e n ka n a l e d l ti n a

jd ,o

Lente 2021

ve r a l

‘How to..’

Op pad

wandelen voor beginners

met de padmarkeerder

TOORTS

Column

Marsroute naar 2030

ij gaan wandelen. Niet zomaar vrijblijvend de-paden-opde-lanen-in, maar met flinke pas en serieus aangepakt. Weet je nog? We zouden het wandelen terugbrengen in het hart van Nivon. Dat staat nú te gebeuren – na vele jaren van een omgekeerde Echternachprocessie. We sprongen geen drie stappen voorwaarts en twee achteruit. Er was feitelijk sprake van steeds een stap achterwaarts, zonder vooruitgang. Velen die de Lange-Afstands- en Streekpaden onderhouden, voelden zich enigszins onthecht. In januari is een nieuwe vorm van samenwerking met Wandelnet bekrachtigd. Officieel, met handtekeningen. Dat biedt weer perspectief. Nivon wil het eigen wandelnet zelfs uitbreiden. Er ligt een Stellingenpad (werktitel) op de tekentafel (zie pagina 9). De route is al uitgestippeld, door Friesland en Drenthe. Nu nog paaltjes slaan en markeren. Eind dit jaar mogen de initiatiefnemers het lint doorknippen. Het Nivon Pieterpad heeft in coronatijd meer voetafdrukken te verwerken gekregen dan eens tevoren. Het Trekvogelpad nadert in populariteit het PP (zoals de echte kenners het noemen). De veters gestrikt bij Het Zeehuis in Bergen legt een groeiende colonne doorzetters etappegewijs deze langste natuurroute van het land af, op weg naar het verre oosten of omgekeerd. Op Facebook verschijnen enthousiaste verslagen: “Prachtig, door duin en polder”. “De winter, het mooiste seizoen om erop uit te gaan.” “Wat een avontuur; zwanen, reigers, eenden.”

Maar een Nivonmens leeft niet bij lopen alleen. Er worden meer trajecten uitgezet. Onder het motto ‘Alleen ga je sneller, maar samen kom je verder’ staat een plan Nivon 2030 op stapel. Niet met de blik op oneindig, omdat de stip aan de horizon nog tien jaar van ons verwijderd ligt. Geen ruimtereis met onbepaalde bestemming. De aanpak voorziet in stappen, termijnen, concrete doelen. We maken de eigen toekomst haalbaar. Met een grote groep actieve leden zal geleidelijk de organisatie worden omgebouwd tot een hecht geheel dat de 21ste eeuw kan doorstaan. Aantrekkelijker accommodaties, activiteiten gericht op ontmoeten, versterking van ons eigen kader, het vernieuwen van de verenigingsstructuur. We mogen ons erfgoed dan wel graag koesteren, maar is dat onderhand niet toe aan een moderner inhoud? Klinkt allemaal misschien als vaagtaal, maar let op: we gaan vragen om jouw creatieve bijdrage aan dit proces. Ons staat nog een volgende opdracht te wachten. Welkom in het antropoceen, dit tijdperk waarin onomstotelijk vaststaat dat het klimaat de gevolgen ondervindt van ons menselijk handelen. Als natuurvrienden kunnen we daar niet aan voorbijgaan. Dat vraagt om actie. Wat mij betreft: De Toekomst Begint Vandaag.•

– Voorzitter Centraal Bestuur

Wandelen. Een hobby van de ‘grijze golf’? Juist Young Adults tonen aanzienlijk meer wandellust dan je denkt. Het is mateloos gewild, verneem ik. Reden voor Nivon om ook jongeren te verbinden aan de paden, de daaraan gelegen huizen en de Tweedaagsen. Met het opnieuw leven inblazen van deze actieve vrijetijdsbesteding bewijst Nivon dat we een natuurvriendenbeweging zijn voor elke generatie.

Nivon in het nieuws Tubantia publiceerde een uitgebreid interview met voorzitter Henk Nijhoff en activiteitencoördinator Wien Gerards over de vernieuwingsplannen bij Den Broam. “Slapen in een boomhut, wandelen over een smulpad en zelf een hut in elkaar timmeren. Den Broam verandert in een kinderparadijs.”

De Stentor besteedde aandacht aan het Groen Traineeship van NivonJong, waarbij jongeren (16 t/m 27 jr) worden

aangemoedigd mee te denken over de inrichting van de groene buitenruimte bij het ABK-huis/ Het Hallse Hull ( nivon.nl/ nieuws/aan-de-slag-als-groen-trainee ). “Het hele terrein gaat op z’n kop. Er worden echt mooie dingen gemaakt.” Eén Vandaag kwam voor een reportage over winterkamperen filmen bij Morgenrood – al jaren het hele jaar door geopend. Ans Verdonschot kon een warm pleidooi houden voor de rust en bijzondere sfeer van kamperen in dit niet meest voordehandliggende kampeerseizoen.

Plus online tipte de Natuurvrienden Fietsgids als ‘een sympathiek initiatief, dat je verzekert van een overnachtingsplek en de mogelijkheid om contact te maken met medevakantiegangers.’ •

TOORTS

Inhoud Lente 2021

Wandelen voor beginners

Pad markeren kun je leren

Nieuw Streekpad Noord-Nederland

Zang- en muziekgilde 40 jaar

Duurzaamheid

Pieterpad mét kinderen

125 jaar ‘sociaal wandelen’

WandelTweedaagse in beeld

En verder...

Activiteiten

8 Vrijwilliger in de spotlight 14 Geschiedenis 15 NivonJong 21 Groen&Doen 22 Reizen 31 Leg een link

27 Maart 27 April 28 Mei 30 Juni 31 Juli

TOORTS

Op pad

Wandelen voor beginners? Nivon helpt je op pad!

Tekst: Leonie Kohl Foto's: Wandelclub Het 3e Been

Laten we beginnen met het goede nieuws: iedereen is een wandelaar! Als je fysiek in staat bent om te lopen, dan is wandelen een goede, volgende stap. Dat je als beginnend wandelaar (nog) geen meerdaagse wandeltochten loopt, wil niets zeggen. Elke wandeling is er één, van 2 tot 20 kilometer. Voor beginners zetten we hier wat tips op een rij…

1. Wat heb je minimaal nodig om te wandelen? Wandelen is een heel laagdrempelige sport. Je kunt het zo gek maken als je zelf wilt, maar je hebt er in principe maar een paar zaken écht voor nodig: Stevige wandelschoenen, navigatie en een fles water.

2. Hoeveel kilometer wandel je per uur? Gemiddeld wandel je zo’n vijf kilometer per uur. Als beginner wandel je tussen de drie en vier-, als meer gevorderde wandelaar tussen de vijf en zes kilometer per uur.

3. Wat voor wandelpaden zijn er? — Lange-Afstand-Wandelpaden (LAWs) zijn wit-rood gemarkeerde routes van minstens 150 kilometer. In Nederland zijn er 23 LAWs, goed voor zo’n 7500 kilometer wandelplezier door de natuur. Ze volgen zoveel mogelijk onverharde paden en leiden door bossen, uitgestrekte heidegebieden, Nationale Parken, dorpjes en steden. Elk LAW heeft zijn eigen geschiedenis en zijn eigen verhaal. Nivon beheert vijf LAWs: het Overijssels Havezatenpad, het Noaberpad, het Maarten van Rossumpad, het Trekvogelpad en het Pieterpad. Ook geeft Nivon per LAW een

handige wandelgids uit met routebeschrijvingen, plattegronden, achtergrondinformatie en meer. — Streekpaden zijn een soort LAWs, maar lopen niet van A naar B. Het zijn meerdaagse rondwandelingen binnen een regio, tussen de 80 en 350 kilometer lang. Ze zijn gemarkeerd met een geelrood teken. De regio waar het pad doorheen loopt, is het thema van het Streekpad. Er zijn er 19 in totaal. Nivon beheert zeven Streekpaden: het Oosterscheldepad, het Brabants Vennenpad, het Maas-Niederrheinpad, het Groene Hartpad, het Veluwe Zwerfpad, het Drenthepad en het Utrechtpad. — Wandelnetwerken zijn routes via knooppunten, vergelijkbaar met fietsknooppunten. Via deze paden kun je zelf je route bepalen. Je kiest een startpunt (elk heeft een nummer of een combinatie van een letter en een nummer) en volgt dat tot het volgende knooppunt. Bij elk knooppunt kun je je route inkorten, uitbreiden of wijzigen. Via wandelnet.nl kun je vooraf je route bepalen. — Dagwandelingen worden uitgebracht door onder andere NS-wandelingen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en nog meer organisaties. Op hun eigen websites en wandelnet.nl vind je meer informatie.

TOORTS

Op pad 4. Hoe vind je wandelroutes? Bedenk wat voor soort wandelroute je zoekt en (ongeveer) waar. Wil je meerdere dagen wandelen, dan kom je uit op en LAW of een Streekpad. Voelt dat nog een beetje spannend? Proef dan eens van een van de Nivon Wandeltweedaagsen: twee dagen wandelen over delen van de goed gemarkeerde en onderhouden wandelpaden. Het begin- en eindpunt van je Tweedaagse is goed te bereiken met het openbaar vervoer. Je begint (meestal) bij een NS station, loopt rond de vijftien kilometer en na een dag wandelen overnacht je, heerlijk ontspannen, in een natuurvriendenhuis. De volgende dag loop je verder naar het volgende station. Nivon heeft vijftien Wandeltweedaagsen. ‘Gewoon’ een dagtocht lopen? Dat kan ook op een LAW of Streekpad. De wandelgidsen van Nivon doen meestal ook suggesties voor dagtochten. Wil je nóg meer keuze? Kijk dan op wandelnet.nl of download een van vele wandelapps.

5. Hoe navigeer je tijdens het wandelen? Onderweg wil je weten hoe je de wandelroute moet volgen. Dit kan globaal op vier manieren of een combinatie hiervan: — Wandelgids of routebeschrijving — Gemarkeerde wandelpaden (gekleurde paaltjes, genummerde knooppunten of markeringen, zoals wit-rood (LAW) of geel-rood (streekpaden). — Wandel-GPS (navigatie-apparaat) — Wandelapps (navigatie op je telefoon)

6. Wanneer kun je het beste wandelen?

stukje pleistertape op, dat voorkomt (verdere) ontwikkeling van de blaar. — Soms kom je maar geen (droog) bankje tegen. Dan is een isolerend zitmatje een absolute luxe om op uit te rusten tijdens je pauze. — Zodra de temperatuur boven de 5 graden komt, is de grootste vijand van elke wandelaar weer actief: de teek. Ga altijd op pad met een tekenpincet en controleer na elke wandeling op een tekenbeet. — Een andere ‘vijand’ is de zon. Smeer je in met zonnebrandcrème, draag een hoed, drink voldoende en draag een zonnebril om je ogen te beschermen.

In principe kun je alle dagen van het jaar wandelen, van zons opgang tot zonsondergang. Veel natuurgebieden zijn verboden terrein na zonsondergang, om het wild te beschermen. In de lente zijn bepaalde gebieden afgesloten vanwege het broedseizoen. Wat betreft het weer kun je eigenlijk in elk seizoen wandelen. Een goede voorbereiding bepaalt je wandelplezier en het motto is: slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding. De herfst en de lente zijn wel favoriete wandelseizoenen onder wandelaars.

8. Eten en drinken: wat neem je mee?

7. Wat zijn handige wandelspullen?

Je hebt echt geen auto nodig om op een fijn beginpunt te komen. Bijna alle Nivon-wandelingen zijn afgestemd op het openbaar vervoer, de Wandeltweedaagsen zijn er zelfs speciaal voor ontworpen. Ook de mooie NS-wandelingen beginnen en eindigen bij een treinstation.

Naast de meest essentiële spullen zoals wandelschoenen, navigatie en een fles water is er nog een aantal dingen dat het leven van een wandelaar een stuk fijner maakt. — Draag comfortabele, sneldrogende kleding en bescherm jezelf tegen de elementen (muts, windjack, buff, handschoenen, hoed, afritsbroek, zonnebrandcrème, etc.). — Een niet al te grote, goed passende rugzak (daypack) met een ventilerend rugpand en eventueel een netje voor je waterzak. — Maak het makkelijker om onderweg te drinken en stop een waterzak in je rugzak. Met het drinkslangetje zuig je water uit de zak en wacht je niet te lang met drinken. Zeker in de zomer een aanrader. — Vrijwel elke wandelaar zal vroeg of laat een blaar oplopen. Voorkomen is beter dan genezen en dat kan met een gehwolzalf, voetzalf of talgpoeder. Voel je toch iets schuren? Plak er snel een

Regel nummer één is dat je altijd voldoende water meeneemt. Natuurlijk in de zomer, maar ook in de winter moet je goed blijven drinken. Eten hangt natuurlijk af van je persoonlijke smaak, maar handige tussendoortjes om je bloedsuiker op peil te houden zijn fruit (banaan, mandarijn of appel), mueslirepen, nootjes of een stukje chocola (let op met smelten in de warmte).

9. Geen auto, toch wandelen?

10. Samen wandelen? Je bent zeer welkom om je aan te sluiten bij een van de Nivon wandelactiviteiten. Er zijn verschillende wandelgroepen, in verschillende regio’s. Een natuurvriendenhuis vormt de ideale uitvalsbasis om (samen) te wandelen. Je kunt ook altijd een oproep plaatsen voor een wandelmaatje in de Facebookgroep Nivon Ontmoet of op de website van Te Voet Online. •

Meer info Algemeen: nivon.nl/wandelen en wandelnet.nl OV-wandelingen: nivon.nl/wandeltweedaagse en ns.nl/dagje-uit/wandelen LAW’s en streekpaden: nivon.nl/wandelpaden en wandelnet.nl/lange-afstand-wandelpaden Wandelgidsen: nivon.vrijeboeken.com Onderweg-tips: wandel.nl/wandeluitrusting Wandelmaatje: tevoetonline.nl/service/wandelmaatje

TOORTS

Reportage

“Accuboor, stickers, bordjes”

Tekst: Hester Schaaf Foto's: Hester Schaaf, Corné Verwoert

Op pad met de markeerder

Ooit een Lange-Afstand-Wandeling gevolgd, of een etappe ervan? Een Streekpad of Wandel tweedaagse gelopen? En vond je het ook zo fijn dat je dan gewoon wit-rode of geel-rode bordjes kon volgen, zonder steeds op de kaart te moeten kijken? Dat is te danken aan bijna duizend vrijwilligers, die als padmarkeerder een stukje wandelroute voor hun rekening nemen. Alleen al binnen Nivon zijn er ruwweg driehonderd actief.

olanda Verwoert zal het zelf nooit hardop zeggen (en waarschijnlijk zelfs niet denken), maar is een van drijvende krachten achter wandelen bij Nivon. Behalve padcoördinator voor het Maarten van Rossumpad, is zij sinds kort actief voor de nieuwe wandelcommissie; is zij aanjager van de Nivon Wandeltweedaagsen (van NS-station naar natuurvriendenhuis naar NS-station) en geeft zij, net als andere ‘padco’s’, markeringscursussen aan nieuwe geïnteresseerde markeerders. Zelf is zij -natuurlijk- ook padmarkeerder. Vandaag loopt zij een stukje van ‘haar’ route na, langs de Nederrijn in haar woonplaats Kesteren.

vaak verschillende wandelingen van verschillende organisaties over een route lopen. ‘Over alleen al dit stuk lopen drie paden,’ vertelt Jolanda onderweg. ‘Het maakt deel uit van de Romeinse Limesroute, de NS-wandeling Blauwe Kamer en het Maarten van Rossumpad.’ Niet zo vreemd, het is een prachtig stuk natuur langs de rivier, door de uiterwaarden en met de Grebbeberg aan de overkant. ‘In het voorjaar, als de sneeuw gesmolten is, of als er bovenstrooms veel regen is gevallen, staat dit pad helemaal onder. Dan moet je de route omleiden via de winterdijk. Maar driekwart van het jaar kun je hier gewoon lopen.’

Pad onder water

Een markeerder van een Nivon Wandelpad is verantwoordelijk voor een route van ongeveer 15 kilometer. Deze controleert hij in elk geval twee keer per jaar, in beide richtingen. Is alles nog duidelijk? Zijn de

Wandelen is populair, weet Jolanda, en het aantal geïnteresseerden groeit nog steeds. Het leuke, maar soms ook verwarrende, is dat er

TOORTS

Reportage bordjes goed zichtbaar? Is de route nog begaanbaar? Markeren is op zichzelf niet moeilijk, maar je moet wel opletten. ‘Vaak ontwikkel je een blinde vlek op je eigen route,’ zegt Jolanda. ‘Daarom is het goed af en toe een buitenstaander mee te nemen om te checken of alles duidelijk is.’

op de kaart te kijken. Dat betekent dat er voldoende markeringstekens moeten zijn en dat deze consequent worden toegepast. De markering mag geen schade aanbrengen aan bomen of eigendommen en moet het landschap zo weinig mogelijk verstoren. Verder ziet hij erop toe dat alle routes nog goed begaanbaar zijn en geeft hij eventuele wijzigingen door aan de padcoördinator. Jolanda schroeft nog twee nieuwe aluminium plaatjes op een hek. Aan twee kanten. ‘Zo. Nu is het echt helemaal duidelijk.’•

Een accuschroefboor. Aluminium plaatjes. Een stapel tweekleurige stickers (wit-rood). Schoonmaakdoekjes. Een markeerder gaat met een goedgevulde rugzak op pad. Even wat mos van een eerder bevestigd plaatje vegen. Een wit-rood kruis aanbrengen bij een weggetje waar je juist níet in moet lopen. Een omleidingsbordje plaatsen: bij hoog water bijvoorbeeld vaart de pont niet altijd, dat moet de wandelaar ruim op voorhand weten.

Paaltje ondersteboven De belangrijkste regel is dat de markering vanaf enkele tientallen meters te zien moet zijn. ‘Verplaats je in de wandelaar: wat is zijn zichtlijn? Van welke kant is hij gekomen? Is bij een afslag of kruising duidelijk welke kant de route op gaat? Staat er geen bord of boom voor?’ De plaatjes moeten goed zichtbaar zijn, maar weer niet vandalismegevoelig. ‘Ik heb wel eens een melding gekregen dat markeerpaaltjes ondersteboven in de grond waren gevonden. Niet handig.’ Waar moet een markeerder nog meer rekening mee houden? Het uitgangspunt is dat de wandelaar het routeboekje in de rugzak kan houden. Het is niet relaxed om tijdens het wandelen steeds

Ook markeerder worden? Stuur een mailtje naar ikwilmarkeren@nivon.nl

Het Maarten van Rossumpad (vernoemd naar de sporen die krijgsheer Maarten van Rossum hier heeft achtergelaten) is een Lange-Afstands-Wandelpad van 358 km lang. De route loopt van Den Bosch door de Betuwse uiterwaarden langs Maas en Waal; via de Bommeler- en Tielerwaard door de bosrijke en heuvelachtige Veluwe naar Salland en de vallei van de Vecht. Het pad eindigt in de Overijsselse veengebieden en het Drentse esdorpenlandschap. De route loopt langs natuurvriendenhuizen de Bosbeek, het ABK-huis en het Hunehuis, en is dus goed te combineren met een wandeltweedaagse. Kijk voor meer informatie op de pagina van de accommodaties.•

TOORTS

Uit de vereniging Vrijwilliger in de spotlight

Waarom heb je de keuze gemaakt om terreinwacht te worden? In 2011 heb ik een sabbatical genomen en me afgevraagd wat ik nou eigenlijk echt wilde. Het kwam bij me boven dat ik wel een camping zou willen beheren, maar om meteen een camping te kopen was wat al te drastisch. Zo kwam ik op het idee om kampeerterreinwacht te worden en uit te proberen of dit nu echt mijn droom was.

Tekst: Jet Kooderings Foto: Iris Vermaas

Ik vond het eigenlijk nog leuker dan een eigen kampeerterrein runnen. Je hebt geen sores over het financiële gedeelte, maar wel de gezelligheid van de mensen en de verantwoordelijkheid dat alles goed loopt op het kampeerterrein.

Wie? René van Vianen (52) uit Wijk bij Duurstede Wat? Terreinwacht op kampeerterrein Het Hallse Hull Hoe ben je hier terecht gekomen? Ongeveer zestien jaar geleden kwamen we als gezin toevallig op dit terrein terecht, doordat we het in het Groene Boekje vonden. We waren zo enthousiast dat we daarna ieder jaar zijn teruggekomen.

Dus je bent dat meteen gaan doen? Nou, dat heeft nog een paar jaar geduurd, in verband met mijn werk als docent op de Hogeschool Arnhem-Nijmegen. Maar de laatste vier, vijf jaar werk ik hier in de zomervakantie twee weken en soms ook in de meivakantie. Vaak doe ik dat met mijn dochters, maar de afgelopen zomer alleen. Mijn vrouw werkt ook in het onderwijs en ze heeft andere vakanties dan ik. In de periode dat ik al of nog vrij ben, ben ik dan terreinwacht. Wat vind je leuk aan dit vrijwilligerswerk? Het is totaal anders dan mijn werk als docent en die afwisseling vind ik geweldig. Het is echt fantastisch om mensen te ontvangen en ze wegwijs te maken op en rondom de camping. Het is ook gezellig als gasten langskomen voor een praatje.

Oudere kinderen kun je betrekken in het complot.

‘Ughh, saai!’ Wandelen met kinderen — 10 tips

– Loopfiets of bmx mee en een heuvelachtig parcours kiezen. Lekker stunten!

Met deze tips van Nivonners krijg je de grootste bankhangers naar buiten.

– Thermosfles mee en een gezellig theemoment houden onderweg

– Bij het lopen gaven wij de kinderen een ‘wandelsteen’. Deze gaf magische krachten, waardoor ze zeker 3 km konden lopen. Werkte best lang…

– Kies een kindvriendelijk pad: beleefpad Hogersmilde, heksenpad bij landgoed Beerschoten of landgoed de Paltz vol zoekplekken en ontdekkingen

– Onderweg spelen: klimmen in een boom, een hut bouwen, een stevige wandelstok zoeken en (pas op je vingers!) een hier mooi handvat/ punt aan snijden – Noem het ‘buitenspelen’, zonder te push en met afstanden. Kleuters zijn dol op regen plassen, modder... Gewoon gaan!

– Iets zoeken doet het altijd goed: de voorsten zetten een speurtocht uit voor de achterste wandelaars: krijt, takken, lintjes.. wees creatief! Ook populair: een zoekkaart / bingo mee, geocashen (hier zijn veel apps en websites voor), Pokemons of Fortnite locaties zoeken in real life…

– Schatzoeken! Je leest de tips voor en bij de plaats van bestemming leg je gauw een schat neer als ze niet kijken.

– En natuurlijk het ouderwetse belonen: sluit de wandeling af met een ijsje, warme chocomelk, een pannenkoek,…•

Zo in de loop der jaren heb ik al heel wat kampeerders leren kennen. Waarvan geniet je het meest? Dat is moeilijk te zeggen, er zijn zoveel leuke dingen. De persoonlijke verhalen die mensen me vertellen vind ik erg interessant. Als er kampeerders van vorige jaren zich melden is dat een feest van herkenning. Maar ik kan ook erg genieten van een klein jongetje dat iedere keer als ik langskom enthousiast ‘Dag René!’ roept. Afgelopen zomer hebben we met een groep kampeerders in een grote kring en op veilige afstand samen gegeten. Dan leer je de mensen echt kennen en heb je leuke gesprekken. Heb je nog andere activiteiten buiten je werk? Ja zeker, ik ben voorzitter van GroenLinks in mijn woonplaats, ik heb een moestuin en ik wandel graag. Hoe kijk je naar Nivon? Het is een prima organisatie die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan. Wat mij betreft zou daar meer aan gedaan kunnen worden en zou Nivon daarin een voorbeeldfunctie kunnen vervullen.

In deze rubriek zetten we elke keer een Nivon-vrijwilliger in het zonnetje. Wil je iemand aanmelden? Mail een korte toelichting naar toorts@nivon.nl•

TOORTS

Uit de vereniging

Een nieuw Nivon Streekpad

Tekst: Jet Kooderings Foto's: Marian Nesse

230 kilometer lang moet het nieuwe Streekpad worden, van Appelscha, door het Drents-Friese Wold via Wilhelminaoord naar Steenwijk, Oosterwolde, via Fochtelooërveen terug naar Appelscha. Het pad leidt langs bossen, heuvels, uitzichten, schansen en natuurvriendenhuis Allardsoog. En het belangrijkste: het wordt zeer familievriendelijk.

Eind 2021 zal de officiële opening plaatsvinden van dit pad, dat de naam Het Stellingenpad of Grijpvogelpad krijgt. ,,Op dit moment kun je de wandeling al maken, maar hij is nog niet helemaal af. De route loopt langs knooppunten, maar moet nog wat worden verlegd om ook natuurvriendenhuis Allardsoog erbij te betrekken”, laat Marian weten.

Marian Nesse Daarnaast willen Marian en Marita nog spelelementen opnemen in hun route beschrijving om ook jonge gezinnen enthousiast te krijgen voor het wandelen. Het is de bedoeling dat Nivon een wandelboekje uitbrengt van dit nieuwe streekpad. ,,Het concept van knooppuntenroutes met een spelelement is betrekkelijk nieuw. Voor Nivon zou dat een heel goede manier zijn om jonge families te trekken”, meent Marian.

Fochteloërveen Het afgelopen jaar is Nederland massaal aan de wandel geslagen, veel mensen hebben (her)ontdekt hoeveel mooie plekjes er zijn in eigen land. Met als gevolg dat het druk was in het bos en op de hei. Net als fietsen via knooppunten, kun je ook wandelen langs knooppunten. Inmiddels zijn er in Nederland al heel wat wande lingen uitgezet, Wandelnet biedt ze in bijna alle provincies aan. ,,Ik denk dat er nu wel tien keer meer mensen knooppunten routes lopen”, zegt Nivonner Marian Nesse, zelf een fervent wandelaar én nauw betrokken bij het nieuwe Streekpad. Knooppuntroutes De 63-jarige Marian maakt onder normale omstandigheden een keer in de twee maanden een grote wandeltocht van vijf dagen tot drie weken. Nu ze in Nederland moet blijven doet ze veel met de knooppuntenroutes, ook omdat ze via Recreatieschap Drenthe is betrokken bij het controleren en

onderhouden van deze wandelroutes. Maar Marian Nesse is ook nauw betrokken bij de realisatie van een nieuw Streekpad van ongeveer 230 kilometer met Appelscha als begin- en eindpunt. De totstandkoming van dit pad is een verhaal apart. Enthousiast vertelt Marian, die zelf in het Friese Haulerwijk woont, daarover. Ter gelegenheid van het 500-jarig bestaan van de gemeente Oost- en Weststellingwerf (waartoe Haulerwijk behoort) werden in het jaar 2017 allerlei feestelijkheden georganiseerd. Stichting Vrijstaat De Stellingen werd op 1 april van dat jaar opgericht, met jaarlijks weerkerende activiteiten als gevolg. Bij Marian ontstond het idee om een rondwandeling uit te zetten, die onder andere de geschiedenis van de Stellingwerven belicht. Samen met vele vrijwiligers, ondernemers, gemeente en organisaties hebben Marian Nesse en vriendin Marita Kruijswijk zich ingezet om dit nieuwe Streekpad te realiseren.

Prachtig uitzicht Bijna twee jaar is er gewerkt aan de realisatie van dit Streekpad, dat ook langs een aantal schansen loopt. ,,Het was zó leuk om te doen en het is zo’n mooi pad geworden met zoveel verschillende landschappen.” Marian is lyrisch over de route die in negen of tien etappes gelopen kan worden. ,,Na Appelscha loop je door het Drents-Friese Wold naar Steenwijk. De route gaat door bossen en over heuvels, waardoor je op een gegeven moment een prachtig uitzicht hebt op de Weerribben. Dan langs rivieren en door de heidevelden, het is allemaal even mooi.”, verzucht Marian. Zij raadt iedereen aan om in dit schitterende deel van Nederland te komen wandelen. •

10 TOORTS

Uit de vereniging

Zang- en muziekgilde:

40 jaar muzikaal ontmoeten

Tekst: Hanneke Hijmans

Het Zang- en muziekgilde bestond in 2020 veertig jaar. Wat een tijd! Veertig jaar lang samenkomsten met veel enthousiaste zangers en orkestleden met een grote varieteit aan muziekinstrumenten. Veertig jaar lang weekenden met al die deelnemers, met de koks die voor de hele groep lekker koken en de enthousiaste dirigenten die zo’n groep toch maar iets zuivers laten zingen en spelen. Dat is soms een hele klus. Veertig jaar lang optreden voor elkaar op zondagmorgen, geweldig. De spontane muziekuitbarstingen die ’s avonds ontstaan, vaak gelardeerd met een piano, accordeon of een ukelele. En niet te vergeten al de gesprekken die de deelnemers onderling voeren, soms luchthartig, vaak de diepte in. Interessante verhalen van levens vol avonturen, hard werken en muziek maken en zingen. In het verslag van de allereerste bestuursvergadering van het Zang- en Muziekgilde (1980) staat: “Naast de plaatselijke zangen muziekavonden, waren er de landelijke zangweekends en de weken waarin alleen muziek gestudeerd werd. (..) Drie mensen zorgen voor de distributie van de zang en muziek in het land. Daardoor kan een

Vacatures Afdeling Groningen-Assen De afdeling Groningen–Assen heeft ong. 1150 leden en is verbonden met twee natuurvriendenhuizen en een natuurkampeerterrein in haar gebied. Zij zoekt: – Voorzitter (taken o.a. vergaderingen leiden; leiding van de afdeling; jaarplanning bewaken; interne communicatie in bestuur en afdeling stimuleren) – Secretaris (taken o.a. notuleren en voorbereiden van vergaderingen; jaarplanning en - verslag opstellen; kopij verzamelen voor het afdelingsblad) Info: Anne van Nes, 059-2404745 / secretarisgroningenassen@nivon.nl – Penningmeester (taken o.a. zorg dragen voor het beheer inkomsten en uitgaven; financieel jaarverslag en begroting maken; beleid voorstellen voor uitgaven, investeringen of besparingen) Info: Ypke Huisman, 050-3062044 / pm.groningenassen@nivon.nl •

Afdeling Utrecht Het bestuur van Nivon Utrecht zoekt een: – Penningmeester (taken o.a. financieel

ieder die zingt of een muziekinstrument bespeelt, deelnemen aan de landelijke activiteiten. Er zijn ongeveer tachtig muzikanten en driehonderd zangers die geregeld onze activiteiten bezoeken. Dat aantal groeit gestaag. De taak die het Gilde zich stelt, is de mensen weer actief bezig te laten zijn met de zang en muziek. Wat we zingen en spelen is zeer verschillend. Uiteraard streven we naar een zo breed mogelijk vlak en zijn we steeds bezig met uitbreiding van ons repertoire. Wij hopen bewezen te hebben dat het Gilde een taak heeft in ons Nivon. Veel mensen zoeken naar een ruspunt in deze woelige wereld, wij hopen dat het Zang- en muziekgilde voor velen dat rustpunt zal zijn.”

jaarverslag, uitvoeren betalingen, inning inkomsten,…) Info: Janjaap Luijt, 06-42907048 – Voorzitter/ secretaris (taken o.a. inhoudelijk jaarverslag, contact met Centraal Bestuur, verhuurder en werkgroepen, agenda en notulen). Info: Djoko Draaisma, 06-11463802 / Anne Marie van der Werf, 06-4558047 Nivon Utrecht organiseert activiteiten zoals yoga, boekbinden, muziek maken, leesclub, wandelen… Tijdsinvestering ca 4 uur per maand. Diverse klusjes worden onderling verdeeld. •

De Meenthe Natuurkampeerterrein De Meenthe (Noordwolde) zoekt een terreinwacht. Natuur, kamperen en klussen… Wil je als gastvrouw of gastheer de weg te wijzen op ons terrein? Draai je je hand niet om voor een kleine reparatie of wat schilderwerk? We zoeken ook handige (technische) mensen om ons team te versterken. Terreinwachten kunnen gebruikmaken van het terreinwachtenhuisje met eigen woonkamer, keuken, slaapkamer en sanitair. Verder zoeken we een tweede

Anno 2020 schrijft een enthousiaste deelnemer: “Zingen, muziek maken, samen. Inspanning, ontspanning, eruit halen wat er in zit onder inspirerende leiding. Dat is wat we bij de weekenden van zang en muziek doen. We worden twee en halve dag lang vertroeteld door een kookploeg met lekker eten, koffie, thee enz. En dan bovendien in een enthousiast, gezellig gezelschap. Dus met elkaar kletsen tijdens de maaltijden, serieus repeteren en op zaterdag ook nog gelegenheid om in de mooie omgeving rond te kijken. Het Apeldoorns kanaal is in alle jaargetijden beeldschoon. Dit geheel van muziek en gezelligheid speelt zich drie keer per jaar af in het ABK-huis. Kom het beleven!” Meedoen? Meer weten? Van harte welkom! Mail naar zangenmuziekgilde@nivon.nl•

aanmeldsecretaris die tijdens het seizoen (april - september) kan inspringen voor onze AMS. Info: Marianne Borgman, vz.meenthe@nivon.nl of Julia Arkenbout secr.Meenthe@nivon.nl• Nivon kan niet bestaan zonder vrijwilligers. Doe je mee? Alle vacatures vind je op:

nivon.nl/vrijwilligers

TOORTS

Uit de vereniging

Benedenruimte De Bosbeek aangepakt

In memoriam Andries van Aarsen Nivon Hengelo was verbijsterd toen het nieuws van het overlijden van Andries van Aarsen (1933) rondging. Helaas waren de complicaties van het coronavirus met reeds bestaande klachten hem teveel geworden. Andries deed heel veel in de afdeling. Sinds 1982 verzorgde hij nauwgezet de ledenadministratie. Hij was de stuwende kracht achter de papiergroep STOP, lid van het zangkoor en hielp bij de productie en verspreiding van het clubblad.

Tekst: Jet Kooderings

Samen met zijn vrouw Gé was hij 50 jaar huiswacht bij Krikkenhaar. Hij maakte deel uit van de Beheercommissie, was penningmeester en heeft jarenlang gewerkt en leiding gegeven aan de donderdagwerkgroep. Deze groep werkers kwam elke donderdag bijeen om klussen te doen in het huis of in het bos. In 2017 kreeg hij een lintje voor zijn inzet.

Natuurvriendenhuis De Bosbeek beschikt over een prachtige ruimte onder de parterre. Deze ‘kelder’ was jarenlang een ondergeschoven kindje en het waren vooral kinderen en jongeren die zich er uitleefden met tafel tennis, tafelvoetbalspel of sjoelbak. Maar er werd lang weinig onderhoud gedaan aan de ruimte; een doorn in het oog van Saakje Elsinga en haar man, die regelmatig huiswacht zijn in De Bosbeek. Saakje stelde aan de beheercommissie voor een plan te maken voor de ‘kelder’, samen met haar vriendin Laura van de Molen, die kennis van zaken heeft op het gebied van inrichten. Begin 2020 werden de mouwen opge-

Tekst: Henk Schaaf

NFI blijft strijdbaar De Naturfreunde Internationale (NFI) heeft haar doelen voor de komende jaren geformuleerd. De organisatie zet zich uiteraard in voor een groeiend klimaatbewustzijn. Ze wil verantwoord toerisme en buitenactiviteiten bevorderen. De Natuurvriendenbeweging ziet zichzelf – niet vrij van zelfoverschatting – als een drijvende kracht voor een wereldwijde duurzame ontwikkeling. De NFI hield in november het statutaire driejaarlijkse congres, in digitale vorm. Nivon is de Nederlandse sectie van deze NGO, die in tientallen landen enkele hon-

stroopt. Alles ging er uit, muren en plafonds werden geverfd en vernieuwd. Er kwam sfeerverlichting, een podium waar optredens kunnen worden verzorgd, via marktplaats werden nieuwe meubels aangeschaft en er werden kasten getimmerd. De beheercommissie heeft geholpen, maar de dames deden het leeuwendeel zelf. In de zomer was de facelift voltooid, maar vanwege corona kon de ruimte, die de naam ‘Nivonder’ heeft gekregen, pas op 18 november feestelijk worden geopend. Met het symbolisch bevestigen van een plank door Saakje Elsinga werd de ruimte officieel in gebruik genomen. •

derdduizenden leden telt. Namens Nivon namen de centraal bestuursleden Han Verschuur en Henk Schaaf vanachter deel aan de bijeenkomst. Het congres uitte onder meer bezorgdheid over de aantasting van het Amazonegebied en het lot van de autochtone bevolking in Zuid- en Midden-Amerika. Op zich een mooie intentie, maar het zou wellicht relevanter zijn als de NFI zich meer richt op beheersbare problemen, waar we als Natuurvriendenbeweging echt invloed op kunnen uitoefenen. Met enkele andere gedelegeerden vinden we dat de nadruk zou moeten liggen op Europa en Afrika,

Nivon Hengelo verliest een warm, capabel, ruimdenkend mens, die iedereen in zijn waarde liet en altijd klaar stond om te helpen. We gaan hem erg missen. — Luc van Veen •

waar de aangesloten verenigingen sterk vertegenwoordigd zijn. We kunnen terugzien op een harmonieus en technisch prima verlopen digitale bijeenkomst, die vanuit het NFI-bureau in Wenen soepel werd geleid. Er is nieuw perspectief voor de toekomst. Han Verschuur heeft zich in de afgelopen maanden met goed lobby werk ingezet voor een betere positie van de jongerenorganisatie IYNF, in bestuurlijk en financieel opzicht. Toch blijven er zorgen over de continuïteit. Het bureau in Wenen is maar krap bemand en het is de vraag of alle ambities in de komende periode kunnen worden waargemaakt.•

12 TOORTS

Duurzaamheid

Klimaataanpak Wat kan Nivon bijdragen?

Tekst: Kees Hogervorst, namens de werkgroep Eerlijk en Groen Foto's: Rob Vermaas

“Corona heeft de koers van de tanker veranderd, al weten we nog niet met hoeveel graden”, schrijft Bert Wagendorp in zijn bespiegeling over de veranderingen naar 2021, die door corona in een versnelling zijn gekomen. Tijd voor een blik op duurzame ontwikkelingen op macroen microniveau.

Zonnepanelen bij Banjaert

e verkiezing van Biden in Amerika is mede te danken aan het onzichtbare virus. De VS wordt weer lid van de wereldgezondheidsorganisatie WHO en sluit zich weer aan bij het Akkoord van Parijs en Biden wil een versnelde energietransitie.

De digitalisering gaat ineens vijf keer zo snel. We hebben geleerd om thuis te werken en digitaal te vergaderen, ook binnen Nivon. Zelfs een Nieuwjaars-Zoom-koffie met familie is niet raar meer. Na corona zijn we blij om elkaar weer echt te ontmoeten, maar het woon-werkverkeer zal blijvend verminderen. Alleen de minister van Infrastructuur gaat nog driftig door met de wens nieuw asfalt aan te leggen, maar zal op den duur ook haar zin niet meer krijgen. “Het besef dat de coronacrisis klein bier zal zijn, vergeleken met de klimaatcrisis, drong in 2020 vrij algemeen door”, schrijft Wagendorp verder. De EU heeft haar klimaatdoelen aangescherpt en de vele miljarden, die in de VS en de EU zijn gereserveerd voor het aanjagen van de economie na corona, zijn voor een groot deel gekoppeld aan duurzaamheidseisen. De noodzaak tot handelen is eindelijk echt doorgedrongen. In Nederland kennen we de Green Deals, die op veel gebieden zijn afgesloten tussen belangenorganisaties en de overheid. En het Klimaatplan komt de komende jaren tot uitvoering. Dat roept ook de vraag op: waar kunnen wij als Nivon een bijdrage leveren aan de

versnelling van klimaatdoelen? Laten we eens wat breder nadenken over waar we als Nivon invloed op kunnen hebben. Duurzame huizen en terreinen. Met het energiezuiniger maken van onze huizen zijn we al sinds 2012 flink aan de gang. Nu onderbroken door een investeringsstop vanwege corona, maar ik neem aan dat we vanaf medio 2021 weer volop aan de slag kunnen. Verdere verduurzaming gaat veel geld vragen, het laaghangend fruit is inmiddels wel geplukt. Dan is het nodig om ook een visie op de langere termijn voor de huizen te hebben. Want een goed gebruik bespaart ook energie. Het klinkt raar, maar naarmate meer mensen in onze huizen overnachten, wordt bespaard op het energieverbruik thuis. Gemiddeld vraagt een overnachting in een huis minder energie dan een overnachting thuis. Duurzaam bosbeheer. Opgeteld hebben we best veel bos rond onze terreinen. Er is een Green Deal Duurzaam Bosbeheer. Daarin wordt overeengekomen om het hout uit duurzaam beheerde bossen zo optimaal mogelijk te gebruiken, bijvoorbeeld als timmerhout. Dat kan bij de huizen en terreinen in beperkte mate voor erfafscheidingen en, gezaagd, voor buitentimmerwerk. Maar het kan ook gebruikt worden als stookmateriaal voor houtkachels. Geen pellets van hout dat van overzee moet worden aangevoerd, nee, gewoon stookhout van eigen terrein. En een houtkachel is gezellig in gemeenschappelijke ruimten,

TOORTS 13

Duurzaamheid verwarmt plaatselijk. Dan kan de centrale verwarming wat lager (zie kader Stook verstandig). Een ander aspect is het bosbeheer zelf. Gezonde bossen zijn goeie CO2-vangers. Daar hoort ook tijdige herplant bij. Staatsbosbeheer gebruikt daarvoor “klimaatbestendige” boomsoorten, boomsoorten die tegen verandering van het klimaat kunnen, bijvoorbeeld zomereik en kastanje. Vervoer, reizen. De reizen die Nivon organiseert gaan niet met het vliegtuig, maar vooral per bus, trein, fiets of te voet. Dat zit wel goed. Onze huizen liggen mooi, maar zijn moeilijk bereikbaar met openbaar vervoer. Daar moeten we op den duur toch wat op verzinnen. Een “brengen ophaalservice” naar een nabij gelegen station, zoals je die in het buitenland wel eens tegenkomt? Ook zullen – naarmate de vraag toeneemt - onze huizen meer laadfaciliteiten voor elektrische auto’s moeten gaan bieden. Tot nu toe kunnen we een enkele elektrische auto nog bedienen met een verlengsnoer aan een stopcontact, maar op den duur is dat onvoldoende.

En tot slot: Verkiezingen. Kijk goed welke partij(en) prioriteit geven aan een stevige klimaataanpak, waarbij ook de lasten eerlijk worden verdeeld. •

Stook verstandig Houtkachels zijn warm en gezellig, maar hebben een kwalijke reputatie waar het gaat om uitstoot van o.a. fijnstof. Kees Hogervorst: “Van fijnstofuitstoot kun je zeker last krijgen als het niet waait en je er vlakbij bent in dichtbebouwde gebieden. Onze accommodaties liggen ruim in het groen en het fijnstof verwaait daar al snel en wordt opgenomen/opgevangen door de omgeving. Verder helpt een juist stookgedrag en zijn er kachels met fijnstoffilters.” “Bos dat groeit neemt CO2 op, maar hout dat in de natuur achterblijft stoot weer CO2 uit tijdens het rottingsproces. Dat duurt weliswaar lang, maar toch. Als het hout voor iets anders wordt gebruikt, bijvoorbeeld timmerhout, dan voorkom je dat proces. Als je ook het resthout verstookt, voorkom je weer gasverbruik en daarmee CO2-productie. Met een houtkachel verwarm je plaatselijk, daarmee bespaar je ook C02 als je de ‘basisverwarming” van de ruimte op een wat lagere temperatuur stookt.” 10 tips voor verantwoord stoken: milieucentraal.nl Tip! Download de app Stookwijzer en/ of Stookalert•

Zonnepanelen en mos-sedumdak bij Hunehuis

Tekst: Henk Schaaf

Nivon in actie voor klimaatdoelen Met veertig andere maatschappelijke organisaties streeft Nivon naar een duurzamer en eerlijker economie. Onze naam staat onder een manifest waarin de Tweede Kamer en het kabinet worden opgeroepen meer vaart te maken om de doelen van het Parijse Klimaatakkoord te halen. In 2019 heeft het Platform Duurzame en Solidaire Economie (DSE) een petitie aangeboden aan de Tweede Kamer (zie foto). Daarin werd aangedrongen op het “verkleinen van onze ecologische voetafdruk”. Andere organisaties die verbonden zijn aan het platform zijn o.a. IVN, Natuurmonumenten, Urgenda, vakbonden en kerken. Met elkaar vinden we dat er in Nederland gedegen onderzoek moet komen. Er liggen wel plannen voor klimaatbeleid, kringlooplandbouw en de circulaire economie, maar er mag een stevige schep bovenop. Zo bieden ook de maatregelen om de uitstoot van stikstof te verminderen geen samenhangend beeld hoe een duurzame samenleving er op de langere termijn uit zal zien. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft het Platform DSE uitgenodigd voor een gesprek over een project rond klimaatbeleid. De organisaties

hadden de WRR gevraagd een onderzoek te starten naar beleid dat moet leiden tot het halveren van onze ecologische voetafdruk in 2030. Klimaatbeleid moet bijdragen aan het oplossen van problemen rond biodiversiteit, grondstoffengebruik, stikstofuitstoot en vervuiling. Het hele economische systeem moet worden bekeken, met alleen tech nische maatregelen komen we er niet. Het Platform DSE wil betrokken blijven bij de discussie over deze onderwerpen. •

Weg met dat weggooiblik! Frisdrank- en bierblikjes in de goot en in de berm. Kan dat niet anders? Ja dat kan, nu de Tweede Kamer besloten heeft statiegeld te gaan heffen op blikjes. De Statiegeldalliantie is de campagne “Yes, We Can” gestart. Nivon doet er aan mee. “Can” staat hier zowel voor “kunnen” als voor het Engelse woord voor “blik”. Vanaf 1 juli 2021 zal al statiegeld worden ingevoerd op kleine plastic flesjes (15 cent als je een flesje inlevert). Statiegeld op blikjes is dan de automatische vervolgstap, vindt staatssecretaris Van Veldhoven. Dit zal per 1 januari 2023 gebeuren. De Statiegeld alliantie is blij met dit besluit. “Het kabinet antwoordt hiermee positief op onze vraag. Door statiegeld zal het aantal plastic flessen en blikjes op straat heel sterk verminderen.

Nederland wordt eindelijk zichtbaar schoner.” In november 2017 ging de Statiegeldalliantie van start. Vanaf dat moment sloegen tientallen Nederlandse en Vlaamse gemeenten, maatschappelijke organisaties en bedrijven de handen ineen voor statiegeld op plastic flessen, voor de grote én de kleine weggooiproducten. Dit staat nu per 1 juli 2021 te gebeuren. Nivon Natuurvrienden was een van de eersten die zich aansloot. Vandaar dat we ons nu ook verbinden aan het vervolg. Namens deelnemer ASN Bank legt duurzaamheidsadviseur Jonna Tjapkes uit: "Afval bestaat niet. Grondstoffen moeten steeds opnieuw worden ingezet. Het is nu tijd om ook de blikjes uit de natuur te houden. Alleen op die manier zetten we écht een stap naar een circulaire samenleving.” Alle deel nemende partijen hebben een eigen poster die aandacht vraagt voor de campagne. Het affiche met de Nivonvlag en een blikje met de actieslogan wordt in al onze accommodaties en afdelingsgebouwen opgehangen.•

14 TOORTS

Geschiedenis

Een buitenplaats aan de Vecht Gebouwd in 1676 behoort Over Holland tot de grootste buitenplaatsen uit de 17e eeuw. Het is een rijksmonument. “Het vertrek beganegronds ten zuiden van de entree is rijk gedecoreerd in stuc in rococostijl” … ”In de koepelzaal een gaaf bewaard gebleven ensemble van zeven hoge geschilderde behangsels in lijstwerk.”

Tekst: Sjoerd Kemeling

voordrachten. Toneelgroep ‘de Jonge Spelers’ kwam op de fiets. Wel een uur te laat, vanwege dubbele bandenpech, maar hun opvoering van ‘De klucht van de koe’ bleek een succes. Gefinancierd door de Centrale organiseerde het IvAO in 1936 negen internaatsweken voor werkloze functionarissen uit de verschillende organisaties van de moderne arbeidersbeweging. Voorzitter Henk Brugmans opende de weken. In zijn verhaal verwees hij naar de bijzondere locatie. “Een oud regentenhuis, voortgekomen uit de cultuur van de aller-bovenste laag, thans ter beschikking van een stuk cultuurverrijking van het gehele volk.”

iet bepaald een plek waar je een natuurvriendenhuis zou vermoeden. Of het moet zijn omdat de Zweedse plantkundige Linnaeus (1707-1778) er een tijdje woonde. Twee eeuwen na zijn verblijf zouden natuurvrienden van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO), de oude naam van Nivon, er conferenties houden, vakantie vieren en paddenstoelen bestuderen. In de jaren ’30 van de vorige eeuw verwierf onze vereniging in korte tijd diverse huizen en terreinen. Samen met het grote landgoed kon Over Holland worden gehuurd van de Stichting Utrechts Landschap. 1 juli 1933 werd het in gebruik genomen. Bezoldigd bestuurder Piet Voogd sprak de zekerheid uit dat “Over Holland een attractie zal blijken te zijn voor de velen, die de grote steden ontvluchten om in de vrije natuur gezondheid en kracht op te doen.” Voogd bedankte de Amsterdamse werklozen die geheel belangeloos het interieur aanpasten voor het gebruik als groepsaccommodatie. Er stonden zestig bedden in de diverse vertrekken. Op de zolderverdieping nog eens veertig slaapplaatsen, geschikt om als “massakwartier” te dienen. Piet Voogd kreeg gelijk. Over Holland was een attractie. Al snel organiseerden diverse afdelingen weekenden op de nieuwe aanwinst. Gezamenlijk fietsen van Utrecht of Amsterdam naar Over Holland en soms zelfs per boot over de Vecht. In augustus 1934 vond de landdag van de Natuurvrienden plaats op het terrein van Over Holland. Koos Vorrink sprak de duizenden bezoekers toe. Zij waren gekomen met autobussen, op de fiets of per trein. Koos eindigde zijn rede met: ”Bouwt huizen als een symbool van groeiende gemeenschap, dan zal elk natuurvriendenhuis een bolwerk zijn in de wereld van het kapitalisme. Vrijheid!” Geestdriftig applaus was zijn deel. Er werd samen gezongen. Niet alleen ‘Over de Wielewaal’ maar ook het Solidariteitslied. Er waren

Over Holland had grote aantrekkingskracht op natuurvrienden die er hun vakantie wilden doorbrengen, niet alleen omdat het uniek was, maar ook omdat het aan de Vecht lag. Een stukje roeien met mooi weer is altijd leuk, maar ook niet zonder gevaar. Zo vatten drie bejaarde gasten van Over Holland het plan op om op de Vecht te gaan varen. “Het echtpaar T. stapte in de roeiboot en mevr. B. wilde hun voorbeeld volgen. De laatste stapte echter mis en kwam in de Vecht terecht.” Het bootje raakte uit balans en ook het echtpaar verdween in het water. De drenkelingen werden gelukkig gered door een fruitplukker die in de buurt aan het werk was. Tijdens de oorlog werd Over Holland, net als andere natuurvriendenhuizen, ingepikt door Vreugde en Arbeid. Op 1 januari 1942 verliep de huurovereenkomst. In de jaren ‘30 was het, om met de correspondent van Het Volk te spreken, de plek waar arbeiders zich vrij konden voelen in de schoonste omgeving die het veenland kon scheppen, waar ze een boek konden lezen bij het prieel aan de heerlijke Vecht en konden genieten van wat Lafarge, Marx’ schoonzoon, “het recht op luiheid” noemde.•

Bronnen: Door die vermaledijde Corona kon ik ons archief niet raadplegen. Dit artikel kwam tot stand met behulp van Wikipedia, Delpher en ‘Met overleg en durf, de Centrale 75 jaar” (1979)

TOORTS 15

Column NivonJong

De ontdekking van wandelgebieden in Nederland Wandelen was al even helemaal hip, maar sinds de coronatijd gaat iedereen er volop op uit. Op Instagram staat je tijdlijn vol met prachtige natuurgebieden. Dit triggert iedereen nog meer om Nederland te ontdekken en daar hebben we nu mooi de tijd voor! Sinds een jaar hebben mijn vriend en ik een camper, een zelfomgebouwde Ford Transit. Deze hebben wij aangeschaft en omgebouwd net voor het coronavirus uitbrak. Een betere tijd was er achteraf gezien niet! Eén van de fijnste dingen van een camper is de vrijheid die het je biedt. Je pakt je spullen in en je rijdt naar een mooie plek. Zo kom je terecht in prachtige natuurgebieden met uitgestrekte wandelpaden. De natuurkampeerplaatsen bieden voor ons de optimale combinatie van goedkoop kamperen in de wilde natuur. Half oktober hebben we een nachtje op Landgoed Het Zand Hattemer Oldenburger gestaan. We stonden midden in het bos met prachtige landschappen om ons heen. Hier hebben wij een halve dag heerlijk gewandeld. Oktober is voor ons de ideale periode om mooie wandeltochten te maken. Je ziet de mooiste kleuren blaadjes aan de bomen en de prachtigste paddenstoelen uit de grond steken. Wij wonen in de randstad en daarom moeten we er echt op uit om een mooi gebied te vinden voor lange wandelingen. De periode van de coronacrisis geeft ons eindelijk de kans om wandelgebieden dichtbij huis te ontdekken en vaak zijn wij aangenaam verrast. Zo zijn we ook naar de Sallandse Heuvelrug gereden. Wanneer je in dit gebied wandelt vergeet je bijna dat je in Nederland bent. De bossen en de heiden leiden je naar ademnbenemende vergezichten. Er lopen verschillende routes door het gebied die makkelijk te volgen zijn aan de hand van gekleurde pijlen. Wanneer je genoeg gelopen hebt kun je je wandeling afsluiten bij een restaurant bij de parkeerplaats met heerlijke warme chocolademelk en oliebol. Het coronavirus heeft ons goed in z’n greep maar het dwingt ons ook om van ons eigen land te genieten en om de prachtige Nederlandse landschappen te ontdekken. Laten we dit zien als een positieve ontwikkeling in deze rare tijden. — Marije van Wetten, bestuur NivonJong•

NivonJong is de jongerenafdeling van Nivon. Speciaal voor iedereen tussen de 15 en 30 jaar organiseert NivonJong adembenemende evenementen. Check hiervoor: nivonjong.nl

16 TOORTS

Op pad

Zelf op trektochtavontuur? Wist je dat alle natuurvriendenhuizen een Wandeltweedaagse hebben? Dat zijn trektochten die beginnen bij een OV-punt, lopen naar een Nivonhuis voor een overnachting en daarna weer eindigen bij een OV-punt. NivonJongers Céline en Iris liepen de Tweedaagse bij Het Hunehuis.

Steenwijk (NS-station)

Natuurvriendenhuis Het Hunehuis LAW 4

Dag 2

Hunehuis — Steenwijk

11 KM 6

Dag 1

Tekst & foto’s: Céline Steenbergen en Iris Vermaas

Ruinen — Hunehuis (16,6 km) Bij bushalte Ruinen 1 begint ons avontuur! Eerst nog bij de bakker een lekker broodje gehaald, zodat we vol energie aan de tocht beginnen. Met de routekaart en beschrijving in onze hand lopen we slingerend door de schattige straatjes ineens de prachtige natuur in. 2 Wandelend ontdekken we verschillende Drentse landschappen. Elk paadje is zo fotogeniek! Onderweg lunchen we gezellig naast de wilde koetjes en genieten we van de zon op het zachte mos. 3 Aankomst Hunehuis Het absolute hoogtepunt zijn de laatste 3,5 km. Na Uffelte ga je het bos weer in. De ‘oeh’ en ‘ah’ wisselen af met ‘het is zó

mooi hier’. 4 We lopen door het Holtingerveld tijdens golden hour over kleine paadjes en door houten hekjes. En dan, uit het niets, licht door de bomen en de complete Holtinger schaapskudde 5 die ons verwelkomt bij Het Hunehuis. Overnachten in het huis Hiken naar je overnachting is ongelofelijk gaaf. Je loopt een hele dag met je rugzak door de mooiste natuur naar een natuurvriendenhuis, ook midden in de natuur. Wauw! Ik zet mijn schoenen in het rek bij de garderobe en kijk ernaar, trots en voldaan. Te moe voor een zelfbereide maaltijd trakteren we onszelf op patat en genieten we na van de onvergetelijke dag.

Dag 2

Hunehuis — Steenwijk (10,8 km) Wakker worden in een natuurvriendenhuis blijft bijzonder. Je kijkt uit het raam meteen de bomenrij in. Deze ochtend wat extra speciaal blauwe lucht en laaghangende mist. De route begint door een stukje typisch Drenthe en loopt vervolgens door het militair oefenterrein. Een indrukwekkende afsluiter voor we weer in de bewoonde wereld aankomen. Yes, het bordje Steenwijk in zicht! Na 27,4 km zit ons mini-trektocht erop. De kilometers verdwenen onder onze wandelschoenen, wat een prachtige natuur en route was dit. 7 Aangekomen bij station Steenwijk namen we de trein terug met, zoals gebruikelijk bij ons, een grote hoeveelheid foto’s en selfies op zak.•

TOORTS 17

Op pad

SP 6

Dag 1

Ruinen — Hunehuis 3

16 KM 4

Ruinen

(bushalte)

1 KM

Routelijn en Kaart: Nivon Natuurvrienden © Basiskaart: J.W. van Aalst — opentopo.nl

We hebben iets heel bijzonders in petto voor alle wandelliefhebbers. Wees als eerste op de hoogte via onze nieuwbrief en sociale mediakanalen. Nog niet geabonneerd op de nieuwsbrief? Ga naar nivon.nl en meld je aan.

18 TOORTS

Op pad

Wandelen met kinderen Familie Hommes liep het hele Pieterpad

Van Pieterburen naar de Sint Pietersberg: 500 kilometer hebben we volbracht. We zijn net gefinisht en kijken terug op een geslaagd avontuur. Het doel was als gezin samen op avontuur, zonder de beeldschermen. Samen de tijd hebben, mooie dingen zien, even alles laten varen en zo de kinderen langzaam ouder zien worden.

TOORTS 19

Tekst en foto’s: Chris Hommes

Op pad en op de dijk van Millingen (wat een vreselijk stuk was dit). Maar die heb je nodig om van al die mooie stukken extra te kunnen genieten. Althans, dat was mijn uitleg om de pijn van de etappes voor mijn kinderen te verzachten. En samen afzien schept ook een band. Om daarna over na te praten, want we bleven altijd ergens slapen (Landal huisje, B&B, hotel, etc.) en samen lekker eten.

In de flow

e zijn begonnen in de zomer van 2015, toen de kinderen tien, zeven en vijf jaar waren. Op 14 november 2020 arriveerden we op het uitzichtpunt van de Sint Pietersberg. Dat is vijf jaar voor op schema, want we wilden het eigenlijk in tien jaar lopen. Tien jaar, twee weekenden per jaar, zo’n 12 a 13 kilometer per etappe. We wilden het langste wandelpad van Nederland lopen en aangezien opa en oma in het hoge noorden wonen, was dit voor de eerste etappes een perfecte uitvalsbasis. De combinatie opa en oma met een stukje wandelen ging er dan ook de eerste jaren goed in.

Warme chocomelk

Hoe was dat voor de kinderen? Eenmaal aan het wandelen lijkt er wel iets van hen af te vallen. En aangezien het een soort ritme was van twee wandelweekenden in het jaar, bleef het voor hen ook vrij overzichtelijk. Dit jaar (2020) hebben we ongeveer de helft van het pad gelopen. Covid zorgde ervoor dat we plotsklaps veel tijd hadden. We hebben meerdere keren vier of vijf dagen achter elkaar gelopen. Een mooie test vond ik zelf. En ja hoor, dat vonden ze zelfs fijner. De eerste en de tweede dag zijn namelijk het moeilijkst, volgens hen. Daarna kom je in de flow. Jilles (nu 15) vond bij navraag eigenlijk niets leuk, maar is wel trots op de prestatie. Het doel heiligt de middelen, zeg maar. Iets volbrengen, is heel waardevol. Zeker omdat hij als eerste van onze familie op het eindpunt stond, een overwinning! Frederique (nu 12), vond dat er prachtige etappes in zaten en vond het samen lopen juist heel fijn. Liefst met de honden erbij (die zijn ook vele etappes meegegaan). Wat ze minder vond, was een vader die alle verhalen en weetjes van de omgeving voorlas uit het boekje.

In Pieterburen hebben we de Nivon wandelgids gehaald en we zijn gewoon begonnen. Wat zijn dat mooie etappes in het hoge land van Groningen! Dat hielp ook om de kinderen enthousiast te krijgen en te houden. Zelf ben ik noordeling en ook ik was verrast door het mooie land van Groningen, maar later ook van heel Nederland. De eerste etappes wandelde Joshua (5) nog mee met zijn loopfiets. Vanaf Winsum was dat niet meer nodig. Een tip die ik kan geven: maak de etappes niet te lang. En kijk wat de kinderen aan kunnen. Soms gaat het beter, soms gaat het minder. Wat ook helpt, is met de wind mee te lopen. Dat kan dus inhouden dat je soms op het eindpunt begint. Ik besefte me dit tijdens het lange stuk langs het Reitdiep. Wind en regen op de kop, slim was het zeker niet. De warme chocolademelk met dubbele slagroom bij De Drie Gezusters was daarna meer dan verdiend. Uiteindelijk hebben we veel in het voor- en najaar gelopen, in mei en in oktober. Vele weertypes gehad dus.

‘Wat moet ik met verhalen van turf, dat rivieren eerst recht waren gemaakt en daarna weer krommer en dat Maastricht eigenlijk helemaal niet bij Nederland wilde horen…’ I rest my case

Samen afzien

Prachtig land

En zo trokken de kilometers aan ons voorbij, via een soort vast ritme. Rond 9.00 a 10.00 uur beginnen na een goed ontbijt, extra broodjes smeren en de water- en koffiethermos goed gevuld. Twee goede stops, eentje bij de bakker en de tweede bij een leuk restaurantje en weer stoppen rond 15.30 uur. Sommige stukken waren echt heel lastig en voor iedereen heel saaaiii. Bijvoorbeeld rondom Emmen

Als ze er echt doorheen zaten, deden we gezellig spelletjes onderweg. Laatste letter van het ene woord, is de eerste letter van het volgende woord. Wie heeft de pet van tante Jet. Muziekjes van de playlist raden. Dat soort dingen. Joshua (nu 10) vond de etappe op de hei in Drenthe en op de Sallandse Heuvelrug het mooist. Met mist! En voor hem was iedere kerktoren in zicht een uurtje lopen naar de volgende bak met friet… (Veel en lekker eten, wandeltip!) En ja, soms is het saai... Pech. Even doorzetten. Als ouders vonden we het prachtig. We nemen Nederland (te) vaak voor lief. Denken dat alles wat verder weg is, mooier is. Maar we hebben echt een prachtig land met heel veel gezellige en lieve Nederlanders. Nederlanders die ons een lift gaven als we er doorheen zaten. Restaurantjes die eigenlijk dicht waren, maar toch nog even voor ons open gingen. En natuurlijk de Nederlanders die ons op het juiste pad hielden. Het Pieterpad was prachtig… Maar nu hebben we nog vijf wandeljaren ‘over’. Wat wordt de volgende route?•

20 TOORTS

Internationaal

Het begon met wandelen Op 11 april 1895 verscheen in de Weense Arbeiter-Zeitung een oproep tot deelname aan een Paaswandeling in het Wiener Wald. Ontmoetingspunt was het Zuidstation, herkenningsteken de Arbeiter-Zeitung. Er kwamen 62 sociaal-democratische wandellustigen op af. In 1928 wees een activistische Natuurvriend uit Czernowitz er in het verenigingsblad Der Naturfreund op dat er nergens een plek is waar de arbeider kan uitrusten van de klassenstrijd. Is deze zich er niet van bewust wat hem naar de bergen voert, dan keert hij uitgerust terug, bereid om opnieuw uitgebuit te worden. Alleen als hij zich realiseert waarom hij er op uit trekt, verstookt hij zijn energie niet vergeefs voor de arbeidersklasse. Zo wordt een natuurtocht tot krachtbron voor de klassenstrijd. Sindsdien hebben de Duitse Natuurvrienden het concept van het sociaal wandelen gekoesterd. Activiteiten in de natuur dienden ook bij te dragen tot maatschappelijke bewustwording.

Tekst: Han Verschuur

Transitie naar een ecologische samenleving — Terwijl wij

e latere voorzitter “kameraad Rohrauer” leidde de tocht, die overigens op kritiek stuitte van het partijsecretariaat. Wandeltochten door de natuur onttrokken de deelnemers immers aan de strijd voor het algemene kiesrecht en werden daarom als frivool afgewezen. In je eentje sociaal wandelen — Die kritiek was aanleiding

om ‘sociaal wandelen’ als concept te omarmen, om de wereld te ontdekken en beter te begrijpen. Ten tijde van de oprichting van de toeristenvereniging “Die Naturfreunde” trok de Weense journalist en sociaal-democratische politicus Max Winter (*1870 - +1937) te voet door het Boheemse Woud, om zich daar voor de Arbeiter-Zeitung een beeld te verschaffen van de werken leefomstandigheden van het proletariaat. Op zijn tochten sprak hij o.m. met boswerkers en glasblazers. De bij dit veldwerk verkregen inzichten verdiepte hij met bronnenonderzoek. Daarmee was hij een pionier in gedegen onderzoeksjournalistiek. Goed onderbouwd stelde hij sociale misstanden aan de kaak met vlijmscherpe analyses. Hij was vooral actief voor de sociaal-democratische jeugdbeweging en werd in 1925 tot voorzitter gekozen van de Internationale Rode Valkenorganisatie, waar ook onze A.J.C. bij aangesloten was.

door de natuur struinen, nemen wij de toenemende horizonvervuiling waar door zon- en windparken, door hogesnelheidslijnen en megas tallen. We zien de gevolgen van de klimaatverandering in onze bossen en kunnen ze voor het waddengebied voorspellen. Dat vraagt om reflectie op de menselijke, dus ook onze eigen, invloed op de natuur, op de achterliggende maatschappelijke oorzaken van economische aard en om politiek engagement, als bijdrage aan noodzakelijke maatschappelijke verandering. De ecologische crisis vergt een andere omgang met de natuur. Sociaal zwakkeren ondervinden versterkt de gevolgen van de crisis, die vooral door de hogere inkomensklassen veroorzaakt wordt. Het maakt duidelijk dat de transitie naar een ecologische samenleving tevens een sociale dimensie heeft. Niets tegen puur recreatief wandelen, maar het zou jammer zijn als het sociale wandelen alleen nog een rol speelt in het culturele geheugen van onze beweging. Voor het ´Nieuwe´ wandelen wint de maatschappelijke invalshoek aan actualiteit, als instrument om bewustwording op gang te brengen t.a.v. de urgentie van een sociaal-ecologische transitie. Wellicht kunnen wij in navolging van de Duitse Natuurvriendenjongeren een project Beweeg!-redenen opstarten met actuele thema´s, zoals de megastal als uitwas van een groter probleem. Het gaat daarbij niet zozeer om kennisoverdracht, maar om een aanzet tot discussie. Wij zouden ons er weer sterker van bewust moeten zijn dat alles begon met wandelen vanuit een sociologisch motief, dat na 125 jaar nog steeds relevant is.•

Voor die doelgroep schreef hij in 1911 de brochure Soziales Wandern. Hij beschrijft en analyseert daarin zijn waarnemingen tijdens zijn verkenningen te voet en eindigt met de oproep: Trek erop uit en geef je ogen de kost. Het gaat niet om het aantal afgelegde kilometers, maar om meer inzicht in de pluriformiteit van de samenleving. Dat is sociaal wandelen! Ontmoetingsplaats Zuidstation

TOORTS 21

Groen & Doen

Koos? Uit Lage Vuursche? Nee, maak kennis met Koos de Koala! Een natuurvriend net als wij. Koos neemt je in zijn eerste boek ‘Koos zoekt een huis’ mee op avontuur. Op speelse wijze worden grote natuur- en milieuproblemen klein en toegankelijk gemaakt. Het eerste deel is nú te bestellen via koosdekoala.nl/shop

Uitleg Koos de Koala zoekt een nieuw groen (t)huis. Maak een kijkdoos met jouw droom-natuurvriendenhuis. Teken je huis, knip alle elementen uit en plak ze in een lege (schoenen)doos. Versier de doos vanbinnen, maak lichtgaatjes aan de bovenkant en knip een kijkgaatje aan de voorkant. Voila! Jouw eigen natuurvrienden(t)huis voor Koos.

Maak kans op het boek van Koos! Stuur een foto van jouw droom-natuurvriendenhuis naar toorts@nivon.nl met jouw persoonsgegevens.

22 TOORTS

Reizen Watersport JUMP organiseert de leukste zomerkampen van Nederland! Een hele week kamp zit boordevol gave spellen, kampvuur, vrienden en heel veel plezier. JUMP heeft een groot archief aan originele en leuke spellen, mooi kampmateriaal en heel veel verkleedmateriaal, waardoor de week onvergetelijk wordt. Voor iedereen tussen 6 en 17 jaar.

Er zijn nog plaatsen vrij bij de volgende kampen: HOCUS POCUS 24 t/m 31 juli 2021 JW2102 6 – 9 jaar, De Meene, Buurse Prijs: € 169, niet-leden: € 199

LIT 24 t/m 31 juli 2021 JW2101 13 – 15 jaar, Het Hallse Hull, Hull

Zeilvakantie in Friesland (9 – 20 jaar)

Zon, zeilen, zwemmen en nog veel meer is wat je mag verwachten van onze supergezellige zomerkampen in Friesland. Het maakt niet uit hoeveel zeil ervaring je hebt, of niet hebt, iedereen kan zijn ei kwijt op onze valken. Buiten de tijd die we doorbrengen op het water wordt het een week vol lekker eten, goed gezelschap, kampvuren en spellen. Drie kampen vinden plaats op een van de mooiste boerderijen van Friesland met onze persoonlijke stijger pal aan het water. Met Expeditie Friesland maken we een trektocht en verblijven we ’s nachts op de boten, voor de echte dare-devils dus. Zie jij deze feestelijke week wel zitten, schrijf je in! Alle kampen hebben nog plekjes vrij, maar wees er snel bij nu de vroegboekkorting nog geldt.

Prijs: € 215, niet-leden: € 245

BUURSE AAN ZEE 31 juli t/m 7 aug, JW2103 9 – 11 jaar, De Meene, Buurse (let op, gewijzigde locatie!) Prijs: € 215, niet-leden: € 245

ERROR 404 31 juli t/m 7 aug JW2106 15 – 17 jaar, Het Hallse Hull, Hall Prijs: €215, niet leden: €245

KAMP PEREN 14 t/m 21 aug JW2105 11 – 13 jaar, Het Hallse Hull, Hull Prijs: € 215, niet-leden: € 245

Meer info:

jumpzomerkampen.nl jump@nivon.nl of volg ons op Facebook, Instagram en Twitter: @jumpzomerkampen

Veilig reizen met Nivon Garanties zijn er nooit, maar we hopen toch van harte dat er deze komende zomer weer wat gereisd kan worden, in binnen- of buitenland. Nivon volgt daarbij de richtlijnen van de Nederlandse Overheid, lokale overheden en de reisadviezen van Buitenlandse Zaken. Reizen naar bestemmingslanden naar een (op het moment van vertrek) gebied waarvoor code oranje of rood geldt, worden geannuleerd. Als een reis geannuleerd wordt als gevolg van corona, wordt het gehele reisbedrag gerestitueerd.

Expeditie Friesland 24 t/m 31 juli 14 – 18 jaar, trektocht, CW2101

Zeilkamp Friesland 7 t/m 14 aug 9 - 13 jaar, Terherne, CW2103

Prijs: € 202,50, niet-leden: € 229,50 Incl. volpension, materiaal en vroegboekkorting.

Prijs: € 249,30, niet-leden: € 276,30 Incl. volpension, materiaal en vroegboekkorting.

Zeilvakantie Friesland 31 juli t/m 7 aug 16 - 20 jaar, Terherne, CW2102

Zeilkamp Friesland 14 t/m 21 aug 13 - 16 jaar, Terherne, CW2104

Prijs: € 263,70, niet-leden: € 290,70 Incl. volpension, materiaal en vroegboekkorting.

Prijs: € 254,70, niet-leden: € 281,70 Incl. volpension, materiaal en vroegboekkorting.

Voor alle zeilkampen geldt een vroegboekkorting: 10% korting tot 4 maanden voor start kamp.

Info en aanmelden:

nivonwatersport.nl / info@nivonwatersport.nl Volg ons ook op Facebook en Instagram: @nivonwatersport

TOORTS 23

Reizen

Avontuurlijke wandelreizen (voor & door 25 – 40 jarigen) Spring biedt duurzame, avontuurlijke groepsreizen aan, wandelend van hut naar hut of met de tent. Dit jaar hebben we onze reizen aangepast zodat we ook met coronamaatregelen verantwoord én gezellig op pad kunnen. Concreet betekent dit meer kamperen en meer eigen vervoersreizen. Daarnaast hebben wij ook twee huttentochten gepland onder het motto 'corona volente'; deze zijn nog niet boekbaar, maar worden opengesteld als de vooruitzichten voor komende zomer beter zijn dan nu verwacht.

MÜLLERTHAL, LUXEMBURG 1 t/m 9 mei, JV2102 standplaats kampeerreis met 2 campings Prijs: NTB Incl. overnachtingen in eigen meegebrachte tenten, vervoer ter plaatse, maaltijden op wandeldagen en Spring-reisbegeleiding

TREQ Kanoreizen

Tijdens deze reis kun je al wandelend genieten van het landschap van Luxemburgs Klein Zwitserland. We lopen een groot deel van Müllerthal Trail en maken hier een daar een uitstapje van de route af. Laat je verrassen door enorme rotsformaties, lieflijke beekjes en prachtige bossen!

De meest recente info en nieuwste zomerreizen vind je op:

springreizen.nl

Hier publiceren wij ook een Q&A waarin we alle vragen over corona beantwoorden.

Treq organiseert kanoreizen en -weekenden voor verschillende leeftijdsgroepen. Kanoën is een buitensport die zowel actief als rustgevend is. Je kan in gedachten verzonken peddelen, of gezellig kletsend met je kanomaatje en medereizigers in de kano naast je. Vanaf het water beleef je de natuur bovendien op een unieke manier en laat je op een kanoreis nauwelijks sporen achter. Voor onze reizen heb je geen kano-ervaring nodig. Trektocht over de Hårkan, Zweden & Noorwegen 1 t/m 14 aug 25 – 45 jaar, KR2101

Kanoavontuur in Värmland, Zweden 19 t/m 27 aug 2021 18 – 30 jaar, KR2102

Prijs: vanaf € 567 Incl. lokaal vervoer, overnachtingen, maaltijden en Treq-reisbegeleiding

Prijs: vanaf € 437 Incl. lokaal vervoer, overnachtingen, maaltijden en Treq-reisbegeleiding

We beginnen net over de grens in Noorwegen en kanoën over de Hårkan, via verschillende meren, door de heuvels van het Zweedse Jämtland terug naar het verzamelpunt bij Östersund. Onderweg kamperen we midden in de natuur op plekken die we zelf uitzoeken.

Kanotocht over verschillende meren en een rivier in kanoparadijs Värmland. Ook op deze reis kamperen we in het wild en genieten we ’s avonds van een gezellig kampvuur.

Meer info:

treqkanoreizen.nl

24 TOORTS

Reizen

Nivon Vitaal Reizen Vitaal Reizen richt zich op 50-plussers, stellen en alleengaanden, die wat meer comfort willen. Wil je samen met anderen activiteiten ondernemen zonder een voorgekookt programma? Dan zijn deze reizen voor jou! Deelnemers kunnen hun reis samen met reisgenoten en -begeleiders vormgeven. ‘s Avonds treffen we elkaar bij de koffie/ theekring en bespreken we de plannen en ervaringen.

Er is nog plek vrij bij de reizen naar: Slenaken (Zuid-Limburg) 17 tot 24 sept R1 Pabu (Bretagne, Fr.) 12 tot 23 juni R2 Cultuurreis naar het Poolse Krakau 4 tot 11 sept R3

De meeste actuele info, prijzen, routebeschrijvingen vind je op:

nivon.nl/vitaal-reizen

Bergsport trefkamp

Zomertreffen

Bergsport Trefkamp betekent: samen op avontuur, van jong tot oud, zelforganiserend en zelfverzorgend met eigen vervoer. Op een centrale plek wordt elke avond gezamenlijk koffie / thee gedroken en worden plannen gesmeed voor de volgende dag(en). Bergsport Trefkamp strijkt neer op een van de mooiste campings in de franse Alpen: het Parc d'Écrins. De ruime camping Ailefroide heeft zowel veld als bos. Er zijn er geen vaste plaatsen en het uitzicht op de bergen is adembenemend. 's Avonds kan er een vuurtje gestookt worden.

Avontuurlijke kampeervakanties voor gezinnen, solodeelnemers en stellen. Samen kamperen en toch je eigen gang gaan. We kamperen met een groep op een camping. Elke avond treffen we elkaar met koffie en thee om plannen en tips te bespreken over de mooiste routes of leukste activiteiten. Iedereen kan meedoen met het plan van anderen of zelf een plan inbrengen: wandelen, een stadje bezoeken, een huttentocht maken… Iedereen kiest z’n eigen activiteit en aan het eind heeft niemand precies dezelfde vakantie gehad.

Bergsport Trefkamp Écrins Camping Ailefroide, Franse Alpen, Frankrijk 19 juli t/m 15 aug

Er is nog plek bij de volgende Treffens:

Prijs: Volwassenen € 1, tot 12 jaar € 0.50 p/p p/d. Plus camping: € 7,40 (volw.), € 3,60 (0-12 jr) p/p p/d.

Meer info:

bergsport.trefkamp.nl bergsporttrefkamp@gmail.com

Disclaimer Voor alle reizen geldt: vertrek is onder voorbehoud. Reizen gaan alleen door als dat voldoende veilig wordt geacht door RIVM en overheid en er geen negatief reisadvies voor een locatie is. Houd voor de meest recente informatie de websites van de organiserende werkgroepen in de gaten!

Bretagne 18 tot 31 juli Z2 Morgenrood 31 juli tot 21 aug Z1 Piëmonte 25 juli tot 7 aug Z3 Slovenië 18 juli tot 31 aug Z4 Mochten de buitenlandse reizen geannuleerd worden, dan proberen we de Zomertreffens in Nederland uit te breiden. Op de website houden we jullie hiervan op de hoogte.

Meer info, reserveren, prijzen en routes:

zomertreffen.nivon.nl

TOORTS 25

Logeren en kamperen bij de Natuurvrienden ABK-huis - Hall (H) abkhuis.nivon.nl, 088-0990970

Allardsoog - Een-West (H) allardsoog.nivon.nl, 088-0990971

Kies waar je wilt overnachten en boek!

Reserveer online via www.nivon.nl

Banjaert - Wijk a. Zee (H, K)

5-3 1-1

5-3

banjaert.nivon.nl, 088-0990972 (na 19.00) banjaert.nivon.nl/kampeerterrein, 088-0990973

9-I

Lettelbert

De Hondsrug

Allardsoog

De Bosbeek - Bennekom (H)

bosbeek.nivon.nl, 088-0990974

6 1-1

De Meenthe

Den Broam - Buurse (H, K)

5-2

Het Hunehuis

denbroam.nivon.nl, 088-0990975

Het Zeehuis

Eikhold - Heerlen (H) eikhold.nivon.nl, 045-2056666 06-18792104 voor reserveringen

9-I

1-2 8

Banjaert

2 15

De Gele Anemoon - Wijlre (K)

degeleanemoon.nivon.nl, seizoen: 088-0990957, overig 088-0990977

De Grutto 5-1

1-3

GR5 13

10 9-II

7-2

Hier start ook een wandeltweedaagse: nivon.nl/wandeltweedaagsen

Nivon Kampeerterrein

koosvorrinkhuis.nivon.nl, 088-0990983

9-II

De Gele Anemoon

Nationale Streekpaden

Lange-Afstand-Wandelpaden

Lettelbert - Lettelbert (K) letterbert.nivon.nl, 088-0990985

Internationale natuurvriendenhuizen Van zelfcatering huisjes tot groepsaccommodaties met slaapzalen: er zijn meer dan 700 natuurvriendenhuizen over de wereld verspreid, steeds op prachtige plekken in de natuur. Natuurvriendenhuizen: – staan open voor iedereen – zijn familievriendelijk – streven naar een duurzaam verblijf – bieden meestal korting voor natuurvrienden uit andere landen Nivon maakt deel uit van het internationaal natuurvriendennetwerk Naturefriends International (NFI), een paraplu-organisatie met ongeveer 45 landelijke lidorganisaties. NFI is lid van de 'Green 10', een platform voor de 10 grootste Europese milieuorganisaties.

Ontdek ze via:

www.nf-int.org

7-2

Eikhold 7

Kaart: BosmaGrafiek.nl

Nivon Natuurvriendenhuis

Koos Vorrinkhuis - Lage Vuursche (H)

Bel de contactpersonen of reserveer via de website voor een verblijf in een Nivon Natuurvriendenhuis (H) of op een kampeerterrein (K). nivon.nl

dekleinerug.nivon.nl, 088-0990982

zeehuis.nivon.nl, 088-0990988 (telefonisch bereikbaar di 19-21 uur, vr 10-12 uur)

Morgenrood 7-2

De Kleine Rug - Dordrecht (H, K)

Het Zeehuis - Bergen a. Zee (H)

5-1

hunehuis.nivon.nl, 088-0990981

morgenrood.nivon.nl, 088-0990987

De Bosbeek

7-1

1-3

Het Hunehuis - Darp (H, K)

Morgenrood - Oisterwijk (H, K)

Den Broam

De Kleine Rug

dehondsrug.nivon.nl, 088-0990980

demeenthe.nivon.nl, 088-0990966

9-II

hethallsehull.nivon.nl, 088-0990979

De Meenthe - Noordwolde (K)

Het Hallse Hull - Hall (K)

krikkenhaar.nivon.nl, 088-0990984

ABK-huis Het Hallse Hull

Koos Vorrinkhuis

degrutto.nivon.nl, (18 - 19 u), seizoen: terrein 088-0990958, reserveren buiten seizoen: 088-0990978

Krikkenhaar

De Grutto - Delft (K)

Krikkenhaar - Bornerbroek (H, K)

2 3

5-2

De Hondsrug - Noordlaren (H, K)

4 7-1

26 TOORTS

Activiteiten maart — juli

nivon.nl/activiteiten

TOORTS 27

Activiteiten Disclaimer Voor alle activiteiten geldt: onder voorbehoud. Activiteiten gaan alleen door als dat voldoende veilig wordt geacht en er voldoende gelegenheid is tot het nemen van gepaste afstand, in overeenstemming met de geldende coronamaatregelen (kan per regio verschillen!). Wees ook zelf verstandig, meld je niet aan in geval van verkoudheid of andere gezondheidsklachten of wanneer je tot een risicogroep behoort. Neem voor de meest actuele informatie over een activiteit eerst even contact op met de accommo datie, de afdeling of werkgroep!

naar. Tekenen kan zowel buiten als binnen. Max. 10 deelnemers. Incl. overnachting, materiaal, 2x lunch, ontbijt, koffie en thee. Boeken: act.krikkenhaar@nivon.nl / 088-0990964 Info: 088-0990964 / act.krikkenhaar@nivon.nl (Maria van Klingeren)

Intuïtief schilderen 15 t/m 17 mrt De Kleine Rug Prijs € 125, niet-leden: € 165 Voll. verz. 3-daagse midweek met workshops intuïtief schilderen en yoga o.l.v. een ervaren docent met tevens natuurbeleving, wandelen en een boottocht. Excl.materiaal en lakenpakket. Boeken: 088-0990982 / corrie.vdmarel@kpnmail.nl Info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Wolvilten 15 t/m 19 mrt De Bosbeek

mrt Maak je eigen levensboek 8 t/m 12 mrt Het Hunehuis Prijs: € 362, niet-leden: € 422 Ieder leven is een boek waard! in alle rust onder deskundige begeleiding van journalist/ schrijver Sjoerd Litjens maak je de opzet voor je eigen levensboek. Het ontbijt verzorgt iedereen zelf, verder voll. verz. incl. lakenset. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: 06-14982699 / mail@sjoerdlitjens.nl (Sjoerd Litjens)

Tai Ji Qigong 12 t/m 14 mrt Allardsoog Prijs: € 153, niet-leden: € 213 Qigong betekent oefenen met energie. Tijdens dit weekend beoefen je een serie van 18 Chinese gezondheidsoefeningen met toelichting en achtergrondinformatie. De oefeningen zijn gemakkelijk mee te doen, voor elke leeftijd. Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: margobouwman@gmail.com

Wilgenteenvlechten 13 en 20 mrt De Kleine Rug Prijs: € 30, niet-leden: € 45 p/d O.l.v. een ervaren wilgenteenvlechtster wordt een creatie van wilgentenen of bijv. een eendenkorf of mand gemaakt. Neem zelf een snoeischaar en priem mee. Incl. lunch en materiaal. Boeken: corrie.vdmarel@ kpnmail.nl / 088-0990982, info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658

Tekenen en wandelen in de natuur 15 – 16 mrt Krikkenhaar Prijs: € 70, niet-leden: € 85 Twee dagen wandelen, kijken en tekenen van 10 - 16:00 uur. o.b.v. Rob Koenders, professioneel teke-

Prijs: € 145, niet-leden: € 200 Wolvilten, de mooiste resultaten onder begeleiding. Zowel voor ervaren wolvilters als voor beginners. De belangrijkste benodigdheden bij het natvilten zijn warm water, zeep en beweging. Excl. materiaal. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr.bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Levenservaring reflectiemidweek 15 t/m 19 mrt Het Hunehuis

Prijs: € 270, niet-leden: € 330 Midweek voor reflectie en bezinning over het leven. O.l.v. filosoof en theatermaker Mieke de Wit. Inspiratie door teksten, muziek, gedichten en Oosterse en Westerse filosofie en natuurlijk de natuur. Ontbijt maakt een ieder zelf, de rest is voll. verz. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: mewit@xs4all.nl 010-4777361 (Mieke de Wit)

Schilderen-bewegen-tekenen 16 t/m 19 mrt Banjaert Prijs: € 115, niet-leden: € 170 Eigen werk afmaken, starten met nieuw werk, dat kan in Banjaert. Neem je eigen materiaal mee. Geen olieverf s.v.p. Er wordt geen les gegeven. Tussendoor: bewegen met en zonder muziek, o.l.v. Marion. Incl. koffie, thee, 3 diners, excl. ontbijt en lunch. Boeken: ams.banjaert.h@ nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251-238289 (Kees Fit)

Papierknipkunst 16 t/m 18 mrt Banjaert Prijs: € 135, niet-leden: € 190

Cursus door Janna van Zuijlen, meer dan 40 jaar beoefenaar van deze kunst. Onlangs onderscheiden met de titel Jantje 4. Zie youtube: titel Janna van Zuijlen. Benodigdheden: klein schaartje met scherpe punt. Excl. ontbijt/lunch, incl. 3 diners. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail. com / 0251-238289 (Kees Fit)

Verdwalen is balen 19 t/m 21 mrt De Bosbeek Prijs: € 75, niet-leden: € 100 Leren omgaan met kaart, kompas en gps voor beginners. Voor diegenen die zich de kennis van kompasgebruik eigen willen maken. Prijs is incl. warme maaltijd zaterdagavond. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: aanmeldsecr. bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Dichten in 't klein 19 t/m 21 mrt De Bosbeek Prijs: € 85, niet-leden: € 125 Woorden zijn van waarde. Dit weekend gaan we bezig met het schrijven van korte gedichten, haiku, elfje en andere vormen. Inspiratiebronnen zijn o.a. de natuur en de elementen. Boeken: bosbeek@nivon. nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr. bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Wilgenteenvlechten 20 mrt De Kleine Rug Prijs: € 30, niet-leden: € 45 O.l.v. een ervaren wilgenteenvlechtster wordt een creatie van wilgentenen of bijv. een eendenkorf of mand gemaakt. Neem zelf een snoeischaar en priem mee. Incl. lunch en materiaal. Boeken: corrie.vdmarel@ kpnmail.nl / 088-0990982, info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Beeldhouwen in speksteen 23 mrt t/m 2 apr De Bosbeek Prijs: € 175, niet-leden: € 225 Speksteen een zachte steen die geen “harde arbeid” nodig heeft en bewerkt kan worden met bijvoorbeeld een houtrasp. Ervaring is niet nodig en materiaal kan ter plekke worden aangeschaft. O.b.v. zelfverz. Boeken: bosbeek@nivon.

nl / 088-099074 info: aanmeldsecr. bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Fotomidweek 29 mrt t/m 2 apr Den Broam Prijs: € 226,20, niet-leden: € 254,60 Caty en Michel verzorgen midweek fotografie. Je leert hoe je de lente vastlegt in boeiende foto’s en hoe je met een beeldbewerkingsprogramma daarvan echte plaatjes maakt. Voll. verz. Boeken: denbroam@ nivon.nl / 088-0990975 Info: pr. denbroam@nivon.nl / 06-23486953 (Wien Gerards)

Creatieve ontspanningsdagen 29 t/m 31 mrt Banjaert Prijs: € 105, niet-leden: € 157,50 Tijd voor rust en innerlijke reflectie? Deze dagen staat ontspanning voorop d.m.v. meditatie, tai chi, yoga, filosofisch gesprek. Dit afgewisseld met creatieve activiteiten. Min. 5, max. 10 deelnemers. Start: ma. 19.30 u. Voll. verz. Boeken: ams. banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251238289 (Kees Fit)

apr Kabouterpad 1 apr t/m 1 okt Banjaert Prijs: € 3,50 per kind Op het kampeerterrein van Banjaert loop je samen met je (klein)kinderen het kabouterpad. Puntmuts op, knapzak op de rug, een opdrachtformulier in de hand en na afloop een glaasje kabouterlimonade en -diploma. Boeken en info bij receptie kampeerterrein.

Bordspelletjesweekend 2 t/m 4 apr De Hondsrug Prijs: € 5 p/p Van vr.middag 14.00 u. t/m zo.middag 14.00 u. Gezellig met elkaar bordspelletjes spelen. Neem ook je eigen spellen mee, zodat we veel

28 TOORTS

Activiteiten Nivonhonk Osdorp In het nieuwe honk in Station Wildeman, (Nieuwe Laan 34 Amsterdam Osdorp) zijn div. activiteiten. Max. 10 bezoekers ivm corona.

Muziekmiddag jazz, swing and sweet Prijs: € 2, niet-leden: € 3 Luisteren naar de groten van de jazz, swing en sweet muziek. Elke 4 weken. Aanvang 14.00 u. Boeken en info: tomsim1955@ hotmail.com / 020-3373883

Schilderen en tekenen v.a. 2 mrt Prijs: € 25, niet-leden: € 30 Di om de twee weken v.a. 10.00 u. Onder deskundige leiding schilderen en tekenen. Boeken: Ton Limonard, 020-6191810

Kantklossen v.a. 4 mrt Prijs: € 25, niet-leden: € 30 per ½ jaar. Do om de twee weken v.a. 10.00 u. Boeken: m.vermaak@telfort.nl / 020 6100626

Handwerken v.a. 8 mrt Prijs € 2, niet-leden: € 3 Ma om de twee weken, v.a. 14.00 u. Met elkaar breien of handwerken onder deskundige leiding. Boeken: jgm.meijer@ kpnmail.nl / 020- 6972773

Boekbinden vanaf 9 mrt Prijs: € 20, niet-leden: € 25 per ½ jaar. Op di om de twee weken, v.a. 14.00 u. Info: Karoline Vermaak m.vermaak@ telfort.nl / 020-6100626

Speksteen snijden v.a. 11 mrt Prijs: € 25, niet-leden: € 32,50 per ½ jaar. Do om de twee weken, v.a. 14.00 u. O.l.v. beeldhouwster mooie beeldjes maken uit speksteen. Boeken: Riki Simonis / tomrikisim@ hotmail.com / 020-3373883

Muziekmiddag 29 mrt Prijs: € 2, niet-leden: € 3 Luisteren naar populair klassieke muziek, zowel instrumentaal als vocaal. V.a. 14.00 u. Boeken: Tom Simonis, tomsim1955@ hotmail.com / 020-3373883

variatie krijgen. O.b.v. zelfverzorging. Boeken en info: dehondsrug.nivon.nl

Cartoontekenen en illustreren 6 t/m 8 apr Banjaert Prijs: € 135, niet-leden: € 195 Workshop o.l.v. Eric Simons. Drie dagen tekenen met plezier en verdieping. Les in beeldelementen zoals typetjes en emoties, vorm en lijn, karikaturen en zwart-witgebruik. Incl. materialen, diner op di-woe. Ontbijt en lunch: zelfverzorging. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail. com (Kees Fit)

Verhalendriedaagse 6 t/m 8 apr Banjaert Prijs: € 125, niet-leden: € 187,50 Verhalen maken, vertellen en lekker luisteren. Natuurverhalen, levensverhalen, sprookjes, geschiedenis, verhalen over kleine of grote gebeurtenissen. Met Anne van Delft, in 2011 verteller van het jaar. Ontbijt/ lunch: zelfverzorging. Incl. diner di/wo. Boeken: ams.banjaert.h@ nivon.nl / 088-0990972 Info: info@ annevandelft.nl / 020-6227395 (Anne van Delft)

Fotografiedagen 7 – 8 apr Krikkenhaar Prijs: € 75, niet-leden: € 90 Twee dagen fotograferen o.b.v. voll. verz. incl. overnachting. Neem je eigen fotocamera / mobieltje mee. Start om 10:30 u. Elke dag een andere opdracht die in de middag wordt nabesproken (m.b.v. een beamer). Boeken: act.krikkenhaar@ nivon.nl / 088-0990964 Info: act.krikkenhaar@nivon.nl /0880990964 (Maria van Klingeren)

Beleef Dordrecht 16 t/m 18 apr De Kleine Rug Prijs: € 90, niet-leden: € 130 Voll. verz. weekend, waarin met een gids te voet en per boot de stad Dordrecht en de Hollandse Biesbosch wordt verkend, waarbij ook museumbezoek. Excl. lakenpakket en entrees musea. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 0880990982 Info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Fietsen in Brabant 18 t/m 23 apr Morgenrood Prijs: € 210, niet-leden: € 270 Vijf dagen met de fiets erop uit door afwisselend Brabants natuurschoon. Bij terugkomst lekker verwend worden met een heerlijke maaltijd. Voll. verz. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 0880990987 Info: act.morgenrood@ nivon.nl (Irene Granneman)

Speksteen bewerken 19 t/m 23 apr Het Hunehuis Prijs: € 288, niet-leden: € 348 Ontdek de kracht en pracht van speksteen. Hakken, vijlen, schuren en... een wondertje verschijnt.

Midweek o.l.v. Geesje van der Korff. Ontbijt verzorg je zelf, de rest is voll. verz. en incl. lakenset en schoonmaak van de kamers. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: 06-38138984 (Geesje van der Korf)

Vrij schilderen met acryl of olieverf 19 t/m 23 apr Het Hunehuis Prijs: € 255, niet-leden: € 315 Schildermidweek voor zowel de beginner als de gevorderde schilder. Onder deskundige leiding van Dineke Kraaijeveld gaat iedereen zijn eigen gang met olieverf en of acryl. Ontbijt is zelfverz., de rest verzorgd. Incl. lakenset. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: dinekekraaijeveld@gmail.com (Dineke Kraaijeveld)

Tai Ji Quan en Qigong 23 t/m 25 apr Allardsoog Prijs: € 153, niet-leden: € 213 Tai Ji Quan is van oorsprong een vechtsport, maar wordt tegenwoordig vooral beoefend als een trage dans waarbij alle spieren van het lichaam gebruikt worden. Goed voor de algehele gezondheid en het brein! Boeken: allardsoog@nivon.nl 088-0990971 Info: margobouwman@gmail.com

Open Dag: Nizondag 25 apr De Kleine Rug Prijs: gratis Kennismaken met De Kleine Rug; ontmoeting, activiteiten voor kinderen en volwassenen, een duurzaamheidsmarkt en natuurwandelingen o.l.v. een gids. Info: e.zoomer@kpnmail.nl / tel.: 0181-621658 (Evert Zoomer)

Vlieg met de vogels 25 t/m 28 apr Banjaert Prijs: € 100, niet-leden: € 150 We gaan elke dag op pad om vogels te observeren. Twee vrijwilligers begeleiden de tochten: Magda en Nora. Fiets en verrekijker zijn nodig. Fiets te huur bij Banjaert. Incl. 2 keer diner (ma en di), verder zelf.verz. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl /

088-0990972 Info: magdavodde@ casema.nl / 06-26987078

Encaustic art - voor gevorderden 26 – 27 apr Banjaert Prijs: € 75, niet-leden: € 112,50 Korte herhaling. Dan stempeltechnieken, neon-wasblokjes, stickers, werken met hotgun met glitters. We maken een sieraad met encaustic. De hotplate komt aan bod: de kaart wordt van onderaf verwarmd. Incl. diner op ma. Excl. materiaal-kosten: € 25. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info:sonjahendriks@ upcmail.nl

mei Koos Vorrinklezing / 1 mei viering 1 mei Koos Vorrinkhuis Prijs: gratis De vijfde Koos Vorrinklezing en 1 mei viering. Zo mogelijk in huis, zeker via Youtube Info: koosvorrinkhuis.nivon.nl/ activiteitenoverzicht/

Kinderactiviteiten 2 t/m 8 mei Morgenrood GRATIS Tijdens vakanties zijn er weer volop allerlei kinderactiviteiten zoals natuurbeleving en ’s avonds een kampvuur met vermaak! Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: 06-17867456 / act.morgenrood@nivon.nl (Irene Granneman)

Ouder-Kind-Week 3 t/m 6 mei De Hondsrug Prijs: € 30 (Groot)Ouders met kinderen. Van ma. 14.00 u. t/m do 17.00 u. Ook zo’n zin om met elkaar allerlei ontdekkingstochten in de natuur te ondernemen? We maken een

TOORTS 29

Activiteiten leuk programma voor kinderen en stiekem ook voor de ouders. O.b.v. zelfvoorziening. Boeken en info: dehondsrug.nivon.nl

NivonJong Hike&Birds 8 mei Veluwe Prijs: € 15, niet-leden: € 22,50 Kom een dagje hiken en vogelen! Ontdek de unieke vogels in de Nederlandse wildernis. Na deze dag kan niemand jou vertellen dat vogelspotten saai is! Startpunt: parkeerplaats de Plaghak (Schaapsallee 1, 6957 DL in Laag-Soeren) Boeken en info: evenementen@nivonjong.nl / www.nivonjong.nl (Simone Lassauw)

Open dag: Den Broam 90 jaar! 13 mei Den Broam

Prijs: € 104, niet-leden: € 164 Met een strijkboutje en gekleurde blokjes bijenwas maken we schilderijtjes. Ook maken we een mandala, passen stempeltechniek toe en gebruiken een hotplate. Een schilderijtje breng je over op een katoenen tas. Iedereen kan het. Materiaal € 25. Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: sonjahendriks@upcmail.nl

Fietsen langs industrieel erfgoed in Twente 17 t/m 21 mei Den Broam Prijs: € 236,20, niet-leden: € 264,60 Lekker fietsen door Twente gecombineerd met excursies en bezoeken, incl. een tocht op een klassiek potschip over de Buurserbeek. (max. 50 km/dag) Voll. verz. Info: denbroam@nivon.nl / 0880990975 of pr.denbroam@nivon.nl / 06 23486953

Natuur & cultuur rond Het Hunehuis 17 t/m 21 mei Het Hunehuis Prijs: gratis Feestelijke open dag: de 90-jarige is flink opgeknapt en verjongd. We wijden twee boomhutten en twee tipi’s in, een kinderklimbos en een bostheater. We vieren dit met muziek, activiteiten voor kinderen, hapjes en drankjes. Iedereen is welkom vanaf 11.00 u. Info: denbroam@nivon.nl / 0880990975 of pr.denbroam@nivon.nl / 06 23486953

Mandala tekenen 14 t/m 16 mei Morgenrood Prijs: € 145, niet-leden: € 175 In deze tweedaagse workshops laten we ons inspireren door de natuur en maken we mandala’s die passen bij het seizoen. Voor iedereen toegankelijk! Voll. verz. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: 0499477644 (Yvonne van Meteren)

Encaustic Art, schilderen met bijenwas 17 t/m 19 mei Allardsoog

Prijs: € 84, niet-leden: € 126 Ontdek de natuur en het oergevoel rond het Hunehuis. Met de gids op stap en laat je verrassen! Fiets is wel wenselijk en te huren bij aankomst. Bij aankomst betalen voor materiaal en excursies. Boeken: hunehuis@ nivon.nl / 088-0990981 Info 0521341500 (Wim van der Wijk)

Fietsen rond Holtingeren Dwingelderveld 24 t/m 28 mei Het Hunehuis Prijs: € 275, niet-leden: € 335 Fietsend door nationale parken in de omgeving van Havelte. Door bossen, langs vennetjes en brinkdorpen. Enige conditie is wel vereist. Onderweg van alles te beleven. Bij thuiskomst genieten van heerlijke maaltijden en verdere voll. verz. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 0880990981 Info: m.baede.hunehuis@ outlook.com (Martha Baede)

Verzorgd nietsdoen 24 /m 28 mei Het Hunehuis Prijs: € 255, niet-leden: € 285 Van ma’middag (2e Pinksterdag)

Wandelen Wandel2daagse over de Zuid-Veluwe 20 – 21 mrt De Bosbeek Prijs: € 80, niet-leden: € 110 Deze wandeltweedaagse vooral over de hoogtes van de Zuid-Veluwe naar De Bosbeek waar we overnachten. De tweede dag voert door het beekdalenlandschap, over de Duno k. Incl. lakenpakket, avondeten, ontbijt, lunchpakket. Boeken: bosbeek@ nivon.nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr.bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Wandelen over het Pelgrimspad 29 mrt t/m 1 apr Eikhold Prijs: € 200, niet-leden: € 230 We verzamelen om 13.00 u met koffie en Limburgse vlaai. We maken wandelingen van 10 km (2 keer) en 17 km (2 keer) o.l.v. Cor en Marijke den Heijer. Incl. overnachtingen, lakenset, koffie, gebak, thee, ontbijt, lunchpakket en diner, 2 consumpties per dag. Max. 20 deelnemers. Boeken tot 15 mrt: eikhold@nivon.nl / 06-18792104 Info: cm.denheijer@ online.nl / 071-5411767

Nivon wandelmaand: Wandel4daagse 6 t/m 9 apr Het Hunehuis Prijs: € 170, niet-leden: € 230 Heerlijk wandelen in de afwisselende en prachtige omgeving van Het Hunehuis en genieten van alle maaltijden. 2 korte en 2 langere wandelingen met Cor en Marijke den Heijer. Heide, bos en weide, misschien ontmoet je nog de schaapskudde. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: cmdenheijer@online.nl / 071-5411767 tot vertrek op vr’ochtend lekker genieten van voll. verz. van maaltijden. Niets moet, bijna alles mag. Incl. lakenset en schoonmaak van de netjes achtergelaten kamers. Boeken en info: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981

Midweek rondom de Doorbraak 24 t/m 28 mei Krikkenhaar Prijs: € 220, niet-leden: € 250 Naar believen samen wandelen/ fietsen met gids bij de nieuwe beek bij het bosperceel. Op 28-5 workshop geocaching. Incl. voll. verz. Boeken: act.krikkenhaar@ nivon.nl / 088-0990964 Info: act.krikkenhaar@nivon.nl / 088-0990964 (Maria van Klingeren)

Art Journaling 25 t/m 27 mei Morgenrood Prijs: € 145, niet-leden: € 175

Wandelmidweek Twente 12 t/m 16 apr Den Broam Prijs: € 221, niet-leden: € 249,60 Onze gids Jan leidt je langs de mooiste weggetjes in de natuurgebieden rond Den Broam. Max 20 km p/d. De hele dag op pad met lunchpakket in de rugzak. Voll. verz. Boeken: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 Info: denbroam@ nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

Wandel4daagse KOOS 17 t/m 20 mei Koos Vorrinkhuis Prijs: € 168, niet-leden: € 218 In een mooie omgeving fijne wandelingen (17 en 10 km) maken o.l.v. Marijke en Cor den Heijer Arrangement voll. verz., lakenpakket. 's Avonds drinken en een hapje. Boeken: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: cm.denheijer@online.nl / 0715411767 (Marijke en Cor den Heijer)

Zomerwandelweek 13 t/m 17 juni Morgenrood Prijs: € 175, niet-leden: € 215 De prachtige bossen, heide en vennen van Oisterwijk vormen het decor voor een paar dagen wandelen o.l.v. Marijke en Cor den Heijer. Voll. verz.. Boeken: morgenrood@ nivon.nl / 088-0990987 Info: 06-17867456 / act.morgenrood@ nivon.nl (Irene Granneman)

Mind Walk 19 – 20 juni Morgenrood Prijs: € 55, niet-leden: € 65 Zin om je te ontspannen en op te laden? Kom mee wandelen tijdens dit Mind-Walk weekeind. Maak je hoofd leeg en kom tot rust in de prachtige Brabantse natuur. O.b.v. zelfverzorging. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: 06-18865594 / inekevanderaalst@gmail.com (Ineke van der Aalst) Houd je van tekenen, schilderen, stempelen, kleuren, collages maken, doodlen, handletteren of wil je dat graag leren? Volg deze driedaagse workshop Art Journaling. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: 06-17867456 / act.morgenrood@nivon.nl (Irene Granneman)

Fotografie tussen hunebed en schaapskudde 30 mei t/m 4 juni Het Hunehuis Prijs: € 390, niet-leden: € 450 Een week met voll. verz. en mogelijkheden om je fotografietalent te vergroten. O.l.v. fotograaf Benno Neeleman. Boeken en info: fotobene@planet.nl / 06-55117021 (Benno Neeleman)

Mindful van Verlies naar Kracht 31 mei t/m 2 juni De Kleine Rug

30 TOORTS

Activiteiten Prijs: € 150, niet-leden € 190 Een verlies van een dierbare, werk en gezondheid kan een grote impact hebben op je leven. Tijdens de workshop wordt met deskundige begeleiding gekeken, d.m.v. oefeningen, meditatie, gedichten en natuur, hoe daarmee om te gaan. Voll. verz., incl. boottocht en toeristenbelasting, excl. lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 088-0990982 Info: 0181-621658 / e.zoomer@kpnmail.nl (Evert Zoomer)

Schilderweek 31 mei t/m 4 juni Morgenrood Prijs: € 274, niet-leden: € 335 Een midweek helemaal voor jezelf. Je hoeft alleen maar te schilderen. Je leert technieken, tips en trucs zodat het echt lukt. We schilderen op locatie in en gaan het mooie landschap in met ons schetsboek. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: 088-0990987 / act.morgenrood@nivon.nl (Irene Granneman)

juni

O.l.v. professioneel kunstenaar uit Almelo. Neem je eigen materiaal mee, schildersezels zijn aanwezig. Incl. overnachting, ontbijt, 2x lunch. Boeken: act.krikkenhaar@ nivon.nl / 088-0990964 Info: act.krikkenhaar@nivon.nl/ 0880990964 (Maria van Klingeren)

Prijs € 80, niet-leden € 95 Per kano wordt de Hollandse Biesbosch ontdekt en gaan we op zoek naar de bever, ijsvogel en reigerskolonies. Het weekend, georganiseerd door NivonJong, is voor iedereen tussen 18 en 30 jaar. Boeken: www.nivonjong.nl Info: info@nivonjong.nl / 06-12575610

Fietsmidweek Twente 7 t/m 11 juni Den Broam Prijs: € 226,20, niet-leden: € 254,60 Onze gids Jan leidt je langs de mooiste weggetjes door het Twentse coulisselandschap. Max 45 km/dag. De hele dag op pad met lunchpakket in de fietstas. Voll. verz. Boeken: denbroam@nivon.nl / 0880990975 Info: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

Buitenschilderdagen 9 – 10 juni Krikkenhaar Prijs: € 70, niet-leden: € 85 2 dagen, 2 schilderijen op 2 verschillende plekken in het buitengebied van Krikkenhaar.

Fiets4daagse 5 t/m 8 juli Banjaert

Tekenen en schilderen rond Het Hunehuis 18 t/m 20 juni Het Hunehuis Prijs: € 139, niet-leden: € 199 Voor beginners en gevorderden, bij mooi weer in de omgeving van het huis. O.l.v. Jet Violier, beeldend kunstenaar te Uffelte. Voll. verz. wknd, excl. ontbijt. Einde zondagmiddag. Boeken: hunehuis@nivon.nl 0880990981 Info: jetviolier@hetnet.nl

Schilderen met Antje 21 t/m 25 juni; 28 juni t/m 2 juli Het Hunehuis Prijs: € 295, niet-leden: € 335 Schildermidweek vol gezelligheid met professionele leiding voor beginners en gevorderden. Het ontbijt verzorgt ieder zelf, de rest is vol. verz. Incl. lakenset en schoonmaak van de netjes achtergelaten kamer. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: dokyverhagen@gmail.com

NivonJong Introductie Bushcraft 26 – 27 juni Leersumse Veld NivonJong safari in de Biesbosch 4 t/m 6 juni De Kleine Rug

rust tussendoor en plezier eromheen. Zelfverzorging. Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 0880990983 Info: hestermacrander@ gmail.com / 06- 3374523

Prijs: € 130. niet-leden: € 169 Wil jij leren hoe je moet overleven in het wild? Tijdens dit bushcraftweekend krijg je in twee dagen dé ins en outs over survival in de wildernis. Boeken: www.nivonjong.nl Info: info@nivonjong.nl /

juli Boekenmarktarrangement 2 t/m 4 juli De Kleine Rug Prijs: € 60, niet-leden: € 75 Het weekend is zelf in te delen, op zondag 4 juli is de boekenmarkt met 450 kramen (zie website Dordtse Boekenmarkt). Het arrangement bestaat uit: 2 overnachtingen, 2 x ontbijt, 2 x lunchpakket en een boottocht. Excl. toeristenbelasting en evt. lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 0880990982 info: Elmvdkuy@kpnmail.nl / 06-53552923

Colofon Toorts, verenigingsblad van Nivon Natuurvrienden 92e jaargang, nr. 2, lente 2021 Verschijnt 4 x per jaar

Redactie: Herbert Boerendonk, Iris Vermaas, Hester Schaaf (eindredactie)

Aan dit nummer werkten mee:

Prijs: € 50 tot € 172,50 O.l.v. Magda Vodde en helpers: vier themaroutes. Rijden in twee of drie groepen. Pittige afstanden, waarin gevarieerd kan worden. Gratis overnachting zo. 4 juli. Ontbijt en lunch zelfverz. Kosten afh. van lid/niet lid, huis/camping, met/zonder warm eten. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: magdavodde@ casema.nl / 06-26987078

Workshop Indonesisch koken 6 t/m 8 juli Morgenrood Prijs: € 135, niet-leden: € 170 De Indonesische keuken staat centraal met als thema “Maal en Verhaal”. Workshop o.l.v. Feek Croese, in Jakarta geboren. Daarna aan tafel genieten. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 0880990987 Info: act.morgenrood@ nivon.nl / 06-22030349 (Irene Granneman)

Senioren verwenweek (1) 10 t/m 17 juli Koos Vorrinkhuis Prijs: € 360, niet-leden: € 400 Senioren Verwenweken o.b.v. voll. verz. Incl. 2 bus/dagtochten en een afwisselend programma met een team enthousiaste vrijwilligers die er alles aan doen om het u naar de zin te maken. Boeken en info: adevrieskaptein@live.nl / 0321-311925

Kinderactiviteiten 17 t/m 30 juli Morgenrood GRATIS Tijdens vakanties zijn er weer volop allerlei kinderactiviteiten zoals natuurbeleving en ’s avonds een kampvuur met vermaak! Boeken: morgenrood@nivon.nl / 0880990987 Info: act.morgenrood@ nivon.nl / 06-17867456 (Irene Granneman)

Kees Hogervorst, Chris Hommes, Hanneke Hijmans, Sjoerd Kemeling, Leonie Kohl, Jet Kooderings, Henk Schaaf, Céline Steenbergen, Han Verschuur, Marije van Wetten, Werkgroepen Bergsport Trefkamp, JUMP, Spring, Watersport, Zomertreffen, Treq, Vitaal Reizen, NivonJong

Backcover: Iris Vermaas

Kopij & reacties: Redactie: toorts@nivon.nl Nivon, Plantage Middenlaan 2F 1018 DD Amsterdam 088-0990900 Deadline kopij zomernummer: 15 april 2021 (redactioneel) 29 april 2021 (reizen en activiteiten)

Art-directie & ontwerp: Dutch Portfolio, dutchportfolio.com

Productie: Senefelder Misset, senefelder.nl

Contact: Nivon: info@nivon.nl Agenda & berichten: nivon.nl/activiteiten Regeladvertenties: nivon.nl/legeenlink Overige advertenties: communicatie@nivon.nl

Kleine lettertjes: Artikelen en berichten zijn welkom. De redactie behoudt het recht bijdragen in te korten of te weigeren. Door en voor Nivongroepen mag alles uit Toorts worden over genomen, behoudens foto's waarop copyright berust. Voorwaarde voor elk gebruik is bron- en naams vermelding van schrijver e/o fotograaf. Auteurs dragen bij publicatie de auteursrechten over aan Nivon. Nivon is niet aansprakelijk voor wijzigingen en drukfouten.

Verbindende communicatie 5 t/m 9 juli Koos Vorrinkhuis Prijs: € 300, niet-leden: € 331 Midweek Verbindende Communicatie o.l.v. twee gecertificeerde trainers, Beginners en gevorderden zijn welkom. Inspirerend programma van keuze-workshops met genoeg

Meer informatie? Ga naar nivon.nl/activiteiten

Toorts digitaal ontvangen? Mail naar: leden@nivon.nl

TOORTS 31

Leg een link Regeladvertenties voor natuurvrienden. Minimaal drie regels. Kosten €5 per regel (€10 niet-leden). Geef deze op via nivon.nl/legeenlink Spoorzone, hartje Delft, wooncoöperatie realiseert op korte termijn zelf 33 middeldure huurwoningen. Er is nog plaats. Kijk op www.33bovengronds.nl •

Mooi gelegen, vrijstaand privéhuisje aan het Natuurpark Dwingelderveld. Max. 4 personen. www.patriciakuiper.nl/huisje. Tel 06-33805412 •

appartement te huur, max. 2 pers. Bergen NH nabij centrum, bos en zee verdere info bij gielvdpluijm@gmail.com •

Geheel verzorgde 5-daagse fietsen/ of wandelvakantie over voormalige spoorwegen in de Ardennen, vanuit een vakantiehuis in Robertville. Van ma 19 t/m vr 23 juli. Prijs v.a. €250 p/p. Info: www.jongensvandereisvereniging.nl Tel. 040-2123147 Pierre van Zantvoort •

WESTERWOLDE. Knus vakantiehuisje, 2 pers. Voorzien van alle gemakken, incl. fietsen. Veel privacy, eigen terrein. bossen, stroomdallen. Centraal Assen, Groningen, Emmen 200 Euro. Website: www.huisjewesterwolde.nl Uitdaging waard. Tel. 06 40786243 •

Gezocht ivm carriereswitch: Huis (Gld) met ( moes)tuin ivm dagbesteding; Leuke mensen om evt samen een project op te starten; Wij, Frank en Marja (55+ creatief vrolijk sociaal), hopen op leuke suggesties! vdberg.f@online.nl •

Languedoc: stilte ruimte en prachtige wandelen fietsroutes vanuit leuk huisje midden in de Zuid-Franse wijngaarden. Vanaf € 290,- /wk Kijk op www.lapetitemaisonenfrance.com •

Ermelo: Het is nu nog heerlijker toeven in mijn vakantiehuisje. Geheel verbouwd en comfortabel. 2 fietsen aanwezig. 2/3 personen, 425 p.w. 65 p.n. Info en foto’s: 0612 771905 •

Nivonlid worden?

Het reductietarief vervalt als: – men enig moment aangeeft meer inkomen te hebben – na drie jaar als er niet wordt gereageerd op verzoek opnieuw aantonen inkomen

Meld je aan via nivon.nl/leden of bel voor meer info: 088-0990914, bereikbaar op werkdagen van 14.00 tot 17.30 uur •

Voordelen Nivonleden: – Deelname aan alle verenigingsactiviteiten – Korting op overnachtingen in Nivon Natuur vriendenhuizen en op kampeerterreinen – Korting op Nivonreizen en -kampen – Korting op aanschaf Nivon wandelgidsen – Korting op Globetrotter Buitensportvoeding – Korting in de Carl Denig buitensportwinkel en webshop – Ontvangen kwartaaltijdschrift Toorts

Het Nivon-lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij u minimaal acht weken voor het verstrijken van uw contributieperiode schriftelijk opzegt via leden@nivon.nl of Nivon Ledenadministratie, Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam. Betaling gebeurt vooraf, per contributieperiode.

65-plussers zoeken nog enkele tochtgenoten voor een wandeltrekking (met bagagevervoer) in de Apennijnen (Italie), 11 t/m 25 mei 2021. Info: barbaragroeneveld@kpnmail.nl en jefoomen@gmail.com tel. 043-3219208 •

(ANBI). Een instelling kan ANBI zijn als het zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Een ANBI heeft een aantal belastingvoordelen, zoals vrijstelling van erf- en schenkbelasting; ook als een ANBI zelf schenkingen doet voor het algemeen belang betaalt de instelling geen schenkbelasting. (Voor meer info: anbi.nl)•

Zie Algemene voorwaarden van het lidmaatschap: nivon.nl/leden •

Meer info: nivon.nl/leden•

Vrijwilligers

Ledentarieven:

Dankzij de inzet van actieve vrijwilligers faciliteren wij binnen het Nivon mooie activiteiten. Ook jouw waardevolle inzet stellen wij als vereniging op prijs. Neem zelf contact op met een afdeling, Natuurvriendenh uis, kampeerterrein of wandelgroep bij jou in de buurt als je zin hebt om mee te doen.

t/m 5 jaar 6 t/m 15 jaar 16 t/m 25 jaar 26 jaar en ouder eerste lid 26 jaar en ouder tweede lid Maximaal per huishouden Reductie 23 jaar en ouder (voor regels zie hieronder)

€0 € 10 € 20 € 40 € 30 € 90 € 10

Het reductietarief wordt toegekend voor een periode van maximaal drie jaar, Hiervoor geldt: – voor volwassenen (23 jaar en ouder) met een inkomen op maximaal bijstands niveau (2019 alleenstaande € 982,00, twee personen € 1403,00) – bewijs van inkomen via bijstand in de vorm van een kopie bankafschrift wordt overlegd aan Landelijk Bureau Nivon

ANBI Nivon stelt Natuurvriendenhuizen en kampeerterreinen beschikbaar voor Sociale Groepsvakanties, begeleid door vrijwilligers. Deze vakanties zijn bedoeld voor kinderen (tot 16 jaar) van ouders met een minimum inkomen. De Sociale Groepsvakanties financiert de groepsvakanties met bijdragen van sponsors, subsidies en fondsen. Giften en donaties aan de stichting zijn van harte welkom. Voor meer info: socialegroepsvakanties.nl De Sociale Groepsvakanties zijn erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling

Of kijk eens op: nivon.nl/vacatures •

Wandel mee! Nivon beheert en onderhoudt zes Lange-AfstandWandelpaden en zeven Streekpaden, elk met een eigen wandelgids vol informatie, en samen goed voor ruim 4.000 kilometer wandelplezier. Er zijn Wandeltweedaagsen, van OV-punt, via een natuurvriendenhuis, naar een volgend OV-punt. Nivon heeft wandelgroepen, -activiteiten en -reizen voor iedereen, voor elke leeftijd en op elk niveau. Wandelen is goed voor lichaam en geest.

Ga je mee?

nivon.nl/wandelen

PostNL Port betaald Retouradres: Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam