderdeel van een complex gebruikt. Ziekten met een multifactoriële etiologie, met een variabele respons op behandelingen of ziekten met een hoge kans op resistentie kunnen met een complex effectiever worden behandeld. Astragalus heeft een immunomodulerend effect door het verhogen van de T-cel, NK-cel en macrofaagactiviteit. Astragalus kan worden ingezet samen met andere plantenextracten om het immuunregulerende effect te vergroten. Eleutherococcus senticosus en Lentinula edodes (shiitake) hebben een vergelijkbaar effect op de immuuncellen en moduleren eveneens de immuunrespons. Astragalus en Eleutherococcus en Lentinulan kunnen complementair worden ingezet. Ook andere complexen zijn effectief bewezen. Zo is aangetoond dat het gebruik van Astragalus-extract in combinatie met extracten van Echinacea purpurea en Glycyrrhiza glabra een additief effect heeft op de activatie van CD4+ en CD8+ T-cellen. Astragalus en Lentinula hebben eveneens effectieve overeenkomsten bij het verlagen van de bloedsuikerspiegel, cholesterol en triglyceridewaarden. Bovendien hebben ze beide een positieve invloed op de leverfunctie. Ook Eleutherococcus heeft een positief effect op de glucoseregulatie bij diabetici.

Dit artikel is mogelijk gemaakt door Natura Foundation. Referenties kunnen bij de redactie opgevraagd worden.

“Traditioneel wordt Astragalus vaak als onderdeel van een complex gebruikt.”