Партнер на Вашето здравје бр. 4

БЕСПЛАТЕН ПРИМЕРОК

бр.4 • Октомври 2016

Neuromedica доби престижни награди за “Најдобра регионална болница” и “Менаџер на годината” магазин на:

Македонија е прекрасно катче на територија во која може да се изгради одлична кариера за амбициозни млади лица Интервју со Д-р Емил Угриновски

СОДРЖИНА БЕСПЛАТЕН ПРИМЕРОК

бр.4 • Октомври 2016

Неуромедика ја освои престижната награда Најдобра Регионална Болница и Менаџер на Годината – за прв пат болница од Македонија e добитник на оваа награда...................4 “Македонија е прекрасно катче на територија во која може да се изгради одлична кариера за амбициозни млади лица” ........................................................................................ 6

Мо­бил­на ап­ли­к а­ци­ја за Ва­ши­те an­dro­id и iPhone те­ле­фо­ни

Пaркинсонова болест ........................................................................................................ 8 ГИНЕКОМАСТИЈА ЗГОЛЕМЕНИ ГРАДИ КАЈ МАЖИТЕ ............................................. 10

Neuromedica доби престижни награди за “Најдобра регионална болница” и “Менаџер на годината”

Македонија е прекрасно катче на територија во која може да се изгради одлична кариера за амбициозни млади лица Интервју со Д-р Емил Угриновски

магазин на:

2

На ва­ши­те смар­тфо­ни мо­же бес­плат­но да ја сим­не­те и ин­ста­ли­ра­те Ne­u­ro­me­di­ca - мо­ бил­на­та ап­ли­ка­ци­ја ко­ја ќе ви слу­жи ка­ко Ваш On­li­ne Doc­tor 24/7.

Ne­u­ro­me­di­ca е се­ко­гаш че­кор нап­ред и пр­ва во ре­ги­ о­нот нап­ра­ви сво­ја мо­бил­на ап­ли­ка­ци­ја ко­ја има нај­сов­ре­ ме­ни а­лат­ки за во­де­ње и прак­ ти­ку­ва­ње на здрав жи­вот. Со о­ва­а ап­ли­ка­ци­ја лес­но пре­ку ва­ши­от смар­тфон мо­же да во­ ди­те ком­плет­на гри­жа за ва­ше­ то здрав­је.

По­ба­рај­те ја ап­ли­к а­ци­ја­та на

НАЈСОВРЕМЕН ТЕСТ ЗА ДИЈАГНОСТИКА НА ДАУНОВ СИНДРОМ УШТЕ ВО ДЕВЕТТАТА ГЕСТАЦИСКА НЕДЕЛА ОД БРЕМЕНОСТА ............................. 12 ПЕРИКАРДИТИС Воспаление на срцевата обвивка .................................... 14 ДИЈАБЕТЕСОТ НА ДОЛГИ ПАТЕКИ И ФРОНТОВИТЕ КАДЕ ШТО ЈА ГУБИМЕ БИТКАТА ........................................................................................................... 16

Издава П.З.У. Неуромедика

•Организација ••

Маркетинг агенција Портал Ексклузив

••• Уредник Никола Митревски •Стручни • • соработници Проф. Д-р Методи Чепреганов Проф. Д-р Ѓорѓе Зафироски Проф. Д-р Миодраг Врчаковски Прим. Д-р Добрила Андоновска Спец. Д-р Димитар Калчовски Спец. Д-р Антон Кладорабски Спец. Д-р Сашо Ѓорѓиоски Спец. Д-р Александра Димова Спец. Д-р Маринела Малинова Спец. Д-р Ирена Најдоска Д-р Билјана Затаракоска Анета Начевска - психолог Сања Јаневска - новинар Емилија Стојова - новинар

••• Лектор Димитар Бабалков •Фотографија •• Дарко Андоновски

••• Дизајн Даниела Чабуковска •Печат •• Графички Центар Скопје – Скопје

Учество на 6-от конгрес на невролози на Р. Македонија ............ 18 СТРАБИЗАМ КОГА ОЧИТЕ НЕ СТОЈАТ ПРАВО ................................................................ 20 МУСКУЛОСКЕЛЕТНИ ТУМОРИ СОВРЕМЕНИ ДОСТИГНУВАЊА ..................... 22 ОРТОКИН ТЕРАПИЈА ЛЕКОТ Е ВО ВАС! ............................................................................ 24 Алергиски ринитис ............................................................................................................ 26 Депресија кај адолесценти ...................................................................................... 28 ОПСЕСИВНО-КОМПУЛСИВНО РАСТРОЈСТВО ..................................................... 30 Неуромедика спонзор и официјална Поликлиника на Скопскиот Маратон .................................................................................................... 32 Македонската фудбалска репрезентација У21 со историски успех за нашата држава ............................................................... 34 Македонија – Италија натпревар кој имаше највисоки барања од организационен и медицински аспект...................................... 35 Хуманитарна акција од тимот на неуромедика ................................. 36 децата ОД Deutsches Sprachenzentrum во посета на неуромедика ...................................................................................... 37 Дали сте забележале дека со тек на време вашите заби стануваат се пократки и истрошени? ...................... 38

НЕУРОМЕДИКА Прва Приватна Поликлиника Since 1992 Партизански одреди бр. 42, 1000 Скопје neuromedica@neuromedica.com.mk Дирекција: 02/3 114-023 | Центар: 02/3 133-313 | Влае: 02/2 042-323 Битола: 047/252-255 | Тетово: 044/344-000 | Куманово: 031/414-033 Штип: 032/385-355 | Кукуш, Грција: + 302 341 022-060

www.neuromedica.com.mk

На Фо­ру­мот за Вр­вен Ква­ли­тет и Ме­наџ­мент кој се одр­жа на 07.10.2016 во Кан, Фран­ци­ја, Ne­u­ro­me­di­ca ја до­би наг­ра­да­та за Нај­доб­ра Ре­ги­о­нал­на Бол­ни­ца и наг­ра­да­та Ме­на­џер на Го­ди­на­та. Во кон­ку­рен­ци­ја на врв­ни свет­ски ме­ди­цин­ски ин­сти­ту­ци­и Ne­u­ ro­me­di­ca бе­ше се­лек­ти­ра­на за Нај­доб­ра Ре­ги­о­нал­на Бол­ни­ца, а Ди­рек­то­ рот на Ne­u­ro­me­di­ca Д-р Е­мил Уг­ри­нов­ски ја до­би наг­ра­да­та Ме­на­џер на Го­ди­на­та. Све­че­ни­от нас­тан се одр­жа во мон­ден­ски­от Кан во In­ter­con­ti­nen­ tal Car­lton Ho­tel на кој со го­ле­ми по­чес­ти ор­га­ни­за­то­рот ги до­де­ли наг­ ра­ди­те на Ди­рек­то­рот Д-р Е­мил Уг­ри­нов­ски. На Фо­ру­мот Ne­u­ro­me­di­ca ги пре­зен­ти­ра­ше сво­и­те дос­тиг­ну­ва­ња, ус­пе­си, кли­ни­ки­те, сов­ре­ме­на­та ме­ди­цин­ска оп­ре­ма, пер­со­на­лот и нај­но­ви­от про­ект но­ва­та Бол­ни­ца Не­ у­ро­ме­ди­ка во Скоп­је ко­ја тре­ба да за­поч­не со ра­бо­та до кра­јот на о­ва­а го­ди­на. Ова за Ne­u­ro­me­di­ca во сво­и­те ре­чи­си 25 го­ди­ни пос­то­е­ње ка­ко прв при­ва­тен ме­ди­цин­ски бренд во Ма­ке­до­ни­ја е ог­ро­мен дос­тиг и нај­го­ле­ма про­фе­си­о­нал­на са­тис­фак­ци­ја и мо­тив за да се ос­та­не на па­тот кон кон­ти­ ну­и­ра­ни­от раст и раз­вој. О­ви­е наг­ра­ди се са­мо потвр­да на вло­же­ни­от труд и це­лос­на­та пос­ве­те­ност на во­ве­ду­ва­ње на врв­но здрав­ство во зем­ја­та и

4

Неуромедика ја освои престижната награда Најдобра Регионална Болница и Менаџер на Годината – за прв пат болница од Македонија е добитник на оваа награда

ре­ги­о­нот кое се те­ме­ли на неп­ре­ки­на­то­то ин­вес­ти­ра­ње и у­нап­ ре­ду­ва­ње на ме­ди­цин­ска­та ин­фрас­трук­ту­ра и не­пош­тед­но­то за­ла­га­ње на це­ли­от пер­со­нал во Ne­u­ro­me­di­ca. Ди­рек­то­рот Д-р Е­мил Уг­ри­нов­ски со пре­зен­та­ци­ја и го­ вор им ја прет­ста­ви це­лос­на­та сли­ка за Ne­u­ro­me­di­ca и се она што зна­чи Ne­u­ro­me­di­ca во ре­ги­о­нот на Бал­ка­нот ко­ја ка­ко

здрав­ствен бренд ве­ќе дол­ги го­ди­ни е ли­дер во об­лас­та на нај­ сов­ре­ме­на­та ди­јаг­нос­ти­ка и при­мар­на­та и се­кун­дар­на­та здрав­ стве­на заш­ти­та во Ма­ке­до­ни­ја ко­ја е глав­на деј­ност и во она што се нај­доб­ри. Зна­чај­на бе­ше број­ка од над 148.000 па­ци­ен­ти во 2015 го­ди­на ко­ја за ед­на ма­ла др­жа­ва ка­ко на­ша­та е ог­ром­на за ед­на при­ват­на здрав­стве­на ин­сти­ту­ци­ја.

Фо­ру­мот е во ор­га­ни­за­ци­ја на Сок­рат – Ко­ми­те­тот за Но­ми­на­ци­и и Ев­роп­ска­та Ме­ди­цин­ска А­со­ци­ја­ци­ја кои де­лу­ва­ ат при прес­тиж­на­та ор­га­ни­за­ци­ја E­u­ro­pe Bu­si­ness As­sembly од Ок­сфор­д, Ан­гли­ја. Наг­ра­ди­те за Нај­доб­ра Ре­ги­о­нал­на Бол­ни­ца и Ме­на­џер на Го­ди­на­та би­ле ос­нов­ни 2000-та го­ди­на за да ги про­мо­ви­ра­ат нај­доб­ри­те ре­ги­о­нал­ни ме­ди­цин­ски ин­сти­ту­ци­и и нив­ни­те ли­де­ри од це­ли­от свет, за да мо­жат лес­но пре­ку о­вој нас­тан-фо­рум да ги про­мо­ви­ра­ат сво­и­те ус­лу­ги и прог­ра­ми во ме­ди­цин­ски­те, на­уч­ни­те и биз­нис кру­го­ви­те. Но­ми­на­ци­и­те за о­ва­а прес­тиж­на наг­ра­да се те­ме­лат на по­ве­ќе кри­те­ри­у­ми кои ме­ди­цин­ска­та ин­сти­ту­ци­ја тре­ба да ги ис­пол­ну­ва, а тоа се: • Це­ло­куп­ни­те пер­фор­ман­си на кли­ни­ка­та • Мул­ти­дис­цип­ли­нар­ност во ме­ди­цин­ски­те ус­лу­ги • На­ци­о­нал­на и ме­ѓу­на­род­на ак­ре­ди­та­ци­ја и сер­ти­фи­ ка­ци­ја • Ши­ро­ка ис­тра­жу­вач­ка­та ба­за • Про­фе­си­о­нал­ност, кон­ти­ну­и­ра­на е­ду­ка­ци­ја и ме­на­ џер­ски веш­ти­ни на пер­со­на­лот • У­чес­тво на ме­ѓу­на­род­ни и ло­кал­ни прог­ра­ми за здрав­стве­на заш­ти­та • Фо­ку­сот кон па­ци­ен­ти­те • Без­бед­ност во про­це­си­те на ме­ди­цин­ски­те трет­ма­ни 07.10.2016 Кан, Фран­ци­ја

5

пуш­ти но­ви­от ог­лас. Нај­го­ле­ми­от дел од вра­бо­ту­ва­ња­та ќе би­де ме­ди­цин­ски ка­ дар­: ме­ди­цин­ски сес­три, по­мо­шен ме­ ди­цин­ски пер­со­нал, док­то­ри од об­лас­та на ме­ди­ци­на­та, по­себ­но од об­лас­та на хи­руш­ки­те гран­ки. Јас ка­ко млад чо­век сум ос­та­нал да гра­дам и тво­рам на те­ри­то­ри­ја на на­ ша­та др­жа­ва, мо­и­те ви­зи­и се повр­за­ни за Ма­ке­до­ни­ја и ка­ко так­ва сме­там де­ка мла­ди­те тре­ба да ос­та­нат во Ма­ке­до­ни­ја

Интервју на Д-р Емил Угриновски за Exclusive.mk на тема “Кариера во Македонија за млади”

го тро­ши сло­бод­но­то вре­ме ос­вен спор­тот во РМ за кој зна­е­ме де­ка ве­ ќе ак­тив­но го поддр­жу­ва­те и прак­ ти­ку­ва­те?

- Ис­кре­но, не­мам мно­гу сло­бод­ но вре­ме и тоа ми е е­ден го­лем хен­ди­ кеп, но сло­бод­но­то вре­ме са­кам да го по­ми­нам во рек­ре­и­ра­ње, би­деј­ќи мо­јот ра­бо­тен ден е долг и на­по­рен. Спор­тот ми е ка­ко из­ду­вен вен­тил. Се про­на­о­ѓам во спор­тот и мо­жам да го по­ми­нам та­ка

ту­ку и на те­ри­то­ри­и­те на по­ве­ќе бал­кан­ ски зем­ји. Не­у­ро­ме­ди­ка ка­ко хол­динг во на­ша­та др­жа­ва фун­кци­о­ни­ра во по­ве­ќе сег­мен­ти, кои не се зас­та­пе­ни са­мо во здрав­ство­то. Дел од фир­ми­те се зас­тап­ ниш­тва за од­ре­де­ни брен­до­ви, ло­гис­ти­ ка, хо­те­ли­ер­ство, ме­ди­у­ми итн. И во си­те тие фир­ми за­ед­но ра­бо­тат над пе­де­сет лу­ѓе. Ис­то та­ка, Не­у­ро­ме­ди­ка е при­сут­ на во три др­жа­ви, а во Гр­ци­ја сме ка­ко бренд Не­у­ро­ме­ди­ка по­ве­ќе од де­сет го­

“Македонија е прекрасно катче на територија во која може да се изгради одлична кариера за амбициозни млади лица”

6

Не­у­ро­ме­ди­ка на­ред­на го­ди­на ќе сла­ви 25 го­ди­ни пос­то­е­ње, ка­же­ те ни ка­ко о­ва­а ус­пеш­на ком­па­ни­ја стар­ту­ва­ше и ка­ко пре­рас­на во она што е де­нес Бренд кој што е пре­поз­ нат­лив во це­ла Ма­ке­до­ни­ја и е си­но­ ним за здрав­је?

- На 10 ју­ни е 25-от ро­ден­ден на Не­у­ро­ме­ди­ка, нор­мал­но де­ка по­че­то­ци­ те беа теш­ки и се ба­ра­ше мно­гу ра­бо­та и труд, од­нос­но и­зу­ми­ра­ше е­ден сис­тем на тоа вре­ме ка­де што не пос­то­е­ше при­ ват­но здрав­ство, зна­чи рас­пад на е­ден сис­тем и пре­ми­ну­ва­ње од со­ци­ја­ли­зам во ка­пи­та­ли­зам. По­че­то­ци­те беа мно­гу скром­ни со двај­ца док­то­ри и ед­на ме­ди­цин­ска сес­тра во е­ден стан од 60 квад­ра­ти, во кој и­ма­ ше оп­ре­ма ко­ја бе­ше мно­гу теш­ко да се на­ба­ви во тоа вре­ме. На­ши­от сис­тем на у­ре­ду­ва­ње во тоа вре­ме бе­ше си­те па­ци­ ен­ти да пла­тат ед­на пар­ти­ци­па­ци­ја од ед­ на гер­ман­ска мар­ка од­нос­но од 30 де­на­ри што не бе­ше ниш­то, но зна­че­ше мно­гу во про­ме­на­та и пси­хо­ло­ги­ја­та во са­ми­те нас. Со те­кот на вре­ме­то Не­у­ро­ме­ди­ ка рас­те­ше и се стре­ме­ше кон но­ви па­ за­ри и се ши­ре­ше во Ма­ке­до­ни­ја и во ре­ги­о­нот. До 2002 го­ди­на ве­ќе во Скоп­је и­ма­ше 2 кли­ни­ки, а не­ка­де 2005 го­ди­на се про­ши­рив­ме во Ку­ма­но­во. Во 2006 вле­гов­ме на те­ри­то­ри­ја на Ев­роп­ска У­ни­ ја т.е во Гр­ци­ја, по­то­а сле­ду­ва­а от­во­ра­ње на кли­ни­ки во Би­то­ла, Те­то­во и во Штип. Се­то тоа рас­те­ње о­де­ше че­кор по че­кор на си­гур­но тло, за во 2015г. фев­ру­а­ри ме­ сец да поч­не­ме да гра­ди­ме Бол­ни­ца.

Во цен­та­рот на гра­дот ве­ќе го гле­да­ме ва­ши­от нов об­јект Бол­ ни­ца­та Не­у­ро­ме­ди­ка ко­ја из­гле­да ре­чи­си го­то­ва и спрем­на за ва­ши­те па­ци­ен­ти, ко­га ќе би­де от­ва­ра­ње­то и што се ќе има во но­ва­та Бол­ни­ца?

- На­ши­от пос­ле­ден и нај­го­лем про­ект е бол­ни­ца­та Не­у­ро­ме­ди­ка, ве­ќе го­ди­на и по­ло­ви­на се гра­ди и ќе би­де го­ то­ва за не­кол­ку ме­се­ци. Таа ќе би­де ед­но сов­ре­ме­но зда­ни­е на о­сум ни­во­а во цен­ та­рот на Скоп­је на у­ли­ца­та Јор­дан Ми­јал­ ков. Бол­ни­ца­та ќе би­де два ка­та под зем­ ја, при­зем­је­то и уш­те пет ка­та над зем­ја. Бол­ни­ца­та ќе би­де е­ден ог­ро­мен прос­тор кој ќе да­ва ко­мо­ди­тет и мож­ност на мно­ гу по­ве­ќе про­це­ду­ри, на при­зем­је­то ќе би­дат смес­те­ни ур­ген­тни­те од­де­ле­ни­ја и при­ем­ни­те пун­кто­ви. Пр­ви­от и вто­ри­от

кат се пред­ви­де­ни за спе­ци­ја­лис­тич­ки­те ам­бу­лан­ти­те, кои вкуп­но ќе би­дат 21. Тре­ ти­от кат е пред­ви­ден за две­те о­пе­ра­ци­о­ни са­ли, за ин­тен­зив­на­та и пос­то­пе­ра­тив­на­та не­га. Чет­ври­от кат е пред­ви­ден за а­пар­ тма­ни­те кои ќе би­дат ед­нок­ре­вет­ни, двок­ ре­вет­ни и трок­ре­вет­ни, и пос­лед­ни­от кат е пред­ви­ден за ад­ми­нис­тра­ци­ја­та и ме­ наџ­мен­тот на Не­у­ро­ме­ди­ка. По­себ­но вни­ ма­вав­ме ка­де ќе би­де ло­ка­цис­ки смес­те­на бол­ни­ца­та, ви­зи­и­те беа бол­ни­ца­та да би­де во цен­трал­но­то град­ско под­рач­је за да би­ де­ме поб­лис­ку до па­ци­ен­ти­те, за да би­де­ ме поп­рис­тап­ни и дос­тап­ни за да мо­жат по­лес­но да не нај­дат. Се ра­бо­ти за ви­со­ко мо­дер­на бол­ни­ца ко­ја ќе ги ко­рис­ти си­те свет­ски нај­но­ви трен­до­ви, во бол­ни­ца­та ќе има вгра­де­но нај­сов­ре­ме­ни сис­те­ми за бол­нич­ко ра­бо­те­ње. Се­пак ова е мно­ гу сло­жен про­цес кој ба­ра мно­гу вре­ме и се на­де­ва­ме де­ка не­ка­де до но­ва го­ди­на све­че­но ќе оз­на­чи­ме по­че­ток на са­ма­та бол­ни­ца. Да­ли во но­ва­та Бол­ни­ца ќе има мно­гу но­ви вра­бо­ту­ва­ња и што мис­ли­те за на­ши­от мо­то-про­ект “Ка­ри­е­ра во Ма­ке­до­ни­ја за мла­ди” во ко­ја ба­ра­ме мис­ле­ње од ме­на­џе­ри­те на го­ле­ми­те ком­па­ни­и, што мис­ли­ те да­ли мла­ди­те ма­ке­дон­ци мо­же да из­гра­дат доб­ра ка­ри­е­ра во РМ?

- Нор­мал­но де­ка во но­ва­та бол­ ни­ца ќе и­ма­ме но­ви вра­бо­ту­ва­ња, на­ ши­те пред­ви­ду­ва­ња се де­ка не­ка­де од 60 до 70 ли­ца би се вра­бо­ти­ле, и ве­ќе во на­ред­ни­от ме­сец Не­у­ро­ме­ди­ка ќе го

ди­ни. Во Бу­га­ри­ја го зас­та­пу­ва­ме по­ле­то на хо­те­ли­ер­ство, а во Ср­би­ја за­зе­ма­ме зна­ча­ен сег­мент за из­воз на ква­ли­тет­но ма­ке­дон­ско ви­но. Се­то тоа до­ка­жу­ва де­ ка ед­на чис­та ма­ке­дон­ска фир­ма мо­же да би­де ус­пеш­на на си­те о­ви­е прос­то­ри, а по­на­та­мош­ни­те пла­но­ви се­ка­ко се да се ши­ри­ме на па­за­ри во др­жа­ви на кои не сме при­сут­ни во мо­мен­тов.

и да из­гра­дат ус­пеш­на ка­ри­е­ра. Мно­гу ра­ бо­ти тре­ба са­ми­те лу­ѓе да ги сме­нат и да би­дат са­мок­ри­тич­ни, лу­ѓе­то тре­ба да из­ гра­дат ви­зи­ја што са­ка­ат да пос­тиг­нат во жи­во­тот и да пој­дат од таа прет­пос­тав­ка де­ка Ма­ке­до­ни­ја е ус­пеш­но тло за ра­бо­ та и за ства­ра­ње на ка­ри­е­ра. Лу­ѓе­то мо­ра да ги при­фа­тат сов­ре­ме­ни­те прин­ци­пи на раз­мис­лу­ва­ње на ра­бо­та, да се из­ле­зе од о­на­а сте­ре­о­тип­ност ко­ја што кај нас за жал се пров­ле­ку­ва од ге­не­ра­ци­ја на ге­ не­ра­ци­ја и си­те да­ва­ат по­ве­ќе кри­ти­ки, на­мес­то са­ми­те да про­бат се­то тоа да го про­ме­нат. Та­ка, мое мис­ле­ње е де­ка Ма­ ке­до­ни­ја е прек­рас­но кат­че на те­ри­то­ри­ја во ко­ја мо­же да се из­гра­ди од­лич­на ка­ри­ е­ра за ам­би­ци­оз­ни мла­ди ли­ца. Што пра­ви и што са­ка да пра­ ви Д-р Уг­ри­нов­ски при­ват­но, на што

вре­ме­то нај­ре­лак­си­ра­но. Но, пок­рај тоа са­кам дос­та да ше­там и па­ту­вам. Па­ту­ва­ ње­то ми е е­ден вид па­си­ја и се­ко­ја мож­ на при­ли­ка ја ко­рис­там да па­ту­вам, без раз­ли­ка да­ли во Ма­ке­до­ни­ја или над­вор од неа. Ис­то та­ка, у­жи­вам во сло­бод­но­то вре­ме во друш­тво на при­ја­те­ли­те, би­деј­ ќи при­ја­тел­ство­то не поз­на­ва гра­ни­ци и е неш­то бес­це­не­то. Кои се ва­ши­те ид­ни пла­но­ви со Не­у­ро­ме­ди­ка и да­ли пла­ни­ра­те да го на­со­чи­те биз­ни­сот и во дру­ги по­ ли­ња и сек­то­ри?

- Пла­но­ви­те за раз­вој на Не­у­ро­ ме­ди­ка пос­то­ја­но о­дат во кон­ти­ну­и­тет. Но­ва­та бол­ни­ца е на­ши­от пос­ле­ден про­ ект. Нор­мал­но Не­у­ро­ме­ди­ка е е­ден го­ лем хол­динг, кој не е при­су­тен са­мо на те­ри­то­ри­ја­та на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја

На ин­тер­нет доз­нав­ме ед­на мно­гу важ­на ин­фор­ма­ци­ја за Не­у­ро­ ме­ди­ка. На свет­ско ни­во до­бив­те наг­ра­да, па да ни ка­же­те неш­то по­ ве­ќе за тоа?

- Ова сме­тав де­ка ќе би­де де­лов­ на тај­на до­де­ка ја по­диг­не­ме наг­ра­да­та, но ќе ја ис­ко­рис­там при­ли­ка­та да ка­жам, во ме­сец ок­том­ври о­дам во Кан да ја по­ диг­нам наг­ра­да­та. Тоа е наг­ра­да за 2016 го­ди­на - Best hos­pi­tal ко­ја ја до­би Ne­u­ro­ me­di­ca и наг­ра­да­та the Ma­na­ger of the ye­ ar ко­ја ја до­бив јас ка­ко Ге­не­ра­лен ме­на­ џер­. До­де­лу­ва­ње­то на наг­ра­ди­те ќе би­де на 07-ми ок­том­ври. Ова е наг­ра­да ја до­ би­ва­ме од прес­тиж­на­та свет­ска ор­га­ни­ за­ци­ја „E­u­ro­pe­an bu­si­ness as­sembly“. Тоа е наг­ра­да ко­ја пред сè ќе би­де мо­ти­ва­ци­ја за си­те нас од Не­у­ро­ме­ди­ка, а по­себ­но за ме­не ка­ко Ге­не­ра­лен ме­на­џер­, да че­ко­ ри­ме цврс­то нап­ред кон по­доб­ро здрав­ ство и ус­пеш­ност на на­ша­та ком­па­ни­ја. Но­ви­нар­: Са­ња Ја­нев­ска Фо­то: Дар­ко Ан­до­нов­ски Ex­clu­si­ve.mk www.ex­clu­si­ve.mk #beExclusive

7

Пaркинсонова болест Проф. Д-р. Методи Чепреганов специјалист невропсихијатар и епилептолог

Е­пи­де­ми­о­ло­ги­ја Пар­кин­со­но­ва­та бо­лест, за­ед­но со Пар­кин­со­но­ви­ те син­дро­ми а­фек­ти­ра­ат о­ко­лу 1% од свет­ска­та по­пу­ла­ ци­ја со воз­раст над 60 го­ди­ни. Пар­кин­со­но­ва бо­лест пос­ то­и во си­те зем­ји и кај си­те ет­нич­ки гру­пи на пла­не­та­та, со ед­на мно­гу ва­ри­ја­бил­на пре­ва­лен­ци­ја, ко­ја се дви­жи од 18 до 234 слу­ча­и на 100 000 жи­те­ли.

8

Фак­то­ри на ри­зик и е­ти­о­лош­ки хи­по­те­зи Ре­ал­на­та е­ти­о­ло­ги­ја на Пар­кин­со­но­ва бо­лест, за жал е сè уште не­поз­на­та. Пос­то­јат број­ни хи­по­те­зи, кои са­мо ќе ги спо­ме­ни­ме, без да ги е­ла­бо­ри­ра­ме нив­ни­те па­то­фи­зи­о­лош­ки ме­ха­низ­ми. Пр­ви­от е­ти­о­лош­ки фак­тор кој се но­ти­ра во це­ло­ куп­на­та свет­ска биб­ли­ог­ра­фи­ја е фак­то­рот сре­ди­на во кој оп­сто­ју­ва­ме, со сво­ја­та мик­рок­ли­ма, за­га­де­ност, на­чин на ис­хра­на и на­чин на жи­ве­е­ње. Се наб­ро­ју­ва­ат број­ни не­у­ро­ток­сич­ни суп­стан­ци, на п­ри­мер ор­га­но­фос­фор­ни ин­сек­ти­ци­ди, хер­би­ци­ди, пес­ти­ци­ди, по­на­та­му хе­ро­и­нот

зло­у­пот­ре­бу­ван кај нар­ко­ма­ни­те. Со­се­ма сли­чен со пес­ ти­ци­ди­те е и ме­ха­низ­мот на по­дол­га ек­спо­зи­ци­ја на ед­ на ин­ди­ви­ду­а со ор­ган­ски сол­вен­си и теш­ки ме­та­ли (жи­ ва, о­ло­во, кад­ми­ум, ман­ган и дру­ги), си­те тие се­кој­днев­ но вне­су­ва­ни пре­ку во­да­та за пи­е­ње и хра­ни­тел­ни­те про­дук­ти. Има ис­ле­ду­ва­ња кој у­ка­жу­ва­ат на фак­тот за ко­ ре­ла­ци­ја по­ме­ѓу пре­ку­мер­но­то пу­ше­ње и Пар­кин­со­но­ва бо­лест, о­со­бе­но кај воз­рас­на­та по­пу­ла­ци­ја, со ри­зик кој се дви­жи од 0,7 до 1%. Ис­то та­ка, се­кој­днев­на­та кон­су­ ма­ци­ја­та на ка­фе, нај­мал­ку од три ча­ши на ден, за не­ко­и ав­то­ри е ре­ла­ти­вен ри­зик од о­ко­лу 0,7 %, об­јас­ну­вај­ки го о­вој ри­зик со по­ка­чу­ва­ње на ни­во­то на ес­тро­ге­ни­те и тес­тос­те­ро­нот, по­ја­ва со­се­ма слич­на и кај пу­ша­чи­те.

Е­ти­о­па­то­ге­не­за Ос­нов­но­то по­ре­ме­ту­ва­ње кај Пар­кин­со­но­ва бо­ лест се ле­зи­и кои пре­диз­ви­ку­ва­ат не­у­ро­де­ге­не­ра­тив­ни а­фек­ци­и, а кои и­ма­ат не­у­ро­хе­мис­ки ос­но­ви и ме­ха­низ­ми, кои за жал и де­нес­ка не се со­се­ма поз­на­ти. Се­пак, пос­то­и е­ден крај­но раз­ра­бо­тен па­то­лош­ки и па­то­фи­зи­о­лош­ки мо­дел, пре­ма кој Пар­кин­со­но­ва бо­лест е кон­сек­вен­ца на ед­на се­лек­тив­на дес­трук­ци­ја на до­па­ми­нер­гич­ни­от ниг­рос­три­ја­та­лен сис­тем кој го прет­ста­ву­ва ср­це­то на ле­зи­ја­та. Де­пиг­мен­та­ци­и­те о­пи­ша­ни уш­те од Пар­кин­сон, од­го­ва­ра­ат на де­фи­цит на до­па­мин во струк­ту­ра­та на­ре­ че­на стри­а­тум, кре­а­то­рот на ка­рак­те­рис­тич­на­та сим­пто­ ма­то­ло­ги­ја. На о­вој на­чин бе­ше по­ка­жа­на де­тер­ми­нан­ тна­та у­ло­га на до­па­ми­нер­гич­ни­от де­фи­цит кај Пар­кин­со­ но­ва бо­лест, со што се “от­во­ри“ пра­ша­ње­то за трет­ма­нот на о­ва­а бо­лест со Л-до­па. Не­у­ро­па­то­лош­ки­те сту­ди­и не­сом­не­но у­ка­жа­а на фак­тот де­ка по­ве­ќе­то од до­па­ми­ нер­гич­ни­те сис­те­ми, це­реб­рал­ни и ек­стра­це­реб­рал­ни се вклу­че­ни во о­вој про­цес на бо­лес­та, со раз­ли­чен сте­пен од ед­на до дру­га гру­па на нев­ро­ни. Пок­рај ле­зи­и­те во спо­ме­на­ти­те до­па­ми­нер­гич­ни сис­те­ми, о­пи­ша­ни се ле­зи­и и во дру­ги сис­те­ми кои у­чес­ тву­ват во сим­пто­ма­то­ло­ги­ја­та кај Пар­кин­со­но­ва бо­лест, и­а­ко нив­на­та у­ло­га не е со­се­ма и нај­доб­ро об­јас­не­та. Тоа се но­рад­ре­нер­гич­ни­те, се­ро­то­ни­нер­гич­ни­те, хо­ли­нер­ гич­ни­те сис­те­ми и кор­ти­кал­ни­те ле­зи­и. Мо­ле­ку­лар­ни­те мех­низ­ми ка­ко при­чи­на за не­у­ро­ де­ге­не­ра­тив­ни­те про­це­си. Пре­циз­ни­те мо­ле­ку­лар­ни ме­ха­низ­ми кои се им­ пли­ци­ра­ни во не­у­ро­де­ге­не­ра­тив­ни­те про­це­си, за жал сè уште не се ком­плет­но и де­фи­ни­тив­но поз­на­ти. Две глав­ни хи­по­те­зи се во “иг­ра“ и тие се во ди­рек­тна “о­по­зи­ци­ја“. Пр­ва­та хи­по­те­за, ко­ја се ба­зи­ра на ге­нет­ска под­ ло­га, во ор­га­низ­мот пос­то­и па­то­лош­ка (не­нор­мал­на, не­ фи­зи­о­лош­ка) аг­ре­га­ци­ја на про­те­и­ни, и тоа пре­теж­но на си­нук­ле­ин-и, про­те­ин кој иг­ра клуч­на у­ло­га во нев­ро­нал­ на­та де­ге­не­ра­ци­ја.

Пос­те­пе­но со тек на вре­ме­то о­ва­а кли­нич­ка сли­ка е­во­лу­ и­ра. Се по­ја­ву­ва­ат но­ви сип­то­ми: оп­сти­па­ци­ја, по­ре­ме­ту­ ва­ња во гол­та­ње­то, ор­тос­тат­ска хи­по­то­ни­ја, сфин­ктер­ни по­ре­ме­ту­ва­ња, сек­су­ал­на не­моќ, хи­пер­се­бо­ре­а, за­мор­, за­ба­ву­ва­ње на ког­ни­тив­ни­те фун­кци­и, со по­теш­ко­ти­и во ви­зу­ел­на­та ек­спло­ра­ци­ја и прос­тор­на­та о­ра­ни­за­ци­ја, по­ ре­ме­ту­ва­ња во ме­мо­ри­ја­та и тоа по­себ­но во ме­мо­ри­ја­та за по­ра­но о­ба­ву­ва­на ак­тив­ност и во е­пи­зо­дич­на­та ме­мо­ри­ја. Со тек на го­ди­ни­те се по­ја­ву­ва­ат пси­хич­ки по­ре­ ме­ту­ва­ња ка­ко и про­ме­ни во од­не­су­ва­ње­то на па­ци­ен­тот кон блис­ки­те и во о­ко­ли­на­та во ко­ја оп­сто­ју­ва. До­ми­ни­ра ан­кси­оз­ност, деп­ре­си­ја, по­не­ко­гаш ха­лу­ци­на­ци­и, а­па­ти­ја, кон­фуз­ни сос­тој­би, ка­ко и пси­хо­тич­ни сли­ки.

Ди­јаг­нос­ти­ка Вто­ра­та хи­по­те­за е у­ло­га­та на ок­си­да­тив­ни­от стрес (диз­ба­лан­сот по­ме­ѓу сло­бод­ни­те ра­ди­ка­ли и ан­ти­ок­си­ дан­си­те), ка­ко и ми­то­хон­дри­јал­на­та дис­фун­кци­ја во у­ми­ ра­ње­то на нев­ро­ни­те на суб­стан­ти­а­ниг­ра.

Ге­не­ти­ка Ге­нет­ски­от ас­пект на Пар­кин­со­но­ва бо­лест бе­ше ста­вен под сом­не­ни­е уш­те во 1900 го­ди­на од стра­на на Го­вер­с, кој ре­фе­ри­рал уш­те то­гаш де­ка 15% од не­го­ви­те па­ци­ен­ти и­ма­ле фа­ми­ли­јар­на ис­то­ри­ја. Ме­ѓу­то­а ду­ри во пос­лед­ни­те де­се­ти­на го­ди­ни, мо­ле­ку­лар­на­та ге­не­ти­ка ја ста­ви во се­ри­оз­на иг­ра ин­тер­вен­ци­ја­та на ге­нет­ски­ те фак­то­ри, пре­ку број­ни е­пи­де­ми­о­лош­ки сту­ди­и, пре­ку ис­ле­ду­ва­ња на близ­на­ци, а о­со­бе­но со от­кри­ти­ја­та на мо­но­ге­нет­ски­те фор­ми на Пар­кин­со­но­ва бо­лест, и­а­ко сè уште е от­во­ре­но пра­ша­ње­то на от­кри­ва­ње­то на фак­то­ ри­те за ге­нет­ска­та о­сет­ли­вост. Број­ни а­на­ли­зи и ек­спе­ ри­мен­ти за сег­ре­га­ци­ја се во иг­ра за да се ве­ри­фи­ци­ра по­тен­ци­јал­на­та ве­ри­фи­ка­ци­ја на ге­нет­ски­те фак­то­ри и фак­то­ри­те од сре­ди­на­та, од­нос­но оп­кру­жу­ва­ње­то, во об­јас­ну­ва­ње на фа­ми­ли­јар­на­та зас­та­пе­ност. Се­пак, нај­ но­ви­те сту­ди­и ин­ди­ци­ра­ат де­ка е­ден мул­ти­фак­то­ри­е­лен мо­дел се чи­ни де­ка е нај­ве­ро­ва­тен, при што ед­на ин­те­ рак­ци­ја по­ме­ѓу ге­нет­ски­те фак­то­ри и фак­то­ри­те на оп­ кру­жу­ва­ње е се­ка­ко при­сут­на и им­пли­ци­ра­на. Во ак­ту­ ел­ни­от мо­мент на соз­на­ни­ја, со си­гур­ност се потвр­де­ни пет ло­ку­си вр­за­ни за мо­но­ге­нет­ски­те фор­ми на Пар­кин­ со­но­ва бо­лест. Пет ге­на се јас­но а­со­ци­ра­ни на Пар­кин­со­ но­ва бо­лест (ал­фа си­нук­ле­ин, дар­да­рин, пар­кин, ПИНК 1 и ДЈ-1), ис­ле­ду­ва­ња­та во о­вој пра­вец се ак­ту­ел­ни во број­ни свет­ски ла­бо­ра­то­ри­и.

Кли­нич­ки ма­ни­фес­та­ци­и Кла­сич­ни­те и­на­у­гу­рал­ни сим­пто­ми кај Пар­кин­со­ но­ва бо­лест се тре­се­ње­то на ра­це­те, мик­рог­раф­ско­то пи­ шу­ва­ње, о­теж­на­то­то о­де­ње, ди­зар­трич­ни­от го­вор­, деп­ре­ сив­ни­от син­дром, сла­бе­е­ње­то и ас­те­ни­ја­та и не­со­ни­ца­та.

Ne­u­ro­i­ma­ging ди­јаг­нос­ти­ка­та и па­рак­ли­нич­ки­те ин­вес­ти­га­ци­и и­ма­ат за цел да ја ди­фе­рен­ци­ра­ат Пар­кин­ со­но­ва бо­лест од дру­ги­те пар­кин­со­но­ви де­ге­не­ра­тив­ни син­дро­ми, но и да по­ка­жат е­ве­нту­ал­ни ле­зи­и на ни­во на ба­зал­ни­те ган­гли­и. Тоа се Ком­пју­тер­ска то­мог­ра­фи­ја, Маг­нет­на ре­зо­нан­ца, СПЕКТ, ПЕТ и фун­кци­о­нал­ни­от bra­in i­ma­ging. Од па­рак­ли­нич­ки­те ин­вес­ти­га­ци­и ќе ги спо­ме­ни­ ме: е­лек­тро­ен­це­фа­лог­ра­фи­ја­та, ра­ни­те сен­зи­тив­ни е­во­ ци­ра­ни по­тен­ци­ја­ли, мо­тор­ни­те е­во­ци­ра­ни по­тен­ци­ја­ли, е­лек­тро­миг­ра­фи­ја­та, и др.

Ле­к у­ва­ње на Пар­кин­со­но­ва бо­лест Во пос­лед­ни­те го­ди­ни ме­ди­ка­мен­тоз­на­та стра­те­ ги­ја на ле­ку­ва­ње­то на о­ва­а бо­лест нап­ра­ви го­лем прог­ рес, ка­ко на по­ле­то на хи­рур­шки­от трет­ман, на дла­бо­ка­та мо­зоч­на сти­му­ла­ци­ја, а о­со­бе­но на по­ле­то на ме­ди­ка­ мен­тоз­но­то ле­ку­ва­ње, со сим­пто­мат­ски­от трет­ман, ка­ко ком­пен­за­ци­ја на до­па­ми­нер­гич­ни­от де­фи­цит, во кон­ текст на си­те но­ви па­то­фи­зи­о­лош­ки соз­на­ни­ја за бо­лес­та. За ком­пен­за­ци­ја на до­па­ми­нер­гич­ни­от де­фи­цит во оп­ци­ ја се по­ве­ќе мож­нос­ти: До­па­ми­нер­ги­ци: - да се вне­си Л-до­па од­над­вор - ди­рек­тно да се сти­му­ли­ра­ат до­па­ми­нер­гич­ни­ те ре­цеп­то­ри (до­па­ми­нер­гич­ни а­го­нис­ти, или до­па­мин­ски а­го­нис­ти) - да се на­ма­ли ка­та­бо­лиз­мот на до­па­ми­нот (ен­ зи­мат­ски ин­хи­би­то­ри). Не-до­па­ми­нер­ги­ци: - да се ин­хи­би­ра хо­ли­нер­гич­на­та стри­а­тал­на ин­тер­нев­рон­ска ин­хи­би­ци­ја, со на­ма­лу­ва­ње на до­па­ми­нер­гич­ни­от то­нус (ан­ти­мус­ка­рин­ски ан­ти­­хо­ли­нер­ги­ци), мно­гу рет­ка у­пот­ре­ба. Док­три­нар­но пра­ви­ло е те­ра­пи­ја­та кај Пар­кин­со­ но­ва бо­лест да би­де мо­но­те­ра­пи­ја, би­деј­ки се­ко­ја по­ли­ те­ра­пи­ја но­си со се­бе е­нор­мна о­пас­ност од ме­ди­ка­мен­ тоз­ни ин­те­рак­ци­и и се­кун­дар­ни по­ја­ви.

9

ГИНЕКОМАСТИЈА

ЗГОЛЕМЕНИ ГРАДИ КАЈ МАЖИТЕ

Прим. Д-р Добрила Андоновска специјалист по пластична и реконструктивна хирургија

10

Ги­не­ко­мас­ти­ја­та прет­ста­ву­ва зго­ле­му­ва­ње на гра­ ди­те кај ма­жи­те кое во ос­но­ва има зго­ле­му­ва­ње на жлез­ де­но­то тки­во на дој­ка­та, за ко­ја по­ја­ва од зна­че­ње се по­ ве­ќе е­ти­о­лош­ки фак­то­ри. Нај­чес­ти е­ти­о­лош­ки фак­то­ри се: хор­мо­нал­ни и ме­та­бол­ни по­ре­ме­ту­ва­ња, ис­хра­на­та, у­пот­ре­ба на од­ре­де­ни ме­ди­ка­мен­ти, ге­нет­ски по­ре­ме­ ту­ва­ња (пр. Кли­не­фел­те­ров син­дром), по­ја­ва на бе­ниг­ни и ма­лиг­ни ту­мо­ри, о­бе­зи­тас итн. До­кол­ку зго­ле­му­ва­ње­то на гра­ди­те се дол­жи ис­клу­чи­во на зго­ле­му­ва­ње на мас­ но­то тки­во се ко­рис­ти тер­ми­нот псе­у­до­ги­не­ко­мас­ти­ја или ли­по­мас­ти­ја. Зго­ле­му­ва­ње­то на гра­ди­те мо­же да се срет­не кај но­во­ро­ден­чи­ња­та, во пу­бер­тет – а­до­лес­цен­ци­ја и кај воз­ рас­на­та по­пу­ла­ци­ја. Кај но­во­ро­ден­чи­ња­та о­ва­а по­ја­ва е тран­зи­тив­на, до­де­ка пу­бер­тет­ска­та ги­не­ком­сти­ја кај 25% од слу­ча­и­те се ре­ша­ва со о­пе­ра­ти­вен за­фат. Ги­не­ко­мас­ти­ја­та мо­же да би­де ед­нос­тра­на или да се ма­ни­фес­ти­ра на две­те стра­ни. Пос­то­јат че­ти­ри сте­пе­ ни на ги­не­ко­мас­ти­ја, за­вис­но од го­ле­ми­на­та на жлез­де­ но­то тки­во и ви­шо­кот на ко­жа и пот­кож­но мас­но тки­во. Пре­до­пе­ра­тив­но пот­реб­но е да се нап­ра­ви кли­ нич­ки прег­лед, ен­док­ри­но­лош­ка кон­сул­та­ци­ја, ла­бо­ра­ то­рис­ки ис­пи­ту­ва­ња со за­дол­жи­тел­на а­на­ли­за на хор­мо­ нал­ни­от ста­тус, е­хо­то­мог­ра­фи­ја на гра­ди­те, (ма­мог­ра­фи­ ја­та ка­ко ме­то­да е ли­ми­ти­ра­на по­ра­ди ма­ли­те ди­мен­зи­и на па­то­лош­ки­от суб­страт), по­на­та­му ако е ин­ди­ци­ра­на сле­ди маг­нет­на­та ре­зо­нан­са и тен­ко­иг­ле­на или кор би­ оп­си­ја (би­оп­си­ја на тки­вен ци­лин­дер­), со па­то­хис­то­лош­ ка а­на­ли­за на би­оп­тич­ни­от ма­те­ри­јал.

За­вис­но од сте­пе­нот на ги­не­ко­мас­ти­ја­та се при­ ме­ну­ва­ат раз­лич­ни ви­до­ви на о­пе­ра­тив­ни тех­ни­ки. Нај­ чес­то се ко­рис­ти пе­ри­а­ре­о­лар­на ин­ци­зи­ја, до­де­ка при ги­не­ко­мас­ти­ја од четвр­ти сте­пен се из­ве­ду­ва ре­дук­цис­ ка тех­ни­ка на ма­моп­лас­ти­ка. Ли­по­сук­ци­ја се из­ве­ду­ва кај псе­у­до­ги­не­ко­мас­ти­ја од­нос­но ли­по­мас­ти­ја. От­стра­ не­ти­от тки­вен ма­те­ри­јал се ис­пи­ту­ва во па­то­хис­то­лош­ ка ла­бо­ра­то­ри­ја, со што се потвр­ду­ва пос­то­е­ње на ги­не­ ко­мас­ти­ја или е­вен­ту­ал­но пос­то­е­ње на ту­мор­ска фор­ ма­ци­ја. Се пос­та­ву­ва ва­кум дре­на­жа, ис­та­та се от­стра­ну­ва пос­ле 3–7 де­на, су­тур­ни­от ма­те­ри­јал (кон­ци­те) се от­стра­ ну­ва­ат 8 пос­то­пе­ра­ти­вен ден. Пос­то­пе­ра­тив­но се но­си ком­пре­си­вен по­јас за гра­ди во тек на е­ден ме­сец. Вра­ќа­ње кон рек­ре­а­тив­ни спор­тски ак­тив­нос­ти е мож­но пос­ле е­ден ме­сец од из­ве­ду­ва­ње­то на хи­рур­шка­та ин­тер­вен­ци­ја.

НАЈСОВРЕМЕН ТЕСТ ЗА ДИЈАГНОСТИКА НА ДАУНОВ СИНДРОМ УШТЕ ВО ДЕВЕТТАТА ГЕСТАЦИСКА НЕДЕЛА ОД БРЕМЕНОСТА НИПТ тес­тот (Non In­va­si­ve Pre­na­tal Test) прес­та­ву­ва пре­на­та­лен Не­ин­ва­зи­вен тест за ис­пи­ту­ва­ње на ге­нет­ски а­но­ма­ли­и што се пра­ви уш­те во 9. гес­та­цис­ка не­де­ла од бре­ме­нос­та, а ре­зул­та­ти­те се >99% точ­ни. До­вол­на е са­ мо 10 мл мај­чи­на вен­ска крв и пот­реб­ни се се­дум ра­бот­ ни де­на за да се до­би­е ре­зул­тат, а со не­го се ис­пи­ту­ва­ат над де­сет раз­лич­ни син­дро­ми. НИПТ тес­тот е нај­сов­ре­ме­на пре­на­тал­на ди­јаг­нос­ ти­ка за Da­u­nov Син­дром, кој е ед­на од нај­чес­ти­те ге­нет­ ски мал­фор­ма­ци­и што се по­ја­ву­ва­ат кај но­во­ро­ден­чи­ња­ та. Се по­ја­ву­ва кај ед­но во 700 бе­би­ња. Всуш­ност прес­та­ ву­ва три­со­ми­ја на 21 хро­мо­зом, од­нос­но зго­ле­мен број на ДНА лан­ци.

Ка­ко се от­кри­ва Да­у­но­ви­от син­дром ?!

12

Пос­то­јат два ти­па на тес­то­ви, не­ин­ва­зив­ни и ин­ ва­зив­ни. Во гру­па­та на не­ин­ва­зив­ни тес­то­ви спа­ѓа­ат Ул­ траз­ву­кот и ин­тег­ри­ра­ни­от би­о­хе­мис­ки тест, до­де­ка во ин­ва­зив­ни­те тес­то­ви спа­ѓа­ат хо­ри­он­би­оп­си­ја­та и ам­ни­ о­цен­те­за­та. До се­га ог­ром­на­та раз­ли­ка по­ме­ѓу о­ви­е две гру­пи бе­ше нив­на­та точ­ност. Со ин­ва­зив­ни­те пос­тап­ки мо­же­ше да се да­де точ­ност за ге­нет­ска а­но­ма­ли­ја >99%, но и ри­зик по са­ма­та бре­ме­ност, до­де­ка со не­ин­ва­зив­ни­ те точ­нос­та дос­ти­га до 85%. За на­ша сре­ќа од пред шест до се­дум го­ди­ни за­поч­ на да се во­ве­ду­ва нај­нов на­чин за де­тек­ти­ра­ње на нај­чес­ ти­те ге­нет­ски а­но­ма­ли­и ко­рис­теј­ќи ја сло­бод­на­та фе­тал­на ДНА ко­ја се на­о­ѓа во мај­чи­на­та крв. На тој на­чин ди­рек­тно од мај­чи­на­та крв мо­же­ме да ги де­тек­ти­ра­ме ге­нет­ски­те а­но­ма­ли­и со точ­ност ис­та ка­ко и на ам­ни­о­цен­те­за­та >99.

Д-р Димитар Калчовски спе­ци­ја­лист гинеколог

Постојат многу портали, но само еден може да биде ексклузивен - Еxclusive.mk 24/7 достапен за Вас во медиумскиот етер. Велат, кога влегуваш во музеј влегуваш во историја, а кога кликаш на Еxclusive.mk во светот на најбрзите, проверени и секогаш интересни вести актуелни во светот. Тимот е комплетен и целосно посветен за професионално и одговорно новинарско работење. Конкуренцијата ни е основна мотивација, да бидеме први, квалитетни и ексклузивни во областа на секојдневни информации, спорт, забава, култура, здравје и останато, а вие секогаш навреме информирани, едуцирани и супер расположени. Нашите новинари, се спремни да одговорат на предизвикот за навремено и точно информирање за актуелните светски и домашни вести. Културата, здравјето, хуморот, забавата, секој ден, ќе бидат со вас, а Вашата насмевка и пријатно расположение е единственото за кое ќе се грижиме.

#beExclusive

втор и пет­ти хро­мо­зом; Cri du Chat (5p); 1p36; 2q33.1; Di Ge­or­ge 2(10p14); 16p12.2; Ja­cob­sen(11q23); Van der Wo­u­de (1q32.2); Pra­der - Wil­li An­gel­man (15q11.2). Ед­на од пред­ нос­ти­те на тес­тот е и од­ре­ду­ва­ње на по­лот на де­те­то.

Ко­га и кој тре­ба да го нап­ра­ви ?! За НИПТ тес­тот до­вол­на е са­мо 10 мл мај­чи­на вен­ ска крв и пот­реб­ни се се­дум ра­бот­ни де­на за да се до­би­е ре­зул­тат. Мо­же да се нап­ра­ви уш­те од 9 гес­та­цис­ка не­ де­ла па се до 24 гес­та­цис­ка не­де­ла. НИПТ тест тре­ба да нап­ра­ви се­ко­ја бре­ме­на же­на со 35 го­ди­ни или по­ве­ќе и ко­ја не са­ка да пра­ви ин­ва­зи­вен тест, ко­иш­то и­ма­ат фа­ми­ ли­јар­ни ге­нет­ски пре­дис­по­зи­ци­и, чи­иш­то се­рум­ски би­о­ хе­мис­ки тес­то­ви и ул­траз­вуч­ни ис­пи­ту­ва­ња у­па­ту­ва­ат на ви­сок ри­зик од ге­нет­ски а­но­ма­ли­и ка­ко Да­у­нов син­дром. Тес­тот е со­од­ве­тен и за близ­нач­ки бре­ме­нос­ти и ин-вит­ ро бре­ме­ност.

13

Кои се пред­нос­ти­те на тес­тот ?! Тој е: си­гу­рен - без ри­зик од спон­тан а­бор­тус, ед­ нос­та­вен - пот­реб­но е са­мо 10 мл мај­чи­на вен­ска крв, то­ чен - до­ка­жа­но >99.9% сен­зи­тив­ност и спе­ци­фич­ност за де­тек­ти­ра­ње на три­со­ми­ја, до­вер­лив – об­ја­ве­ни се мно­гу на­уч­ни сту­ди­и во ре­но­ми­ра­ни спи­са­ни­ја. Пос­то­јат по­ве­ќе ге­нет­ски ла­бо­ра­то­ри­и што го пра­ ват о­вој тест низ све­тот. Ед­ни од поз­на­чај­ни­те се BGI-NIFTY; A­ri­o­sa-Har­mony; Ge­ne­sis-Se­re­nity...До­кол­ку са­ка­те да се кон­сул­ти­ра­те или од­лу­чи­те да го нап­ра­ви­те о­вој тест, сло­ бод­но по­ве­ле­те во на­ша­та ус­та­но­ва Не­у­ро­ме­ди­ка.

Што се ис­пи­ту­ва ?! НИПТ прес­та­ву­ва не­ин­ва­зи­вен пре­на­та­лен тест за ге­нет­ски а­но­ма­ли­и. Ед­нос­та­вен, си­гу­рен и ви­со­ко пре­ци­ зен, кој го ис­пи­ту­ва ри­зи­кот од Три­со­ми­и на 21 (Да­у­нов син­ром), 18 (Ед­вар­дсов син­дром) и 13 хро­мо­зом (Па­та­у син­дром) со сен­зи­тив­ност и спе­ци­фич­ност >99%. Не­ко­и од НИПТ пок­рај на­ве­де­ни­те 3 а­но­ма­ли­и се ис­пи­ту­ва­ат и Ав­то­сом­ни­те Три­со­ми­и т.е. Три­со­ми­ја 9, Три­со­ми­ја 16 и Три­со­ми­ја 22, по­то­а по­ло­ви­те Хро­мо­зом­ски А­не­уп­ло­ и­ди­и: Мо­но­со­ми­ја X (Тар­не­ров син­дром), Мо­но­со­ми­ја XXY (Кли­не­фел­то­ров син­дром) и Мо­но­со­ми­ја XXX (Трипл X син­дром) и XYY А­не­уп­ло­и­ди­и. Во нај­но­ви­те ис­пи­ту­ва­ ња вклу­че­ни се и Мик­ро­де­ле­ци­и­те (Дуп­ли­ка­ци­и) на прв,

www.exclusive.mk

Д-р Антон Кладорабски спе­ци­ја­лист кардиолог

ПЕРИКАРДИТИС

Воспаление на срцевата обвивка Пе­ри­кар­дот е двос­лој­на об­ вив­ка о­ко­лу ср­це­то сос­та­ве­на од два лис­та по­ме­ѓу кои се на­о­ѓа ма­ла ко­ли­ чи­на на теч­ност (15-50 ml). Ос­нов­на фун­кци­ја на пе­ри­кар­дот е заш­тит­на.

Спре­чу­ва наг­ла ди­ла­та­ци­ја на ср­це­ ви­те шуп­ли­ни за вре­ме на фи­зич­ка ак­тив­ност и хи­пер­во­ле­ми­ја и го шти­ ти ср­це­то од ши­ре­ње на ин­фек­ци­и од бе­ли­те дро­бо­ви и о­кол­ни­те струк­ту­ри.

Вос­па­ле­ни­е­то на пе­ри­кар­дот се на­ре­ку­ва пе­и­кар­ди­тис. Пос­то­ јат не­кол­ку ти­по­ви на пе­и­кар­ди­тис: a) а­ку­тен пе­ри­кар­дит, б) су­ба­ку­тен и ц) хро­ни­чен пе­и­кар­дит. Нај­чес­ти

при­чи­ни­те­ли на пе­ри­кар­дит се: а) ин­фек­тив­ни а­ген­си – ви­ру­си (кок­ са­ки ви­ру­си, е­хо­ви­ру­си, а­де­но­ви­ру­ си, ХИВ), пи­о­ге­ни а­ген­си – бак­те­ри­и (пне­у­мо­ко­ки, ста­фи­ло­ко­ки, ту­бер­ку­ ло­за и др), га­би – хис­то­паз­мо­за, кан­ ди­да и др. б) не­ин­фек­ти­вен а­ген­си – у­ре­ми­а, не­оп­лаз­ми (при­мар­ни, ме­ тас­тат­ски), мис­ке­дем, тра­у­ма, пос­ле ра­ди­а­ци­ја, а­ор­тна ди­сек­ци­ја, фа­ми­ ли­ја­рен пе­ри­кар­ди­тис, сар­ко­и­до­за, ин­ду­ци­ран од ле­ко­ви. А­кут­ни­от пе­ри­кар­дит тра­е по­ мал­ку од 6 не­де­ли и мо­же да би­де фиб­ри­но­зен и е­фу­зи­вен (се­ро­зен и сан­гви­но­зен). Нај­чес­то се ма­ни­фес­ ти­ра со ја­ка град­на бол­ка ло­ка­ли­зи­ ра­на зад град­на кос­ка ко­ја мо­же да се ши­ри кон о­бе­те или кон ед­на­та ра­ ка, ле­во­то ра­мо и на­ли­ку­ва на бол­ка

14

ка­ко при ми­о­кар­ден ин­фар­кт. Ка­рак­ те­рис­тич­но е де­ка бол­ка­та при се­де­ ње и на­вед­ну­ва­ње на­нап­ред се на­ ма­лу­ва, а во ле­жеч­ка сос­тој­ба се по­ ја­чу­ва. Дру­ги сим­пто­ми кои мо­же да се ја­ват кај па­ци­ен­тот се о­теж­на­то ди­ ше­ње - дис­пне­а, ор­топ­не­а, ма­лак­са­ ност, оп­шта сла­бост. При е­ва­лу­а­ци­ја на па­ци­ен­тот со пе­ри­кар­дит се во­о­ чу­ва при а­ус­кул­та­ци­ја пе­ри­кар­ди­јал­ но три­е­ње кое се сре­ќа­ва кај 85% од слу­ча­и­те. Кај пе­ри­кар­ди­тот ти­пич­ни се про­ме­ни­те при ЕКГ кај кои се ја­ ву­ва­ат кон­кав­ни СТ е­ле­ва­ци­и во два или по­ве­ќе од­во­ди. Кај од­ре­ден број на па­ци­ен­ти при а­ку­тен пе­ри­кар­дит мо­же да дој­де до по­ја­ва на пе­ри­кар­ ди­јал­на е­фу­зи­ја (на­со­би­ра­ње на теч­ ност во ср­це­ва­та об­вив­ка). Таа е од

го­ле­мо зна­че­ње, би­деј­ки ако дој­де до наг­ло зго­ле­му­ва­ње на ис­та­та (над 200 ml) или при спо­ро на­го­ле­му­ва­ ње (до 2000 ml) мо­же да до­ве­де до там­по­на­да на ср­це­то кое е жи­вот­но заг­ро­зу­вач­ка сос­тој­ба ко­ја се ма­ни­ фес­ти­ра со хи­по­тен­зи­ја и ос­лаб­на­ти ср­це­ви то­но­ви на а­ус­кул­та­ци­ја. За пос­та­ву­ва­ње на ди­јаг­но­за­та на пе­ри­кар­дит нај­прак­тич­на ме­то­да е е­хо­кар­ди­ог­ра­фи­ја­та ко­ја е сен­зи­тив­ на, спе­ци­фич­на, не­ин­ва­зив­на и мо­же да се нап­ра­ви до­де­ка па­ци­ен­тот е во кре­вет, а во­ед­но мо­же со неа да се ус­та­но­ви при­сус­тво или от­сус­тво на ср­це­ва там­по­на­да. Дру­ги ме­то­ди кои мо­жат да по­мог­нат во пос­та­ву­ва­ње на ди­јаг­но­за­та се РТГ на бе­ли­те дро­бо­ви, маг­нет­на ре­зо­нан­ца (МРИ) и ком­пју­ тер­ска то­мог­ра­фи­ја (КТ).

При ле­ку­ва­ње­то на а­кут­ни­от и­ди­о­пат­ски пе­ри­кар­дит се ко­рис­тат ан­ти­ин­фла­ма­тор­ни ле­ко­ви во по­го­ ле­ми до­зи со ис­тов­ре­ме­на гас­трич­на про­тек­ци­ја во те­кот на 1-2 не­де­ли и по­дол­го со пос­те­пе­но на­ма­лу­ва­ње на до­за­та. Кај ли­ца­та кај кои те­ра­пи­ ја­та не­ма е­фект се да­ват и кол­хи­цин и кор­ти­кос­те­ро­и­ди. Ле­ку­ва­ње­то на ср­це­ва­та там­по­на­да се пра­ви со пе­ ри­кар­ди­о­цен­те­за со по­мош на е­хо­ кар­ди­ог­ра­фи­ја или во рет­ки слу­ча­и се при­ме­ну­ва хи­рур­шка дре­на­жа. Хро­нич­ни пе­ри­кар­ди­јал­ни из­ли­ви се сре­ќа­ва­ат кај од­ре­де­ни па­ци­ен­ти кај кои не се ма­ни­фес­ ти­ра­ат сим­пто­ми и кои слу­чај­но се от­кри­ва­ат при е­хо­кар­ди­ог­ра­фи­ја или РТГ на бе­ли дро­бо­ви. Нај­чес­та при­чи­на за ис­ти­те се ту­бер­ку­ло­за и мик­се­дем, а по­рет­ки се лу­пус, ре­у­ ма­то­и­ден ар­трит, зра­че­ње и други при­чи­ни. За по­лес­но пос­та­ву­ва­ње на ди­јаг­но­за­та по­ма­га ас­пи­ра­ци­ја на пе­ри­кар­ди­јал­на­та теч­ност и неј­ зи­но ис­пи­ту­ва­ње. Кај од­ре­де­ни па­ци­ен­ти пос­ ле а­ку­тен се­ро­зен или се­ро­фиб­ро­ зен пе­и­кар­дит или пак со хро­нич­ни пе­ри­кар­ди­јал­ни из­ли­ви нас­та­ну­ва хро­ни­чен кон­стрик­ти­вен пе­ри­кар­ дит кој до­ве­ду­ва до стврд­ну­ва­ње на пе­ри­кар­дот кој го о­не­воз­мо­жу­ва нор­мал­но­то фун­кци­о­ни­ра­ње на ср­ це­то. Ис­то­то се ле­ку­ва со хи­рур­шка ре­сек­ци­ја на пе­ри­кар­дот.

15

Во ми­на­то­то на­уч­ни­ци­те се тру­де­а да си ги об­јас­ нат на­чи­ни­те на кои нас­та­ну­ва ди­ја­бе­те­сот, ме­та­бол­ни­те про­ме­ни кои се клуч­ни нас­та­ни кај бо­лес­та ка­ко и тоа ка­ ко да се спра­ват со бо­лес­та и неј­зи­ни­те ком­пли­ка­ци­и, не мо­жев­ме ни да претпоставиме де­ка нас­ко­ро ќе се со­о­чи­ ме со вис­тин­ска е­пи­де­ми­ја на ди­ја­бе­тес. Не­ма да пог­ре­ ши­ме ако ка­же­ме де­ка 21 век ме­ѓу дру­го­то е ера во ко­ја ди­ја­бе­те­сот е во по­дем и де­ка на­вис­ти­на се со­о­чу­ва­ме со е­пи­де­ми­ја ко­ја спо­ред е­пи­де­ми­о­лош­ки­те сту­ди­и и прог­ но­зи не­ма на­ме­ра да стив­не, ту­ку нап­ро­тив про­ек­ци­и­те за за­бо­ле­ни од ди­ја­бе­тес до 2020 се да­ле­ку по­го­ле­ми од о­на­а број­ка со ко­ја се со­о­чу­ва­ме де­нес. Фра­пан­тен е по­

ДИЈАБЕТЕСОТ НА ДОЛГИ ПАТЕКИ И ФРОНТОВИТЕ КАДЕ ШТО ЈА ГУБИМЕ БИТКАТА

16

да­то­кот спо­ред кој се сме­та де­ка до 2020 ду­ри по­ло­ви­на од а­ме­ри­кан­ско­то на­се­ле­ни­е ќе се со­о­чат со ди­ја­бе­те­сот. Из­ми­на­ти­те го­ди­ни до­не­со­а мно­гу соз­на­ни­ја во пог­лед на тоа ка­ко нас­та­ну­ва ди­ја­бе­те­сот, кои се нај­чес­ ти­те ком­пли­ка­ци­и и ка­ко и заш­то нас­та­ну­ва­ат ис­ти­те. Де­ нес­ка ди­ја­бе­те­сот се ле­ку­ва со ин­су­лин од­нос­но таб­ле­ тар­на те­ра­пи­ја во за­вис­ност од ти­пот на ди­ја­бе­те­сот. Но, фак­тот де­ка хи­ги­е­но-ди­е­тет­ски­от ре­жим и во­де­ње­то на здрав жи­вот и на­чин на ис­хра­на има пре­суд­на у­ло­га во трет­ма­нот на ди­ја­бе­те­сот и спре­чу­ва­ње на нас­та­ну­ва­ње на број­ни­те ком­пли­ка­ци­и од ди­ја­бе­те­сот. Пок­рај придр­ жу­ва­ње­то кон те­ра­пи­ја­та, ре­дов­ни­те кон­тро­ли, не по­ мал­ку важ­ни се и спе­ци­јал­ни­те прог­ра­ми и е­ду­ка­ци­о­ни цен­три ши­рум све­тот со кои струч­ни­те ли­ца се о­би­ду­ва­ ат да го е­ду­ци­ра­ат на­се­ле­ни­е­то, да ги ох­раб­рат бол­ни­те да при­ме­ну­ва­ат здрав на­чин на жи­вот и се раз­би­ра да ги спре­чат ком­пли­ка­ци­и­те кои со се­бе ги но­си ди­ја­бе­те­сот што всуш­ност и­ма­ат за цел да им по­мог­нат на бол­ни­те да на­у­чат да жи­ве­ат со ди­ја­бе­те­сот.

Ди­ја­бе­те­сот е за­бо­лу­ва­ње на ме­та­бо­лиз­мот Ди­ја­бе­тесот не е за­бо­лу­ва­ње ка­де што е на­ру­ше­ но ис­клу­чи­во ни­во­то на гли­ко­за­та во крв­та, ту­ку прет­ста­ ву­ва бо­лест на ме­та­бо­лиз­мот ка­де што ка­ко ре­зул­тат на не­дос­та­ток на ин­су­лин се на­ру­шу­ва пр­вич­но ни­во­то на глу­ко­за, но ис­то та­ка за­сег­нат е ме­та­бо­лиз­мот на мас­ти­те и про­те­и­ни­те. Всуш­ност на­ма­ле­но­то или от­сут­но ла­че­ње на ин­су­лин од стра­на на бе­та клет­ки­те на пан­кре­а­сот (кај ди­ја­бе­тес тип 1) и суб нор­мал­но­то ла­че­ње на ин­су­лин ме­ ѓу­то­а и не­о­сет­ли­вос­та на тки­ва­та на из­ла­че­ни­от ин­су­лин кај за­бо­ле­ни­те од ди­ја­бе­тес тип 2 се ос­нов­ни­те при­чи­ни за да нас­та­не хи­пер­гли­ке­ми­ја­та од­нос­но зго­ле­ме­на­та кон­цен­тра­ци­ја на глу­ко­за во крв­та. Во нор­мал­ни си­ту­а­ ци­и ин­су­ли­нот е ка­ва­ле­рот кој и ја от­во­ра вра­та­та на глу­ ко­за­та за таа да нав­ле­зе во се­ко­ја клет­ка на ор­га­низ­мот и да би­де ис­ко­рис­те­на за до­би­ва­ње на е­нер­ги­ја. Но аб­

нор­мал­на­та сек­ре­ци­ја на ин­су­лин но­си и по­ре­ме­ту­ва­ње во ме­та­бо­лиз­мот на мас­ти­те та­ка што ре­чи­си ре­дов­но ди­ја­бе­ти­ча­ри­те и­ма­ат и зго­ле­ме­но ни­во на мас­ти во кр­ ва­та (хи­пер­ли­пи­де­ми­ја) од­нос­но зго­ле­му­ва­ње на ни­во­то на хо­лес­те­ро­лот, пред се ЛДЛ (о­ној ло­ши­от) и зго­ле­му­ ва­ње на триг­ли­це­ри­ди­те што прет­ста­ву­ва пр­ва­та ал­ка во син­џи­рот на ош­те­ту­ва­ње­то на крв­ни­те са­до­ви. По­мал­ку е за­сег­нат про­те­ин­ски­от ме­та­бо­ли­зам. О­ви­е ба­зич­ни по­ре­ ме­ту­ва­ња на ме­та­бо­лиз­мот до­ве­ду­ва­ат до се­ри­оз­на пре­ дис­по­зи­ци­ја од­нос­но скло­ност за ош­те­ту­ва­ња на крв­ни­ те са­до­ви. Ош­те­ту­ва­ње­то на крв­ни­те са­до­ви и пре­ра­на­та по­ја­ва на а­те­рос­кле­ро­тич­ни про­ме­ни кои го стес­ну­ва­ат лу­ме­нот на крв­ни­от сад и ја на­ру­шу­ва­ат не­го­ва­та про­од­ ност ка­ко и сти­му­ла­ци­ја­та на кле­точ­на про­ли­фе­ра­ци­ја и за­де­бе­лу­ва­ње на са­ми­от ѕид на крв­ни­от сад до­ве­ду­ва­ат до нај­се­ри­оз­ни­те ком­пли­ка­ци­и по дол­го­го­диш­но жи­ве­е­ ње со ди­ја­бе­тес. Та­ка про­ме­ни­те на ни­во на ма­ли­те крв­ни са­до­ви се од­ра­зу­ва­ат со се­ри­оз­ни и не­пов­рат­ни ош­те­ту­ ва­ња на буб­ре­зи­те, ср­це­то, о­ко­то, нер­ви­те и ек­стре­ми­те­ ти­те. Всуш­ност ош­те­ту­ва­ња­та на мик­ро­цир­ку­ла­ци­ја­та се ос­но­вен при­чи­ни­тел за лош кр­вен про­ток во ор­га­ни­те и се раз­би­ра ка­ко ре­зул­тат на тоа и нив­на ло­ша фун­кци­ја, па от­ту­ка мо­же да ка­же­ме де­ка тоа се фрон­то­ви­те на кои ди­ја­бе­те­сот тив­ко, по­ле­ка, но си­гур­но ја до­би­ва бит­ка­та.

Буб­ре­зи­те под лу­па!

Кај па­ци­ен­ти­те со дол­го­го­диш­на ис­то­ри­ја на ди­ја­ бетес да­ле­ку нај­чес­то стра­да­ат буб­ре­зи­те. Тоа се о­че­ку­ва кај се­кој па­ци­ент кој бо­ле­ду­ва од ди­ја­бе­тес по­ве­ќе од 10 го­ди­ни. Ка­ко ре­зул­тат на про­ме­ни­те на сит­ни­те крв­ни са­ до­ви низ кои би тре­ба­ло да се фил­три­ра крв­та се ја­ву­ва­ ат трај­ни ош­те­ту­ва­ња кои го на­ру­шу­ва­ат про­то­кот на крв низ буб­ре­зи­те и соз­да­ва­ње­то на у­ри­на­та, та­ка што кај ди­ ја­бе­ти­ча­ри­те мо­же да се нај­де лес­на или сред­но из­ра­зе­на вло­ше­на буб­реж­на фун­кци­ја ко­ја ќе мо­же да се де­тек­ти­ ра со по­ја­ва на про­те­и­ни во у­ри­на­та или та­ка­на­ре­че­на­та мик­ро­ал­бу­ми­ну­ри­ја од­нос­но про­те­и­ну­ри­ја. Про­те­и­ну­ри­ ја­та от­кри­е­на кај ди­ја­бе­ти­чар е се­ри­о­зен по­ка­за­тел де­ка

буб­ре­зи­те стра­да­ат. Не­ле­ку­ва­ни­те, не­ди­јаг­нос­ти­ци­ра­ни­те или пак о­ни­е кои не се придр­жу­ва­ат кон ре­жи­ми­те на те­ ра­пи­ја завр­шу­ва­ат ка­ко ли­ца со хро­нич­на буб­реж­на сла­ бост ка­ко ре­зул­тат на ди­ја­бе­те­сот и се раз­би­ра ста­ну­ва­ат кан­ди­да­ти за хро­нич­на хе­мо­ди­јал­за. За­то­а ре­дов­ни­от ру­ тин­ски кон­тро­лен прег­лед на у­ри­на­та кај па­ци­ен­ти­те со ди­ја­бет е на­чи­нот на кој ќе ги др­жи­ме буб­ре­зи­те под лу­па.

Ди­ја­бе­тот кра­дец на ва­ши­от вид!

Не по­рет­ко и не по­мал­ку зна­чај­ни се и про­ме­ни­те што се слу­шу­ва­ат во о­ко­то. Па­ци­ен­ти­те со ди­ја­бе­тес мо­же да и­ма­ат раз­лич­ни сим­пто­ми од­нос­но по­теш­ко­ти­и со ви­ дот и тоа: не­јас­но гле­да­ње, стес­ну­ва­ње на вид­но­то по­ле, гу­бе­ње на јас­ни­от вид, па се до то­тал­но сле­пи­ло ка­ко ре­ зул­тат на про­ме­ни­те во ма­ли­те крв­ни са­до­ви на ре­ти­на­ та од­нос­но на оч­ни­от нер­в. Ди­ај­бе­ти­ча­ри­те за­бо­лу­ва­ат и од ка­та­рак­та, но и од гла­у­ком (зго­ле­мен о­чен при­ти­сок) и се­то ова се до­вол­но се­ри­оз­ни сос­тој­би кои ја пра­ват ше­ ќер­на­та бо­елст ед­на од во­деч­ки­те при­чи­ни за сле­пи­ло во све­тот. За неш­та­та да не о­ти­дат пре­да­ле­ку се пре­по­ра­чу­ва ре­до­вен оф­тал­мо­лош­ки прег­лед, доб­ра кон­тро­ла на ди­ја­ бе­те­сот со ре­дов­но зе­ма­ње на те­ра­пи­ја­та, пра­вил­на ис­ хра­на и прак­ти­ку­ва­ње на здра­ви жи­вот­ни на­ви­ки.

Крв­ни­те са­до­ви се на у­дар

Би­деј­ќи со про­ме­ни се за­фа­те­ни ре­чи­си си­те крв­ ни са­до­ви, ср­це­то е уш­те е­ден од фрон­то­ви­те ка­де мно­гу чес­то ја гу­би­ме бит­ка­та. Не­сом­не­но е јас­но де­ка ше­ќер­на­ та бо­лест прет­ста­ву­ва ри­зик фак­тор за ја­ву­ва­ње на ко­ро­ нар­на ис­хе­мис­ка бо­лест од­нос­но за ја­ву­ва­ње на ми­о­кар­ ден ин­фар­кт. Всуш­ност за­ра­ди не­ре­гу­ли­ра­ни­от ди­ја­бе­тес и зго­ле­ме­но­то ни­во на мас­ти во крв­та до­а­ѓа до ра­но соз­ да­ва­ње на а­те­рос­кле­ро­тич­ни пла­ки во крв­ни­те са­до­ви кои го ис­хра­ну­ва­ат ср­це­то. Стес­ну­ва­ње­то на крв­ни­те са­ до­ви на ср­це­то во­ди до не­а­дек­ва­тен про­ток на крв низ ко­ро­нар­ни­те крв­ни са­до­ви, а со нап­ре­ду­ва­ње­то на а­те­ рос­кле­ро­тич­ни­от про­цес и до ком­плет­но за­пу­шу­ва­ње на крв­ни­те са­до­ви и нас­та­ну­ва­ње на ср­цев у­дар­. Пок­рај тоа стра­да­ат и пе­ри­фер­ни­те крв­ни са­до­ви па та­ка се ја­ву­ва­ ат тро­фич­ки про­ме­ни на ко­жа­та на гор­ни­те и по­чес­то на дол­ни­те ек­стре­ми­те­ти. Па­ци­ен­ти­те се жа­лат на сту­де­ни­ ло, на­ма­ле­на влак­на­вост по но­зе­те и ра­це­те, крш­ли­вост и про­ме­на на нок­ти­те, бле­ди­ло и на­ма­ле­но по­те­ње ка­ко и теш­ко о­сет­лив пулс на ек­стре­ми­те­ти­те и се раз­би­ра во крај­ни­от ста­ди­ум се ја­ву­ва­ат и ган­гре­ноз­ни про­ме­ни кои

се ап­со­лут­на ин­ди­ка­ци­ја за ам­пу­та­ци­ја на ек­стре­ми­те­тот ко­ја не прет­ста­ву­ва са­мо фи­зич­ка ту­ку и пси­хич­ка тра­у­ма за се­кој чо­век. Про­ме­ни­те на ни­во на нер­ви­те се дол­жат на ло­шо­то ис­хра­ну­ва­ње на нер­ви­те за­ра­ди про­ме­ни во ло­кал­на­та цир­ку­ла­ци­ја што во­ди кон по­ја­ва на ди­ја­бе­ тич­на нев­ро­па­ти­ја. Ди­ја­бе­тич­на­та нев­ро­па­ти­ја мо­же да се ма­ни­фес­ти­ра ка­ко со про­ме­нет сен­зи­би­ли­тет на ко­ жа­та и тоа нај­чес­то на дол­ни­те ек­стре­ми­те­ти и ста­па­ла­та, чув­ство на сту­де­ни­ло на дол­ни­те ек­стре­ми­те­ти во вид на чо­ра­пи, тр­не­ње, жа­ре­ње и пе­че­ње на та­ба­ни­те на но­зе­те се до по­ја­ва на ул­кус­ни про­ме­ни на ко­жа­та што се поз­на­ ти ка­ко ди­ја­бе­тич­но ста­па­ло. Ис­то та­ка, ка­ко ре­зул­тат на ош­те­ту­ва­ње­то на нер­вни­те клет­ки мо­же да се за­бе­ле­жат и по­теш­ко­ти­и во ва­ре­ње­то на хра­на­та и неј­зи­ни­от тран­ зит низ ди­гес­тив­ни­от сис­тем со чув­ство на ис­пол­не­тост и не­ла­год­ност во сто­ма­кот што се ос­нов­ни сим­пто­ми на ав­то­ном­на­та ди­ја­бе­тич­на нев­ро­па­ти­ја.

Во­де­ње­то здрав жи­вот е по­ве­ќе од важ­но! Си­те о­ви­е ком­пли­ка­ци­и кои на дол­ги ста­зи ги пра­ ви ди­ја­бе­те­сот се­ри­оз­но го заг­ро­зу­ва­ат жи­во­тот на чо­ве­ кот и не са­мо што го зго­ле­му­ва­ат мор­та­ли­те­тот и го скра­ ту­ва­ат жи­вот­ни­от век ту­ку и се при­чи­ни за на­ма­лу­ва­ње на ква­ли­те­тот на жи­во­тот на лу­ѓе­то и во пе­ри­о­дот до­де­ка тие се со­о­чу­ва­ат со сво­ја­та бо­лест. То­му за­то­а тре­ба да се тру­ди­ме да ја зго­ле­ми­ме свес­та де­ка о­ви­е ком­пли­ка­ци­и и­а­ко не мо­же ком­плет­но да се зап­рат тие се­ка­ко де­ка мо­ же да се ми­ни­ми­зи­ра­ат или ба­рем од­ло­жат. За да мо­же­ ме да ги од­ло­жи­ме или на­ма­ли­ме пот­реб­но е пра­вил­но да ја ле­ку­ва­ме бо­лес­та, а па­ци­ен­ти­те ре­дов­но да пра­ват ру­тин­ски кон­тро­ли на гли­ке­ми­ја­та со глу­ко­ме­тар во до­ маш­ни ус­ло­ви или пак кај сво­јот ма­ти­чен ле­кар­, ре­дов­но да ја зе­ма­ат сво­ја­та те­ра­пи­ја и она на што се по­ве­ќе му се при­до­да­ва зна­че­ње е на­чи­нот и сти­лот на жи­вот од­нос­но про­ме­на на жи­вот­ни­те на­ви­ки. Де­ка про­ме­на­та на жи­вот­ ни­те на­ви­ки и во­де­ње­то на здрав жи­вот вли­ја­е на бо­лес­ та потвр­ду­ва ед­на а­ме­ри­кан­ска сту­ди­ја во ко­ја лу­ѓе­то кои ка­ко гру­па на ис­пи­та­ни­ци би­ле ста­ве­ни на ед­но­го­ди­шен ре­жим на ис­хра­на ко­ја е си­ро­маш­на со јаг­ле­хид­ра­ти и мас­ти и се­кој­дне­вен ре­жим на бла­га фи­зич­ка ак­тив­ност, а при­то­а кон­су­ма­ци­ја­та на хра­на би­ла на­ма­ле­на и ко­ли­чин­ ски по­ка­жу­ва де­ка бит­но се на­ма­ли­ла те­лес­на­та те­жи­на за о­ко­лу 8,6% од по­чет­на­та, а со тоа и ни­во­то на глу­ко­за­та, и ком­пли­ка­ци­и­те од бо­лес­та. О­ви­е ох­раб­ру­вач­ки по­да­то­ ци тре­ба да би­дат при­чи­на по­ве­ќе па­ци­ен­ти­те кои бо­ле­ ду­ва­ат од ди­ја­бе­тес и по­на­та­му да про­дол­жат да се бо­рат со бо­лес­та, за­то­а што бит­но мо­жат да ги ми­ни­ми­зи­ра­ат е­фек­ти­те од неј­зи­но­то пос­то­е­ње и пок­рај фак­тот де­ка ди­ ја­бе­те­сот на дол­ги па­те­ки е не­по­бед­лив. Ка­ко здрав­стве­ ни ли­ца на­ше е да де­лу­ва­ме е­ду­ка­тив­но, пре­вен­тив­но и ку­ра­тив­но и се­ка­ко па­ци­ен­ти­те во нас да гле­да­ат се­ри­оз­ на поддр­шка, но па­ци­ен­тот е тој кој има пот­ре­ба од про­ ме­на на жи­вот­ни­те на­ви­ки до­де­ка не­у­мор­но и се­кој­днев­ но ја во­ди бит­ка­та и учи да жи­ве­е со ди­ја­бе­те­сот.

17

Континуирана медицинска едукација

Континуирана медицинска едукација

18

19

Учество на 6-от конгрес на невролози на Р. Македонија Во пе­ри­о­дот од 21- 24-ти сеп­тем­ври, во Ох­рид се одр­жа 6-от кон­грес на нев­ро­ло­зи­те на Р. Ма­ке­до­ни­ја, на кој Neuromedica зе­ма у­чес­тво со пре­зен­та­ци­ја ре­а­ли­зи­ра­на од стра­на на ти­мот на нев­ро­ло­зи и рен­тге­но­ло­зи. Во ти­мот беа вклу­че­ни Проф. Д-р Ми­од­раг Вр­ча­ков­ски – нев­ро­ра­ди­о­лог, Проф. Д-р Ме­то­ди Чеп­ре­га­нов – нев­роп­си­хи­ја­тар­, Спец. Д-р Ма­ри­ ја Ми­ла­нов­ска – нев­ро­лог, Спец. Д-р Ми­рос­лав А­лек­сов­ски и рен­те­но­ло­зи­те И­ван Ми­ла­ди­нов­ски и Влат­ко Нај­дов­ски.

Пре­зен­та­ци­ја­та на Не­у­ро­ме­ди­ца бе­ше Case study за мно­гу ре­док слу­чај ди­јаг­нос­ти­ци­ран во на­ ша­та кли­ни­ка кој е дос­та ин­те­ре­сен за на­уч­на­та, но и за ши­ро­ка­та јав­ност. Ста­ну­ва збор за хер­ни­ја­ци­ја на мо­зоч­но тки­во во тран­свер­за­лен вен­ски си­нус. Мо­зоч­ни­те хер­ни­ра­ња во ду­ра­лен вен­ски си­нус се нев­ро-ра­ди­о­лош­ки ен­ти­те­ти, кои рет­ко се сре­ќа­ва­ат во се­кој­днев­на­та кли­нич­ка прак­са. По сво­ја­та кли­нич­ка пре­зен­та­ци­ја, мо­же мно­гу да на­ ли­ку­ва­ат и да си­му­ли­ра­ат тром­бо­за во вен­ски си­ нус. Во нај­го­ле­ми­от број на слу­ча­и, мо­зоч­но­то хер­

ни­и­ра­ње во тран­свер­за­лен вен­ски си­нус, ос­та­ну­ва а­сим­пто­мат­ско. Рет­ко мо­же да се пре­зен­ти­ра на кли­нич­ки план со гла­во­бол­ки и со е­пи­леп­тич­ни на­ па­ди. Во на­ши­от слу­чај, ста­ну­ва збор за па­ци­ен­тка на воз­раст од 32 го­ди­ни, со ис­то­ри­ја за пос­то­е­ње на ре­ку­рен­тни, мно­гу ин­тен­зив­ни гла­во­бол­ки во пос­ лед­ни­те 2 го­ди­ни. Гла­во­бол­ки­те би­ле пре­до­ми­нан­ тно ло­ка­ли­зи­ра­ни во ле­ва­та по­ло­ви­на на че­ре­пот и ис­ти­те нај­чес­то се ја­ву­ва­ле во те­кот на ве­чер­ни­те и ноќ­ни­те ча­со­ви, бу­деј­ки ја па­ци­ен­тка­та од сон. Во не­кол­ку нав­ра­ти, гла­во­бол­ка­та би­ла а­со­ци­ра­на со

за­гу­ба на свест во тра­е­ње од 10-20 се­кун­ди. Кај нас бе­ше из­ве­де­на маг­нет­на ре­зо­нан­ца на гла­ва. Беа ап­ли­ци­ра­ни 3Д-МРИ сек­вен­ци со ви­ со­ка ре­зо­лу­ци­ја, но и ап­ли­ци­ра­ни ре­кон­струк­тив­ ни па­ра­мет­ри, кои беа од го­ле­ма по­мош во пос­та­ ву­ва­ње на пре­циз­на­та ди­јаг­но­за. На­ша­та МРИ-ег­за­ми­на­ци­ја от­кри хер­ни­ја­ ци­ња на ле­ви­от ин­фе­ри­о­рен тем­по­ра­лен ги­рус во тран­сфер­зал­ни­от ду­ра­лен си­нус, пос­ле­ди­ца на ги­ган­тска а­рах­но­и­дал­на гра­ну­ла­ци­ја, ко­ја прот­ру­ ди­ра­ла во са­ми­от си­нус.

Д-р Сашо Ѓорѓиоски специјалист офталмолог

СТРАБИЗАМ

КОГА ОЧИТЕ НЕ СТОЈАТ ПРАВО Стра­би­зам (раз­ро­кост) e по­ре­ме­ту­ва­ње на мо­то­ри­ка­та на оч­ни­те ја­бол­ка кој се ко­рис­ти за о­пи­шу­ва­ње на сос­тој­ба кај ко­ја о­чи­те не се пос­та­ве­ни рам­но, од­нос­но има от­кло­ну­ва­ње од вид­на­та ос­ка.

Во­вед

20

Стра­биз­мот мо­же да би­де пре­диз­ви­кан од ор­ган­ ски по­ре­ме­ту­ва­ња (за­ма­ту­ва­ње на рож­ни­ца­та, за­ма­ту­ва­ ње на ле­ќа­та-ка­та­рак­та, ту­мо­ри на о­ко­то), по­ре­ме­ту­ва­ње на прекр­шу­ва­ње на свет­ли­на­та (из­ра­зе­на да­ле­ко­ви­дост или крат­ко­ви­дост, не­ед­на­ков ква­ли­тет на ви­дот на о­бе­те очи, ас­тиг­ма­ти­зам) или и­ди­о­пат­ска (не­поз­на­та при­чи­на). От­кло­ну­ва­ње­то мо­же да би­де пос­то­ја­но или пов­ре­ме­но. Кај пос­то­ја­но­то от­кло­ну­ва­ње на о­ко­то, дет­ски­от мо­зок ја бло­ки­ра сли­ка­та од пос­ла­бо­то око и ка­ко пос­ле­ди­ца на тоа се раз­ви­ва сла­бо­вид­ност на ис­то­то око.

Раз­вој на ви­дот

Раз­во­јот на ви­дот е ди­на­ми­чен про­цес кој се од­ви­ва од ра­ѓа­ње­то па до два­на­ес­та­та го­ди­на од жи­во­тот. Си­те вли­ја­ни­ја кои мо­жат да го ре­ме­тат не­го­ви­от пра­ви­лен раз­вој мо­жат да до­ве­дат до сла­ бо­вид­ност или ам­бли­о­пи­ја (на­род­ски ка­жа­но мрз­ ли­во око). Кај но­во­ро­ден­чи­ња­та сè уште не се ко­ор­ди­ни­ра­ни дви­же­ња­та на о­чи­те и мо­же да се ја­ви от­кло­ну­ва­ње од па­ра­лел­нос­та на о­чи­те, но тоа се вбро­ју­ва ка­ко нор­мал­на по­ја­ва. Тие не се во мож­ност сè уште да фо­ку­си­ра­ат од­

ре­ден пред­мет и да го пра­тат. Де­ца­та на воз­раст од три до че­ти­ри ме­се­ци и­ма­ат спо­соб­ност крат­ко да се фо­ку­ си­ра­ат на пред­ме­тот, а при­то­а о­чи­те да им сто­јат рам­но и па­ра­лел­но. Со шест ме­се­ци де­те­то би тре­ба­ло да би­де во мож­ност да ги фик­си­ра и пра­ти блис­ки­те и да­леч­ни­те пред­ме­ти. До­кол­ку ро­ди­те­ли­те при­ме­тат пос­то­ја­но от­кло­ ну­ва­ње на о­ко­то кај де­те­то од че­ти­ри ме­сеч­на воз­ра­се тре­ба да се кон­сул­ти­ра оф­тал­мо­лог за да се ис­клу­чат се­ ри­оз­ни при­чи­ни за от­кло­ну­ва­ње на о­ко­то. Од ис­клу­чи­ тел­на важ­ност е у­ло­га­та на пе­ди­ја­та­рот, кој би тре­бал на ре­дов­ни­те прег­ле­ди на де­ца­та да утвр­ди од­ста­пу­ва­ње во по­лож­ба­та на о­чи­те ка­ко и да ја ис­пи­та вид­на­та фун­кци­ја. Со пра­вил­на со­ра­бот­ка на пе­ди­ја­та­рот, школ­ски­от ле­кар и оф­тал­мо­ло­гот мож­но е да се из­бег­не сла­бо­вид­нос­та кај го­лем број на де­ца.

Ви­до­ви на стра­би­зам Стра­биз­мот мо­же да би­де ин­фан­ти­лен (до 6 ме­се­ци ста­рост) и стек­нат (по 6 ме­се­ци ста­рост) Од­ре­ден број на де­ца има т.н. “ла­ жен стра­би­зам” (псе­у­дос­тра­би­зам). До­да­ тен на­бор на ко­жа­та кај о­ко­то, ши­рок ко­ рен на но­сот, ка­ко и бли­зу пос­та­ве­ни очи, се са­мо не­ко­и од при­чи­ни­те за “лаж­ни­от стра­би­зам”. Во нај­го­лем број на слу­ча­и­те псе­у­дос­тра­биз­мот ис­чез­ну­ва со рас­тот на глав­че­то на де­те­то. Вис­тин­ски­от стра­би­зам не мо­же да ис­чез­не сам по се­бе. Пот­реб­но е да се нап­ра­ват од­ре­де­ни ис­пи­ту­ва­ња кои ќе за­ви­сат од ви­дот на стра­биз­мот да­ли ќе се вр­шат са­мос­тал­но или во ком­би­на­ци­ ја. Во од­ре­де­ни слу­ча­и би би­ло до­вол­но да се пре­пи­шат со­од­вет­ни на­о­ча­ри или кон­так­тни ле­ќи, до­де­ка во дру­ги слу­ча­и е пот­реб­но да се пра­ват веж­би на со­од­вет­

ни а­па­ра­ти, зат­во­ра­ње на ед­но­то или о­бе­те очи на­из­ме­ нич­но или е пот­реб­но о­пе­ра­тив­но поп­ра­ва­ње на по­лож­ ба­та на о­чи­те. Стра­биз­мот мо­же да би­де кон­ге­ни­та­лен (се пре­ фе­ри­ра тер­ми­нот ин­фан­ти­лен, би­деј­ќи от­кри­ва­ње­то на стра­биз­мот при ра­ѓа­ње­то е рет­кост, а ин­фан­ти­лен ги оп­ фа­ќа стра­биз­ми­те од 6 ме­се­ци ста­рост) и стек­нат (по 6 ме­се­ци ста­рост). Фак­то­ри на ри­зик за ин­фан­тил­ни­те стра­биз­ми се: по­зи­тив­на фа­ми­ли­јар­на а­нам­не­за (чле­но­ви на фа­ми­ли­ја­ та со стра­би­зам), ге­нет­ски по­ре­ме­ту­ва­ња (на пр. Dow­nov или Cro­u­zo­nov син­дром), пре­на­тал­на из­ло­же­ност (из­ ло­же­ност на мај­ка­та за вре­ме на бре­ме­нос­та) на дро­ги, ал­ко­хол, пред­вре­ме­но по­ро­ду­ва­ње, нис­ка по­ро­дил­на те­жи­на, вро­де­ни а­но­ма­ли­и на о­ко­то, це­реб­рал­на па­ра­ ли­за... Стек­на­ти­от стра­би­зам мо­же да се ја­ви а­кут­но или пос­тап­но. При­чи­ни­те на стек­на­ти­от стра­би­зам мо­же да би­дат ту­мо­ри (на пр.ре­ти­ноб­лас­том), пов­ре­да на гла­ва­та, нев­ро­лош­ки сос­тој­би (це­реб­рал­на па­ра­ли­за, спи­на би­ фи­да, па­ра­ли­за на кра­ни­ал­ни­те нер­ви), ви­рус­ни ин­фек­ ци­и (ен­це­фа­ли­тис, ме­нин­ги­тис), ка­ко и стек­на­ти де­фек­ти на о­ко­то.

Ка­ко да се по­мог­не

Стал­ни­от гу­би­ток на ос­три­на­та на ви­дот и нас­та­ну­ва­ње на ам­бли­о­пи­ја (мрз­ли­во око) мо­же да нас­та­не до­кол­ку стра­биз­мот и не­го­ви­те пос­ле­ ди­ци не се ле­ку­ва­ат во воз­раст нај­кас­но до 6 – 9 го­ди­ни. Ре­зул­та­ти­те се до­тол­ку по­доб­ри, до­кол­ку по­ра­но се поч­не со те­ра­пис­ки­те пос­тап­ки. Цел­та на пос­тап­ки­те е да се до­би­е доб­ра вид­на ос­три­на на о­бе­те очи и доб­ ра би­но­ку­лар­на со­ра­бот­ка од­нос­но до­бар сте­ре­ос­коп­ски вид. Во по­на­та­мош­ни­от жи­вот тоа зна­чи мож­ност за од­ би­ра­ње на са­ка­на­та про­фе­си­ја, и слу­же­ње со но­ви­те тех­ но­лош­ки дос­тиг­ну­ва­ња без ог­ра­ни­чу­ва­ња.

21

Проф. Д-р Ѓорѓе Зафироски специјалист ортопед и трауматолог

Пос­лед­ни­те 30 го­ди­ни пос­тиг­на­ти се го­ле­ми нап­ ре­до­ци во ди­јаг­нос­ти­ка­та и ле­ку­ва­ње­то на мус­ку­лос­ке­ лет­ни­те ту­мо­ри. Пок­рај вак­во­то соз­на­ни­е пос­то­и и пог­ реш­но мис­ле­ње кај лу­ѓе­то ко­га ќе се за­бо­лат од бо­лест или ту­мор на кос­ки­те де­ка теш­ко се ле­ку­ва или во­оп­што

За раз­ли­ка од нив сар­ко­ми­те се ма­лиг­ни ту­мо­ри на сврз­но­то тки­во и фор­ми­ра­ат ту­мор во чо­веч­ко­то те­ло со не­кон­тро­ли­ран раст со ош­те­ту­ва­ње на ДНК, мо­же да се ши­рат во дру­ги де­ло­ви на те­ло­то т.е. да ме­тас­та­зи­ра­ат. Сар­ко­ми­те се ре­ла­тив­но рет­ки ма­лиг­ни ту­мо­ри и прет­ ста­ву­ва­ат о­ко­лу 1% од си­те ма­лиг­ни ту­мо­ри во чо­веч­ки­от ор­га­ни­зам. Сар­ко­ми­те мо­же да се по­ја­ват би­ло ка­де во те­ло­то, а ис­то та­ка се по­ја­ву­ва­ат во се­ко­ја воз­рас­на гру­па. Ме­ѓу­то­а сар­ко­ми­те се важ­ни и по­ра­ди тоа што тие прет­ ста­ву­ва­ат 14% од дет­ски­те ма­лиг­но­ми, би­деј­ки во таа воз­ рас­на гру­па кар­ци­но­ми­те се по­рет­ки. О­вој по­ка­за­тел е мно­гу по­сиг­ни­фи­кан­тен во зем­ ји­те во раз­вој со мла­да по­пу­ла­ци­ја и со по­ма­ло жи­вот­но пре­жи­ву­ва­ње. Бе­ниг­ни­те ту­мо­ри кои се пре­зен­ти­ра­ат ка­ко грут­ ки и о­то­ци се мно­гу по­чес­ти од сар­ко­ми­те.

ди­јаг­но­за или до­де­ка се при­ме­ни на ле­ку­ва­ње во бол­ни­ ца. Тоа зна­чи де­ка е из­гу­бен го­лем фонд на вре­ме до­де­ка се пос­та­ви ди­јаг­но­за­та и до­де­ка се от­поч­не со ле­ку­ва­ње. Важ­но е да се и­ден­ти­фи­ку­ва­ат грут­ки­те и о­то­ци­те и да не се прет­пос­та­ви де­ка си­те тие се бе­ниг­ни. Ова ќе ре­зул­ти­ ра со ра­на ди­јаг­но­за и ќе спа­си жи­во­ти на па­ци­ен­ти­те со ма­лиг­ни мус­ку­лос­ке­лет­ни ту­мо­ри. Кои се нај­чес­ти­те сим­пто­ми: бол­ка, о­ток, ноќ­на бол­ка, по­ре­ме­ту­ва­ње на фун­кци­ја­та на со­сед­ни­те згло­бо­ ви или ек­стре­ми­те­тот, сред­ства­та про­тив бол­ка не се до­ вол­ни за сми­ру­ва­ње. Бе­ниг­ни кос­ке­ни ту­мо­ри: ос­те­о­хон­дро­ми, ос­те­ о­ид ос­те­о­ми, хон­дро­ми, фиб­ро­ми, хе­ман­ги­о­ми, ги­ган­то кле­точ­ни ту­мо­ри. Бе­ниг­ни ме­кот­кив­ни ту­мо­ри: фиб­ро­ми, раб­до­ ми­о­ми, ли­по­ми, не­у­ро­фиб­ро­ми, хе­ман­ги­о­ми, си­но­ви­о­ми.

се пер­це­пи­ра од стра­на на па­ци­ен­ти­те и од стра­на на ле­ ка­ри­те ка­ко ед­нос­тав­на,про­це­ду­ра со ни­зок ри­зик, ме­ѓу­ то­а би­оп­си­ја­та ба­ра доб­ро пла­ни­ра­ње. Си­те би­оп­си­и но­

МУСКУЛОСКЕЛЕТНИ ТУМОРИ СОВРЕМЕНИ ДОСТИГНУВАЊА

не­ма лек, би­деј­ки бо­лес­та е дла­бо­ко нав­ле­зе­на во ор­га­ низ­мот. На­жа­лост по­не­ко­гаш вак­во мис­ле­ње и­ма­ат и не­ ко­и ле­ка­ри, а и спе­ци­ја­лис­ти од раз­лич­ни спе­ци­јал­нос­ти и по­ра­ди тоа чес­то ди­јаг­но­за­та доц­на се пос­та­ву­ва и пра­ во­то ле­ку­ва­ње и­зос­та­ну­ва.

22

Мус­ку­лос­ке­лет­ни­те ту­мо­ри по­тек­ну­ва­ат од сврз­но тки­во Во сврз­но­то тки­во вог­лав­но вле­гу­ва­ат кос­ке­но тки­во, рс­ка­вич­но тки­во, фиб­роз­но тки­во, мус­кул­но тки­ во,мас­но тки­во, си­но­ви­јал­но тки­во, вас­ку­лар­но тки­во и нер­вно тки­во. Си­те о­ви­е тки­ва мо­же да би­дат при­сут­ни во кос­ка­та и да се пре­зен­ти­ра­ат ка­ко кос­ке­ни ту­мо­ри или ка­ко о­то­ци и грут­ки. Ту­мор всуш­ност прет­ста­ву­ва о­ток на дел од те­ло­то, о­бич­но без ин­фла­ма­ци­ја, при­чи­нет со аб­нор­ма­лен раст на тки­во­то, би­ло да е бе­ниг­но или ма­лиг­но. Бе­ниг­ни­те ту­мо­ри мо­же да по­тек­ну­ва­ат од би­ло кое тки­во и се со ог­ра­ни­чен раст, а о­бич­но не при­чи­ну­ ва­ат ош­те­ту­ва­ња на со­сед­ни­те тки­ва и не ме­тас­та­зи­ра­ат. До­кол­ку да­дат сим­пто­ми и по­ре­ме­ту­ва­ња се ле­ку­ва­ат нај­ чес­то хи­рур­шки со доб­ри ре­зул­та­ти.

Ме­тас­тат­ски­те кос­ке­ни и ме­кот­кив­ни ту­мо­ри ис­то та­ка се мно­гу по­чес­ти од при­мар­ни­те ме­кот­кив­ни и кос­ ке­ни сар­ко­ми. Мус­ку­лос­ке­лет­ни­те сар­ко­ми се де­лат на две го­ле­ми гру­пи и тоа: При­мар­ни кос­ке­ни сар­ко­ми и Ме­кот­кив­ни сар­ко­ми Мус­ку­лос­ке­лет­ни­те сар­ко­ми нај­доб­ро се ме­на­џи­ ра­ат од стра­на на мул­ти­дис­цип­ли­на­рен тим во спе­ци­јал­ ни цен­три за ди­јаг­нос­ти­ка и ле­ку­ва­ње на ис­ти­те. Важ­но е ра­но да се и­ден­ти­фи­ку­ва­ат нив­ни­те сим­пто­ми и ра­но да се ре­фе­ри­ра­ат до спе­ци­ја­лист во цен­тар за мул­ти­мо­ да­лен трет­ман. Ра­на­та ди­јаг­но­за и пра­ви­лен со­од­ве­тен трет­ман мо­же да спа­си жи­вот. Доц­не­ње во ди­јаг­но­за­та, пог­реш­на ди­јаг­но­за, неп­ лан­ска ек­сци­зи­ја и не­со­од­ве­тен трет­ман што не е рет­кост ка­ко ре­зул­тат на не­дос­та­ток на јав­на и про­фе­си­о­нал­на свес­ност за сар­ко­ми­те чес­то во­ди до теш­ка ин­ва­лид­ност и за­гу­ба на жи­во­тот. Зош­то до­а­ѓа до доц­не­ње на ди­јаг­но­ за­та и кас­но ле­ку­ва­ње на па­ци­ен­ти­те со мус­ку­лос­ке­лет­ни сар­ко­ми. Ка­ко во на­ша­та зем­ја ис­то та­ка и во дру­ги зем­ји не­ма дос­та­точ­но стру­чен, мул­ти­дис­цип­ли­на­рен тим за о­ви­е за­бо­лу­ва­ња. Ис­то та­ка не­ма мож­нос­ти и дос­тап­ност за ди­јаг­нос­ти­ка и ле­ку­ва­ње на о­ви­е бол­ни. Во ме­ди­цин­ски­те шко­ли и фа­кул­те­ти са­мо мал број на у­че­ни­ци и сту­ден­ти и­ма­ат мож­ност да ви­дат вак­ви бол­ни и да стек­нат не­ко­е ис­кус­тво. Ова при­до­не­су­ва у­че­ ни­ци­те и сту­ден­ти­те да ос­та­нат со ма­ли или без зна­е­ња за сар­ко­ми­те. Ду­ри и по дип­ло­ми­ра­ње­то мож­нос­ти­те и жел­би­те да на­у­чат по­ве­ќе за сар­ко­ми­те се ма­ли. Ова ре­ зул­ти­ра со за­доц­не­то ди­јаг­нос­ти­ци­ра­ње или пог­реш­но ди­јаг­нос­ти­ци­ра­ње на сар­ко­ми­те, не­со­од­ве­тен трет­ман и лош тек на бо­лес­та. Ис­пи­ту­ва­ња­та кај нас, во со­сед­ни­те зем­ји, но и во раз­ви­е­ни­те зем­ји по­ка­жа­ле де­ка бол­ни­те со мус­ку­ лос­ке­лет­ни сар­ко­ми о­бич­но по 5 па­ти о­де­ле кај сво­и­те ма­тич­ни ле­ка­ри или спе­ци­ја­лис­ти до­де­ка се пос­та­ви­ла

Ма­лиг­ни кос­ке­ни ту­мо­ри: ос­те­о­сар­ко­ми, хон­ дро­сар­ко­ми, Ју­инг-ови сар­ко­ми, ми­е­ло­ма мул­тип­лекс, фиб­ро­сар­ко­ми. Ма­лиг­ни ме­кот­кив­ни сар­ко­ми: ли­по­сар­ко­ми, фиб­ро­сар­ко­ми, раб­до­ми­о­сар­ко­ми, не­у­ро­фиб­ро­сар­ко­ми, ма­лиг­ни шва­но­ми, си­но­ви­о­сар­ко­ми. Ме­тас­тат­ски кос­ке­ни и ме­кот­кив­ни ту­мо­ри: си­те кар­ци­но­ми, а и при­мар­ни кос­ке­ни и ме­кот­кив­ни сар­ко­ми ме­та­са­зи­ра­ат во кос­ки­те и ме­ки­те тки­ва. Пос­то­и уш­те ед­на го­ле­ма гру­па на про­ме­ни кои се на­ре­ку­ва­ат ле­зи­и слич­ни на мус­ку­лос­ке­лет­ ни­те ту­мо­ри. Тие и­ма­ат слич­ни сим­пто­ми ка­ко ту­мо­ри­ те и слич­на пре­зен­та­ци­ја. Чес­то ги и­ми­ти­ра­ат или пра­ват сом­не­ни­е за бе­ниг­ни­те, а не рет­ко и за ма­лиг­ни­те мус­ку­ лос­ке­лет­ни ту­мо­ри. Слич­ни ле­зи­и на ту­мо­ри­те: Кос­ке­ни цис­ти, а­нев­риз­мал­на кос­ке­на цис­та, Бра­у­нов ту­мор­, е­о­зи­но­фи­ лен гра­ну­лом, ми­о­зи­тис о­си­фи­канс,фиб­роз­на дис­пла­зи­ја. Тре­ба да се на­по­ме­не и тоа де­ка си­те бе­ниг­ни мус­ку­лос­ке­лет­ни ту­мо­ри со те­кот на вре­ме­то по­ра­ ди не­ко­ја ен­до­ге­на или ег­зо­ге­на при­чи­на во е­ден од­ре­ден про­цент мо­же ма­лиг­но да се тран­сфор­ми­ ра­ат и да пос­та­нат ма­лиг­ни ту­мо­ри. Е­ден од о­ри­ги­ нал­ни­те мо­де­ли на кар­ци­но­ге­не­за­та е ба­зи­ран на два про­це­си. Ту­мор­ска и­ни­ци­ја­ци­ја поч­ну­ва ко­га клет­ка­та претр­пу­ва кри­тич­ки ге­не­тич­ки ош­те­ту­ва­ња. Ту­мор­ски­те про­мо­то­ри от­поч­ну­ва­ат про­цес на про­ли­фе­ра­ци­ја на аб­ нор­мал­ни­те клет­ки и фор­ми­ра­ат кло­но­ви од клет­ки-ту­ мор­. Јас­но е де­ка не се ра­бо­ти за ед­на мо­ле­ку­ла или е­ден ген кои се од­го­вор­ни за фор­ми­ра­ње на ту­мор­. Мно­гу раз­ лич­ни ге­ни и па­тиш­та се а­фи­ци­ра­ни кај се­кој ту­мор­. Ка­ко се ди­јаг­нос­ти­ци­ра­ат мус­ку­лос­ке­лет­ни­те ту­мо­ри: со ра­ди­ог­раф­ска сли­ка, мул­тис­лајд ком­пју­тер­ ска то­мог­ра­фи­ја, маг­нет­на ре­зо­нан­са и ул­тра­со­ног­ра­фи­ја. Ко­неч­на­та ди­јаг­но­за се пос­та­ву­ва со би­оп­си­ја би­ло да е пун­кци­о­на или от­во­ре­на. Би­оп­си­ја­та чес­то

сат по­тен­ци­јал на ек­стре­мен ри­зик за ек­стре­ми­те­тот на бол­ни­от и за не­го­ви­от жи­вот. Во Не­у­ро­ме­ди­ка спе­ци­ја­лис­ти­те по ор­то­пе­ди­ ја, ра­ди­о­ло­ги­ја и па­то­ло­ги­ја во те­кот на е­ден ден ја пос­та­ву­ва­ат ди­јаг­но­за­та и се пра­ви план за ле­ку­ва­ње. Бе­ниг­ни­те ту­мо­ри се ле­ку­ва­ат со хи­рур­шко от­стра­ну­ва­ње до­кол­ку да­ва­ат сим­пто­ми. Кај ма­лиг­ни­те ту­мо­ри де­нес во 90% мож­но е спа­су­ва­ње на ек­стре­ми­те­ти­те, а до­кол­ку се при­ме­ ни со­од­вет­на и нав­ре­ме­на те­ра­пи­ја во о­ко­лу 70% има и де­фи­ни­тив­но пре­жи­ву­ва­ње. Кај ма­лиг­ни­те мус­ ку­лос­ке­лет­ни ту­мо­ри чес­то е пот­реб­на и хе­мо­те­ра­пи­ја или ра­ди­о­те­ра­пи­ја. Сè уш­те не е поз­на­то зош­то 30-40% од па­ци­ен­ти­те не ре­а­ги­ра­ат на да­де­на­та хе­мо­те­ра­пи­ја. Го­ле­мо вни­ма­ни­е се пос­ве­ту­ва на МДР-1(ре­зис­тен­ци­ја на по­ве­ќе ле­ко­ви ) ген, кој е ко­ди­ран ка­ко П-гли­коп­ро­те­ин. О­вој про­те­ин ре­ а­ги­ра со хе­ме­те­ра­пе­у­ти­ци­те и ги ис­тис­ну­ва од клет­ки­те со што нив­но­то деј­ство се ис­клу­чу­ва. При тим­ски­от прис­тап фон­дот на из­гу­бе­но вре­ме се на­ма­лу­ва на ми­ни­мум, а нај­доб­ри ре­зул­та­ти се пос­ тиг­ну­ва­ат со ра­на ди­јаг­но­за и ра­но а­дек­ват­но ле­ку­ва­ ње. Не­оп­ход­но е да се по­тен­ци­ра де­ка при кли­нич­ка и ра­ди­ог­раф­ска сом­ни­тел­ност за мус­ку­лос­ке­ле­тен ту­мор­, а о­со­бе­но ма­лиг­ни би тре­ба­ло слу­ча­и­те да се ре­фе­ри­ра­ат до цен­три ка­де има ква­ли­фи­ци­ра­ни ор­то­пе­ди,ра­ди­о­ло­зи и па­то­ло­зи за по­на­та­мош­но ме­на­џи­ра­ње на о­ви­е бол­ни. Па­ци­ен­ти­те со сар­ко­ми, ка­ко и со мус­ку­лос­ке­лет­ ни ту­мо­ри би тре­ба­ло да и­ма­ат нај­го­лем при­о­ри­тет. На о­вој на­чин ќе се по­диг­не свес­нос­та за мус­ку­лос­ке­лет­ни­те ту­мо­ри ка­ко кај па­ци­ен­ти­те, нив­ни­те фа­ми­ли­и, ис­то та­ка и кај ле­ка­ри­те од оп­шта прак­ти­ка и спе­ци­ја­лис­ти­те кои се за­дол­же­ни да пос­та­ват точ­на и нав­ре­ме­на ди­јаг­но­за ка­ко и пр­во вре­ме­но ле­ку­ва­ње. Се на­де­ва­ме де­ка во блис­ка ид­ни­на но­ви­те тар­гет те­ра­пи­и ќе да­дат мно­гу по­доб­ри ре­зул­та­ти и кај мус­ку­лос­ке­лет­ни­те ту­мо­ри.

23

Д-р Александра Димова спе­ци­ја­лист ортопед

Ор­то­кин те­ра­пис­ки­от сис­тем е е­дин­ствен на­чин на ле­ку­ва­ње на бол­ки­те во згло­бо­ви, ка­ко и пов­ре­ ди­те на те­ти­ви, ли­га­мен­ти и мус­ку­ ли, без до­да­ток на ле­ко­ви или дру­ги хе­мис­ки а­ген­си. О­ва­а­а ме­то­да на ле­ ку­ва­ње е во це­лост би­о­лош­ка и не

24

ци­ен­тот и ис­та­та се об­ра­бо­ту­ва под по­себ­ни ус­ло­ви. Та­ка об­ра­бо­те­ни­

ком­би­на­ци­ја со о­пе­ра­тив­ни за­фа­ти, за ни­вен по­до­бар ре­зул­тат. Про­тив­

ОРТОКИН ТЕРАПИЈА ЛЕКОТ Е ВО ВАС! ко­рис­ти ниш­то дру­го ос­вен ва­ши­те соп­стве­ни ен­до­ге­ни про­те­и­ни и фак­ то­ри на за­це­лу­ва­ње. На по­че­то­кот на про­це­сот на Ор­то­кин те­ра­пи­ја се зе­ма крв од па­

от се­рум, збо­га­тен со бло­ка­то­ри на вос­па­ле­ни­е­то и со фак­то­ри на за­це­ лу­ва­ње се вра­ќа пе­ри­о­дич­но во об­ лик на ин­јек­ци­и во бол­на­та ре­ги­ја на па­ци­ен­тот. Мо­же да се ко­рис­ти и во

вос­па­ли­тел­ни­те и ре­ген­ра­тив­ни­те е­фек­ти од трет­ма­нот се со дол­гот­рај­ но деј­ство. Ор­то­кин трет­ма­нот не пре­ диз­ви­ку­ва ни­как­ви не­са­ка­ни деј­ства, со ог­лед на тоа де­ка е ав­то­лог­на те­ ра­пи­ја, ни­ти пак има би­ло как­ви не­ га­тив­ни ин­те­рак­ци­и со дру­ги ле­ко­ви или ме­то­ди на ле­ку­ва­ње. Ор­то­кин те­ра­пи­ја­та е па­тент на гер­ман­ски­от проф. Д-Р.Пе­тер Ве­линг и ус­пеш­но се при­ме­ну­ва уш­те од 1997г. Пос­то­јат број­ни пуб­ли­ку­ва­ни на­уч­ни сту­ди­и кои ги потвр­ду­ва­ат дол­гот­рај­ ни­те по­зи­тив­ни е­фек­ти на по­доб­ру­ва­ ње, пос­ле Ор­то­кин те­ра­пи­ја. Ин­ди­ка­ци­и за Ор­то­кин те­ра­пи­ја: - ос­те­о­ар­три­тис на ко­ле­но,колк, ра­мо, лакт и ско­чен зглоб, - тра­у­мат­ски пов­ре­ди на зглоб­ ни­те ‘рс­ка­ви­ци, - тра­у­мат­ски руп­ту­ри на мус­ку­ли, - па­то­лош­ки про­ме­ни на те­ти­ви­ те и ли­га­мен­ти­те, - дру­ги вос­па­ли­тел­ни и пост-тра­ у­мат­ски сос­тој­би.

25 Ос­те­о­ар­три­ти­сот е за­бо­лу­ва­ ње на зглоб­на­та ‘рс­ка­ви­ца од кое бо­ ле­ду­ва ре­чи­си 10% од по­пу­ла­ци­ја­та, а кај ре­чи­си 80% од лу­ѓе­то пос­та­ри од 55 го­ди­ни рен­тген­ски­те сним­ки по­ка­жу­ва­ат зна­ци на ош­те­ту­ва­ње на рс­ка­ви­ца­та. Ос­те­о­ар­три­ти­сот мо­же да има раз­лич­ни при­чи­ни. Пок­рај ос­нов­ни­те фак­то­ри, ка­ко што се вро­ де­на­та пре­дис­по­зи­ци­ја и го­јаз­нос­та, чес­то­ па­ти при­чи­ни­те ги на­о­ѓа­ме во пре­оп­те­ре­ту­ва­ње­то на згло­бо­ви­те и раз­лич­ни трав­ма­то­лош­ки и спор­тски пов­ре­ди. Ти­пич­ни сим­пто­ми се бол­ ка во згло­бо­ви­те и ог­ра­ни­чу­ва­ње на зглоб­ни­те дви­же­ња. Мо­ле­ку­лар­на­та ор­то­пе­ди­ја до нај­сит­ни де­та­ли ги има про­у­че­ но про­це­си­те внат­ре во за­бо­ле­ни­от зглоб и споз­на­ла де­ка е­ден од нај­го­ ло­е­ми­те “ви­нов­ни­ци­” е ток­му про­те­и­ нот Ин­тер­ле­у­кин-1 (IL-1). Во згло­бот за­бо­лен од ос­те­о­ар­три­тис на­о­ѓа­ме зна­чи­тел­но зго­ле­ме­на кон­цен­тра­ци­ ја на о­вој про­те­ин, а тој ги пот­тик­ну­ва по­на­та­мош­ни­те ош­те­ту­ва­ња на ‘рс­ка­ ви­ца­та, па згло­бот со тек на вре­ме ја гу­би сво­ја­та фун­кци­ја.

Би­о­лош­ки­от ан­та­го­нист на фак­то­рот на вос­па­ле­ни­е Ин­тер­ле­у­ кин-1 (IL-1), е и­де­а­лен за при­род­но и не­аг­ре­сив­но ле­ку­ва­ње на ос­те­о­ ар­три­ти­сот. Тој при­ро­ден про­те­ин се ви­ка Ин­тер­ле­у­кин-1 ре­цеп­тор ан­та­го­нист (IL-1ra). Тој го о­не­воз­мо­ жу­ва аг­ре­сив­но­то де­лу­ва­ње на IL-1 и деј­ству­ва на на­чин да го на­ма­ли вос­па­ле­ни­е­то и о­то­кот во за­фа­те­ни­ от зглоб, ја на­ма­лу­ва бол­ка­та и де­лу­ ва заш­тит­но на ‘рс­ка­вич­но­то тки­во во згло­бот. Вос­па­ли­тел­ни­от про­цес кој ако не прој­де за не­кол­ку де­на мо­же да пре­ми­не и во хро­ни­чен, пок­рај кај ос­те­о­ар­три­ти­сот, ле­жи и во ос­но­ва­та на пов­ре­ди на ‘рс­ка­ви­ца­та, те­ти­ви­те, ли­га­мен­ти­те и мус­ку­ли­те. За­да­ча­та на би­о­лош­ки­те ан­та­го­нис­ти на IL-1, ка­ко што е IL-1ra е спре­чу­ва­ње на вос­па­ ле­ни­е­то. Заш­тит­ни­от про­те­ин IL-1ra е при­род­на сос­тој­ка на на­ша­та крв. Не­го­ва­та ко­ли­чи­на за­ед­но со не­ко­и дру­ги заш­тит­ни про­те­и­ни се зго­ле­ му­ва во про­це­сот на прип­ре­ма на кон­ди­ци­о­ни­ра­ни­от кр­вен се­рум, кој

ја чи­ни ос­но­ва­та на ме­ди­цин­ско­то про­из­вод­ство на Ор­то­кин, а кој на за­ бо­ле­но­то мес­то се при­ме­ну­ва во вид на ин­јек­ци­и. Трет­ма­нот за­поч­ну­ва со зе­ ма­ње на крв од ве­на ди­рек­тно во спе­ци­јал­на ЕОТ мо­но­ве­та. Спе­ци­ јал­но тре­ти­ра­ни­те стак­ле­ни куг­ли­ци кои се на­о­ѓа­ат во мо­но­ве­та­та, ги ле­ пат на се­бе крв­ни­те тел­ца и ја пот­ тик­ну­ва­ат син­те­за­та на заш­тит­ни­те про­те­и­ни на те­ло­то. Мо­но­ве­ти­те се ста­ва­ат во ин­ку­ба­тор на 37 сте­пе­ни Цел­зи­у­со­ви, што прет­ста­ву­ва оп­ти­ мал­на сре­ди­на за ква­ли­тет­на син­те­ за на заш­тит­ни­те про­те­и­ни. Со цен­ три­фу­ги­ра­ње се од­во­ју­ва­ат крв­ни­те тел­ца од се­ру­мот збо­га­тен со ви­со­ка кон­цен­тра­ци­ја на заш­ти­тен про­те­ин. Фи­нал­но се до­би­ва­ат 5-6 ин­јек­ци­и се­рум, кои за­вис­но од ин­ди­ка­ци­ја­та 1-2 па­ти не­дел­но се вбриз­гу­ва­ат во за­бо­ле­ни­от зглоб или дру­га ре­ги­ја од те­ло­то. Не­у­ро­ме­ди­ка е е­дин­ствен ли­ цен­ци­ран Ор­то­кин цен­тар во Ма­ке­ до­ни­ја, ка­де мо­же да се спро­ве­ду­ва о­вој тип на те­ра­пи­ја.

Д-р Маринела Малинова специјалист оториноларинголог

26

А­лер­гис­ки­те бо­лес­ти се нај­чес­ти­те хро­нич­ни бо­ лес­ти во Ев­ро­па со тен­ден­ци­ја на пос­то­јан раст по­ра­ди што прет­ста­ву­ва­ат ва­жен здрав­ствен и со­ци­ја­лен проб­ лем. Се сме­та де­ка во нај­ско­ро вре­ме се­кој трет чо­век ќе стра­да ба­рем од ед­на а­лер­гис­ка бо­лест. Нај­чес­та ма­ни­ фес­та­ци­ја на а­лер­гис­ки­те бо­лес­ти е во об­лик на: - А­лер­гис­ки Ри­нит (за­фа­те­ност на слуз­ни­ца­та на но­сот и гор­ни­те диш­ни па­тиш­та) - А­лер­гис­ка Ас­тма (за­фа­те­ност на дол­ни диш­ни па­тиш­та) - Ег­зе­ма (кож­на ма­ни­фес­та­ци­ја) Де­фи­ни­ци­ја: А­лер­ги­ја­та прет­ста­ву­ва пре­чув­ стви­тел­ност на ор­га­низ­мот спре­ма од­ре­де­ни сен­зи­ би­ли­зи­рач­ки а­ген­си (а­лер­ге­ни) кои пре­диз­ви­ку­ва­ат во ор­га­низ­мот штет­ни нус по­ја­ви. При­чи­ни: Мул­ти­фак­то­ри (По­ве­ќе при­чи­ни) 1. Хе­ре­ди­тет (Нас­лед­на ком­по­нен­та) без неа не­мо­ же да се раз­ви­е а­лер­гис­ка ре­ак­ци­ја, за­то­а ве­ли­ ме де­ка од­ре­де­ни лич­нос­ти се пре­дис­по­ни­ра­ни за раз­вој на а­лер­гис­ки ма­ни­фес­та­ци­и од­нос­но и­ма­ат а­то­пис­ка кон­сти­ту­ци­ја, 2. Вли­ја­ни­е на над­во­реш­на­та сре­ди­на (кли­мат­ски фак­то­ри, за­га­де­ност на воз­ду­хот итн.), 3. Ен­док­ри­но­лош­ки по­ре­ме­ту­ва­ња, 4. Пси­хич­ки Стре­со­ви, 5. Не­у­ро­ве­ге­та­тив­на дис­то­ни­ја и др. Па­то­ге­не­за: Ре­ак­ци­ја ан­ти­ген-ан­ти­те­ло на ни­во на клет­ка. Ан­ти­ге­ни­те кај а­лер­ги­и­те се ви­ка­ат а­лер­ге­ни и пре­диз­ви­ку­ва­ат соз­да­ва­ње на IgE ан­ти­те­ла. А­лер­ге­ни­те мо­жат да би­дат: ин­ха­ла­ци­о­ни, нут­ри­ тив­ни или кон­так­тни.

Пре­диз­ви­ку­ва­чи на а­лер­гис­ки­от ри­нит се ин­ха­ ла­ци­о­ни­те а­лер­ге­ни: по­лен, тре­ва, мув­ла, мик­рокр­ле­жи, до­маш­на пра­ши­на, крз­но од до­маш­ни ми­ле­ни­ци итн. Кон­так­тен ор­ган прет­ста­ву­ва слуз­ни­ца­та на но­сот. О­ви­е а­лер­ги­и мо­жат да би­дат се­зон­ски о­бич­но про­лет­ни (од крај на фев­ру­а­ри до крај на ју­ни) или це­ло­го­диш­ни (пе­ ри­не­ал­ни) ка­де сим­пто­ми­те мо­жат да се ја­ват во би­ло кој пе­ри­од од го­ди­на­та и ва­ри­ра­ат од за­си­лу­ва­ње па до ком­ плет­но от­сус­тво на сим­пто­ми во не­ко­и пе­ри­о­ди.

КЛИ­НИЧ­КА СЛИ­КА За А­лер­гис­ки­от Ри­нит ка­рак­те­рис­ти­чен е три­ја­сот на сим­то­ми: 1. На­зал­на оп­струк­ци­ја (о­теж­на­то ди­ше­ње на нос) ап­со­лут­но кон­стан­тен сим­птом, 2. Ри­но­ре­а (о­бил­на, про­зир­на, вод­лес­та сек­ре­ци­ја што се сле­ва од нос кон гр­ло), 3. Ки­ва­ње во сал­ви (во кон­ти­ну­и­тет од по 5-6 ки­ва­ ња ед­но по дру­го). О­ви­е три глав­ни сим­пто­ми мно­гу чес­то се а­со­ци­ ра­ни и со: 4. На­за­лен пру­ри­тус (че­ша­ње во нос, гр­ло, ме­ко неп­це, чув­ство де­ка неш­то сто­и во гр­ло­то), 5. Кон­јин­кти­ви­тис (сол­зе­ње, цр­ве­ни­ло, че­ша­ње на о­чи­те), 6. На­ма­лен о­сет за ми­рис, 7. Гла­во­бол­ка. Мно­гу чес­то о­ви­е сим­пто­ми се неп­ре­поз­на­е­ни ка­ ко а­лер­гис­ки и се тр­ти­ра­ат ка­ко ви­ро­зи,нас­тин­ки па ду­ри и со ан­ти­би­от­ска те­ра­пи­ја ко­ја не да­ва ни­ка­ков е­фект.

ПОС­ТА­ВУ­ВА­ЊЕ НА ДИ­ЈАГ­НО­ЗА 1. А­нам­не­за (Раз­го­вор со па­ци­ен­тот и об­јас­ну­ва­ње на сим­пто­ми­те) 2. ОРЛ Прег­лед: - Пред­на ри­нос­ко­пи­ја: ли­вид­на (бле­да) слуз­ни­ца, е­де­ма­тоз­на (о­те­че­на) во по­ма­ла или по­го­ле­ма

ме­ра, при­сус­тво на про­зи­рен, стак­лест сек­рет што се сле­ва кон гр­ло, - фи­бер­на­зо­фа­рин­гос­ко­пи­ја: за да се е­ва­лу­и­ра и зад­ни­от дел на но­сот, е­вен­ту­ал­но сле­ва­ње на сек­рет од ос­ти­у­ми­те на си­ну­си­те или при­сус­тво на по­ли­пи во но­сот, - о­ро­фа­рин­гос­ко­пи­ја: стак­лест сек­рет што се сле­ ва по за­ден на­зо­фа­рин­ге­а­лен ѕид, по­не­ко­гаш прид­ру­же­но со зацр­ве­ну­ва­ње (хи­пе­ре­ми­ја) на неп­ча­ни­те ла­ци, - о­тос­коп­ски на­од: ва­ри­ра од нор­ма­лен до рет­ рак­ци­ја (вов­ле­ку­ва­ње) на мем­бра­ни­те ед­нос­ тра­но или о­бос­тра­но. При за­фа­ќа­ње на о­чи­те (цр­ве­ни­ло, че­ша­ње) тре­ба да се кон­сул­ти­ра и оф­тал­мо­лог.

3. А­лер­го­тес­то­ви: Тие мо­жат да би­дат: - кож­ни (ку­та­ни) ка­де ап­ли­ка­ци­ја­та на а­лер­ге­нот е пре­ку ин­тра­дер­ма­лен или пер­ку­тан пат (prick test). По­зи­ти­вен а­лер­го­тест се ма­ни­фес­ти­ра со ур­ти­ка­ ри­ја не­пос­ред­но по ин­јек­ти­ра­ње­то на а­лер­ге­нот, - тес­то­ви пре­ку крв. Пре­циз­ни се, лес­ни за из­ве­ду­ва­ње и без­бед­ни. Ме­ѓу­то­а не се­ко­гаш се ос­ло­ну­ва­ме на нив, би­деј­ќи и не­ га­тив­ни­те а­лер­го­тес­то­ви не ја ис­клу­чу­ва­ат мож­нос­та за а­лер­ги­и. Во при­ро­да­та има прем­но­гу а­лер­ге­ни, а во па­ ле­ти­те за ис­пи­ту­ва­ње има са­мо 20-30 та­ка да мо­же и да на ис­пи­та­ни­кот не му е ап­ли­ци­ран а­лер­ге­нот што му сме­ та и за­то­а се до­би­ва не­га­ти­вен а­лер­го­тест. При­сус­во­то на кли­нич­ки­те сим­то­ми мно­гу па­ти за ле­ка­рот се до­во­лен ин­ди­ка­тор за за­поч­ну­ва­ње на те­ра­пи­ја.

ДИ­ФЕ­РЕН­ЦИ­ЈАЛ­НА ДИ­ЈАГ­НО­ЗА - Ви­ро­зи - Бак­те­рис­ки вос­па­ле­ни­ја на слуз­ни­ца­та на но­сот

ТРЕТ­МАН 1. Ме­ди­ка­мен­то­зен трет­ман 2. И­му­но­лош­ки трет­ман 3. Хи­рур­шки (Ис­клу­чи­тел­но рет­ко) 4. Про­фи­лак­са ка­ко дел од те­ра­пи­ја­та Ме­ди­ка­мен­то­зен трет­ман: - О­рал­ни Ан­ти­хис­та­ми­ни­ци: О­ви­е ле­ко­ви се о­дам­ на поз­на­ти во ле­ку­ва­ње­то на а­лер­гис­ки­те за­бо­лу­ва­ња. Тие по­ка­жу­ва­ат ко­ме­ти­ти­вен ан­та­го­ни­зам кон H1 е­фек­ти­те на хис­та­ми­нот и го бло­ки­ра­ат не­го­во­то деј­ство. Ап­сор­пци­ја­ та пре­ку ди­гес­тив­ни­от тракт е бр­за и те­ра­пис­ки­от е­фект нас­та­пу­ва за о­ко­лу 15-60 мин. Нив­на­та пре­по­ра­ча­на до­за е ед­наш на ден во ист вре­мен­ски ин­тер­вал се­кој ден во кон­ ти­ну­и­тет од ми­ни­мум 10 де­на. До­кол­ку и­ма­ат се­да­ти­вен е­фект се у­пот­ре­бу­ва­ат ис­клу­чи­во на­ве­чер­. О­ни­е кој не­ма­ ат се­да­ти­вен е­фект мо­жат да се зе­ма­ат во би­ло кој пе­ри­од од те­кот на де­нот но, во ис­то вре­ме се­кој ден.

- Ин­тра­на­зал­ни кор­ти­кос­те­ро­и­ди (ИНКС): тие де­ лу­ва­ат то­пич­но во слуз­ни­ца­та на но­сот (ан­та­лер­гис­ки и ан­тин­фла­ма­тор­но) и се без­бед­ни за по­дол­гот­рај­на у­пот­ ре­ба за раз­ли­ка од сис­тем­ска­та кор­ти­ко­те­ра­пи­ја. Нај­чес­ти пре­по­ра­ча­ни до­зи кај воз­рас­ни лу­ѓе се две ап­ли­ка­ци­и во се­ко­ја ноз­дра на­ут­ро, на прет­ход­но нап­ра­ве­на то­а­ле­та со рас­твор од со­ле­на (мор­ска) во­да во кон­ти­ну­и­тет од ми­ни­ мум е­ден ме­сец. Мак­си­мал­но доз­во­ле­ни се два па­ти на ден по две ап­ли­ка­ци­и кај по­теш­ки­те слу­ча­и со тен­ден­ци­ја на на­ма­лу­ва­ње на до­за­та. Дет­ски­те до­зи се ед­наш на ден по ед­на ап­ли­ка­ци­ја на­ут­ро. Чес­то­па­ти две­те гру­пи на ле­ко­ви ус­пеш­но се ком­би­ни­ра­ат за пос­тиг­ну­ва­ње на сми­ру­ва­ње на сим­пто­ми­те и це­лос­на кон­тро­ла на а­лер­ги­ја­та. Ме­ѓу­то­а ком­би­на­ци­ја­та на ле­ко­ви­те, нив­на­та у­пот­ре­ба и пре­ки­ну­ва­ ње тре­ба да би­де во­де­на ис­клу­чи­во од док­тор спе­ци­ја­лист о­то­ри­но­ла­рин­го­лог или пул­мо­а­лер­го­лог. Да не се поч­ну­ва или пре­ки­ну­ва на сво­ја ра­ка без кон­сул­та­ци­ја со ле­кар­.

- Ло­кал­ни де­кон­гес­ти­ви: тре­ба да се у­пот­ре­бу­ва­ ат ис­клу­чи­во по пот­ре­ба, ог­ра­ни­че­но крат­ко вре­ме (5-7 де­на).

2. И­му­но­лош­ки Трет­ман: Поз­нат е о­дам­на уш­те од 1911 г. (No­on I Fre­e­man). О­ва­а те­ра­пи­ја мо­же да би­де: - спе­ци­фич­на ка­де се ко­рис­ти ме­то­да­та на де­сен­ зи­би­ли­за­ци­ја: ад­ми­нис­тра­ци­ја на а­лер­ге­ни со прог­ре­сив­но зго­ле­му­ва­ње на до­зи­те.

- нес­пе­ци­фич­на: со вак­ци­ни.

3. Хи­рур­шки Трет­ман Не се ко­рис­ти во ди­рек­тен трет­ман на а­лер­гис­ки­ от ри­нит ту­ку ин­ди­рек­тно во са­на­ци­ја на пос­ле­ди­ци­те ка­ко на пр.

- хи­рур­ги­ја на нос­ни­те кон­хи (му­ко­то­ми­ја) о­воз­ мо­жу­ва по­лес­на нос­на спро­вод­ли­вост, - по­ли­пек­то­ми­ја.

4. Пре­вен­ци­ја (Про­фи­лак­са) Из­бег­ну­ва­ње­то на кон­так­тот со а­лер­ге­ни­те ко­га тоа е мож­но е ис­то дел од те­ра­пи­ја­та. При што го­ле­мо вним­ни­е се пос­ве­ту­ва во е­ду­ка­ ци­ја­та на на­се­ле­ни­е­то: (из­бег­ну­ва­ње на пу­ше­ње, чад од ци­га­ри о­со­бе­но кај де­ца и труд­ни­ци што стра­да­ат од а­лер­ги­и, по­доб­ру­ва­ње на ква­ли­те­тот на воз­ду­хот во до­ мот, у­чи­лиш­та­та, ра­бот­ни­те мес­та итн.)

ЗАК­ЛУ­ЧОК За да мо­же­ме ка­ко оп­штес­тво по­лес­но да се спра­ ви­ме со о­вој здрав­ствен и со­ци­ја­лен проб­лем што е со тен­ден­ци­ја на пос­то­јан раст потр­бно е: - Да се ра­бо­ти на ин­фор­ми­ра­ност на на­се­ле­ни­е­то - Нав­ре­ме­на ди­јаг­нос­ти­ка - Пра­вил­на при­ме­на на те­ра­пи­ја­та, би­деј­ќи ле­ку­ва­ ње­то е о­бич­но по­дол­го. Ре­а­ли­за­ци­ја­та на о­ви­е па­ра­мет­ри о­воз­мо­жу­ва у­бав ква­ли­тет на жи­вот кај па­ци­ен­ти­те на о­бос­тра­но за­ до­вол­сто и на па­ци­ен­тот и на ле­ка­рот!

27

Депресија кај адолесценти Важ­но е да се наг­ла­си де­ка клуч­но во кли­нич­ка­та сли­ка на деп­ре­си­ја­та е на­ма­лу­ ва­ње на ин­те­ре­сот за во­о­би­чај­ни­те се­кој­ днев­ни ак­тив­нос­ти. Во­о­би­чај­ни прид­руж­ни проб­ле­ми се не­ус­пех во шко­ло, не о­де­ње и на­пуш­та­ње на шко­ло­то.

Анета Начевска Специјалист по медицинска психологија Системски и семеен терапевт

28

Деп­ре­си­ја­та е пси­хо­лош­ко по­ре­ме­ту­ва­ ње повр­за­но со не­ка­ков гу­би­ток или до­жи­ву­ ва­ње на не­ус­пех. Тоа е кли­нич­ки син­дром(збир од сим­то­ми) кој го со­чи­ну­ва­ат про­ме­на на чув­ства, ког­ни­ци­ја (на­чи­ни на раз­мис­лу­ва­ње), и од­не­су­ва­ње. Се до ше­е­се­ти­те го­ди­ни на ми­ на­ти­от век се сме­та­ло де­ка деп­ре­си­ја­та не се ја­ву­ва пред кас­на­та а­до­лес­цен­ци­ја. До то­гаш се сме­та­ло де­ка де­ца­та и мла­ди­те се ба­зич­но и­му­ни на деп­ре­си­ја, за­то­а што дет­ство­то се сме­та­ло за сре­ќен и без­гри­жен пе­ри­од и за­то­а не пос­то­и при­чи­на за деп­ре­сив­но ре­а­ги­ра­ ње. Поз­на­то е ис­то та­ка де­ка а­до­лес­цен­ти­те се чуд­ни и со про­мен­ли­во рас­по­ло­же­ни­е и тоа се сме­та­ло ка­ко нор­ма­лен дел од рас­те­ње­то. Де­нес се сме­та де­ка деп­ре­си­ја­та е нај­рас­пос­ тра­не­то мен­тал­но за­бо­лу­ва­ње кај де­ца­та и а­до­лес­цен­ти­те. Се сме­та де­ка 10% до 15% од о­ва­а по­пу­ла­ци­ја де­ка ги има не­ко­и од о­ви­е сим­то­ми и зна­ци.

Ти­по­ви на деп­ре­си­ја

Кли­нич­ка сли­ка на деп­ре­си­ја

Де­ца­та и а­до­лес­цен­ти­те кои бо­ле­ду­ва­ат од деп­ре­ си­ја ги и­ма­ат след­ни­ве сим­то­ми: 1. А­фек­тив­ни­те сим­то­ми ја со­чи­ну­ва­ат та­га­та или деп­ре­сив­но­то рас­по­ло­же­ни­е, кои кај де­ца­та и а­до­лес­цен­ти­те мо­жат да се од­ра­зат и ка­ко и­ри­ та­бил­ност(раз­драз­ли­вост) 2. Про­ме­нет на­чин на раз­мис­лу­ва­ње(пе­си­ми­зам, ге­не­ра­ли­за­ци­ја-из­вле­ку­ва­ње на во­оп­шен зак­ лу­чок од ед­но слу­чу­ва­ње, пред­ви­ду­ва­ње на не­га­ти­вен ис­ход) 3. Ан­хе­до­ни­ја(на­ма­лен ин­те­рес за ак­тив­нос­ти кои се до то­гаш ни пре­диз­ви­ку­ва­ле ин­те­рес, кое мо­же да ре­зул­ти­ра со а­па­ти­ја и из­бег­ну­ва­ ње на со­ци­јал­ни кон­так­ти) 4. Про­ме­на на вни­ма­ни­е­то (по­теш­ко­ти­и да се скон­цен­три­ра на за­да­чи­те) 5. По­теш­ко­ти­и во до­не­су­ва­ње на од­лу­ки 6. По­ре­ме­ту­ва­ње во ис­хра­на­та ко­ја мо­же да до­ не­се зна­чај­но пов­ле­ку­ва­ње или на­ма­лу­ва­ње на те­лес­на ма­са 7. По­ре­ме­ту­ва­ње на со­нот (не­со­ни­ца или пре­ дол­го спи­е­ње) 8. Со­мат­ски сим­то­ми (гла­во­бол­ки од не­јас­на при­ чи­на, гр­че­ви во мус­ку­ли­те) 9. Би­хеј­ви­о­рал­ни проб­ле­ми (аг­ре­сив­но од­не­су­ ва­ње, ис­па­ди на бес, пси­хо­мо­тор­на а­ги­та­ци­ја -воз­не­ми­ре­ност, плач­ли­вост, ле­тар­ги­ја, зло­у­ пот­ре­ба на пси­хо­ак­тив­ни суп­стан­ци) 10. Чув­ство на лич­на не­а­дек­ват­ност, без­вред­ност, без­на­деж­ност, не­моќ, раз­мис­лу­ва­ње за су­и­цид, пре­о­ку­па­ци­ја со мис­ла­та за смрт и о­бид за су­и­ цид.

(A­me­ri­can Psychi­at­ric As­so­ci­a­ti­on, 2000)

1. Ма­јор деп­ре­си­ја. Ова е нај­те­жок об­лик на деп­ ре­си­ја и тра­е од 7 до 9 ме­се­ци кај а­до­лес­цен­ти. Слич­на е со деп­ре­си­ја­та кај воз­рас­ни ко­ја се ма­ни­фес­ти­ра со та­га или и­ри­та­бил­ност, по­ре­ме­ту­ва­ње на со­нот и а­пе­ти­тот, на­ ма­лу­ва­ње на кон­цен­тра­ци­ја­та, гу­бе­ње на ин­те­рес за во­ о­би­чај­ни­те ак­тив­нос­ти кои до то­гаш ни пре­диз­ви­ку­ва­ле за­до­вол­ство, раз­мис­лу­ва­ње за су­и­цид и о­бид за су­и­цид. Не­ко­и од о­ви­е сим­то­ми мо­жат да би­дат вид­ли­во у­пад­ ли­ви (пр. пре­ја­ду­ва­ње и пре­дол­го спи­е­ње), а ос­та­на­ти­те и­а­ко се при­сут­ни сим­то­ми мо­жат по­ра­ди пре­ди­мен­зи­о­ ни­ра­ност на пр­ви­те да ос­та­нат не­до­вол­но во­оч­ли­ви за о­ко­ли­на­та на бол­ни­от.

2. Дис­ти­ми­ја. Ова е хро­ни­чен об­лик на деп­ре­си­ ја со сим­то­ми кои се со ни­зок ин­тен­зи­тет. Дис­ти­мич­ни­ те а­до­лес­цен­ти се ме­лан­хо­нич­ни, со на­ма­ле­на е­нер­ги­ја, и­ма­ат мал­ку по­зи­тив­ни при­сут­ни чув­ства, со по­теш­ко­ти­ја се кон­цен­три­ра­ат да о­ба­ву­ва­ат би­ло как­ви ак­тив­нос­ти, и­ма­ат проб­ле­ми со а­пе­ти­тот и со­нот. Дис­ти­ми­ја е чес­то под­зас­кри­е­на од ма­јор деп­ре­си­ја и тра­е по­дол­го и од таа при­чи­на има зна­чај­но не­га­тив­но вли­ја­ни­е на пси­хо­ со­ци­јал­но­то при­ла­го­ду­ва­ње на мла­ди­те, а мно­гу чес­то е и от­пор­на на те­ра­пис­ки трет­ман.

3. Би­по­лар­но по­ре­ме­ту­ва­ње на рас­по­ло­же­ни­е­то. Се ка­рак­те­ри­зи­ра со невообичаена про­ме­на на рас­по­ ло­же­ни­е­то и од­не­су­ва­ње­то, од­нос­но со ма­нич­на и деп­ ре­сив­на сим­то­ма­то­ло­ги­ја, по­не­ко­гаш и во мно­гу крат­ки вре­мен­ски ин­тер­ва­ли.

4. Ре­ак­тив­на деп­ре­си­ја. Ова е нај­чес­то и нај­бе­ниг­ но по­ре­ме­ту­ва­ње на рас­по­ло­же­ни­е­то кај де­ца­та и а­до­

лес­цен­ти­те и вле­че ко­ре­ни од ми­на­то­то, од­нос­но де­ца­та и­ма­ат по­теш­ко­ти­и во над­ми­ну­ва­ње на не­ко­е до­жи­ве­а­но тра­у­мат­ско жи­вот­но ис­кус­во, ка­ко што е смрт на не­кој член од се­меј­ство­то, раз­вод на ро­ди­те­ли­те, или слу­чу­ ва­ње кое де­те­то­то го про­це­ну­ва ка­ко ло­шо , на при­мер отфр­ла­ње од стра­на на врс­ни­ци­те. О­вој тип на деп­ре­си­ја е нај­по­го­ден за пре­вен­ци­ја и те­ра­пи­ја низ ра­бо­та на ког­ ни­тив­но-би­хеј­ви­о­рал­ни тех­ни­ки. Не­ко­и од и­ра­ци­о­нал­ни­те у­ве­ру­ва­ња кои вли­ја­ат на раз­вој на деп­ре­си­ја­та кај де­ца­та и а­до­лес­цен­ти­те: • Не сум до­бар во ниш­то и ни­ко­гаш не­ма ниш­то да пос­тиг­нам • Што и да нап­ра­вам ни­ко­гаш не­ма да ус­пе­ам • Ни­кој не мо­же да ме са­ка, за­то­а што сум без­вре­ден • Ниш­то не мо­жам да нап­ра­вам ка­ко што тре­ба • Зас­лу­жу­вам да се од­не­су­ва­ат кон ме­не ло­шо • Ко­ја е по­ен­та­та да се про­дол­жи по­на­та­му? Ни­ко­ гаш не­ма да се из­вле­чам од ова • Не мо­жам да ги про­ме­нам ло­ши­те ра­бо­ти кои ми се слу­чи­ја и јас сум по­ре­ме­тен за­се­ко­гаш • Жи­во­тот е у­жа­сен и се­га и за­се­ко­гаш ке би­де та­ка.

Тре­ти­ра­ње на деп­ре­си­ја кај де­ца­та и а­до­лес­цен­ти­те Ос­вен де­те­то/адолесцентот во те­ра­пис­ки про­цес мо­ра­ат да би­дат вклу­че­ни и ро­ди­те­ли­те и наставниците, про­фе­со­ри­те од шко­ло­то, со цел да им се об­јас­ни при­ро­ да­та на нас­та­ну­ва­ње­то на деп­ре­си­ја­та кај мла­ди­от кли­ ент и да им се у­ка­же ко­ја е важ­нос­та од да­ва­ње на нив­на поддршка во ле­ку­ва­ње­то на де­те­то. Број­ни сту­ди­и по­ка­ жа­ле де­ка во трет­ма­нот на деп­ре­си­ја кај мла­ди­те нај­доб­ ри ре­зул­та­ти да­ва­ат ког­ни­тин­вно-би­хеј­ви­о­рал­ни­от прис­ тап и фар­ма­ко­те­ра­пи­ја до­кол­ку се ра­бо­ти за по­се­ри­о­зен об­лик на деп­ре­си­ја.

29

Д-р И­ре­на Нај­дос­ка специјалист пси­хи­ја­тар

ОПСЕСИВНО-КОМПУЛСИВНО РАСТРОЈСТВО 30

Ед­на од ка­рак­те­рис­ти­ки­те на оп­се­сив­но-компулсивните рас­трој­ ства се ре­ку­рен­тни­те оп­се­сив­ни (на­ мет­на­ти) мис­ли, пред­ста­ви или при­ сил­ни деј­стви­ја-во вид на сли­ки, и­де­ и, им­пул­си или е­мо­ци­и со неп­ри­јат­на содр­жи­на-за кои лич­нос­та е свес­на де­ка се не­ло­гич­ни, ак­тив­но се бо­ри да се ос­ло­бо­ди од нив­ни­от при­ти­сок, но не мо­же тоа да го нап­ра­ви. Рас­трој­ство­то о­бич­но за­поч­ ну­ва во дет­ство­то, ед­нак­во кај маш­ ки­от и жен­ски­от пол и има тен­ден­ци­ ја кон хро­нич­на е­во­лу­ци­ја. Оп­се­сив­ни­те мис­ли се пер­зис­тен­тни и­де­и, мис­ли, пот­тик­ну­ ва­ња, кои се до­жи­ву­ва­ат ка­ко ту­ѓи и на­мет­на­ти, врз кои лич­нос­та не мо­же да има кон­тро­ла и кои се­ко­гаш и пре­ диз­ви­ку­ва­ат ан­кси­оз­ност и неп­ри­јат­ ност. Оп­се­сив­ни­те мис­ли се­ ко­гаш од­но­во се вра­ќа­ат на сте­ре­о­ ти­пен на­чин во свес­та на лич­нос­та и се­ко­гаш од­но­во но­сат по­го­ле­ма воз­не­ми­ре­ност и по­теш­ко­ти­и од ве­ ге­та­ти­вен тип-та­хи­кар­ди­ја, гу­бе­ње на здив, вр­тог­ла­ви­ци... о­со­бе­но ако се повр­за­ни со аг­ре­сив­ни тен­ден­ци­и. Содр­жи­ни­т е на оп­с е­ си­в­ни­те мис­л и се нај­раз­лич­ни, нај­чес­то повр­за­ни со пов­то­ру­вач­ки мис­ли за за­ра­за (на пр. Ако се ра­ку­ ва со не­ко­е дру­го ли­це или ја до­пи­

ра рач­ка­та на вра­та­та ко­ја ја до­пи­ ра­ат и дру­ги ли­ца-пос­то­и мож­ност да се за­ра­зи). Пов­то­ру­вач­ки сом­не­ ни­ја (на пр. да­ли вра­та­та ос­та­на­ла от­к лу­че­на, све­тил­ки­те из­гас­на­ти, шпо­ре­тот ис­к лу­чен и сл.), пот­ре­ба за од­ре­ден рас­по­ред на ра­бо­ти­те во до­ма­ќин­ство­то (на пр. ан­кси­оз­ ност и воз­не­ми­ре­ност ако ра­бо­ти­те и пред­ме­ти­те се во не­ред или а­си­ мет­рич­но рас­по­ре­де­ни), аг­ре­сив­ни и зас­тра­шу­вач­ки пот­тик­ну­ва­ња (на пр. мис­ла да се уд­ри или пов­ре­ди не­ко­е де­те или да се вик­ни на глас неш­то неп­рис­тој­но), сек­су­ал­ни фан­ та­зи­и (На пр. Пов­то­ру­вач­ки пор­ног­ раф­ски меч­та­е­ња и сл.)

Оп­се­сив­ни­те мис­ли не пред­ста­ву­ва­ат во­би­ча­е­на гри­жа за се­кој­днев­ни­те во­би­ча­е­ни и ре­ал­ни жи­вот­ни слу­чу­ва­ња и проб­ле­ми. Ком­пул­зи­и­те се пов­то­ ре­ни деј­ства кои се по­ја­ву­ва­ат ка­ко не­од­лож­на пот­ре­ба за ак­ци­ја, ко­ја прет­ста­ву­ва са­мо ед­но дви­же­ње и до­пир или пак ак­ци­ја од по­ве­ќе пов­ то­ру­ва­ни дви­же­ња кои се сте­ре­о­тип­ ни и се пов­то­ру­ва­ат ка­ко ри­ту­а­ли, а кои и­ма­ат за цел да ја спре­чат или да ја на­ма­лат ан­кси­оз­нос­та и не­ла­год­ нос­та. Тие дви­же­ња и ри­ту­а­ли и­ма­ат од­ре­ден ре­дос­лед и од­ре­ден број на пов­то­ру­ва­ње, до­кол­ку ри­ту­а­лот

би­де неп­ра­вил­но из­ве­ден или пре­ ки­нат, ан­кси­оз­нос­та на­рас­ну­ва до не­издр­жли­ви гра­ни­ци и лич­нос­та има пот­ре­ба да го пов­то­ри деј­ство­то од но­во по пра­ви­лен рас­по­ред и од­ ре­ден број пов­то­ру­ва­ња за да би се рас­те­ре­ти­ла од не­ла­год­нос­та и­а­ко ги сме­та за и­ра­ци­о­нал­ни. (На при­мер се мие по 10 па­ти ра­це-ако не­кој ја пре­ ки­не има пот­ре­ба од пов­то­ру­ва­ње на ри­ту­а­лот, или прес­кок­ну­ва­ње на цр­ ти на плоч­ки, прес­кок­ну­ва­ње шах­ти, мо­ле­ње, бро­е­ње, ти­хо пов­то­ру­ва­ње на збо­ро­ви...) О­бич­но по­че­то­кот на рас­трој­ ство­то е пос­те­пе­но, со мож­ност за на­го­ле­му­ва­ње на оп­се­сив­но-ком­пул­ сив­ни­те содр­жи­ни и со тен­ден­ци­ја за хро­нич­на е­во­лу­ци­ја. Оп­се­си­и­те и ком­пул­зи­ и­те пре­диз­ви­ку­ва­ат зна­чај­на неп­ри­ јат­ност, од­зе­ма­ње на вре­ме или пак зна­чај­но ги спре­чу­ва­ат во се­кој­днев­ ни­те про­фе­си­о­нал­ни и со­ци­јал­ни ре­ ла­ци­и. Те­ра­пи­ја на оп­се­сив­ноком­пул­сив­ни­те рас­трој­с тва има за цел да ја на­ма­ли не­ла­год­нос­ та и ан­кси­оз­нос­та, оп­се­сив­нос­та и ком­пул­сив­нос­та. Се пре­по­ра­чу­ва­ат ан­тип­си­хо­ти­ци, ан­ти­деп­ре­си­ви и ан­ кси­о­ли­ти­ци. За­ед­но со фар­ма­ко­те­ра­ пи­ја­та се при­ме­ну­ва би­хеј­ви­о­рал­на и ин­ди­ви­ду­ал­на а­на­ли­тич­ка пси­хо­те­ ра­пи­ја.

31

Ne­u­ro­me­di­ca е спон­зор и о­фи­ ци­јал­на По­лик­ли­ни­ка на Скоп­ски­ Ма­ ра­тон, нај­ма­сов­ни­от спор­тски нас­тан во Р. Ма­ке­до­ни­ја. Ne­u­ro­me­di­ca со 7 медицински екипи го о­без­бе­ду­ва­ше

Ма­ра­то­нот по­ми­на со де­се­ ти­на се­ри­зо­ни ин­тер­вен­ци­и и о­ко­ лу 60 по­ма­ли ин­тер­вен­ци­и. Нај­чес­ти ин­тер­вен­ци­и беа на де­хид­ри­ра­ни­ нат­пре­ва­ру­ва­чи, нат­пре­ва­ру­ва­чи со

Пок­рај ме­ди­цин­ско­то о­без­ бе­ду­ва­ње Ne­u­ro­me­di­ca и­ма­ше сво­и прет­став­ни­ци на тр­ка­та на 5 км.

Ne­u­ro­me­di­ca ка­ко оп­штес­тве­ но од­го­вор­на ин­сти­ту­ци­ја це­лос­но

спонзор и официјална Поликлиника на Скопскиот Маратон нас­та­нот на кој зе­ма­а у­чес­тво над 7000 нат­пре­ва­ру­ва­чи. Со 5 мо­бил­ни и 2 ста­ци­о­ни­ ра­ни е­ки­пи Ne­u­ro­me­di­ca це­лос­но ја пок­ри­ва­ше це­ла­та тра­са на ма­ра­то­ нот кој се од­ви­ва­ше по глав­ни­те у­ли­ ци на Скоп­је.

32

и­се­ко­ти­ни, о­то­ци и гр­че­ви. Бр­зи­те и нав­ре­ме­ни ин­тер­вен­ци­и на ме­ди­ цин­ски­те е­ки­пи при­до­не­со­а да не­ма се­ри­оз­ни пос­ле­ди­ци кај си­те нат­пре­ ва­ру­ва­чи и мо­же­ме да ка­же­ме де­ка си­те нат­пре­ва­ру­ва­чи кои беа на ин­ тер­вен­ци­ја беа ус­пеш­но згри­же­ни.

ги поддр­жу­ва вак­ви­те нас­та­ни кои го пот­тик­ну­ва­ат спор­тски­от и здра­ви­от на­чин на жи­вот кај лу­ѓе­то, о­со­бе­но кај мла­ди­те.

Ne­u­ro­me­di­ca - Пар­тнер на Ва­ше­то здрав­је! www.ne­u­ro­me­di­ca.com.mk

33

- Го поддржува македонскиот

Македонската фудбалска репрезентација У21 со историски успех за нашата држава

34

Ма­ке­дон­ска­та мла­дин­ска фуд­бал­ска реп­ре­зен­ та­ци­ја нап­ра­ви ис­то­рис­ки ус­пех за на­ша­та др­жа­ва. За прв пат ма­ке­дон­ска реп­ре­зен­та­ци­ја ус­пе­а да се пла­ си­ра на го­ле­мо фуд­бал­ско нат­пре­ва­ру­ва­ње ка­ко што е Ев­роп­ско­то пр­вен­ство во Пол­ска 2017. На­ши­те мла­ди та­лен­ти­ра­ни фуд­ба­ле­ри по­ка­жа­а од­лич­на иг­ра и ква­ ли­тет во це­ли­от ква­ли­фи­ка­ци­о­нен цик­лус и завр­ши­ја пр­ви во гру­па­та што ис­то та­ка е ре­кор­д во ма­ке­дон­ска­ та фуд­бал­ска ис­то­ри­ја. Не­у­ро­ме­ди­ка низ це­ли­от ква­ли­фи­ка­цис­ки цик­ лус ги пра­те­ше о­ви­е та­лен­ти­ра­ни фуд­ба­ле­ри, бе­ше при­сут­на на си­те нат­пре­ва­ри на до­ма­шен те­рен и на си­те тре­нин­зи. Ме­ди­цин­ски ги о­без­бе­ду­ва­ше си­

те нат­пре­ва­ри и се гри­же­ше за здрав­је­то на фуд­ба­ ле­ри­те. Клуч­ни­от нат­пре­вар кој се о­диг­ра на Арената Фи­лип II про­тив е­ки­па­та на Шкот­ска бе­ше и во­ед­но нај­по­се­тен и ба­ра­ше ви­со­ки стан­дар­ди и кри­те­ри­у­ ми од У­Е­ФА од ме­ди­цин­ски ас­пект. Не­у­ро­ме­ди­ка ор­ га­ни­за­ци­о­но ги ис­пол­ни си­те ба­ра­ња и со 5 е­ки­пи и пер­со­нал од 21 ли­це ме­ди­цин­ски го о­без­бе­ду­ва­ше нат­пре­ва­рот. Им чес­ти­та­ме на реп­ре­зен­та­тив­ци­те и на ФФМ од и­ме­то на це­ла Не­у­ро­ме­ди­ка за го­ле­ми­от ус­пех и им по­са­ку­ва­ме ви­сок плас­ман на ЕП во Пол­ска 2017. До­то­ гаш, ние ос­та­ну­ва­ме да се гри­жи­ме за здрав­је­то на реп­ ре­зен­та­ци­ја­та во под­гот­ви­тел­ни­от пе­ри­од кој сле­ди.

Неуромедика – Официјална Поликлиника на Македонската фудбалска репрезентација

Македонија – Италија натпревар кој имаше највисоки барања од организационен и медицински аспект

Не­у­ро­ме­ди­ка про­дол­жу­ва да би­де О­фи­ци­јал­на По­лик­ли­ни­ка на на­ша­та Фуд­бал­ска реп­ре­зен­та­ци­ја. Ве­ќе 8 го­ди­ни сме е­дин­стве­на при­ват­на здрав­стве­на ин­сти­ ту­ци­ја ко­ја ги ис­пол­ну­ва ФИ­ФА и У­Е­ФА стан­дар­ди­те кои ба­ра­ат вр­вен про­фе­си­о­на­ли­зам и струч­ност од ме­ди­цин­ ски­те е­ки­пи. Ис­ти­от пе­ри­од Не­у­ро­ме­ди­ка е при­сут­на ко­ га и да иг­ра­ат Ма­ке­дон­ски­те фуд­бал­ски реп­ре­зен­та­ци­и. До­се­га од пос­то­е­ње­то на ма­ке­дон­ски­от ин­тер­на­ ци­о­на­лен фуд­бал, нат­пре­вар кој и­ма­ше нај­ви­со­ки ба­ра­ња од ор­га­ни­за­ци­о­нен и ме­ди­цин­ски ас­пект бе­ше нат­пре­ва­ рот Ма­ке­до­ни­ја – И­та­ли­ја кој се одр­жа на 09.10.2016г на А­ре­на­та Фи­лип II. Гос­ти­те од И­та­ли­ја и нив­на­та Фуд­бал­ ска Фе­де­ра­ци­ја ба­ра­а пер­фек­ци­о­ни­зам од ме­ди­цин­ско­ то о­без­бе­ду­ва­ње. Тие кри­те­ри­у­ми и ба­ра­ња кои ги и­ма­а до­се­га не ги пос­та­ви­ле од ни­е­ден друг гос­тин. Тие пре­ку У­Е­ФА ди­рек­тно ги спро­ве­ди­ја ба­ра­ња­та кои за нас беа лес­но ис­пол­не­ти, би­деј­ќи таа пос­та­ве­ност ве­ќе ја прак­ти­ ку­ва­ме дол­го вре­ме. И­та­ли­јан­ски­те док­то­ри кои дој­до­а со фуд­бал­ска­та е­ки­па од­лич­но со­ра­бо­ту­ва­а со на­ши­те док­то­ри. Тие беа из­не­на­де­ни од про­фе­си­о­нал­нос­та на ед­на бал­кан­ска зем­ја, т.е ме­ди­цин­ска ин­сти­ту­ци­ја ка­ко мо­же да ги ис­пол­ни си­те тие стан­дар­ди пок­рај прет­ход­

ни­те ло­ши ис­кус­тва кои ги и­ма­ле кај дру­ги­те зем­ји од на­ ше­то по­ши­ро­ко­то оп­кру­жу­ва­ње. Нат­пре­ва­рот завр­ши со 2:3 за И­та­ли­ја. Ма­ке­до­ни­ ја и­зиг­ра од­ли­чен нат­пре­вар во кој до пос­ле­ден мо­мент мо­же­ше да нап­ра­ви од­ли­чен ус­пех и да из­вле­че бод од го­ле­ми­от фа­во­рит. Не­у­ро­ме­ди­ка бе­ше при­сут­на со ре­ кор­ден број на ме­ди­цин­ски е­ки­пи 8 и пер­со­нал 27 ме­ди­ цин­ски ли­ца.

35

Neuromedica општествено одговорна институција

децата ОД Deutsches Sprachenzentrum во посета на неуромедика

36

Хуманитарна акција од тимот на неуромедика Не­у­ро­ме­ди­ка ка­ко и се­ко­гаш е дел од си­те ху­ма­ ни­тар­ни нас­та­ни во Ма­ке­до­ ни­ја, по­лик­ли­ни­ка­та и пер­ со­на­лот из­ра­зу­ва­ат го­ле­мо жа­ле­ње за жрт­ви и из­ра­зу­ ва­ат дла­бо­ко со­чус­тво до се­ меј­ства­та на нас­тра­да­ни­те. Ка­ко дел од таа ху­ма­ ни­тар­на ак­ци­ја Не­у­ро­ме­ди­ ка за­ед­но со Ди­рек­то­рот Д-р Е­мил Уг­ри­нов­ски до­де­ли­ја па­рич­на по­мош на вра­бо­ те­на­та ме­ди­цин­ска сес­тра Те­о­до­ра Ка­ра­пе­ев­ска на ко­ ја и бе­ше ош­те­тен до­мот во не­о­дам­неш­ни­те поп­ла­ви во скоп­ско Стај­ков­ци.

На 27 ју­ли во Ne­u­ro­me­di­ca Цен­тар гос­ти ни беа де­ ца­та од Гер­ман­ски Ја­зи­чен Цен­тар - De­ut­sches Sprac­hen­ zen­trum. Де­ца­та де­нес и­ма­а нас­та­ва во на­ша­та По­лик­ ли­ни­ка на те­ма ме­ди­ци­на ка­де што во ре­ал­ни си­ту­а­ци­и у­че­а но­ви гер­ман­ски збо­ро­ви и из­ра­зи. Про­фе­сор­ки­те за­ед­но со на­ши­те док­то­ри им пре­зен­ти­ра­а ка­ко се извр­ шу­ва­ат прег­ле­ди на де­ца, а со тоа прак­тич­но го веж­ба­а и у­че­а гер­ман­ски­от ја­зик. Прак­тич­но со по­мош на на­ши­те док­то­ри у­че­а но­ви гер­ман­ски из­ра­зи, а о­со­бе­но вни­ма­ни­е се пос­ве­ти на ме­

ди­цин­ски­те тер­ми­ни и збо­ро­ви од об­лас­та на здрав­је­то. Пок­рај тоа на­ши­те док­то­ри ги со­ве­ту­ва­а и им у­ка­жу­ва­а на здра­ви на­ви­ки со кои ќе не­ма­ат проб­ле­ми. Таа е­ду­ка­ци­ја оп­фа­ти здра­ва ис­хра­на, ре­дов­ни по­се­ти на док­тор и сто­ ма­то­лог, хи­ги­е­на и прак­ти­ку­ва­ње на спор­т и рек­ре­а­ци­ја. Де­ца­та беа во ор­ди­на­ци­и­те кај на­ши­от спе­ци­ја­ лист пе­ди­ја­тар Д-р Ју­ли­ја Ран­ге­ло­виќ, кај оф­тал­мо­ло­гот Д-р Са­шо Ѓор­ѓи­ос­ки и кај о­рал­ни­от хи­рур­г Д-р То­дор Ста­мен­ков­ски. www.ne­u­ro­me­di­ca.com.mk

37

Со Новата Болница Д-р Билјана Затаракоска стоматолог

Дали сте забележале дека со тек на време вашите заби стануваат се пократки и истрошени? Де­нес, се по­чес­то се сре­ќа­ва­ме во сто­ма­то­лош­ка­ та прак­ти­ка со о­ви­е про­ме­ни. До­кол­ку о­ви­е про­ме­ни на за­би­те се по­ма­ли од 0,03 mm на го­диш­но ни­во ста­ну­ва збор за фи­зи­о­лош­ко тро­ше­ње на за­би­те и тоа не тре­ба да ве заг­ри­жу­ва. Но, до­кол­ку нас­та­на­ти­те про­ме­ни се по­го­ ле­ми од 0,03 mm, од­нос­но се вид­ли­ви со го­ло око, а тоа мо­же да се утвр­ди со прег­лед на сто­ма­то­лог, ста­ну­ва збор за па­то­лош­ка про­ме­на.

О­ви­е про­ме­ни мо­же да се ја­ват во три фор­ми, од­ нос­но ти­по­ви, а тоа се аб­ра­зи­ја, ат­ри­ци­ја и е­ро­зи­ја. Кај не­ко­и па­ци­ен­ти се ја­ву­ва и ком­би­на­ци­ја. Аб­ра­зи­ја­та е при­чи­не­та од пре­ку­мер­но три­е­ње и тро­ше­ње на е­мај­лот и ден­ти­нот на за­бот, а ка­ко ре­зул­ тат на пог­реш­на тех­ни­ка на чет­ка­ње на за­би­те, ко­га ан­та­ го­нис­ти се пор­це­лан­ски ко­рон­ки, а ис­ти­те се во кон­такт со при­род­ни за­би, или ка­ко пос­ле­ди­ца на ја­де­ње цврс­та хра­на. Ло­ши на­ви­ки ка­ко гриц­ка­ње на раз­ни пред­ме­ти (пен­ка­ло, у­пот­ре­ба на лу­ле, ла­жич­ки, нок­ти..) и­ма­ат за пос­ле­ди­ца соз­да­ва­ње на за­рам­не­ти пло­чи на за­би­те-аб­ ра­зи­ја. Ат­ри­ци­ја­та се ја­ву­ва ка­ко ре­зул­тат на шкри­пе­ње со за­би­те, а е чес­то повр­за­но со стрес­ни­от на­чин на жи­ вот. Нас­та­ну­ва пре­ку­мер­но три­е­ње заб со заб што за пос­ ле­ди­ца има откр­шу­ва­ње на дел од за­бот. Шкри­пе­ње со за­би­те- не­фи­зи­о­лош­ко шкри­пе­ње и стис­ка­ње на за­би­те кое по­чес­то се ја­ву­ва во тек на спи­е­ње­то – брук­си­зам.

Е­ро­зи­ја­та пак, е чес­та кај па­ци­ен­ти кои се кон­су­ мен­ти на ки­се­ла хра­на и га­зи­ра­ни пи­ја­ла­ци, или кај па­ци­ ен­ти со е­зо­фа­ге­а­лен реф­лукс, кој чес­то се ја­ву­ва кај па­ ци­ен­ти со bu­li­mi­a ner­vo­sa, hi­a­tus her­ni­a и бре­ме­ни же­ни. Си­те три на­ве­де­ни по­ја­ви и­ма­ат за­ед­нич­ка пос­ле­ди­ца, а тоа е на­ма­лу­ва­ње на ви­си­на­та на од­гри­зо­кот и по­не­ко­ гаш до­ве­ду­ва­ат и до по­ре­ме­ту­ва­ња во ви­лич­ни­от зглоб.

Ка­ко да се ре­ши проб­ле­мот?

Ре­ша­ва­ње­то на проб­ле­мот за­поч­ну­ва со те­мел­на ди­јаг­но­за. Те­ра­пи­ја­та се од­ре­ду­ва во за­вис­ност од при­ чи­ни­те што до­ве­ле до ош­те­ту­ва­ње и тро­ше­ње на за­би­те. Па­ци­ен­ти­те се е­ду­ци­ра­ат ка­ко мо­же да си по­мог­нат се­бе си со по­чи­ту­ва­ње на не­ко­и со­ве­ти и пра­ви­ла во за­вис­ ност од при­чи­ни­те кои до­ве­ле до тро­ше­ње на нив­ни­те за­би. Ис­тов­ре­ме­но, тре­ба да се де­лу­ва врз от­стра­ну­ва­ње на при­чи­ни­те и ре­кон­струк­ци­ја на ош­те­те­ни­те за­би. Пос­то­јат раз­лич­ни ме­то­ди и ма­те­ри­ја­ли за ре­ кон­струк­ци­ја на вак­ви ош­те­ту­ва­ња. А при­то­а се до­би­ ва­ат доб­ри, фун­кци­о­нал­ни и ес­тет­ски ре­зул­та­ти. До­кол­ ку ис­ти­те се прид­ру­же­ни и со проб­ле­ми во згло­бот или брук­си­зам, се из­ра­бо­ту­ва­ат спе­ци­јал­ни сплин­то­ви кои се но­сат ноќ­но вре­ме, со што се доз­во­лу­ва ман­ди­бу­ла­та да би­де во ед­на ком­фор­на по­зи­ци­ја. Во по­теш­ки­те слу­ча­и се пре­пи­шу­ва­ат и мус­кул­ни ре­лак­са­то­ри.

подостапна за пациентите

Магнетна резонанца Siemens Magnetom Essenza 1.5 Тesla

Маг­нет­на­та ре­зо­нан­ца (MNR) во ме­ди­цин­ ски­от до­мен е ба­зи­ра­на врз ос­но­ва на ме­ре­ње на нук­ле­ар­ни­от маг­не­ти­зам. Број­ни фи­зич­ки и хе­мис­ ки фе­но­ме­ни вли­ја­ат врз фор­ми­ра­ње­то на сли­ка­та кај маг­нет­на­та ре­зо­нан­ца. Ме­ре­ње­то на сиг­на­лот со број­ни па­ра­мет­ри прет­ста­ву­ва по­себ­на пред­ност и при­до­бив­ка над дру­ги­те ме­то­ди, би­деј­ќи ни ну­ди до­би­ва­ње на по­ ве­ќе ин­фор­ма­ци­и (спо­ред­ба со CT-ком­пју­тер­ска­та то­мог­ра­фи­ја). По­себ­на при­до­бив­ка од маг­нет­на­та резонанца е тоа што не­ма ап­со­лут­но ни­как­во зра­

че­ње, а до­би­ва­ме мак­си­ма­лен ква­ли­тет од ди­јаг­ нос­тич­ка глед­на точ­ка. Во споредба со дру­ги­те ди­јаг­нос­тич­ки ис­ле­ ду­ва­ња MNR прет­ста­ву­ва нај­доб­ра ди­јаг­нос­тич­ка про­це­ду­ра ко­ја ни ну­ди де­тал­на визуелизација на це­ло­то те­ло. Во из­ми­на­ти­ве го­ди­ни ди­јаг­нос­ти­ка­та со MNR во Ne­u­ro­me­di­ca е збо­га­те­на со но­ви ди­јаг­ нос­тич­ки про­це­ду­ри пок­рај спек­трос­ко­пи­ја­та со MNR и тоа со: ди­фу­зи­ја, фун­кци­о­на­лен bra­in i­ma­ ging, DTI, трак­тог­ра­фи­ја и бр­зи сек­вен­ци.