Nivon - Toorts - Winter 2020-2021

e vr ij wi l l i g d e e v e

r!

L

Winter 2020 - 2021

Vrijwilligerswerk

72 Nivonners

is een beloning

in the picture

2

TOORTS

Column

Het kantelpunt

W

e zitten op een kantelpunt. Neem de klimaatcrisis. Al Gore waarschuwde in 2006 voor het gevaar van het broeikaseffect, maar pas jaren later zag men in dat het een kwestie is van pompen of verzuipen. “Het zal zo’n vaart niet lopen” maakt plaats voor maatregelen, acties. Het neoliberalisme: ooit bejubeld, nu verguisd. Mobiliteit: de groei van Schiphol kon niet op, nu staat de hele blauwe vloot aan de grond en wordt Lelystad Airport wellicht overbodig. Werk je thuis en niet op kantoor? Vroeger ondenkbaar, nu volstrekt nieuw normaal. Met het coronavirus verliep het niet anders. Van “ach, het valt wel mee” tot een dramatische tweede golf. Enzovoort. Ernest Hemingway zet in een van zijn romans een gesprekje neer tussen twee mannen. “Hoe ben jij failliet geraakt?”, vraagt de ene persoon. “Op twee manieren. Eerst geleidelijk en toen plotseling”, antwoordt de ander. Zo gaat het overal met kantelpunten. Het doet mij denken aan de bizarre steenformaties in woestijnen. Een rotsblok balanceert op een uitgesleten blok eronder. Blijft hij staan? Al sinds de ijstijd is sprake van een wankele balans. Maar opeens wiebelt de steen en valt hij met geraas om. Daar is geen storm of onweer voor nodig. Het natuurlijk evenwicht raakt verstoord zonder dat je er een vinger naar hebt uitgestoken. De samenleving kantelt ook. Het gebeurt en je staat erbij. We zijn getuige van een nieuwe tijd.

gedaan nadat onvrede langere tijd had gesluimerd. De vlam in de pan, de geest uit de fles. We waren een decennium geleden ‘technisch failliet’, maar weinigen die dit onheil zagen. Totdat er drastisch werd ingegrepen en de weg omhoog werd ingezet. Als het kantelpunt eenmaal is bereikt komt veel in beweging. De schijnbaar zekere kalmte is verstoord. Einde aan het lineaire denken. Creativiteit borrelt op. Het oude normaal maakt plaats voor nieuwe speelse vormen en gedachten. We noemen het ‘Project Nivon 2030’. Ik neem hier – zonder last of ruggenspraak – een voorschotje op. Eén klein voorbeeld van wat er ligt te bubbelen. Ik heb het niet zelf bedacht, maar wel omarmd. Laten we waar mogelijk Nivon-afdelingen en de Nivonleden verbinden aan de Nivon­ huizen in eenzelfde regio. En andersom. Zo zijn we ook in 1928 begonnen. Leden van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling wilden een eigen ontmoetingsplek. Ze verzamelden dubbeltjes en kwartjes, bouwden Krikkenhaar en creëerden daarmee hun eerste trefpunt. Neergezet door leden, bestemd voor leden, eigendom van leden. Dromen worden ideeën, ideeën worden concrete plannen. Werk in uitvoering. Zullen we er met elkaar morgen aan beginnen? •

Kantelt Nivon mee, of blijven wij een oase van rust? Zeker niet als je de gevolgen van de pandemie overziet. Er vallen harde klappen, overal. Niet voor het eerst: Nivon heeft meer pieken en dalen gekend. En steeds kropen we weer overeind en kwamen we sterker uit de misère. Er hebben zich bestuurscrises voor

Lagere schoonmaak­ bijdrage per 2021 Om de Nivon accommodaties veilig en hygiënisch te houden, wordt er tijdens de coronacrisis extra schoongemaakt door een professioneel bedrijf. Daarvoor vraagt Nivon een extra bijdrage van €12,50 per kamer bij elke boeking, als tegemoetkoming in deze kosten. Het bedrag dekt niet de volledige extra schoonmaak­kosten, maar is slechts een bijdrage aan de stichting. Voor mensen met een kleine portemonnee is dit bedrag soms moeilijk op te brengen. Ook gezien het zicht op een meer permanente situatie is besloten, na advies van het corona regieteam, de extra bijdrage per 1 januari 2021 te verlagen. Voor een overnachting in een natuurvriendenhuis betekent dat €1,50 per persoon per nacht. Voor de kampeerterreinen geldt een bedrag van €0,75 p/p p/n. Deze bedragen gelden alleen voor

gasten vanaf 16 jaar. Groepen zoals scholen kopen de schoonmaak af. •

Waarom ‘Dit is Nivon’? Nivon kan niet bestaan zonder de voortdurende, enthousiaste inzet van duizenden vrijwilligers. Sommige namen kom je vaak tegen, de grootste groep echter opereert meer achter de schermen. Dit kunnen de mensen zijn die een reis of kamp begeleiden. Die actief zijn bij een lokale afdeling. Die zich wekelijks inzetten voor het onderhoud van een kampeerterrein, de tuin of een van de natuurvriendenhuizen. Natuurlijk kunnen we niet iedereen persoonlijk uitlichten. Maar op pagina 6-7 vind je Dit is Nivon: 72 gezichten van actieve Nivonners, prachtig geportretteerd door Bas Wetter. Op de pagina’s daarna krijg je een blik achter de schermen van een afdeling, een huiswachtenduo, een aantal werkgroepen… Want ook dát is Nivon. Een behoorlijk

– voorzitter Centraal Bestuur

diverse club mensen met heel verschillende interesses, talenten en mogelijkheden. Met als overeenkomst: een hart voor de medemens en de natuur. En de wens om met elkaar te werken aan een samenleving die eerlijk is en groen. — De redactie•

Rectificatie In de herfst-Toorts stond in de rubriek Duurzaamheid (pag. 12-13) dat de oppervlakte van het ecohuisje Op den Haar 14m2 is. Dat moet zijn 41m2. •

Oproep Het Centraal Bestuur van Nivon zoekt per april 2021 een nieuwe algemeen voorzitter. Huidig voorzitter Henk Schaaf zal zich niet beschikbaar stellen voor een derde termijn. Interesse? Vraag naar nadere info: bestuur@nivon.nl herbertboerendonk@nivon.nl•

TOORTS

Inhoud

Winter 2020 - 2021

4

6

8

Lucas Meijs over geven, ontvangen en valkuilen

Dit is Nivon!

Ook Nivon: Huiswachtzusjes

9

11

15

Ook Nivon: Hoe fiks je een reis?

Ook Nivon: Dankbaar afdelingswerk

32

34

Van kolonietot natuurvriendenhuis

Gastcolumn: ‘Kun je ook ontvangen?’

Zomerreizen en -kampen 2020

En verder

Activiteiten

12 Watersport 13 Nivonraad 2.0 14 Geschiedenis 27 NivonJong 28 Duurzaamheid 29 Vrijwilligers gezocht! 30 Internationaal 31 Groen & Doen 39 Leg een link

36 December 36 Januari 36 Februari 37 Maart 38 April

3

4

TOORTS

Interview

Vrijwilligerswerk, geen functie maar beloning

Tekst: Henk Schaaf Foto's: Leni de Jager, Henk Schaaf

Nederland is een vrijwilligersland bij uitstek. Bijna de helft van alle mensen ouder dan 15 jaar doet op een of andere manier vrijwilligerswerk. Van een paar uurtjes zorg tot – laten we zeggen – elke week actief bij Nivon. Als je álle bestede tijd bij elkaar optelt, kom je tot liefst één miljard uren per jaar.

Z

ijn vrijwilligers – en dus ook actieve Nivonners – andere mensen dan anderen? Die vraag leg ik voor aan Lucas Meijs. Hij is hoogleraar Strategische filantropie en Vrijwilligerswerk aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Zijn jullie anders of beter? Daar hebben we eigenlijk geen duidelijk antwoord op. Er is wel een studie bekend naar mensen die nooit vrijwilligerswerk hebben gedaan. Die blijken toch anders dan anderen te zijn. Niet minder, maar ze zijn totaal niet aangehaakt. Wie nooit met vrijwilligerswerk in aanraking komt, kan zich er vaak niks bij voorstellen. Ze denken dat het een functie is. Maar het is een beloning. Voetbaltrainer zijn, dat is een functie. Jonge spelers begeleiden naar een uitwedstrijd is een beloning. Vrijwilligerswerk wordt wel meer gedaan door de bovenlaag. Deze groep mensen heeft meer middelen en contacten. Zij worden gevraagd. Sportclubs vragen een bijstandsmoeder niet zo snel. Ze selecteren hun eigen mensen. Het werkt ook andersom. De bijstandsmoeder ontdekt dat de actieve dames elkaar op de koffie uitnodigen. Maar zij wil niet dat ze bij haar thuis komen, want zij kan niet voor gebakjes zorgen. De vrijwilligersmanager zou juist moeten zeggen: ‘Wíj zorgen voor de koffie en de koekjes, dan doe jij ook mee!”

“Vrijwilligerswerk speelt zich af in een gemeenschappenland. In Amerika is het vooral onbetaalde arbeid, maar wij zien het als een betrokkenheid bij een bepaalde gemeenschap. Kerkgangers doen iets meer vrijwilligerswerk dan niet-kerkgangers. Door de ontzuiling valt dit deels weg, maar de versnippering van de samenleving is nog groot. Waarom hebben we hier in Rotterdam zeven studenten­ gezelligheidsverenigingen? ‘Nou, dat is toch leuk’, antwoorden mijn studenten. Het verschil tussen die clubs is te verwaarlozen, maar ze zitten graag in hun eigen gemeenschapje. Nivon is niet anders. Jullie selecteren je leden langs natuur en cultuur. Je hebt je kernwaarden. Die ruik je als je binnenkomt.” Maakt dat ons tot een gesloten gemeenschap, waar een ander zich minder thuis voelt? “Jullie discrimineren zoals anderen ook doen. Ik zeg discrimineren als neutraal woord, zonder bijbetekenis. Hé man, jij hebt een dikke auto, je doet rare uitspraken over vluchtelingen… Je kunt wel natuurvriend zijn, maar je gaat maar naar een andere club. Bij ons hoor je niet. Dat is essentieel aan de civil society. Vraag eens aan de Dierenbescherming of de keurslager daar na zijn pensioen penningmeester kan worden.”

TOORTS

5

Interview

Ben je vrijwilliger uit egoïsme of vanuit een gevoel van altruïsme? Ben je uit op een tegenprestatie of doe je het voor je eigen plezier? “Er zijn maar weinigen die willen ontvangen in plaats van geven. Nu, in coronatijd, ga je even langs bij de buren en bied je aan om boodschappen voor ze te doen. Je zegt: ‘Ik ga nu naar de supermarkt, kan ik iets voor jou meenemen?’ Dan is het voor de ontvanger makkelijker om je gebaar aan te pakken. Wil je daar wat voor terug? De zware woorden van vroeger – het is een opdracht, een plicht – zijn verdwenen. Je hoeft niet meer uit te leggen wat het oplevert. De kosten en de baten moeten op lange termijn wel tegen elkaar opwegen. Vrijwilligerswerk verschuift van de vrije tijd naar de beschikbare tussentijd. Er is free time, spare time en idle time. Vrije tijd, reservetijd, lummeltijd. Die tussentijd wil je nuttig en aangenaam besteden. Zo’n dagje buiten is toch hartstikke gaaf, je doet het om te helpen. Punt. Sommigen denken dat jongeren alleen vrijwilliger zijn om er zelf beter van te worden. Welnee, het gaat om het goede gevoel, karma, het is leuk! Dát telt mee.”

‘Er zijn maar weinig mensen die willen ontvangen in plaats van geven’ Gaat het altijd goed? “Er zijn valkuilen. Eén: de meeste vrijwilligers kunnen geen nee zeggen. Twee: het Pippi Langkous-gevoel: ‘Ik heb het nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’. Ten derde: je omgeving kijkt er anders tegen aan. Toen je nog een baan had, werden je overuren betaald of niet. Als je ergens nu onnodig veel uren in steekt, wordt je partner knettergek. Maar zodra jij vol energie thuiskomt is dat weer anders. Vier: sommige mensen durven er niet mee te stoppen, bang dat niemand het wil overnemen. Anderen zien kennelijk de waarde er niet van in. Als dat waar is, durf dan zelf een besluit te nemen. Stop meteen! Want dan doe je namelijk nutteloos werk. De enige die het nog nuttig vindt, ben jij.” In 2024 bestaat Nivon 100 jaar. Hebben we nog toekomst? “Zeker. De wil en de behoefte om dingen te organiseren neemt alleen maar toe. Maar we willen het zelf regelen en kúnnen dat ook. We hebben steeds minder een officiële structuur nodig. De democratie komt van onderop. Toen de vluchtelingen naar Nederland kwamen, zeiden de professionals: ‘U, als burger, kunt niet helpen. U moet het via ons doen.’ Zij denken het te kunnen controleren. Maar hoezo? Er zijn clubs die denken dat je niet zonder ze kunt en maandelijks instructies en lezingen geven. Maar wie wil nog op een donderdagavond in een zaaltje zitten om te horen hoe het moet? We zoeken het zelf wel op...”

Jongeren houden niet van vergaderen, samen met oude mannen. Zij voeren liever vol enthousiasme een leuke klus uit. “Dat klopt. Iemand vroeg twee jaar geleden al: ‘Er is een vergadering, kan ik inbellen?’ Nu is dat volstrekt normaal, maar toen was het ondenkbaar. Maak het ze niet moeilijk. Jongeren doen graag vrijwilligerswerk. Het idee bestaat echter dat zij er snel mee stoppen. Onzin. Zij wisselen van woonplaats en van interesse, volgen een andere opleiding, nieuwe baan, gezin en kinderen. Zij stoppen niet met vrijwilligerswerk. Ze verlaten jouw organisatie en gaan elders door.” U adviseert bedrijven en instellingen om vrijwilligerswerk planmatig vorm te geven. Dat vraagt om management. Toch schreef u ooit: ‘management klinkt hard, zakelijk en koel’. “Mensen steken er veel tijd in. Daar moet je serieus mee omgaan. Als je de uren van een beroepskracht verspilt gaat zijn salaris gewoon door. Maar als ik vrijwilliger ben in jouw Nivonhuis, jouw werkgroep, jouw afdeling, en ik sta ik een paar uur te wachten omdat het gereedschap niet klaar ligt, had ik beter in bed kunnen blijven. Je houdt er niet van dat je tijd wordt verlummeld. Ik vind het fascinerend hoe hoogopgeleide autonome figuren, zoals advocaten, zich bij de hockeyclub achter de bar gedragen. Fascinerend. Zij zijn opeens iemand anders. ‘Vertel maar wat ik moet doen, joh!’ Zo is het ook met de klussen. Ik sloof me uit en kom met spierpijn terug. Maar als ik mij er gemakkelijk van af heb gemaakt zegt mijn vrouw dat ik beter thuis aan de slag had kunnen gaan.”•

Prof. dr. Lucas Meijs (1963) is hoogleraar Strategische Filantropie en Vrijwilligerswerk aan de Rotterdam School of Management, onderdeel van de Erasmus Universiteit. Hij was hoofdredacteur van een internationaal tijdschrift voor de non-profit sector. Meijs is ruim zes jaar lid geweest van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, een adviesorgaan voor kabinet en parlement.

6

TOORTS

Foto’s: Bas Wetter

Dit is Nivon!

TOORTS

Dit is Nivon!

7

8

TOORTS

Dit is Nivon

Huiswachten Anneke en Liesbeth: ‘Van 8 tot 8 ben je druk bezig’

Tekst: Nus Sielcken

Tekst: Jet Kooderings Foto: Floor Verkerk

,,We kunnen niet stil zitten en maken het mensen graag naar de zin.” De zussen Liesbeth (37) en Anneke (35) op ’t Hoog uit Utrecht runden vroeger samen een Bed & Breakfast. Dat liep goed en het was gezellig, maar nadat Anneke stopte, vond Liesbeth het niet echt leuk meer. Ze zochten weer naar een gezamenlijke activiteit. En die vonden ze: ze werden huiswacht in het Koos Vorrinkhuis in Lage Vuursche.

“We zijn allebei goed in regelen”, zegt Anneke. Dus reageerden ze op een brief van het Koos Vorrinkhuis die in de omgeving werd verspreid, waarin om vrijwilligers werd gevraagd. Tijdens een open dag werden buurtgenoten uitgenodigd eens te komen kijken. Liesbeth, die Toerisme heeft gestudeerd, had al kennisgemaakt met Nivon. Na haar studententijd was ze op zoek naar een wandelvakantie in groepsverband. Zo kwam ze terecht bij Spring en werd daar actief, gewoon omdat het doen van vrijwillerswerk Liesbeth in het bloed zit. ,,Ieder mens moet iets doen buiten het eigen werk. Zo kun je wat voor

de wereld betekenen.” Anneke kende Nivon niet, maar het voelde meteen goed op die open dag. Sinds een jaar of vier zijn de zussen regelmatig als huiswacht in ‘Koos’ te vinden. De laatste keer allebei met een dikke buik, want zowel Anneke als Liesbeth zijn dit jaar (weer) moeder geworden.

Vers viertal voor Bergsport Trefkamp

zijn schijnbare simpelheid, verder laten groeien, met jeugd, ouders, veteranen en alles eromheen.

René van Tol en Frans Hovenkamp hebben sinds 2013 de Bergsport Trefkampen met zeer veel toewijding georganiseerd. Zij dragen nu deze taak over aan een vers viertal. Aangezien wij, Tom Gerritsen, Margreet Beuving, Maarten Fornerod en Nus Sielcken, al jaren met veel plezier meedoen aan de bergsportkampen, nemen wij dit stokje graag over. Samen willen wij het Bergsport Trefkamp, met

De eerste bestemming, in de zomer van 2021, wordt camping Ailefroide in het Parc d’écrins in de Franse Alpen. Een ruime camping van 17 hectare, gelegen op 1500 meter hoogte, met zowel veld als bos. 's Avonds kan er een vuurtje gestookt worden en dat is prettig, want ondanks dat het er over het algemeen droog en zonnig is, kan het 's avonds flink afkoelen. Vanuit de camping kunnen er verschillende

Uitzondering Ze gaan allebei regelmatig op vakantie naar natuurvriendenhuizen en als ze huiswacht zijn dan nodigen ze altijd vrienden uit om met hun gezin langs te komen, waardoor ook die weer lid worden. ,,Geen van onze vrienden kende deze manier van vakantie

houden en ze vinden het allemaal leuk. Er is veel ruimte en vrijheid, voor henzelf en voor hun kinderen en ’s avonds is er de gezelligheid van samen zijn”, aldus Liesbeth. De woorden ‘gezellig’ en ‘samen’ staan hoog in het vaandel van Liesbeth en Anneke en daarmee zitten ze goed bij Nivon. Wanneer ze huiswacht zijn vinden ze het heerlijk om hun gasten een fijn verblijf te bieden. ‘Hoe drukker, hoe beter’ is hun instelling. ,,Overdag ben je van acht tot acht echt onder de pannen en je loopt veel heen en weer om van alles te checken, maar tegen echte problemen zijn we nooit aangelopen”, vertellen de zussen. ,,Wij zijn wel een uitzondering dat wij op onze leeftijd onze vrije tijd hieraan spenderen”, voegen ze eraan toe. Styling Liesbeth werkt als financieel medewerker bij een woningcoöperatie en Anneke is zelfstandig interieurontwerper. Juist omdat hun werk zo anders is dan het vrijwilligers­werk, vinden Liesbeth en Anneke het heerlijk om dit samen te doen. Ze gaan er gewoon mee door met de baby’s, hun partners pakken dan wat extra taken op. Anneke heeft nog wel een tip voor alle natuurvriendenhuizen: de styling zou beter en moderner kunnen. Juist omdat de meeste huizen oud zijn is een uniforme huisstijl belangrijk, meent zij. Nu is het allemaal wat oubollig, waardoor jongeren worden afgeschrikt. ,,Terwijl juist voor jonge gezinnen de huizen veel populairder zouden kunnen zijn, vooral nu kinderen gratis verblijven Het is een leuke organisatie, waarvan veel meer mensen kunnen profiteren”, zegt Liesbeth. •

Ook huis- of terreinwacht worden? Neem eens contact op met de huiswachtencoördinator van een van de accommodaties om meer te horen!•

tochten gemaakt worden naar hutten en bergtoppen, in de buurt is een klimschool en er kan vanuit de camping op ieder niveau worden geboulderd, geklommen, gemountainbiket, gecanyond, gekayakt, paardgereden, etc. Ervaring of dure spullen zijn niet nodig. Vaak genoeg wordt er ook gewoon gewandeld. Op elk niveau – al rennen de jongeren meestal wel een stuk vooruit. Meer info: bergsporttrefkamp@gmail.com / bergsporttrefkamp.blogspot.com en in de Reizenbijlage van deze Toorts (pag. 23).•

TOORTS

9

Dit is Nivon

Carla van Dijk – Zomertreffen

‘Je ego mag je thuislaten’ Foto's: Marc Draijer

Al jaren ging Carla met haar gezin mee op Zomertreffen. Toen werd zij gevraagd om zelf een Treffen te begeleiden. Dat deed zij, met een eigentijdse aanpak.

brengen met anderen, tijdens de avondkoffie, of tijdens een wandeling, als je zelf als deelnemer mee de berg op gaat.’ Starwars landschap ‘Als deelnemer aan Zomertreffen heb je zelf de regie in je vakantieprogramma. Als reisbegeleider kijk ik of ik ideeën van deelnemers kan verbinden met elkaar. In de bergen houd ik daarbij wel in de gaten of dat verantwoord is, vanuit de kennis die ik daar zelf over heb. En daarin heb ik mijzelf ook wel positief laten verrassen: wandelend op de flanken van de Julische Alpen in Slovenië, door een landschap als uit Star Wars, liepen we tussen mistige wolkenflarden door. Zelf stond ik op het punt om terug te keren, naar beneden. Een meer ervaren wandelaar in de groep gaf ons echter net het zetje om wel de hoger gelegen pas te nemen. De wolkenflarden waren daar verdwenen, en dat uitzicht en de euforie zou ik achteraf nooit hebben willen missen.’ ‘Ook maken deelnemers culturele uitstapjes. Of gaan samen raften, als dat kan. Als daar een initiatief voor is binnen de groep, dan doe ik daar graag aan mee, als deelnemer. Maar ik kom toch vooral voor de bergen.

Tekst: Bart Brinkman

‘Als je iedereen de ruimte wilt geven om, vanuit eigenheid, meningen en ideeën in te brengen in het programma, dan is het wel belangrijk dat je als reisbegeleider je eigen ego thuis kunt laten. En dan ontstaat er een groep die samen inhoud geeft aan een fantastische vakantie. Dat is het leuke van meegaan op Zomertreffen.’

Het liefst wil Carla dat mensen Nivon Zomertreffen plaatsen tussen SNP en bijvoorbeeld Pharos. En dat ze dan voor een Zomertreffen kiezen als familiegroepsreis met kamperen in de bergen. Gewoon vanwege het aanbod, niet vanwege de achtergrond van Nivon, als aanbieder. Carla werkt dagelijks aan de acceptatie en de integratie van mensen in de samenleving. Haar werkervaring zie je ook terug in hoe ze een reis begeleidt. Want bij Nivon ben je een reisbegeleider die het groepsproces faciliteert, en geen reisleider van een programma dat van dag tot dag is gepland, zoals je bij ander aanbod in de bergen wel ziet. Langs de tenten ‘Ik heb een oprechte belangstelling in de deelnemers. Ik ga de eerste dag dan ook alle tenten langs om met de mensen kennis te maken. Iedereen heeft zijn eigen reden en verwachtingen om met

een Zomertreffen mee te gaan. Eenoudergezinnen, solo deelnemers of stellen, ieder komt iets halen, iets beleven deze vakantie, maar iedereen kan ook iets meebrengen wat deze vakantie onvergetelijk kan maken voor iedereen. En daar moet je oog en oor voor hebben, zodat je dat met elkaar kan verbinden’. ‘Mijn favoriete Zomertreffen is in de bergen van Italië en Slovenië. Samen kun je daar erg mooie tochten te maken, met je gezin, maar ook met anderen. En of je nu wilt ‘toppen jagen’ of gemoedelijk langs een rivier wilt wandelen, het kan er allemaal. Korte wandelingen, langere dagtochten, of zelfs met een overnachting in een berghut. Als begeleider geef je de meer ervaren bergwandelaars de ruimte om anderen mee de bergen in te nemen. Je nodigt lopers met kennis van natuur of geologie uit hun kennis te delen. Je helpt mensen op weg door ze te in contact te

Meer info: zomertreffen.nivon.nl en pagina 22-23 van deze Toorts•

10 TOORTS

Dit is Nivon

Vrijwilligers bevestigen ons bestaansrecht Vrijwilligers zijn onmisbaar in onze samenleving en helemaal voor onze afdeling. Juist in deze coronatijd hebben we ze meer nodig dan ooit. Met veel inzet, vol ideeën en doorzettingsvermogen proberen zij elke dag bij te dragen aan een sociale samen­ leving en de onderlinge saamhorigheid, en zoeken zij contact met juist die mensen die het nu zo hard nodig hebben. Gewoon door een onverwacht bezoekje, even voor iemand naar de winkel, zomaar opbellen en vragen hoe het gaat, of door het sturen van een opbeurend kaartje. Van bestuurslid tot maandberichtbezorger, van reisorganisator tot koffiezetter, een ieder draagt op zijn eigen manier bij aan het reilen en zeilen binnen onze afdeling. Bij Nivon Aalsmeer zijn ca dertig vaste vrijwilligers actief, waarvan er vijftien elke maand door weer en wind bij een grote groep leden het maandbericht thuis bezorgen. Met veel plezier staat men klaar om de handen uit de mouwen te steken. Ik heb enorm veel respect voor de leden die buiten onze afdeling ook nog ander soort vrijwilligerswerk doen, bijvoorbeeld bij de kringloop- of de derdewereldwinkel. Of hoe men klaarstaat voor de plaatselijke kerk of naaste buur. Dit toont hoe maatschappelijk betrokken onze Nivonleden

zijn. Ik heb vaak ontroerende gesprekken gevoerd met leden waaruit blijkt wat een groot en liefdevol hart sommigen hebben voor anderen, zonder enig persoonlijk gewin.

georganiseerd door onze activiteitencommissie, ook in samenwerking met individuele leden. De wintersportvakantie wordt ieder jaar opnieuw georganiseerd door onze wintersportcommissie. Dit alles kost veel tijd en energie. Maar als we zien hoeveel geluk en plezier dit brengt, dan is dat de dankbare opbrengst en een extra motivatie om dit nog heel lang te blijven doen. Henk Balke, Voorzitter Nivon-Aalsmeer e.o.• Top-vrijwilliger Frank van de afdeling Nivon-Aalsmeer ontvangt een blijk van waardering voor zijn jarenlange inzet voor de afdeling

Vrijwilligerswerk is meer dan ‘iets doen voor de vereniging’. Het is vooral ‘iets doen voor je medemens’. Het bestaansrecht van onze afdeling halen we uit de inzet van onze vrijwilligers. Nivon Aalsmeer organiseert onder meer buitenactiviteiten, educatieve lezingen, filmhuismiddagen, een kerstdiner, richt zich op een groene samenleving, is kennisparticipant in de Lokale Natuurraad, doet aan culturele - en persoonlijke ontwikkeling én organiseert een jaarlijkse wintersportvakantie, en ieder jaar opnieuw een voorjaars – én een najaarsweekend. De activiteiten worden

Nivon Vitaal Reizen Nivon Vitaal Reizen is een nieuwe werkgroep die vakanties organiseert voor 50-plussers, met het doel actieve en sociale leeftijdsgenoten bij elkaar te brengen.

Vorig jaar in oktober ontwikkelden Nenne en Gerard een reis naar een landhuis (verbouwd kasteel uit de 13e eeuw) in Bretagne, vlak onder de Roze Granietkust. Ideaal gelegen voor fiets- en wandeltochten door de ruige Bretonse natuur met zijn vele kleine kerkjes en kapellen. Dit initiatief ontstond nadat Nenne al eerder had aangegeven in te zijn voor korte vakanties, en Gerard toe was aan nieuwe uitdagingen. Tenslotte is hij inmiddels 69 jaar! Anneke en Gerard kennen elkaar al

bijna twintig jaar als reisbegeleiders.Vlak voor Kerstmis was de website benader­ baar voor publiek. Mede door publicatie in de Toorts en mond-op-mond reclame kwamen de inschrijvingen binnen. In juni stonden er, ondanks de coronaperikelen, negen deelnemers op de lijst. Er ontstond opnieuw onzekerheid door uitbraken in Noordrijn-Westfalen en Spanje. Helaas heeft Gerard die reis eind juni moeten annuleren vanwege onzekerheden bij veel deelnemers (58-72 jaar) omtrent corona. Hopelijk breken er volgend jaar betere tijden aan! Voor 2021 staan er drie reizen op stapel: naar Zuid-Limburg, Bretagne en Krakau. Meer info vind je op pag. 23 van deze Toorts en op de website: sites.google.com/view/nivon-vitaal-reizen•

Tekst: Anneke Ruttenberg, Nenne van der Meer en Gerard Schilder

Vrijwilligers Anneke (22 jaar reisbegeleidster bij Trefkampen en Zomertreffen), Nenne (initiatiefnemer/ coördinator bij Steunpunt­ Reizen) en Gerard (twintig jaar penningmeester Trefkampen en reisbegeleider) hebben deze werkgroep opgericht.

TOORTS

11

Dit is Nivon

Sociale groepsvakanties Sinds twee jaar is Albert Jansen (72) uit Warnsveld vrijwilliger bij de werkgroep Sociale Groepsvakanties. Sociale groepsvakanties zijn vakantieweken voor mensen voor wie vakantie vieren niet vanzelfsprekend is. In zes tot zeven Nivonhuizen worden in de zomer dergelijke weken gehouden voor alleengaande minima en voor kinderen van vluchtelingen/ statushouders. Het Hunehuis ontvangt deze laatste groep, met de bedoeling om die kinderen samen met één van de ouders een onvergetelijke week te bezorgen.

Goede organisatie ,,Alles is prima georganiseerd, er zit veel ervaring bij de werkgroep, maar er is altijd behoefte aan nieuwe vrijwilligers”, laat Albert weten. De meeste vrijwilligers zijn al wat ouder, een paar jongeren erbij spreekt de kinderen erg aan en dat is belangrijk. Jongeren die bijvoorbeeld studiepunten willen halen voor hun opleiding kunnen zich ook aanmelden. In juni is er altijd een weekend om nieuwe vrijwilligers in te werken en te informeren. Zelf vroeg Albert zijn nichtje en een vriendin om mee te helpen en dat was een groot succes. Voor iedereen was het een teleurstelling dat de vakantieweek dit jaar, vanwege corona, niet doorging, maar Albert is er volgend jaar zeker weer bij.•

Foto's: Goedele Mommens, i/o VluchtelingenWerk Nederland Tekst: Jet Kooderings

bij de hunebedden, die daar in de buurt zijn. En over de helling achter het huis, die met plastic en een tuinsproeier tot zeepbaan wordt omgetoverd waar de kinderen vanaf kunnen glijden. En over de schaapskudde die op een zondag­ ochtend na het ontbijt voor de deur stond. Wat vonden de kinderen het heerlijk om zo dicht bij de schapen te komen, de hondjes te bekijken en vragen te stellen aan de herder!

,,Ik hoorde van deze vakanties toen ik samen met mijn vrouw huiswacht was in Het Hunehuis”, vertelt Albert Jansen. ,,Meerdere vrijwilligers van dat huis waren erbij betrokken en een jaar of twee geleden werden er nieuwe vrijwilligers gezocht.” Albert meldde zich aan. Met veel plezier heeft hij twee keer zo’n vakantie begeleid. Het was een groot succes, dat het weer erg meewerkte speelde daarbij zeker een rol. Om vijfentwintig kinderen in de basisschoolleeftijd een week bezig te houden, vraagt volledige inzet van de begeleiders. ,,Na afloop ben ik echt moe, maar zeer voldaan. Ik vind het leuk om met kinderen bezig te zijn, daar geniet ik van en daar krijg ik veel energie van”, geeft Albert aan. ,,Het is ontroerend om te zien hoe dankbaar de kinderen zijn na zo’n ontspannen week. Dat geldt ook voor de ouders,

iedereen is verdrietig als het voorbij is en heeft moeite om afscheid te nemen”. Niet alleen De groep vrijwilligers bestaat uit ongeveer veertien mensen, waaronder een kookploeg. De week is geheel verzorgd, zodat de ouders echt ontzorgd zijn. Ook voor hen worden activiteiten georganiseerd. Albert houdt zich met de kindergroep bezig: spelletjes doen, speurtochten organiseren of wandelen. Soms ook komen er gast­begeleiders, die bijvoorbeeld een workshop schilderen of djembé spelen geven. Maar er blijft ook voldoende tijd over om lekker vrij te spelen. Enthousiast vertelt Albert over het jaarlijkse uitje naar de speeltuin in de buurt. Na afloop krijgt iedereen een ijsje en worden er traditiegetrouw pannenkoeken gegeten

12 TOORTS

Dit is Nivon

Watersport:

Vriendschappen, zeilen en Nivonbaby’s De organisatie van Watersport bestaat uit ongeveer dertig enthousiaste, jonge mensen die een grote liefde voor zeilen, avontuur en gezelligheid delen. We organiseren ieder jaar vier verschillende zeilkampen voor kinderen en jongeren tussen de 9 en 20 jaar oud. Tijdens deze kampen staat plezier maken voorop. We leren onze deelnemers zeilen, maar vinden het ook belangrijk dat er genoeg tijd is voor (water) spellen, zwemmen en elkaar leren kennen.

Nivon in de media Het tijdschrift van het Nederlands Auschwitz Comité heeft een volle pagina gewijd aan de Nivon-wandelroutes langs de Stolpersteine (struikelsteken) in Zwolle. Een klein boekje beschrijft drie wandelingen, door de binnenstad en enkele buitenwijken. Ze voeren langs 170 messing steentjes die zijn aangebracht op plaatsen waar Joden hebben gewoond die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Anton Cramer, voorzitter van Nivon Zwolle, nam in 2019 het initiatief om met deze routes de omgebrachte stad­ genoten te herdenken. Carla Alma, nieuw gekozen lid van het Centraal Bestuur, schitterde in het tv-programma Vroege Vogels. Als actievoerder bij de Waddenvereniging maakt zij zich sterk voor bescherming van het Eems-Dollardgebied in Noordoost-Groningen. Carla vertelde hoe zij politici ervan konden overtuigen de natuurlijke omgeving te behouden.•

Elk kamp wordt begeleid door maximaal acht kaderleden: een aantal zeilinstructeurs en gastlieden die zorgen voor het koken, de boodschappen en spellen op de kant. De samenstelling van zo’n groep is ieder jaar weer anders. We kiezen als vrijwilligers ieder jaar met welk kamp we mee willen gaan en op basis daarvan worden de kampkaders samengesteld. Ieder kampkader vergadert, naast de algemene voorjaarsvergadering met het hele kader, voorafgaand aan het kamp om de taken te verdelen en het kamp voor te bereiden. Doordat we allemaal door de jaren heen met verschillende kaderleden kampen begeleiden, leren we elkaar goed kennen en zijn we een hecht kader. Voor de meeste van ons is het dan ook meer dan vrijwilligerswerk. Er zijn al vele vriendschappen, liefdes en zelfs al meerdere Nivon­ baby’s uit voortgekomen. Ouwe lullen-weekend In de maanden wanneer (de kans op) een lekker zonnetje aanwezig is, komen we ieder jaar een aantal keer samen. Natuurlijk tijdens de zeilkampen die we jaarlijks organiseren, maar ook tijdens het voorbereidingsweekend (inmiddels geëvolueerd tot bijna een week) en een interne opleidingsweek voor nieuwe instructeurs in het voorjaar en het evaluatieweekend in het najaar. En dan komt

het ook nog regelmatig voor dat enthousiaste (oud-)vrijwilligers extra zeilweek(end) en organiseren met namen als ‘Vrolijke vrienden­week’ en ‘Ouwe lullen weekend’. Om elkaar in het najaar niet te veel te hoeven missen, ontmoeten we elkaar ook jaarlijks op een donkere, gure winterdag om onze kookskills te oefenen en een minstens zes-gangen-diner op tafel te zetten. Zelf heb ik ook een aantal jaar in ons bestuur gezeten. Eerst als pr-lid en later als voorzitter. Het is een leuke en laagdrempelige manier om bestuurservaring op te doen en Nivon beter te leren kennen. Zo is er regel­matig overleg met het Centraal Bestuur, het Landelijk Bureau en met andere (jongeren) reizenorganisaties zoals JUMP en Spring. Afgelopen zomer heb ik mijn inmiddels tiende zeilkamp mogen begeleiden. Het is ieder jaar weer fantastisch om onderdeel te zijn van de meest memorabele week van het jaar voor veel kinderen. Het is heel mooi om te zien hoe ze zich in zo’n week ontwikkelen en hoe ze vaak met tranen afscheid nemen van hun nieuwe vrienden. Misschien juist ook wel omdat ik zelf die deelnemer ben geweest, net als de meeste andere kaderleden. We weten precies hoe dat voelt: het ultieme zeilkampgevoel. Precies daarom kunnen wij ook als de beste dit gevoel doorgeven aan onze deelnemers.•

Na 30 jaar de leeskringen en de cursussen filosofie/ wijsbegeerte te hebben gegeven bij Nivon Almere, kreeg Anna Koolma (87) o.a. hiervoor een lintje uitgereikt van locoburgemeester Hilde van Garderen (Almere). Anna was gelokt onder het mom van een feestje voor 30 jaar lesgeven. Het was een complete verrassing voor haar dat nu Lid in de Orde van Oranje-Nassau is. Anna was zeer betrokken bij het Vrouwenhuis in Almere en nu nog steeds actief bij kerkcentrum De Goede Rede in Almere Haven. Sinds 1990 gaf zij cursussen bij Nivon Almere. Toen Nivon Almere geen eigen cursusruimte meer had, gaf zij de cursussen bij haar thuis. Door haar visuele beperking zijn de leeskringen nu gestopt, maar de cursus filosofie/ wijsbegeerte gaat, als Corona het toelaat, weer op eigen titel bij haar thuis van start.•

Annemiek Steffens

Tekst: Ruby Slijkhuis Foto: Nivon Watersport

Lintje voor Anna Koolma

TOORTS 13

Uit de vereniging Nieuwe bestuursleden Het Centraal Bestuur is uitgebreid tot tien leden. Dit biedt het CB de gelegenheid om de taken beter te verdelen. De nieuwe leden werden tijdens de Nivonraad in oktober benoemd. Carla Alma was al actief in het Corona Regieteam. Zij is afgestudeerd als sociaal geograaf, heeft zich o.a. tientallen jaren ingezet voor de Waddenvereniging en was dagelijks bestuurder van een waterschap in Groningen.

Ted van den Bergh is padcoördinator van het Nivon-Utrechtpad. Hij studeerde bedrijfskunde en werkte achtereen­ volgens bij Shell, Centraal Beheer Achmea en als directeur assurantiën bij de Triodos Bank. Ted is voorzitter van een landgoed in Flevoland.

Eric Bos is een ‘levenslange’ Nivonner, ooit actief bij het jongerenwerk en als bestuurder van de Nivonfederatie Rotterdam. Hij is momenteel woonbegeleider voor mensen met een verstandelijke beperking. “En”,

NivonJong partnerships Goed nieuws! Het Groen Traineeship heeft subsidie toegekend gekregen en Nivon is dus officieel kernpartner. Het Groen Traineeship zet met een groep jongeren projecten op om duurzame doelen om te zetten in daden. Wij kijken uit naar deze mooie samenwerking met andere groene organisaties en staan te popelen om aan de slag gaan met allerlei Nivon-projecten voor jongeren. Ook de Fair Future Generators van Milieu­ defensie heeft de subsidie toegekend

zo vertelt hij, “ik ben intensief bezig met het onderhoud en de ontwikkeling van het Rotterdamse Nivoncentrum.”

Jan Paul Veenhuizen is benoemd tot algemeen secretaris. Jan Paul is waar­ nemend voorzitter van de beheercommissie van het Koos Vorrinkhuis. Van huis uit politicoloog is hij werkzaam geweest als FNV- bestuurder en als bestuurder van een pensioenfonds.

Nivonraad 2.0 Geen zeventig afgevaardigden in een vergaderzaal. Geen korte gesprekken bij de koffie en de lunch. Geen pittige discussies en interrupties achter de microfoon. Alles was anders bij de najaars-Nivonraad. De leden van het Centraal Bestuur zaten – op ruime afstand van elkaar – op locatie in Amersfoort. Alle afgevaardigden hadden thuis plaatsgenomen achter de eigen computer. Het was even wennen. Digitaal overleg voeren is niet voor iedereen een dagelijks ding. Technisch haperde er nu en dan iets. Maar in een proefsessie was al gespeeld met camerawisseling, de chatfunctie en het oproepen van alle agendapunten. De Nivonraad verliep langs strakke lijnen. Hebben we het ooit meegemaakt dat de agenda binnen 2,5 uur geheel kon worden afgewerkt? Hoorden we daar na afloop iemand opmerken “laten we het voortaan altijd maar zo doen, lekker efficiënt…”? Toch hopen we dat na deze afstandelijke bijeenkomst het fysieke contact weer kan worden hersteld. Want de Nivonraad is en blijft een belangrijk ontmoetingsmoment. Voor kritiek en bijval, reflectie en om vooruit te kijken.•

De bestuursleden Christa Schep en Mieke Minkes zijn herbenoemd. Ben Lindeman is afgetreden nadat hij drie keer drie jaar als CB-lid heeft gediend. Ook is na negen jaar afscheid genomen van Gerard de Jager, die begin 2020 zijn functie van algemeen secretaris heeft neergelegd. Gerard gaat wel door als onafhankelijk klachten­ coördinator. Opnieuw benoemd zijn ook de leden van de Commissie van Beroep: Herman van Kortenoordt, Frank Wester en Naomi Woestenenk. De Nivonraad benoemde een nieuwe Financiële Commissie. De leden zijn: Peter Aubert (Rotterdam), Ed Smit (Koos Vorrinkhuis) en Hugo Snabilié (Zeehuis).•

gekregen van ZonMW. Binnen dit project is Nivon locatiepartner. Dat betekent dat vanaf 2021 veel trainingsweekenden voor jongeren in drie natuurvrienden­ huizen zullen plaatsvinden. Voor regio noord is dit Allardsoog, voor regio midden is dit het Koos Vorrinkhuis en voor regio zuid Morgenrood. Met deze mooie partnerschappen hopen wij nog veel meer jongeren enthousiast te maken en te betrekken bij Nivon(Jong)! Meer info: groentraineeship.nl • Tekst: Céline Steenbergen

Tekst & foto’s: Henk Schaaf

14 TOORTS

Geschiedenis

Nivon Emmen en het anarchisme

Tekst: Sjoerd Kemeling

Nivon Emmen is al sinds jaar en dag een actieve afdeling. In de fraaie accommodatie vinden de meeste activiteiten plaats. Ook lezingen. Vroeger waren dat er misschien meer dan nu, maar ze zijn nog altijd deel van het programma.

I

n 1974 hield historicus Ger Harmsen er een lezing. Na afloop raakte hij in gesprek met Gerrit Saarloos. Saarloos was niet alleen een bekend Nivonlid, maar ook een bekende inwoner van Emmen. Hij was er veertig jaar actief binnen de Socialistische Partij, maar hij maakte ook een periode deel uit van het Centraal Bestuur van Nivon. Gerrit was vermaard door zijn scherpe spotprenten.(1) Een aantal daarvan verscheen in de jaren zeventig in het Nivon kaderblad Stuwing. Saarloos dus zette Harmsen op het spoor van Harmen van Houten, een oude anarchist. Van Houten (1900 –1994) bleek in een schriftje zijn herinneringen te hebben opgetekend aan de tocht die hij met een paar vrienden maakte, in 1919, vanuit Drenthe naar Amsterdam, om daar de uitvaart van de anarchistische voorman Domela Nieuwenhuis mee te maken. Het contact tussen Harmsen en Van Houten leidde er toe dat de laatste zijn herinneringen opschreef. In 1985 verschenen zijn memoires (geredigeerd door Ger Harmsen en Floor van Gelder): “Anarchisme in Drenthe; levensherinneringen van een veenarbeider”. Van Houten ontpopte zich als een goed verteller. Het is, ook bij lezing nu, een prachtig boek, waarin een beeld gegeven wordt van het dagelijks leven van de veenarbeiders voor de Eerste Wereldoorlog.

Van Houten werd geboren in 1900 als kind van een van de vele Friese migranten die in Emmer-Compascuum (Friesch Compascuum) neerstreken. Domela Nieuwenhuis beschreef in 1917 hoe hij in 1903 vanuit Amsterdam naar Emmer-Compascuum reisde.(2) Hij vertrok rond 6 uur in de ochtend, reisde per trein naar Groningen, vervolgens met het boemeltje naar Zuidbroek en verder met de paardentram naar Ter Apel. Dan nog twee uur wandelen en hij was om 20.00 uur ’s avonds, juist op tijd, in het vergaderlokaal. Daar zat dan wel een strijdliederen zingend publiek op hem te wachten. Harmen van Houten werd er niet alleen politiek actief. De anarchistische veenarbeiders probeerden zich ook geestelijk en materieel te verheffen. Geboortebeperking en geheel-

onthouding maakten daar deel van uit, maar er was ook een zang- en een toneelvereniging. In zijn boek wordt ook de veenarbeidersstaking van 1921 beschreven, gebruikmakend van de studie van Jan Kalter en Marcel van Gastel.(3) Jan Kalter (oud CB-lid) schreef mij dat hij Van Houten ontmoette op een avond van Nivon - Emmen. Dat was in 1985 of 1986, toen Van Houten vertelde over zijn boek. Hij bleek rond 22.00 uur weg te moeten en werd opgewacht door een jongeman met lang haar. Van Houten zette zijn alpinopet op en ging pamfletten verspreiden. Binnenkort verschijnt van Jan Kalter de uitgebreide studie “Opstand en ondergang van de veenarbeiders in Zuidoost-Drenthe 1921”. In februari van dit jaar hield Kalter bij Nivon - Emmen een lezing over dit onderwerp. Ger Harmsen ziet het boek van Van Houten als “een stem van hen die anoniem bleven, een geest van velen die werkten en leefden in het veen. Waar het anarchisme in een geïsoleerd gebied van ons land tot bloei kwam en Harmen van Houten in de beweging van Vrije Socialisten vocht voor een beter bestaan en z’n sporen meer dan verdiende. Niet alleen voor hemzelf maar ook voor een betere wereld.”(4) Harmen van Houten was lid van Nivon-afdeling Emmen.• Noten: 1. youtube.com/watch?v=ZfBPUkbxYKE&feature=emb_logo 2. Morgenrood 1917, nr 23 In Harmen van Houten, Anarchisme in Drenthe; levensherinneringen van een veenarbeider” 3. Jan Kalter/Marcel van Gastel, De veenarbeidersstakingen van 1921. Oorzaak en verloop. Doctoraal scriptie 1980. 4. Nieuwsblad van het Noorden 9-7-1985

2021

Zomerreizen en –kampen

Disclaimer: voor alle reizen geldt: vertrek is onder voorbehoud. Reizen gaan alleen door als dat voldoende veilig wordt geacht door RIVM en overheid en er geen negatief reisadvies voor een locatie is. Houd voor de meest recente informatie de websites van de organiserende werkgroepen in de gaten!•

Op het water,

Wandelen, zeilen,

in bergen of bos

ontmoeten, ontspannen

16 TOORTS

De tofste zomerkampen (voor iedereen van 6 - 17 jaar) Sinds 1973 organiseert JUMP de leukste zomerkampen van Nederland. Het hele jaar door vinden er voorbereidingen plaats, zodat de zomer weer bomvol zit met te gekke weken. Deze voorbereidingen worden gecoördineerd door een werkgroep van negen vrijwilligers. Zij zorgen ervoor dat alles op tijd klaar is voor vijf nieuwe kampen. Dit zou natuurlijk niet mogelijk zijn zonder alle fantastische begeleiders die zich inzetten om de kampen elke keer weer tot een groot succes te maken!

Foto's: Werkgroep JUMP

Een hele week kamp zit boordevol gave spellen, kampvuur, vrienden en heel veel plezier. JUMP heeft een groot archief aan originele en leuke spellen, mooi kampmateriaal en heel veel verkleedmateriaal, waardoor de week onvergetelijk wordt!•

Meer info: jumpzomerkampen.nl / jump@nivon.nl of volg ons op Facebook, Instagram of Twitter: @jumpzomerkampen

TOORTS 17

Lieve Nivonners, Ondanks wat aanpassingen i.v.m. corona hier en daar, en dankzij het gebruik van het ABK-huis, hebben er deze zomer weer vijf geweldige kampen plaatsgevonden. We hebben enorm genoten van het afgelopen seizoen en we kijken uit naar volgend jaar. We staan nu weer aan het begin van het nieuwe seizoen en kondigen met trots deze vijf nieuwe kampen aan! We zijn ook weer op zoek naar nieuwe begeleiders. Ben jij tussen de 18 en 30 jaar en lijkt een week kamp begeleiden je super? Ga dan snel naar onze site voor meer informatie! jumpzomerkampen.nl Met vriendelijke groet, Esle, Esmée, Fanny, Floor, Imara, Lidewij, Maaike, Marlijn en Rivka

HOCUS POCUS 24 t/m 31 juli 2021, JW2102, 6 t/m 9 jaar De Meene, Buurse Prijs: €169, niet-leden: €199

Hocus Pocus Pilatus Pas: het leukste, gezelligste en tofste kamp gaat deze zomer van start! Geniet samen met (nieuwe) vriendjes en vriendin­ netjes van de meest magische week van het jaar vol gezelligheid, spelletjes en kampvuur! Dus tover je slaapzak tevoorschijn en ga mee op kamp Hocus Pocus!

Het is een beetje appels met peren vergelijken: welk kamp wordt het leukste kamp van 2021? Kamp Peren toch? Wie weet! Naast al die toffe peren, is er gelukkig ook genoeg ruimte voor waanzinnige spellen, nachtelijke avonturen, huttenbouwwedstrijden en een bonter dan bonte avond. Ga jij mee met de tofste peren van het jaar? Schrijf je snel in!

LIT 24 t/m 31 juli 2021, JW2101, 13 t/m 15 jaar Het Hallse Hull, Hull Prijs: €215, niet-leden: €245

Cool, gaaf, vet, gezellig, lit en ga zo maar door... Dit kamp is het allemaal! Een week lang chillen met (nieuwe) vrienden, vette spellen spelen en misschien wel een nacht onder de sterren slapen?! Klinkt dit voor jou ook echt lit? Wacht niet langer en schrijf je in!

EERBEEK AAN ZEE 31 juli t/m 7 aug, JW2103, 9 t/m 11 jaar Het Hallse Hull, Hull Prijs: €215, niet-leden: €245

Hoor je de wind al waaien? Voel je de spetters van het water al in je gezicht ? Zit het zand al overal tussen je tenen? Kamp Eerbeek aan Zee blaast je omver met de tofste spelletjes, nieuwe vrienden en de enthousiastste leiding! Dus zwem naar de computer en meld je aan!

BESTEMMING BEREIKT 7 t/m 14 aug, JW2104, 15 t/m 17 jaar Het Hallse Hull, Hull Dit kamp zit helaas al vol.

KAMP PEREN 14 t/m 21 aug, JW2105, 11 t/m 13 jaar Het Hallse Hull, Hull Prijs: €215, niet-leden: €245

Waarom mee met — Elk kamp heeft een uniek thema. Geen kamp is hetzelfde! — Je maakt nieuwe vrienden. Veel oud-deelnemers zijn nog steeds vrienden (en zijn begeleider geworden, hoe leuk is dat!) — Je speelt unieke spellen. Elk jaar bedenken onze begeleiders wel weer een nieuw vet spel. We hebben ook een hele grote voorraad toffe spellen. — Onze begeleiders zijn vrijwilligers en doen altijd maar één kampweek. Ze zijn daarom vol energie voor jouw kamp en staan net zoals jij te popelen! — We hebben een eigen kampterrein zonder andere (camping)gasten — In een bosrijke omgeving kun je de hele dag buiten zijn — Duurzaamheid vinden wij belangrijk, we eten op kamp daarom vegetarisch.•

18 TOORTS

Kinder- en Jongerenzeilkampen

Zeilvakantie in Friesland (9 - 20 jaar)

Foto's: Werkgroep Watersport

We hebben natuurlijk een vreemd jaar achter de rug, alleen maar meer reden om vast uit te kijken naar aanstaande zomer! Wij organiseren de gezelligste zeilkampen van Friesland. Leer met leeftijdsgenoten zeilen op de prachtige Friese meren. Of misschien kun je al heel goed zeilen en leer je graag de fijnere kneepjes? Bij onze zeilkampen is iedereen welkom. Naast leren zeilen zitten onze kampen tjokvol waterpret, landpret en veel lekker eten. Elke avond bereiden we een heerlijke maaltijd, schep gerust twee keer op, je zult de extra energie nodig hebben voor het avondprogramma. Dat kan bestaan uit een uniek spel, of misschien een potje weerwolven rond het kampvuur op een eilandje.•

T

ijdens de zeilkampen 9-13, 13-16 en 16-20 verblijven we op een geweldige kampeerboerderij aan een van de mooiste meren van Friesland. Maar als je behoefte hebt aan extra avontuur, schrijf je dan in voor Expeditie Friesland, waar we een trektocht door Friesland maken, elke avond op zoek gaan naar een nieuwe plek om kamp op te zetten en op de boten slapen. Of je nu kiest voor een Boerderijkamp of Expeditie Friesland, je kunt je voorbereiden op een week vol waterpret, flink schuin gaan op het water, luieren aan boord, lekker eten en natuurlijk een hele hoop gezelligheid.

Aan boord valt er altijd iets te beleven. Durf jij al achter het roer te zitten en tegelijkertijd de zeilen te bedienen? Wil je graag leren hoe je een soepele overstagmanoeuvre maakt? Of zit je liever in de kuip de fok te bedienen en liedjes in de afspeellijst te zetten? Vergeet in ieder geval niet je waterpistool mee te nemen, want misschien valt er een grapje uit te halen met één van de andere boten! Terug op de kade is er ruimschoots tijd voor een uitdagend spel, zwemmen, uitrusten van de zeiltocht en gezellig tafelen met de hele groep.•

TOORTS 19

Kinder- en jongerenzeilkampen

TREQ Kanoreizen Treq organiseert kanoreizen en -weekenden voor verschillende leeftijdsgroepen. Kanoën is een buitensport die zowel actief als rust­ gevend is. Je kan in gedachten verzonken peddelen, of gezellig kletsend met je kanomaatje en medereizigers in de kano naast je. Vanaf het water beleef je de natuur bovendien op een unieke manier en laat je op een kanoreis nauwelijks sporen achter. Voor onze reizen heb je geen kano-ervaring nodig.•

Expeditie Friesland 24 juli tot 31 juli 14 t/m 18 jaar, trektocht, CW2101

Zeilkamp Friesland 7 tot 14 augustus 9 t/m 13 jaar, Terherne, CW2103

Prijs: NTB Incl. overnachtingen en materiaal.

Prijs: NTB Incl. volpension en materiaal.

Dit kamp is voor de echte avonturiers. We zoeken elke dag een nieuwe plek om te overnachten, eenmaal aangelegd zetten we ons ‘Glamping’ kampement op. Ondertussen kookt onze topkok een heerlijke maaltijd. De rest van de avond spelen we leuke spellen, kletsen we gezellig na rond het kampvuur en kijken we alvast uit naar morgen. Bereid je maar voor op de leukste week van het jaar!

Samen met leeftijdsgenoten leer je deze week zeilen van onze enthousiaste en ervaren instructeurs. Op het land en op het water spelen we fantastische spellen en ondernemen we activiteiten binnen een feestelijk thema. Afgelopen zomer stond bijvoorbeeld elke dag in het teken van een ander beroep. Het is ongelofelijk leuk en elke dag is anders. Bereid je maar alvast voor op een week vol pret, zwemmen, nieuwe vrienden en zeilen!

Zeilvakantie Friesland 31 juli tot 7 augustus 16 t/m 20 jaar, Terherne, CW2102

Zeilkamp Friesland 14 tot 21 augustus 13 t/m 16 jaar, Terherne, CW2104

Prijs: NTB Incl. volpension en materiaal.

Prijs: NTB Incl. volpension en materiaal.

Deze week heet niets voor een zeilvakantie, we zijn er de hele week echt tussenuit. Of je nou fanatiek wilt leren zeilen of vooral komt voor de gezelligheid en het relaxen aan boord, het kan allemaal! Met de wind in de rug bezoeken we verschillende Friese dorpjes en komen we ’s avonds tot ‘rust’ met een fanatiek potje van het beruchte levend bingo. Klinkt een week vol zon, zeilen en vrijheid jou ook als muziek in de oren, schrijf je dan in.

Een ultieme ervaring op het water. Deze week brengen we de dagen zeilend, snackend en natuurlijk lachend door. We leren lekker schuin te gaan met de boot en ervaren de vrijheid van het water. ’s Avonds eten we natuurlijk met z’n allen een heerlijke maaltijd en komen we bij van een dag vol plezier. Naast de vele zeiluurtjes bouwen we kampvuren, doen we avontuurlijke spellen en bezoeken we de Friese dorpjes. Pak je tas maar vast in en vergezel ons op dit geweldige zeilkamp.

Meer weten en/ of meteen inschrijven? Ga naar nivonwatersport.nl Volg ons op Facebook of Instagram: @nivonwatersport

Trektocht over de Hårkan, Zweden & Noorwegen 1 t/m 14 aug 25 – 45 jaar, KR2101 Prijs: NTB Incl. lokaal vervoer, overnachtingen, maaltijden en Treq-reisbegeleiding We beginnen deze lange kanotocht net over de grens in Noorwegen en kanoën over de Hårkan, via verschillende meren, door de heuvels van het Zweedse Jämtland terug naar het verzamelpunt bij Östersund. Onderweg kamperen we midden in de natuur op plekken die we zelf uitzoeken.

Kanoavontuur in Värmland, Zweden 19 t/m 27 aug 2021 18 – 30 jaar, KR2102 Prijs: NTB Incl. lokaal vervoer, overnachtingen, maaltijden en Treq-reisbegeleiding Eind augustus maken we een kanotocht over verschillende meren en een rivier in hét kanoparadijs van Zweden: Värmland. Daarbij zoeken we wel een relatief rustige uithoek op. Ook op deze reis kamperen we in het wild en genieten we ’s avonds van een gezellig kampvuur.

Meer info: treqkanoreizen.nl

20 TOORTS

Avontuurlijke wandelreizen (voor & door 25 - 40 jarigen) Al jaren biedt Spring avontuurlijke groepsreizen aan, wandelend van hut naar hut of met de tent. Wij hebben duurzaamheid hoog in het vaandel staan en reizen bij voorkeur per trein naar de mooiste (berg)bestemmingen in Europa. Afgelopen jaar hebben wij door het coronavirus helaas een groot deel van onze reizen moeten annuleren. Dit jaar hebben we onze reizen aangepast zodat we ook met coronamaatregelen verantwoord én gezellig op pad kunnen. Hierdoor hebben wij goede hoop dat we veel reizen door kunnen laten gaan. Concreet betekent dit meer kamperen en meer eigen vervoersreizen. Daarnaast hebben wij ook twee huttentochten op de planning staan onder het motto 'corona volente'; deze zijn nog niet boekbaar, maar worden opengesteld als de vooruitzichten voor komende zomer beter zijn dan nu verwacht.

Foto's: Max Simmelink, Werkgroep Spring

De actuele status van al onze reizen met een uitgebreidere beschrijving, volledige data én reisprijzen is op onze website te vinden vanaf januari 2021. Hier publiceren wij ook een Q&A waarin we alle vragen over corona beantwoorden. springreizen.nl•

Check voor meer info over CO2-afdruk, het niveau van de reis en de definitieve prijzen: springreizen.nl

TOORTS 21

Müllerthal, Luxemburg Standplaats kampeerreis met 2 campings 1 t/m 9 mei, JV2102 Prijs: NTB Incl. overnachtingen in eigen meegebrachte tenten, vervoer ter plaatse, maaltijden op wandel­ dagen en Spring-reisbegeleiding

Tijdens deze reis kun je al wandelend genieten van het landschap van Luxemburgs Klein Zwitserland. We lopen een groot deel van Müllerthal Trail en maken hier een daar een uitstapje van de route af. Laat je verrassen door enorme rotsformaties, lieflijke beekjes en prachtige bossen!

Øhavsstien, Denemarken Kampeertrektocht *** Juli 2021, 9 dagen, JV2104, Prijs: NTB Incl. overnachtingen in eigen meegebrachte tenten, vervoer ter plaatse, maaltijden op wandeldagen, en Spring-reisbegeleiding

Spring gaat naar het mooiste wandelpad van Denemarken. De Øhavsstien, het Archipelpad, ligt ten zuiden van Odense en gaat door het glooiende Deense landschap. Een echte kampeerreis waarbij er onderweg in bivakplaatsen en eigen tentjes overnacht gaat worden. Wie maakt het kampvuur elke avond aan?

Goldsteig, Duitsland Trektocht langs ho(s)tels en pensions *** Juli 2021, 9 dagen, JV2105 Prijs: NTB Incl. overnachtingen, vervoer ter plaatse, Spring-reisbegeleiding

Tour Autour Mont Thabor, Frankrijk Trektocht met wildkamperen **** 15 t/m 25 juli, JV2107 Prijs: NTB Incl. overnachtingen (individueel in eigen tent), maaltijden op trekkingsdagen, vervoer ter plaatse, Spring-reisbegeleiding

De Mont Thabor, met haar kapel nabij de top, is een pelgrimsoord voor Italianen… in Frankrijk. De ruige toppen worden afgewisseld met

veel meertjes en groene hoogvlaktes die zich ideaal lenen voor wildkamperen. Een bijzondere bestemming met schitterende vergezichten op de besneeuwde toppen van de Vanoise in het noorden en de Écrins in het zuiden.

De wonderen van Ligurië, Frankrijk & Italië Trektocht met wildkamperen *** 23 juli t/m 1 aug, JV2106 Prijs: NTB Incl. overnachtingen (individueel in eigen tent), maaltijden op trekkingsdagen, vervoer ter plaatse, Spring-reisbegeleiding

Laat je verwonderen op deze miraculeuze wandel­ tocht door de Ligurische Alpen en Mercantour met als hoogtepunt het Dal der Wonderen (Vallée des Merveilles) met haar historische rotstekeningen. Met goed begaanbare wandel­ paden en korte loopdagen is dit de ideale instapreis om de vrijheid van wildkamperen in de bergen te ontdekken.

Ardennen, België Kampeertrektocht *** Aug 2021, JV2109 Prijs: NTB Incl. overnachtingen op campings, vervoer ter plaatse, maaltijden op wandeldagen en Spring-reisbegeleiding

Beboste heuvels en kronkelende beekdalen. Op slechts een paar uur van Nederland liggen de prachtige Belgische Ardennen. Wij gaan een stukje van dit gebied te voet verkennen met de tent.

Het hart van de Pyreneeën, Frankrijk Wildkampeertrektocht **** 6 t/m 15 aug, JV2108 Prijs: NTB Incl. 4 overnachtingen op een camping, vervoer ter plaatse, maaltijden op wandeldagen en Spring-reisbegeleiding

Ruige bergen, hoge passen, een afwisselend landschap en bergweides vol bloemen maken de Pyreneeën de perfecte wandelbestemming! We maken een uitdagende kampeertrektocht

door het hart van de Pyreneeën, grotendeels door het Nationaal Park des Pyrénées Occidentales. We overnachten op zelfgekozen bivakplekken met 1000-sterren uitzicht.

Julische Alpen, Slovenië — corona volente Trektocht langs berghutten **** 27 aug t/m 7 sept 2021, JV2110 Prijs: NTB Incl. overnachtingen, vervoer ter plaatse, Spring-reisbegeleiding

Ontdek het natuurschoon van Slovenië in de Julische Alpen, de ruigste en meest gevarieerde landschappen van Oost-Europa. Via hoogvlaktes en langs meren klimmen we naar de woeste rotswanden van het Triglav Nationaal Park, met 150 bergen van boven de 2000 m! Een technisch uitdagende tocht waarbij hoogtevrees geen optie is.

Alta Via Val Di Susa, Italië — corona volente Huttentrektocht **** Sept 2021, JV2111 Prijs: NTB Incl. overnachtingen, vervoer ter plaatse, Spring-reisbegeleiding

Heb jij zin in een nazomerreis? Ga dan mee op deze uitdagende en weinig belopen hutten­ trektocht door alpien gebied. Geniet van prachtige uitzichten, ervaar de rust van de bergen en proef de Italiaanse keuken. Dit alles op slechts één dag reizen vanaf Nederland. Laat je verrassen door de Piemontese Alpen!

22 TOORTS

Trefkampen

Zomertreffen Avontuurlijke kampeervakanties voor gezinnen, solo deelnemers en stellen. Wil je kamperen en samen met anderen activiteiten ondernemen zonder gebonden te zijn aan een voorgekookt programma? Dan is Zomertreffen iets voor jou. We kamperen met een groep op een camping. Elke avond treffen we elkaar met koffie en thee om plannen en tips te bespreken over de mooiste routes of leukste activiteiten. Iedereen kan meedoen met het plan van anderen of zelf een plan inbrengen. Zomertreffen betekent doen waar je zin in hebt. De ene dag ga je met anderen mee wandelen, de volgende dag kun je zelf een stadje bezoeken. Of je blijft een dag bij je tent. Aan initiatieven is nooit gebrek: (berg)wandelen, een huttentocht maken, zwemmen, raften, een burcht, stad of strand bezoeken, paardrijden. Dat maakt Zomertreffen geschikt voor alle deelnemers. Iedereen kiest z’n eigen activiteit en aan het eind heeft niemand precies dezelfde vakantie gehad! Geen vast programma dus, maar afwisseling en voor elk wat wils. Voor de zomer 2021 hebben we de volgende plannen. I.v.m. de corona-uitbraak, weten we nog niet of alle Zomertreffens kunnen doorgaan. Mochten de buitenlandse Zomertreffens geannuleerd worden, dan proberen we, net als vorig jaar, de Zomertreffens in Nederland uit te breiden. Op de website houden we jullie hiervan op de hoogte.•

TOORTS 23

Trefkampen

Bergsport trefkamp Foto: Stef van Roy

Bretagne, Frankrijk 18 t/m 31 juli, Z2 Gebied en camping: In het Parc Naturel Regional d'Armorique, gelegen in het zuidwesten, kamperen we op de kindvriendelijke 4-sterren camping Crozon aan de rand van Telgruc-sur-Mer. De natuur is aantrekkelijk: ruige heuvelkammen, rivierstuwingen en bossen wisselen elkaar af. Er zijn veel wandel-, fiets- en watersportmogelijk­ heden. De camping ligt aan de golf van Douarnenez met zijn talrijke beschutte stranden. Huisdieren zijn toegestaan. Voor cultuurliefhebbers is er veel te beleven: Bretagne bezit een schat aan kapellen, kerken, kastelen en prehistorische monumenten (o.a. menhirs, dolmen). Camping: campingarmorique.com

programma. Deze bestemming is al bijna twintig jaar zeer geliefd onder onze deelnemers. Er zijn talrijke mogelijkheden voor kleine, grote en meerdaagse wandelingen in de bergen. Op een aantal tochten kom je langs meertjes en berghutten, waar je kunt zwemmen en overnachten. De camping Valle Gesso ligt aan een riviertje en heeft schaduwrijke kampeerplekken. Het is mogelijk om te mountainbiken (huren op de camping), te raften en een via ferrata te lopen. Er is een zwembad en een aparte plek voor de jeugd om elkaar te treffen. Op loopafstand ligt het schilderachtige dorpje Entracque. Camping: campingvallegesso.com

Oisterwijk, Nederland 31 juli t/m 21 aug, Z1

Bohinj, Slovenië 18 t/m 31 juli, Z4 Gebied en camping: Bohinj biedt veel mogelijkheden voor een actieve vakantie: bergwandelen, huttentochten, raften, canyoning, kanoën en kajakken. We kamperen op een mooie camping met uitzicht op de bergen aan de rand van Nationaal Park Triglav. In het park zijn watervallen, blauwe meren, prachtige rivieren en kloven. Het gebergte behoort tot de Julische Alpen en heeft een ruig karakter. Vlakbij de camping is het meer van Bohinj met tal van watersportmogelijkheden. De camping, Camp Danica is gelegen aan een riviertje op loopafstand van het stadje Bohinsjka. Er is een barretje en in het restaurant kan je heerlijk eten. De hoofdstad Ljubljana, met een oud historisch centrum, ligt op 1 uur rijden. Camping: tdbohinj.si/kamp-danica/#kampirajv-bohinju

Entracque, Italië 25 juli t/m 7 aug, Z3

Gebied en camping: Nivon natuurkampeerterrein Morgenrood ligt op een bosterrein dat behoort tot beschermd Europees gebied, vlak bij Oisterwijk(Noord-Brabant). De Kampina is een prachtig natuurgebied met bos, heide en beekdalen. Er zijn veel wandel- en fietsmogelijkheden direct vanaf de camping. De camping heeft ruime plekken. Er is een kampvuurplaats, een speeltuin op het binnenterrein en een voetbalveld. In en rondom Oisterwijk is, naast sportieve activiteiten, heel veel te zien en te doen: denk aan de steden Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Antwerpen. Dit zomertreffen duurt drie weken, bij uitzondering kun je per week inschrijven, je kunt dus 1, 2 of zelfs 3 weken komen kamperen.

Het Bergsport Trefkamp betekent: samen op avontuur, van jong tot oud, zelforganiserend en zelfverzorgend met eigen vervoer. Op een centrale plek wordt elke avond gezamenlijk koffie / thee gedroken en worden plannen gesmeed voor de volgende dag(en). •

Bergsport Trefkamp Écrins Camping Ailefroide, Franse Alpen, Frankrijk 19 juli t/m 15 aug 2021 Prijs: volwassenen € 1, kids (tot 12 jr) € 0.50 p/p p/d. plus camping: € 7,40 (volw.), € 3,60 (0-12 jr) p/p p/d. Dit jaar strijkt Bergsport Trefkamp neer op een van de mooiste campings in het Franse alpengebied: Camping d'Ailefroide, gelegen op 1500 m hoogte in het Parc d'Écrins. De ruime camping van 17 hectare heeft zowel veld als bos. Er zijn er geen vaste plaatsen en het uitzicht op de bergen is adembenemend. 's avonds kan er een vuurtje gestookt worden en dat is prettig, want hoewel het gebied in de zomer over het algemeen droog en zonnig is (gemiddeld 300 dagen zon per jaar) met temperaturen tot 30 graden, kan het 's avonds flink afkoelen. De camping is een ideale uitvalsbasis voor (hutten-)tochten naar bijvoorbeeld de refuges du Pré de Madame Carle (1874m) , des Ecrins (3170m), du Glacier Blanc (2550m) , du Sélé (2510m) of de refuge du Pelvoux (2704m) of naar het mooie lac de l'Eychauda voor een frisse duik. Bij de camping is een winkeltje en in het naastgelegen dorpje Ailefroide o.a. een hotel, twee restautants, een buitensportzaak en een café. Op 2 km afstand liggen het dorpje Saint Antoine en een bushalte. Er is een klimschool en er kan vanuit de camping of het nabijgelegen (5 km) Vallouise op ieder niveau worden geboulderd, geklommen, gemountainbiket, gecanyond, gekayakt, paardgereden, etc.

Camping: morgenrood.nivon.nl

Interessante uitstapjes in de buurt zijn de Romeinse stad Briançon, de abdij van Boscodon, de zilver­ mijnen van Argentière en de Jardin botanique alpin op de Laurentspas (2100m).

Meer info, reserveren, prijzen en routes: zomertreffen.nivon.nl

Meer info: bergsporttrefkamp@gmail.com bergsporttrefkamp.blogspot.com

Gebied en camping: Ook in 2021 staat deze reis in het prachtige natuurpark de Maritieme Alpen, met bergtoppen tot 2500 meter, op ons

24 TOORTS

Nivon Vitaal Reizen Vitaal Reizen richt zich op 50-plussers, stellen en alleengaanden, die wat meer comfort willen. Wil je samen met anderen activiteiten ondernemen zonder gebonden te zijn aan een voorgekookt programma? Dan zijn deze reizen voor jou! Deelnemers kunnen hun reis samen met reisgenoten en -begeleiders vorm te geven. Het betekent ook "doen waar je zin in hebt". De ene dag ga je met een groepje fietsen, de volgende dag met anderen wandelen, of je blijft "thuis" een dagje luieren. ’s Avonds treffen we elkaar bij de koffie/theekring en bespreken we de plannen en ervaringen. Alle reizen zijn onder voorbehoud i.v.m. corona reisbeperkingen.

Zuid-Limburg, Slenaken 17 tot 24 sept R1 Zelfverzorging, eigen vervoer Waar? Vakantiehuis ‘de Gouden Horizon’ staat in Slenaken aan de oever van het bochtige riviertje de Gulp, in ‘de Tuin van het Heuvelland’. Nergens zijn de wegen zo schilderachtig, ze voeren langs hellingbossen en fruitboomgaarden, kapelletjes en vakwerkhuizen. Geniet ervan tijdens een wandeling of fietstocht! Dichtbij de grens met België. Ook Maastricht en Aken zijn goed bereikbaar! Vakantiehuis: Er zijn een- en tweepersoons slaapkamers. Elk met eigen badkamer met toilet. Beneden een grote leefruimte met meerdere zithoeken en een eetgedeelte en een ruime keuken. Gratis Wi-Fi en een wasmachine. Linnengoed kun je het beste zelf meenemen! Eten kan

Nieuw!

binnen, aan lange tafels met genoeg stoelen. Of op het buitenterras met weids uitzicht op de Gulp en het groene dal, dat ’s ochtends en ’s avonds rood kleurt door de opkomende en ondergaande zon. Dichtbij ligt het wandelpad langs de snelstromende beek.

Bretagne, Pabu 12 tot 23 juni R2 Zelfverzorging, eigen vervoer Waar? Ons landhuis - een gerenoveerd kasteel staat in Pabu, een dorp vlak boven Guingamp. Dit pittoreske Bretonse stadje ligt niet ver van de Roze Granietkust. Een doolhof van paden voert door een schitterende natuur. Respect voor de natuur en passie voor fietsen en wandelen zijn het uitgangspunt. Het dichtstbijzijnde strand ligt op zo'n 20 km. Op ca. 700 m. ligt het Bretonse restaurant 'La table de Michel', waar je vanaf € 14,50 kan dineren. In het landhuis is een keuken waar we gezamenlijk avondmaaltijden kunnen bereiden. Landhuis: Er zijn kamers met een een- en tweepersoonsbedden, een spellenkamer en vier badkamers met toilet. Beneden twee leefruimtes (met 8- en 12-persoons­ tafel) en een aparte keuken. Gratis Wi-Fi en een wasmachine. Linnengoed kun je het beste zelf meenemen. Er is geen lift, waardoor het huis niet toegankelijk is voor mensen met een rolstoel! Eten kan binnen in de leefruimtes of buiten op het terras, zodat je nog eens extra kunt genieten van het Bretonse landschap. Vlakbij het landgoed is camping Milin Kerhe Rue du Moulin Pabu, waar we zes plekken hebben gereserveerd.

Polen, Krakau 4 tot 11 sept R3 Cultuurreis. Incl. halfpension, trein, excursies. Waar? Ons verblijf – een 2-3 sterren pension – ligt net buiten de oude binnenstad, op 10 minuten lopen van het grote marktplein en het treinstation. Krakau ligt in het zuiden van Polen en is de voormalige hoofdstad. Het sfeervolle middeleeuwse centrum staat op de UNESCO werelderfgoedlijst en heeft een bruisend uitgaansleven. De sfeervolle Joodse wijk Kazimierz –waar de film Schindler’s List is opgenomen – ligt op ca. 25 minuten lopen. Pension: Van de 25 slaapkamers hebben wij er elf gereserveerd. Er zijn kamers met twee- en eenpersoonsbedden, elk met eigen badkamer met toilet. Sommigen kunnen beter slapen aan de achterkant van het gebouw, vanwege de straat met tramverkeer aan de voorkant. Iedere ochtend ontbijtbuffet in de stijlvol 19e-eeuws ingerichte kelder. Er zijn kleine lobby’s en een grotere zithoek. Er is geen keuken. Gratis Wi-Fi. Linnengoed kun je het beste zelf meenemen. Dineren kan in of vlakbij het pension of in de oude binnenstad, waar je nog eens extra kunt genieten van de Poolse sfeer.

De meeste actuele info, prijzen, route­beschrijvingen vind je op: sites.google.com/view/ nivon-vitaal-reizen

(Advertentie)

Fietsvaarvakanties 2020 was door de corona een spannend jaar voor ons allemaal. Gelukkig hebben wij met Intersail toch nog een paar fantastische, veilige reizen kunnen organiseren. Ondanks de coronamaatregelen was er volop gezelligheid aan boord van de Avontuur (voormalige Christina). Ook in 2021 zullen wij weer een aantal binnen­ landse vakanties organiseren. Waarbij jij overdag fietst, terwijl het schip naar de volgende bestemming vaart. Je hoeft je geen zorgen te maken over de bagage en toch slaap je elke dag in een andere mooie stad. Verder kookt kokkin Henny elke dag de meest verrukkelijke maaltijden. En alles gaat natuurlijk volgens de laatste coronaregels zodat jullie veilig kunnen reizen.• Zuid-Holland route 29 mei t/m 4 juni

Fietsen over de Zuiderzee 14 t/m 21 augustus

Reiscode: (Zuid2021) Fietsend door de prachtige natuur van Zuid-Holland via onder andere Leiden, Schiedam en Gouda. (met fietsgids)

Reiscode: (Zee2021) Over het stuk Zuiderzee dat land is geworden, door een aantal prachtige natuur­gebieden en langs heerlijke voormalige kuststadjes. (met fietsgids)

Zeeland & de badplaatsen van graafschap Holland 16 t/m 23 juli (16e v.a. 17:00) Reiscode: (Holland2021) Van Middelburg naar Amsterdam langs de heerlijke Hollandse stranden. (met fietsgids)

Fietsvaarvakanties beginnen voor 6 nachten vanaf €529 en reizen kunnen gecombineerd worden.

De duinen van Noord-Holland 24 t/m 30 juli Reiscode: (Duin2021) Zelf op ontdekkingstocht door de duinen naar Texel, en terug langs het IJsselmeer, Enkhuizen en Hoorn. (zonder fietsgids)

Voor meer informatie: intersail.nl

Ymkje.nl organiseert drie breireizen op de Avontuur (v.a. €510) daarnaast quilten en eigen kleding maken in 2 midweken in het Hunehuis (v.a. €378), Inclusief volpension en workshops onder deskundige begeleiding. Meer informatie? Kijk op: ymkje.nl

TOORTS 25

Logeren en kamperen bij de Natuurvrienden ABK-huis - Hall (H) abkhuis.nivon.nl, 088-0990970

Allardsoog - Een-West (H) allardsoog.nivon.nl, 088-0990971

Kies waar je wilt overnachten en boek!

4

Reserveer online via www.nivon.nl

4

Banjaert - Wijk a. Zee (H, K)

5-3 1-1

5-3

banjaert.nivon.nl, 088-0990972 (na 19.00) banjaert.nivon.nl/kampeerterrein, 088-0990973

9-I

20

Lettelbert

19

4

De Hondsrug

Allardsoog

De Bosbeek - Bennekom (H)

14

14

14

bosbeek.nivon.nl, 088-0990974

6 1-1

De Meenthe

Den Broam - Buurse (H, K)

8

5-2

15

10

8

Het Hunehuis

denbroam.nivon.nl, 088-0990975

14

Het Zeehuis

Eikhold - Heerlen (H) eikhold.nivon.nl, 045-2056666 06-18792104 voor reserveringen

4

12

8

9-I

1-2 8

Banjaert

2 15

De Gele Anemoon - Wijlre (K)

9

degeleanemoon.nivon.nl, seizoen: 088-0990957, overig 088-0990977

3

De Grutto

12

2

Den Broam

13

1-3

2

8

De Bosbeek

1

9-II 6

5-1

18

6

7-1

1-3

hethallsehull.nivon.nl, 088-0990979

15

GR5 13

Morgenrood

5-1

17

dehondsrug.nivon.nl, 088-0990980

Het Hunehuis - Darp (H, K)

10

4

3

De Kleine Rug

Het Hallse Hull - Hall (K)

11

7-2

14

10 9-II

5

13

7-2

11

hunehuis.nivon.nl, 088-0990981

Nivon Natuurvriendenhuis

dekleinerug.nivon.nl, 088-0990982

Hier start ook een wandeltweedaagse: nivon.nl/wandeltweedaagsen

Koos Vorrinkhuis - Lage Vuursche (H)

Nivon Kampeerterrein

koosvorrinkhuis.nivon.nl, 088-0990983

9-II

De Gele Anemoon

6

Nationale Streekpaden

6

Lange-Afstand-Wandelpaden

Lettelbert - Lettelbert (K)

7-2

Eikhold 7

Kaart: BosmaGrafiek.nl

11

De Kleine Rug - Dordrecht (H, K)

krikkenhaar.nivon.nl, 088-0990984

ABK-huis Het Hallse Hull

Koos Vorrinkhuis

12

degrutto.nivon.nl, (18 - 19 u), seizoen: terrein 088-0990958, reserveren buiten seizoen: 088-0990978

Krikkenhaar

16

8

De Grutto - Delft (K)

Krikkenhaar - Bornerbroek (H, K)

2 3

5-2

3

De Hondsrug - Noordlaren (H, K)

11

4 7-1

letterbert.nivon.nl, 088-0990985

De Meenthe - Noordwolde (K) demeenthe.nivon.nl, 088-0990966

Morgenrood - Oisterwijk (H, K) morgenrood.nivon.nl, 088-0990987

Het Zeehuis - Bergen a. Zee (H) zeehuis.nivon.nl, 088-0990988 (telefonisch bereikbaar di 19-21 uur, vr 10-12 uur) Bel de contactpersonen of reserveer via de website voor een verblijf in een Nivon Natuurvriendenhuis (H) of op een kampeerterrein (K). nivon.nl

Wandelreis Vogezen (60+) 5 t/m 12 mei Prijs: € 285, niet-leden: € 335

Wandelreis voor actieve 60+’ers! De Vogezen is een prachtig wandelgebied op zo'n 600 km afstand van Utrecht. We kunnen terecht in Chalet de la Beuille, een Frans natuurvriendenhuis. Hier hebben we een aantal kamers gereserveerd, waar we zoveel mogelijk op één- en twee­ persoonskamers zullen verblijven. Het huis ligt op 640 m hoogte, vanaf het terras heb je een prachtig uitzicht op de Moezelvallei. Vanuit het huis zijn er al direct mooie wandelingen te maken. Er is geen vast programma, de deelnemers bedenken zelf hun activiteiten: lange of kortere wandelingen, stadjes bezoeken, voor ieder wat wils. Je kunt je aansluiten bij initiatieven van anderen of je eigen plan trekken. Op de dag na aankomst is er een inloopwandeling om elkaar te leren kennen. Later in de week kun je meedoen aan een wandeling o.l.v. een Franse gids. Op 10 km vind je het leuke stadje Remiremont en op 5 km Giront-Val-d'Ajol met een mooie permacultuur tuin. De reis is o.b.v. zelfvoorziening, boodschappen en menu liggen klaar, koken en corvee doen we samen. Je reist op eigen gelegenheid naar

de Vogezen. Max. 16 deelnemers. Na inschrijving krijg je een factuur. Wanneer je deze betaald hebt is jouw inschrijving definitief. Natuurlijk weten we niet in hoeverre corona nog speelt in mei. Mogelijk gelden de gewone coronaregels in het huis. Inschrijven kan via tinyurl.com/Vogezen2021-mei Heb je nog vragen? wandelvakantie@nivon.nl

Samen op pad Of je nu piepjong bent of stokoud (of ergens daar tussenin); houdt van bergen, bos of zee; een actieve outdoorganger bent of liever rustig met een kop thee voor je tent zit: Nivon heeft een passende reis voor jou. Ravotten met JUMP. Het water op met Watersport of Treq. Duurzame wandeltochten met Spring. Onverwachte ontmoetingen met Zomertreffen of Nivon Vitaal. En natuurlijk de dertien natuurvriendenhuizen en zeven natuurkampeerterreinen door heel Nederland. Waar je ook voor kiest, elke trip is gericht op twee belangrijke uitgangspunten: natuur en ontmoeten.

Ga je mee?

nivon.nl

TOORTS 27

Column NivonJong

‘Gewone’ momenten Verpleeghuizen hebben het in deze tijd dubbel zo zwaar. Ouderen hebben meer dan ooit te lijden onder de eenzaamheid. De Trouw kopte vorige week nog: ‘Hier stierven meer ouderen aan eenzaamheid dan aan corona’ (Trouw, oktober 2020). Door de maatregelen valt de broodnodige liefde en aandacht die ouderen krijgen, naast de reguliere zorg, zo goed als weg. Kinderen zijn voorzichtiger om hun ouders te bezoeken. Medewerkers werken met mondkapjes op wat ook afstand creëert en vrijwilligers worden mondjesmaat, of helemaal niet meer, toegestaan om contactmomenten te verminderen. Zelf bezoek ik opa en oma niet of nauwelijks meer. Het schuldgevoel wat ik er aan over zou houden als ik het virus mee zou nemen maakt dat ook ik, met tegen­ zin, kies voor afstand. Maar afstand gaat hand in hand met eenzaamheid. En dat besef doet zeer. Oorverdovend Ook de zorgvrijwilligers in Nederland voelen dat. In totaal kent Nederland bijna een half miljoen vrijwilligers in de zorg. Vrijwilligers die tijd maken om om te zien naar een ander. Door ‘gewoon’ een kop koffie te drinken. Door tijdens deze gewone bak koffie te praten over alledaagse dingen en soms ook juist diepere vragen te stellen. En door deze aandacht als mensen onder elkaar het leven betekenis te geven. Maar als deze ‘gewone’ momenten wegvallen blijft er een oorverdovende stilte over. Een stilte die we voorheen met elkaar tegengingen. Vrijwilligers hebben daar in Nederland een fundamentele rol in. En het mooie is: omgekeerd verrijkt het ook het leven van de vrijwilligers. Het doen van vrijwilligerswerk levert veel op. Maar het mes snijdt nu dus ook aan twee kanten terug in deze tijd. Zorgvrijwilligers hebben zich aan zoveel regels en maatregelen te houden dat er bijna geen ‘menselijk’ contact meer mogelijk is. De eenzaamheid doet zeer. Als vrijwilligers niet aan de gang kunnen verliezen we mensen die hét verschil maken. — Bernhard Vreugdenhil •

NivonJong is de jongerenafdeling van Nivon. Speciaal voor iedereen tussen de 15 en 30 jaar organiseert NivonJong adembenemende evenementen. Check hiervoor: nivonjong.nl

28 TOORTS

Duurzaamheid

De Grutto:

alles met de zon

Tekst: Kees Hogervorst Foto’s: Kees Hogervorst / Iris Vermaas

Kampeerterrein De Grutto was niet aangesloten op het elektriciteitsnet. Regelmatig kwam de vraag naar boven of er geen aansluiting moest komen. En iedere keer weer was het antwoord: ‘Nee, we willen zelfvoorzienend zijn.’ De Grutto gebruikt elektriciteit van zonnepanelen. De douches werden verwarmd door een zonnecollector en een geiser op flessengas.

Zonnepanelen leveren de stroom

S

inds april 2020 gebruikt De Grutto ook geen gas meer voor de verwarming van het warme water voor douches en afwassen. Een hele nieuwe zonne-installatie maakt dat het kampeerterrein nu zelfvoorzienend en energieneutraal is. Daar is wel heel wat voor nodig. Niet altijd schijnt de zon en je wilt toch wel onder een warme douche. Hoe doe je dat? Op het dak liggen twintig zonnepanelen, die leveren stroom. Er liggen ook vier even grote warmtepanelen bij (zonnecollectoren): deze hebben een iets andere kleur (zie foto). Op zolder staan twintig accu’s, waarin de stroom, via de spanningsregelaar, in de meterkast wordt opgeslagen. Die stroom wordt gebruikt voor verlichting en elektrische apparaten, zoals voor het opladen van e-bikes, telefoons, een waterkoker en een vrieskistje. Maar ook voor de verwarming van het water in de boilers. Het water voor douches, wastafels en aanrecht wordt op in drie stappen verwarmd. Eerst wordt het water verwarmd door de vier warmte­ panelen. De zon verwarmt een vloeistof in de warmtepanelen. Die vloeistof stroomt door naar een spiraal in de zonnecollectorboiler en verwarmt het daar opgeslagen water. De tweede stap is dat, als de zon schijnt en de accu’s al helemaal vol zitten, het teveel aan stroom wordt gebruikt om met een elektrisch element het water in de zonnecollectorboiler verder op te warmen. Dat verwarmde water stroomt door naar de warmtepompboiler. Daar volgt de derde stap: de warmtepomp verwarmt het water verder naar de gewenste

temperatuur. Zo is er steeds een voorraad van 500 liter in de boilers. Dat is genoeg voor twintig douchebeurten en ondertussen gaan de zon en de warmtepomp weer aan het werk. Er is nu één seizoen ervaring mee opgedaan. Dat is zonder grote storingen verlopen. Hoewel het natuurlijk door corona een merkwaardig seizoen was, was het in juli toch ook heel druk op De Grutto. De nieuwe installatie heeft haar werk uitstekend gedaan! De vraag is nu in wat we kunnen leren voor andere kampeerterreinen en natuurvriendenhuizen. De huidige doelstelling is om bij huizen en terreinen 50 % energie te besparen in 2024 ten opzichte van 2012. Dat is al een grote uitdaging , zeker nu vanwege de coronacrisis helaas alle duurzaamheidsinvesteringen zijn stopgezet.•

Warmtepomp en boiler

TOORTS 29

Oproep

Vrijwilligers gezocht! Dankzij de inzet van veel betrokken vrijwilligers kan Nivon mooie activiteiten en accommodaties aanbieden. Bijna altijd zijn er meer helpende handen welkom, bij een lokale afdeling, acco­mmodatie of werkgroep. Als jij je ook actief wilt inzetten voor de vereniging, dan ben je van harte welkom. Extra handen zijn momenteel erg welkom bij:

Spring Reizen richt zich als zelfstandige werkgroep op het organiseren van avontuurlijke wandelreizen, wandelweekenden en buitensportactiviteiten voor de doelgroep 25 t/m 40 jaar. De weekend-coördinator houdt zich samen met de weekendcommissie elk seizoen bezig met het bedenken van een nieuwe serie wandelweekenden in binnen- en buitenland. De leukste ideeën worden gezamenlijk uitgewerkt naar weekenden die kunnen worden geboekt via onze website. Meer info: Rens van Vilsteren, spring. weekendco@gmail.com / springreizen.nl ‘Zonder publiciteit hoort niemand van onze prachtige reizen en weekenden!’ We zoeken een PR-coördinator die de verschillende initiatieven op PR-gebied wil coördineren en nieuwe initiatieven wil ontplooien samen met de PR-commissie. Meer info: Famke Koolhof, spring.voorzitter@ gmail.com / springreizen.nl•

Nivon Vitaal Reizen Nivon Vitaal Reizen organiseert reizen voor en door actieve 50plus-stellen én alleengaanden. Vind je het leuk om groepen te begeleiden? Onze reisbegeleider is sociaal en stress­ bestendig, kan goed samenwerken en laat anderen in hun waarde. Je bent betrokken bij de voorbereiding, maar op pad ben je ook ‘gewoon’ deelnemer. Je krijgt de reis- en accommodatiekosten vergoed. Per reis zijn er 1-2 reisbegeleiders. Tijdsinvestering: ca. 7-11 dagen per reis buiten het hoogseizoen, 1 dag training in het voorjaar en evaluatie in het najaar. Meer info: nivon.vitaal.reizen@gmail.com•

Zomertreffen Heb je belangstelling om (aspirant) reisbegeleider Zomertreffen te worden? Onze reisbegeleider is sociaal en stress­ bestendig, kan goed samenwerken en organiseren. Je bent betrokken bij de voorbereiding, maar tijdens het Zomertreffen ben je ook ‘gewoon’ deelnemer. Je krijgt een tegemoetkoming in de reis- en

kampeerkosten. Weet je nog niet zeker of het wat voor je is? Dan kun je je ook opgeven als aspirant reisleider. Tijdsinvestering: 2 weken Trefkamp in de zomer, een trainingsdag in het voorjaar en een evaluatiedag in het najaar. Meer info: Pauline, 06-57163011 of zomertreffen.nivon.nl•

JUMP organiseert zomerkampen voor kinderen en jongeren (6 t/m 17 jr). We zijn weer op zoek naar nieuwe begeleiders. Ben jij tussen de 18 en 30 jaar? Word je blij van spelletjes, gezelligheid, superteam, zon, kampvuur, spooktochten, buiten eten, watergevechten? Werk je graag met kinderen? Meld je dan aan als begeleider! Meer info: jumpzomerkampen.nl•

Allardsoog Allardsoog is coronaproof en gevestigd in een heel ruim opgezette voormalige Huishoudschool op het drie provinciënpunt van Gr-Fr-Dr. Er zijn verschillende zalen en totaal 60 bedden. Woon je maximaal 100 km verwijderd dan zou het fijn zijn als we je als nieuwe huiswacht kunnen begroeten. Meer info: allardsoog. nivon.nl / cvw.allardsoog@nivon.nl Houd je van klussen of heb je belangstelling voor lekker werken in de tuin? Ook dan is er leuk werk te doen in ons fijne team. We verheugen ons erop je te ontmoeten! Meer info: pr.allardsoog@nivon.nl•

Banjaert Gelukkig heeft Banjaert een groot team vrijwilligers. Toch kunnen we altijd aanvulling gebruiken, voor het huis, terrein, voor begeleiding activiteiten, koken, de werkploeg op donderdag voor het op orde houden van huis en terrein. Banjaert heeft een huis en een kampeerterrein. Je kunt je een weekend of midweek inzetten. Ken je niemand die dit werk samen met je wil doen? Dan zoeken wij die collega voor je. Banjaert kenmerkt zich door de moderne, kleurrijke uitstraling en de goede sfeer in het vrijwilligersteam. Het kampeerterrein is niet zo groot maar zeer geliefd bij

mensen die van zee, strand en duinen houden. Meer info: Hanneke Leeuwerink, Cvw.banjaert@nivon.nl / 06-44076760•

De Bosbeek De Bosbeek zoekt een voorzitter en een assistent voor de aanmeldsecretaris, die de verzoeken tot reservering van individuele gasten en groepen behandelt en beantwoordt. Versterking voor de vele technische klussen in het huis en voor het onderhoud van het bos is ook zeer welkom. Meer info: Hans Alink, secr.bosbeek@nivon.nl•

Eikhold Wij zoeken een gastheer of -vrouw! Taken: ontvangst van de gasten, licht administratief werk en zorg voor een goede sfeer in huis. Tijdens de gastheer/vrouwweek krijg je een privé zit- en slaapkamer (de 'Koninginnekamer' waar Wilhelmina nog heeft gelogeerd), keuken en badkamer. Om affiniteit met het huis te krijgen en te houden, verwachten we beschikbaarheid voor enkele (zelf te kiezen) weken per jaar. Meer info: Marijke Duysens, chw.eikhold@nivon.nl•

Het Hunehuis Het enthousiaste vrijwilligerscorps van het prachtig gelegen Hunehuis in Darp (Drenthe) kan versterking gebruiken: een voorzitter, een coördinator voor de huishoudelijke dienst, één voor de activiteiten en één voor pr. Ook het aanmeldsecretariaat en de kookploeg hebben versterking nodig en huiswachten zijn eveneens zeer welkom. Meer info: Doky Verhagen, dokyverhagen@ gmail.com en/ of 0654607912.•

Koos Vorrinkhuis De Beheercommissie van het Koos Vorrinkhuis zoekt een voorzitter. De BHC zorgt dat alles in en om het huis optimaal verloopt. De voorzitter heeft hierin een sturende en verbindende rol. Tevens zoeken we een Activiteiten Coördinator; de spil in het ontwikkelen van activiteiten die vanuit het huis aangeboden worden. De functie van Marketing/ PR is ook nog niet ingevuld. Beheer van de website, contact met gemeenten, bijhouden van sociale media, enz. Meer info: Liesbeth Ouderhuijzen, cvw. koosvorrinkhuis@nivon.nl / 06-23577859•

Een actueel overzicht van vraag naar / aanbod van vrijwilligers vind je op:

nivon.nl/vrijwilligers

30 TOORTS

Internationaal

De moderne mens in het antropoceen “Every man of ambition has to fight his century with its own weapons.” (Wilde, An Ideal Husband, 1895)

Tekst: Han Verschuur

Terwijl 125 jaar geleden de Toeristenvereniging Die Naturfreunde in het Weense variététheater Zum goldenen Luchsen werd opgericht, vond in het Royal Haymarket Theatre in Londen de première plaats van de komedie An Ideal Husband. Ook nu wordt het stuk nog regelmatig opgevoerd en is het nog steeds actueel, zoals het citaat hierboven uit dit toneelstuk. Hoe actueel is onze Natuurvriendenbeweging en hoe actueel zal zij over 125 jaar zijn? Precies honderd jaar geleden stelde Georg Schmiedl, de initiator van onze beweging, zich in ledenblad Der Natur­freund de vraag:

Liefde voor de natuur, bewondering voor haar verschijningsvormen, aandacht voor haar monumenten en ontzag voor haar ondoorgronde­ lijke wetmatigheid – dat roepen wij allemaal op bij onze broeders en zo effenen wij het pad naar het verheven doel van de moderne mens…” Schmiedls mensheidsideaal roept een associatie op met de übermensch van Nietzsche. Dat ideaal is wat beangstigend, als je je realiseert dat daaruit in de Sovjet-Unie de utopie van de Sovjetmens werd afgeleid. In de racistische ideologie van het nationaal-socialisme verwerd Nietzsches Herrenmensch tot een antropologisch type. Al in 1843 schreef Ludwig Feuerbach: “Wij hebben behoefte aan Nieuwe Mensen. Maar ze komen dit keer niet, zoals bij de Volksverhuizing, uit de moerassen en wouden, uit onze lenden moeten wij hen genereren.” 2

W

elke overwegingen hebben bij mij tot de oprichting van onze vereniging geleid? 1 Het was hem te doen om de strijd voor de nieuwe mensheidsidealen, die met “de slaven van het bierglas, de speelkaarten en de kegelbaan niet gevoerd kon worden.” De jongeren behoorden niet langer op vrije dagen aan hun lot overgelaten te worden, omdat zij dan dingen doen die schadelijk zijn voor hun ontwikkeling. “Zij gaan naar de bioscoop, hangen rond in de kroeg of bij de kegelbaan en proberen het verwerpelijke gedrag van onnadenkende volwassenen te imiteren.” “Op landschappelijk aantrekkelijke locaties zouden de jongeren een houten keet moeten optrekken. Voor dit “Honk” is gelegenheid voor spel en dans. … Zo wordt dit eenvoudige keetje het middelpunt voor culturele, de gezondheid stimulerende, maatschappelijke en verheffende activiteiten… Zo zullen wij lanterfanters tot goed gemutste, tevreden, nuttige mensen omvormen … Ons handelen moet integraal vanuit het aspect beoordeeld worden, of het bijdraagt tot de veredeling van ons geslacht met een effect op de verhoging van het cultuurniveau, in de zin van massa-educatie. Zo werken wij aan de vorming van het individu en het collectief.

1

Der Naturfreund 1920, S. 69

2

Max Adler, omstreeks 1890

In 1924 publiceerde de Austromarxist und socioloog Max Adler (1873-1937) een lijvig essay getiteld: „Neue Menschen, Gedanken über sozialistische Erziehung“. Daarin stelt hij: “Nieuwe mensen! – Dat is het feitelijke doel van een revolutionaire vorming, een vorming, die de nieuwe samenleving ook in de hoofden van de mens voorbereidt”. 3 Het was ongetwijfeld Schmiedls intentie „moderne mensen“ voor de nieuwe wereld klaar te stomen, zodat die met participatie van een geëmancipeerde arbeidersklasse vorm kon krijgen. Het middel tot dit doel was het “honk” in de natuur. Moderniteit is echter een vergankelijk fenomeen. Dat wordt duidelijk als wij nu kennis nemen van Schmiedls visie op de ‘moderne mens’. De grote uitdaging van het antropoceen (het geologische tijdperk waarin de invloed van de mens op het aardse klimaat zichtbaar wordt) vraagt opnieuw om een transformatie in de relatie tussen mens en natuur. De overdracht van dit inzicht in de hoofden van de mensen en de implementatie ervan in gedrag zou nu en in de toekomst de doelstelling van de Natuur­ vrienden moeten vormen. Als zij deze rol kunnen vervullen, dan heeft de Natuurvriendenbeweging toekomst. In plaats van verspreiding van angst voor de toekomst gaat het erom het bewustzijn te stimuleren en engagement op te roepen, dat wij zelf die toekomst voor een groot deel kunnen bepalen. Daarvoor is systeemtransformatie noodzakelijk, als antwoord op de specifieke uitdaging van het antropoceen. •

Ludwig Feuerbach, Brief an Ruge in den Deutsch-Französischen Jahrbüchern

3

Arbeiter-Zeitung 1. April 1933, S. 9

TOORTS 31

Groen & Doen

De Europese vind je tussen het hoge gras, in weilanden, bosranden en akkers. Ze zijn niet alleen een kei in springen en rennen, ze kunnen ook nog eens zwemmen!

is terug in Nederland. Voor 2015 waren er al 150 jaar geen wolven geweest! In de huid van een echte wolf kruipen? Probeer eens het winterse griezelspel ‘Weerwolven’.

zijn overal in Nederland te vinden. Wanneer er genoeg eten voor ze is verstoppen ze hun eten en kunnen ze dit weer terugvinden door middel van herinnering en geur!

Illustraties: Anastasia Panfilova

Er zijn wel 6 verschillende in Nederland. Deze uil, de velduil, wordt erg bedreigd. Je kan de uil helpen door in de natuur alleen op de paden te wandelen, honden aan de lijn te houden en geen giftige stoffen te gebruiken tegen muizen. Velduilen houden namelijk erg van muisjes!

32 TOORTS

Het Zeehuis – een portret

Tekst: Hester Schaaf Foto's: Lyanne van Bodegem, Maartje Gerritsen, Historische Vereniging Bergen

e kolonie i t n a k a v n a V

to t n a s i u h n e tuurvriend Huiswachten van het Zeehuis, ontdekte Zeehuis-voorzitter Friso Teerink, krijgen regelmatig vragen van gasten over de geschiedenis van het huis. Is het altijd van Nivon geweest? Hoe zat het nou met die opvang van stadse bleekneusjes? Een onlangs uitgegeven boekje geeft inzicht in de interessante geschiedenis van dit natuurvriendenhuis én laat een heel aantal Zeehuisvrijwilligers en -bezoekers aan het woord.

D

e eerste twee hoofdstukken staan uitgebreid stil bij Het Zeehuis als koloniehuis. Aan het eind van de 19e eeuw groeide onder welgestelden in Nederland de aandacht voor de slechte gezondheid van de minder bedeelde klassen. Een aparte categorie vormden de wezen uit de stad, zoals er honderden woonden in het Burgerweeshuis in Amsterdam. Hier kregen de kinderen een opleiding, waarmee ze een zelfstandige plek in de maatschappij zouden kunnen innemen.

Behalve aan de educatie, werd ook aan de gezondheid gedacht. “In de vacantiekolonies (..) wordt de deugd aangekweekt” en “Orde, reinheid en liefde opent het oog voor het ware, het schoone en het goede. Geen ledigheid en verveling, maar opgewektheid en levendigheid,” was het uitgangspunt. Het Burgerweeshuis werkte vooral voor de armen, maar werd bestuurd door rijke Amsterdammers. De gedachte groeide om een eigen vakantiehuis annex hersteloord op te richten, waar de kinderen konden kennismaken met de natuur. Op 2 juli 1908 werd Het Zeehuis aan de Bergense Zeeweg officieel geopend, drie dagen later kwamen de eerste 52 weeskinderen er logeren. Voor dit deel stelde de Historische Vereniging Bergen bestaand materiaal beschikbaar. Het was ook via deze vereniging dat Teerink in contact kwam met Herman Gelens, samensteller/ auteur van het boekje. “Er waren al twee mensen voor mij gevraagd,” vertelt Gelens. “Maar de eerste kreeg een hersenbloeding en de tweede is

Auteur Herman Gelens

TOORTS 33

Het Zeehuis – een portret Als voormalig consultant heeft hij in zijn werkzame leven heel wat bedrijven van binnen gezien. “Ik proefde de sfeer en mijn advies was deels gebaseerd op de sfeer die ik aantrof. De plezierige sfeer onder de vrijwilligersgroep die Het Zeehuis zo goed draaiend houdt, ben ik zelden bij bedrijven tegengekomen. Er wordt goed gewerkt, hard gewerkt ook, maar er is ook altijd tijd om een bakje te doen met elkaar. Zo kom je het in het bedrijfsleven tegenwoordig niet veel meer tegen. Maar het is wel de sfeer waarmee de beste prestaties worden geleverd. Ik voelde me meteen thuis in de groep, ook al was ik een relatieve buitenstaander.” Nieuwe zingeving en sociaal contact, vaak na het pensioen, zijn voor de meeste vrijwilligers de belangrijkste redenen om voor Het Zeehuis aan de slag te gaan. “Het is eigenlijk één grote familie,” schrijft Gelens. “Maar dan één die je zelf kunt kiezen.”• plotseling overleden. Het leek me een leuke opdracht, maar het was dus wel de vraag of ik hem zou overleven.” Sinds hij in 2000 in Bergen kwam wonen, schreef Gelens enige malen voor de Bergense Kroniek, het blad van de Historische Vereniging. Ook zit hij sinds 2019 in de redactie van Heemschut, de vereniging voor bescherming van erfgoed. “Ik schrijf graag,” zegt hij. “Een pensionado moet een portfolio van leuke activiteiten hebben.”

Hecht team

nde

n h u i s Het

Ze

e

tuu Na

is

Veel aandacht geeft de tweede helft van het boek dan ook aan de vrijwilligers, ‘de mensen op wie Het Zeehuis steunt’ en die iedere dinsdag met zijn allen de voorkomende werkzaamheden plannen en (laten) uitvoeren. Het levert mooie portretten en anekdotes op: van een groepje jongeren dat in de jaren ‘60 de schuur achter Het Zeehuis annexeerde tot de muizen die het vilt in de piano aanvraten.

r ie

hu

Muizen in de piano

Natuurvriendenhuis Het Zeehuis: een portret

Hij was aangenaam verrast door de inzet van de vele vrijwilligers. “Beheer en onderhoud van een monumentaal pand als Het Zeehuis kost veel inspanning. Hiervoor steunt het huis op een groep van bijna honderd vrijwilligers. Ze vormen een heel hecht team. Er is ook een grote groep die elk half jaar als werkende gast het hele huis schoonmaakt en repareert. Dit boekje is een hommage aan al diegenen die het huis draaiende houden.” schrijft hij in zijn voorwoord.

rv

Sinds 1961 is Het Zeehuis in handen van Nivon. Voor dit deel van het boek dook Gelens in de geschiedenis van Nivon, sprak hij met bezoekers en vrijwilligers en bezocht hij een van de befaamde werkweken. Gelens was zelf niet eerder bekend met Nivon en Het Zeehuis. “Ik was er wel eens binnen geweest tijdens de Kunst10Daagse. Maar verder niet.”

e e n p o r t ret

Natuurvriendenhuis Het Zeehuis – een portret ISBN: 978-94-911421-6-1 Teksten: Herman Gelens, Maria Smook-Krikke, Jan Th. Franse Prijs: € 10 (leden), € 15 (niet-leden) Te bestellen: nivon.vrijeboeken.com

Het boekje is financieel mede mogelijk gemaakt door het J.P. van Blijdestijnfonds en enkele bedrijven waarmee Het Zeehuis een vaste relatie heeft, zoals de wasserij, het schoonmaakbedrijf, het installatiebedrijf, het aannemersbedrijf en het schildersbedrijf. Voor de historische teksten kon vrij gebruik worden gemaakt van materiaal van de Historische Vereniging Bergen; auteur Herman Gelens werkte op vrijwillige basis mee.

34 TOORTS

Gastcolumn

Kunnen we ook hulp ontvangen?

I

nitiatieven rondom corona springen als paddenstoelen uit de grond. Ze variëren van organisaties die boodschappen, klusjes, en telefoontjes willen plegen voor de kwetsbare doelgroep, tot organisaties die tekeningen willen brengen naar ouderen. En al die initiatieven vragen coördinatie. Hoe mooi ik de initiatieven en bereidwilligheid ook vind, want het is ook onderdeel van mijn vrijwilligerswerk in Nunspeet, zit er ook iets in wat mij tegenstaat. Hoe dat komt, leg ik hieronder uit.

Ik heb een groeiend gevoel dat veel hulp niet via organisaties zou moeten verlopen, maar van mens tot mens, buur tot buur, contact tot contact. Ik heb sterk de overtuiging dat wij geen coördinatoren nodig hebben om hulp te regelen, maar dat eigen initiatief en eigen verantwoordelijkheid leiden tot persoonlijke hulp op maat, met relatie met elkaar als basis. Binnen handbereik Als iedereen die opspringt en aangeeft hulp te willen bieden direct om zich heen kijkt, liggen de hulpvragen dan niet gewoon binnen handbereik? Kun je niet naar je buren lopen en kijken of die hulp nodig hebben? Misschien wel juist de buren waar je moeite mee hebt? Of de buren die je niet kent? Of de buren die een beetje vreemd of bijzonder zijn, of uit een ander land komen? Wie zit er in je eigen (brede) netwerk die extra bemoediging kan gebruiken? Hoe komt het toch dat wij onszelf op een platform zouden moeten aanmelden, en dan door een ander aan iemand gekoppeld moeten worden voordat hulp tot stand komt? Hoeveel sterker is het niet als je zelf iemand benadert en je hulp aanbiedt, met alle risico misschien dat je hulp niet aanvaard wordt?

Dan is er nog de andere kant van het verhaal: We willen allemaal wel graag hulp geven, maar kunnen we het ook ontvangen? We hebben nu de bijzondere ontwikkeling dat duizenden aangeven te willen helpen, maar dat er nog maar weinig hulpvragen zijn. De schroom is groot. Dat merkte ik ook onlangs, bij iemand uit mijn eigen netwerk, die echt niet om hulp zal vragen. Zij schaamt zich, zij wil niet kwetsbaar zijn en vindt heel sterk dat zij het zelf moet kunnen. En toch is er hulp nodig, want alleen is toch maar alleen. En via een gesprek op een veilige anderhalve meter afstand kwam de kwetsbaarheid van haar bestaan en de onderliggende angst ter sprake. Voor mij had het enorme waarde om dat luisterend oor te kunnen bieden, ruimte te geven aan dat wat er was. Onbekende buurvrouw Misschien zit jij ook wel in zo’n positie. Je kunt niet goed je boodschappen doen of je wordt doodmoe van het zorgen. Je bent angstig, moe, gefrustreerd, ziek of boos. Durf jij aan de bel te trekken en om hulp te vragen? Aan die onbekende buurvrouw, of aan je familie of vrienden? Durf je aan te geven dat je iets niet kunt? Half Nederland heeft aangegeven hulp te willen bieden. Durf jij het te aanvaarden? Ik pleit voor omkijken naar elkaar in je eigen omgeving. Als we dat allemaal doen, dan hebben we geen coördinatie nodig. Dan wordt er vanuit persoonlijk contact geholpen, en vanuit vertrouwdheid om hulp gevraagd. Dan versterken wij onze eigen sociale omgeving, ontstaan er nieuwe verbindingen, wordt er op kleine schaal met elkaar meegeleefd. •

Tekst: Marit Hofman (voormalig coördinator Vrijwilligerscentrale Nunspeet)

TOORTS 35

Activiteiten

december — april

nivon.nl/activiteiten

36 TOORTS

Activiteiten Disclaimer! Voor alle activiteiten geldt: onder voorbehoud. Activiteiten gaan alleen door als dat voldoende veilig wordt geacht en er voldoende gelegenheid is tot het nemen van gepaste afstand, in overeenstemming met de geldende coronamaatregelen (kan per regio verschillen!). Wees ook zelf verstandig, meld je niet aan in geval van verkoudheid of andere gezondheidsklachten of wanneer je tot een risicogroep behoort. Neem voor de meest actuele informatie over een activiteit eerst even contact op met de accommodatie, de afdeling of werkgroep!

Nivonhonk Osdorp … heeft een nieuw onderkomen. Adres: Ons Huis Wildeman, Nieuwe Laan 34, Amsterdam. Om de week worden er diverse activiteiten georganiseerd. Info: 020-3373883 / tomsim1955@ hotmail.com (Tom Simonis)

Schilderen en tekenen 17 nov t/m 13 apr Prijs: € 25, niet-leden: € 30 (per half jaar) Onder deskundige leiding schilderen en tekenen, op di’morgen om de twee weken. Aanvang 10.00 u. Boeken: 020-61918010 (Ton Limonard)

Boekbinden Vanaf 24 nov Prijs: € 17, niet-leden: € 20 Onder deskundige leiding leren boekbinden. Di’middag om de twee weken. Aanvang 14.00 u. Boeken: 020-6100626 / m.vermaak@telforrt.nl (Karoline Vermaak)

Handwerken Prijs: € 2, niet-leden: € 3 Gezellig met elkaar breien of handwerken o.l.v. een deskundige. Ma’middag om de twee weken. Aanvang: 14.00 u. Boeken: jgm.meijer@ kpnmail.nl / 020-6972773

Muziekmiddag jazz, swing and sweet Vanaf 14 dec Prijs: € 2, niet-leden: € 3 Luisteren naar zangers, zangeressen, solisten en orkesten uit jazz, swing en sweet muziek. Elke 4 weken. Aanvang 14.00 u. Boeken: tomsim1955@hotmail.com / 020-3373883 (Tom Simonis)

Feestdagen

Kerst in Twente 23 t/m 27 dec Den Broam Prijs: € 253, niet-leden: € 287 Een ontspannen kerst, geen omkijken naar de boodschappen: een professionele kok verzorgt de (kerst)maaltijden gedurende deze gezellige, geh. verz. dagen in een mooie omgeving, waar midwinterhoornblazers geregeld hun roep laten horen. Boeken en info: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 (Onne Haitsma)

SoSa (Solo & Samen) 24 t/m 27 dec Koos Vorrinkhuis Prijs: € 235, niet-leden: € 265 Arrangement. Er zijn momenten van samen (bezig) zijn of alleen zijn. Vooral ontspannen. Verdere info op website Koos Vorrinkhuis. (Doorgaan onder voorbehoud.) Boeken en info:088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl

Plek voor je eigen Kerst 25 – 26 dec Het Hunehuis Prijs: €21, niet-leden: €31,50 Kerst vieren in alle rust. Zonder verplichtingen. Prijs is per nacht, kamers met eigen sanitair € 7,50 p/n extra. Ook nog mogelijkheden tussen kerst en oud & nieuw. Boeken en info: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981

Uitbuikwandeling na kerst 27 dec Nivon Enschede Prijs: gratis We gaan wandelen na kerst. Verzamelen om 11.00 u. bij Sprakel in 't Bos.We lopen ongeveer anderhalf uur. Na afloop voor eigen rekening koffie/ thee drinken. Aanmel­ den voor 24 dec. Boeken en info: info@nivon-enschede.nl / 06-51441149 (Bert van Eekelen)

Nieuwjaar Nivon R'dam 10 jan Nivoncentrum R'dam Prijs: gratis We vieren 95 jaar Nivon Rotter­ dam. Gezelligheid, muziek, oliebollen en uitreiking Nivonspeldjes aan de jubilarissen. Boeken en info: 010-7370643 / info@nivonrotterdam.nl

Nieuwjaarsbijeenkomst en concert 17 jan Koos Vorrinkhuis Prijs: € 10, niet-leden: € 15 Bijeenkomst en concert van Afdeling Gooi-Eemland & Amersfoort en Koos Vorrink­ huis. Aanvang 14.00 u. Overnachtingsarrangement mogelijk. Boeken en info: koosvorrinkhuis.nivon.nl / koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983

orde. Incl. cursusboek. Boeken en info: bergsport@nivon-arnhem.nl

dec Encaustic Art 7 t/m 9 dec Allardsoog Prijs: € 104, niet-leden: € 155 Met een strijkbout en gekleurde blokjes bijenwas schilderijtjes maken op A6-formaat, op gecoat “papier” en op stukjes canvas. Eén van de schilderijtjes gaan we overbrengen op een katoenen tas. Géén speciale schildervaardigheid vereist! Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: sonjahendriks@upcmail.nl (Sonja Hendriks)

Jazz aan de Rotte 11 dec Nivoncentrum Rotterdam Prijs: gratis Jazzoptreden door Cruise Control (piano, saxen, bas en drums) met een gastsolist. Aanvang 20.00 u. Boeken: info@nivonrotterdam.nl / 010-7370643 Info: 010-7370643 / cruisecontroljazz@gmail.com

Fluitenzaterdag 19 dec Nivoncentrum Utrecht Prijs: € 6 niet-leden: € 12 Zin in een muzikale zaterdag? Het Zang- en Muziekgilde organiseert acht Fluitenzaterdagen p.j. Gevarieerd repertoire: van klassiek tot romantisch, van vrolijk tot ernstig, van modern tot middeleeuws. O.l.v. Rosita van Oosten. Boeken en info: joke_van_es@kpnplanet.nl / 040-2413907/ 06-20745003

jan Inloop Quiltweek 3 t/m 8 jan Morgenrood Prijs: € 87, niet-leden: € 126,50 Inspireren en leren van elkaar en vooral met veel plezier werken. Altijd weer verrassend wat voor mooie werkstukken dat oplevert. O.b.v. zelfverzorging, maar er wordt gezamenlijk gekookt. Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: finibreugel@ gmail.com / 040-2422934 (Fia van Deursen)

Bergsport Basiscursus 13, 27 jan, 10, 24 feb, 10, 24 mrt Nivon Arnhem Prijs: €120, niet-leden: € 160 Vaardigheden leren waarmee je veilig en met plezier de bergen in kunt gaan. Een goede voorbereiding voor alpiene activiteiten. O.a. alpiene gevaren, conditie, EHBO, bergsportmenu komen aan de

Werkweek Koos Vorrinkhuis 18 t/m 21 jan Koos Vorrinkhuis Prijs: gratis Steek je handen uit de mouwen in en rond het Koos Vorrinkhuis en overnacht in ruil daarvoor. Kom op zondagmiddag al en blijf één, twee, drie of vier nachten. Overdag ga je aan de slag met anderen. Gratis met voll. verz. Boeken en info: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl

Griendwerkdag 23 jan De Kleine Rug Prijs: gratis Een dag gezamenlijk ontspannen werkzaamheden doen in de griend, waaronder natuurlijk het wilgen knotten. Er wordt voor een lunch gezorgd en de gehele dag koffie/thee. Aanmelden en info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Snertweekend 29 t/m 31 jan Het Hunehuis Prijs: € 44, niet-leden: € 57,50 Aankomst op vrijdagmiddag/avond of zaterdagochtend vroeg en vertrek op zondag tegen 11.00 u. Snertmaaltijd za’avond en verzorgd ontbijt zo’morgen. Overige maaltijden e.d verzorgt iedereen zelf. Een gezellig weekend voor groot en klein. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: 0228-315009 (Carla en Siem Beers)

Schilderen à la Hundertwasser 29 jan t/m 1 feb Allardsoog Prijs: € 125, niet-leden: € 186 Janke Voskuil en Ria de Munk begeleiden dit weekend. Janke is docent creatieve vormgeving en Ria heeft ook veel ervaring met creatief werken. Incl. alle materialen, 3 overnachtingen. Maaltijden o.b.v. zelfzorg behalve vrijdagavond. Excl. Linnenpakket. Max. 10 deelnemers. Boeken: allardsoog@nivon.nl / 0880990971 Info: demunkmjh@home.nl (Ria de Munk)

Knotten op de Grutto 30 jan De Grutto Prijs: gratis Op natuurkampeerterrein De Grutto gaan we een ochtend -start 11.00 uur - aan het werk met knotten van wilgen en ander werk om het terrein op orde te houden en de uitbreiding in te richten. Voor drinken wordt gezorgd. Zelf brood meenemen. Boeken en info: 06-33194594 / marliesleegwater@gmail.com

feb

TOORTS 37

Activiteiten 50-60-70-80+… Verwennen dus 2 t/m 5 feb Banjaert Prijs: € 140, niet-leden: € 200 Volksdansen vervalt vanwege corona. Daarom deze dagen een andere invulling van het programma. We bieden aan aantal activiteiten aan, waar je naar keuze aan kunt deelnemen. Verzorging compleet: ontbijt, lunchpakket en diner. Boeken en info: cfmfit48@gmail.com / 088-0990972 (Kees Fit)

Schilderen met Antje 15 t/m 19 feb Het Hunehuis Prijs: € 295, niet-leden: € 355 Schildermidweek vol gezelligheid met professionele leiding voor beginners en gevorderden. Het ontbijt verzorgt ieder zelf, de rest is voll. verz. Incl. lakenset en schoonmaak van de netjes achtergelaten kamer. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 0880990981 Info: dokyverhagen@gmail. com (Doky Verhagen)

Natuurbeleving voor kinderen 23 t/m 26 feb Banjaert Deze beleving is bedoeld voor kinderen van 4-12 jaar. Tijdens deze dagen in de krokusvakantie zijn er activiteiten waarvoor je je ter plaatse kunt opgeven. Kosten €2,50 per ochtend, €1 per avondactiviteit. Begeleiding: Marion Sandee

Workshop vachtvilten 26 t/m 28 feb Allardsoog Prijs: € 125, niet-leden: € 186 Bij vachtvilten maak je met een ambachtelijke vilttechniek een ‘vegetarische vacht’ door een afgeschoren vacht op een wollen ondergrond (kaardvlies) te vilten. We werken met mooie schapenwol, keuze uit div. vachtsoorten. Incl. materiaal, 2 overnachtingen, biologische lunch op za, verder zelfverzorging. Excl. Linnenpakket. 6 tot 10 deelnemers. Boeken: allardsoog@nivon.nl / 088-0990971 Info: 06-83098797 (Boukje) / 06-29191530

Inloop handwerk-inspiratie 28 feb t/m 5 mrt De Bosbeek Prijs: € 90, niet-leden: € 130 De Bosbeek nodigt je uit om mee te komen quilten, breien, haken en borduren, ieder met haar/zijn eigen werk. Doe ideeën op en inspireer en stimuleer elkaar! Geen cursus. Incl. koffie/ thee Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr.bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Geniet van de zee en het strand, peddel in zee en pak de golven. Banjaert en Ozlines Surfschool werken samen: alle gasten krijgen 10% korting. Lessen door enthousiaste en gepassioneerde instructeurs. Interessant voor ouders met kinderen. Boeken en info: cfmfit48@ gmail.com / 088-0990972 / Ozlines Surfschool

De Kleine Rug klusdagen 1 t/m 4 mrt De Kleine Rug Prijs: gratis De halfjaarlijkse klusdagen, waarbij het accent ligt op buitenwerkwerkzaameden: schilder- en tegelwerk, opknappen kampvuurplaats, vaarklaar maken/ repareren maken van kano’s en opknappen van de Heen en Weerwolf. Voll. verz., incl. lakenpakket. Aanmelden en info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Midweek ontspannen en genieten 1 t/m 5 mrt Den Broam Prijs: € 231,20, niet-leden: € 259,60 Mediteer en ontspan met mindfulness, yoga en een bijzonder klankconcert. Geniet van een saunabezoek (voor liefhebbers) of wandeling/ fietstocht in de mooie omgeving of ontspan in huis met een boek, legpuzzel of mandalakleurplaat. Voll. verz. Boeken: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 Info: pr.denbroam@nivon.nl / 06-23486953 (Wien Gerards)

Quilt Bee 1 t/m 5 mrt Het Hunehuis Prijs: € 110, niet-leden: € 165 Gezellig samenzijn en iedereen werkt aan zijn of haar eigen quilt. Koffie en thee worden verzorgd, de maaltijden zijn o.b.v. zelfverzorging. Boeken: hunehuis@nivon.nl 0880990981 Info: j.i.m.groot@planet.nl 06-45860948 (Sujata Groot)

Wereldmuziek zangdagen 2 t/m 4 mrt Banjaert Prijs: € 160, niet-leden: € 220 Drie dagen lang zingen en genieten van de wereldmuziek. O.l.v. Hetty Kienhuis, Guus Hendriks en Wim de Goede wordt er meerstemmig gezongen. Koorervaring handig, maar niet noodzakelijk. Incl. 3 warme maaltijden. Ontbijt en lunch: zelfverzorging Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 0880990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251 238289 (Kees Fit)

Maak je eigen levensboek 8 t/m 12 mrt Het Hunehuis

mrt Surf the waves 1 mrt t/m 1 okt Banjaert

Prijs: € 362, niet-leden: € 422 Ieder leven is een boek waard! in alle rust onder deskundige begeleiding van journalist/ schrijver Sjoerd Litjens maak je de opzet voor je eigen levensboek. Het ontbijt verzorgt iedereen zelf, verder voll. verz. incl. lakenset. Boeken:

Wandelagenda Nivon Fryslân wandeling 20 dec Sneek Prijs: € 1. We hebben een rondwandeling, 15 km, in Sneek. Start rond 10.00 u, na aankomst van de trein. Station Noord. Boeken en info: 06-37302196 / colettedehaas@hotmail.com

Kralingenpad 20 dec Nivoncentrum R'dam Prijs: gratis. Natuurwandeling door de Rotterdamse wijk Kralingen: vanaf de Blaak naar Park Rozenburg, Arboretum Trompenburg, Kralingse Bos. Start 10.30 NS Blaak. Boeken en info: maameijer55@gmail.com / 06-23521561 (Ria Meijer)

Wandelmidweek Twentepad 18 t/m 22 jan Krikkenhaar Prijs: € 250, niet-leden: €300. Vijf dagen wandelen in Twente, hopelijk in een winters decor. Met gids, vervoer en voll. verz. Max. 8 personen. Info en boeken: 088-0990964 / act.krikkenhaar@ nivon.nl (Maria van Klingeren)

Wandelmidweek Hilligenpad 15 t/m 19 feb Krikkenhaar Prijs: € 250, niet-leden: € 300. Vijf dagen wandelen op het pelgrimspad door Twente. Met gebruik van een busje voor de aan- en afvoer en voll. verz. Max. 8 personen. Info en boeken: 088-0990964 / act.krikkenhaar@ nivon.nl (Maria van Klingeren)

Wandeltweedaagse 1 jan t/m 31 dec Banjaert Prijs: gratis. Ook Banjaert heeft een wandel­tweedaagse die het hele jaar te lopen is. Van station Castricum door de duinen naar Banjaert (12 km) voor de overnachting, daarna naar het station in Santpoort-Noord (15 km). Op nivon.nl staan info en route. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 0880990972 Info: cfmfit48@gmail. com / 0251-238289 (Kees Fit)

Winterwandelen 8 t/m 11 feb Het Hunehuis Prijs: € 170, niet-leden: € 230. Wandel4daagse met 2 korte wandelingen en 2 wat langere wandeldagen en genieten van voll. verz. maaltijden en een lunchpakket voor onderweg. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: gertiena@ icloud.com (Gertiena Michaelis)

Wandelmidweek 15 t/m 19 feb Krikkenhaar Prijs: € 250, niet-leden: € 300. Wandelen op Het Hilligenpad, een pelgrimspad door Twente, met gebruik van een busje voor de aan- en afvoer, voll. verz. Max. 8 personen. Boeken: act.krikkenhaar@nivon.nl /

06-18791152 Info: act.krikkenhaar@ nivon.nl / 088-0990964 (Maria van Klingeren)

Wandelmidweek 28 feb t/m 5 mrt De Bosbeek Prijs: € 100, niet-leden: € 125. Wandelen onder leiding in de Zuid-Veluwe over klompenpaden, dwars over de heide, langs beken, grafheuvels. Dagelijks zo'n 20 km. Zelfverzorging. We overnachten in De Bosbeek. Boeken: bosbeek@ nivon.nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr.bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Wandelmidweek Pelgrimspad 15 t/m 18 mrt Eikhold Prijs: € 200, niet-leden: € 230. Verzamelen op maandag, 13.00 u. met kopje koffie en Limburgse vlaai. We maken wandelingen van 10 km (2 x) en 17 km (2 x) o.l.v. Cor en Marijke den Heijer. Incl. alle overnachtingen, lakenset, koffie, gebak, thee, ontbijt, lunchpakket en diner, 2 consumpties per dag. Boeken tot 1 mrt, max. 20 deelnemers. Boeken: eikhold@nivon.nl / 06-187 92104 Info: cm. denheijer@online.nl / 071-5411767

Wandel2daagse Zuid-Veluwe 20 - 21 mrt De Bosbeek Prijs: € 80, niet-leden: € 110. Wandel2daagse langs het Planken Wambuis, bekend om de aanwezigheid van edelherten. De tweede dag voert door het beekdalenlandschap. Overnachten in De Bosbeek. Prijs is incl. lakenpakket, avondeten, ontbijt, lunchpakket. Boeken: bosbeek@ nivon.nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr.bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Wandel4daagse 6 t/m 9 apr Het Hunehuis Prijs: € 170, niet-leden: € 230. Heerlijk wandelen in de afwisselende en prachtige omgeving van Het Hunehuis en genieten van alle maaltijden. 2 korte en 2 langere wandelingen met Cor en Marijke den Heijer. Heide, bos en weide, misschien ontmoet je nog de schaapskudde. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: cmdenheijer@ online.nl / 071-58411767 (Cor en Mariijke den Heijer)

Wandelmidweek Twente 12 t/m 16 april Den Broam Prijs: € 221,20, niet-leden: € 249,60. Onze gids Jan leidt u langs de mooiste weggetjes en paadjes in de natuurgebieden rond Den Broam. U bent de hele dag op pad met een lunchpakket in de rugzak en wandelt zo'n 20 km. Voll. verz. Boeken en info: 088-0990975 / denbroam@nivon.nl

38 TOORTS

Activiteiten hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: mail@sjoerdlitjens.nl / 06-14982699 (Sjoerd Litjens)

Beeldhouwen in speksteen 14 t/m 19 mrt De Bosbeek Prijs: € 175, niet-leden: € € 225 Speksteen een zachte steen die geen “harde arbeid” nodig heeft en bewerkt kan worden met bijvoorbeeld een houtrasp. Ervaring is niet nodig en materiaal kan ter plekke worden aangeschaft. Zelfverzorging. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr.bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Intuïtief schilderen 15 t/m 17 mrt De Kleine Rug Prijs € 125, niet-leden: € 165 Voll. verz. 3-daagse midweek met workshops intuïtief schilderen en yoga o.l.v. een ervaren docent met tevens natuurbeleving, wandelen en een boottocht. Excl. materiaal en lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 0880990982, info: e.zoomer@kpnmail. nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Wolvilten 15 t/m 19 mrt De Bosbeek Prijs: € 145, niet-leden: € 200 Wolvilten, de mooiste resultaten onder begeleiding. Zowel voor ervaren wolvilters als voor beginners. De belangrijkste benodigdheden bij het natvilten zijn warm water, zeep en beweging. Prijs is excl. materiaal. Boeken: bosbeek@nivon. nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr. bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Levenservaring - reflectiemidweek 15 t/m 19 mrt Het Hunehuis Prijs: € 270, niet-leden: € 330 Midweek voor reflectie en bezinning over het leven. O.l.v. filosoof en theatermaker Mieke de Wit. Inspiratie door teksten, muziek, gedichten en Oosterse en Westerse filosofie en natuurlijk de natuur. Ontbijt maakt een ieder zelf, de rest is voll. verz. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: mewit@xs4all.nl 010-4777361 (Mieke de Wit)

Schilderen-bewegen-tekenen 16 t/m 19 mrt Banjaert Prijs: € 115, niet-leden: € 170 Eigen werk afmaken, starten met nieuw werk, dat kan in Banjaert. Neem je eigen materiaal mee. Geen olieverf s.v.p. Er wordt geen les gegeven. Tussendoor: bewegen met en zonder muziek, o.l.v. Marion. Incl. koffie, thee, 3 diners, excl. ontbijt en lunch. Boeken: ams.banjaert.h@ nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251-238289 (Kees Fit)

Papierknipkunst 16 t/m 18 mrt Banjaert Prijs: € 135, niet-leden: € 190

Cursus door Janna van Zuijlen, meer dan 40 jaar beoefenaar van deze kunst. Onlangs onderscheiden met de titel Jantje 4. Zie youtube: titel Janna van Zuijlen. Benodigdheden: klein schaartje met scherpe punt. Excl. ontbijt/lunch, incl. 3 diners. Boeken: ams.banjaert.h@ nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251-238289 (Kees Fit)

Verdwalen is balen 19 t/m 21 mrt De Bosbeek Prijs: € 75, niet-leden: € 100 Leren omgaan met kaart, kompas en gps voor beginners. Voor diegenen die zich de kennis van kompasgebruik eigen willen maken. Prijs is incl. warme maaltijd zaterdagavond. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: aanmeldsecr. bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Dichten in 't klein 19 t/m 21 mrt De Bosbeek Prijs: € 85, niet-leden: € 125 Woorden zijn van waarde. Dit weekend gaan we bezig met het schrijven van korte gedichten, haiku, elfje en andere vormen. Inspiratiebronnen zijn o.a. de natuur en de elementen. Boeken: bosbeek@nivon. nl / 088-099074 Info: aanmeldsecr. bosbeek@nivon.nl / 088-099074

Wilgenteenvlechten 20 mrt De Kleine Rug

Colofon

apr

Redactie: Kabouterpad 1 apr t/m 1 okt Banjaert

Herbert Boerendonk, Iris Vermaas, Hester Schaaf (eindredactie)

Prijs: € 3,50 Op het kampeerterrein van Banjaert loop je samen met je (klein)kinderen het kabouterpad. Puntmuts op, knapzak op de rug, een opdrachtformulier in de hand en na afloop een glaasje kabouterlimonade en -diploma. Boeken en info: cfmfit48@ gmail.com / 088-0990972 (Kees Fit)

Aan dit nummer werkten mee:

Cartoontekenen en illustreren 6 t/m 8 apr Banjaert Prijs: € 135, niet-leden: € 185 Workshop o.l.v. Eric Simons. Drie dagen tekenen met plezier en verdieping. Les in beeldelementen zoals typetjes en emoties, vorm en lijn, karikaturen en zwart-witgebruik. Incl. materialen, diner op di-woe. Ontbijt en lunch: zelfverzorging. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: cfmfit48@ gmail.com (Kees Fit)

Verhalendriedaagse 6 t/m 8 apr Banjaert

Prijs: € 30, niet-leden: € 45 O.l.v. een ervaren wilgenteenvlechtster wordt een creatie van wilgentenen of bijv. een eendenkorf of mand gemaakt. Neem zelf een snoeischaar en priem mee. Incl. lunch en materiaal. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 0880990982, info: e.zoomer@kpnmail.nl / 0181-621658 (Evert Zoomer)

Prijs: € 125, niet-leden: € 187,50 Verhalen maken, vertellen en lekker luisteren. Natuurverhalen, levensverhalen, sprookjes, geschiedenis, verhalen over kleine of grote gebeurtenissen. Met Anne van Delft, in 2011 verteller van het jaar. Ontbijt/lunch: zelfverzorging. Incl. diner di/wo. Boeken: 088-0990972 ams.banjaert.h@nivon.nl Info: info@annevandelft.nl / 020-6227395 (Anne van Delft)

Fotomidweek 29 mrt t/m 2 apr Den Broam

Midweek vogels kijken 12 t/m 16 apr Allardsoog

Prijs: € 226,20, niet-leden: € 254,60 Caty en Michel verzorgen midweek fotografie. Als in de lente de natuur weer groeit en bloeit, ga je leren hoe je dat vastlegt in boeiende foto’s en hoe je met een beeldbewerkingsprogramma daarvan echte plaatjes maakt. Voll. verz. Boeken: denbroam@ nivon.nl / 088-0990975 Info: 06-23486953 (Wien Gerards) / pr.denbroam@nivon.nl

Toorts, verenigingsblad van Nivon Natuurvrienden 92e jaargang, nr. 1, winter 2020-2021 Verschijnt 4 x per jaar

Prijs: € 230, niet-leden: € 290 We zoeken mooie gebieden op om vogels te leren kennen of opnieuw te spotten. Verrekijker en stevige schoenen meenemen. Koert Scholten is onze gids. Incl. maaltijden koffie/thee, drankjes. Excl. bed- en badlinnen. 10 – 15 deelnemers. Boeken: allardsoog@ nivon.nl / 088-0990971 Info: kittysuylingvdw@gmail.com (Kitty Suijling-van der Wel)

Henk Balke, Bart Brinkman, Marit Hofman, Kees Hogervorst, Sjoerd Kemeling, Jet Kooderings, Henk Schaaf, Ruby Slijkhuis, Han Verschuur, Bernhard Vreugdenhil, Bas Wetter, Werkgroepen Bergsport Trefkamp, JUMP, Spring, Watersport, Zomertreffen, Vitaal Reizen, Sociale Groepsvakanties, NivonJong

Coverfoto: Bette de Wit Backcover: Bas Wetter

Kopij & reacties: Redactie: toorts@nivon.nl Nivon, Plantage Middenlaan 2F 1018 DD Amsterdam 088-0990900 Deadline kopij lentenummer: 7 januari 2021 (redactioneel) 21 januari 2021 (reizen en activiteiten)

Art-directie & ontwerp: Dutch Portfolio, dutchportfolio.com

Productie: Senefelder Misset, senefelder.nl

Contact: Nivon: info@nivon.nl Agenda & berichten: nivon.nl/activiteiten Regeladvertenties: nivon.nl/legeenlink Overige advertenties: communicatie@nivon.nl

Kleine lettertjes: Artikelen en berichten zijn welkom. De redactie behoudt het recht bijdragen in te korten of te weigeren. Door en voor Nivongroepen mag alles uit Toorts worden over­ genomen, behoudens foto's waarop copyright berust. Voorwaarde voor elk gebruik is bron- en naams­ vermelding van schrijver e/o fotograaf. Auteurs dragen bij publicatie de auteursrechten over aan Nivon. Nivon is niet aansprakelijk voor wijzigingen en drukfouten.

Creatieve ontspanningsdagen 29 t/m 31 mrt Banjaert Prijs: € 105, niet-leden: € 157,50 Tijd voor rust en innerlijke reflectie? Deze dagen staat ontspanning voorop d.m.v. meditatie, tai chi, yoga, filosofisch gesprek. Dit afgewisseld met creatieve activiteiten. Min. 5, max. 10 deelnemers. Start: ma. 19.30 u. Voll. verz. Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 0880990972 Info: cfmfit48@gmail.com / 0251-238289 (Kees Fit)

Meer informatie? Ga naar nivon.nl/activiteiten

Toorts digitaal ontvangen? Mail naar: leden@nivon.nl

TOORTS 39

Leg een link Regeladvertenties voor natuurvrienden. Minimaal drie regels. Kosten €5 per regel (€10 niet-leden). Geef deze op via nivon.nl/legeenlink Mooi gelegen, vrijstaand privéhuisje aan het Natuurpark Dwingelderveld. Max. 4 personen. www.patriciakuiper.nl/huisje. Tel 020-6185476 •

Rust en ruimte in Zeeland 3 km van het strand vakantieh. t/h in gezellig dorp, max. 5 pers. Hond/poes mag mee. www.huisgroede.nl •

Natuurhuisje huren? natuurhuisje huren:www.duurzaam-toerisme.com Huur een vakantiehuisje midden in de natuur. •

Ontdek de Parel van Z.O Groningen in Westerwolde. Vakantiehuisje 2 pers. gratis sportfietsen. Per week 175 euro Centraal tussen Assen, Groningen, Emmen www.huisjewesterwolde.nl tel. 06-40786243 •

Kom ook eens naar www.pensiongroenewoud.nl 3 zelfstandige appartementen in Limburgs bos 2, 4, 6 of 8 pers. of groepen tot 14 personen Midweek-winteraanbieding €75 p.p.(4 nachten) •

65 plussers zoeken nog enkele tochtgenoten voor een wandeltrekking (met bagagevervoer) in de Apennijnen (Italië) 11 - 25 mei 2021 barbaragroeneveld@kpnmail.nl en jefoomen@gmail.com tel. 043 - 321 92 08 •

Gezocht in verstild gebied NL/DLD/FR. perceel tje(bijv. onbenut deel van uw land) met huisj e, schuur of plaats voor caravan. Evt. in rui l voor tuin-aanleg/onderhoud, of pacht/koop. Heb ruime ervaring in bio-teelt kruiden,bloem en, groenten en fruit. henklinde@ziggo.nl •

Nivonlid worden? Meld je aan via nivon.nl/leden of bel voor meer info: 088-0990900.•

Voordelen Nivonleden: – Deelname aan alle verenigingsactiviteiten – Korting op overnachtingen in Nivon Natuur­ vriendenhuizen en op kampeerterreinen – Korting op Nivonreizen en -kampen – Korting op aanschaf Nivon wandelgidsen – Korting op Globetrotter Buitensportvoeding – Korting in de Carl Denig buitensportwinkel en webshop – Ontvangen kwartaaltijdschrift Toorts

Verzorgde 5 daagse fiets- of wandelvakantie over voormalige spoorwegen in de Ardennen vanuit een vakantiehuis in Robertville. Van maandag 7 t/m vrijdag 11 juni en van maandag 21 t/m vrijdag 25 juni. Prijs vanaf € 250,info: www.jongensvandereisvereniging.nl tel.: 040-2123147. Pierre van Zantvoort. •

Het Nivon-lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij u minimaal acht weken voor het verstrijken van uw contributieperiode schriftelijk opzegt via leden@nivon.nl of Nivon Ledenadministratie, Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam. Betaling gebeurt vooraf, per contributieperiode. Zie Algemene voorwaarden van het lidmaatschap: nivon.nl/leden •

Vrijwilligers

Meer info: nivon.nl/leden•

Ledentarieven: t/m 5 jaar 6 t/m 15 jaar 16 t/m 25 jaar 26 jaar en ouder eerste lid 26 jaar en ouder tweede lid Maximaal per huishouden Reductie 23 jaar en ouder (voor regels zie hieronder)

€0 € 10 € 20 € 40 € 30 € 90 € 10

Het reductietarief wordt toegekend voor een periode van maximaal drie jaar, Hiervoor geldt: – voor volwassenen (23 jaar en ouder) met een inkomen op maximaal bijstands­ niveau (2019 alleenstaande € 982,00, twee personen € 1403,00) – bewijs van inkomen via bijstand in de vorm van een kopie bankafschrift wordt overlegd aan Landelijk Bureau Nivon Het reductietarief vervalt als: – men enig moment aangeeft meer inkomen te hebben – na drie jaar als er niet wordt gereageerd op verzoek opnieuw aantonen inkomen

Fantastisch vakantiehuis in Tsjechië. Aan de oostkant van het Reuzengebergte. Grote, authentieke roubenka met grote tuin. Ideaal voor natuur en cultuur, max 10 pers. Info: www.snabilic.com tel:0633628548 •

ANBI Nivon stelt Natuurvriendenhuizen en kampeerterreinen beschikbaar voor Sociale Groepsvakanties, begeleid door vrijwilligers. Deze vakanties zijn bedoeld voor kinderen (tot 16 jaar) van ouders met een minimum inkomen. De Sociale Groepsvakanties financiert de groepsvakanties met bijdragen van sponsors, subsidies en fondsen. Giften en donaties aan de stichting zijn van harte welkom. Voor meer info: socialegroepsvakanties.nl De Sociale Groepsvakanties zijn erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Een instelling kan ANBI zijn als het zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Een ANBI heeft een aantal belastingvoordelen, zoals vrijstelling van erf- en schenkbelasting; ook als een ANBI zelf schenkingen doet voor het algemeen belang betaalt de instelling geen schenkbelasting. (Voor meer info: anbi.nl) •

Dankzij de inzet van actieve vrijwilligers faciliteren wij binnen het Nivon mooie activiteiten. Ook jouw waardevolle inzet stellen wij als vereniging op prijs. Neem zelf contact op met een afdeling, Natuurvrienden­h uis, kampeerterrein of wandelgroep bij jou in de buurt als je zin hebt om mee te doen. Of kijk eens op: nivon.nl/vacatures •

Vrijwilligers, bedankt! Nivon kan niet bestaan zonder de dagelijkse inzet van duizenden actieve vrijwilligers. Behalve zinvol is vrijwilliger zijn ook nog eens ontzettend leuk! Wat denk je van een paar weken of weekenden huiswacht zijn bij een van die mooie accommodaties? Een fijne vakantieweek verzorgen voor mensen voor wie vakantie vieren niet vanzelfsprekend is? Lekker met je handen aan het werk op een van de (kampeer)terreinen? Of actief worden bij ĂŠĂŠn van de vele lokale afdelingen? Neem eens contact op met een van de accommodaties, afdelingen of werkgroepen. Helpende handen zijn altijd welkom. Of kijk op nivon.nl/vrijwilligers!

nivon.nl/vrijwilligers

PostNL Port betaald Retouradres: Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam